О внесении изменений в приказ исполняющего обязанности Министра охраны окружающей среды Республики Казахстан от 2 августа 2007 года N 244-п "Об утверждении перечней отходов для размещения на полигонах различных классов"

Приказ Министра энергетики Республики Казахстан от 24 августа 2017 года № 296. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 7 сентября 2017 года № 15618. Утратил силу приказом Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 7 сентября 2021 года № 361.

      Сноска. Утратил силу приказом Министра экологии, геологии и природных ресурсов РК от 07.09.2021 № 361 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
      Примечание РЦПИ!
Порядок введения в действие см. п.4

      ПРИКАЗЫВАЮ:

      1. Внести в приказ исполняющего обязанности Министра охраны окружающей среды Республики Казахстан от 2 августа 2007 года № 244-п "Об утверждении перечней отходов для размещения на полигонах различных классов" (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 4897, опубликованный в газете "Юридическая газета" от 14 сентября 2007 года, № 141 (1344)) следующие изменения:

      наименование указанного приказа изложить в следующей редакции:

      "Об утверждении перечня отходов для размещения на полигонах различных классов";

      пункт 1 изложить в следующей редакции:

      "1. Утвердить прилагаемый Перечень отходов для размещения на полигонах различных классов.";

      Перечни отходов для размещения на полигонах различных классов (далее – Перечни), утвержденные указанным приказом, изложить в новой редакции согласно приложению к настоящему приказу.

      2. Департаменту управления отходами Министерства энергетики Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

      1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

      2) в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации настоящего приказа направление его копии в бумажном и электронном виде на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации" Министерства юстиции Республики Казахстан для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

      3) в течение десяти календарных дней после дня государственной регистрации настоящего приказа направление его копии на официальное опубликование в периодические печатные издания;

      4) размещение настоящего приказа на официальном интернет-ресурсе Министерства энергетики Республики Казахстан;

      5) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Департамент юридической службы Министерства энергетики Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 2), 3) и 4) настоящего пункта.

      3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра энергетики Республики Казахстан.

      4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования, за исключением подпунктов 9), 10), 12) пункта 3 Перечня, которые вводятся в действие с 1 января 2019 года, и подпунктов 16), 17) пункта 3 Перечня, которые вводятся в действие с 1 января 2021 года.

      Сноска. Пункт 4 в редакции приказа Министра энергетики РК от 25.08.2018 № 335 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      Министр энергетики
Республики Казахстан
К. Бозумбаев

      "СОГЛАСОВАН"
Министр здравоохранения
Республики Казахстан
_____________ Е. Биртанов
25 августа 2017 года

  Приложение
к приказу
Министра энергетики
Республики Казахстан
от 24 августа 2017 года № 296
  Утверждены
приказом и.о. Министра
охраны окружающей среды
Республики Казахстан
от 2 августа 2007 года № 244-п

Перечень отходов
для размещения на полигонах различных классов

      Настоящий перечень отходов для размещения на полигонах различных классов разработан в соответствии с подпунктом 25) статьи 17 Экологического кодекса Республики Казахстан от 9 января 2007 года и определяет перечень отходов для размещения на полигонах различных классов.

Глава 1. Общие положения

      1. В зависимости от состава и свойств отходы могут размещаться на полигонах следующих классов:

      1) 1 класс – полигон для размещения опасных отходов;

      2) 2 класс – полигон для размещения неопасных отходов;

      3) 3 класс – полигон для размещения твердых бытовых отходов.

      2. Критерии для приема отходов на полигоне определенного класса определяются следующим:

      1) защита окружающей среды (в особенности подземных и поверхностных вод) и здоровья населения;

      2) обеспечение процессов стабилизации отходов в пределах полигона;

      3) качественный состав принимаемых отходов;

      4) требования или ограничения по количеству принимаемых отходов и способности их органических компонентов к биодеградации;

      5) ограничения на количество потенциально опасных компонентов в соответствии с критериями защиты;

      6) экотоксичные свойства отходов и образующегося фильтрата.

      3. Виды отходов, которые запрещается принимать для захоронения на полигонах:

      1) жидкие отходы;

      2) опасные отходы, которые в условиях полигона являются взрывчатыми, коррозийными, окисляемыми, высокоогнеопасными или огнеопасными;

      3) отходы, вступающие в реакцию с водой;

      4) отходы от медицинских или ветеринарных учреждений, которые являются инфицированными;

      5) целые использованные шины и их фрагменты, за исключением их применения в качестве стабилизирующего материала при рекультивации;

      6) отходы, содержащие стойкие органические загрязнители;

      7) пестициды;

      8) отходы, которые не удовлетворяют критериям приема;

      9) отходы пластмассы, пластика, полиэтилена и полиэтилентерефталатовая упаковка;

      10) макулатура, картон и отходы бумаги;

      11) ртутьсодержащие лампы и приборы;

      12) стеклобой;

      13) лом цветных и черных металлов;

      14) батареи литиевые, свинцово-кислотные;

      15) электронное и электрическое оборудование;

      16) отходы строительных материалов;

      17) пищевые отходы.

Глава 2. Отходы для размещения на полигонах 1 класса

(полигонах для размещения опасных отходов)

      4. Опасные отходы, размещаемые на полигоне 1 класса.


п/п

Наименование отхода и производства, где он образуется

Внешний вид и консистенция

Наиболее токсичные компоненты

1

2

3

4

1

Осмол - отход производства
перхлоруглеродов

пастообразное

Гексахлорбензол

2

Отход концентрата тория в химикометаллургическом производстве

твердое

Торий

3

Отход с содержанием порофора 4X3-57 в производстве хлорорганических кислот

твердое

Хлорорганические соединения

4

Пыль, содержащая пятисернистый фосфор в гальваническом производстве

твердое

Пятисернистый фосфор

5

Ртуть на графите отход производства каустической соды

Твердое

Ртуть

6

Ртуть на активированном угле в производстве гранозана

Твердое

Ртуть

7

Смесь с примесью соединений свинца, сурьмы, кадмия в производстве поливинилхлоридной пленки и пластикатов

Твердое

Соединения свинца, сурьмы, кадмия

8

Сорбент с примесью арсина и фосфина в производстве специальных газовых смесей

Твердое

Арсин, фосфин

9

Стекло от переработки ламп

Твердое

Ртуть

10

Реусыкаменноугольные в коксохимическом производстве

Твердое

Бенз(а)пирен

11

Шлам с содержанием тория в производстве изделий из торированного вольфрама

Твердое

Торий

12

Шлам селено-ртутный в сернокислотном производстве

Твердое

Ртуть, селен

13

Шлам, образующийся в процессе никелирования

Паста

Никель

14

Гудрон кислый нефтехимического производства

Смолообразная
масса

Серная кислота, нефтепродукт

15

Катализатор отработанный от дегидрирования этилена

Твердые гранулы

Оксиды хрома

16

Катализатор отработанный от производства бутадиена

Твердые гранулы

Оксид никеля

17

Кек мышьяковистый от производства меди

Твердое вещество

Соединения мышьяка

18

Кек мышьяково-кальциевый производства олова

Твердое

Мышьяк

19

Осмол броморганического синтеза

Паста

Броморганические соединения

20

Осмол производства фталевого ангидрида

Твердое вещество

Фталевый ангидрид

21

Отход производства синтетического клея

Паста

Трикрезилфосфат, канифоль, поливинилхлорид

22

Остаток кубовый от разгонки моноэтаноламина в производстве аммиака

Смолообразное вещество

Моноэтаноламин

23

Остаток производства органических красителей

Паста

Производные анилина,
пиридин

24

Остаток смолистый производства красителей на основе дифениламина

Паста

Цинк, дифениламин

25

Осмолы производства метанола

Смолообразное

Дихлорценолы

26

Отходы системы конденсации хлоридов

Твердое и пастообразное

Окислы титана, ванадия

27

Отходы арсенатно-кальциевые в производстве свинца

Твердый

Арсенат

28

Отходы фторорганических соединений в производстве бромистоводородной кислоты

Шлам

Фторорганические
соединения

29

Отход производства трихлорэтилена

Шлам

Трихлорэтилен

30

Отход производства перхлорэтилена

Шлам

Перхлорэтилен

31

Отход производства хлорпарафина

Студнеобразная

Хлорпарафины

32

Отход органических соединений фосфора в производстве фосфорорганических комплексонов

Эмульсия

Фосфороорганические
соединения

33

Отходы солей кадмия, никеля, свинца, ванадия, хрома, олова, йода, меди в производстве реактивов

Твердая

Соли кадмия, свинца,
хрома

34

Отход производства этилбензиламина

Пастообразное

Дибензиламин

35

Пыль магния, титана, ванадия - отход производства редких металлов

Твердое

Ванадий

36

Пыль мышьяково-сурмянистая от свинцово-цинкового производства

Твердое

Сурьма, мышьяк

37

Смолка кислая сульфатного отделения цеха ректификации бензола коксохимического производства

Твердое

Смолы

38

Фусы - отход переработки сланцев

Смолообразное

Фенол

39

Шлак сурьмяно-мышьяковистый от свинцово-цинкового производства

Твердое

Сурьма, мышьяк

40

Шламы марганцевые от производства электролитической двуокиси марганца

Пастообразное

Двуокись марганца

41

Катализатор отработанный

Твердый

Ванадий

42

Кек свинцово-цинковый, отход никелевого производства

Твердый

Цинк, свинец, никель, медь

43

Катализатор отработанный (любого производства)

Твердый

Окись хрома

44

Отход очистки газа в производстве фосфора

Суспензия

Фосфор

45

Отход производства нитрил акриловой кислоты

Пастообразная масса

Соли никеля, меди, кобальта

46

Отходы производства концентрата ТС

Твердое

Сурьма

47

Осмолы в смеси с углем и красителями

Твердое

Красители

48

Плав медьсодержащий - отход производства титана

Твердое

Медь

49

Пыль обжига вольфрамового сырья

Твердое

Мышьяк

50

Осмол, отход регенерации диметилформамида

Вязкая масса

Диметилформамид

51

Смесь сурьмы с солями фтора - отход производства хладонов

Пульпа

Сурьма, фтор

52

Смесь дифенилоксида с дифенилом - отход производства лакированной пленки

Твердое

Дифенилоксид, дифенил

53

Отход производства мастик

Пастообразное

Асбест, масла, битум

54

Шлам нейтрализации фтор-газов производства фтористых солей

Пастообразное

Фтористые соли

55

Шлам гидроокисей цветных металлов после нейтрализации

Шлам

Медь, цинк, хром, никель

56

Шлаки фосфатные сталеплавильного производства

Твердое

Фосфор, ванадий

57

Шлаки ферросплавного производства

Твердое

Хром, марганец

58

Отход регенерации эмульсий и смазочно-охлаждающих жидкостей

Шлам

Эфирно-экстрагируемые вещества

59

Кремнегель - отход производства фтористых солей

Пастообразное

Фтористые соли

60

Купорос железный - отход производства двуокиси титана

Пастообразное

Сульфат железа

61

Катализаторы отработанные

Твердое

Окись ванадия

62

Кекжелезомышьяковистый

Твердое

Мышьяк

63

Катализаторы отработанные

Твердое

Соединения кобальта, цинка, никеля,

64

Материалы обтирочные от производства полупроводников

Твердое

Ртуть, свинец

65

Осадки очистных сооружений гальванических производств

Пастообразное

Окислы цветных тяжелых металлов

66

Остаток коксозольный переработки сланцев

Твердое

Фенол

67

Отходы производства полупроводников

Твердое

Ртуть, свинец

68

Отходы обезвреживания сточных вод производства полупроводников

Пастообразное

Хром, ванадий

69

Окалина прокатного производства

Твердое

Окись железа

70

Отходы фасонно-литейных цехов

Твердое


71

Пыль асбошлифовальная

Пыль

Асбест

72

Плавхлоридный производства титана

Пастообразное

Хром, марганец

73

Расплав отработанный производства титана

Твердое

Окись ванадия

74

Пыль породы с примесью асбеста

Пыль

Асбестовая пыль

75

Стоки щелочные производства капролактама

Смолообразное

Адинаты натрия

76

Шлам катализаторный производства изопрена

Пастообразное

Окись хрома

77

Шлам известковый очистки фосфоросодержащих сточных вод

Суспензия

Фосфор

78

Шлам от очистки термической фосфорной кислоты

Пастообразное

Фосфор

79

Шлам станций нейтрализации

Пастообразное

Фосфор, фтор

80

Шлам мышьяковистый

Пастообразное

Мышьяк, фосфор

81

Шламы и хвосты обогатительных фабрик

Суспензия

Кобальт, цинк, медь

82

Шламы и пыли железосодержащие пылегазоочистных сооружений предприятий черной металлургии

Шлам


83

Шлаки металлургического передела

Твердые


      5. Формирование списка опасных отходов проводится согласно приложениям 1, 2 и 3 к настоящему Перечню. Отходы, перечисленные в приложении 1 к настоящему Перечню, должны обладать хотя бы одним из компонентов, перечисленных в приложении 2 к настоящим Перечням и обладать хотя бы одним из свойств, перечисленных в приложении 3 к настоящим Перечням.

Глава 3. Отходы для размещения на полигонах 2 класса (полигонах для размещения неопасных отходов)

      6. Неопасные отходы, размещаемые на полигоне 2 класса.


п/п

Наименование отхода

1

Неопасные отходы любого другого происхождения, которые удовлетворяют критериям размещения на полигонах для неопасных отходов

2

Устойчивые, нереактивные неопасные отходы (например, отвержденные, остеклованные)

3

Алюмосиликатный шлам СБ-Г-43-6

4

Бентонита отходы

5

Графит, отработанный производства карбида кальция

6

Гипсосодержащие отходы производства витамина В6

7

Известь-кипелка, известняк, шлам после гашения

8

Твердые отходы химически осажденного мела

9

Окись алюминия в виде отработанных брикетов (при
производстве АlСlз)

10

Окись кремния (при производстве ПВХ и А1С1 3)

11

Паратита - отходы

12

Плав солей сульфата натрия

13

Силикагель (из адсорберов осушки нетоксичных газов)

14

Силикагеля производства шлам с фильтр - прессов (содержит глину и кремнезем)

15

Соды гранулированной шлам

16

Содово-цементного производства отходы дистилляции в виде CaSO4

17

Формовочные стержневые смеси, не содержащие тяжелых металлов

18

Химводоочистки и умягчения воды шламы

19

Хлорид натриевые осадки сточных вод производства лаковых эпоксидных смол

20

Хлорная известь нестандартная

21

Шиферного производства твердые отходы

22

Шлаки ТЭЦ, котельных, работающих на угле, торфе, сланцах или бытовых отходах

23

Шлифовальные материалы

Глава 4. Отходы для размещения на полигонах 3 класса (полигонах для размещения твердых бытовых отходов)

      7. Твердые бытовые отходы, размещаемые на полигоне 3 класса.

№ п/п

Наименование отхода

1

Коммунальные отходы, образующиеся в домохозяйствах в результате жизнедеятельности человека, не подлежащие переработке

2

Отходы производства, близкие к коммунальным по составу и характеру образования, не подлежащие переработке

  Приложение 1
к Перечню отходов для
размещения на полигонах
различных классов

Отходы, содержащие любые из компонентов, перечисленные в приложении 2, и обладающие любыми из свойств, перечисленных в приложении 3, становятся опасными

      1) фармацевтические, медицинские и ветеринарные химические соединения;

      2) вещества, используемые при консервации древесины;

      3) биоциды и фито-фармацевтические субстанции;

      4) осадок веществ, используемых в качестве растворителей;

      5) соли с содержанием цианидов;

      6) смолистые вещества, получаемые после перегонки нефтепродуктов, дистилляции или любого пиролитического процесса (например, кубовые остатки);

      7) чернила, краски, пигменты, красители, лаки;

      8) смолы, латекс, пластификаторы, клеи;

      9) неизвестные (новые) химические вещества, получаемые в лабораторных опытах, чье воздействие на человека и/или окружающую среду еще неизвестно (например, лабораторный осадок);

      10) химикаты для обработки фотопленки;

      11) любые материалы, загрязненные любым веществом из группы полихлоридныхдибензо-п-диоксинов;

      12) мыло, жир или воск растительного или животного происхождения;

      13) негалогенизированные органические субстанции, не используемые в качестве растворителей;

      14) неорганические субстанции, не содержащие металлов или соединений металлов;

      15) золы и/или шлаки;

      16) земля, песок, глина, в том числе полученные в результате землечерпательных работ;

      17) соли, не содержащие цианидов;

      18) металлические опилки и пыль;

      19) использованные каталитические материалы;

      20) осадок, полученный после операций по снижению уровня загрязнения окружающей среды (например, пыль, собираемая фильтрами);

      21) осадок от декарбонизации;

      22) осадок от ионообменной колонны;

      23) осадок, остающийся после прочистки баков и/или оборудования;

      24) загрязненное оборудование;

      25) загрязненные контейнеры (например, упаковка, газовые баллоны), которые содержали как минимум один из компонентов, перечисленных в приложении 2;

      26) аккумуляторы и батарейки;

      27) растительные масла;

      28) материалы, полученные при селективном отборе бытовых отходов, которые обладают любыми из характеристик, перечисленных в приложении 3;

      29) любые другие отходы, которые содержат любой из компонентов, перечисленных в приложении 2, и обладают свойствами, перечисленными в приложении 3.

  Приложение 2
к Перечню отходов для
размещения на полигонах
различных классов

Компоненты, которые превращают отходы в опасные при обладании свойствами, перечисленными в приложении 3

      1) бериллий, соединения бериллия;

      2) соединения хрома (VI);

      3) соединения кобальта;

      4) соединения никеля;

      5) соединения меди;

      6) соединения цинка;

      7) мышьяк, соединения мышьяка;

      8) селен, соединения селена;

      9) соединения серебра;

      10) кадмий, соединения кадмия;

      11) соединения олова;

      12) сурьма, соединения сурьмы;

      13) теллур, соединения теллура;

      14) соединения бария, кроме сульфата бария;

      15) ртуть, соединения ртути;

      16) таллий, соединения таллия;

      17) свинец, соединения свинца;

      18) неорганические сульфиды;

      19) неорганические соединения фтора, кроме фтористого кальция;

      20) неорганические цианиды;

      21) следующие щелочные металлы: литий, натрий, калий, кальций, магний в простой форме;

      22) сухие остатки кислот;

      23) сухие остатки основных растворов;

      24) фосфор: соединения фосфора, кроме минеральных фосфатов;

      25) карбонильные металлы;

      26) перекиси;

      27) хлораты;

      28) перхлораты;

      29) азиды;

      30) полихлоридныебифенилы и/или терфенилы;

      31) биоциды и фито-фармацевтические субстанции;

      32) креозот;

      33) изоцианаты, тиоцианаты;

      34) органические цианиды (например, нитрилы);

      35) фенолы, соединения фенола;

      36) органогалогенные соединения, кроме инертных полимерных материалов и прочих веществ, упомянутых в данном приложении;

      37) ароматические соединения, полициклические и гетероциклические органические соединения;

      38) алифатические амины;

      39) ароматические амины;

      40) эфиры;

      41) органические соединения серы;

      42) любые вещества из группы полихлоридныхди бензофуранов;

      43) любые вещества из группы полихлоридныхдибензо-п-диоксинов;

      44) углеводороды и их кислородные, азотные и/или серные соединения, не упомянутые в прочих пунктах данного приложения.

  Приложение 3
к Перечню отходов для
размещения на полигонах
различных классов

Свойства веществ, которые превращают их в опасные

      1) "Раздражающие": не подверженные коррозии субстанции и препараты, которые через краткий, длительный или многократный контакт с кожей или слизистой оболочкой могут вызвать воспаление;

      2) "Вредные": субстанции и препараты, которые при попадании внутрь организма или на кожу могут привести к ограниченному риску для здоровья;

      3) "Токсичные": субстанции и препараты (в том числе высокотоксичные субстанции и препараты), которые при попадании внутрь организма или на кожу могут привести к серьезному, острому или хроническому риску заболевания и даже смерти;

      4) "Канцерогены": субстанции, которые при попадании внутрь организма или на кожу могут привести к раку или повысить риск этого заболевания;

      5) "Тератогенные": субстанции и препараты, которые при попадании внутрь организма или на кожу могут привести к наследственным уродствам или повысить их риск;

      6) "Мутагенные": субстанции и препараты, которые при попадании внутрь организма или на кожу могут привести к наследственным генетическим дефектам или повысить их риск;

      7) Субстанции и препараты, способные после их удаления выделять из себя другие субстанции (например, фильтраты), которые обладают любыми из перечисленных выше свойств;

      8) "Экотоксичные": субстанции и препараты, которые представляют или могут представлять немедленную или отсроченную опасность для, как минимум, элемента окружающей среды.

"Әр түрлі сыныпты полигондарда орналастырылатын қалдықтар тізімдемесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрінің міндетін атқарушының 2007 жылғы 2 тамыздағы № 244-ө бұйрығына өзгерістер енгізу туралы

Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2017 жылғы 24 тамыздағы № 296 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2017 жылғы 7 қыркүйекте № 15618 болып тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 7 қыркүйектегі № 361 бұйрығымен.

      Ескерту. Күші жойылды - ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 07.09.2021 № 361 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      БҰЙЫРАМЫН:

      1. "Әр түрлі сыныпты полигондарда орналастырылатын қалдықтар тізімдемесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрінің міндетін атқарушының 2007 жылғы 2 тамыздағы № 244-ө бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 4897 болып тіркелді, "Заң газеті" газетінде 2007 жылғы 14 қыркүйекте № 141 (1170) жарияланды) мынадай өзгерістер енгізілсін:

      көрсетілген бұйрықтың атауы мынадай редакцияда жазылсын:

      "Әртүрлі сыныптағы полигондарға орналастыруға арналған қалдықтардың тізбесін бекіту туралы";

      1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

      "1. Қоса беріліп отырған Әртүрлі сыныптағы полигондарға орналастыруға арналған қалдықтардың тізбесі бекітілсін.";

      көрсетілген бұйрықпен бекітілген Әртүрлі сыныпты полигондарда орналастыруға арналған қалдықтар тізімдемесі (бұдан әрі – Тізбе) осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын.

      2. Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Қалдықтарды басқару департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

      1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

      2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қазақ және орыс тілдеріндегі қағаз және электрондық түрдегі көшірмесін Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне қосу және ресми жариялау үшін Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді;

      3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін мерзімді баспа басылымдарына ресми жариялауға жіберуді;

      4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің ресми интернет-ресурсында орналастыруды;

      5) осы бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күнінің ішінде Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 2), 3) және 4) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

      3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Энергетика вице-министріне жүктелсін.

      4. Осы бұйрық Тізбенің 3-тармағының 2019 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілетін 9), 10), 12) тармақшаларын және Тізбенің 3-тармағының 2021 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілетін 16), 17) тармақшаларын қоспағанда, алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      Ескерту. 4-тармақ жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 25.08.2018 № 335 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      Қазақстан Республикасының
Энергетика министрі
Қ. Бозымбаев

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасының

      Денсаулық сақтау министрі

      ___________ Е. Біртанов

      25 тамыз 2017 жыл

  Қазақстан Республикасы
Энергетика министрінің
2017 жылғы 24 тамыздағы
№ 296 бұйрығына қосымша
  Қазақстан Республикасы
Қоршаған ортаны қорғау
министрінің міндетін
атқарушының
2007 жылғы 2 тамыздағы
№ 244-ө бұйрығымен
бекітілді

Әртүрлі сыныптағы полигондарға орналастыруға арналған

қалдықтардың тізбесі

      Осы Әртүрлі сыныптағы полигондарға орналастыруға арналған қалдықтардың тізбесі 2007 жылғы 9 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексі 17-бабының 25) тармақшасына сәйкес әзірленді және әртүрлі сыныптағы полигондарға орналастыруға арналған қалдықтардың тізбесін айқындайды.

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Қалдықтар құрамы мен қасиеттеріне байланысты мынадай сыныптағы полигондарда орналастырылуы мүмкін:

      1) 1-сынып – қауіпті қалдықтарды орналастыруға арналған полигон;

      2) 2-сынып – қауіпті емес қалдықтарды орналастыруға арналған полигон;

      3) 3-сынып – тұрмыстық қатты қалдықтарды орналастыруға арналған полигон.

      2. Белгілі бір сыныптағы полигонда қалдықтарды қабылдау өлшемшарттары былайша айқындалады:

      1) қоршаған ортаны (әсіресе жерасты және жерүсті суларын) және халықтың денсаулығын қорғау;

      2) полигон шегінде қалдықтарды қалыпты жағдайға келтіру процестерін қамтамасыз ету;

      3) қабылданатын қалдықтардың сапалық құрамы;

      4) қабылданатын қалдықтардың органикалық құрауыштарының саны және олардың биологиялық бұзылуға бейімділігі бойынша талаптар мен шектеулер;

      5) қорғаныш критерийлеріне сәйкес ықтимал қауіпті құрауыштардың санына қойылатын шектеулер;

      6) қалдықтар мен құралатын сүзінді сулардың экоуытты қасиеттері.

      3. Полигондарда мынадай қалдықтарды көму үшін қабылдауға тыйым салынады:

      1) сұйық қалдықтар;

      2) полигон жағдайында жарылатын, коррозиялы, қышқылданатын, өрт қаупі жоғары немесе өрт қаупі бар қауіпті қалдықтар;

      3) сумен реакцияға түсетін қалдықтар;

      4) медициналық немесе ветеринариялық мекемелердің жұқпалы болып табылатын қалдықтары;

      5) рекультивациялау кезiнде тұрақтандырушы материал ретiнде қолданылуын қоспағанда, пайдаланылған тұтастай шиналар және олардың бөліктері;

      6) жойылмайтын органикалық ластаушыларды қамтитын қалдықтар;

      7) пестицидтер;

      8) қабылдау өлшемшарттарын қанағаттандырмайтын қалдықтар;

      9) пластмасса, пластик, полиэтилен қалдықтары және полиэтилентерефталат орамасы;

      10) макулатура, картон және қағаз қалдықтары;

      11) құрамында сынап бар лампалар мен аспаптар;

      12) шыны сынықтары;

      13) түсті және қара металдар сынықтары;

      14) литий, қорғасын-қышқыл батареялары;

      15) электрондық және электр жабдықтары;

      16) құрылыс материалдарының қалдықтары;

      17) тамақ қалдықтары.

2-тарау. 1-сыныпты полигондарда (қауіпті қалдықтар орналастырылатын полигондарда) орналастырылуға арналған қалдықтар

      4. 1-сыныпты полигонда орналастырылатын қауіпті қалдықтар.


р/т

Қалдық және ол түзілетін өндіріс атауы

Сыртқы түрі және консистенциясы

Аса уытты компоненттері

1

2

3

4

1

Шайыркеспелтек – перхлоркөміртегі өндірісінің қалдығы

Паста тәріздес

Гексахлорбензол

2

Химия металлургиялық өндірістегі торий концентратының қалдығы

Қатты

Торий

3

Хлорорганикалық қышқылдар өндірісіндегі 4X3-57 порофор құрамдас қалдық

Қатты

Хлорорганикалық қосылыстар

4

Гальваникалық өндірістегі құрамында бес күкіртті фосфоры бар шаң

Қатты

Бес күкіртті фосфор

5

Каустикалық сода өндірісіндегі графиттегі сынап қалдығы

Қатты

Сынап

6

Гранозан өндірісіндегі белсендірілген көмірдегі сынап

Қатты

Сынап

7

Поливинил хлоридті үлдір мен пластикаттар өндірісіндегі қорғасын, сүрме, кадмий қосылыстарының қоспасы

Қатты

Қорғасын, сүрме, кадмий қосылыстары

8

Арнайы газ қоспалары өндірісіндегі арсин мен фосфин қоспасы бар сорбент

Қатты

Арсин, фосфин

9

Шамдарды өңдеуден қалған шыны

Қатты

Сынап

10

Кокс химиялық өндірістегі таскөмір реустері

Қатты

Бенз(а)пирен

11

Торийленген вольфрамнан жасалған бұйымдар өндірісіндегі құрамында торий бар қоқыр

Қатты

Торий

12

Күкірт қышқылды өндірістегі селен-сынапты қоқыр

Қатты

Сынап, селен

13

Никелдеу процесінде түзілетін қоқыр

Паста

Никель

14

Мұнай-химия өндірісіндегі қышқыл гудрон

Шайыр тәріздес масса

Күкірт қышқылы, мұнай өнімі

15

Этиленді сутексіздендіруден пайда болған катализатор

Қатты түйіршіктер

Хром оксидтері

16

Бутадиен өндірісінен пайда болған катализатор

Қатты түйіршіктер

Никель оксиді

17

Мыс өндірісінің күшала кегі

Қаттызат

Күшала қосылысы

18

Қалайы өндірісінің күшала –кальций кегі

Қатты

Күшала

19

Броморганикалық синтездің шайыр кеспелтегі

Паста

Броморганикалық қосылыстар

20

Фталий ангидриді өндірісінің шайыр кеспелтегі

Қатты зат

Фталий ангидриді

21

Синтетикалық желім өндірісінің қалдығы

Паста

Трикрезилфосфат, канифоль, поливинилхлорид

22

Аммиак өндірісіндегі моноэтаноламин айдамасының кубтік қалдығы

Шайыр тәріздес зат

Моноэтаноламин

23

Органикалық бояғыштар өндірісінің қалдығы

Паста

Анилин туындысы, пиридин

24

Дифениламин негізіндегі бояғыштар өндірісінің шайырлы қалдығы

Паста

Мырыш, дифениламин

25

Метанол өндірісінің шайыр кеспелтегі

Шайыр тәріздес

Дихлорценолдар

26

Хлорид конденсациясы жүйесінің қалдықтары

Қатты және паста тәріздес

Титан, ванадий тотықтары

27

Қорғасын өндірісіндегі арсенатты-кальций қалдықтары

Қатты

Арсенат

28

Бромсутекті қышқыл өндірісіндегі фтор- органикалық қосылыстар қалдығы

Қоқыр

Фторорганикалық қосылыстар

29

Трихлорэтилен өндірісінің қалдықтары

Қоқыр

Трихлорэтилен

30

Перхлорэтилен өндірісінің қалдығы

Қоқыр

Перхлорэтилен

31

Хлорпарафин өндірісінің қалдығы

Сілікпе тәріздес

Хлорпарафиндер

32

Фосфорорганикалық комплексондар өндірісіндегі фосфордың органикалық қосылыстарының қалдығы

Эмульсия

Фосфорорганикалыққосылыстар

33

Реактивтер өндірісіндегі кадмий, никель, қорғасын, ванадий, хром, қалайы, йод, мыс тұздарының қалдығы

Қатты

Кадмий, қорғасын, хром тұздары

34

Этилбензиламин өндірісінің қалдығы

Паста тәріздес

Дибензиламин

35

Магний, титан, ванадий шаңы – сирек металдар өндірісінің қалдығы

Қатты

Ванадий

36

Қорғасын-мырыш өндірісінің күшала-сүрме шаңы

Қатты

Сүрме, күшала

37

Коксхимиялық өндірістің бензолды ректификациялау цехының сульфаты бөлімінің қышқыл шайырлары

Қатты

Шайырлар

38

Фустар – тақтатасты өңдеу қалдықтары

Шайыр тәріздес

Фенол

39

Қорғасын-мырыш өндірісінің күшала-сүрме қожы

Қатты

Сүрме, күшала

40

Марганец қостотығының электролиттік өндірісіндегі марганец қоқырлары

Паста тәріздес

Маргенец қостотығы

41

Пайдаланылған катализатор

Қатты

Ванадий

42

Никель өндірісінің қалдығы, қорғасын-мырышкегі

Қатты

Мырыш, қорғасын,
никель, мыс

43

Пайдаланылған катализатор
(кез келген өндірістің)

Қатты

Хром тотығы

44

Фосфор өндірісіндегі газды тазарту қалдығы

Суспензия

Фосфор

45

Нитрил акрил қышқылы өндірісінің қалдығы

Паста тәріздес масса

Никель, мыс, кобальт тұздары

46

ТС концентраты өндірісінің қалдығы

Қатты

Сүрме

47

Бояғыштар және көмір қоспасындағы шайыр-кеспелтектер

Қатты

Бояулар

48

Құрамында мыс бар құйма - титан өндірісінің қалдығы

Қатты

Мыс

49

Вольфрам шикізатын күйдіру тозаңы

Қатты

Күшала

50

Диметилформамидті жаңғырту қалдығы, шайыркеспелтек

Тұтқыр масса

Диметилформамид

51

Сүрменің фтор тұздарымен қоспасы - хладон өндірісінің қалдығы

Пульпа

Сүрме, фтор

52

Дифенилоксидтің дифенилмен қоспасы – лакталған үлдір өндірісінің қалдығы

Қатты

Дифенилоксид, дифенил

53

Мастика өндірісінің қалдығы

Паста тәріздес

Асбест, майлар,
битум

54

Фторлы тұздар өндірісінің фтор-газдарды бейтараптандыру қоқырлары

Паста тәріздес

Фторлы тұздар

55

Бейтараптандырудан қалған түсті металдар гидрототығының қоқыры

Шлам

Мыс, мырыш, хром, никель

56

Болат балқыту өндірісінің фосфатты қождары

Қатты

Фосфор, ванадий

57

Ферроқорытпа өндірісінің қождары

Қатты

Хром, марганец

58

Эмульсия және майлау-салқындату сұйықтықтарының қалпына келтіру қалдықтары

Қоқыр

Эфирлі-экстра- гирленетін заттар

59

Кремнегель - фтор тұздары өндірісінің қалдығы

Паста тәріздес

Фторлы тұздар

60

Темір купоросы-титан қостотығы өндірісінің қалдығы

Паста тәріздес

Темір сульфаты

61

Пайдаланылған катализаторлар

Қатты

Ванадий тотығы

62

Темір күшала кегі

Қатты

Күшала

63

Пайдаланылған катализаторлар

Қатты

Кобальт, мырыш, никель қосындылары

64

Жартылай өткізгіш өндірісінің өңдеу материалдары

Қатты

Сынап, қорғасын

65

Гальваникалық өндірістің тазарту құрылғыларының шөгінділері

Паста тәріздес

Түсті ауыр металдар
тотықтырғышы

66

Тақтатас өңдеудің кокс күл қалдығы

Қатты

Фенол

67

Жартылай өткізгіш өндірісінің қалдықтары

Қатты

Сынап, қорғасын

68

Жартылай өткізгіш өндірісінің сарқынды суларын залалсыздандыру қалдықтары

Паста тәріздес

Хром, ванадий

69

Прокат өндірісінің қабыршағы

Қатты

Теміртотығы

70

Фасонды-құю цехтарының қалдықтары

Қатты


71

Асбест өңдеу шаңы

Шаң

Асбест

72

Титан өндірісінің хлоридті балқымасы

Паста тәріздес

Хром, марганец

73

Титан өндірісінің пайдаланылған балқымасы

Қатты

Ванадий тотығы

74

Асбест қоспасы бар жыныс шаңы

Шаң

Асбест шаңы

75

Капролактам өндірісінің сілтілік ағындылары

Шайыр тәріздес

Натрий адинаттары

76

Изопрен өндірісінің катализаторлық қоқыры

Паста тәріздес

Хром тотығы

77

Құрамында фосфор бар сарқынды суларды тазартудың әк қоқыры

Суспензия

Фосфор

78

Жылумен өңделген фосфор қышқылын тазарту қоқыры

Паста тәріздес

Фосфор

79

Бейтараптандыру станциясының қоқыры

Паста тәріздес

Фосфор, фтор

80

Күшала қоқыры

Паста тәріздес

Күшала, фосфор

81

Байыту фабрикаларының қоқырлары мен қалдықтары

Суспензия

Кобальт, мырыш, мыс

82

Қара металлургия кәсіпорындарының шаң және газ тазарту құрылыстарының құрамында темір бар қоқырлары мен шаңдары

Қоқыр


83

Металлургиялық өндіріс қождары

Қатты


      5. Қауіпті қалдықтардың тізімін қалыптастыру осы Тізбеге 1, 2 және 3-қосымшаларға сәйкес жүргізіледі. Осы Тізбеге 1-қосымшада тізбеленген қалдықтар осы Тізбеге 2-қосымшада тізбеленген компоненттердің және осы Тізбеге 3-қосымшада тізбеленген қасиеттердің кем дегенде біріне ие болуы тиіс.

3-тарау. 2-сыныпты полигондарда (қауіпті емес қалдықтарды орналастыруға арналған полигондар) орналастыруға арналған қалдықтар

      6. 2-сыныпты полигонда орналастырылатын қауіпті емес қалдықтар.


р/т

Қалдық атауы

1

Қауіпті емес қалдықтарға арналған полигондарда орналастыру критерийлеріне жауап беретін кез келген басқа текті қауіпсіз қалдықтар

2

Тұрақты, реактивті емес қауіпсіз қалдықтар (мысалы, қатайтылған, шыныланған)

3

Алюминий силикаты қоқыр СБ-Г-43-6

4

Бентонит қалдықтар

5

Кальций карбиді өндірісінде пайдаланылған графит

6

В6 витамині өндірісінің құрамында гипсі бар қалдықтары

7

Қайнағыш-әк, әктас, сөнген соң қалған қоқыр

8

Борлардың химиялық тұндырылған қатты қалдықтары

9

Өңделген брикеттер түріндегі алюминий тотығы (АlСl 3 өндірісінде)

10

Кремний тотығы (ПВХ және АlСl 3 өндірісінде)

11

Паратит - қалдығы

12

Натрий сульфаты тұздарының балқымасы

13

Силикагель (уытты емес газдарды сусыздандыру адсорберлері)

14

Өндіріс силикагелі пресс-фильтрлерінің қоқырлары (құрамында балшық пен кремнезем бар)

15

Түйіршікті сода қоқыры

16

Сода-цемент өндірісінің CaSO4 түріндегі дистиляция қалдықтары

17

Құрамында ауыр металлдары жоқ пішіндік стерженьдік қоспалар

18

Химиялық суды тазарту және суды жұмсарту қоқырлары

19

Лакты эпоксидті шайырлар өндірісінің ағынды суларының хлорид натрий шөгінділері

20

Стандартты емес хлорлы әк

21

Шифер өндірісінің қатты қалдықтары

22

Көмір, торф, тақта тас немесе тұрмыстық қалдықта жұмыс істейтін ЖЭО, қазандықтардың қождары

23

Ажарлау материалдары

4-тарау. 3-сыныпты полигондарда (қатты тұрмыстық қалдықтарды орналастыруға арналған полигондарда) орналастыруға арналған қалдықтар

      7. 3-сыныпты полигонда орналастырылатын тұрмыстық қатты қалдықтар.


р/т

Қалдық атауы

1

Қайта өңдеуге келмейтін, адамның тіршілік әрекеті нәтижесінде үй шаруашылығында түзілетін коммуналдық қалдықтар

2

Қайта өңдеуге келмейтін, құрамы және түзілу сипаты бойынша коммуналдық қалдықтарға жақын өндіріс қалдықтары

  Әртүрлі сыныптағы
полигондарға орналастыруға
арналған қалдықтардың
тізбесіне 1-қосымша

Құрамында 2-қосымшада тізбеленген компоненттердің кез келгені бар және 3-қосымшада тізбеленген қасиеттердің кез келгеніне ие қалдықтар қауіпті болады

      1) фармацевтикалық, медициналық және ветеринариялық химиялық қосылыстар;

      2) ағаш консервациясы кезінде қолданылатын заттар;

      3) биоцидтер және фито-фармацевтикалық субстанциялар;

      4) еріткіштер ретінде қолданылатын заттардың шөгінділері;

      5) құрамында цианидтері бар тұздар;

      6) мұнай өнімдерін айдау, дистиляция немесе кез келген пиролитикалық процестен соң алынатын шайырлы заттар (мысалы, куб қалдықтары);

      7) сия, бояулар, пигменттер, бояғыштар, лактар;

      8) шайырлар, латекс, пластификаторлар, желімдер;

      9) адамға және/немесе қоршаған ортаға әсері белгісіз, зертханалық тәжірибелерде алынған белгісіз (жаңа) химиялық заттар (мысалы, зертханалық шөгінді);

      10) фотоүлдірді өңдеуге арналған химикаттар;

      11) полихлоридті дибензо-п-диоксиндер тобының кез келген затымен ластанған кез келген материалдар;

      12) сабын, май немесе өсімдік немесе жануар текті балауыз;

      13) еріткіштер ретінде пайдаланылмайтын галогендірілмеген органикалық субстанциялар;

      14) құрамында металл немесе металл қосылыстары жоқ органикалық емес субстанциялар;

      15) күл және/немесе қождар;

      16) топырақ, құм, балшық, соның ішінде жер қазу жұмыстары нәтижесінде пайда болған;

      17) құрамында цианидтер жоқ тұздар;

      18) металл үгіндісі мен шаңы;

      19) пайдаланылған каталитикалық материалдар;

      20) қоршаған ортаны ластау деңгейін төмендету жөніндегі операциялардан соң пайда болған қалдық (мысалы, сүзгілермен жиналатын шаң);

      21) декарбонизация қалдығы;

      22) ион ауысу колоннасы қалдығы;

      23) бактарды және/немесе құрал-жабдықтарды тазалаудан қалған қалдық;

      24) ластанған құрал-жабдық;

      25) 2-қосымшада тізбеленген компоненттердің кем дегенде біреуімен ластанған контейнерлер (мысалы, орама, газ баллондары);

      26) аккумуляторлар және батарейкалар;

      27) өсімдік майлары;

      28) 3-қосымшада тізбеленген кез келген қасиеттерге ие, тұрмыстық қалдықтарды селективті іріктеу кезінде пайда болған материалдар;

      29) Құрамында 2-қосымшада тізбеленген кез келген компоненттер бар және 3-қосымшада тізбеленген қасиеттерге ие кез келген қалдықтар.

  Әртүрлі сыныптағы
полигондарға орналастыруға
арналған қалдықтардың
тізбесіне 2-қосымша

3-қосымшада тізбеленген қасиеттерге ие болған жағдайда,

қалдықтарды қауіпті заттарға айналдыратын компоненттер

      1) бериллий, бериллийдің қосындылары;

      2) хромның (VI) қосындылары;

      3) кобальттің қосындылары;

      4) никельдің қосындылары;

      5) мыстың қосындылары;

      6) мырыштың қосындылары;

      7) күшала, күшала қосындылары;

      8) селен, селеннің қосындылары;

      9) күміс қосындылары;

      10) кадмий, кадмийдің қосындылары;

      11) қалайы қосындылары;

      12) сүрме, сүрме қосындылары;

      13) теллур, теллурдің қосындылары;

      14) барий сульфатын қоспағанда, барий қосындылары;

      15) сынап, сынаптың қосындылары;

      16) таллий, таллийдің қосындылары;

      17) қорғасын, қорғасынның қосындылары;

      18) органикалық емес сульфидтер;

      19) фторлы кальцийді қоспағанда, фтордың органикалық емес қосындылары;

      20) органикалық емес цианидтер;

      21) келесі сілтілік металлдар: литий, натрий, калий, кальций, магний қарапайым нысандағы магний;

      22) қышқылдардың құрғақ қалдықтары;

      23) негізгі ерітінділердің құрғақ қалдықтары;

      24) фосфор: минералды фосфаттарды қоспағанда, фосфор қосындылары;

      25) карбонильді металлдар;

      26) тотықтар;

      27) хлораттар;

      28) перхлораттар;

      29) азидтер;

      30) полихлоридті бифенилдер және/немесе терфенилдер;

      31) биоцидтер мен фито-фармацевтикалық субстанциялар;

      32) креозот;

      33) изоцианаттар, тиоцианаттар;

      34) органикалық цианидтер (мысалы, нитрилдер);

      35) фенолдар, фенол қосындылары;

      36) инертті полимерлі материалдар мен осы қосымшада аталған басқа заттарды қоспағанда, органогалогенді қосындылар;

      37) ароматты қосындылар, полициклді және гетероциклді органикалық қосындылар;

      38) алифатикалық аминдер;

      39) ароматты аминдер;

      40) эфирлер;

      41) күкірттің органикалық қосындылары;

      42) полихлорлы дибензофуран тобының кез келген заттары;

      43) полихлорлы дибензо-п-диоксин тобының кез келген заттары;

      44) көмірсутектер және олардың осы қосымшаның басқа тармақтарында аталмаған оттекті, азотты және/немесе күкіртті қосындылары.

  Әртүрлі сыныптағы
полигондарға орналастыруға
арналған қалдықтардың
тізбесіне 3-қосымша

Заттарды қауіптіге айналдыратын қасиеттер

      1) "Тітіркендіруші": терімен немесе шырышты қабықпен қысқа, ұзақ мерзімді немесе көп мәртелік жанасуы нәтижесінде қабынуға әкелетін, коррозияға ұшырамайтын препараттар мен субстанциялар.

      2) "Зиянды": ағза ішіне немесе теріге түскенде денсаулықтың шектелген қатеріне әкелуі мүмкін препараттар мен субстанциялар;

      3) "Уытты": адам ағзасына немесе теріге түскен жағдайда күрделі, жедел немесе созылмалы ауруға, тіпті қаза болуына әкелуі мүмкін субстанциялар мен препараттар (соның ішінде жоғары уытты субстанциялар мен препараттар);

      4) "Канцерогенді": ағзаға немесе теріге түскен жағдайда обыр ауруына әкелуі мүмкін немесе осы ауруға шалдығу қатерін жоғарылатуы мүмкін субстанциялар;

      5) "Тератогенді": ағзаға немесе теріге түскен жағдайда тұқым қуалайтын кемтарлыққа әкелуі мүмкін немесе олардың қатерін жоғарылатуы мүмкін субстанциялар мен препараттар;

      6) "Мутагенді": ағзаға немесе теріге түскен жағдайда тұқым қуалайтын генетикалық кемістіктерге әкелуі мүмкін немесе олардың қатерін жоғарылатуы мүмкін субстанциялар мен препараттар;

      7) Оларды жойған соң, өзінен жоғарыда аталған қасиеттердің кез келгеніне ие басқа бір субстанцияларды бөлуге қабілетті субстанциялар мен препараттар (мысалы, фильтраттар);

      8) "Экоуытты": кем дегенде қоршаған орта элементіне дереу немесе кейінірек қауіп төндіретін немесе төндіруі мүмкін субстанциялар мен препараттар.