Об утверждении Правил определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований по рациональному и комплексному использованию недр при разведке и добыче углеводородов и добыче урана

Приказ Министра энергетики Республики Казахстан от 26 апреля 2018 года № 141. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 11 июня 2018 года № 17030.

В соответствии с пунктом 5 статьи 122 и пунктом 5 статьи 174 Кодекса Республики Казахстан от 27 декабря 2017 года "О недрах и недропользовании" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Правила определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований по рациональному и комплексному использованию недр при разведке и добыче углеводородов и добыче урана.

2. Департаменту государственной инспекции в нефтегазовом комплексе Министерства энергетики Республики Казахстан в установленном законодательством порядке Республики Казахстан обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации настоящего приказа направление его копии в бумажном и электронном виде на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики Казахстан" для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

3) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа направление его копии на официальное опубликование в периодические печатные издания;

4) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства энергетики Республики Казахстан после его официального опубликования;

5) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Департамент юридической службы Министерства энергетики Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 2), 3) и 4) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра энергетики Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие с 29 июня 2018 года и подлежит официальному опубликованию.

Министр энергетики Республики Казахстан

К. Бозумбаев

"СОГЛАСОВАН"
Заместитель Премьер-Министра
Республики-министр сельского
хозяйства Республики Казахстан
________________ У. Шукеев
28 мая 2018 года

"СОГЛАСОВАН"
Министр по инвестициям и развитию
Республики Казахстан
________________ Ж. Касымбек
14 мая 2018 года

"СОГЛАСОВАН"
Министр национальной экономики
Республики Казахстан
________________Т. Сулейменов
11 мая 2018 года

Утверждены приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 26 апреля 2018 года № 141

Правила определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований по рациональному и комплексному использованию недр при разведке и добыче углеводородов и добыче урана

Сноска. Правила - в редакции приказа Министра энергетики РК от 22.05.2023 № 183 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований по рациональному и комплексному использованию недр при разведке и добыче углеводородов и добыче урана (далее – Правила) разработаны в соответствии c пунктом 5 статьи 122 и пунктом 5 статьи 174 Кодекса Республики Казахстан "О недрах и недропользовании" (далее – Кодекс) и определяют порядок определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований по рациональному и комплексному использованию недр при разведке и добыче углеводородов и добыче урана.

2. В настоящих Правилах используются следующие основные понятия:

1) ущерб – убыток, понесенный государством, определяемый исходя из объема фактических потерь углеводородов или урана, превышающих их нормированные потери;

2) нормированные потери углеводородов или урана – потери углеводородов или урана, технологически связанные с принятыми способами и системами проведения операций по недропользованию по углеводородам или добыче урана, уровень которых обоснован технико-экономическими расчетами в проектных документах для проведения операций по недропользованию и (или) потери в виде объемов сжигания сырого газа, указанные в разрешении на сжигание сырого газа в факелах;

3) фактические потери – потери, определенные на момент исчисления ущерба.

3. Настоящие Правила распространяются на всех недропользователей, в том числе на операторов по контракту на недропользование, доверительных управляющих (далее – недропользователь) по углеводородам и (или) добыче урана, независимо от форм собственности.

4. Определение размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований по рациональному и комплексному использованию недр, осуществляется по факту обнаружения, а также при наличии информации по ущербу от самих недропользователей и (или) государственных органов:

при разведке и добыче углеводородов – уполномоченным органом в области углеводородов;

при добыче урана – уполномоченным органом в области добычи урана.

5. Споры, возникающие в связи с определением размера ущерба, разрешаются согласно пункту 2 статьи 9 Гражданского кодекса Республики Казахстан и статьи 9 Административного процедурно-процессуального кодекса Республики Казахстан.

Глава 2. Порядок определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований по рациональному и комплексному использованию недр при разведке и добыче углеводородов и добыче урана

6. Размер ущерба, причиненного вследствие нарушения требований по рациональному и комплексному использованию недр при разведке и добыче углеводородов и добыче урана, определяется исходя из объема фактических потерь углеводородов или урана, превышающих их нормированные потери, и определяется исходя из средней стоимости в соответствии с официальными котировками цен за отчетный период.

7. Размер ущерба, причиненного вследствие нарушения требований по рациональному и комплексному использованию недр при разведке и добыче углеводородов и добыче урана, определяется в соответствии с примерами определения размера ущерба за сверх нормированные потери, согласно приложению к настоящим Правилам.

8. Превышение фактических потерь углеводородов или урана над нормированными потерями, (далее – сверх нормированные потери), исходит из объемов:

потерь балансовых запасов углеводородов сверх установленных нормированных потерь по каждой части залежи или урана сверх установленных нормированных потерь по месторождению, отрабатываемой одной системой разработки с относительно однородными горно-геологическими условиями, в которой достоверно подсчитаны балансовые запасы углеводородов или урана и возможен первичный учет полноты их извлечения из недр, а также любые необоснованные потери;

потерь балансовых запасов урана, возникших в результате нарушения проекта опытно-промышленной добычи, проекта разработки месторождения или проектного документа, утвержденного до введения в действие Кодекса, предусматривающего экономически рентабельную разработку месторождения урана с учетом рационального использования недр и аварий, вызванных этими нарушениями;

запасов углеводородов или урана, оставленных в недрах, не достигнув коэффициента извлечения, несвоевременного списания запасов, преждевременного погашения запасов углеводородов;

потерь балансовых запасов углеводородов, возникших из-за обводнения, возгорания в недрах или добытых углеводородов вследствие нарушения требований по их разработке (добыче);

потерь балансовых запасов углеводородов, рентабельная отработка которых становится невозможной из-за добычи на легкодоступных участках месторождения;

потерь углеводородов при добыче, сборе, транспортировке и подготовке на промыслах сверх нормированных потерь;

потерь извлекаемых запасов углеводородов или урана, утвержденных Государственной комиссией по запасам полезных ископаемых Республики Казахстан, вследствие несоблюдения технологического режима разработки месторождений, предусмотренного базовым проектным документом, анализом разработки или проектным документом, утвержденным до введения в действие Кодекса, а также межпластового перетока углеводородов в вышележащие горизонты через заколонное и межколонное пространство вследствие нарушения требований по рациональному использованию недр при проведении операций по недропользованию;

потерь сырого газа, газового конденсата из-за несоблюдения базового проектного документа, анализа разработки или проектного документа, утвержденного до введения в действие Кодекса, их извлечения и утилизации;

сжигаемого в факелах сырого газа без разрешения и (или) без соблюдения условий разрешений уполномоченного органа в области углеводородов, за исключением случаев угрозы или возникновения аварийных ситуаций, угрозы жизни персоналу или здоровью населения и окружающей среде;

сожженного сырого газа сверх разрешенных, уполномоченным органом в области углеводородов, для сжигания объемов;

потерь урана и содержащихся в них попутных компонентов при первичной переработке урана, промежуточных продуктов (полуфабрикатов), хвостов обогащения, шламов, шлаков, превышающих нормированные потери в базовом проектном документе, анализе разработки или проектном документе, утвержденном до введения в действие Кодекса, связанных с изменениями и колебаниями качества перерабатываемого сырья по сравнению с проектными показателями и нарушениями технологической дисциплины переработки, определяемый при полной отработке месторождения;

потерь сырой нефти (конденсата) при разведке, в том числе при пробной эксплуатации на участке недр сверх нормированных потерь.

9. Сверх нормированные пластовые потери нефти, конденсата и газа, в том числе попутного (растворенного), определяются отклонениями от коэффициента извлечения, который утвержден в базовом проектном документе, анализе разработки или проектном документе, утвержденном до введения в действие Кодекса.

10. Сверх нормированные потери при сжигании сырого газа определяются по компонентному составу газа, состоящего на государственном балансе полезных ископаемых, на основе содержания компонентов, принятых при подсчете запасов, и (или) указанному в базовом проектном документе, анализе разработки или проектном документе, утвержденном до введения в действие Кодекса.

Содержание компонентов учитывается с последних утвержденных проектных документов, указанных в части первой настоящего пункта.

11. При отсутствии индивидуальных приборов учета, расчет проектных потерь проводится по содержанию растворенного газа в добываемом полезном ископаемом, числящихся на Государственном балансе запасов полезных ископаемых Республики Казахстан, и (или) указанного в базовом проектном документе, анализе разработки или проектном документе, утвержденном до введения в действие Кодекса.

Содержание компонентов учитывается с последних утвержденных проектных документов, указанных в части первой настоящего пункта.

12. Количественное значение сверх нормированных потерь углеводородов или урана, допущенных в процессе первичной переработки (подготовки), определяется по разнице между величиной извлечения, установленной технологией для соответствующего типа (сорта) углеводородов или урана и фактически достигнутого его извлечения в товарный продукт.

Приложение к Правилам определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований по рациональному и комплексному использованию недр при разведке и добыче углеводородов и добыче урана

Примеры определения размера ущерба за сверх нормированные потери

Пример 1.

Недропользователь за отчетный период добыл 2658000 тонн нефти.

За этот период фактические потери нефти составили 4442 тонн нефти, в том числе утвержденные нормированные потери 1081 тонн нефти.

Средняя цена при реализации нефти недропользователем (официальные котировки цен) в отчетном периоде составляла 50,49 долларов США,

(4442 - 1081) х 50,49 = 169696,89 долларов США.

169696,89 х на официальный курс национальной валюты Республики Казахстан к иностранной валюте, установленный Национальным Банком Республики Казахстан на день обнаружения ущерба = сумма ущерба.

Пример 2.

Недропользователем при разведке и добыче за отчетный период сожжено сырого газа в количестве 300 млн. м³. При этом газ имеет промышленное содержание компонентов, числящихся на Государственном балансе запасов полезных ископаемыхи (или) содержание компонентов указанного в базовом проектном документе, анализе разработки или проектном документе, утвержденном до введения в действие Кодекса Республики Казахстан "О недрах и недропользовании". На основании значений потенциальных содержаний, согласно утвержденных Государственной комиссией по запасам Республики Казахстан данных и (или) указанных в базовом проектном документе, анализе разработки или проектном документе, утвержденном до введения в действие Кодекса Республики Казахстан "О недрах и недропользовании", определяем количество компонентов, в том числе сухого газа (метана). Потери компонентов – этан, пропан и (или) бутан, при потенциальном суммарном содержании 500 кг на 1000 м³ газа составляют 150000 тонн. Потери сухого газа и (или) метана при содержании 50 % составляют 150 млн. м³.

Средняя стоимость официальных котировок цен по сухому газу (метана) в отчетном периоде составила 80 долларов США за 1000 м³, а по компонентам – этану, пропану и (или) бутану, 350 долларов США по каждому компоненту, за 1 тонну.

Сумма ущерба:

за сухой газ (метан): 150000000 х 80:1000 = 12000000 долларов США;

за компоненты – этан, пропан и (или) бутан: 150000 х 350 = 52500000 долларов США;

всего: 64500000 долларов США.

64500000 х на официальный курс национальной валюты Республики Казахстан к иностранной валюте, установленный Национальным Банком Республики Казахстан на день обнаружения ущерба = сумма ущерба.

Пример 3.

Недропользователь разрабатывает урановое месторождение. При полной отработке месторождения реализовал 61224 тонн урана:

фактические потери урана составили - 2024 тонн

при нормированных потерях - 1215 тонн

Средняя цена при реализации урана недропользователем (официальные котировки цен) в отчетный период составляла - 228,03 долларов США,

(2024 - 1215) х 228,03 = 184476,3 долларов США.

184476,3 х на официальный курс национальной валюты Республики Казахстан к иностранной валюте, установленный Национальным Банком Республики Казахстан на день обнаружения ущерба = сумма ущерба.

Көмірсутектерді барлау мен өндіру және уран өндіру кезінде жер қойнауын ұтымды және кешенді пайдалану бойынша талаптардың бұзылуы салдарынан келтірілген залалдың мөлшерін айқындау қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 26 сәуірдегі № 141 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2018 жылғы 11 маусымда № 17030 болып тіркелді.

РҚАО-ның ескертуі!
Осы бұйрық 29.06.2018 ж. бастап қолданысқа енгізіледі.

"Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" 2017 жылғы 27 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Кодексі 122-бабының 5-тармағына және 174-бабының 5-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Көмірсутектерді барлау мен өндіру және уран өндіру кезінде жер қойнауын ұтымды және кешенді пайдалану бойынша талаптардың бұзылуы салдарынан келтірілген залалдың мөлшерін айқындау қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Мұнай-газ кешеніндегі мемлекеттік инспекция департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қазақ және орыс тілдеріндегі қағаз және электрондық түрдегі көшірмесін ресми жариялау және Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне қосу үшін "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін мерзімді баспасөз басылымдарына ресми жариялауға жіберуді;

4) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

5) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 2), 3) және 4) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді беруді қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының энергетика вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық 2018 жылғы 29 маусымнан бастап қолданысқа енгізіледі және ресми жариялануға тиіс.

Қазақстан Республикасының Энергетика министрі

Қ. Бозымбаев

"КЕЛІСІЛГЕН"

Қазақстан Республикасы

Премьер-Министрінің орынбасары-

Қазақстан Республикасының

Ауыл шаруашылығы

министрі

_____________ Ө. Шөкеев

2018 жылғы 28 мамыр

"КЕЛІСІЛГЕН"

Қазақстан Республикасының

Инвестициялар және даму

министрі

____________ Ж. Қасымбек

2018 жылғы 14 мамыр

"КЕЛІСІЛГЕН"

Қазақстан Республикасының

Ұлттық экономика министрі

___________ Т. Сүлейменов

2018 жылғы 11 мамыр

Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 26 сәуірдегі № 141 бұйрығымен бекітілген

Көмірсутектерді барлау мен өндіру және уран өндіру кезінде жер қойнауын ұтымды және кешенді пайдалану бойынша талаптардың бұзылуы салдарынан келтірілген залалдың мөлшерін айқындау қағидалары

Ескерту. Қағида жаңа редакцияда - ҚР Энергетика министрінің 22.05.2023 № 183 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Көмірсутектерді барлау мен өндіру және уран өндіру кезінде жер қойнауын ұтымды және кешенді пайдалану бойынша талаптардың бұзылуы салдарынан келтірілген залалдың мөлшерін айқындау қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі (бұдан әрі – Кодекс) 122-бабының 5-тармағына және 174-бабының 5-тармағына сәйкес әзірленген және көмірсутектерді барлау мен өндіру және уран өндіру кезінде жер қойнауын ұтымды және кешенді пайдалану бойынша талаптардың бұзылуы салдарынан келтірілген залалдың мөлшерін айқындау тәртібін анықтайды.

2. Осы Қағидаларда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

1) залал – көмірсутектердің немесе уранның нормаланған ысыраптарынан асатын нақты ысырап көлемін негізге ала отырып, айқындалатын мемлекет шеккен залал;

2) көмірсутектердің немесе уранның нормаланған ысыраптары – деңгейі жер қойнауын пайдалану бойынша операцияларды жүргізу үшін жобалау құжаттарындағы техникалық-экономикалық есептеулермен негізделген көмірсутектер немесе уран өндіру бойынша жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды жүргізу жүйелерімен және қабылданған тәсілдерімен технологиялық жағынан байланысты көмірсутектер немесе уранның ысыраптары және (немесе) шикі газды алау етіп жағуға рұқсатта көрсетілген шикі газды жағу көлемі түріндегі ысыраптар;

3) нақты ысыраптар – залалды есептеу сәтіндегі айқындалған ысырыптар.

3. Осы Қағидалар меншік нысанына қарамастан, көмірсутектер және (немесе) уран өндіру бойынша барлық жер қойнауын пайдаланушыларға, соның ішінде жер қойнауын пайдалану келісімшарты бойынша операторларға, сенімгерлік басқарушыларға (бұдан әрі – жер қойнауын пайдаланушы) қолданылады.

4. Жер қойнауын ұтымды және кешенді пайдалану бойынша талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залал мөлшерін айқындау табу фактісі бойынша, сондай-ақ жер қойнауын пайдаланушылардың және (немесе) мемлекеттік органдардың өздерінен залалы бойынша ақпарат болған кезде:

көмірсутектерді барлау мен өндіру кезінде көмірсутектер саласындағы уәкілетті органы;

уран өндіру кезінде уран өндіру саласындағы уәкілетті органы жүзеге асырады.

5. Залалдың мөлшерін айқындауға байланысты туындайтын даулар Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 9-бабының 2-тармағына және Қазақстан Республикасы Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінің 9-бабына сәйкес шешіледі.

2-тарау. Көмірсутектерді барлау мен өндіру және уранды өндіру кезінде жер қойнауын ұтымды және кешенді пайдалану бойынша талаптардың бұзылуы салдарынан келтірілген залалдың мөлшерін айқындау тәртібі

6. Көмірсутектерді барлау мен өндіру және уран өндіру кезінде жер қойнауын ұтымды және кешенді пайдалану жөніндегі талаптардың бұзылуы салдарынан келтірілген залалдың мөлшері көмірсутектердің немесе уранның нормаланған ысыраптарынан асатын нақты ысырабының көлемін негізге ала отырып белгіленеді және ресми белгіленімдеріне сәйкес есепті кезеңдегі баға белгілеулерінің орташа құнына сүйене отырып құндық мәнде белгіленеді.

7. Көмірсутектерді барлау мен өндіру және уран өндіру кезінде жер қойнауын ұтымды және кешенді пайдалану бойынша талаптардың бұзылуы салдарынан келтірілген залалдың мөлшері осы Қағидаларға қосымшаға сәйкес нормадан тыс ысыраптары үшін залал мөлшерін айқындау мысалдарына сай белгіленеді.

8. Көмірсутектер немесе уранның нақты ысырабының нормаланған ысыраптардан асып түсуі (бұдан әрі – нормадан тыс ысыраптар) мынадай көлемдерден туындайды:

көмірсутектердің немесе уранның баланстық қорлары дұрыс есептелген және оларды жер қойнауынан алудың толықтығын бастапқы есепке алу мүмкін болатын біртектес тау-кен-геологиялық жағдайлармен бір жүйеде игерілетін көмірсутектердің баланстық қорлары жер қойнауының әрбір бөлігі бойынша белгіленген ысыраптардан немесе уранның баланстық қорларының кен орын бойынша белгіленген ысыраптардан тыс ысыраптар, сондай-ақ кез келген негізсіз ысыраптар;

тәжірибелік-өнеркәсіптік өндіру жобасының, кен орнын игеру жобасының немесе жер қойнауын ұтымды пайдалануды және бұзылулардан туындаған аварияларды ескере отырып, уран кен орындарын экономикалық рентабельді игеруді көздейтін Кодекс қолданысқа енгізілгенге дейін бекітілген жобалау құжатын бұзудың нәтижесінде туындаған уранның баланстық қорының ысыраптары;

алудың коэффициентіне, қорларды уақтылы есептен шығармауға, көмірсутек қорларын алдын ала өтеуге қол жеткізбей, жер қойнауында қалған көмірсутектер немесе уран қорлары;

жер қойнауында суланудың, жанудың салдарынан туындаған көмірсутектердің баланстық қорларының немесе игеру (өндіру) бойынша талаптарды бұзу салдарынан туындаған өндірілген көмірсутектердің ысыраптары;

көмірсутектер кен орындарының оңай қол жеткізілетін учаскелерінде өндірудің салдарынан рентабельді өңдеу мүмкін емес болатын олардың баланстық қорларының ысыраптары;

кәсіпшілікте өндіру, жинау, тасымалдау және дайындау кезінде көмірсутектер ысыраптарынан нормадан тыс ысыраптары;

базалық жобалау құжатында, игеруді талдауда немесе Кодекс қолданысқа енгізілгенге дейін бекітілген базалық жобалау құжатында көзделген кен орындарын игерудің технологиялық режимін сақтамаудың салдарынан, сондай-ақ жер қойнауын пайдалану бойынша операцияларды жүргізу кезінде жер қойнауын ұтымды пайдалану бойынша талаптарды бұзу салдарынан баған сыртындағы және бағанаралық кеңістік арқылы жоғары жатқан көмірсутектің қатаралық ағылуының салдарынан Қазақстан Республикасының пайдалы қазбалар қорлары жөніндегі мемлекеттік комиссиясы бекіткен көмірсутектер немесе уранның алынатын қорларының ысыраптары;

базалық жобалау құжатын, игеруді талдауды немесе Кодекс қолданысқа енгізілгенге дейін бекітілген базалық жобалау құжатын, оларды алу және кәдеге жаратуды сақтамағандықтан шикi газ, газ конденсатының ысыраптары;

авариялық жағдайлардың қатері немесе туындауы, персоналдың өміріне немесе халық денсаулығына және қоршаған ортаға қатер төнген жағдайларды қоспағанда, көмірсутектер саласындағы уәкілетті органның рұқсатынсыз және (немесе) рұқсат шарттарын сақтамай алау етіп жағылатын шикі газ;

көмірсутектер саласындағы уәкiлеттi органның жағуға рұқсат етілген көлемінен тыс жағылған шикі газы;

кен орынды толық игеру кезінде бекітілген жобалау көрсеткіштерімен салыстырғанда қайта өңделетін шикізат сапасының өзгерістері мен ауытқуларына және қайта өңдеудің технологиялық тәртібінің бұзылуына байланысты базалық жобалау құжатында, игеруді талдауда немесе Кодекс қолданысқа енгізілгенге дейін бекітілген базалық жобалау құжатында бекітілген нормаланған ысыраптардан асатын уранның және уранды бастапқы өңдеу кезіндегі олардың құрамындағы ілеспе компоненттердің, аралық өнімдердің (жартылай фабрикаттарды), байыту қалдықтарының, шөгінділердің, қождардың ысыраптары;

барлау кезінде, оның ішінде жер қойнауы учаскесінде нормаланған ысыраптардан тыс сынамалы пайдалану кезінде шикі мұнайдың (конденсаттың) ысыраптары.

9. Мұнайдың, конденсат пен газдың, оның ішінде ілеспе (еріген) газдың нормадан тыс қабаттық ысыраптары бекітілген базалық жобалау құжатында, игеруді талдауда немесе Кодекс қолданысқа енгізілгенге дейін бекітілген жобалау құжатында алу коэффициентінен ауытқулармен анықталады.

10. Шикі газды жағу кезіндегі нормадан тыс ысыраптар базалық жобалау құжатында, игеруді талдауда немесе Кодекс қолданысқа енгізілгенге дейін бекітілген жобалау құжатында көрсетілген және (немесе) қорларды есептеген кезде қабылданған компоненттердің құрамы негізінде пайдалы қазбалардың мемлекеттік балансында тұрған газдың компоненттік құрамы бойынша анықталады.

Компоненттердің құрамы осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген соңғы бекітілген жобалау құжаттарынан ескеріледі.

11. Жеке есепке алу аспаптары болмаған кезде жобалық ысыраптарды есептеу Қазақстан Республикасының пайдалы қазба қорларының мемлекеттік балансында есепте тұрғанжәне (немесе) базалық жобалау құжатында, игеруді талдауда немесе Кодекс қолданысқа енгізілгенге дейін бекітілген жобалау құжатында көрсетілген өндірілетін пайдалы қазбадағы еріген газдың құрамы бойынша жүргізіледі.

Компоненттердің құрамы осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген соңғы бекітілген жобалау құжаттарынан ескеріледі.

12. Бастапқы қайта өңдеу (дайындау) процесінде жол берілген көмірсутектердің немесе уранның нормадан тыс ысыраптарының сандық мәні көмірсутектердің немесе уранның тиісті типі (сорты) үшін технологиямен белгіленген алу шамасы мен оның тауарлық өнімге нақты қол жеткізілген алынуы арасындағы айырма бойынша анықталады.

Көмірсутектерді барлау мен өндіру және уран өндіру кезінде жер қойнауын ұтымды және кешенді пайдалану бойынша талаптардың бұзылуы салдарынан келтірілген залалдың мөлшерін айқындау қағидаларына қосымша

Нормадан тыс ысырабы үшін залал мөлшерін айқындау мысалдары

1-мысал.

Жер қойнауын пайдаланушы есепті кезеңде 2658000 тонна мұнай өндірді.

Осы кезеңде мұнайдың нақты ысырабы 4442 тонна мұнайды, оның ішінде бекітілген нормативтік ысырап 1081 тонна мұнайды құрады.

Есепті кезеңде жер қойнауын пайдаланушының (бағалардың ресми белгіленімдері, Қазақстан Республикасының ішкі нарығындағы орташа құны) мұнайды сату кезіндегі орташа баға 50,49 АҚШ долларын құрады,

(4442 - 1081) х 50,49 = 169696,89 АҚШ доллары.

169696,89 х залал анықталған күнге Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі белгілеген Қазақстан Республикасы ұлттық валютасының шетелдік валютадағы шаққандағы ресми бағамы = залал сомасы.

2-мысал.

Жер қойнауын пайдаланушы есепті кезеңде барлау және өндіру кезінде жүзеге асырған кезде 300 млн. м³ көлемінде шикі газды жақты. Бұл ретте газда "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі қолданысқа енгізілгенге дейін қолданыста болған базалық жобалау құжатында, игеруді талдауда немесе бекітілген жобалау құжатында көрсетілген Пайдалы қазбалар қорларының мемлекеттік балансында есепте тұрған компоненттерінің өнеркәсіптік құрамы бар. Қазақстан Республикасының Қорлар жөніндегі мемлекеттік комиссиясы бекіткен базалық жобалау құжатында, игеруді талдауда немесе "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі қолданысқа енгізілгенге дейін бекітілген жобалау құжатында көрсетілген әлеуетті мазмұндардың мәндерінің негізінде компоненттердің, оның ішінде құрғақ газдың (метанның) санын анықтаймыз. Компоненттердің жоғалуы – этан, пропан және (немесе) бутан, әлеуетті жиынтық құрамы 1000 м³ газға 500 кг болғанда 150000 тоннаны құрайды. Құрамы 50 % болған кезде құрғақ газдың және (немесе) метанның ысырабы 150 млн. м³ құрайды.

Есептік кезеңде құрғақ газ (метан) бойынша ресми баға белгіленімдерінің орташа құны 1000 м³ үшін 80 АҚШ долларын, ал компоненттер бойынша – этан, пропан және (немесе) бутан бойынша әрбір компонент бойынша 1 тоннасы үшін 350 АҚШ долларын құрады.

Залал сомасы:

құрғақ газ (метан) үшін: 150000000 х 80:1000 = 12000000 АҚШ доллары;

компоненттер үшін – этан, пропан және (немесе) бутан: 150000 х 350 = 52500000 АҚШ доллары;

барлығы: 64500000 АҚШ доллары.

64500000 х залал анықталған күнге Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі белгілеген Қазақстан Республикасы ұлттық валютасының шетелдік валютадағы шаққандағы ресми бағамы = залал сомасы.".

3-мысал.

Жер қойнауын пайдаланушы уран кен орнын игереді. Кен орынды толық игеру кезінде 61224 тонна уран сатты:

уранның нақты ысырабы 2024 тоннаны

нормаланған ысырап кезінде 1215 тоннаны құрады.

Есепті кезеңде жер қойнауын пайдаланушының (бағалардың ресми белгіленімдері, Қазақстан Республикасының ішкі нарығындағы орташа құны) уран сатуы кезіндегі орташа баға 228,03 АҚШ долларын құрады,

(2024 - 1215) х 228,03 = 184476,3 АҚШ доллары.

184476,3 х залал анықталған күнге Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі белгілеген Қазақстан Республикасы ұлттық валютасының шетелдік валютадағы шаққандағы ресми бағамы = залал сомасы.