Об утверждении правил констатации необратимой гибели головного мозга и правил прекращения искусственных мер по поддержанию функций органов при необратимой гибели головного мозга

Приказ и.о. Министра здравоохранения Республики Казахстан от 27 октября 2020 года № ҚР ДСМ-156/2020. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 29 октября 2020 года № 21531.

      В соответствии c пунктом 4 и подпунктом 2) пункта 6 статьи 153 Кодекса Республики Казахстан "О здоровье народа и системе здравоохранения" ПРИКАЗЫВАЮ:

      Сноска. Преамбула - в редакции приказа и.о. Министра здравоохранения РК от 20.10.2022 № ҚР ДСМ-118 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      1. Утвердить:

      1) правила констатации необратимой гибели головного мозга согласно приложению 1 к настоящему приказу;

      2) правила прекращения искусственных мер по поддержанию функций органов при необратимой гибели головного мозга согласно приложению 2 к настоящему приказу;

      2. Признать утратившими силу некоторые приказы Министерства здравоохранения Республики Казахстан согласно Приложению 3 к данному приказу.

      3. Департаменту организации медицинской помощи Министерства здравоохранения Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

      1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

      2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства здравоохранения Республики Казахстан после его официального опубликования;

      3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа представление в Юридический департамент Министерства здравоохранения Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1), 2) настоящего пункта.

      4. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра здравоохранения Республики Казахстан.

      5. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня его первого официального опубликования.

      Исполняющий обязанности Министра здравоохранения
Республики Казахстан
М. Шоранов

  Приложение 1 к приказу
Исполняющего обязанности
Министра здравоохранения
Республики Казахстан
от 27 октября 2020 года
№ ҚР ДСМ-156/2020

Правила констатации необратимой гибели головного мозга

Глава 1. Общие положения

      1. Настоящие правила констатации необратимой гибели головного мозга (далее – Правила) разработаны в соответствии с пунктом 4 и подпунктом 2) пункта 6 статьи статьи 153 Кодекса Республики Казахстан "О здоровье народа и системе здравоохранения" (далее – Кодекс) и определяют порядок констатации необратимой гибели головного мозга.

      Сноска. Пункт 1 - в редакции приказа и.о. Министра здравоохранения РК от 20.10.2022 № ҚР ДСМ-118 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      2. Необратимая гибель головного мозга представляет собой прекращение деятельности головного мозга в связи с гибелью вещества головного мозга, при котором проводятся искусственные меры по поддержанию функций органов.

Глава 2. Порядок констатации необратимой гибели головного мозга

      3. Для констатации необратимой гибели головного мозга приказом руководителя организации здравоохранения утверждается персональный состав постоянно действующего консилиума с участием не менее 3 (трех) человек: председателя консилиума, в лице руководителя организации здравоохранения или заместителя руководителя организации здравоохранения по медицинской части, невролога или нейрохирурга с опытом работы по специальности не менее 5 (пяти) лет, анестезиолога-реаниматолога с опытом работы по специальности не менее 5 (пяти) лет.

      При проведении специальных исследований (регистрация электроэнцефалографией, ангиография) в состав консилиума включается соответствующий профильный специалист, с опытом работы по специальности не менее 5 (пяти) лет, в том числе и приглашаемые из других организаций здравоохранения на консультативной основе.

      В консилиум не включаются специалисты, принимающие участие в заборе и трансплантации органов.

      Сноска. Пункт 3 - в редакции приказа и.о. Министра здравоохранения РК от 20.10.2022 № ҚР ДСМ-118 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      4. Необратимая гибель головного мозга констатируется консилиумом медицинской организации на основании совокупности следующих признаков прекращения функций центральной нервной системы, а также клинических тестов и иных диагностических исследований (далее – совокупности признаков):

      1) полное и устойчивое отсутствия сознания;

      2) атония всех мышц;

      3) исчезновение любых реакций на внешнее раздражение и любых видов рефлексов (отсутствие реакции на сильные болевые раздражения в области тригеминальных точек, корнеальных, окулоцефалических, окуловестибулярных, фарингеальных, трахеальных), замыкающихся выше уровня спинного мозга:

      для вызывания окулоцефалических рефлексов врач занимает положение у изголовья кровати так, чтобы голова больного удерживалась между кистями врача, а большие пальцы приподнимали веки. Голова поворачивается на 90 градусов в одну сторону и удерживается в этом положении 3 - 4 секунд, затем - в противоположную сторону на то же время. Если при поворотах головы движений глаз не происходит и они стойко сохраняют срединное положение, то это свидетельствует об отсутствии окулоцефалических рефлексов;

      окулоцефалические рефлексы не исследуются при наличии или при подозрении на травматическое повреждение шейного отдела позвоночника;

      для исследования окуловестибулярных рефлексов проводится двусторонняя калорическая проба. До ее проведения необходимо убедиться в отсутствии перфорации барабанных перепонок. Голову больного поднимают на 30 градусов выше горизонтального уровня. В наружный слуховой проход вводится катетер малых размеров, производится медленное орошение наружного слухового прохода холодной водой (температура +20°С, 100 миллилитров) в течение 10 секунд. При сохранной функции ствола головного мозга через 20-25 секунд появляется нистагм или отклонение глаз в сторону медленного компонента нистагма. Отсутствие нистагма или отклонения глазных яблок при калорической пробе, выполненной с двух сторон, свидетельствует об отсутствии окуловестибулярных рефлексов;

      исследование фарингеальных и трахеальных рефлексов производят путем движения эндотрахеальной трубки в трахее и верхних дыхательных путях, а также при продвижении катетера в бронхах для аспирации секрета.

      4) устойчивое расширение и ареактивность зрачков и их фиксация в среднем положении, (при этом должно быть известно, что никакие препараты, расширяющие зрачки, не применялись, глазные яблоки неподвижны);

      5) тенденция к гипотензии - 80 мм. рт.ст. и ниже у взрослого;

      6) спонтанная гипотермия;

      7) устойчивое отсутствие самостоятельного дыхания. Отключение больного от аппарата ИВЛ производится с помощью специально разработанного разъединительного теста (тест апноэтической оксигенации).

      Разъединительный тест проводится после того, как получены результаты по подпунктам 1)-6) настоящего пункта. Для мониторинга газового состава крови (PaО и РаСО) канюлируется одна из артерий конечности. Тест состоит из трех этапов контроля газов крови.

      Начальный контроль газов крови проводится в условиях обычной ИВЛ.

      Далее ИВЛ переводится в режим, обеспечивающий нормокапнию (PaСО - 35-45 мм рт.ст.) и гипероксию (РаО не менее 200 мм рт.ст) - FiО = 1,0 ,то есть подается 100% увлажненный кислород со скоростью не менее 6 литров в минуту. В это время происходит накопление эндогенной углекислоты, контролируемое путем забора проб артериальной крови. Контроль газов крови проводится через 10-15 минут от начала ИВЛ 100% кислородом.

      Аппарат ИВЛ отключают, далее через каждые 10 минут проводится контроль газов крови пока РаСО не достигнет 60 мм рт.ст.

      Если при этих или более высоких значениях РаСО спонтанные дыхательные движения не восстанавливаются, разъединительный тест свидетельствует об отсутствии функций дыхательного центра ствола головного мозга.

      При появлении минимальных дыхательных движений ИВЛ немедленно возобновляется.

      5. Необратимая гибель головного мозга у взрослых не устанавливается при:

      1) интоксикации, включая лекарственную;

      2) первичной гипотермии;

      3) гиповолемическом шоке;

      4) метаболической эндокринной коме;

      5) действии наркотизирующих средств и миорелаксантов;

      6) наличии у пациента специфической позы (децеребрационная или декартикационная).

      6. Необратимая гибель головного мозга у детей не устанавливается при:

      1) интоксикации, включая лекарственную;

      2) первичной гипотермии (у детей температура тела ниже 35Со);

      3) гиповолемическом шоке;

      4) метаболической, эндокринной коме;

      5) действии наркотизирующих средств и миорелаксантов;

      6) наличии у пациента специфической позы (децеребрационная или декартикационная);

      7) артериальной гипотензии:

      у детей от 1 до 3 лет при определении признаков гибели головного мозга уровень систолического давления не ниже 75 мм. рт. ст.

      у детей от 4 до 10 лет при определении признаков гибели головного мозга уровень систолического давления не ниже 85 мм. рт.ст.;

      у детей от 11 до 18 лет при определении признаков гибели головного мозга уровень систолического давления не ниже 90 мм. рт.ст.

      8) гипоксемии;

      9) гипонатриемии или гипернатриемии;

      10) гипокалиемии;

      11) гипогликемии или гипергликемии.

      7. Диагностика необратимой гибели головного мозга у детей в возрасте до 1 года не выполняется.

      8. При наличии клинических признаков необратимой гибели головного мозга наблюдаются спинальные автоматизмы и рефлексы, указанные в приложении 1 к настоящим Правилам.

      9. При подозрении на травму шейного отдела позвоночника, перфорации барабанных перепонок после выявления клинических признаков, описанных в подпунктах 1)-7) пункта 4 настоящих правил в целях констатации необратимой гибели головного мозга консилиумом медицинской организации проводятся один или несколько следующих инструментальных методов диагностики, несущих вспомогательный характер:

      1) электроэнцефалограмма (далее - ЭЭГ) проводится для подтверждения клинического диагноза смерти мозга во всех ситуациях, где имеются сложности в установлении травм или подозрении на травму шейного отдела позвоночника, перфорации барабанных перепонок.

      За электрическое молчание мозга принимается запись ЭЭГ, в которой амплитуда активности от пика до пика не превышает 2 микровольт (далее мкВ), при записи от скальповых электродов с расстоянием между ними не меньше 10 сантиметров и при сопротивлении до 10 килоом (далее - кОм), но не меньше 100 Ом. Используются игольчатые электроды, не менее 8 расположенные по схеме 10-20 и 2 ушных электрода. Межэлектродное сопротивление - не менее 100 Ом и не более 10 кОм, межэлектродное расстояние - не менее 10 сантиметров. Перед проведением исследования необходимо удостовериться в сохранности коммутаций и в отсутствии непредумышленного или умышленного создания электродных артефактов.

      Запись проводится на каналах энцефалографа с постоянной времени не менее 0,3 секунд при чувствительности не больше 2 мкВ/миллиметр (верхняя граница полосы пропускания частот не ниже 30 герц). Используются аппараты, имеющие не менее 8 каналов. ЭЭГ регистрируется при биполярных и монополярных отведениях. Электрическое молчание коры мозга сохраняется не менее 30 минут непрерывной регистрации.

      При наличии сомнений в электрическом молчании мозга проводится повторная регистрация ЭЭГ. Оценка реактивности ЭЭГ на свет, громкий звук и боль: общее время стимуляции световыми вспышками, звуковыми стимулами и болевыми раздражениями не менее 10 минут. Источник вспышек, подаваемых с частотой от 1 до 30 Гц, находится на расстоянии 20 сантиметров от глаз. Интенсивность звуковых раздражителей (щелчков) 100 децибел. Динамик находится около уха больного. Стимулы максимальной интенсивности генерируются стандартными фотостимуляторами и фоностимуляторами. Для болевых раздражений применяются сильные уколы кожи иглой;

      2) контрастная ангиография четырех магистральных сосудов головы (общие сонные и позвоночные артерии) для определения мозгового кровообращения производится двукратно с интервалом не менее 30 минут. Среднее артериальное давление во время ангиографии должно быть не менее 80 мм рт. ст. Отсутствие заполнения внутримозговых артерий контрастным веществом при ангиографии свидетельствует о прекращении мозгового кровообращения.

      10. Период наблюдения у взрослых при первичном повреждении мозга составляет не менее 12-ти часов с момента выявления совокупности признаков, при сохранении признаков более 12-ти часов, является основанием для констатации необратимой гибели головного мозга. Период наблюдения сокращается после определения совокупности признаков (одного или нескольких) при проведении ангиографии, которая регистрирует прекращение мозгового кровообращения и (или) ЭЭГ, которая регистрирует полное отсутствие спонтанной и вызванной электрической активности мозга. При невозможности использования ЭЭГ и ангиографии, период наблюдения продлевается до 24 часов, с момента выявления совокупности признаков.

      11. Период наблюдения у взрослых при вторичном повреждении мозга составляет не менее 24 часов с момента выявления совокупности признаков. При наличии токсических веществ в крови длительность наблюдения увеличивается до 24 часов с момента исчезновения токсических веществ в крови, подтвержденное лабораторными исследованиями, либо до 72 часов, при невозможности проведения лабораторных исследований на наличие токсических веществ в крови.

      12. Период наблюдения у детей составляет не менее 24 часов с момента выявления совокупности признаков с интервалами между исследованиями не менее 12-ти часов.

      13. Пациент находится под постоянным наблюдением, с периодичностью неврологического осмотра не реже, чем 1 раз в 2 часа при 12-ти и 24 -х часовом сроке наблюдения и не реже 3 часов при 3-х суточном сроке наблюдения.

      14. Члены консилиума составляют и подписывают заключение о констатации необратимой гибели головного мозга согласно приложению 2 к настоящим правилам. Заключение утверждается заведующим отделением реанимации или лицом, исполняющим его обязанности

  Приложение 1 к правилам
констатации необратимой
гибели головного мозга

Спинальные автоматизмы и рефлексы

 Часть тела

Встречающиеся признаки

Шейный отдел позвоночника

Тонические шейные рефлексы: спастическая контрактура мышц шеи, сгибание в тазобедренном суставе в ответ на поворот головы, сгибание в локтевом суставе в ответ на поворот головы, опускание плеча в ответ на поворот головы, спонтанный поворот головы в сторону.

Верхние конечности

Одностороннее разгибание — пронация. Изолированное подергивание пальцев. Сгибание и подъем плеча, описан случай с соединением рук.

Туловище

Асимметричное опистотоническое положение тела. Сгибание туловища в пояснице, имитирующее положение сидя.
Брюшные рефлексы.

Нижние конечности

Сгибание пальцев в ответ на постукивание. Феномен тройного сгибания. Симптом Бабинского.

  Приложение 2 к правилам
констатации необратимой
гибели головного мозга

            Заключение о констатации необратимой гибели головного мозга

      Фамилия ________________Имя ____________ Отчество ____________
                  (при наличии)
Дата рождения _______ Возраст ________ № истории болезни _______
Диагноз заболевания, приведшего к необратимой гибели головного мозга
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Комиссия в составе: врача - анестезиолога – реаниматолога
_________________________________________________________________________
                  (Ф.И.О(при наличии)) врача – невролога
_________________________________________________________________________
            (Ф.И.О(при наличии)) другие привлекаемые специалисты
_________________________________________________________________________
                        (Ф.И.О(при наличии).)
_________________________________________________________________________
в течение ________ часов обследовали состояние больного и констатируют, что:
1. Исключены следующие факторы, препятствующие установлению диагноза необратимой
гибели головного мозга (констатация факторов отмечается словом "исключено"):
интоксикации, включая лекарственные ______________________________________
первичная гипотермия_____________________________________________________
гиповолемический шок____________________________________________________
метаболические или эндокринные комы_____________________________________
миорелаксанты __________________________________________________________
наркотизирующие средства _______________________________________________
специфическая поза (децеребрационная или декартикационная)_________________
артериальная гипотензия__________________________________________________.
2. Зарегистрированы следующие признаки, указывающие на прекращение функции больших
полушарий и ствола головного мозга (констатация признаков и данных дополнительных
тестов отмечается словом "да" или "нет"):
полное и устойчивое отсутствие сознания (кома) _____________________________
атония всех мышц _______________________________________________________
отсутствие реакции на сильные болевые раздражители (надавливание на тригеминальные
точки, грудину) и любых других рефлексов, замыкающихся выше шейного отдела спинного
мозга ____________________________________
зрачки не реагируют на свет ____________________________________________
диаметр зрачков ______________________________________________________
отсутствие корнеальных рефлексов ______________________________________
отсутствие окулоцефалических рефлексов ________________________________
отсутствие окуловестибулярных рефлексов _______________________________
отсутствие фарингеальных и трахеальных рефлексов (при движении эндотрахеальной трубки
и санации дыхательных путей)
_____________________________________________________________________
отсутствие самостоятельного дыхания во время разъединительного теста:
РаСО2 до начала проверки в мм рт. ст. ____________________________________
                                                (указать цифрами)
РаСО2 в середине проверки апноэ в мм рт. ст. ______________________________
                                                (указать цифрами)
РаО2 в конце проверки апноэ в мм рт. ст. __________________________________.
                                                (указать цифрами)
3. Дополнительные (подтверждающие) тесты (констатация данных дополнительных тестов
отмечается словом "да" или "нет"):
электроэнцефалограмма (полное электрическое молчание мозга)
________________________________________________________________________
ангиография магистральных сосудов головного мозга (отсутствие заполнения внутримозговых артерий)
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________.
4. Комментарии:
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________.
5. Заключение: Рассмотрев вышеуказанные результаты и руководствуясь в их трактовке
Правилами по констатации необратимой гибели головного мозга на основании диагноза
необратимой гибели головного мозга, свидетельствуем о смерти больного
_________________________________________________________________________
                  (фамилия, имя, отчество(при наличии))
Дата ______________________ Время смерти ______________ (число, месяц, год) (час, минута)
Подписи врачей, входящих в комиссию:
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Подпись заведующего отделением реанимации:________________________________
                                    (фамилия, имя, отчество(при наличии))
Подпись председателя консилиума:__________________________________________
                                    (фамилия, имя, отчество(при наличии))

  Приложение 2 к приказу
Исполняющего обязанности
Министра здравоохранения
Республики Казахстан
от 27 октября 2020 года
№ ҚР ДСМ-156/2020

Правила прекращения искусственных мер по поддержанию функций органов при необратимой гибели головного мозга

Глава 1. Общие положения

      1. Настоящие правила разработаны в соответствии с подпунктом 2) пункта 6 статьи 153 Кодекса Республики Казахстан от 7 июля 2020 года "О здоровье народа и системе здравоохранения" (далее-Кодекс) и определяют порядок прекращения искусственных мер по поддержанию функций органов при необратимой гибели головного мозга.

      2. Искусственные меры по поддержанию функций органов направлены на восстановление жизненно важных функций, в том числе функций дыхания и кровообращения человека, при необратимой гибели головного мозга.

Глава 2. Порядок прекращения искусственных мер по поддержанию функций органов при необратимой гибели головного мозга

      3. Искусственные меры по поддержанию функций органов прекращаются лечащим врачом реаниматологом только при:

      1) констатации биологической смерти;

      2) необратимой гибели головного мозга, констатированной консилиумом, в соответствии с пунктом 4 статьи 153 Кодекса, при наличии письменного согласия супруга (супруги), при его (ее) отсутствии –одного из близких родственников и (или) законного представителя.

      После констатации необратимой гибели головного мозга в медицинской карте стационарного больного делается запись о проведенных мероприятиях и фиксируется время смерти.

  Приложение 3 к приказу
Исполняющего обязанности
Министра здравоохранения
Республики Казахстан
от 27 октября 2020 года
№ ҚР ДСМ-156/2020

Перечень утративших силу некоторых приказов Министерства здравоохранения Республики Казахстан

      1. Приказ исполняющего обязанности Министра здравоохранения Республики Казахстан от 11 августа 2010 года № 622 "Об утверждении Правил констатации биологической смерти или необратимой гибели головного мозга (смерти мозга)" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативно-правовых актов за № 6449, опубликован в газете "Казахстанская правда" от 2 октября 2010 года № 260-261 (26321-26322)).

      2. Приказ Министра здравоохранения и социального развития Республики Казахстан от 8 июня 2015 года № 459 "О внесении изменений в приказ исполняющего обязанности Министра здравоохранения Республики Казахстан от 11 августа 2010 года № 622 "Об утверждении Правил констатации биологической смерти или необратимой гибели головного мозга (смерти мозга)" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативно-правовых актов за № 11621, опубликован в информационно - правовой системе "Әділет" 20 июля 2015 года).

      3. Приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан от 25 сентября 2018 года № ҚР ДСМ-18 "О внесении изменения в приказ исполняющего обязанности Министра здравоохранения Республики Казахстан от 11 августа 2010 года № 622 "Об утверждении Правил констатации биологической смерти или необратимой гибели головного мозга (смерти мозга), и прекращения искусственных мер по поддержанию жизненно важных функций органов после констатации биологической смерти или необратимой гибели головного мозга (смерти мозга)", (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативно-правовых актов за № 17740, опубликован в эталонном контрольном банке НПА РК в электронном виде 30 ноября 2018 года).

Мидың біржола семуін растау қағидаларын және мидың біржола семуі кезінде ағзалардың функцияларын демеу жөніндегі жасанды шараларды тоқтату қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2020 жылғы 27 қазандағы № ҚР ДСМ-156/2020 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2020 жылғы 29 қазанда № 21531 болып тіркелді.

      "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасы Кодексінің 153-бабының 4-тармағына және 6-тармағының 2) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

      Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің м.а. 20.10.2022 № ҚР ДСМ-118 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен cоң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      1. Мыналар:

      1) осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес мидың біржола семуін растау қағидалары;

      2) осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес мидың біржола семуі кезінде ағзалардың функцияларын демеу жөніндегі жасанды шараларын тоқтату қағидалары бекітілсін.

      2. Осы бұйрыққа 3-қосымшаға сәйкес Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің кейбір бұйрықтарының күші жойылды деп танылсын.

      3. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Медициналық көмекті ұйымдастыру департаменті заңнамада белгіленген тәртіппен:

      1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

      2) осы бұйрықты ресми жариялағаннан кейін Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

      3) осы бұйрықты мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күнінің ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1), 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

      4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау вице-министріне жүктелсін.

      5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау министрінің
міндеттерін атқарушы
М. Шоранов

  Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау министрінің
міндеттерін атқарушы
2020 жылғы 27 қазаны
№ ҚР ДСМ-156/2020 бұйрыққа
1-қосымша

Мидың біржола семуін растау қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Осы қағидалар "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі (бұдан әрі – Кодекс) 153-бабының 4-тармағына және 6-тармағының 2) тармақшасына сәйкес әзірленді және мидың біржола семуін растау тәртібін (бұдан әрі – Қағидалар) айқындайды.

      Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің м.а. 20.10.2022 № ҚР ДСМ-118 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен cоң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      2. Мидың біржола семуі ағзалардың функцияларын демеу жөніндегі жасанды шаралар жүргізілуі мүмкін кезде ми қатпарларының семуіне байланысты ми қызметінің тоқтауын білдіреді.

2-тарау. Мидың біржола семуін растау тәртібі

      3. Мидың біржола семуін растау үшін денсаулық сақтау ұйымы басшысының бұйрығымен кемінде 3 (үш) адамның қатысуымен тұрақты жұмыс істейтін консилиумның дербес құрамы: денсаулық сақтау ұйымының басшысы немесе медициналық бөлім бойынша орынбасары тұлғасында консилиумның төрағасы, мамандығы бойынша кемінде 5 (бес) жыл жұмыс тәжірибесі бар невролог немесе нейрохирург, мамандығы бойынша кемінде 5 (бес) жыл жұмыс тәжірибесі бар анестезиолог-реаниматолог бекітіледі.

      Арнайы зерттеулер жүргізу кезінде (электроэнцефалографиямен тіркеу, ангиография) консилиум құрамына мамандығы бойынша кемінде 5 (бес) жыл жұмыс тәжірибесі бар тиісті бейінді маман, оның ішінде консультациялық негізде басқа медициналық ұйымдардан шақырылған мамандар енгізіледі.

      Консилиумға ағзаларды алу және трансплантаттауға қатысатын бейінді мамандар енгізілмейді.

      Ескерту. 3-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің м.а. 20.10.2022 № ҚР ДСМ-118 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен cоң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      4. Мидың біржола семуін медициналық ұйымның консилиумы орталық жүйке жүйесі функцияларының тоқтауының мынадай белгілерінің жиынтығы, сондай-ақ клиникалық тестілердің және өзге де диагностикалық зерттеулер (бұдан әрі – белгілер жиынтығы) негізінде растайды:

      1) сананың толық және тұрақты болмауы;

      2) бүкіл бұлшықеттің атониясы;

      3) жұлын деңгейінен жоғары тұйықталушы (тригеминалдық, корнеалдық, окулоцефалиялық, окуловестибулярлық, фарингеалдық, трахеялық нүктелер аймағында қатты ауырсыну тітіркенулеріне реакцияның болмауы), сыртқы тітіркенуге кез келген реакциялардың және рефлекстердің кез келген түрлерінің жойылуы:

      окулоцефалиялық рефлекстерді шақыру үшін дәрігер төсектің бас жағында науқастың басы дәрігердің қолдарының арасында тұратындай, ал бас бармақтары қабақтарын көтеріп тұратындай қалыпта болады. Басы 90 градусқа бір жаққа бұрылады және осы күйде 3-4 секунд ұстайды, содан кейін сол уақытта қарама-қарсы жаққа бұрылады. Егер бас бұрылған кезде көздің қозғалысы болмаса және олар ортаңғы позицияны тұрақты сақтаса, онда бұл окулоцефалиялық рефлекстердің жоқтығын көрсетеді;

      окулоцефалиялық рефлекстер мойын омыртқасының жарақаты бар болған немесе күдігі болған кезде зерттелмейді;

      окуловестибулярлық рефлекстерді зерттеу үшін екі жақты калориялық сынама жүргізіледі. Оны жүргізгенге дейін дыбыс жарғағының перфорациясының болмауына көз жеткізу керек. Науқастың басы көлденең деңгейден 30 градусқа жоғары көтеріледі. Сыртқы есту жолына шағын көлемдегі катетер енгізіледі, сыртқы есту жолына 10 секунд бойы суық сумен (температура +20°С, 100 миллилитр) баяу суландыру жүргізіледі. 20-25 секундтан кейін ми діңінің сақталған функциясымен нистагм немесе көздің нистагмның баяу компонентіне қарай ауытқуы пайда болады. Екі жағынан жасалған калориялық сынама кезінде нистагмның болмауы немесе көз алмасының ауытқуы окуловестибулярлық рефлекстердің жоқтығын көрсетеді;

      фарингеалдық және трахеялық рефлекстерді зерттеу трахеядағы және жоғарғы тыныс жолдарындағы эндотрахеальды түтіктің қозғалысы арқылы, сондай-ақ секрецияны аспирациялау үшін бронхтарда катетердің жоғарылауы арқылы жүзеге асырылады.

      4) қарашықтардың тұрақты кеңеюі және ареактивтілігі және оларды орта қалыпта бекіту (бұл ретте қарашықтарды кеңейтетін ешқандай препараттар қолданылмағаны, көз қарашығы қозғалмайтыны белгілі болуы тиіс);

      5) гипотензияға бейімділік - 80 мм.сын.бағ.ересек адамда және одан төмен;

      6) өздігінен гипотермия;

      7) өздігінен тыныс алудың болмауы. Науқасты ӨЖЖ аппаратынан ажырату арнайы әзірленген айырғыш тесттің (апноэтикалық оксигенация тесті) көмегімен жүргізіледі.

      Айырғыш тесті осы тармақтың 1)-6) тармақшалары бойынша нәтижелер алынғаннан кейін жүргізіледі. Қандағы газ құрамының мониторингі үшін (РаО2 және РаСО2) аяқ-қол артерияларының біріне канюлация жүргізіледі. Тест қандағы газ құрамының бақылауының үш кезеңінен тұрады.

      Алғашқы қандағы газ құрамының бақылауы қалыпты ӨЖЖ жағдайында жүргізіледі.

      Кейін желдеткішті нормокапнияны (РаСО2 - 35-45 мм. сын. бағ) және гипероксияны (кемінде 200 мм. сын. бағ. РаО2) FіО = 1,0 қамтамасыз ететін, кемінде минутына 6 литр жылдамдықпен ылғалдандырылған 100% оттегі беріледі. Осы уақытта эндогендік көмірқышқыл газының жинақталуы жүреді, артериялық қан сынамаларын алу арқылы бақыланады. Қан газдары 100% оттегімен ӨЖЖ желдету басталғаннан кейін 10-15 минуттан кейін бақыланады.

      ӨЖЖ ажыратылғаннан кейін РаСО2 60 мм. сын. бағ. жеткенге дейін әрбір 10 минут сайын қандағы газ құрамын бақылау жүргізіледі.

      Егер РаСО2 осы немесе одан жоғары кезінде өздігінен тыныс алу қимылдары қалпына келмесе, айырғыш тест бас миы діңінің тыныс алу орталығы функцияларының жоқ екенін дәлелдейді.

      Ең аз тыныс алу қимылдары пайда болғанда ӨЖЖ жылдам қайтадан басталады.

      5. Ересектерде мидың біржола семуі:

      1) дәріден улануды қоса алғанда, уыттанулар;

      2) алғашқы гипотермия;

      3) гиповолемиялық шок;

      4) метаболизмдік эндокриндік кома;

      5) есірткі заттарының және миорелаксанттардың әсері;

      6) пациентте белгілі бір ерекше қалып (децеребрациялық немесе декартикациялық) байқалған кезде анықталмайды.

      6. Балаларда мидың біржола семуі :

      1) дәріден улануды қоса алғанда уыттанулар;

      2) алғашқы гипотермия (балалардың дене температурасы 35оC төмен);

      3) гиповолемиялық шок;

      4) метаболизмдік эндокриндік кома;

      5) есірткі заттарын және миорелаксанттарды қолдану,

      6) науқаста белгілі бір ерекше қалып байқалған кезде (децеребрациялық немесе декартикациялық);

      7) артериялық гипотензия:

      1 жастан бастап 3 жасқа дейінгі балаларда бас миының өлімі белгілерін анықтау кезінде систолалық қысым деңгейі 75 мм сын. бағ. төмен емес;

      4 жастан бастап 10 жасқа дейінгі балаларда бас миының өлімі белгілерін анықтау кезінде систолалық қысым деңгейі 85 мм сын. бағ. төмен емес;

      11 жастан бастап 18 жасқа дейінгі балаларда бас миының өлімі белгілерін анықтау кезінде систолалық қысым деңгейі 90 мм сын. бағ. төмен емес;

      8) гипоксемия;

      9) гипонатриемия немесе гипернатриемия;

      10) гипокалиемия;

      11) гипогликемия немесе гипергликемия жағдайында анықталмайды.

      7. Бір жасқа дейінгі балаларда мидың біржола семуі диагностикасы орындалмайды.

      8. Мидың біржола семуінің клиникалық белгілері болған кезде осы Қағидаларға 1-қосымшада көрсетілген жұлын автоматизмдері мен рефлекстері байқалады.

      9. Омыртқаның мойын бөлігінің жарақатына, дыбыс жарғақтардың перфорациясына күдіктенгенде осы Қағидалардың 4-тармағының 1) - 7) тармақшаларында сипатталған клиникалық белгілер анықталғаннан кейін мидың біржола семуін растау мақсатында медициналық ұйымның консилиумы көмекші сипаттағы диагностиканың бір немесе бірнеше аспаптық әдістерін жүргізеді:

      1) электроэнцефалограмма (бұдан әрі – ЭЭГ) омыртқаның мойын бөлігінің жарақатын анықтауда немесе жарақатқа күдіктенгенде, дыбыс жарғағының перфорациясын анықтауда қиындықтары бар барлық жағдайларда мидың біржола семуі клиникалық диагнозын растау үшін жүргізіледі.

      Мидың электрге әсер ету үнсіздігі 10 сантиметрден кем емес оның арасындағы қашықтықпен бас терісі электродтарынан жазу және 10 килоомға дейін (бұдан әрі – кОм), бірақ 100 кОм кем емес кедергі кезіндегі, шыңнан шыңға дейінгі белсенділік амплитудасы 2 микровольттан (бұдан әрі – мкВ) аспайтын ЭЭГ жазбасы қабылданады. 10-20 схемасы бойынша орналасқан кемінде 8 инелі электрод және 2 құлақ электроды пайдаланылады. Электродаралық кедергі келтіру 100 кОм кем емес және 10 кОм артық емес, электродаралық қашықтық - кемінде 10 см болуы тиіс. Коммутацияның сақталуы және алдын ала қасақана емес немесе қасақана электродтық артефактілерді құрудың болмауы айқындалады.

      Жазба энцефалограф арналарында сезімталдығы 2 мкВ/миллиметрден (жиілікті өткізу жолағының жоғарғы шекарасы 30 герцтен төмен емес) артық емес сезімталдықта 0,3 секундтан кем емес тұрақты уақытпен жүргізіледі. Кемінде 8 арнасы бар аппараттар пайдаланылады. ЭЭГ биполярды және монополярлық қашықтықтар кезінде тіркеледі. Ми қыртысының электрлік әсер ету үнсіздігі бұл жағдайда үздіксіз тіркеудің кемінде 30 минут ішінде сақталуы тиіс.

      Мидың электрлік әсер ету үнсіздігіне күдіктер болған кезде ЭЭГ қайтадан тіркеу қажет. ЭЭГ жарыққа, қатты дыбысқа және ауыруға реактивін бағалау: жарықпен, дыбыстық стимуляция және ауырсыну тітіркендіргіштерімен стимуляциялаудың жалпы уақыты кемінде 10 минут.Бірден бастап 30 Гц дейінгі жиілікпен берілетін жарық көзі көзден 20 см қашықтықта орналасады. Дыбыс тітіркендіргіштерінің (шертпектердің) қарқындылығы 100 децибел. Динамик науқас құлағының жанына орналастырылады. Ең жоғарғы қарқындылық стимулдары стандарттық фотостимуляторлар және фоностимуляторлар арқылы туындайды. Ауырсыну тітіркендіргіштері үшін теріні инемен қатты шаншу қолданылады;

      2) ми қанайналымын анықтау үшін бастың төрт магистральді тамырларының (жалпы ұйқы және омыртқа артериялары) контрасты ангиографиясы кемінде 30 минут интервалмен екі рет жүргізіледі. Ангиография кезінде орташа артериялық қысым кемінде 80 мм сын. бағ. болуы тиіс. Ангиография кезінде ми іші артерияларын контрастық затпен толтырмаса бұл ми қан айналымының тоқтағанын дәлелдейді.

      10. Ересектерде мидың алғашқы зақымданған кезінде бақылаудың ұзақтығы белгілердің жиынтығы анықталған сәттен бастап кемінде 12 сағатты құрайды, белгілер 12 сағаттан аса сақталса, мидың біржола семуін (мидың өлімін) растау үшін негіз болып табылады. Бақылау кезеңі ми қанайналымының тоқтауын тіркейтін ангиографияны және (немесе) мидың спотанды және туындаған электрлік белсенділігінің толық болмауын тіркейтін ЭЭГ-ні жүргізу кезінде белгілер жиынтығын (бір немесе бірнеше) анықтағаннан кейін қысқартылады. ЭЭГ және ангиографияны пайдалану мүмкін болмаған кезде бақылау мерзімі белгілер жиынтығы анықталған кезден бастап 24 сағатқа дейін ұзартылады.

      11. Ересектерде ми қайта зақымданған кезінде бақылаудың ұзақтығы белгілердің жиынтығын анықтаған сәттен бастап кемінде 24 сағатты құрайды. Қанда уытты заттар болған жағдайда бақылау ұзақтығы қандағы уытты заттар жоғалғаннан кейін 24 сағатқа дейін ұлғаяды, бұл зертханалық зерттеулермен расталады немесе қандағы уытты заттар болуына зертханалық зерттеулер жүргізу мүмкін болмаған жағдайда 72 сағатқа дейін ұзартылады.

      12. Балаларда бақылау кезеңі белгілердің жиынтығын анықтаған сәттен бастап зерттеу арасындағы кемінде 12 сағат интервалмен кемінде 24 сағатты құрайды.

      13. Пациент бақылаудың 12 және 24 сағат мерзімі кезінде 2 сағатта 1 реттен сирек емес және 3 тәуліктік бақылау мерзімінде 3 сағаттан сирек емес неврологиялық қарап-тексеру кезеңділігімен тұрақты бақылауда болады.

      14. Консилиум мүшелері осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес мидың біржола семуін растау туралы қорытындыны жасайды және қол қояды. Қорытындыны реанимация бөлімшесінің меңгерушісі немесе оның міндетін атқарушы адам бекітеді.

  Мидың біржола семуін
растау қағидаларына
1-қосымша

Арқа автоматизмдері мен рефлекстері

Дененің бөлігі

Кездесетін белгілер

Омыртқаның мойын бөлігі

Тонустық мойын рефлекстері: мойын бұлшықеті спазмасының контрактурасы, бастың бұрылуына жауап ретінде сан-жамбас буынының бүгілу, бастың бұрылуына шынтақ буынындағы бүгілу, бастың бұрылуына жауап ретінде иықты түсіру, басты жан-жақты өздігінен бұру.

Қол

Бір жақты жазылу - пронация. Саусақтардың оқшауланған жыбырлауы. Иықтың бүгілуі және көтерілуі, саусақтарын қосқан кездегі жағдайды сипаттау.

Дене

Дененің ассиметриялық опистотоникалық қалпы. Отыру қалпын имитацияланатын белден дененің бүгілуі. Құрсақ рефлекстері.

Аяқ

Балғамен тықылдатқан кезде саусақтардың бүгілуі. Үш рет бүгілу феномені. Бабинский симптомы.

  Мидың біржола семуін
растау қағидаларына
2-қосымша

Мидың біржола семуін растау туралы қорытынды

      Тегі _______________ Аты ___________________ Әкесінің аты_____________

                                                                  (бар болса)

      Туған күні _______________ Жасы ________ Ауру тарихының № ___________

      Мидың біржола семуіне әкелген аурудың диагнозы:

      __________________________________________________________________

      __________________________________________________________________

      __________________________________________________________________

      __________________________________________________________________

      Мынадай мамандар құрамындағы консилиум:

      Анестезиолог-реаниматолог дәрігер (Т.А.Ә (бар болса))

      ___________________________________________________________________

      Невролог (нейрохирург) дәрігер (Т.А.Ә (бар болса))

      ___________________________________________________________________

      Басқа да тартылған мамандар (Т.А.Ә (бар болса))

      ___________________________________________________________________

      ______ сағаттың ішінде науқастың жағдайын зерттеп-қарады және мыналарды

      растады:

      1.Мидың біржола семуі диагнозын белгілеуге кедергі келтіретін мынадай

      факторлар алынып тасталды (факторларды растау "алынып тасталды" деген

      сөзбен белгіленеді):

      дәрілік улануларды қоса алғанда уыттанулар ____________________________

      алғашқы гипотермия_________________________________________________

      гиповолемиялық шок_________________________________________________

      метаболизмдік немесе эндокриндік комалар ____________________________

      миорелаксанттар ____________________________________________________

      есірткі заттары ______________________________________________________

      ерекше қалып (децеребрациялық немесе декартикациялық)_______________

      артериялық гипотензия _______________________________________________

                                    (цифрлармен көрсету)

      2. Үлкен жартышардың және бас миы діңі функцияларының тоқтауын

      көрсететін мынадай белгілер тіркелген (қосымша тестілердің белгілері мен

      деректерін растау "иә" немесе "жоқ" деген сөздермен белгіленеді):

      естің толық және тұрақты болмауы (кома)_______________________________

      барлық бұлшықеттің атониясы _________________________________________

      қатты ауырсыну тітіркендіргіштеріне (тригеминалдық нүктелерді, кеудені басу)

      және кез-келген басқа да жұлынның мойын бөлігінде тұйықтаушы

      рефлекстердің болмауы_______________________________________________

      көз қарашығының жарықты сезінбеуі ___________________________________

      қарашықтың диаметрі ________________________________________________

      корнеалдық рефлекстердің болмауы ___________________________________

      окулоцефалиялық рефлекстердің болмауы_______________________________

      окуловестибулярлық рефлекстердің болмауы_____________________________

      фарингеалдық және трахеялық рефлекстердің болмауы (эндотрахеялық

      түтікшені қозғалу және тыныс алу жолдарының санациясы кезінде)

      ____________________________________________________________________

      айырғыш тесті кезінде өз бетінше тыныс алмауы:

      тексеру басталғанға дейін РаСО2мм.сын. бағ._____________________________

                                                      (цифрмен көрсету)

      апноэ тексерудің ортасында РаСО2 мм. сын. бағ.___________________________

                                                      (цифрмен көрсету)

      апноэ тексерудің соңында РаО2 мм. сын. бағ. ___________________________

                                                      (цифрмен көрсету)

      3. Қосымша (растайтын) тестілер (қосымша тестілердің деректерін растау

      "иә" немесе "жоқ" деген сөздермен белгіленеді):

      электроэнцефалограмма (мидың толық электрлік әсер ету үнсіздігі)__________

      ____________________________________________________________________

      Мидың үлкен тамырларының ангиографиясы (ми іші артериялар толуының болмауы)

      ___________________________________________________________________

      4. Комментарийлер:____________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      5. Қорытынды: Жоғарыда көрсетілген нәтижелерді қарап және оларды түсіндіру

      кезінде мидың біржола семуі диагнозының негізінде мидың біржола семуін

      растау жөніндегі ережелерді басшылыққа ала отырып,

      науқас_________________________________________________________________

                        (тегі, аты, әкесінің аты(бар болса))

      қайтыс болғанын куәландырамыз.

      Күні ___________________ Қайтыс болған уақыты ____________________

                  (күні, айы, жылы)                               (сағ., минут)

      Комиссия құрамына кіретін дәрігерлердің қолы:

      дәрігер (Т.А.Ә. (бар болса))_____________________________________________

      дәрігер (Т.А.Ә (бар болса)) ______________________________________________

      ____________________________________________________________________

      ____________________________________________________________________

      ____________________________________________________________________

      Реанимация бөлімшесінің меңгерушісі:__________________________________

                                                Т.А.Ә (бар болса))

      және қолы ________________

      Консилиум төрағасының қолы:_________________________________________

  Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау министрінің
міндеттерін атқарушы
2020 жылғы 27 қазаны
№ ҚР ДСМ-156/2020 бұйрыққа
2- қосымша

Мидың біржола семуі кезінде ағзалардың функцияларын демеу жөніндегі жасанды шараларын тоқтату қағидалары

1- тарау. Жалпы ережелер

      1. Осы Қағидалар "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 7 шілдедегі Кодексінің (әрі қарай- Кодекс) 153-бабы 6-тармағының 2) тармақшасына сәйкес әзірленді және мидың біржола семуі кезінде ағзалардың функцияларын демеу жөніндегі жасанды шараларын тоқтату тәртібін айқындайды.

      2. Ағзалардың функцияларын демеу жөніндегі шаралары мидың біржола семуі жағдайында адамның тыныс алу және қан айналымы функцияларын қоса өмірлік маңызды функцияларын қалпына келтіруге бағытталған.

2- тарау. Ағзалардың функцияларын демеу жөніндегі жасанды шараларын тоқтату тәртібі

      1. Ағзалардың функцияларын демеу жөніндегі жасанды шараларды емдеуші дәрігер реаниматолог:

      1) биологиялық өлімнің расталуы;

      2) Кодекстің 153 бабы 4-тармағына сәйкес консилиум анықтаған ми біржола семген кезде жұбайының (зайыбының), ол болмаған кезде жақын туыстарының бірінің және (немесе) заңды өкілінің жазбаша келісімі болған кезде ғана тоқтатылады.

      Мидың біржола семуі анықталғаннан кейін стационарлық науқастың медициналық картасына өткізілген іс-шаралар туралы жазба жасалады және қайтыс болу уақыты белгіленеді.

  Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау министрінің
міндеттерін атқарушы
2020 жылғы 27 қазаны
№ ҚР ДСМ-156/2020 бұйрыққа
3 қосымша

Күші жойылған Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің кейбір бұйрықтарының тізімі

      1. "Биологиялық өлімді немесе бас миының біржола семуін (мидың өлімін) растау ережесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2010 жылғы 11 тамыздағы № 622 бұйрығы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 6449 тіркелген, 2010 жылғы 2 қарашадағы № 452-455(26298) "Егемен Қазақстан" газетінде жарияланған).

      2. "Биологиялық өлімді немесе бас миының біржола семуін (мидың өлімін) растау және биологиялық өлім немесе бас миының біржола семуі (мидың өлімі) расталғаннан кейін ағзалардың өмірлік маңызды функцияларын қолдау жөніндегі жасанды шараларды тоқтату қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 8 маусымдағы № 459 бұйрығы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11621 тіркелген, "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылғы 20 шілдеде жарияланған).

      3. "Биологиялық өлімді немесе бас миының біржола семуін (мидың өлімін) растау және биологиялық өлім немесе бас миының біржола семуі (мидың өлімі) расталғаннан кейін ағзалардың өмірлік маңызды функцияларын қолдау жөніндегі жасанды шараларды тоқтату қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2018 жылғы 25 қыркүйектегі № ҚР ДСМ-18 бұйрығы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17740 тіркелген, Қазақстан Республикасы эталондық бақылау банкінде 2018 жылғы 30 қарашада жарияланған).