ИПС "Әділет"

В соответствии с пунктом 2 статьи 98 Кодекса Республики Казахстан "О здоровье народа и системе здравоохранения" ПРИКАЗЫВАЮ:

Сноска. Преамбула - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Утвердить правила проведения мероприятий по профилактике туберкулеза согласно приложению к настоящему приказу.

2. Признать утратившими силу:

1) приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан от 25 декабря 2017 года № 994 "Об утверждении Инструкции по организации оказания медицинской помощи при туберкулезе" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов от 19 февраля 2018 года № 16381, опубликован 1 марта 2018 года в газете "Егемен Қазақстан" № 42 (29273));

2) пункт 3 приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан от 13 декабря 2018 года № ҚР ДСМ-39 "О внесении изменений и дополнений в некоторые приказы Министерства здравоохранения Республики Казахстан" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов от 19 декабря 2018 года № 17965, опубликован 3 января 2019 года в Эталонном контрольном банке нормативных правовых актов Республики Казахстан).

3. Департаменту организации медицинской помощи Министерства здравоохранения Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства здравоохранения Республики Казахстан;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа предоставление в Юридический департамент Министерства здравоохранения Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

4. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра здравоохранения Республики Казахстан.

5. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр здравоохранения
Республики Казахстан

А. Цой

Приложение к приказу
Министра здравоохранения
Республики Казахстан
от 30 ноября 2020 года
№ ҚР ДСМ-214/2020

Правила проведения мероприятий по профилактике туберкулеза

Глава 1. Основные положения

1. Настоящие Правила проведения мероприятий по профилактике туберкулеза разработаны в соответствии с пунктом 2 статьи 98 Кодекса Республики Казахстан "О здоровье народа и системе здравоохранения" (далее – Кодекс) и определяют порядок проведения мероприятий по профилактике туберкулеза (далее – Правила) в Республике Казахстан.

Сноска. Пункт 1 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

2. Основные понятия, используемые в настоящих Правилах:

1) туберкулез с пре-широкой лекарственной устойчивостью – туберкулез, вызванный микобактериями туберкулеза, штаммы которых устойчивы к рифампицину, к рифампицину и изониазиду, а также к одному из препаратов фторхинолонового ряда (левофлоксацин, моксифлоксацин);

2) туберкулез с широкой лекарственной устойчивостью – туберкулез, вызванный микобактериями туберкулеза, штаммы которых устойчивы к рифампицину, к рифампицину и изониазиду, к одному из препаратов фторхинолонового ряда (левофлоксацин, моксифлоксацин) и по крайней мере к одному дополнительному препарату группы А;

3) бактериологическая конверсия – у пациента с бактериологически подтвержденным туберкулезом отрицательный результат по крайней мере двух последовательных культур (для лекарственно-устойчивого и чувствительного туберкулеза) или мазков (только для лекарственно-чувствительного туберкулеза), взятых с разницей не менее 7 дней;

4) туберкулез с бактериологическим подтверждением – это случай туберкулеза, при котором образец биологического материала имеет положительный результат микроскопии мазка и/или культурального исследования (посева) и/или молекулярно-генетического метода диагностики;

5) бактериологическая реверсия – у пациента два и более последовательных результата культуры положительные (для лекарственно-устойчивого и чувствительного туберкулеза) или мазков (только для лекарственно-чувствительного туберкулеза), взятых с разницей не менее 7 суток, после бактериологической конверсии либо у пациентов без бактериологического подтверждения туберкулеза;

6) ребенок (дети) – лицо, не достигшее восемнадцатилетнего возраста (совершеннолетия);

7) видео-наблюдаемое лечение (далее – ВНЛ) – метод дистанционного контролируемого лечения пациентов с туберкулезом в режиме реального времени. Данный метод позволяет медицинскому работнику на раннем этапе выявить нежелательные реакции, создать условия для обеспечения доступной и комфортной для пациентов специализированной помощи на амбулаторном этапе, а также максимально устранить барьеры для полного завершения курса лечения противотуберкулезными препаратами;

8) противотуберкулезные препараты первого ряда – противотуберкулезные препараты, используемые для лечения чувствительного туберкулеза (рифампицин, изониазид, пиразинамид и этамбутол);

9) генерализованный туберкулез – туберкулез с поражением двух и более органов или систем. Милиарный туберкулез (острый диссеминированный туберкулез с поражением других органов и систем) является одной из форм генерализованного туберкулеза;

10) тест на лекарственную чувствительность – определение спектра чувствительности микобактерий туберкулеза к противотуберкулезным препаратам;

11) прекращение бактериовыделения у пациента с лекарственно-устойчивым туберкулезом – завершение полного курса лечения и стабилизация процесса в легких при отрицательных бактериологических и микроскопических данных;

12) культуральные методы диагностики – выделение чистой культуры, типирование выделенного штамма до вида и определение его чувствительности к противотуберкулезным препаратам;

13) противотуберкулезные препараты второго ряда – лекарственные препараты, используемые для лечения лекарственно-устойчивых форм туберкулеза;

14) серьезная нежелательная реакция – нежелательная реакция, которая приводит к смерти, представляет угрозу для жизни, требует госпитализации пациента или ее продления, приводит к стойкой либо выраженной нетрудоспособности или инвалидности, к врожденным аномалиям или порокам развития, требует медицинского вмешательства для предотвращения развития перечисленных состояний, а также любая непреднамеренная подозреваемая передача через лекарственный препарат инфекционного агента;

15) больные туберкулезом из групп высокого риска отрыва от лечения – это лица с ко-инфекцией (туберкулез и вирус иммунодефицита человека (далее – ВИЧ)), употребляющие наркотические средства (психоактивные вещества), злоупотребляющие алкоголем, без определенного места жительства, заключенные, освободившиеся из мест заключения, мигранты;

16) нежелательная реакция – непреднамеренная, неблагоприятная реакция организма, связанная с применением лекарственного (исследуемого) препарата и предполагающая наличие возможной взаимосвязи с применением данного лекарственного (исследуемого) препарата;

17) изониазид-устойчивый туберкулез – туберкулез, вызванный микобактериями туберкулеза, штаммы которых устойчивы к изониазиду, но чувствительны к рифампицину;

18) индексный случай – первоначально выявленный новый или повторный случай туберкулеза у человека любого возраста в конкретном месте его пребывания или других сопоставимых условиях, где существует риск заражения для других людей. Индексный случай – это случай, в отношении которого проводится обследование контактных лиц, хотя этот человек может и не быть источником инфекции;

19) туберкулез с клинически установленным диагнозом – это случай, не отвечающий критериям бактериологического подтверждения. Это определение включает случаи, диагностированные централизованной врачебно-консультативной комиссией (далее – ЦВКК) на основании патологии, выявленной при рентгенологическом исследовании или на основании результатов гистологического исследования, указывающих на наличие заболевания, а также случаи внелегочного туберкулеза без лабораторного подтверждения. Случаи с клинически установленным диагнозом, которые впоследствии (до или после начала лечения) подтверждаются положительными результатами бактериологических исследований, переводятся в категорию случаев с бактериологическим подтверждением;

20) туберкулез с множественной лекарственной устойчивостью – туберкулез, вызванный микобактериями туберкулеза, штаммы которых устойчивы к рифампицину и изониазиду;

21) легочный туберкулез с положительным результатом микроскопии мокроты – случай туберкулеза, при котором обнаруживаются кислотоустойчивые бактерии при микроскопии мазка мокроты до проведения лечения;

22) легочный туберкулез с отрицательным результатом микроскопии мокроты – рентгенологически определяемые изменения, соответствующие активному туберкулезу легких при отрицательных результатах микроскопического исследования мазка мокроты на наличие кислотоустойчивых бактерий и отсутствие эффекта при проведении терапии антибактериальными препаратами широкого спектра действия;

23) интенсивная фаза – начальная фаза терапии, направленная на ликвидацию клинических проявлений заболевания и максимальное воздействие на популяцию микобактерий туберкулеза (конверсия мазка мокроты и предотвращение развития лекарственно-устойчивых штаммов);

24) поддерживающая фаза – фаза продолжения терапии, которая воздействует на сохраняющуюся популяцию микобактерий туберкулеза и обеспечивает дальнейшее уменьшение воспалительных изменений и инволюцию туберкулезного процесса, а также восстановление функциональных возможностей организма пациента;

25) короткий режим лечения – курс лечения продолжительностью до 6 месяцев для лекарственно-чувствительного туберкулеза и до 12 месяцев для лекарственно-устойчивого туберкулеза;

26) латентная туберкулезная инфекция – состояние стойкого иммунного ответа на стимуляцию антигенами микобактерий туберкулеза при отсутствии клинических и рентгенологических проявлений активного туберкулеза;

27) проба Манту – специфический диагностический тест, внутрикожная туберкулиновая проба Манту с двумя международными туберкулиновыми единицами;

28) микроскопическое исследование – метод выявления кислотоустойчивых бактерий в фиксированных мазках;

29) положительный результат микроскопии – обнаружение в мазке кислотоустойчивых бактерий;

30) отрицательный результат микроскопии – отсутствие кислотоустойчивых бактерий в 300 полях зрения;

31) молекулярно-генетические методы – ускоренные методы диагностики туберкулеза и туберкулеза с лекарственной устойчивостью на основе полимеразной цепной реакции, которые проводятся на уровне организаций, оказывающих первичную медико-санитарную помощь (далее – ПМСП), и фтизиопульмонологических организаций;

32) монорезистентный туберкулез – туберкулез, вызванный микобактериями туберкулеза, штаммы которых устойчивы к одному противотуберкулезному препарату первого ряда за исключением рифампицина;

33) легочный туберкулез – туберкулез с бактериологическим подтверждением или с клинически установленным диагнозом с поражением легочной паренхимы или трахеобронхиального дерева. Сочетание легочного и внелегочного туберкулеза классифицируется как случай легочного туберкулеза;

34) внелегочный туберкулез – туберкулез всех других органов и тканей (туберкулез плевры, лимфоузлов, брюшной полости, мочеполовой системы, кожи, суставов и костей, оболочек головного и (или) спинного мозга);

35) осложнения внелегочного туберкулеза – абсцессы, свищи, неврологические нарушения, деформация позвоночника, контрактура суставов, микроцистис, гидронефроз, бесплодие;

36) полирезистентный туберкулез – туберкулез, вызванный микобактериями туберкулеза, штаммы которых устойчивы к более чем к одному противотуберкулезному препарату первого ряда (но не к сочетанию изониазида и рифампицина);

37) рифампицин-устойчивый туберкулез – туберкулез, вызванный микобактериями туберкулеза, штаммы которых устойчивы к рифампицину, выявленный с использованием фенотипических или генотипических методов, сопровождаемый или не сопровождаемый устойчивостью к другим противотуберкулезным препаратам, включает в себя любую устойчивость к рифампицину в форме монорезистентности, полирезистентности, множественной или широкой лекарственной устойчивости;

38) посев – метод выделения культуры микобактерий туберкулеза из патологического материала на питательных средах (плотных и жидких);

39) стационарозамещающие технологии – дневной стационар, стационар на дому и мобильная бригада для непосредственно наблюдаемого лечения (далее – ННЛ);

40) очищенный белковый дериват – готовая форма очищенного туберкулина в стандартном разведении;

41) туберкулез – это инфекционное заболевание, вызываемое микобактериями туберкулеза и передающееся воздушным путем при разговоре, кашле и чихании от лица, больного туберкулезом, к здоровому с преимущественной локализацией в легочной ткани;

42) прекращение бактериовыделения у лица, больного туберкулезом – получение двух отрицательных последовательных микроскопических исследований мокроты по завершению полного курса лечения противотуберкулезными препаратами;

43) конверсия мокроты у лица, больного туберкулезом – получение не менее чем двух последовательных отрицательных микроскопий мокроты или одного посева по завершению интенсивной фазы лечения пациента;

44) активный мониторинг безопасности противотуберкулезных лекарственных средств (далее – аМБЛ) – проведение активного и систематического клинического и лабораторного обследования пациентов, получающих лечение противотуберкулезными лекарственными средствами с целью раннего выявления вредного воздействия лекарственных средств и проявлений нежелательных явлений или нежелательных реакций, ведения и сообщения о подозреваемых или подтвержденных случаях токсичности лекарственных средств;

45) профилактическое лечение туберкулеза – лечение, предлагаемое лицам, подверженным риску заболевания туберкулезом, с целью снижения этого риска;

46) аллерген туберкулезный рекомбинантный (далее – АТР) – комплекс рекомбинантных белков для внутрикожного применения в стандартном разведении, предназначен для диагностики латентной туберкулезной инфекции;

47) туберкулин – фильтрат автоклавированной культуры, продукт жизнедеятельности микобактерий туберкулеза;

48) вираж туберкулиновой реакции – конверсия отрицательных реакций в положительную, не связанную с вакцинацией против туберкулеза, или нарастание реакции на фоне поствакцинальной аллергии в течение года на 6 мм и более;

49) длительные режимы лечения – курс лечения лекарственно-устойчивого туберкулеза продолжительностью не менее 18 месяцев.

Сноска. Пункт 2 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

3. Эпидемологический надзор за распространенностью туберкулеза среди населения, применение комплекса мер инфекционного контроля, направленного на предотвращение передачи возбудителя туберкулеза через окружающий воздух в обитаемой среде, реализуется в рамках эпидемиологического контроля, санитарно-противоэпидемических и санитарно-профилактических мероприятий при инфекционных заболеваниях и в соответствии с подпунктом 19) статьи 9 Кодекса; привитие населению навыков личной гигиены в быту реализуется в рамках гигиенического обучения населения в соответствии с подпунктом 16) статьи 9 Кодекса; борьба с немедицинским употреблением психоактивных веществ и курением реализуется в соответствии со статьями 109 и 110 Кодекса.

4. Эпидемологический надзор за распространенностью туберкулеза среди населения осуществляется государственным органом в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения соответствии с подпунктом 5) статьи 9 Кодекса.

4-1. Организация и проведение санитарно-противоэпидемических мероприятий, в том числе определение контактных лиц в очаге латентной туберкулезной инфекции проводятся профильным специалистом территориального подразделения санитарно-эпидемиологического контроля совместно с фтизиатром организации, оказывающей ПМСП.

Сноска. Глава 1 дополнена пунктом 4-1 в соответствии с приказом Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

4-2. Обследование контактных лиц с последующим динамическим наблюдением проводится специалистами ПМСП (врачи участковые и (или) врачи общей практики, терапевты, педиатры), фтизиатры.

Сноска. Глава 1 дополнена пунктом 4-2 в соответствии с приказом Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

5. Информирование населения через средства массовой информации об эпидемической ситуации по туберкулезу и о мерах профилактики, а также разработка и распространение информационных материалов по профилактике туберкулеза для различных групп населения, в том числе через социальные сети и средства массовой информации, осуществляется территориальными подразделениями государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения, фтизиопульмонологическими организациями и организациями, оказывающими ПМСП.

6. К мероприятиям по профилактике туберкулеза в части выявления и социального сопровождения на амбулаторном этапе лечения активного туберкулеза у лиц из групп высокого риска привлекаются неправительственные организации путем размещения и реализации государственных социальных грантов и государственных социальных заказов.

Глава 2. Порядок проведения мероприятий по профилактике туберкулеза

Параграф 1. Специфическая профилактика туберкулеза, включающая вакцинацию согласно Национальному календарю прививок

7. C целью профилактики и предупреждения заболеваний туберкулезом здоровым новорожденным детям, при отсутствии медицинских противопоказаний, в прививочном кабинете перинатального (родильного отделения) центра на 2-4 сутки после рождения проводится вакцинация вакциной "Бациллы Кальметта-Герена" (далее – вакцина БЦЖ) согласно Национальному календарю прививок. Планирование, организация и проведение профилактических прививок проводится в соответствии с подпунктом 2 пункта 1 статьи 98 Кодекса.

8. Профилактические прививки против туберкулеза (вакцинация бациллой Кальмета-Герена (далее – БЦЖ)), проводятся согласно прилагаемой к ним инструкции.

Сноска. Пункт 8 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

9. Вакцина БЦЖ вводится строго внутрикожно на границе верхней и средней трети наружной поверхности левого плеча в объеме, предусмотренном инструкцией, прилагаемой к вакцине.

10. Противопоказания к профилактике туберкулеза вакциной БЦЖ:

1) врожденный иммунодефицит;

2) генерализованная инфекция на вакцинацию вакциной БЦЖ, выявленная у лиц первой степени родства;

3) ВИЧ или синдром приобретенного иммунного дефицита (далее – СПИД);

4) недоношенность – масса тела менее 2000 грамм или гестационный возраст менее 33 недель;

5) поражения центральной нервной системы – асфиксии и родовые травмы с неврологической симптоматикой (среднетяжелой и тяжелой степени);

6) внутриутробная инфекция (цитомегаловирус, токсоплазмоз, хламидиоз, туберкулез), сепсис новорожденных;

7) гемолитическая болезнь новорожденных (умеренная, среднетяжелая и тяжелая формы);

8) заболевания средней и тяжелой степени тяжести, сопровождающиеся субфебрильной температурой и нарушением общего состояния;

9) лихорадка.

11. Вакцинированные новорожденные дети, попадающие из перинатального (родильного отделения) центра в условия контакта с больным бактериовыделителем, в случае невозможности изоляции больного туберкулезом, изолируются на срок не менее чем 2 месяца в отделения выхаживания новорожденных или дома ребенка.

12. Выписка из перинатального (родильного отделения) центра новорожденных, непривитых вакциной БЦЖ, осуществляется согласно справке об обследовании на туберкулез родителей и всех лиц, проживающих совместно, выданной организацией, оказывающей ПМСП.

13. Дети, не привитые вакциной БЦЖ в перинатальном (родильном отделении) центре, вакцинируются в организациях, оказывающих ПМСП однократно до 15 лет: до двух месяцев – без постановки пробы Манту, после двух месяцев – при отрицательном результате пробы Манту. Интервал между пробой Манту и вакцинацией БЦЖ – не менее трех дней и не более двух недель.

Сноска. Пункт 13 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

14. При заболевании матери активной формой туберкулеза, независимо от бактериовыделения и лекарственной чувствительности, новорожденный обследуется на наличие врожденного туберкулеза (исследуется плацента).

При исключении активного туберкулеза у новорожденного начать профилактическое лечение согласно чувствительности МБТ у матери, больной активным туберкулезом.

Сноска. Пункт 14 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

15. Новорожденный изолируется от матери до конверсии мазка при наличии у нее бактериовыделения или при ее низкой приверженности к лечению.

При исключении туберкулеза у новорожденного от матери, больной активной формой туберкулеза, ребенку проводится профилактическое лечение в течение 3 месяцев.

После 3 месяцев профилактического лечения ставится проба Манту:

1) при отрицательном результате проводится вакцинация БЦЖ;

2) при положительном результате и исключении локального туберкулеза, профилактическое лечение продолжается до 6 месяцев.

Сноска. Пункт 15 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

16. При исключении туберкулеза у новорожденного, рожденного от матери с активной формой туберкулеза с множественной и широкой лекарственной устойчивостью, разрешается вакцинация вакциной БЦЖ, при этом ребенок изолируется на 2 месяца на период выработки иммунитета.

      17. Исключен приказом Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
      18. Исключен приказом Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
      19. Исключен приказом Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
      20. Исключен приказом Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

21. Наблюдение за вакцинированными детьми проводится участковыми педиатрами, врачами общей практики в организациях, оказывающих ПМСП через 1, 3, 6, 12 месяцев.

Сноска. Пункт 21 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

22. Окончательный результат вакцинации БЦЖ оценивается через 1 год после прививки по размеру рубчика. Редко на месте введения вакцины БЦЖ образуется апигментное пятно.

Сноска. Пункт 22 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

23. В случае отсутствия местной прививочной реакции после вакцинации (отсутствие рубчика) дети учитываются и прививаются повторно (довакцинация) через 6 месяцев без предварительной пробы Манту или через 1 год (только один раз) – при отрицательной пробе Манту.

24. Местная (характер и размер) и общая (периферические лимфатические узлы) прививочная реакция на вакцину БЦЖ оценивается, регистрируется в карте профилактических прививок, медицинской карте ребенка и истории развития ребенка по формам, установленным в соответствии с подпунктом 31) статьи 7 Кодекса.

25. В редких случаях на введение вакцины БЦЖ наблюдаются нежелательные явления в виде нижеследующих форм:

1) регионарный лимфаденит;

2) подкожный холодный абсцесс;

3) поверхностная язва;

4) келоидный рубец;

5) диссеминированная БЦЖ инфекция – поражение костной системы (БЦЖ оститы).

26. Нежелательные явления на вакцинацию устанавливаются фтизиатром на основании комплексного клинического, рентгенологического, лабораторного обследования и отрицательного результата пробы с аллергеном туберкулезным рекомбинантным.

27. При нежелательных явлениях на вакцину БЦЖ наблюдается отрицательная реакция на аллерген туберкулезный рекомбинантный.

28. На каждый случай нежелательного явления на введение вакцины БЦЖ заполняется карта-сообщение по форме, установленной в соответствии с подпунктом 31) статьи 7 Кодекса, которая регистрируется в государственной экспертной организации в сфере обращения лекарственных средств и медицинских изделий и в информационной системе "Национальный регистр больных туберкулезом".

29. На каждый случай нежелательного явления на введение вакцины БЦЖ подается экстренное извещение в территориальное подразделение государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения по форме, установленной в соответствии с подпунктом 31) статьи 7 Кодекса, информируются руководители медицинской организации, областной (городской) фтизиопульмонологической организации и республиканского центра фтизиопульмонологии.

30. Проводится разбор каждого случая нежелательного явления на введение вакцины БЦЖ на уровне организации, оказывающей ПМСП, с участием фтизиатра, специалистов территориального подразделения государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения и организации родовспоможения, где новорожденный получил вакцинацию.

31. Дети с нежелательными явлениями на вакцину БЦЖ наблюдаются в течение 1 года в диспансерной группе в соответствии с подпунктом 3) пункта 211 настоящих Правил.

32. При постановке и снятии с учета проводится следующий объем обследования: общий анализ крови и мочи, рентгенография органов грудной клетки, дополнительно (при снятии с учета) – пробы Манту и с аллергеном туберкулезным рекомбинантным.

33. При регистрации второго случая нежелательного явления на введение вакцины БЦЖ у детей первой степени родства участковым педиатром (врачом общей практики) проводится обследование на диагностику первичного иммунодефицита (клиническое, иммунологическое, генетическое).

34. Устранение нежелательных явлений на прививку против туберкулеза проводится противотуберкулезными препаратами первого ряда за исключением пиразинамида, к которому микобактерии M. Bovis полностью резистентны. В некоторых случаях для устранения поствакцинальных осложнений требуется хирургическое вмешательство. Устранение поствакцинальных осложнений у детей с ВИЧ-инфекцией и в других случаях сниженного иммунитета требует вмешательства других специалистов (инфекциониста, иммунолога).

Устранение поствакцинальных осложнений на прививку против туберкулеза в зависимости от локализации и по решению централизованной врачебно-консультативной комиссии проводится в амбулаторных, стационарозамещающих или стационарных условиях.

При поствакцинальных лимфаденитах после прививки против туберкулеза назначаются:

1) в фазе инфильтрации (срок лечения – 2-4 месяца индивидуально с учетом динамики):

изониазид (7-15 мг/кг), 1 раз в день внутрь;

местно – аппликации рифампицина (450 мг) и 10% или 20% раствора димексида (10 мл или 20 мл димексида и 90 мл или 80 мл дистиллированной воды), 2 раза в день в течение 1 месяца;

при отсутствии положительной динамики и тенденции к увеличению лимфатического узла допускается назначение этамбутола (15-25 мг/кг) и витамина А внутрь (до 1 года – 1 капля масляного раствора через день, 1-7лет – 1 капля ежедневно), старше 7 лет – аевит в возрастной дозировке;

2) в фазе казеозного некроза (срок лечения – 2-4 месяца индивидуально с учетом динамики):

изониазид (7-15 мг/кг) и этамбутол (15-25 мг/кг) 1 раз в день с витамином А внутрь (до 1 года – 1 капля масляного раствора через день, 1-7лет – 1 капля ежедневно), старше 7 лет – аевит в возрастной дозировке;

местно – пункция лимфоузла 1-2 раза в неделю, курс 5-6 пункций с учетом динамики;

хирургическое вмешательство: удаление лимфоузла с капсулой – при отсутствии положительной динамики в течение 1 месяца лечения или увеличения размера лимфоузла, при наличии незаживающих свищей;

после хирургического удаления продолжается прием изониазида внутрь и местно – аппликации 10% или 20% димексида с рифампицином в течение 1 месяца;

3) в фазе кальцинации – при размере лимфатического узла 10 мм и более – хирургическое удаление по показаниям.

При поствакцинальных подкожных холодных абсцессах назначаются:

изониазид (7-15 мг/кг), 1 раз в день в течение 2-4 месяцев;

местно – аппликации рифампицина и 10% или 20% раствора димексида 2 раза в день в течение 1 месяца;

при появлении флюктуации – отсасывание шприцем казеозных масс с интервалом в 2-3 дня 5-6 раз с учетом динамики;

при отсутствии положительной динамики (рассасывание) – хирургическое удаление путем вылущивания абсцесса вместе с капсулой, с последующей химиотерапией изониазидом в течение 1 месяца.

При поверхностной язве местно применяются присыпки порошка изониазида. Для профилактики вторичной неспецифической инфекции края обрабатываются антибактериальными мазями.

Тактика ведения оститов после прививки против туберкулеза (БЦЖ-оститы) определяется с учетом локализации и распространенности поражения костной ткани. В основном, прием противотуберкулезных препаратов, при неэффективности которых применяется хирургическое вмешательство. В ряде случаев вначале проводится хирургическое вмешательство с целью диагностики, затем продолжается прием трех противотуберкулезных препаратов первого ряда: изониазид (7-15 мг/кг) + рифампицин (10-20 мг/кг) + этамбутол (15-25 мг/кг). Длительность ведения оститов зависит от динамики и скорости заживления воспалительного процесса и составляет 9-12 месяцев.

При крупных келоидах размером более 1 см и при тенденции их к росту местно применяются:

1) обкалывания 1,0 мл 0,5% раствора гидрокортизоновой эмульсии с 1,0 мл 2% раствора лидокаина 1 раз в неделю туберкулиновыми шприцами в 5-6 местах в толщу келоида после предварительной обработки поверхности келоида и окружающей кожи спиртом и йодом. Всего – 5-10 обкалываний;

2) если принятые меры неэффективны, рекомендуется обкалывание гидрокортизоновой эмульсией (1 мл) чередуя с обкалыванием келоида лидазой в дозе 32 единиц действия детям в возрасте 1-12 лет и 64 единиц действия старше – 12 лет. Всего – 10 обкалываний с интервалом 1 неделя;

3) если проведенные меры неэффективны и продолжается рост келоида, рекомендуется обкалывание лидазой в одном шприце с гидрокортизоновой эмульсией в 1, 4, 7, 10 дни. Всего – 10 обкалываний.

Интервал – 1 месяц. Эффективность принятых мер заключается в остановке роста келоида, размягчения и изменения цвета от багрово-красного до приобретения цвета окружающей кожи. Хирургическое вмешательство при келоидах противопоказано.

В период ведения и устранения поствакцинальных осложнений проведение других профилактических прививок противопоказано, за исключением особых эпидемиологических случаев.

При генерализованном осложнении на прививку против туберкулеза (диссеминированная БЦЖ-инфекция), развившемся на фоне первичного или вторичного иммунодефицита требуется индивидуальный подбор противотуберкулезных препаратов, с включением противотуберкулезных препаратов первого ряда без пиразинамида и второго ряда в комплексе с заместительной терапией, назначенной иммунологом по поводу иммунодефицита.

35. Новорожденные, родившиеся от матерей, инфицированных ВИЧ, при отсутствии клинических признаков ВИЧ-инфекции и других противопоказаний, прививаются стандартной дозой вакцины БЦЖ внутрикожно однократно, в календарный срок.

36. Новорожденные, родившиеся от матерей, инфицированных ВИЧ, непривитые в календарные сроки, прививаются в течение 4-х недель жизни (период новорожденности) без предварительной пробы Манту. По истечении четвертой недели жизни введение вакцины БЦЖ детям не допускается из-за возможного развития генерализованной инфекции на вакцину БЦЖ.

37. Детям, инфицированным ВИЧ, с неразвившимися поствакцинальными знаками (рубчик), повторная вакцинация (довакцинация) вакциной БЦЖ не проводится.

38. При исключении ВИЧ-инфекции к возрасту 12 месяцев, а в некоторых случаях 15-18 месяцев, вакцинация вакциной БЦЖ проводится при отрицательном результате пробы Манту.

39. Исключен приказом Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
40. Исключен приказом Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 2. Профилактическое лечение латентной туберкулезной инфекции

41. На латентную туберкулезную инфекцию проводится тестирование следующих лиц:

1) контактные лица (дети и взрослые), независимо от результатов обследования на ВИЧ;

2) лица, относящиеся к группе высокого риска по туберкулезу: начинающие терапию генно-инженерными биологическими препаратами (далее – ГИБП), ингибиторами факторов некроза опухоли-a (далее – ФНО-a), получающие иммуносупрессивную терапию (глюкокортикоиды, цитостатики и другие), находящиеся на диализе, готовящиеся к трансплантации органов или гематологической трансплантации, пациенты с силикозом, перед проведением внутрипузырной БЦЖ-терапии у пациентов с онкологической патологией мочеполовой системы; дети, находящиеся на динамическом наблюдении по поводу сахарного диабета, неспецифических заболеваний бронхолегочной системы, нарушения питания (дефицит массы тела), ВИЧ-инфекции, инвалидности; дети, из семей, где родители инфицированы ВИЧ, из мест лишения свободы, злоупотребляющие алкоголем, страдающие наркоманией, с низким прожиточным уровнем жизни, мигранты; невакцинированные БЦЖ дети старше 2 месяцев и дети с неразвившимся знаком вакцинации.

Сноска. Пункт 41 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

42. Диагностика латентной туберкулезной инфекции у лиц из групп риска проводится согласно приложению 1 к настоящим Правилам.

43. Для тестирования на латентную туберкулезную инфекцию используются: туберкулиновая проба Манту, проба с аллергеном туберкулезным рекомбинантным и (или) тест на высвобождение Т-лимфоцитами гамма-интерферона (IGRA-тесты).

44. Для тестирования взрослых на латентную туберкулезную инфекцию используются проба с аллергеном рекомбинантным туберкулезным или тесты на высвобождение гамма-интерферона.

45. Проведение тестов на латентную туберкулезную инфекцию пробой Манту, АТР и/или IGRA-тестом не является обязательным условием для начала профилактического лечения латентной туберкулезной инфекции у людей, живущих с ВИЧ, или у детей в возрасте до 5 лет, у которых исключен туберкулез, контактировавших с больными бактериологически подтвержденным туберкулезом легких.

Сноска. Пункт 45 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

46. IGRA-тесты проводятся по показаниям: взрослым и детям, имеющим противопоказания для постановки внутрикожных тестов.

Сноска. Пункт 46 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

47. Дети с положительной реакцией Манту, а также взрослые с положительной реакцией на аллерген туберкулезный рекомбинантный дообследуются на предмет выявления заболевания туберкулезом.

48. Критериями диагностики латентного туберкулеза являются: положительные реакции на иммунологические тесты; отсутствие клинических проявлений активного туберкулеза; отсутствие проявлений активного туберкулеза органов дыхания по данным лучевого обследования; отсутствие остаточных изменений после излеченного туберкулеза в органах дыхания при лучевом обследовании; отсутствие проявлений туберкулеза внелегочных локализаций.

49. При исключении активного туберкулеза детям и взрослым с латентной туберкулезной инфекцией предлагается профилактическое лечение с целью предупреждения развития заболевания.

50. Профилактическое лечение латентной туберкулезной инфекции проводится детям и взрослым при исключении активного туберкулеза:

1) детям до 5 лет, контактным с больными бактериологически подтвержденным туберкулезом легких, независимо от результатов иммунологических тестов (проба Манту, проба с АТР, IGRA-тесты);

2) детям, 0-17 лет, контактным с больными бактериологически не подтвержденным туберкулезом легких при положительном результате пробы Манту, не связанным с вакцинацией БЦЖ;

3) взрослым из домашнего очага бактериологически подтвержденного туберкулеза легких при положительном результате пробы с АТР;

4) контактным детям из очагов смерти, ранее неизвестных фтизиопульмонологическим организациям;

5) детям с положительной реакцией на АТР и/или IGRA-тесты, с установленным диагнозом "Инфицирование микобактериями туберкулеза, впервые выявленное";

6) взрослым и детям, живущим с ВИЧ:

детям старше 12 месяцев и взрослым, инфицированным ВИЧ, профилактическое лечение латентной туберкулезной инфекции проводится однократно при установлении положительного ВИЧ-статуса, независимо от наличия или отсутствия контакта с больным туберкулезом;

детям младше 12 месяцев, инфицированным ВИЧ, профилактическое лечение латентной туберкулезной инфекции проводится при контакте с больным туберкулезом;

7) детям, инфицированным микобактериями туберкулеза, планируемым/получающим лечение иммуносупрессивными препаратами: базовая гормональная терапия 1 месяц и более (преднизолон в дозе ≥15 мг в сутки или его эквивалент), ГИБП, в связи с иммунодефицитами первичного и вторичного генеза, цитостатическая терапия; пересадки органов, трансплантации гемопоэтических стволовых клеток; находящимся на диализе, до начала лечения и получающим антагонисты ФНО-a;

8) взрослым, инфицированным микобактериями туберкулеза, планируемым/получающим лечение иммуносупрессивными препаратами: базовая гормональная терапия 1 месяц и более (преднизолон в дозе ≥15 мг в сутки или его эквивалент), ГИБП, в связи с иммунодефицитами первичного и вторичного генеза, цитостатическая терапия; пересадки органов, трансплантации гемопоэтических стволовых клеток; находящимся на диализе, до начала лечения и получающим антагонисты ФНО-a при положительном результате пробы с АТР/IGRA-тестом.

Сноска. Пункт 50 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

51. Профилактическое лечение латентной туберкулезной инфекции лицам, инфицированным ВИЧ, назначается врачами-фтизиатрами только после исключения активного туберкулеза по результатам комплексного клинико-рентгенологического и лабораторного исследования.

Сноска. Пункт 51 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

52. Профилактическое лечение латентной туберкулезной инфекции детям и взрослым назначается за 1 месяц до начала генно-инженерной биологической терапии, ФНО-a и продолжается на фоне генно-инженерных биологических препаратов.

53. Профилактическое лечение латентной туберкулезной инфекции у лиц, получающих иммуносупрессивную терапию, проводится при наличии остаточных посттуберкулезных изменений в виде кальцинатов в легких (корнях), при исключении активного процесса.

54. Детям до 1 года жизни из контакта с бактериовыделителем профилактическое лечение латентной туберкулезной инфекции проводится после вакцинации вакциной БЦЖ с соблюдением 2-х месячного интервала после прививки.

55. Профилактическое лечение латентной туберкулезной инфекции проводится индивидуально с учетом чувствительности штаммов микобактерий туберкулеза у больного туберкулезом, с которым контактировал пациент. Длительность профилактического лечения латентной туберкулезной инфекции зависит от выбранной схемы и препаратов согласно приложениям 2, 6 к настоящим Правилам.

Сноска. Пункт 55 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

56. Лицам, инфицированным микобактериями туберкулеза (детям, взрослым), бывшим в контакте с больными рифампицин-устойчивым туберкулезом, туберкулезом множественной лекарственной устойчивостью и пре-широкой лекарственной устойчивостью профилактическое лечение латентной туберкулезной инфекции проводится левофлоксацином или моксифлоксацином.

Сноска. Пункт 56 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

57. Лечение латентной туберкулезной инфекции у детей и взрослых в зависимости от чувствительности к противотуберкулезным препаратам индексного случая проводится согласно приложению 2 к настоящим Правилам.

58. Профилактическое лечение латентной туберкулезной инфекции назначается и мониторируется врачами-фтизиатрами организаций, оказывающих ПМСП.

59. Профилактическое лечение латентной туберкулезной инфекции проводится в амбулаторных условиях с организацией ННЛ медицинским персоналом организации, оказывающей ПМСП, и организованных коллективов (по месту учебы, детских дошкольных организациях), ВНЛ – на дому родителями/официальными представителями.

Сноска. Пункт 59 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

60. У лиц, инфицированных ВИЧ, профилактическое лечение латентной туберкулезной инфекции проводится медицинскими работниками организаций, оказывающих ПМСП, и центров по профилактике ВИЧ-инфекции.

Сноска. Пункт 60 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

61. Профилактическое лечение латентной туберкулезной инфекции проводится однократно; решение о каждом последующем курсе (повторный контакт, наличие остаточных посттуберкулезных изменений или положительная реакция на АТР у лиц, ранее получивших профилактическое лечение перед началом лечения иммуносупрессивными препаратами (ГИБП, ингибиторами ФНО-a, цитостатиками и др.), активный туберкулез любой локализации в прошлом, независимо от ранее проведенного противотуберкулезного лечения) и об исходе лечения принимается врачебно-консультативной комиссией ПМСП.

Сноска. Пункт 61 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

62. Противопоказаниями для назначения профилактического лечения латентной туберкулезной инфекции являются эпилепсия, органические поражения центральной нервной системы, заболевания печени (в том числе активный гепатит) и почек с нарушением их функции.

63. После перенесенного вирусного гепатита профилактическое лечение латентной туберкулезной инфекции изониазидом, рифампицином или рифапентином назначается не ранее, чем через 6 месяцев после исчезновения всех клинических проявлений, по заключению инфекциониста.

Сноска. Пункт 63 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

64. В процессе профилактического лечения латентной туберкулезной инфекции постоянно проводится клинический мониторинг за проявлениями нежелательных явлений на противотуберкулезные препараты и ежемесячно – контрольное обследование (анализ крови, мочи, биохимический анализ крови).

65. Профилактическое лечение латентной туберкулезной инфекции проводится после получения добровольного информированного письменного согласия пациента (родителей или официальных представителей).

Сноска. Пункт 65 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

66. Данные о профилактическом лечении латентной туберкулезной инфекции заносятся в историю развития ребенка по форме, установленной в соответствии с подпунктом 31) статьи 7 Кодекса.

66-1. Регистрации в информационных системах здравоохранения подлежат следующие исходы профилактического лечения:

"Лечение завершено" – пациент принял все предписанные дозы препаратов за намеченный период профилактического лечения в соответствии с выбранным режимом;

"Неэффективное лечение" – развитие заболевания туберкулезом в период проведения курса профилактического лечения;

"Смерть" – пациент умер по любой причине в период проведения курса профилактического лечения;

"Потеря для последующего наблюдения" – профилактическое лечение прервано в течение: восьми недель подряд или более для режима 6H (6-месячной схемы профилактического лечения изониазидом); четырех недель подряд и более для режимов 3HP (3-месячной схемы профилактического лечения комбинацией препаратов изониазидом и рифапентином), 3HR (3-месячной схемы профилактического лечения комбинацией препаратов изониазидом и рифампицином), 4R (4-месячной схемы профилактического лечения рифампицином); 10 дней подряд и более для режима 1HP (месячной схемы профилактического лечения комбинацией препаратов изониазидом и рифапентином);

"Отмена профилактического лечения в связи с токсическим воздействием препаратов" – отмена профилактического лечения по решению лечащего врача в связи с нежелательными реакциями, которые не устраняются при симптоматическом лечении или взаимодействием препаратов при наличии или отсутствии повторного начала или перехода на другую схему лечения;

"Результат не оценен" – пациент, у которого результат профилактического лечения не был установлен по причине перевода в другую медицинскую организацию.

Сноска. Параграф 2 дополнен пунктом 66-1 в соответствии с приказом Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 3. Раннее выявление туберкулеза

67. Раннее выявление больных туберкулезом осуществляется медицинскими работниками всех специальностей медицинских организаций, независимо от формы собственности, при обращении населения за медицинской помощью в организации, оказывающие ПМСП, и стационарные организации, проведении обязательных и профилактических медицинских осмотров, а также иммунизации против туберкулеза.

68. Обследование пациента при подозрении на туберкулез в организациях, оказывающих ПМСП, проводится в соответствии с приложением 3 к настоящим Правилам.

69. С целью раннего выявления туберкулеза используются:

1) лабораторная диагностика туберкулеза: исследование молекулярно-генетическим методом и микроскопия мазка мокроты среди лиц с клиническими признаками заболевания.

Собирается 2 образца мокроты, один из которых – утренняя порция. С одной порции проводится исследование молекулярно-генетическим методом (БМТТБ/Риф). При положительном результате, со второй порции проводится микроскопия мазка и данная порция отправляется в центр фтизиопульмонологии в течение 3 суток для проведения дополнительных исследований согласно алгоритму.

При отрицательном результате БМТТБ/Риф, вторая порция мокроты утилизируется.

Если молекулярное и фенотипическое тестирование проводится в одной лаборатории, достаточно одного образца патологического материала (мокроты) для тестирования.

Образцы, которые трудно или невозможно получить повторно (бронхоальвеолярный смыв, спинномозговая жидкость и др.), следует протестировать всеми лабораторными методами;

2) флюорография среди групп населения с высоким риском заболевания туберкулезом;

3) туберкулинодиагностика у детей из группы риска (проба Манту, проба с АТР).

Сноска. Пункт 69 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

70. Молекулярно-генетический метод диагностики и микроскопическое исследование мокроты в организациях, оказывающих ПМСП, проводится лицам при наличии кашля, продолжающегося более двух недель (кашель является главным симптомом у больных легочной (заразной) формой туберкулеза) и одного или нескольких нижеперечисленных клинических симптомов:

1) потеря веса;

2) потливость;

3) боли в грудной клетке;

4) кровохарканье;

5) общая слабость и быстрая утомляемость;

6) длительное повышение температуры тела.

71. При наличии вышеупомянутых симптомов, медицинский работник проводит обследование пациента в соответствии с приложением 3 к настоящим Правилам.

72. В организациях, оказывающих ПМСП, пациенты с жалобами на кашель обслуживаются вне очереди и обеспечиваются медицинскими одноразовыми масками.

73. В случаях, когда имеется рентгенологическое подозрение на туберкулез, но отсутствуют жалобы, результаты молекулярно-генетического метода и микроскопии мокроты отрицательные, пациенту проводится консультация врача-фтизиатра для уточнения диагноза без проведения лечения антибиотиками широкого спектра действия.

74. В случаях, когда установлен контакт с больным туберкулезом и имеются клинико-рентгенологические подозрения на туберкулез, пациент консультируется врачом-фтизиатром для уточнения диагноза без проведения лечения антибиотиками широкого спектра действия.

75. При отсутствии мокроты у детей, больных бронхолегочным туберкулезом, исследуются: кал, индуцированная мокрота, аспират из носоглотки, желудочный аспират.

Сноска. Пункт 75 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

76. При положительном результате молекулярно-генетического метода или обнаружении кислотоустойчивых бактерий при микроскопии пациент направляется во фтизиопульмонологическую организацию, где ему проводятся дополнительные лабораторные исследования, и назначается соответствующее противотуберкулезное лечение.

77. При отрицательных результатах молекулярно-генетического метода исследования и микроскопии мокроты, и нарастании симптомов, подозрительных на туберкулез, пациент направляется на консультацию к врачу-фтизиатру.

78. Информирование больных туберкулезом проводится медицинскими работниками фтизиопульмонологических организаций и организаций, оказывающих ПМСП, с использованием памятки для больного туберкулезом.

79. Выявление туберкулеза методом флюорографии проводится среди целевой группы населения: с высоким риском заболевания и подлежащих обязательному флюорографическому обследованию.

80. Перечень групп населения с высоким риском заболевания, подлежащих обязательному флюорографическому обследованию на туберкулез:

1) лица, контактные с больными туберкулезом, независимо от бактериовыделения (1 раз в год);

2) лица, находящиеся на динамическом наблюдении с хронической обструктивной болезнью легких, сахарным диабетом, алкоголизмом, наркоманией, ВИЧ-инфекцией. У лиц, живущих с ВИЧ, выявление и диагностика туберкулеза проводятся медицинскими работниками организаций, оказывающих ПМСП, и центров по профилактике ВИЧ-инфекции (1 раз в год);

3) лица, получающие иммуносупрессивную терапию (1 раз в год);

4) лица, имеющие остаточные явления в легких любой этиологии (1 раз в год);

5) подследственные и осужденные (2 раза в год);

6) лица, освободившиеся из мест заключения в течение 2 лет (1 раз в год).

Сноска. Пункт 80 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

81. Перечень лиц, подлежащих обязательному ежегодному флюорографическому обследованию на туберкулез:

1) работники медицинских организаций;

2) работники медико-социальных учреждений;

3) призывники на военную службу;

4) студенты высших учебных заведений, колледжей и учащиеся училищ;

5) дети 15-17 лет;

6) женщины в послеродовом периоде до выписки из родильного дома;

7) совместно проживающие члены семьи новорожденного без вакцинации против туберкулеза до его выписки из перинатального (родильного отделения) центра;

8) контингент лиц, получающих специальные социальные услуги в медико-социальных учреждениях стационарного типа, центров психического здоровья;

9) лица, прибывшие в Республику Казахстан на постоянное место жительства;

10) сотрудники органов внутренних дел, из них сотрудники специализированной службы охраны, патрульно-постовой, дорожно-патрульной и участковой служб, следственных изоляторов и исправительных учреждений;

11) военнослужащие, обеспечивающие охрану учреждений уголовно-исполнительной системы, осуществляющих контроль и надзор за поведением лиц, содержащихся в учреждениях уголовно-исполнительной системы, осуществляющие конвоирование осужденных и лиц, содержащихся под стражей, а также участвующих в охране общественного порядка;

12) военнослужащие срочной службы (2 раза в год);

13) военнослужащие Вооруженных сил, других войск и воинских формирований Республики Казахстан;

14) работники объектов пищевой промышленности, общественного питания и продовольственной торговли;

15) работники дошкольных организаций, общеобразовательных и специализированных школ, лицеев и гимназий;

16) работники высших учебных заведений, колледжей и училищ;

17) лица, прибывшие в Республику Казахстан на временное проживание, в том числе по трудовой миграции.

Сноска. Пункт 81 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

82. Диагноз легочного туберкулеза с положительным результатом микроскопии мокроты (бактериовыделитель) ставится пациенту, у которого до проведения лечения при микроскопии мокроты обнаружены кислотоустойчивые бактерии.

83. Диагноз легочного туберкулеза с отрицательным результатом микроскопии мокроты ставится на основании анамнеза, клинико-рентгенологических данных, соответствующих активному специфическому процессу, результатов молекулярно-генетических исследований с бактериологическим или гистологическим подтверждением заболевания.

84. При отсутствии бактериологического или гистологического подтверждения окончательное решение принимается централизованной врачебно-консультативной комиссией с учетом характера рентгенологических изменений в легких, наличия отягощающих факторов и рода деятельности лица с патологическими изменениями в легких.

85. Положительный результат микроскопии бронхо-альвеолярного смыва (БАС) и (или) посева при отрицательных результатах микроскопии мазка мокроты свидетельствует о наличии у больного активного туберкулеза и служит подтверждением диагноза.

86. При подозрении на внелегочный туберкулез специалистами организаций, оказывающих ПМСП, проводятся дополнительные исследования: лучевые, инструментальные и лабораторные (компьютерная и магнитно-резонансная томография головного мозга, позвоночника, суставов, почек, органов брюшной полости и малого таза, лапароскопия, цитологическое, гистологическое, микроскопическое и бактериологическое исследования пунктатов, аспиратов, биоптатов на микобактерии туберкулеза).

87. При внелегочном туберкулезе диагноз устанавливается на основании молекулярно-генетических, бактериологических, цитоморфологических исследований, либо на основании клинико-рентгенологических данных, указывающих на активный внелегочный туберкулез. Пациент с внелегочным туберкулезом с поражением нескольких органов регистрируется в соответствии с наиболее тяжелой локализацией процесса.

88. При невозможности установления диагноза внелегочного туберкулеза, окончательная верификация проводится специалистами фтизиопульмонологических организаций с использованием открытой биопсии.

Сноска. Пункт 88 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

89. Запущенными случаями туберкулеза считаются новые случаи туберкулеза со следующими клиническими формами:

1) подострый и хронический диссеминированный туберкулез;

2) туберкулезный менингит с осложненным течением;

3) казеозная пневмония;

4) фиброзно-кавернозный туберкулез легких;

5) внелегочный туберкулез с осложнениями.

90. Клинический разбор запущенных случаев туберкулеза, случаев смерти среди впервые выявленных больных и рецидивов туберкулеза, независимо от их причины, а также впервые выявленного туберкулеза с бактериовыделениему детей, проводится совместно фтизиопульмонологическими организациями, организациями, оказывающими ПМСП, и территориальными подразделениями государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения, с составлением протокола разбора и Плана мероприятий. Ответственность за своевременность выявления новых случаев туберкулеза и рецидивов заболевания у лиц, снятых с диспансерного учета, возлагается на организации, оказывающие ПМСП.

91. Иностранцы и лица без гражданства, находящиеся на территории Республики Казахстан и заболевшие туберкулезом, получают медицинскую помощь в соответствии со статьей 83 Кодекса.

92. Для выявления туберкулеза у детей применяется туберкулиновая проба Манту, целью которой является:

1) выявление лиц, впервые инфицированных микобактериями туберкулеза, и с гиперергическими реакциями на туберкулин;

2) отбор контингента для вакцинации БЦЖ;

3) раннее выявление заболевания.

Сноска. Пункт 92 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

93. Обследованию пробой Манту подлежат:

1) дети, находившиеся в контакте с больным туберкулезом (семейный, родственный, школьный (коллективный), квартирный и другие контакты);

2) дети, старше 2 месяцев перед вакцинацией;

3) дети из групп высокого риска (0-17 лет).

Сноска. Пункт 93 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

94. Группа риска по туберкулезу формируется участковым педиатром, либо врачом общей практики из числа прикрепленного детского населения. В истории развития ребенка участковым педиатром (врачом общей практики) оформляется эпикриз – обоснование взятия ребенка в группу риска по туберкулезу с указанием факторов риска. Список организованных детей, отобранных в группу высокого риска, передается врачу (медицинской сестре) школ по месту обучения (детских садов) для составления плана туберкулинодиагностики.

95. К группе высокого риска по заболеванию туберкулезом относятся дети (0-17 лет):

1) из семей, где родители инфицированы ВИЧ, из мест лишения свободы, злоупотребляющие алкоголем, страдающие наркоманией, с низким прожиточным уровнем жизни, мигранты;

2) находящиеся на динамическом наблюдении по поводу сахарного диабета, неспецифических заболеваний бронхолегочной системы, нарушения питания (дефицит массы тела), ВИЧ-инфекции, получающие иммуносупрессивную терапию (глюкокортикоиды, цитостатики, ГИБП и другие), лица с инвалидностью;

3) невакцинированные и с неразвившимся знаком после вакцинации БЦЖ;

4) контингент детей, получающих специальные социальные услуги в медико-социальных учреждениях стационарного типа и центрах психического здоровья.

Сноска. Пункт 95 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

96. Каждый пациент, которому планируется лечение антагонистами ФНО-a, пересадка органов (реципиент и донор) и трансплантация гемопоэтических стволовых клеток, обследуется на туберкулез и в процессе лечения (планово) – 2 раза в год, вне плана – при появлении симптомов, характерных для туберкулеза.

97. Дети, невакцинированные вакциной БЦЖ и получающие длительно иммуносупрессивную терапию (глюкокортикоиды, цитостатики и другие), а также члены семьи обследуются на туберкулез дважды в год – каждые 6 месяцев, по показаниям – чаще.

98. Результаты проб Манту и с аллергеном туберкулезным рекомбинантным оценивают через 72 часа путем измерения размера инфильтрата (папулы) в миллиметрах (далее – мм), прозрачной линейкой с миллиметровыми делениями и регистрируют поперечный по отношению к оси предплечья размер инфильтрата. При отсутствии инфильтрата измеряется и регистрируется гиперемия.

99. Результат пробы Манту оценивается как:

1) отрицательная – отсутствие инфильтрата и гиперемии или наличие "уколочной реакции" (0-1мм);

2) сомнительная – инфильтрат 2-4 мм или только гиперемия любого размера без инфильтрата;

3) положительная – инфильтрат (папула) 5 мм и более. Инфильтрат размером 15 мм и более, или везикуло-некротические изменения и (или) лимфангоит, лимфаденит, независимо от размера инфильтрата, расцениваются как гиперергическая реакция.

100. Туберкулиновая проба Манту выявляет как инфекционную, так и поствакцинальную аллергию. При дифференциальной диагностике характера аллергии учитываются в комплексе:

1) динамика и интенсивность положительной туберкулиновой реакции;

2) наличие и размер поствакцинальных рубчиков после вакцинации вакциной БЦЖ;

3) срок, прошедший после вакцинации вакциной БЦЖ (сомнительные или положительные реакции с размерами папул 5-11 мм до 5 лет не исключают поствакцинальную аллергию);

4) наличие или отсутствие контакта с больным туберкулезом;

5) наличие клинических признаков заболевания.

101. Поствакцинальную аллергию характеризуют сомнительные или положительные реакции с размерами папул 5-11 мм.

102. Гиперергические реакции не относятся к поствакцинальной аллергии.

103. Детям с аллергической настроенностью предварительно проводят гипосенсибилизацию (до постановки пробы 5 дней и 2 дня на фоне пробы Манту), санацию очагов инфекции, дегельминтизацию.

104. К врачу-фтизиатру организации, оказывающей ПМСП, направляются дети:

1) с впервые выявленной положительной туберкулиновой реакцией;

2) с гиперергической туберкулиновой реакцией;

3) с нарастанием туберкулиновой чувствительности на 6 мм и более;

4) с размером инфильтрата 12 мм и более.

105. Врач-фтизиатр организации, оказывающей ПМСП, консультирует туберкулиноположительных детей, по показаниям проводит дополнительное обследование и определяет показания к назначению лечения антибиотиками широкого спектра действия. Весь период дообследования туберкулиноположительных лиц составляет не более 2-х недель для жителей городов и районных центров, для сельских местностей – не более 1 месяца.

106. Инфицированными микобактериями туберкулеза считают лиц, у которых при наличии достоверных данных о динамике чувствительности к туберкулину по пробе Манту отмечают:

1) впервые положительную реакцию (папула размером 5 мм и более), не связанную с вакцинацией вакциной БЦЖ (вираж туберкулиновой пробы);

2) стойко (на протяжении 4-5 лет) сохраняющуюся реакцию с инфильтратом размером 12 мм и более;

3) усиление чувствительности к туберкулину (на 6 мм и более) в течение 1 года (у туберкулиноположительных детей).

107. С целью выявления источника заражения детей с впервые выявленной положительной реакцией на пробу Манту, на туберкулез обследуются родители и все, совместно проживающие лица.

108. При проведении дифференциальной диагностики с целью установления этиологии туберкулиновой чувствительности, в организациях, оказывающих ПМСП, ставится проба с аллергеном туберкулезным рекомбинантным на другое предплечье.

109. Контактным детям с отрицательным результатом пробы Манту при первичном обследовании, проба повторяется через 8-10 недель.

110. Препарат аллерген туберкулезный рекомбинантный применяется при положительной реакции Манту в организациях, оказывающих ПМСП:

1) для выявления туберкулезной инфекции;

2) для дифференциальной диагностики туберкулеза с другими заболеваниями;

3) для дифференциальной диагностики поствакцинальной и инфекционной аллергии;

4) для определения активности туберкулезного процесса.

111. АТР не используется для отбора детей к вакцинации БЦЖ.

Сноска. Пункт 111 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

112. Ответная реакция на пробу АТР:

1) отрицательная – при полном отсутствии инфильтрата (папулы) и гиперемии или при наличии уколочной реакции (в виде гематомы или синюшности размером 2-3 мм);

2) сомнительная – при наличии гиперемии любого размера без инфильтрата;

3) положительная – при наличии инфильтрата (папулы) любого размера. Инфильтрат размером 15 мм и более, или везикуло-некротические изменения и (или) лимфангоит, лимфаденит, независимо от размера инфильтрата расцениваются как гиперергическая реакция.

Все дети с сомнительной или положительной реакцией на АТР подлежат дообследованию для исключения туберкулеза (включая методы лучевой диагностики).

Сноска. Пункт 112 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

113. В случае исключения локального туберкулеза, детям с впервые положительной реакцией Манту устанавливается диагноз: "Инфицирование микобактериями туберкулеза, впервые выявленное", и они наблюдаются в диспансерной группе в соответствии с подпунктом 2) пункта 211 настоящих Правил.

114. Лицам, с впервые выявленным инфицированием микобактериями туберкулеза, профилактическое лечение латентной туберкулезной инфекции назначается при положительной реакции на аллерген туберкулезный рекомбинантный, при отрицательной – не проводится.

115. Лица, с повторными гиперергическими реакциями на туберкулин и (или) АТР, углубленно обследуются с целью выявления локального туберкулезного процесса. При исключении локального туберкулеза – не подлежат динамическому наблюдению и повторному проведению профилактического лечения латентной туберкулезной инфекции.

Сноска. Пункт 115 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
116. Исключен приказом Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

117. В целях соблюдения двухмесячного интервала перед постановкой пробы Манту, ревакцинация вакцинами анатоксин дифтерийно-столбнячный и коревой краснушный эпидпаротитный проводится за два месяца до начала учебного года.

118. Детям с установленным диагнозом "инфицирование микобактериями туберкулеза, впервые выявленное" другие профилактические прививки, проводятся после завершения курса профилактического лечения латентной туберкулезной инфекции, больным туберкулезом – после завершения полного курса лечения.

Сноска. Пункт 118 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

119. Пробы Манту и аллерген туберкулезный рекомбинантный проводятся специально обученным медицинским персоналом, имеющим допуск к работе.

120. Результаты пробы Манту и (или) аллергена туберкулезного рекомбинантного фиксируются в карте профилактических прививок, медицинской карте ребенка и истории развития ребенка по формам, установленным в соответствии с подпунктом 31) статьи 7 Кодекса, где отмечаются:

1) учреждение, выпустившее стандартный туберкулин и (или) аллерген туберкулезный рекомбинантный, серия, контрольный номер и срок его годности;

2) дата проведения туберкулиновой пробы и (или) аллергена туберкулезного рекомбинантного;

3) результат пробы Манту и (или) теста с аллергеном туберкулезным рекомбинантным в виде размера инфильтрата либо гиперемии в миллиметрах, при отсутствии инфильтрата и гиперемии – отрицательный.

121. Противопоказания к постановке пробы Манту и с АТР:

1) индивидуальная непереносимость туберкулина или АТР;

2) острые, хронические инфекционные и соматические заболевания в период обострения, за исключением случаев, подозрительных на туберкулез;

3) распространенные кожные заболевания;

4) аллергические состояния (период обострения);

5) эпилепсия;

6) карантин по детским инфекциям в коллективах.

При наличии противопоказаний к кожным пробам Манту и АТР назначаются IGRA тесты.

Сноска. Пункт 121 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

122. Допускается проведение пробы Манту не менее, чем через 2 месяца после исчезновения всех клинических симптомов заболевания.

123. С целью выявления противопоказаний врач (медицинская сестра, при отсутствии врача) перед постановкой пробы Манту изучает медицинскую документацию, проводит опрос и осмотр.

124. Не проводится проба Манту и проба с аллергеном туберкулезным рекомбинантным в детских коллективах, где имеется карантин по детским инфекциям (проводится после снятия карантина).

125. Не проводится туберкулиновая проба Манту и (или) проба с аллергеном туберкулезным рекомбинантным на дому.

126. Туберкулинодиагностика детям групп риска планируется до проведения профилактических прививок против различных инфекций. Интервал между пробой Манту и другими профилактическими прививками составляет не менее 2 месяцев.

127. Детям, контактным с больным туберкулезом, проба Манту и (или) с аллергеном туберкулезным рекомбинантным проводится в организациях, оказывающих ПМСП.

128. Проба Манту детям, инфицированным ВИЧ, не является обязательной, так как отрицательная или сомнительная реакция не исключает инфицирования микобактериями туберкулеза и наличия активного туберкулезного процесса.

129. В организациях образования (школа, детское дошкольное учреждение) туберкулинодиагностика проводится медицинской сестрой поликлиники в соответствии с графиком выезда в детские учреждения, утвержденным приказом руководителя организации, оказывающей ПМСП.

130. Неорганизованным детям раннего и дошкольного возраста проба Манту проводится в организациях, оказывающих ПМСП.

131. Методическое руководство за проведением пробы Манту и (или) с аллергеном туберкулезным рекомбинантным осуществляет врач-фтизиопедиатр организации, оказывающей ПМСП.

132. Лабораторная диагностика туберкулеза во фтизиопульмонологических организациях проводится в соответствии с приложением 4 к настоящим Правилам (далее – Приложение 4).

133. Лабораторное подтверждение диагноза туберкулез во фтизиопульмонологических организациях включает: исследование одного образца патологического материала: микроскопия с осадка, посев на жидкие и твердые среды, молекулярно-генетические исследования в соответствии с приложением 4 к настоящим Правилам.

Сноска. Пункт 133 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

134. При подозрении на туберкулез лабораторная диагностика проводится в соответствии со схемой 1 (Диагностика) Приложения 4. Контроль химиотерапии при чувствительном и лекарственно-устойчивом туберкулезе проводится в соответствии со схемами 2, 3 Приложения 4.

135. Критические концентрации противотуберкулезных препаратов для проведения теста на лекарственную чувствительность определяются в соответствии с приложением 5 к настоящим Правилам.

136. Постановка диагноза туберкулез, туберкулез с лекарственной устойчивостью, регистрация всех случаев, определение тактики лечения и диспансерного наблюдения решается централизованной врачебно-консультативной комиссией.

137. Централизованная врачебно-консультативная комиссия создается в составе консультативно-диагностических отделов при республиканском и областных (городских) центрах фтизиопульмонологии.

138. В состав ЦВКК входят: председатель (руководитель фтизиопульмонологической организации), заместитель председателя, члены (заведующие организационно-методическим отделом, отделениями для лечения больных туберкулезом, туберкулезом с лекарственной устойчивостью, в том числе у детей, координатор по лекарственному обеспечению, заведующий лабораторией и секретарь).

Сноска. Пункт 138 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

139. Медицинская документация больных туберкулезом на заседание централизованной врачебно-консультативной комиссии представляется врачом-фтизиатром организации, оказывающей ПМСП, в случае нахождения в стационаре фтизиопульмонологической организации – лечащим врачом. Разбор случая включает представление случая, обсуждение и принятие решения.

140. Взятие на учет и диспансерное наблюдение за больными туберкулезом осуществляется в организациях, оказывающих ПМСП, по месту фактического проживания, работы, учебы или прохождения воинской службы, независимо от прописки.

141. Регистрация пациентов с диагнозом туберкулез проводится в информационных системах здравоохранения (в течение 3 рабочих дней после проведения ЦВКК) и осуществляется по двум категориям:

1) чувствительный туберкулез – все новые и повторные случаи легочного и внелегочного чувствительного туберкулеза с бактериовыделением или без бактериовыделения;

2) лекарственно-устойчивый туберкулез – случаи туберкулеза с лабораторно подтвержденным туберкулезом с лекарственной устойчивостью.

Сноска. Пункт 141 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

142. При регистрации заболевания чувствительный туберкулез разделяют на следующие типы:

1) "новый случай" – пациент, никогда ранее не принимавший противотуберкулезные препараты или принимавший их менее одного месяца;

2) "рецидив" – пациент, ранее получивший лечение противотуберкулезными препаратами первого ряда с исходом "вылечен" или "лечение завершено", но у которого в последующем установлен активный туберкулез;

3) "неудача лечения" – пациент после неэффективного первого или повторного курса лечения противотуберкулезными препаратами первого ряда;

4) "лечение после перерыва" – пациент с положительным результатом микроскопии мазка мокроты, возобновляющий лечение после перерыва длительностью 2 и более месяцев;

5) "переведен" – пациент, прибывший для лечения или продолжения лечения из другой организации с выпиской из амбулаторной карты или истории болезни, где он был зарегистрирован как пациент с туберкулезом. По завершению лечения тип исхода сообщается в организацию первичной регистрации;

6) "другие" – все повторные случаи туберкулеза, которые не подходят к вышеперечисленным типам регистрации. Каждый такой случай требует гистологического и (или) бактериологического подтверждения.

Все пациенты с повторными случаями заболевания регистрируются в информационных системах здравоохранения.

Сноска. Пункт 142 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

143. Регистрация больных с лекарственно-устойчивым туберкулезом или подозрением на них осуществляется в следующих случаях:

1) с лабораторно подтвержденным рифампицин-устойчивым туберкулезом;

2) с лабораторно подтвержденным туберкулезом с множественной лекарственной устойчивостью;

3) с полирезистентным туберкулезом с исходом "неудача лечения" препаратами первого ряда (с высокой вероятностью развития туберкулеза с множественной лекарственной устойчивостью);

4) с лабораторно подтвержденным туберкулезом с широкой и пре-широкой лекарственной устойчивостью;

5) с неудачей лечения противотуберкулезными препаратами второго ряда (с высокой вероятностью развития туберкулеза с широкой лекарственной устойчивостью);

6) пациенты, у которых в предыдущих эпизодах заболевания был установлен туберкулез с множественной лекарственной устойчивостью, но завершившие курс лечения противотуберкулезными препаратами первого или второго ряда с исходами "вылечен", "лечение завершено", при возникновении у них рецидива заболевания;

7) пациенты, у которых в предыдущих эпизодах заболевания был установлен туберкулез с множественной лекарственной устойчивостью, и завершившие курс противотуберкулезными препаратами первого или второго ряда с исходами "нарушение режима", при повторном взятии на лечение;

8) пациенты, получающие неэффективный режим лечения (нарастание лекарственной устойчивости, отсутствие клинического эффекта, серьезные нежелательные явления, повлекшие за собой окончательное прекращение приема препаратов) в укороченном режиме;

9) пациенты с туберкулезом из контакта с туберкулезом пре-широкой и широкой лекарственной устойчивостью.

144. Регистрация лекарственно-устойчивого туберкулеза проводится по следующим типам:

1) "новый случай" – пациент, ранее никогда не получал лечение или лечился менее 1 месяца, у которого результат теста на лекарственную чувствительность, проведенного до начала лечения, подтвердил наличие лекарственной устойчивости до завершения интенсивной фазы лечения чувствительного туберкулеза;

2) "неудача лечения":

пациент с сохраненной лекарственной чувствительностью, моно- и полирезистентностью или неизвестным статусом лекарственной чувствительности, у которого отсутствует конверсия мазка по завершению интенсивной фазы лечения противотуберкулезными препаратами первого ряда;

пациент с сохраненной лекарственной чувствительностью, моно- и полирезистентностью или неизвестным статусом лекарственной чувствительности, у которого возобновилось бактериовыделение на поддерживающий фазе или в конце лечения противотуберкулезными препаратами первого ряда;

пациент с бактериовыделением, у которого туберкулез с широкой лекарственной устойчивостью не подтвержден лабораторно или нет результатов теста на лекарственную чувствительность к препаратам второго ряда, при этом у него имеется исход "неудача лечения" в результате первого или повторного курса лечения противотуберкулезными препаратами второго ряда;

3) "рецидив" – пациент с лабораторно подтвержденным туберкулезом с лекарственной устойчивостью, ранее получивший лечение противотуберкулезными препаратами первого или второго ряда с исходом "вылечен" или "лечение завершено";

4) "лечение после перерыва" – пациент с бактериовыделением и лабораторно подтвержденным туберкулезом с лекарственной устойчивостью, возобновивший лечение противотуберкулезными препаратами после перерыва на 2 и более месяцев;

5) "переведен" – пациент с туберкулезом с лекарственной устойчивостью, прибывший для назначения или продолжения противотуберкулезного лечения из другой организации с выпиской из медицинской карты стационарного или амбулаторного больного;

6) "другие" – включает случаи с критериями, не подходящими к вышеуказанным типам.

Сноска. Пункт 144 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 4. Лечение активного туберкулеза

145. Лечение пациентов с активным туберкулезом проводится непрерывно в два этапа:

1) первый этап: интенсивная фаза – проводится в стационаре; в последующем, после достижения конверсии мазка, продолжается в амбулаторных условиях. Пациенты без бактериовыделения изначально направляются на лечение в амбулаторных, а также в стационарозамещающих условиях по решению централизованной врачебно-консультативной комиссии. Лечение пациентов с бактериовыделением на дому или в стационарозамещающих условиях по индивидуальным показаниям, а также перевод пациентов на амбулаторное лечение до завершения интенсивной фазы на основе внеочередного исследования мазка мокроты на микобактерии туберкулеза (каждые 10 дней), возможность использования стационарозамещающих технологий или видеонаблюдаемого лечения решается централизованной врачебно-консультативной комиссией;

2) второй этап: поддерживающая фаза – проводится в амбулаторных, стационарозамещающих условиях. Проведение поддерживающей фазы лечения в стационаре по клиническим и социальным показаниям решается централизованной врачебно-консультативной комиссией.

146. Лечение пациентов с активным туберкулезом, в том числе контроль приема всех предписанных лекарственных средств, проводится под непосредственным наблюдением квалифицированного медицинского работника.

147. Лечение отражается в амбулаторной карте и медицинской карте больного по формам, установленным в соответствии с подпунктом 31) статьи 7 Кодекса.

148. Не допускается использование в медицинских организациях противотуберкулезных препаратов для лечения других заболеваний и их продажа в аптечных организациях без рецепта.

149. До начала лечения с пациентом (родителями или официальными представителями) проводится беседа о необходимости проведения полного курса лечения с последующим подписанием информированного согласия.

Сноска. Пункт 149 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

150. В процессе лечения ежемесячно осуществляется контроль веса пациентов и корректировка доз лекарственных препаратов. Лечение активного туберкулеза проводится согласно приложению 6 к настоящим Правилам.

Сноска. Пункт 150 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

151. Обеспечение противотуберкулезными препаратами пациентов с активным туберкулезом проводится в рамках гарантированного объема бесплатной медицинской помощи.

Сноска. Пункт 151 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

152. Лечение пациентов с активным туберкулезом с сохраненной чувствительностью:

1) интенсивная фаза проводится в сроки от двух до четырех месяцев, в зависимости от тяжести и распространенности туберкулезного процесса в ежедневном режиме 7 календарных дней в неделю. В амбулаторных условиях интенсивная фаза проводится 7 календарных дней в неделю. До начала лечения проводится культуральное исследование мокроты с постановкой теста на лекарственную чувствительность микобактерий туберкулеза к противотуберкулезным препаратам;

2) лечение преимущественно проводится четырьмя противотуберкулезными препаратами: изониазидом (H), рифампицином (R), пиразинамидом (Z) и этамбутолом (E);

3) по окончании двух месяцев перевод на поддерживающую фазу лечения проводится при отрицательном результате двукратного исследования мазка мокроты на микобактерии туберкулеза;

4) при положительном результате мазка к концу второго месяца – повторно проводятся культуральные исследования на твердых и жидких средах, и интенсивная фаза продлевается еще на один месяц;

5) при получении отрицательного результата двукратного исследования мазка мокроты в конце третьего месяца пациент переводится на поддерживающую фазу лечения;

6) при положительном результате мазка в конце третьего месяца, интенсивная фаза продлевается еще на один месяц;

7) при получении отрицательного результата двукратного исследования мазка мокроты в конце четвертого месяца пациент переводится на поддерживающую фазу лечения;

8) при положительном результате мазка в конце четвертого месяца или возобновлении бактериовыделения выставляется исход "неудача лечения" и назначается длительный режим лечения в соответствии с данными теста на лекарственную чувствительность;

9) при наличии полирезистентности и клинико-рентгенологическом ухудшении туберкулезного процесса, независимо от бактериовыделения и, не дожидаясь четырех месяцев лечения, выставляется исход "перевод на лечение противотуберкулезными препаратами второго ряда" и назначается длительный режим лечения лекарственно-устойчивого туберкулеза в соответствии с данными истории болезни и теста на лекарственную чувствительность;

10) при подтверждении активного туберкулеза с рифампицин-устойчивостью, множественной или широкой лекарственной устойчивостью пациент переводится для лечения лекарственно-устойчивого туберкулеза с исходом лечения "переведен на лечение противотуберкулезными препаратами второго ряда";

11) поддерживающая фаза проводится в течение четырех месяцев в ежедневном режиме (7 дней в неделю) двумя препаратами – изониазидом (H) и рифампицином (R);

12) при тяжелых случаях заболевания поддерживающая фаза продлевается до семи месяцев;

13) при выявлении изониазид-устойчивого туберкулеза до начала лечения, рекомендуется лечение рифампицином, этамбутолом, пиразинамидом и левофлоксацином в течение 6 месяцев. Данная схема лечения назначается только при сохранении чувствительности к рифампицину и отсутствии контакта с больным с лекарственно-устойчивым туберкулезом.

При невозможности назначить эффективную схему лечения (не менее 4 препаратов) чувствительного туберкулеза из-за нежелательных реакций, дальнейшее лечение пациента определяется решением ЦВКК.

Сноска. Пункт 152 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

153. При получении результатов теста на лекарственную чувствительность, подтверждающих туберкулез с множественной лекарственной устойчивостью, в течение 5 рабочих дней медицинская документация больного представляется на рассмотрение централизованной врачебно-консультативной комиссии для перерегистрации в лекарственно-устойчивый туберкулез и подбора схемы лечения противотуберкулезными препаратами второго ряда.

154. Тактика ведения (выявление, диагностика, лечение и наблюдение) и режимы противотуберкулезного лечения больных активным туберкулезом, инфицированных и неинфицированных ВИЧ, являются одинаковыми.

155. Детям с тяжелыми и осложненными формами активного туберкулеза легких и внелегочной локализации интенсивная фаза лечения проводится в стационаре, длительность которой определяет централизованная врачебно-консультативная комиссия, согласно стандартным схемам лечения. К тяжелым заболеваниям у детей до 15 лет относятся случаи туберкулеза с наличием полостей распада или двустороннего процесса в легких и (или) внелегочных форм заболевания, изолированного туберкулеза внутригрудных лимфоузлов с нарушением бронхиальной проходимости, выраженной недостаточности питания, тяжелой иммуносупрессии, положительных результатов бактериологических исследований на туберкулез; у детей старше 14 лет – наличие полостей распада или двустороннего процесса в легких, бактериовыделения.

156. Детям при отсутствии положительной динамики и клинико-рентгенологическом прогрессировании туберкулеза на фоне лечения противотуберкулезными препаратами первого ряда с отрицательными результатами микроскопических и культуральных исследований, своевременно проводится заочная или очная консультация специалистов национального уровня для определения дальнейшей тактики лечения.

157. Детям, больным активным туберкулезом без бактериовыделения, перевод на поддерживающую фазу лечения осуществляется на основании рентгено-томографической динамики процесса.

158. Решение о проведении интенсивной и поддерживающей фаз лечения детям в стационарных или амбулаторных условиях принимает централизованная врачебно-консультативная комиссия.

159. Общая продолжительность лечения детей с милиарным туберкулезом, туберкулезным менингитом и костно-суставным туберкулезом с сохраненной чувствительностью составляет двенадцать месяцев: интенсивная фаза проводится до четырех месяцев, поддерживающая фаза – до восьми месяцев.

160. Суточные дозы противотуберкулезных препаратов для лечения туберкулеза и латентной туберкулезной инфекции у взрослых и детей подбираются согласно приложению 6 к настоящим Правилам.

Сноска. Пункт 160 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

161. При перерывах в лечении активного туберкулеза предпринимаются меры согласно приложению 7 к настоящим Правилам.

162. Патогенетическая терапия проводится в соответствии с фазой туберкулезного процесса, индивидуальными показаниями и противопоказаниями на фоне основного курса химиотерапии.

163. Исходы лечения пациентов с активным туберкулезом с сохраненной чувствительностью:

1) "излечение" – пациент с легочным туберкулезом с бактериологическим подтверждением на момент начала лечения, у которого результаты мазка или посева в течение последнего месяца лечения и, хотя бы один раз до этого, были отрицательными;

2) "лечение завершено" – пациент с туберкулезом, который завершил полный курс терапии и у которого отсутствуют признаки неэффективного лечения, но нет данных о том, что результаты мазка мокроты или посева в течение последнего месяца лечения или хотя бы один раз до этого были отрицательными (либо вследствие того, что исследование не проводилось, либо из-за отсутствия результатов);

3) "неэффективное лечение":

пациент с туберкулезом, у которого результаты мазка мокроты или посева были положительными в конце четвертого месяца лечения или на более поздних сроках лечения;

пациент, у которого исходно отрицательный результат микроскопии или посева стал положительным к концу интенсивной фазы лечения при сохраненной чувствительности микобактерий туберкулеза, по меньшей мере, к рифампицину, при отсутствии данных теста на лекарственную чувствительность и при полирезистентности;

4) "потеря для последующего наблюдения" – пациент с туберкулезом, который не начинал лечение или лечение было прервано на 2 месяца подряд (или больше);

5) "результат не оценен" – пациент с туберкулезом, у которого результат лечения не был установлен. Сюда входят случаи, "переведенные" в другое медицинское подразделение, а также случаи, результаты лечения которых неизвестны подразделению, осуществляющему отчетность;

6) "переведен на лечение противотуберкулезными препаратами второго ряда" – пациент с лабораторно подтвержденным туберкулезом с лекарственной устойчивостью, пациент с подозрением на туберкулез с лекарственной устойчивостью при внелегочном туберкулезе, а также ребенок, больной туберкулезом без бактериовыделения, бывший в контакте с лицом, больным туберкулезом, с установленной лекарственной устойчивостью.

7) "смерть" – пациент с туберкулезом умер по любой из причин до начала лечения или во время курса лечения;

Сноска. Пункт 163 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

164. Исход "неэффективное лечение" у больных внелегочным туберкулезом, а также у детей с туберкулезом легких без бактериовыделения определяется по результатам клинико-рентгенологических исследований.

165. "Успешное лечение" – число случаев с зарегистрированными исходами лечения "излечение" и "лечение завершено".

166. Лечение пациентов с лекарственно-устойчивым туберкулезом основано на использовании коротких и длительных схем лечения с применением противотуберкулезных препаратов в соответствии с классификацией Всемирной организации здравоохранения (группы А, В, С), которая дополняется и изменяется по мере разработки новых препаратов и получения доказательной базы.

Сноска. Пункт 166 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
167 Исключен приказом Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

168. Назначение и режим лечения лекарственно-устойчивого туберкулеза определяет централизованная врачебно-консультативная комиссия, которая утверждает схему лечения, дозы и кратность приема противотуберкулезных препаратов.

169. Лечение лекарственно-устойчивого туберкулеза назначается только при наличии полного набора противотуберкулезных препаратов на весь курс лечения в соответствии с суточными дозами противотуберкулезных препаратов для взрослых и детей, согласно приложению 6 к настоящим Правилам.

170. Укороченный режим лечения назначается больным с рифампицин-устойчивым туберкулезом и туберкулезом с множественной лекарственной устойчивостью, ранее не получавшим противотуберкулезные препараты второго ряда или получавшим их в течение не более одного месяца и у которых отсутствуют:

1) подтвержденная устойчивость к фторхинолонам и (или) инъекционным противотуберкулезным препаратам второго ряда;

2) данные, подтверждающие устойчивость штаммов микобактерий туберкулеза к двум и более препаратам, используемым в схеме укороченного режима лечения;

3) контакт с больными, имевшими устойчивость к фторхинолонам и инъекционным противотуберкулезным препаратам второго ряда;

4) данные, подтверждающие непереносимость препаратов, входящих в схему укороченного режима;

5) беременность;

6) внелегочный туберкулез (туберкулезный менингит или туберкулез центральной нервной системы);

7) любая внелегочная форма туберкулеза у пациентов с ВИЧ;

8) факторы риска для безуспешного лечения (распространенные и осложненные формы туберкулеза, сопутствующие заболевания в фазе декомпенсации);

9) недоступность одного или нескольких препаратов, присутствующих в составе укороченного режима лечения туберкулеза с множественной лекарственной устойчивостью.

      171. Исключен приказом Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
      172. Исключен приказом Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
      173. Исключен приказом Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
      174. Исключен приказом Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

175. Прием препаратов при лечении лекарственно-устойчивого туберкулеза проводится ежедневно.

Сноска. Пункт 175 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

176. Микроскопическое и культуральное исследование на жидких средах мокроты пациентов, получающих лечение при коротких режимах, проводится ежемесячно на протяжении всего курса лечения.

Сноска. Пункт 176 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

177. При отсутствии конверсии мокроты методом посева на жидких средах к 6 месяцу короткого режима лечения пациент представляется на ЦВКК.

Сноска. Пункт 177 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

178. Длительный режим лечения включает, как минимум, пять эффективных противотуберкулезных препаратов из групп А и В. При невозможности составления схемы лечения с включением минимального числа эффективных противотуберкулезных препаратов, перечисленных выше, можно добавить несколько препаратов из группы С, чтобы общее число препаратов равнялось пяти-шести.

179. Продолжительность длительного режима лечения составляет 18-20 месяцев, прием препаратов – ежедневно 7 дней в неделю.

Сноска. Пункт 179 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

180. При лекарственно-устойчивом туберкулезе и при подозрении на лекарственно-устойчивый туберкулез у детей длительность лечения зависит от тяжести процесса. При нетяжелом туберкулезном процессе длительность лечения составляет 9-12 месяцев, при тяжелых и осложненных процессах – 18 месяцев.

Сноска. Пункт 180 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

181. Длительность применения бедаквилина и деламанида составляет 6 месяцев. Продление их приема более 6 месяцев рассматривается централизованной врачебно-консультативной комиссией и зависит от сроков достижения конверсии мокроты (получение двух отрицательных результатов микроскопии мазка мокроты и методом посева на жидких средах, проведенных последовательно с промежутком в 30 дней) и клинико-рентгенологической динамики, а также их переносимости пациентами.

182. Микроскопическое и культуральное исследование мокроты на жидких средах больных, получающих лечение по длительному режиму, проводится ежемесячно до получения конверсии мокроты, по меньшей мере, в первые 6 месяцев, затем ежеквартально до завершения общего курса лечения.

183. При сохранении бактериовыделения по данным микроскопии мазков и (или) посевов после 10 месяцев контролируемого лечения лекарственно-устойчивого туберкулеза пациент представляется на заседании ЦВКК для прекращения лечения и перевода в группу динамического наблюдения пациентов, завершивших курс лечения противотуберкулезными препаратами с исходом "неэффективное лечение".

Сноска. Пункт 183 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

184. После прекращения противотуберкулезного лечения пациент с бактериовыделением переводится в отделение симптоматического лечения, где находится до прекращения бактериовыделения (отрицательные результаты микроскопий мокроты и посевов). О причине прекращения лечения необходимо информировать пациента и его родных. Указанным пациентам необходима психологическая поддержка и симптоматическое лечение с соблюдением мер инфекционного контроля.

185. Суточная доза противотуберкулезных препаратов в стационаре принимается в один или два приема, в амбулаторных условиях – в один прием. Пациенты, получающие противотуберкулезные препараты дробно в стационаре, по меньшей мере, за 2 недели до выписки переводятся на однократный прием.

186. Мониторинг лечения пациентов, получающих укороченный и длительный режимы лечения, проводится согласно приложению 8 к настоящим Правилам.

187. Питание пациентов, получающих лечение по поводу лекарственно-устойчивого туберкулеза, осуществляется 5 раз в сутки и его калорийность составляет не менее 6 тысяч ккал.

188. Амбулаторное лечение проводится в организациях, оказывающих ПМСП:

1) пациентам без бактериовыделения при отсутствии выраженных симптомов интоксикации, осложнений, сопутствующих заболеваний и аллергических реакций на лекарственные средства;

2) пациентам с исходным бактериовыделением после получения двух отрицательных результатов микроскопии, последовательно взятых с интервалом не менее 7 календарных дней.

Пациентам, получающим лечение по поводу туберкулеза или лекарственно-устойчивого туберкулеза в амбулаторных условиях:

проводится осмотр участковыми врачами и (или) фтизиатрами организаций, оказывающих ПМСП не менее 1 раза в 10 дней, по показаниям – чаще;

проводятся инъекции противотуберкулезных препаратов в процедурных кабинетах организаций, оказывающих ПМСП.

Организациями ПМСП обеспечивается мониторинг безопасности лекарственных средств согласно рекомендациям у пациентов, получающих лечение на амбулаторном этапе:

при регистрации нежелательных реакций на противотуберкулезные препараты, врачи ПМСП назначают симптоматическое лечение, для устранения нежелательных реакций, врачи ПМСП совместно с врачом фтизиатром пересматривают кратность, время приема и способ введения препаратов или временное снижение дозы препарата. При отсутствии положительного эффекта временно (на 2-3 дня) отменяют препарат, либо заменяют его на не менее эффективный противотуберкулезный препарат после консультации с врачом фтизиатром или ЦВКК;

при серьезных нежелательных реакциях (судорожные синдромы, обморочные состояния, анафилактический шок, острые психозы, токсические гепатиты, язвенные болезни желудка и двенадцатиперстной кишки, токсические нефриты и другие) все противотуберкулезные препараты отменяются. После устранения нежелательной реакции, возобновляется прием отмененных препаратов с менее токсичного препарата.

Профилактическими мерами для предотвращения нежелательных реакций на прием противотуберкулезных препаратов являются:

ежедневный контроль переносимости противотуберкулезных препаратов, как на стационарном этапе, так и при визите пациента в медицинскую организацию на амбулаторном этапе или при приеме противотуберкулезных препаратов под ННЛ/ВНЛ;

обеспечение проведения клинического и лабораторного мониторинга лечения лекарственно-устойчивого туберкулеза согласно приложению 8 к настоящим правилам;

назначение витамина В6, препаратов кальция, магния, ферментов, улучшающих функцию желудочно-кишечного тракта, желчегонных средств, гепатотропных средств, антигистаминных препаратов, дезинтоксикационной терапии, лечебного плазмофереза по показаниям.

На амбулаторном этапе лечения всем пациентам с туберкулезом оказывается психосоциальная поддержка. Для повышения приверженности пациентов к лечению используются различные меры социальной поддержки (ежемесячные денежные выплаты, продуктовые пакеты, горячее питание, возмещение транспортных расходов и другие) на регулярной основе.

Сноска. Пункт 188 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

189. Лечение детей с лекарственно-устойчивым туберкулезом проводится в соответствии с общими принципами лечения туберкулеза с лекарственной устойчивостью, с предпочтением препаратов группы А и В, при невозможности подбора 4-х эффективных препаратов, используются препараты группы С на основе чувствительности штамма микобактерии туберкулеза у ребенка или у источника инфекции.

190. Лечение больных, прервавших прием противотуберкулезных препаратов в длительном режиме на 2 и более месяцев, продолжается в том же режиме до получения результатов теста на лекарственную чувствительность к противотуберкулезным препаратам, и схема лечения корректируется с учетом данных лекарственной чувствительности.

191. В случаях отсутствия конверсии мокроты методом микроскопии к 4-му месяцу и посевом к 6-му месяцу лечения противотуберкулезными препаратами второго ряда своевременно проводится заочная или очная консультация специалистов национального уровня.

192. Регистрация результатов лечения пациентов с лекарственно-устойчивым туберкулезом:

1) "излечение" – лечение завершено в соответствии с национальными рекомендациями без признаков неэффективного лечения и при наличии трех или более отрицательных результатов последовательных посевов, сделанных с перерывом как минимум в 30 дней после окончания интенсивной фазы лечения;

2) "лечение завершено" – лечение завершено в соответствии с национальными рекомендациями без признаков безуспешного лечения, но без данных о том, что три или более последовательных посевов, сделанных с перерывом как минимум в 30 дней после окончания интенсивной фазы лечения, имели отрицательные результаты;

3) "неэффективное лечение":

лечение прекращено в связи с полной непереносимостью противотуберкулезных препаратов или имеющейся тотальной устойчивости к противотуберкулезным препаратам (с невозможностью подобрать эффективную схему лечения);

отсутствие бактериологической конверсии к концу 5-ого месяца лечения, или бактериологической реверсии в процессе лечения после достижения бактериологической конверсии;

4) "смерть" – пациент с туберкулезом, умерший по любой из причин во время курса лечения;

5) "потеря для последующего наблюдения" – пациент с туберкулезом, лечение которого было прервано на 2 месяца подряд (или больше);

6) "результат не оценен" – пациент с туберкулезом, у которого результат лечения не оценивался. Сюда входят случаи, "переведенные" в другую медицинскую организацию, и случаи с неизвестными результатами лечения.

Сноска. Пункт 192 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

193. Индикаторами эффективности лечения больных туберкулезом с лекарственной устойчивостью, являются: достижение конверсии мокроты методами микроскопии и посева на 6-ом месяце лечения у 85 % случаев легочного туберкулеза с бактериовыделением, показателя терапевтического успеха – у 80 % от всех случаев туберкулеза с лекарственной устойчивостью.

Сноска. Пункт 193 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

194. Паллиативная помощь больным туберкулезом, не подлежащим специфическому лечению, осуществляется в соответствии с пунктом 2 статьи 126 Кодекса.

195. Оценка клинического состояния пациента, получающего противотуберкулезное лечение, на наличие нежелательных реакций осуществляется ежедневно лечащим врачом или врачом-фтизиатром, или медицинским работником кабинета ННЛ/ВНЛ. Лечащий врач или врач-фтизиатр регистрирует в медицинской информационной системе выявленные нежелательные реакции. При выявлении нежелательных реакций медицинским работником кабинета ННЛ/ВНЛ, информация передается лечащему врачу или врачу-фтизиатра непосредственно.

Сноска. Пункт 195 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

196. Лечащий врач или врач-фтизиатр (медицинский работник), выявивший нежелательные реакции на лекарственный препарат, заполняет и предоставляет карту-сообщение в государственную экспертную организацию в сфере обращения лекарственных средств и медицинских изделий в соответствии с пунктом 2 статьи 261 Кодекса. Контроль за регистрацией карт-сообщений возлагается на ответственное лицо по фармаконадзору/аМБЛ в центре фтизиопульмонологии.

Сноска. Пункт 196 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

197. При выявлении нежелательных реакций и явлений лечащим врачом определяется тяжесть состояния по шкале оценки степени тяжести.

198. Каждый случай нежелательных реакций и явлений рассматривается на заседании централизованной врачебно-консультативной комиссии для определения причинно-следственной связи с принимаемыми медикаментами.

199. Исключен приказом Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

199-1. Учет, свод, анализ серьезных нежелательных реакций/нежелательных реакций осуществляется ответственным специалистом по фармаконадзору.

Сноска. Параграф 4 дополнен пунктом 199-1 в соответствии с приказом Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

200. Профилактика нежелательных явлений противотуберкулезных препаратов осуществляется на протяжении всего курса лечения, независимо от этапа лечения.

Параграф 5. Диспансерный учет пациентов с диагнозом туберкулез

201. Динамическое наблюдение ведется в информационных системах здравоохранения и осуществляется по следующим группам:

1) нулевая группа (0) – лица с сомнительной активностью туберкулеза;

2) первая группа (I) – лица с активным туберкулезом;

3) вторая группа (II) – лица с неактивным туберкулезом;

4) третья группа (III) – лица с повышенным риском заболевания туберкулезом.

Сноска. Пункт 201 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

202. В нулевой группе (0) наблюдают:

1) лиц с подозрением на туберкулез, которым после проведенного обследования на туберкулез в организациях, оказывающих ПМСП, снять или подтвердить активность процесса в легких или других органах не представляется возможным;

2) детей, нуждающихся в уточнении характера туберкулиновой чувствительности и в дифференциальной диагностике, не состоящих на диспансерном учете во фтизиопульмонологических организациях.

203. Лицам нулевой группы (0) проводятся лабораторные, клинико-рентгенологические, инструментальные и другие методы исследования, включая туберкулинодиагностику (детям с положительной реакцией Манту проводится проба с аллергеном туберкулезным рекомбинантным). У пациентов с внелегочной локализацией активность туберкулезного процесса подтверждается другими клинико-лабораторными исследованиями.

204. Лицам нулевой группы (0) использование противотуберкулезных препаратов не допускается. Срок наблюдения – до 4 месяцев. При установлении активного туберкулеза пациент переводится в первую группу (I). При установлении инфекционной этиологии характера туберкулиновой пробы ребенок переводится в диспансерную группу в соответствии с подпунктом 3) пункта 211.

205. В первой группе (I)наблюдают больных с активными формами туберкулеза любой локализации с бактериовыделением и без бактериовыделения:

1) подгруппа IА – новые и повторные случаи чувствительного туберкулеза;

2) подгруппа IВ – случаи туберкулеза с лекарственной устойчивостью;

3) подгруппа IГ – пациенты, завершившие курс лечения противотуберкулезными препаратами с исходом "неэффективное лечение";

пациенты с бактериовыделением с исходом "неэффективное лечение" в результате полной непереносимости противотуберкулезных препаратов.

206. После заключения централизованной врачебно-консультативной комиссии о прекращении бактериовыделения, пациент снимается с эпидемиологического учета как бактериовыделитель.

207. Пациентам подгруппы IА назначаются стандартные, подгруппы IВ – короткие и длительные схемы лечения. Динамическое наблюдение больных туберкулезом (характеристика групп, сроки наблюдения, необходимые мероприятия и результаты), осуществляется в соответствии с приложением 9 к настоящим Правилам. При исходах лечения "излечен" или "лечение завершено", пациенты переводятся во вторую группу (II) динамического наблюдения.

Сноска. Пункт 207 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

208. Пациентам подгруппы IГ лечение противотуберкулезными препаратами не проводится. По показаниям проводится симптоматическая (патогенетическая) терапия, включая коллапсотерапевтические и хирургические методы.

209. Пациентов, состоящих на учете по подгруппе IГ, допускается наблюдать в амбулаторных условиях по заключению эпидемиолога территориального подразделения государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения и врача-фтизиатра с учетом условий проживания (наличие отдельной жилплощади с естественной вентиляцией, отсутствие совместно проживающих детей и беременных женщин).

210. Пациентам, наблюдающимся по подгруппе IГ диспансерного учета, микроскопическое и культуральное исследование мокроты на микобактерии туберкулеза проводятся 1 раз в полгода.

211. Пациентам, наблюдающимся по подгруппе IГ диспансерного учета, общеклинические анализы, рентгенологическое исследование и другие виды инструментальных исследований проводятся по показаниям.

212. Пациенты с активным туберкулезом нуждаются в социальной защите и поддержке.

213. Во второй группе (II) наблюдаются лица с неактивным туберкулезным процессом после успешного завершения курса лечения.

214. При возникновении рецидива туберкулезного процесса пациент переводится в подгруппу IА или в подгруппу IВ диспансерного учета, в зависимости от предыдущего эпизода лечения и данных лекарственной чувствительности.

215. В третьей группе (III)наблюдаются лица с повышенным риском заболевания туберкулезом и подразделяются на следующие подгруппы:

1) подгруппа IIIА– состоящие в контакте с больными активной формой туберкулеза; из ранее неизвестных очагов смерти от туберкулеза;

2) подгруппа IIIБ– дети, "инфицированные микобактериями туберкулеза, впервые выявленные";

3) подгруппа IIIВ– дети с нежелательными явлениями на введение вакцины БЦЖ.

216. При изменении места жительства лиц, находящихся на динамическом наблюдении (0, I, II, III группы) врач-фтизиатр ставит его на динамическое наблюдение по месту нового проживания в течение 10 календарных дней. Врач медицинской организации, из которого выбывает пациент в течении 3 рабочих дней с момента получения информации о новом месте жительства пациента должен оповестить медицинскую организацию, куда тот должен прибыть.

Сноска. Пункт 216 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

216-1. Лечение больных туберкулезом, с сочетанной патологией организуется в профильных стационарах с учетом клинических проявлений превалирующей патологии, определяющей тяжесть состояния, с соблюдением мер инфекционного контроля. При выявлении туберкулеза с поражением центральной нервной системы лечение противотуберкулезными препаратами начинается в медицинской организации по месту выявления с соблюдением мер инфекционного контроля до стабилизации состоянии пациента. После стабилизации состояния пациент переводится в центр фтизиопульмонологии по решению ЦВКК.

Сноска. Параграф 5 дополнен пунктом 216-1 в соответствии с приказом Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

217. Пациент снимается с диспансерного учета в случае отрыва в течение 1 года на основании документов из органов внутренних дел Республики Казахстан, подтверждающих безрезультативность его поиска.

218. Медицинское заключение о допуске пациентов с туберкулезом на работу и учебу выдается централизованной врачебно-консультативной комиссией фтизиопульмонологической организации.

219. Допускаются к учебе и работе все лица, успешно завершившие полный курс лечения по поводу чувствительного и лекарственно-устойчивого туберкулеза с исходами "излечен" и "лечение завершено".

220. В процессе лечения решением централизованной врачебно-консультативной комиссии допускаются к учебе или работе пациенты с ограниченным туберкулезом без бактериовыделения или со стойкой конверсией мазка мокроты, находящиеся на амбулаторном этапе, независимо от схем и фазы лечения, имеющие удовлетворительное состояние, хорошую переносимость противотуберкулезных препаратов и приверженность к контролируемому приему противотуберкулезных препаратов.

221. В процессе лечения не допускаются к учебе или работе пациенты:

1) с бактериовыделением, выраженными деструктивными изменениями в легких, осложнениями специфического процесса, выраженными нежелательными явлениями противотуберкулезных препаратов, низкой приверженностью к контролируемому приему противотуберкулезных препаратов;

2) работники перинатальных центров (родильных отделений), детских больниц (отделений), отделений патологии новорожденных и недоношенных; дошкольных организаций (детские ясли (сады), дома ребенка, детские дома, детские санатории) и младших классов школьных организаций, независимо от формы и диагноза туберкулеза.

Приложение 1
к Правилам проведения
мероприятий по профилактике
туберкулеза

Схема диагностики латентной туберкулезной инфекции лиц из группы риска

Сноска. Приложение 1 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

¹У детей в возрасте младше 10 лет это любой из следующих симптомов: кашель, повышение температуры тела, контакт с больным туберкулезом, в анамнезе, жалобы на потерю веса или подтвержденный факт потери веса более чем на 5 % со времени последнего посещения, либо выравнивание кривой роста на графике, либо z-оценка показателя "вес к возрасту" - менее 2. Бессимптомным живущим с ВИЧ детям в возрасте до 1 года следует назначать лечение латентной туберкулезной инфекции только в том случае, если они контактировали с больным туберкулезом, в пределах домохозяйства. Туберкулиновая кожная проба и IGRA-тесты позволяют выявить людей, живущих с ВИЧ, которым больше всего показано профилактическое лечение. Обзорная рентгенография может быть назначена живущим с ВИЧ людям, которые получают АРТ, до начала профилактического лечения.

²Любые жалобы на кашель, повышение температуры тела, ночную потливость, кровохарканье, потерю веса, боли в груди, одышку, утомляемость. Бессимптомными считаются только те дети в возрасте младше пяти лет, у которых отсутствует анорексия, плохой аппетит, отставание в росте и развитии, снижение активности и желание играть.

³В том числе силикоз, диализ, терапия ингибиторами ФНО-а, подготовка к трансплантации и другие риски, о которых говорится в национальных руководствах. У людей, которые относятся к этой категории, также должно быть исключено заболевание туберкулез в том случае, если имеются соответствующие клинические проявления.

⁴Обзорная рентгенография может быть проведена ранее в рамках интенсивного выявления случаев туберкулеза.

⁵Схема выбирается с учетом возраста, штамма возбудителя (наличия или отсутствия лекарственной чувствительности), поиска токсического действия, доступности и личных предпочтений.

⁶Противопоказаниями к проведению профилактического лечения являются острый или хронический гепатит, симптомы периферической нейропатии (при использовании изониазида) и регулярное чрезмерное употребление алкоголя.

Примечание: Туберкулез в анамнезе и текущая беременность не являются противопоказаниями к проведению профилактического лечения.

Сокращения:

1. ВИЧ – вирус иммунодефицита человека.

2. АРТ – антиретровирусная терапия.

3. АТР – аллерген туберкулезный рекомбинантный.

4. IGRA – тест на высвобождение Т-лимфоцитами гамма-интерферона.

5. ФНО-а – факторы некроза опухоли-а.

Приложение 2
к Правилам проведения
мероприятий по профилактике
туберкулеза

Схемы лечения латентной туберкулезной инфекции у детей и взрослых
в зависимости от чувствительности к противотуберкулезным препаратам индексного случая

Сноска. Приложение 2 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Контакт
(индексный случай)

Схема

Доза в зависимости от возрастного и весового диапазона

Максимальная доза

Неизвестный или чувствительный туберкулез

6 или 9H (ежедневно)

Возраст: <10 лет-10 мг/кг в сутки (7-15 мг) 10 лет и старше – 5мг/кг в сутки

Изониазид –
300 мг

Весовой диапазон

4 <8 кг

8<12 кг

12<16 кг

16<25 кг

≥25кг

Н 100 мг (диспергируемый таблетки)

0,5

1,5

Устойчивый к Н ТБ

4R (ежедневно)

Возраст: <10 лет – 15мг/кг в сутки (10-20мг)
10 лет и старше – 10 мг/кг в сутки

Рифампицин – 600 мг

Неизвестный или чувствительный туберкулез

3HR (ежедневно)

Изониазид

Возраст: <10 лет-10мг/кг в сутки (7-15 мг)
10 лет и старше – 5 мг/кг в сутки

Изониазид –
300 мг Рифампицин – 600 мг

Рифампицин

Возраст: <10 лет – 15мг/кг в сутки (10-20 мг)
10 лет и старше – 10 мг/кг в сутки

Весовой диапазон

4 <8 кг

8<12 кг

12 <16 кг

16 <25 кг

≥ 25 кг

Изониазид 50 мг/ рифампицин 75 мг (КПФД)

Использовать лекарственные формы для взрослых

3HP (еженедельно, 12 доза)

Доза в зависимости от возрастного и весового диапазона

10-15 кг

16-23 кг

24-30 кг

31-34 кг

>34 кг

Возраст 2-14 лет

Изониазид, 100 мг

Рифапентин, 150 мг

3HP* (еженедельно, 12 доз)

30-35 кг

35-45 кг

46-55 кг

56-70 кг

> 70 кг

Возраст >14 лет

Изониазид, 300 мг

Рифапентин, 150 мг

1HP (ежедневно, 28 доз)

Возраст ≥13 лет (независимо от группы веса)

Изониазид

300 мг/в сутки

Рифапентин

600 мг/в сутки

РУ ТБ**, МЛУ ТБ

6 Lfx (ежеднев но)

Доза в зависимости от возрастного и весового диапазона

Максимальная суточная доза

Возраст>14 лет, по массе тела:

< 46 кг-750 мг/в день

> 45 кг-1 г/в день

Возраст <15 лет (диапазон приблизительно 15-20 мг/кг в день) по массе тела (для детей использовать диспергируемые таблетки 100 мг)

Левофлоксацин – 1000 мг

5-9 кг

10-15 кг

16-23 кг

24-34 кг

150 мг/в день

200-300 мг/в день

300-400 мг/в день

500-750 мг/в день

6 Mfx***

Рекомендуемые дозы 10-15 мг/кг/день, для детей использовать диспергируемые таблетки 100 мг

Моксифлоксацин – 400 мг

4-6 кг

7-9 кг

10-15кг

16-23кг

24-35кг

50-80 мг

150 мг

200 мг

300 мг

400 мг

*НР может применяться комбинированным.

**Контактных с РУ ТБ можно лечить как контактных с МЛУ ТБ.

*** Таблетку в дозе 100 мг растворить в 10 мл воды (в 1 мл раствора 10 мг препарата) и немедленно дать пациенту необходимый объем соответственно весу.

Сокращения:

1. КПФД – комбинированный препарат с фиксированной дозой.

2. МЛУ ТБ – туберкулез с множественной лекарственной устойчивостью.

3. РУ ТБ – рифампицин устойчивый туберкулез.

4. ТБ – туберкулез.

5. Н – изониазид.

6. 1НР – месячная схема профилактического лечения комбинации препаратов изониазид-рифапентин.

7. 3НР – 3-х месячная схема профилактического лечения комбинации препаратов изониазид-рифапентин.

8. 3HR – 3-х месячная схема профилактического лечения комбинации препаратов изониазид-рифампицин.

9. 4R – 4-х месячная схема профилактического лечения рифампицином.

10. 6Lfx – 6-ти месячная схема профилактического лечения левофлоксацином.

11. 6Mfx – 6-ти месячная схема профилактического лечения моксифлоксацином.

12. 6 или 9Н – 6-ти или 9-ти месячная схема профилактического лечения изониазидом.

Приложение 3
к Правилам проведения
мероприятий по профилактике
туберкулеза

Схема обследования пациента при подозрении на туберкулез в организациях, оказывающих первичную медико-санитарную помощь

Сноска. Приложение 3 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

* при получении положительного результата МГМ случай должен быть представлен на ЦВКК ЦФ в течение 3 рабочих дней.

** микроскопия проводится для определения эпидемиологического статуса пациента.

У пациентов, в анамнезе которых был туберкулез в течение последних 5 лет или лечение туберкулеза завершено менее 5 лет назад, положительный результат БМТТБ/Риф должен подтверждаться выделением культуры микобактерий туберкулеза.

Схема диагностики туберкулезного менингита

Схема диагностики туберкулеза костей и суставов

Схема диагностики туберкулезного плеврита

Схема диагностики туберкулеза органов мочеполовой системы

Схема диагностики туберкулеза периферических лимфатических узлов

Схема диагностики туберкулеза глаз

Сокращения:

1. ВИЧ – вирус иммунодефицита человека.

2. ГИБП – генно-инженерные биологические препараты.

3. ДН – динамическое наблюдение.

4. БМТТБ/Риф – быстрый молекулярный тест на туберкулез и резистентность к рифампицину.

5. ОГК – органы грудной клетки.

6. КТ – компьютерная томография.

7. КУБ – кислотоустойчивые бактерии.

8. МГМ ТБ – молекулярно-генетический метод исследования туберкулеза.

9. МРТ – магнитно-резонансная томография.

10. ЦВКК – централизованная врачебно-консультативная комиссия.

11. ТБ – туберкулез.

12. МБТ – микобактерии туберкулеза.

13. АТР – аллерген туберкулезный рекомбинантный.

14. УЗИ – ультразвуковое исследование.

15. ЦФ – центр фтизиопульмонологии.

16. 2TE – 2 туберкулиновые единицы.

17. IGRA – тест на высвобождение Т-лимфоцитами гамма-интерферона.

18. R-графия – рентгенография.

Приложение 4
к Правилам проведения
мероприятий по профилактике
туберкулеза

Схемы лабораторной диагностики туберкулеза во фтизиопульмонологических организациях Диагностика (схема 1)

Сноска. Приложение 4 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

* смотреть результат БМТТБ/Риф в ПМСП, если результат МГМ в ПМСП отрицательный/отсутствует, повторить исследование в противотуберкулезной организации.

Контроль лечения при чувствительном туберкулезе (схема 2)

* В интенсивной фазе – посев на жидкие среды, в поддерживающей фазе – на среду Левенштейна-Йенсена

Контроль лечения при лекарственно-устойчивом туберкулезе (схема 3)

*Посев при коротком режиме лечения ежемесячно на жидких средах до завершения лечения.

*Посев при длительном режиме лечения до 6 месяцев на жидких средах ежемесячно, с 7 месяца на Левенштейна-Йенсена ежеквартально, если микроскопия (+), то посев на жидких средах и повтор ТЛЧ 2 ряда.

Сокращения:

1. ППР-LPA – тест молекулярной гибридизации с типоспецифическими зондами для препаратов первого ряда.

2. ТЛЧ – тест на лекарственную чувствительность.

3. ПВР- LPA – тест молекулярной гибридизации с типоспецифическими зондами для препаратов второго ряда.

4. БМТТБ/Риф – быстрый молекулярный тест на туберкулез и резистентность к рифампицину.

5. БМТТБ/XDR – быстрый молекулярный тест на туберкулез и резистентность к препаратам второго ряда.

6. КУБ – кислотоустойчивые бактерии.

7. МГМ – молекулярно-генетический метод.

8. ПМСП – первичная медико-санитарная помощь.

9. МБТ – микобактерии туберкулеза.

10. фТЛЧ – тест на лекарственную чувствительность к препаратам фторхинолонового ряда.

11. Bdq – бедаквилин.

12. Cfx – ципрофлоксацин.

13. Dlm – деламанид.

14. Z – пиразинамид.

Приложение 5
к Правилам проведения
мероприятий по профилактики
туберкулеза

Критические концентрации противотуберкулезных препаратов для проведения теста на лекарственную чувствительность

Сноска. Приложение 5 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Препарат	Метод	Критические концентрации мкг/мл
Препарат	Метод	Левенштейна-Йенсена	MGIT 960
Изониазид	Жидкая, плотная	0,2	0,1
Рифампицин	Жидкая, плотная	40,0	0,5
Этамбутол	Жидкая, плотная	2,0	5,0
Пиразинамид	Жидкая	-	100
Стрептомицин	Жидкая, плотная	4,0	1,0
Амикацин	Жидкая	30,0	1,0
Левофлоксацин	Жидкая, плотная	2,0	1,0
Моксифлоксацин	Жидкая, плотная	1,0	1,0/0,25
Протионамид	Жидкая, плотная	40,0	2,5
Этионамид	Жидкая, плотная	40,0	5,0
Линезолид	Жидкая	-	1,0
Бедаквилин	Жидкая	-	1,0
Деламанид	Жидкая	-	0,06
Клофазимин	Жидкая	-	1,0

Сокращение:

1. MGIT 960 – исследование в аппарате BACTEC.

Приложение 6
к Правилам проведения
мероприятий по профилактики
туберкулеза

Сноска. Приложение 6 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1) Перечень противотуберкулезных препаратов для лечения чувствительного, лекарственно-устойчивого туберкулеза и латентной туберкулезной инфекции

Название ПТП (МНН)	Доза ПТП	Лекарственная форма
Рифампицин+Изониазид (RH)	150 мг+75 мг	Комбинированная форма
Рифампицин + Изониазид + Пиразинамид (RHZ)	150 мг+75 мг+400 мг	Комбинированная форма
Рифампицин + Изониазид + Пиразинамид +Этамбутол (RHZE)	150 мг+75 мг+400 мг+275 мг	Комбинированная форма
Рифампицин+Изониазид (RH)	75 мг+50 мг	Растворимая таблетка
Рифампицин+ Изониазид+ Пиразинамид (RHZ)	75 мг+50 мг+150 мг	Растворимая таблетка
Изониазид (H)	300 мг; 100 мг	Таблетки
Изониазид (H)	50 мг/мл	Пероральный раствор
Изониазид (H)	100 мг	Растворимая таблетка
Изониазид (H)	100 мг/5 мл 200 мл	Сироп
Изониазид (H)	500 мг/5 мл	Раствор 10% для внутривенного и внутримышечного введения
Рифампицин (R)	150 мг; 300 мг	Капсулы
Рифампицин (R)	20 мг/мл	Пероральный раствор
Рифампицин лиофилизат	150 мг	Порошок лиофилизированный для приготовления раствора для внутривенного введения
Этамбутол (E)	400 мг	Таблетка
Этамбутол (E)	100 мг	Растворимая таблетка
Этамбутол (E)	20 мг/мл	Пероральный раствор
Этамбутол (E)		Раствор для инъекций 10% 10 мл, 20 мл
Пиразинамид (Z)	400 мг; 500 мг	Таблетка
Пиразинамид (Z)	150 мг	Растворимая таблетка
Бедаквилин (Bdq)	100 мг	Таблетка
Бедаквилин (Bdq)	20 мг	Растворимая таблетка
Левофлоксациин (Lfx)	100 мг	Растворимая таблетка
Левофлоксациин (Lfx)	250 мг; 500 мг; 750 мг	Таблетка
Левофлоксацин (Lfx)	500 мг (5 мг/мл 100 мл)	Раствор для инфузий
Моксифлоксацин (Mfx)	400 мг	Таблетка, покрытая оболочкой
Моксифлоксацин (Mfx)	400 мг/250 мл	Раствор для инфузий
Моксифлоксацин (Mfx)	100 мг	Растворимая таблетка
Линезолид (Lnz)	20 мг/мл / 300 мл	Раствор для инфузий
Линезолид (Lnz)	150 мг	Растворимая таблетка
Линезолид (Lnz)	600 мг	Таблетка, покрытая оболочкой
Линезолид (Lnz)	2 мг/1 мл	Раствор для инфузий: флакон/контейнеры 100 мл, 200 мл или 300 мл
Клофазимин (Cfz)	50 мг; 100 мг	Капсула или таблетка
Циклосерин (Cs)	125 мг	Мини капсулы
Циклосерин(Cs)	250 мг	Капсула
Деламанид (Dlm)	25 мг	Растворимая таблетка
Деламанид (Dlm)	50 мг	Таблетки
Имипенем+ Циластатин (Imp/Cln)	500 мг + 500 мг	Порошок для приготовления раствора для инфузий: флакон
Меропенем (Mpm)	1 г	Порошок для приготовления раствора для инъекций: флакон (10 мл)
Амикацин (Am)	500 мг/2 мл	Раствор для инъекций, флакон
Стрептомицин (S)	1 г	Порошок для приготовления раствора для внутривенного введения: флакон
Этионамид (Eto)	250 мг	Таблетка
Этионамид (Eto)	125 мг	Растворимая таблетка
Протионамид (Pto)	250 мг	Таблетка, покрытая пленочной оболочкой
Пара-аминосалициловая кислота (ПАСК- PAS)		Покрытые кишечнорастворимой оболочкой гранулы 800 мг/г, 600 мг/г, по 4 г, 100 г, 500 г; таблетки 500 мг, 1000 мг; порошок по 12,5 г
Пара-аминосалициловая кислота (ПАСК- PAS)	3%; 400 мл, 200 мл, 100 мл	Раствор для инфузий
Клавулановая кислота в виде амоксициллин клавунатa (Amx/Clav)	0,5 г амоксициллина + 0,1 г клавулановая кислота	Порошок для приготовления раствора для внутривенного введения
Амоксициллин+клавулановая кислота (Amx/Clav)	125 мг клавулоновая кислота в виде амоксицилин клавунат (500/125 мг)	Таблетка, покрытая пленочной оболочкой 500 мг/125 мг, 875 мг/125 мг; таблетки диспергируемые 500 мг/125 мг
Рифапентин (P)	150 мг; 300 мг	Таблетка
Претоманид (Pa)	200 мг	Таблетка
Рифабутин (Rfb)	150 мг	Таблетка

2) Суточные дозы (мг) противотуберкулезных препаратов для лечения чувствительного туберкулеза по весовому диапазону (ВОЗ, 2022 год)

Препараты (МНН)	Доза по весу	Доза препарата в мг	Вес (кг)
Препараты (МНН)	Доза по весу	Доза препарата в мг	25-<30 кг	30-<35 кг	35-<50 кг	50-<65 кг	65 кг и более
Изониазид	4-6 мг/кг	300 мг	150 мг	300 мг	300 мг	300 мг	400 мг
Рифампицин	8-12 мг/кг	150 мг	300 мг	450 мг	600 мг	600 мг	750 мг
Пиразинамид	20-30 мг/кг	400 мг	800 мг	1200 мг	1600 мг	1600 мг	2000 мг
Пиразинамид	20-30 мг/кг	500 мг	750 мг	1250 мг	1500 мг	1500 мг	2000 мг
Этамбутол	15-25 мг/кг	400 мг	600 мг	800 мг	1200 мг	1200 мг	1600 мг
Рифапентин		150 мг			1200 мг	1200 мг	1200 мг
Рифапентин		300 мг			1200 мг	1200 мг	1200 мг
Моксифлоксацин		400 мг			400 мг	400 мг	400 мг
Комбинированные препараты фиксированными дозами
RHZE		150 мг+75 мг+ 400 мг+275 мг	2	3	4	4	5
RHZ		150 мг+75 мг +400 мг	2	3	4	4	5
RH		150 мг+75 г	2	3	4	4	5

Примечание:

1) максимальная суточная доза Рифампицина в комбинированных противотуберкулезных препаратах с фиксированными дозами – 750 мг;

2) в случае назначения ЦВКК режима лечения (2HPMZ/2HPM), суточная доза для Рифапентина (P): 1200 мг в течение всего периода лечения для пациентов с весом 35-<50 кг, 50-<65 кг, 65 кг+; суточная доза для Моксифлоксацина (M): 400 мг в течение всего периода лечения для пациентов с весом 35 -<50 кг, 50-<65 кг, 65 кг+.

3) Суточные дозы противотуберкулезных препаратов для лечения чувствительного туберкулеза у детей весом 5-25 кг

Расчет и допустимые колебания суточных доз противотуберкулезных препаратов первого ряда для детей весом до 25 кг (Всемирная организация здравоохранения, 2022 год)
Препараты (МНН)	Расчет дозы суточной дозы в мг/кг веса	Допустимые колебания суточной дозы в мг/кг веса	Максимальная суточная доза (в мг)
Изониазид	10	7-15	300
Рифампицин	15	10-20	600
Пиразинамид	35	30-40	2000
Этамбутол	20	15-25	1200

Примечание:

Детям с весом свыше 25 кг расчет дозировки противотуберкулезных препаратов проводится, как взрослым.

Допустимые колебания суточных доз (предельно допустимые границы) у взрослых при ежедневном приеме: изониазид – 4-6 мг/кг, рифампицин – 8-12 мг/кг, пиразинамид – 20-30 мг/кг, этамбутол – 15-20 мг/кг.

4) Комбинированные противотуберкулезные препараты с фиксированными дозами

Возрастные группы	Количество таблеток
	Интенсивная фаза		Поддерживающая фаза
	RHZ (75/50/150)	E (100)	RH (75/50)
4-<8* кг	1	1	1
8-<12 кг	2	2	2
12-<16 кг	3	3	3
16- <25 кг	4	4	4
≥25 кг	переход на взрослые дозировки и лекарственные формы

Примечание:

Детям с весом свыше 25 кг расчет дозировки противотуберкулезных препаратов проводится, как взрослым.

При монорезистентности к Н и с подтвержденной чувствительности к R лечение проводится 4-мя препаратами с добавлением левофлоксацина, из схемы исключается изониазид.

*Весовой диапазон обновлен, в изменение верхней границы каждого диапазона. Если ребенок весит 7,9 кг суточная доза выбирается согласно диапазону 4-<8кг. В случае если ребенок весит 8.0 кг суточная доза выбирается согласно диапазону 8-<12кг.

Таблетки следует растворить в 50 мл воды. Ребенок должен принять весь объем в течение 10 минут с момента растворения. Если ребенок не может принимать весь объем, таблетки могут быть растворены в меньшем объеме жидкости.

5) Суточные дозы (мг) противотуберкулезных препаратов для лечения лекарственно-устойчивого туберкулеза у детей, подростков, взрослых (ВОЗ, 2022 год)

Препарат

Суточная доза в зависимости от веса

Лекарственная форма и дозировка (растворение ПТП в 10 мл воды, при необходимости)

Вес пациентов младше 15 лет (кг)

Максимальная суточная доза

3-<5 кгa

5-<7 кгa

7-<10 кг

10-<16 кг

16-<24 кг

24-<30 кг

30-<36 кг

36-<46 кг

46-<56 кг

56-<70 кг

70 кг и выше

Левофлоксациин (Lfx)

15-20 мг/кг

Растворимая таблетка 100 мг (10мг/10мл)

5 мл (0.5 растворимая таблетка)

100 мг

150 мг

200 мг

300 мг

Таблетка 250 мг (25 мг/мл)

2 млb

5 мл (125 мг)b

250 мг

375 мг

500 мг

750 мг

1000 мг

1500 мг

Таблетка 500 мг

500 мг

750 мг

1000 мг

Таблетка 750 мг

750 мг

1125 мг

Моксифлоксацин (Mfx)

10-15 мг/кг

Растворимая таблетка 100 мг (10 мг/10 мл)

4 мл

8 мл

150 мг

200мг

300 мг

400 мг

Таблетка 400 мг (40 мг/1мл) (стандартная доза)

1 млb

2 млb

3 млb

5 мл (200 мг)b

7,5 мл (300мг)b

400 мг

Таблетка 400 мг (высокая доза)

400-600 мг

600 мг

600-800 мг

800 мг

Препарат

Суточная доза в зависимости от веса

Лекарственная форма и дозировка (растворение ПТП в 10 мл воды, при необходимости)

3-<5 кгa

5-<7 кгa

7-<10 кг

10-<16 кг

16-<24 кг

24-<30 кг

30-<36 кг

36-<46 кг

46-<56 кг

56-<70 кг

70 кг и выше

Максимальная суточная доза

Бедаквилин (Bdq)

Растворимая таблетка 20 мг

0 –< 3 месяцев: 30 мг в течение 2 -х недель;
затем 10 мг – 3 раза в неделю (понедельник, среда, пятница – Пн/Ср/Пт) в течение 22 недель;
≥3 месяцев: 60 мг в течение 2-х недель; затем 20 мг – 3 раза в неделю (Пн/Ср/Пт) в течение 22 -х недель

"0 –< 3 месяцев: 30 мг в течение 2-х недель; затем по 10 мг 3 раза в неделю Пн/Ср/Пт в течение
22-х недель;
3 -<6 месяцев:
60 мг в течение 2-х недель;
затем по 20 мг – 3 раза в неделю (Пн/Ср/Пт) в течение 22-х недель;
≥6 месяцев: 80 мг в течение
2-х недель; затем 40 мг – 3 раза в неделю (Пн/Ср/Пт) в течение 22-х недель

"3 -< 6 месяцев:
60 мг в течение 2-х недель; затем 20 мг 3 раза в неделю (Пн/Ср/Пт) в течение 22-х недель;
≥6 месяцев: 120 мг
в течение
2-х недель;
затем 60 мг – 3 раза в неделю (Пн/Ср/Пт) в течение 22 недель

"200 мг в течение 2-х недель; затем 100 мг – 3 раза в неделю (Пн/Ср/Пт) в течение
22-х недель

400 мг в течении 2-х недель; затем 200 мг – 3 раза в неделю (Пн/Ср/Пт) в течение 22-х недель

Таблетка 100 мг (10 мг/мл)d

-0 -< 3 месяцев: по 3 мл – в течение 2-х недель; затем по 1 мл 3 раза в неделю (Пн/Ср/Пт) в течение 22-х недельb
≥3 месяцев: 6 мл в течение 2-х недель; затем 2 мл – 3 раза в неделю (Пн/Ср/Пт) в течение 22-х недельb

0-<3 месяцев: 3 мл в течение 2-х
недель;
затем по 1 мл – 3 раза в неделю в течение
22-х недельb;
3-<6 месяцев: 6 мл в течение 2-х недель; 2 мл – 3 раза в неделю (Пн/Ср/Пт) в течение 22-х
недельb;
≥6 месяцев:
8 мл – в течение 2-х недель; затем 4 мл – 3 раза в неделю (Пн/Ср/Пт) в течение 22-х
недельb

3-<6 месяцев: 6 мл в течение 2-х недель; затем 2 мл – 3 раза (Пн/Ср/Пт) в течение 22-х недельб;
≥6 месяцев: 12 мл в течение 2-х недель; затем 6 мл – 3 раза в неделю (Пн/Ср/Пт) в течение 22-х недельb

200 мг в течении 2-х недель; затем 100 мг 3 раза в неделю (Пн/Ср/Пт) в течении 22-х недель

400 мг в течении 2-х недель; затем 200 мг 3 раза в неделю (Пн/Ср/Пт) в течении 22-х недель

Препарат

Суточная доза в зависимости от веса

Лекарственная форма и дозировка (растворение ПТП в 10 мл воды, при необходимости)

3-<5 кгa

5-<7 кгa

7-<10 кг

10-<16 кг

16-<24
кг

24-<30
кг

30-<36

36-<46 кг

46-<56 кг

56-<70 кг

70 кг и выше

Максимальная суточная доза

Линезолид (Lzd)

10-12 мг/кг 1 р/д для веса >15 кг; 15 мг/кг 1 р/д для веса <16 кг;

Суспензия
20 мг/мл

2 мл

4 мл

6 мл

8 мл

11 мл

14 мл

15 мл

20 мл

600 мг

Таблетка растворимая
150 мг
(15мг/мл)

2,5 мл

5 мл
(75 мг растворимая таблетка)

150 мг

300 мг

450 мг

600 мг

Таблетка 600 мг
(60 мг/мл)

150 мг
1,25 млb

2,5 млb (150 мг)

5 мл (150 мг )b.e

5 мл (300мг)b

450 мг

600 мг

Клофаземин
(Cfz)

2-5мг/кг

Капсулы или таблетка 50 мг

50 мг Пн/Пт

50 мг через день (далее – ч/з день) – Пн/Ср/Пт

50 мг

100 мг

Капсулы или таблетка 100 мг

50 мг – Пн/Пт

50 мг – Пн/Ср/Пт

100 мг

Циклосерин (Cs)

15-20 мг/кг

125 мг мини капсулы
(12,5 мг/мл)

2 млb g

4 млb

125 мг

250 мг

375 мг

500 мг

1000 мг

250 мг капсулы
(25 мг/мл)

1 мл b g

2 млb

5 млb

250 мг

500 мг

750 мг

1000 мг

Этамбутол (E)

15-25 мг/кг

Растворимая таблетка 100 мг (10 мг/мл)

5 мл
(50 мг растворимая таблетка)

100 мг

200 мг

300 мг

400 мг

400 мг таблетки (40/мг/мл)

1.5 мл b

3 млb

4 млb

6 мл

400 мг

600 мг

800 мг

1200 мг

1600 мг

Препарат

Суточная доза в зависимости от веса

Лекарственная форма и дозировка (растворение ПТП в 10 мл воды, при необходимости)

3-<5 кгa

5-<7 кгa

7-<10 кг

10-<16 кг

16-<24 кг

24-<30 кг

30-<36 кг

36-<46 кг

46-<56 кг

56-<70 кг

70 кг и выше

Максимальная суточная доза

Деламанид (Dlm)

Таблетка растворимая
25 мг

25 мг

<3 месяцев – 25 мг
1 раз в день
≥3 месяцев – 25 мг два раза в день

25 мг два раза в день

50 мг утром;
25 мг вечером

50 мг 2 раза в день

Таблетка
50 мг h (5 мг/мл)

5 мл
(25 мг) один приемb

<3 месяцев – 5 мл (25 мг)
1 раз в день б
>3 месяцев – по 5 мл (25 мг) 2 раза в деньb

По 5 мл
(25 мг)
1 раз в деньb

10 мл (50 мг) утром;
5 мл (25 мг таблетка) вечером

50 мг 2 раза в день

100 мг 2 раза в день

Пиразинамид
(Z)

30-40 мг/кг

Растворимая таблетка
150 мг
(15 мг/мл)

5 мл
(75 мг)

150 мг

300 мг

450 мг

750 мг

Таблетка 400 мг (40 мг/мл)

2,5 млb

5 мл
(200 мг) b

7,5 мл
(300 мг) b

400 мг

800 мг

1000 мг

1200 мг

1600 мг

2000 мг

Таблетка
500 мг
(50 мг/мл)

2 млb

5 мл
(250 мг)b

500 мг

750 мг

1000 мг

1250 мг

1500 мг

2000 мг

Меропенем (Mpm)

20-40 мг/кг внутривенно каждые 8 часов

Флакон 1 г, порошок для приготовления раствора для в/в введения:
(20 мл)

1 мл

2 мл

4 мл

6 мл-

9 мл

11 мл

по 1000 мг 3 раза в день или по 2000 мг 2 раза в день

Назначается только с клавулановой кислотой

Препарат

Суточная доза в зависимости от веса

Лекарственная форма и дозировка (растворение ПТП в 10 мл воды, при необходимости)

3-<5 кгa

5-<7 кгa

7-<10 кг

10-<16 кг

16-<24 кг

24-<30 кг

30-<36 кг

36-<46 кг

46-<56 кг

56-<70 кг

70 кг и выше

Максимальная суточная доза

Имипенем+ Циластатин (Imp/Cln)

Порошок для инъекций
500 мг+500 мг (10 мл)

Не назначается пациентам в возрасте до 15 лет (рекомендуется Меропенем)

по 1000 мг – 2 раза в день

Амикацин (Am)

15-20 мг/кг

Флакон
500 мг/2 мл инъекционный раствор

750 мг/3 мл -1000 мг/4 мл

1000 мг/4 мл

Рекомендуется только взрослым >18 лет

Стрептомицин (S)

20-40 мг/кг

Флакон 1 г

Рекомендуется только взрослым >18 лет

Этионамид
(Eto) или Протионамид (Pto)

15-20 мг/кг

Растворимая таблетка 125 мг (12,5 мг/мл)

3 млb

7 млb

125 мг

250 мг

375 мг

500 мг

1000 мг

Таблетка 250 мг (25 мг/мл)

125 мг
3 млb

5 мл
(125 мг)b

250 мг

500 мг

750 мг

1000 мг

Препарат

Суточная доза в зависимости от веса

Лекарственная форма и дозировка (растворение ПТП в 10 мл воды, при необходимости)

3-<5 кгa

5-<7 кгa

7-<10 кг

10-<16 кг

16-<24 кг

24-<30 кг

30-<36 кг

36-<46 кг

46-<56 кг

56-<70 кг

70 кг и выше

Максимальная суточная доза

Изониазид (H)

15-20 мг/кг
(высокая доза)

Раствор
50 мг/мл

5 мл

9 мл

15 мл

20 мл

Таблетка растворимая
100 мг

5 мл
(50 мг)

100 мг

150 мг

200 мг

300 мг

400 мг

500 мг

Таблетка
300 мг

300 мг

450 мг

600 мг

Клавулановая кислота Amx/Clav)

Порошок для приготовления раствора или суспензии для приема внутрь 250 мг амоксицилина /62,5 мг клавулановой кислоты /5 мл

1,5 мл
3 раза в день

2 мл
3 раза в день

3 мл
2 раза в день

5 мл
3 раза в день

8 мл
3 раза в день

10 мл 3 раза в день

10 мл
3 раза в день

Таблетки
125 мг клавулановая кислота в виде амоксицилин клавунат (500/125 мг )

125 мг 3 раза в день

Претоманид

Таблетки
200 мг

200 мг

Рекомендации по дозированию основаны на имеющихся в настоящее время доказательствах в Руководстве ВОЗ.

Необходимо растворить измельченные таблетки для взрослых или состав капсул в 10 мл воды для применения этой дозы. Количество мл в таблице отражает необходимую дозу для приема. Это позволяет избежать разделения твердых лекарственных форм, хотя биодоступность растворенных, измельченных таблеток для взрослых точно не определена (предпочтительнее использовать диспергируемые таблетки).

Более высокие дозы можно использовать, за исключением случаев, когда существует риск токсичности; ожидается снижение уровня из-за фармакокинетических взаимодействий, малоабсорбции или других причин; или штамм имеет низкий уровень лекарственной устойчивости.

Согласно доказательствам, Bdq таблетки 100 мг для взрослых растворенные в виде суспензии в воде биоэквивалентны таблеткам, проглоченным целиком.
Перед приемом Bdq 100 мг таблетки, измельченные в виде суспензии в воде, необходимо интенсивно перемешивать/встряхивать.

При применение Линезолид таблеток 600 мг и растворимой таблетки 150 мг для дозирования у детей с весом от 16 до <24 кг, доза в мг/кг будет превышать 10-12 мг/кг, клиницисты могут выбрать для применения растворимой таблетки 1,5 или 4 мл раствора, полученного в результате растворения таблеток 600 мг в 10 мл воды.

Таблетки Клофаземин не являются диспергированными (технически не диспергируемые), но могут растворится в воде медленно в течение 5 минут (5 мл для 50 мг и 10 мл для 100 мг таблетка). Суспензию необходимо перемешивать перед приемом.
Мягкие капсулы 100 мг трудно принимать детям и предпочтительно в заявке ПТП учитывать 50 мг таблетки для детей.

Для детей с весом 3- <7 кг дозировка ниже, чем рекомендовано ранее. Это связано с относительно высокой экспозицией, ассоциированной с высоким риском нейропсихиатрических нежелательных явлений, что особенно важно при одновременном применении циклосерина с деламанидом.

Согласно доказательствам, Dlm таблетки 50 мг для взрослых растворенные в виде суспензии в воде биоэквивалентны таблеткам, проглоченные целиком.

Амикацин и стрептомицин можно применять у взрослых в возрасте 18 лет и старше в обстоятельствах, когда невозможно выбрать эффективную схему лечения с использованием пероральных препаратов, и чувствительность к препаратам подтверждена, а также имеются возможности для мониторинга нежелательных явлений. Учитывая серьезное влияние органа слуха, когда потеря слуха может оказать воздействие на развитие речи и способность учиться в школе, использование инъекционных препаратов у детей должны назначаться в исключительных случаях соотношения "польза-риск", лечение должно проводиться под строгим контролем для обеспечения раннего выявления ототоксичности. В случае назначения этих препаратов, суточная доза для детей от 2 лет и старше для амикацина -15-20 мг/кг, а для стрептомицина -20-40 мг/кг. Для определения дозировки для младенцев ( infants) и детей в возрасте до 2 лет следует проконсультироваться с врачом фтизиатром/педиатром и использовать более низкую дозу мг/кг для компенсации клиренса. Рекомендуется введение препаратов с применением лидокаина для уменьшения боли.

Особые комментарии по определению суточной дозы ПТП при составление схемы лечения препаратами второго ряда для детей.
• Для определения суточной дозы ПТП для недоношенных детей и детей с низкой массой тела при рождении с массой тела < 3кг следует проконсультироваться со специалистом фтизиатром-педиатром областного и/или национального уровня.
• Для определения суточной дозы ПТП для младенцев с массой тела от 3 до < 5 кг следует проконсультироваться со специалистом фтизиатром-педиатром областного и/или национального уровня.
• Для лечения туберкулеза у младенцев и детей предпочтительнее использование детских лекарственных форм (растворимые таблетки), чем разделение таблеток или капсул используемые для взрослых. В ситуациях когда можно растворить лекарственные формы, в вышеуказанной таблице приведены дозировки основанные на растворении лекарственной формы в воде и рекомендуемое количество в мл применить из общего полученного объема (aliquots). Число мл в таблице соответствует дозе, которую необходимо обеспечить. Из общего полученного раствора, следует немедленно принимать объем указанный в таблице согласно диапазону веса, а остаток из 10 мл следует утилизировать.
• Для некоторых диапазонов веса в таблице указаны препараты, в виде детских лекарственных форм и для взрослых. Если используются препараты с дозой для взрослых, в таблице указана доза для детей с учетом растворения таблеток/капсул в мл (aliqouts) и в виде части (доли) из таблеток (в случае если доля составляет 0,5 или более). Aliquots относятся к объему, который необходимо принять из общего раствора, после измельчения и растворения таблетки /капсулы в 10 мл воды.

Сокращения:

1. ВОЗ - Всемирная организация здравоохранения.

2. ЦВКК – централизованная врачебно-консультативная комиссия.

3. ПТП – противотуберкулезный препарат.

4. МНН – международное непатентованное наименование.

5. E – этамбутол.

6. RH – схема профилактического лечения комбинации препаратов рифампицин-изониазид.

7. RHZ – схема профилактического лечения комбинации препаратов рифампицин-изониазид-пиразинамид.

8. RHZE – схема профилактического лечения комбинации препаратов рифампицин-изониазид-пиразинамид-этамбутол.

9. 2HPMZ/2HPM – схема профилактического лечения комбинации препаратов 2 месяца изониазид-рифапентин-моксифлоксацин-пиразинамид/ 2 месяца изониазид-рифапентин-моксифлоксацин.

Приложение 7 к Правилам
проведения мероприятий по
профилактики туберкулеза

Меры, предпринимаемые при перерывах в лечении туберкулеза

1. Перерыв менее 1 месяца
Найти больного. Выяснить и устранить причину прекращения лечения. Продолжить лечение и продлить его, чтобы компенсировать пропущенные дозы противотуберкулезных препаратов.
2. Перерыв от 1 до 2 месяцев
Первоначальные действия		Последующие действия
1) Найти больного; 2) выяснить и устранить причину прекращения лечения; 3) микроскопия мазка мокроты 2-х кратно; 4) продолжить лечение до получения результатов микроскопии мокроты	Результат микроскопии мазка мокроты отрицательный или у больного внелегочный туберкулез	Продолжить лечение и продлить его, чтобы компенсировать пропущенные дозы противотуберкулезных препаратов
Получено не менее 1 положительного результата микроскопии мокроты	Исследовать мокроту культуральными методами с постановкой теста на лекарственную чувствительность. Продолжить ранее назначенный режим лечения до получения результатов теста на лекарственную чувствительность. Дальнейшая тактика зависит от результатов теста на лекарственную чувствительность и решения централизованной врачебно-консультативной комиссии
3. Перерыв 2 и более месяцев
1) Найти больного; 2) выяснить и устранить причину прекращения лечения; 3) микроскопия мазка мокроты 2-х кратно; 4) не начинать лечение до получения результатов микроскопии мокроты	Результат микроскопии мазка мокроты отрицательный или у больного внелегочный туберкулез	Решение принимает централизованная врачебно-консультативная комиссия: Если нет данных теста на лекарственную чувствительность или лабораторно подтвержденного туберкулеза с множественной лекарственной устойчивостью, то исследовать мокроту или другой биологический материал на лекарственную чувствительность, перерегистрировать больного под типом "Другие" и начать лечение с интенсивной фазы чувствительного туберкулеза
		Если в период прерывания лечения получено лабораторное подтверждение туберкулеза с лекарственной устойчивостью, то перерегистрировать больного под типом "Другие" и начать лечение в длительном режиме
	Получено не менее 1 положительного результата микроскопии мокроты	Если нет данных теста на лекарственную чувствительность или лабораторно подтвержденного туберкулеза с множественной лекарственной устойчивостью, то исследовать мокроту на лекарственную чувствительность, перерегистрировать больного под типом "Лечение после перерыва" и начать лечение с интенсивной фазы чувствительного туберкулеза
		Если в период прерывания лечения получено лабораторное подтверждение туберкулеза с множественной лекарственной устойчивостью, то перерегистрировать больного под типом "Лечение после перерыва" и начать лечение в длительном режиме
		Лечение больных, прервавших прием противотуберкулезных препаратов в длительном режиме продолжается по той же схеме до получения результатов теста на лекарственную чувствительность к противотуберкулезным препаратам второго ряда, и схема лечения корректируется с учетом данных лекарственной чувствительности.

Приложение 8
к Правилам проведения
мероприятий по профилактике
туберкулеза

Мониторинг лечения пациентов с лекарственно-устойчивым туберкулезом, получающих короткий и длительный режимы лечения

Сноска. Приложение 8 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Исследование	Частота проведения
Микробиологические исследования
Микроскопия	Ежемесячно до конца курса лечения
Посев на твердые среды (методом Левенштейна-Йенсена)	До начала лечения, далее с 7 месяца ежеквартально
Посев на жидкие среды	До начала лечения, далее ежемесячно до 6 месяца, при наступлении бактериологической реверсии. При коротком режиме лечения – ежемесячно до конца курса лечения
Тест на лекарственную чувствительность (ТЛЧ)	В начале лечения, при положительном результате посева, а также при наступлении бактериологической реверсии
Молекулярно-генетический метод	До начала лечения, при положительном результате посева, а также при наступлении бактериологической реверсии. В исключительных случаях – по запросу при подозрении на развитие устойчивости к противотуберкулезным препаратам в процессе лечения
Радиологическое исследование
Рентгенограмма органов грудной клетки	В начале лечения и ежеквартально до конца курса лечения, по показаниям – чаще
Клиническое исследование
Измерение массы тела, Индекса массы тела	Ежемесячно
Клинический осмотр	В стационаре: 3 раза в неделю, тяжелых пациентов – ежедневно. На амбулаторном этапе – каждые 10 дней.
Обследование на парестезии/периферические нейропатии (камертоном, молоточком)	До начала лечения, далее ежемесячно при назначении линезолида (при наличии нейропатии консультация невропатолога)
Электрокардиография (далее – ЭКГ)	В начале лечения, через 2 недели, далее – ежемесячно, по показаниям – чаще (по показаниям консультация кардиолога)
Определение полей и остроты зрения и цветоощущения	В начале лечения этамбутолом или линезолидом. Повторите исследование при подозрениях на нарушение остроты зрения или цветоощущения
Обучение, консультация психолога (психиатра-нарколога и/или психотерапевта) или социального работника	До начала лечения, далее – по показаниям
Аудиометрия	Во время лечения инъекционным противотуберкулезным препаратом – ежемесячно, по показаниям
Компьютерная томография органов грудной клетки	По показаниям
Томограмма	По показаниям
Лабораторные исследования
Общий анализ крови развернутый (или расширенный)	Ежемесячно
Общий анализ мочи	Ежемесячно
Биохимические анализы крови (АлАТ, АсАТ, общий билирубин, прямой билирубин, альбумин* липаза, амилаза, щелочная фосфотаза*, глюкоза крови, общий креатинин, мочевина, СКФ, альбумин)	До начала лечения, далее ежемесячно, по показаниям чаще. * при назначении деламанида ежемесячно ** при назначении претоманида ежемесячно
Уровень калия, магния и кальция в сыворотке крови	Уровень калия, магния и кальция определяется в начале лечения и далее ежемесячно при применении бедаквилина, деламанида, инъекционных препаратов. Повторять при возникновении каких-либо отклонений на ЭКГ (удлинение интервала QTс). Уровень магния определяется в сыворотке крови каждый раз при выявлении гипокалиемии
Тиреотропный гормон (ТТГ)	В начале лечения, в динамике по показаниям

Сокращения:

1. АлАТ – Аланинаминотрансфераза.

2. АсАТ – аспартатаминотрансфераза.

3. ТЛЧ – тест на лекарственную чувствительность.

4. СКФ – Скорость клубочковой фильтрации.

Приложение 9
к Правилам проведения
мероприятий по профилактике
туберкулеза

Динамическое наблюдение больных туберкулезом (характеристика групп, сроки наблюдения, необходимые мероприятия и результаты)

Сноска. Приложение 9 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 11.04.2025 № 35 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Группы и подгруппы	Характеристика	Сроки наблюдения	Мероприятия	Результаты
Нулевая группа (0) – диагностическая
Нулевая (0)	Лица с сомнительной активностью туберкулезного процесса; Дети, нуждающиеся в уточнении характера туберкулиновой чувствительности и в дифференциальной диагностике, не находящиеся на динамическом наблюдении во фтизиопульмонологических организациях	4 месяца	Лабораторные исследования (общий анализ мочи, общий анализ крови, микроскопия и посев мокроты на микобактерии туберкулеза) клинико-рентгенологические исследования – при взятии и снятии с динамического наблюдения. Инструментальные и другие методы исследования – по показаниям. Туберкулинодиагностика, проба с АТР у детей при взятии и снятии с динамического наблюдения. Противотуберкулезные препараты не используются. При появлении симптомов, характерных для туберкулеза, подлежит внеплановому обследованию	Снятие с динамического наблюдения. При обнаружении активного туберкулеза перевод в подгруппы: 1) IА – новые и повторные случаи чувствительного туберкулеза; 2) IВ – случаи туберкулеза с лекарственной устойчивостью; 3) при установлении инфекционной этиологии туберкулиновой пробы переводится (ЛТИ) в подгруппу IIIБ (дети)
Первая группа (I) – активный туберкулез
Подгруппа IА	Новые и повторные случаи чувствительного туберкулеза	В течение всего курса лечения	1) Общий анализ крови, общий анализ мочи, биохимический анализ крови – ежемесячно на интенсивной фазе, в середине и в конце поддерживающей фазы лечения, по показаниям – чаще; 2) микроскопия 2-х кратно, посев на жидких и плотных средах, БМТТБ/Риф, ППР-LPA, посев на жидкие среды – однократно до начала лечения; 3) микроскопия 2-х кратно: через 2 месяца интенсивной фазы, в конце 3-го и 4-го месяца лечения при отсутствии конверсии мазка; 4) микроскопия 2-х кратно в середине и в конце поддерживающей фазы лечения пациентам с исходно положительным мазком; 5) посев с постановкой теста на лекарственную чувствительность через 2 месяца лечения при отсутствии конверсии мазка; 6) рентгено-томография до начала лечения, в процессе лечения с интервалом 2-3 месяца (по показаниям – чаще); 7) проба Манту (проба с АТР) до начала лечения детям, в последующем – по показаниям. Стандартный режим лечения чувствительного туберкулеза	Перевод в: 1) вторую группу (II) – при исходе лечения "излечен" или "лечение завершено"; 2) подгруппу IВ – при установлении устойчивости к R или при исходе "неэффективное лечение" с полирезистентностью. При исходе "потеря для последующего наблюдения" пациент снимается с динамического наблюдения в течение 1 года на основании документов из территориальных органов Министерства внутренних дел, подтверждающих безрезультативность его поиска
Подгруппа IВ	Пациенты туберкулезом с лекарственной устойчивостью, получающие короткий или длительный режим лечения	В течение всего курса лечения	1) Общий анализ крови, общий анализ мочи, биохимический анализ крови – ежемесячно на интенсивной фазе, в поддерживающей фазе лечения – ежеквартально, по показаниям – чаще; 2) микроскопия 2-х кратно, посев на жидких и плотных средах, ПВР-LPA, посев на жидкие среды – однократно до начала лечения; 3)микроскопия и посев (Левенштейна - Йенсена) 2-х кратно ежемесячно до получения конверсии мокроты, по меньшей мере, в первые 6 мес., затем ежеквартально до завершения общего курса лечения – при длительном режиме лечения; 4) Микроскопия и посев на жидкие среды, проводится ежемесячно на протяжении всего 9-12 мес. курса лечения - при укороченном режиме лечения; 5) посев на жидких и плотных средах с постановкой теста на лекарственную чувствительность на противотуберкулезные препараты второго ряда до начала лечения и при ≥2 месяца не снижается степень положительного результата (3+,2+,1+) микроскопии и/или посева в ходе лечения интенсивной фазы; 6) рентгено-томография до начала лечения, в процессе лечения с интервалом 2-3 месяца (по показаниям чаще); 7) проба Манту (проба с АТР) до начала лечения детям, в динамике – по показаниям. Назначение соответствующего режима лечения	Перевод в: 1) вторую группу (II)– при исходе "излечен" или "лечение завершено"; 2) подгруппу IГ – при исходе "неэффективное лечение". При исходе "потеря для последующего наблюдения" пациент снимается с динамического наблюдения в течение 1 года на основании документов из территориальных органов Министерства внутренних дел, подтверждающих безрезультативность его поиска. Решение о повторном взятии на динамическое наблюдение по подгруппе 1 В динамического наблюдения пациентов, ранее нарушивших режим, принимает ЦВКК.
Подгруппа IГ	Пациенты с активным туберкулезом, не подлежащие специфическому лечению	До прекращения бактериовыделения или определения другой тактики ведения	1) Общий анализ крови, общий анализ мочи, биохимический анализ крови – 1 раз в полгода, по показаниям – чаще; 2) 2-х кратно микроскопия и посев на плотные среды и рентгенологические исследования – 1 раз в полгода	Перевод в: 1) подгруппу IВ – при назначении эффективной схемы лечения с новыми противотуберкулезными препаратами; 2) вторую группу (II)– до получения отрицательных результатов посева на плотных средах в течение последних 2 лет
Вторая группа (II) – неактивный туберкулез
Вторая группа (II)	Лица с неактивным туберкулезом, имеющие исход лечения "излечен" или "лечение завершено"	1 год – с малыми остаточными изменениями	Обследование 2 раза в год (общий анализ крови, общий анализ мочи, микроскопия мокроты, посев на плотные среды, рентгено-томография). При появлении симптомов, характерных для туберкулеза, подлежит внеплановому обследованию. Дополнительные методы обследования по показаниям	Снятие с динамического наблюдения.
Вторая группа (II)		2 года – с большими остаточными изменениями		Снятие с динамического наблюдения.
Третья группа (III) - лица с повышенным риском заболевания туберкулезом
Подгруппа IIIА	Контакт с больным туберкулезом	Весь период контакта и 1 год после эффективной лечения пациента	Обследование 2 раза в год (лабораторные, клинико-рентгенологические исследования). Детям – проба Манту и проба с АТР одномоментно; взрослым – проба с АТР. Лицам, с отрицательным результатом пробы Манту при первичном обследовании, проба повторяется через 8-10 недель. При появлении симптомов, характерных для туберкулеза, подлежит внеплановому обследованию. Дополнительные методы диагностики по показаниям	Снятие с динамического наблюдения. Перевод в первую группу (I) – при выявлении активного туберкулеза. После снятия с динамического наблюдения включить в план обследования для скрининга на туберкулез
	Дети в контакте с больными активной формой туберкулеза, независимо от бактериовыделения
	Из ранее неизвестных очагов смерти от туберкулеза	1 год
Подгруппа IIIБ	Инфицированные микобактериями туберкулеза "впервые выявленные", взрослые с ЛТИ	1 год	При взятии и снятии с динамического наблюдения общий анализ мочи, общий анализ крови, проба Манту, проба с АТР и рентгенологическое обследование. Микроскопия мокроты по показаниям. Профилактическое лечение – согласно приказу. При появлении симптомов, характерных для туберкулеза, подлежит внеплановому обследованию	Снятие с динамического наблюдения. Перевод в первую группу (I) – при выявлении активного туберкулеза. После снятия с динамического наблюдения включить в план обследования для скрининга на туберкулез
Подгруппа IIIВ	Нежелательные явления на введение вакцины БЦЖ	1 год	При взятии и снятии с динамического наблюдения общий анализ мочи, общий анализ крови, проба Манту, проба с АТР, Ультразвуковое исследование периферических (подмышечных) лимфатических узлов и рентгенологическое обследование. Консультация специалиста по внелегочному туберкулезу. Режим лечения – согласно приложению 2 к Правилам. При диссеминированной БЦЖ инфекции (хроническая гранулематозная болезнь) лечение противотуберкулезными препаратами I-II ряда (за исключением пиразинамида)	Снятие с динамического наблюдения. Пациенты с хронической гранулематозной болезнью с первичным (вторичным) иммунодефицитом наблюдаются в группе риска по туберкулезу в организациях, оказывающих ПМСП, на динамическом наблюдении у иммунолога и получают лечение по основному заболеванию

Сокращения:

1. ППР-LPA – тест молекулярной гибридизации с типоспецифическими зондами для препаратов первого ряда.

2. БЦЖ – вакцина Кальмета-Герена.

3. ПВР-LPA – тест молекулярной гибридизации с типоспецифическими зондами для препаратов второго ряда.

4. БМТТБ/Риф – быстрый молекулярный тест на туберкулез и резистентность к рифампицину.

5. ПМСП – первичная медико-санитарная помощь.

6. ЦВКК – централизованная врачебно-консультативная комиссия.

7. ЛТИ – латентная туберкулезная инфекция.

8. АТР – аллерген туберкулезный рекомбинантный.

9. R – рифампицин.

"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі 98-бабының 2-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидалары бекітілсін.

2. Мынадай:

1) "Туберкулез кезінде медициналық көмек көрсетуді ұйымдастыру жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2017 жылғы 25 желтоқсандағы № 994 бұйрығының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде 2018 жылғы 19 ақпанда № 16381 болып тіркелген, 2018 жылғы 1 наурызда "Егемен Қазақстан" газетінде № 42 (29273) жарияланған);

2) "Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің кейбір бұйрықтарына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2018 жылғы 13 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-39 бұйрығының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде 2018 жылғы 19 желтоқсанда № 17965 болып тіркелген, Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде 2019 жылғы 3 қаңтарда жарияланған) күші жойылды деп танылсын.

3. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Медициналық көмек департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің интернет-ресурсына орналастыруды;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1), 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау вице-министріне жүктелсін.

5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау министрі

А. Цой

Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау министрі
2020 жылғы 30 қарашасы
№ ҚР ДСМ-214/2020
Бұйрыққа қосымша

Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидалары

1-тарау. Негізгі ережелер

1. Осы Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі (бұдан әрі – Кодекс) 98-бабының 2-тармағына сәйкес әзірленді және Қазақстан Республикасында туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу тәртібін айқындайды.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2. Осы Қағидаларда пайдаланылатын негізгі ұғымдар:

1) ауқымды дәріге дейін көнбейтін туберкулез – штаммдары рифампицинге, рифампицинге және изониазидке, сондай-ақ фторхинолон қатарындағы препараттардың біріне (левофлоксацин, моксифлоксацин) көнбейтін туберкулез микобактерияларынан туындаған туберкулез;

2) ауқымды дәріге көнбейтін туберкулез – штаммдары рифампицинге, рифампицинге және изониазидке, сондай-ақ фторхинолон қатарындағы препараттардың біріне (левофлоксацин, моксифлоксацин) және кем дегенде А тобындағы қосымша бір препаратқа көнбейтін туберкулез микобактерияларынан туындаған туберкулез;

3) бактериологиялық конверсия – бактериологиялық расталған туберкулезбен ауыратын пациенттен кемінде 7 күн айырмашылықпен алынған кем дегенде екі ретті өсіріндінің (дәріге көнбейтін және сезімтал туберкулез үшін) немесе жағындылардың (тек дәріге сезімтал туберкулез үшін) теріс нәтижесі;

4) бактериологиялық расталған туберкулез – бұл биологиялық материал үлгісінің жағынды микроскопиясының және/немесе өсірінді әдіспен зерттеудің (себіндінің) және/немесе молекулалық-генетикалық диагностика әдісінің оң нәтижесі болатын туберкулез жағдайы;

5) бактериологиялық реверсия – пациентте бактериологиялық конверсиядан кейін немесе туберкулезді бактериологиялық растамасы жоқ пациенттерде кемінде 7 тәулік айырмашылықпен алынған екі және одан да көп ретті өсіріндінің (дәріге көнбейтін және сезімтал туберкулез үшін) немесе жағындылардың (тек дәріге сезімтал туберкулез үшін) оң нәтижесі;

6) бала (балалар) – он сегіз жасқа толмаған (кәмелет жасына жетпеген) адам;

7) бейнебақыланатын емдеу (бұдан әрі – ББЕ) – туберкулезбен ауыратын пациенттерді нақты уақыт режимінде қашықтықтан бақылап емдеу әдісі. Бұл әдіс медицина қызметкеріне жағымсыз реакцияларды ерте анықтауға, амбулаториялық кезеңде пациенттер үшін қолжетімді және ыңғайлы мамандандырылған көмекті қамтамасыз ету үшін жағдай жасауға, сондай-ақ туберкулезге қарсы препараттармен емдеу курсын толық аяқтау үшін кедергілерді барынша жоюға мүмкіндік береді;

8) бірінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттар – сезімтал туберкулезді емдеу үшін қолданылатын туберкулезге қарсы препараттар (рифампицин, изониазид, пиразинамид және этамбутол);

9) генерализацияланған туберкулез – екі және одан да көп ағзаны немесе жүйелерді зақымдайтын туберкулез. Милиарлы туберкулез (басқа ағзалар мен жүйелердің зақымдануымен жіті диссеминирленген туберкулез) генерализацияланған туберкулездің бір түрі болып табылады;

10) дәрілік сезімталдыққа тест – туберкулез микобактерияларының туберкулезге қарсы препараттарға сезімталдық спектрін анықтау;

11) дәрілерге көнбейтін туберкулезбен ауыратын пациентте бактерия бөлінуінің тоқтауы – толық емдеу курсын аяқтау және бактериологиялық және микроскопиялық деректер теріс нәтиже көрсеткен жағдайда өкпедегі процесті тұрақтандыру;

12) диагностиканың өсірінді әдісі – таза өсіріндіні бөліп алу, бөліп алынған штаммды түріне дейін типтеу және оның туберкулезге қарсы препараттарға сезімталдығын анықтау;

13) екінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттар – дәрілерге көнбейтін туберкулез түрлерін емдеу үшін пайдаланылатын препараттар;

14) елеулі жағымсыз реакция – өлімге әкелетін, өмірге қауіп төндіретін, пациентті емдеуге жатқызуды немесе оны ұзартуды талап ететін, тұрақты немесе еңбекке жарамсыздыққа немесе мүгедектікке, туа біткен ауытқуларға немесе даму ақауларына алып келетін, атап көрсетілген жай-күйлердің дамуын болдырмау үшін медициналық араласуды талап ететін жағымсыз реакция, сондай-ақ дәрілік препарат арқылы инфекциялық агентті кез келген аңдаусыз күдікті беру;

15) емдеуден қол үзудің жоғарғы қаупі бар топтардағы туберкулезбен ауыратын науқастар – бұл (туберкулез және адамның иммун тапшылығы вирусы (бұдан әрі – АИТВ)) ко-инфекциясы бар, есірткі заттарын (психикаға белсенді әсер ететін заттар) тұтынатын, алкогольді шамадан тыс тұтынатын, белгілі бір тұрғылықты жері жоқ, сотталған, бас бостандығынан айыру орындарынан босап шыққан адамдар, мигранттар;

16) жағымсыз реакция – дәрілік (зерттелетін) препаратты қолданумен байланысты және осы дәрілік (зерттелетін) препаратты қолданумен ықтимал өзара байланыстың болуын болжайтын, организмнің аңдаусыз, жағымсыз реакциясы;

17) изониазидке көнбейтін туберкулез – штаммдары изониазидке көнбейтін, бірақ рифампицинге сезімтал туберкулез микобактерияларынан туындаған туберкулез;

18) индекстік жағдай – кез келген жастағы адамда оның нақты болатын жерінде немесе басқа адамдар үшін жұқтыру қаупі бар басқа да салыстырмалы жағдайларда туберкулездің бастапқы анықталған жаңа немесе қайталанған жағдайы. Индекстік жағдай – бұл адам инфекция көзі болмауы мүмкін болса да, байланыста болған адамдарға тексеру жүргізілетін жағдай;

19) клиникалық диагнозы белгіленген туберкулез – бұл бактериологиялық растау өлшемшарттарына жауап бермейтін жағдай. Бұл анықтамаға рентгенологиялық зерттеу кезінде анықталған патология негізінде немесе аурудың болуын көрсететін гистологиялық зерттеу нәтижелері негізінде орталықтандырылған дәрігерлік-консультациялық комиссия (бұдан әрі – ОДКК) диагноз қойған жағдайлар, сондай-ақ зертханалық растаусыз өкпеден тыс туберкулез жағдайлары кіреді. Кейіннен (емдеу басталғанға дейін немесе одан кейін) бактериологиялық зерттеулердің оң нәтижелерімен расталатын клиникалық белгіленген диагнозы бар жағдайлар бактериологиялық расталуы бар жағдайлар санатына ауыстырылады;

20) көптеген дәріге көнбейтін туберкулез – штаммдары рифампицинге және изониазидке көнбейтін туберкулез микобактерияларынан туындаған туберкулез;

21) қақырық микроскопиясының нәтижесі оң өкпе туберкулезі – ем жүргізілгенге дейін қақырық жағындысының микроскопиясында қышқылға көнбейтін бактериялар табылған туберкулез жағдайы;

22) қақырық микроскопиясының нәтижесі теріс өкпе туберкулезі –қышқылға көнбейтін бактериялардың болуына және әсер ету спектрі ауқымды бактерияға қарсы препараттармен терапия жүргізген кезде әсер етудің болмауына қақырық жағындысын микроскопия әдісімен зерттеу нәтижелері теріс болған кезде өкпедегі белсенді туберкулезге сәйкес рентгенологиялық айқындалатын өзгерістер;

23) қарқынды фаза – аурудың клиникалық көріністерін жоюға және туберкулез микобактериясының популяциясына барынша әсер етуге бағытталған терапияның бастапқы кезеңі (қақырық жағындысының конверсиясы және дәрілерге көнбейтін штаммдар дамуының алдын алу);

24) қолдаушы фаза – терапияның жалғасу фазасы, ол сақталған туберкулез микобактериясының популяциясына әсер етеді және қабыну өзгерістерінің және туберкулез процесі инвалюциясының одан әрі азаюын, сондай-ақ пациент организмінің функционалдық мүмкіндіктерін қалпына келтіруін қамтамасыз етеді;

25) қысқартылған емдеу режимі – ұзақтығы дәріге сезімтал туберкулез үшін 6 айға дейін және дәрілерге көнбейтін туберкулез үшін 12 айға дейін емдеу курсы;

26) латентті туберкулез инфекциясы – белсенді туберкулездің клиникалық және рентгенологиялық көріністері болмаған кезде туберкулез микобактериясы антигендерімен ынталандыруға тұрақты иммундық жауаптың жағдайы;

27) Манту сынамасы – арнайы диагностикалық тест, халықаралық екі туберкулинді бірлігі бар теріішілік туберкулинді Манту сынамасы;

28) микроскопиялық зерттеу – фиксациялық жағындыларда қышқылға көнбейтін бактерияларды анықтау әдіс;

29) микроскопияның оң нәтижесі – жағындыда қышқылға көнбейтін бактериялардың анықталуы;

30) микроскопияның теріс нәтижесі – 300 көру алаңында қышқылға көнбейтін бактериялардың болмауы;

31) молекулалық-генетикалық әдістер – медициналық-санитариялық алғашқы көмек (бұдан әрі – МСАК) көрсететін ұйымдар және фтизиопульмонологиялық ұйымдар деңгейінде жүргізілетін туберкулезді және дәрілерге көнбейтін туберкулезді полимеразды тізбекті реакция негізінде диагностикалаудың жедел әдістері;

32) монорезистентті туберкулез – штаммдары рифампициннен басқа бірінші қатардағы туберкулезге қарсы бір препаратқа көнбейтін туберкулез микобактерияларынан туындаған туберкулез;

33) өкпе туберкулезі – бактериологиялық жағынан расталған немесе өкпе паренхимасы немесе трахеобронхиалдық тармағы зақымданып, клиникалық диагнозы белгіленген туберкулез. Өкпе және өкпеден тыс туберкулездің үйлесуі өкпе туберкулезінің жағдайы ретінде жіктеледі;

34) өкпеден тыс туберкулез – барлық басқа ағзалар мен тіндердің туберкулезі (плевраның, лимфа түйіндерінің, іш қуысының, несеп-жыныс жүйесінің, терінің, буындар мен сүйектердің, бас және/немесе жұлын қабықтарының туберкулезі);

35) өкпеден тыс туберкулездің асқынуы – абсцесстер, жыланкөздер, неврологиялық бұзылыстар, омыртқаның деформациясы, буындардың контрактурасы, микроцистис, гидронефроз, бедеулік;

36) полирезистентті туберкулез – штаммдары бірінші қатардағы туберкулезге қарсы бірнеше препаратқа көнбейтін (бірақ изониазид пен рифампициннің үйлесіміне емес) туберкулез микобактерияларынан туындаған туберкулез;

37) рифампицинге көнбейтін туберкулез – штаммдары рифампицинге көнбейтін туберкулез микобактерияларынан туындаған, фенотиптік немесе генотиптік әдістерді пайдалана отырып анықталған, туберкулезге қарсы басқа препараттарға көнбеушілікпен ілесе жүретін немесе ілесе жүрмейтін туберкулез монорезистенттілік, полирезистенттілік, көптеген немесе ауқымды дәрілерге көнбейтін нысандағы рифампицинге кез келген көнбеушілікті қамтиды;

38) себінді – қоректік (қатты және сұйық) орталарда патологиялық материалдан туберкулез микобактериясының өсіріндісін бөліп алу әдісі;

39) стационарды алмастыратын технологиялар – күндізгі стационар, үй жағдайындағы стационар және тікелей бақыланатын емге (бұдан әрі – ТБЕ) арналған мобильдік бригада;

40) тазартылған нәруыз дериваты – тазартылған туберкулиннің стандартты араластырудағы дайын түрі;

41) туберкулез – бұл туберкулез микобактерияларынан туындайтын және туберкулезбен ауыратын науқас адамнан сөйлеген, жөтелген және түшкірген кезде өкпе тінін басымдықпен оқшаулай отырып, ауа жолдары арқылы берілетін инфекциялық ауру;

42) туберкулезбен ауыратын науқас адамда бактерия бөлінуінің тоқтауы – туберкулезге қарсы препараттармен толық емдеу курсы аяқталғаннан кейін қақырыққа екі теріс нәтижелі ретті микроскопиялық зерттеулерді алу;

43) туберкулезбен ауыратын науқас адамдағы қақырық конверсиясы – пациентті емдеудің қарқынды фазасы аяқталғаннан кейін қақырықтың қатарынан кемінде екі теріс нәтижелі микроскопиясын немесе бір себінді алу;

44) туберкулезге қарсы дәрілік заттардың қауіпсіздігін белсенді мониторингілеу (бұдан әрі – аМБЛ) – дәрілік заттардың зиянды әсерін және жағымсыз құбылыстардың немесе жағымсыз реакциялардың көріністерін ерте анықтау, дәрілік заттардың уыттылығының күдікті немесе расталған жағдайлары туралы хабарлау және жұмыс жүргізу мақсатында туберкулезге қарсы дәрілік заттармен ем алатын пациенттерге белсенді және жүйелі клиникалық және зертханалық тексеру жүргізу;

45) туберкулезді профилактикалық емдеу – туберкулезбен ауыру қаупін азайту мақсатында осы қауіпке бейім адамдарға ұсынылатын емдеу;

46) туберкулезді рекомбинантты аллерген (бұдан әрі – ТРА) – стандартты араластыруда теріішілік қолдану үшін, латентті туберкулез инфекциясын диагностикалауға арналған рекомбинантты нәруыздар кешені;

47) туберкулин – автоклавталған өсірінді фильтраты, туберкулез микобактериясының тіршілік ету өнімі;

48) туберкулин реакциясының виражы – теріс реакцияларды туберкулезге қарсы вакцинациямен байланыспайтын оң реакцияға конверсиялау немесе реакцияның вакцинадан кейінгі аллергия аясында бір жыл ішінде 6 мм және одан да көп артуы;

49) ұзақ емдеу режимдері – ұзақтығы кемінде 18 ай дәрілерге көнбейтін туберкулезді емдеу курсы.

Ескерту. 2-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

3. Халықтың арасында туберкулездің таралуын эпидемиологиялық қадағалау, мекендеу ортасындағы қоршаған ауа арқылы туберкулез қоздырғышының берілуін болғызбауға бағытталған инфекциялық бақылау шараларының кешенін қолдану Кодекстің 9-бабының 19) тармақшасына сәйкес инфекциялық аурулар кезінде эпидемиологиялық бақылау және санитариялық-эпидемияға қарсы және санитариялық-профилактикалық іс-шаралар шеңберінде іске асырылады; халыққа тұрмыста жеке гигиена дағдыларын сіңіру халықты гигиеналық оқытудың шеңберінде Кодекстің 9-бабының 16) тармақшасына сәйкес іске асырылады; психикаға белсенді әсер ететін заттарды медициналық емес мақсатта тұтынуға және темекі шегуге қарсы күрес Кодекстің 109 және 110-баптарына сәйкес іске асырылады.

4. Халықтың арасында туберкулездің таралуына эпидемиологиялық қадағалауды Кодекстің 9-бабының 5) тармақшасына сәйкес халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган жүзеге асырады.

4-1. Санитариялық-эпидемияға қарсы іс-шараларды ұйымдастыруды және жүргізуді, оның ішінде латентті туберкулез инфекциясы ошағында байланыста болған адамдарды айқындауды аумақтық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау бөлімшесінің бейінді маманы МСАК көрсететін ұйымның фтизиатрымен бірлесіп жүргізеді.

Ескерту. Қағидалар 4-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

4-2. Байланыста болған адамдарды кейінгі динамикалық байқаумен зерттеп-қарауды МСАК мамандары (учаскелік және (немесе) жалпы практика дәрігерлері, терапевттер, педиатрлар), фтизиатрлар жүргізеді.

Ескерту. Қағидалар 4-2-тармақпен толықтырылды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

5. Халыққа бұқаралық ақпарат құралдары арқылы туберкулез бойынша эпидемиялық ахуал туралы және профилактика шаралары туралы ақпарат беруді, сонымен қатар халықтың әртүрлі топтары үшін туберкулездің профилактикасы жөніндегі ақпараттық материалдарды әзірлеу мен тарату, оның ішінде әлеуметтік желілер мен бұқаралық ақпарат құралдары арқылы таратуды халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық бөлімшелері, фтизиопульмонологиялық ұйымдар және МСАК көрсететін ұйымдардар жүзеге асырады.

6. Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларына жоғары тәуекел топтағы адамдарда белсенді туберкулезді амбулаториялық емдеу кезеңінде анықтау және әлеуметтік сүйемелдеу бөлігінде туберкулездің профилактикасы жөніндегі іс-шараларға мемлекеттік әлеуметтік гранттар мен мемлекеттік әлеуметтік тапсырыстарды орналастыру және іске асыру арқылы үкіметтік емес ұйымдар тартылады.

2-тарау. Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу тәртібі

1-параграф. Ұлттық екпелер күнтізбесіне сәйкес вакцина егуді қамтитын туберкулездің арнайы профилактикасы

7. Ұлттық екпелер күнтізбесіне сәйкес туберкулез ауруларының профилактикасы және алдын алу мақсатында жаңа туған дені сау балаларға, медициналық қарсы көрсетілімдері болмаған кезде, туғаннан кейінгі алғашқы 2-4 тәулікте перинаталдық орталықтың (босандыру бөлімшесінің) егу кабинетінде "Кальметт-Герен бациллалары" вакцинасымен (бұдан әрі – БЦЖ вакцинасы) вакцинациялау жүргізіледі. Профилактикалық екпелерді жоспарлау, ұйымдастыру және жүргізу Кодекстің 98-бабы 1-тармағының 2) тармақшасына сәйкес жүргізіледі.

8. Туберкулезге қарсы профилактикалық екпелер (Кальмет-Герен бацилласымен (бұдан әрі – БЦЖ) вакцинациялау) оларға қоса берілетін нұсқаулықтарға сәйкес жүргізіледі.

Ескерту. 8-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

9. БЦЖ вакцинасы сол жақ иықтың сыртқы бетінің жоғарғы және ортаңғы үштен бір бөліктерінің шекарасында нұсқаулықта аталған мөлшерде тек қана тері ішіне егіледі.

10. БЦЖ вакцинасымен туберкулездің профилактикасына қарсы көрсетілімдер:

1) туа біткен иммун тапшылығы;

2) туыстықтың бірінші дәрежесіндегі адамдарда анықталған БЦЖ вакцинациясына генерализацияланған инфекция;

3) адамның иммун тапшылығы вирусы немесе жүре пайда болған иммундық тапшылық синдромы (бұдан әрі – ЖИТС);

4) шала туылу – дене салмағы 2000 грамнан кем немесе гестациялық жасы 33 аптадан кем;

5) орталық нерв жүйесінің зақымдануы – асфиксия және неврологиялық симптоматикасы бар туу жарақаттары (орташа ауыр және ауыр дәрежелі);

6) құрсақішілік инфекция (цитомегаловирус, токсоплазмоз, хламидиоз, туберкулез), жаңа туған нәрестелердің сепсисі;

7) жаңа туған нәрестелердің гемолитикалық ауруы (орташа, орташа ауыр және ауыр түрлері);

8) субфебрильді температурамен және жалпы жай-күйінің бұзылуымен қатар жүретін ауырлығы орташа және ауыр дәрежедегі аурулар;

9) қызба.

11. Перинаталдық орталықтан (босандыру бөлімшесінен) бактерия бөлетін науқаспен қарым-қатынас жағдайға түсетін вакцина жасалған жаңа туған балалар, туберкулезбен ауыратын науқасты оқшаулау мүмкін болмаған жағдайда, кемінде 2 ай мерзімге жаңа туылған нәрестелерді күту бөлімшелерінде немесе сәбилер үйінде оқшауланады.

12. БЦЖ вакцинасы жасалмаған нәресте перинаталдық орталықтан (босандыру бөлімшесінен) ата-аналарының және бірге тұратын барлық адамдардың туберкулезге тексерілгендігі туралы МСАК көрсететін ұйым берген анықтама негізінде ғана шығарылады.

13. Перинаталдық орталықта (босандыру бөлімшесінде) БЦЖ вакцинасымен егілмеген балаларға МСАК көрсететін ұйымдарда 15 жасқа дейін бір рет: екі айға дейін - Манту сынамасын қоймай, екі айдан кейін – Манту сынамасы теріс нәтиже болған кезде вакцинация жасалады. Манту сынамасы мен БЦЖ-мен вакцинациялау арасындағы аралық – кемінде үш күн және екі аптадан аспауы керек.

Ескерту. 13-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

14. Анасы туберкулездің белсенді түрімен ауырған жағдайда, бактерия шығаратынына және дәрілерге сезімталдығына қарамастан, жаңа туған нәресте туа біткен туберкулездің бар-жоғына зерттеп-қаралады (шарана зерттеледі).

Жаңа туған нәрестеде белсенді туберкулез диагнозы жоққа шығарылған уақытта, белсенді туберкулезбен ауыратын ананың ТМБ сезімталдығына сәйкес профилактикалық емдеуді бастау керек.

Ескерту. 14-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

15. Жаңа туған нәресте анасынан бактериялардың бөлінуі немесе емделуге бейімділігі төмен болған кезде жағынды конверсиясына дейін одан оқшауланады.

Туберкулездің белсенді түрімен ауыратын науқас анадан туған нәрестеде туберкулез жоққа шығарылған уақытта, оған 3 ай профилактикалық ем жүргізіледі.

3 ай профилактикалық емнен кейін Манту сынамасы жасалады:

1) теріс нәтиже болған кезде БЦЖ-мен вакцинациялау жүргізіледі;

2) оң нәтиже болған кезде және шоғырланған туберкулез жоққа шығарылған уақытта профилактикалық ем 6 айға дейін жалғасады.

Ескерту. 15-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

16. Көптеген дәрілерге көнбейтін туберкулездің және ауқымды дәрілерге көнбейтін туберкулездің белсенді түрі бар анадан туған нәрестеде туберкулез жоққа шығарылған кезде, БЦЖ вакцинасын вакцинациялауға рұқсат етіледі, бұл ретте баланың иммунитеті қалыптасуы үшін 2 ай кезеңіне оқшауланады.

      17. Алып тасталды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
      18. Алып тасталды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
      19. Алып тасталды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
      20. Алып тасталды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

21. Вакцинация жасалған балаларды МСАК көрсететін ұйымдардағы учаскелік педиатрлар, жалпы практика дәрігерлері 1, 3, 6, 12 айдан кейін байқауды жүргізеді.

Ескерту. 21-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

22. БЦЖ-мен вакцинациялаудың соңғы нәтижесі екпеден кейінгі 1 жылдан соң тыртықшаның көлемі бойынша бағаланады. Сирек жағдайда БЦЖ вакцинасын енгізген жерде апигментті дақ пайда болады.

Ескерту. 22-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

23. Вакцинациялаудан кейін жергілікті екпе реакциясы болмаған жағдайда (тыртықшаның болмауы) балалар есепке алынып, 6 айдан кейін алдын ала Манту сынамасын жүргізбестен немесе 1 жылдан соң – Манту сынамасының теріс нәтижесінде қайта (тек бір рет) егіледі (толық вакцинациялау).

24. БЦЖ вакцинасына жергілікті (сипаты мен мөлшері) және жалпы (перифериялық лимфа түйіндемелері) екпе реакциясы бағаланады, Кодекстің 7-бабының 31) тармақшасына сәйкес белгіленген нысандар бойынша профилактикалық екпелер картасында, баланың медициналық картасында және баланың сауалнамасында тіркеледі.

25. Сирек жағдайларда БЦЖ вацинасын енгізгенде төмендегі мынадай нысандағы түрде жағымсыз құбылыстар болуы мүмкін:

1) аймақтық лимфаденит;

2) тері астылық суық абсцесс;

3) беткей жара;

4) келоидты тыртық;

5) диссеминирленген БЦЖ инфекциясы – сүйек жүйесінің зақымдануы (БЦЖ оститтер).

26. Фтизиатр вакцинацияның жағымсыз құбылыстарын жан-жақты клиникалық, рентгенологиялық, зертханалық тексеру және туберкулездік рекомбинантты аллергені бар теріс реакция негізінде анықтайды.

27. БЦЖ вакцинасын егуден кейінгі жағымсыз құбылыстары кезінде туберкулездік рекомбинанттық аллергенге теріс реакция байқалады.

28. БЦЖ вакцинасын енгізуге жағымсыз құбылыстың әрбір жағдайына Кодекстің 7-бабының 31) тармақшасына сәйкес белгіленген нысан бойынша карта-хабарлама толтырылады, ол дәрілік заттар мен медициналық бұйымдардың айналысы саласындағы мемлекеттік сараптама ұйымында және "Туберкулезбен ауыратын науқастардың ұлттық тіркелімі" ақпараттық жүйесінде тіркеледі.

29. БЦЖ вакцинасын енгізуге жағымсыз құбылыстың әрбір жағдайына Кодекстің 7-бабының 31) тармақшасына сәйкес белгіленген нысан бойынша халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық бөлімшесіне шұғыл хабарлама беріледі, медициналық ұйымның, облыстық (қалалық) фтизиопульмонологиялық ұйымның және республикалық фтизиопульмонология орталығының басшылары хабардар етіледі.

30. МСАК көрсететін ұйым деңгейінде фтизиатрдың, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган ведомствосының аумақтық бөлімшесінің және жаңа туған нәресте вакцина алған босандыру ұйымының мамандарының қатысуымен БЦЖ вакцинасын енгізуге жағымсыз құбылыстың әрбір жағдайын талдау жүргізіледі

31. БЦЖ вакцинасына жағымсыз құбылыс байқалған балалар осы Қағидалардың 211-тармағының 3) тармақшасына сәйкес диспансерлік топта 1 жыл бойы бақыланады.

32. Есепке алу және есептен шығару кезінде мынадай тексерулер жүргізіледі: қан мен несептің жалпы талдауы, кеуде қуысы ағзаларының рентгенографиясы, қосымша (есептен шығару кезінде) – Манту мен туберкулездік рекомбинантты аллергені бар сынама.

33. Балалардағы бірінші дәрежедегі туыстықтың БЦЖ вакцинасын енгізуіне жағымсыз құбылыстың екінші жағдайы тіркелген кезде, учаскелік педиатр (жалпы практика дәрігері) бастапқы иммун тапшылығын (клиникалық, иммунологиялық, генетикалық) диагностикалауға зерттеп-қарау жүргізіледі.

34. Туберкулезге қарсы екпеге жағымсыз құбылыстарды жою М.Bovіs микобактериялары толығымен резистентті пиразинамидтен басқа, бірінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен жүргізіледі. Кейбір жағдайларда, вакцинадан кейінгі асқынуларды жою үшін хирургиялық араласу қажет. АИТВ-инфекциясы бар балалардағы вакцинадан кейінгі асқынуларды жою және иммунитет төмендеген басқа да жағдайларда, басқа мамандардың (инфекционист, иммунолог) араласуын талап етеді.

Туберкулезге қарсы екпеден кейінгі асқынуларды жою оқшаулануына байланысты және орталықтандырылған дәрігерлік-консультациялық комиссиясының шешімі бойынша амбулаториялық, стационарды алмастыратын немесе стационарлық жағдайларда жүргізіледі.

Туберкулезге қарсы екпеден кейін вакцинадан кейінгі лимфадениттер кезінде тағайындалады:

1) инфильтрация кезінде (емдеу мерзімі – динамиканы ескере отырып, 2-4 ай жеке) тағайындалады:

изониазид (7-15 мг/кг), күніне 1 рет ішке;

рифампицин (450 мг) және 10% немесе 20% димексид ерітіндісі (10 мл немесе 20 мл димексид және 90 мл немесе 80 мл дистилденген су) жергілікті – аппликациясы, 1 ай ішінде күніне 2 рет;

оң динамика және лимфа түйінінің ұлғаю үрдісі болмаған жағдайда этамбутолды (15-25 мг/кг) және А витаминін ішке (1 жасқа дейін – бір күннен кейін майлы ерітіндінің 1 тамшысы, 1-7 жас күн сайын -1 тамшы), 7 жастан жоғары – жасқа байланысты дозада аевит тағайындауға жол беріледі.;

2) казеозды некроз кезінде (емдеу мерзімі – динамиканы ескере отырып, 2-4 ай жеке):

изониазид (7-15 мг/кг) және этамбутол (15-25 мг/кг) күніне 1 рет А витаминімен ішке (1 жасқа дейін – бір күннен кейін майлы ерітіндінің 1 тамшысы, 1-7 жас күніне – 1 тамшы), 7 жастан жоғары-жас бойынша дозада аевит;

жергілікті – лимфа түйінінің жергілікті пункциясы аптасына 1-2 рет, динамиканы ескере отырып, 5-6 пункция курсы;

хирургиялық араласу: капсуламен бірге лимфа түйінін алып тастау – 1 ай бойы оң динамика болмаған жағдайда немесе лимфа түйінінің 5 см дейін және одан да көп ұлғайған жағдайда, жылан көздер болған жағдайда;

хирургиялық жолмен алып тастағаннан кейін изониазидті ішке және жергілікті қабылдау– аппликация 10% немесе 20% димексидті рифампицинмен 1 ай бойы жалғасады;

2) кальцинация кезінде – лимфа түйінінің мөлшері 10 мм және одан көп болғанда – көрсеткіштері бойынша хирургиялық жолмен алып тастау.

Вакцинадан кейінгі тері асты суық абсцесстер кезінде тағайындалады:

изониазид (7-15 мг/кг), 2-4 ай бойы күніне 1 рет;

жергілікті – рифампициннің аппликациясы және 10% немесе 20% димексид ерітіндісі күніне 2 рет 1 ай бойы;

флюктуация пайда болған кезде – динамиканы ескере отырып, 2-3 күн сайын 5-6 рет казеозды массаларды шприцпен сору;

оң динамика болмаған жағдайда (сору) – 1 ай бойы изониазидпен химиотерапия арқылы абсцессті капсуламен бірге алып тастау арқылы хирургиялық жолмен жою.

Беткей жара кезінде жергілікті изониазид ұнтағы қолданылады. Кайталама спецификалық емес инфекцияның профилактикасы үшін жараның шеті антибактериалды майларымен өңделеді.

Туберкулезге қарсы екпеден кейінгі оститтерді (БЦЖ-оститтер) қадағалап-қарау тәсілі сүйек тінінің зақымдануының таралуын және орнығуын ескере отырып анықталады. Негізінен туберкулезге қарсы препараттарды қабылдау, оның тиімсіздігі кезінде хирургиялық араласу қолданылады. Бірқатар жағдайларда, басында диагностикалау мақсатында хирургиялық араласу жүргізіледі, содан кейін бірінші қатардағы үш туберкулезге қарсы препараттарды қабылдау жалғасады: изониазид (7-15 мг/кг)+ рифампицин (10-20 мг/кг) + этамбутол (15-25 мг / кг). БЦЖ оститтерді қадағалап-қарау ұзақтығы қабыну процесінің динамикасына және емдеу жылдамдығына байланысты және 9-12 айды құрайды.

Көлемі 1 см астам ірі келоидтар және олардың өсу үрдісі кезінде жергілікті қолданылады:

1) 1,0 мл 0,5% гидрокортизонды эмульсия ерітіндісін 1,0 мл 2% лидокаин ерітіндісі аптасына 1 рет келоид және қоршаған теріні спиртпен және йодпен алдын ала өңдегеннен кейін, келоид қалыңдығында 5-6 жерде туберкулинді шприцтермен шаншу. Барлығы – 5-10 шаншу;

2) егер жүргізілген іс-шаралар тиімсіз болса, онда гидрокортизонды эмульсиясымен (1 мл) шаншуды келоидты лидазамен 1-12 жастағы балаларға 32 бірлік мөлшерінде және 12 жастан асқан 64 бірлік мөлшерінде шаншумен кезектестіру ұсынылады. Барлығы – 1 апта интервалмен 10 шаншу;

3) егер өткізілген іс-шаралар тиімсіз болса және келоид өсуі жалғасатын болса, онда 1, 4, 7, 10 күндері гидрокортизонды эмульсиямен бір шприцте лидазаны шаншу ұсынылады. Барлығы – 10 шаншу.

Интервал 1 ай. Жүргізілген іс-шаралардың тиімділігі келоид өсуін тоқтату, жұмсарту және түстің ақшыл қызылдан қоршаған тері түсінің қарқындылығына дейін өзгеруі болып табылады. Келоидтар кезінде хирургиялық араласуға қарсы көрсетіледі.

Вакцинадан кейінгі асқынуларды қадағалап-қарау және жою кезеңінде ерекше эпидемиологиялық жағдайларды қоспағанда, басқа профилактикалық егулерді жүргізуге болмайды.

Бірінші және екіншілікті иммундық тапшылық аясында дамыған туберкулезге қарсы екпеге жайылған асқынулар кезінде (таралған БЦЖ инфекциясы) иммундық тапшылық бойынша иммунолог тағайындаған, бірінші қатардағы пиразинамидсіз және алмастырушы терапиямен кешенде екінші қатардағы туберкулезге қарсы прапараттарды қоса отырып, туберкулезге қарсы препараттарды жеке іріктеуді талап етеді.

35. АИТВ жұқтырған аналардан туған нәрестелер АИТВ-инфекциясының клиникалық белгілері болмаған және басқа қарсы айғақтар болмаған жағдайда күнтізбелік мерзімге сәйкес БЦЖ вакцинасының стандартты мөлшерімен тері ішіне бір рет егіледі.

36. АИТВ жұқтырған аналардан туылған және күнтізбелік мерзімге сәйкес егілмеген нәрестелер өмірінің 4 аптасы ішінде (жаңа туылған нәресте кезеңінде) алдын ала Манту сынамасын жүргізбей-ақ егіледі. Төрт апта өткеннен кейін БЦЖ вакцинасын егуге болмайды, өйткені БЦЖ вакцинасына генерализацияланған инфекциясы дамуы мүмкін.

37. АИТВ жұқтырған, вакцинадан кейінгі белгілері (тыртық) дамымаған балаларға БЦЖ вакцинасымен қайта вакцинациялау (толық вакцинациялау) жүргізілмейді.

38. АИТВ-инфекциясы болмаған жағдайда 12 айында, кейде 15-18 айында Манту сынамасы теріс нәтижелі болса, БЦЖ вакцинасы жасалады.

39. Алып тасталды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
40. Алып тасталды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2-параграф. Латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу

41. Латентті туберкулез инфекциясына тестілеу мынадай:

1) АИТВ-ға зерттеп-қарау нәтижесіне қарамастан, байланыста болған адамдарға (балалар мен ересектерге);

2) туберкулездің жоғарғы қаупі бар тобына жататын адамдарға: гендік-инженерлік биологиялық препараттармен (бұдан әрі – ГИБП), ісік некрозы-а факторларының (бұдан әрі – ІНФ-а) ингибиторларымен терапияны бастап, иммуносупрессивті терапияны (глюкокортикоидтар, цитостатиктер және басқалар) алатын, диализде жүретін, ағзаларды транспланттауға немесе гематологиялық транспланттауға дайындалып жатқан адамдарға, силикозбен ауыратын пациенттерге, несеп-жыныс жүйесінің онкологиялық патологиясы бар пациенттерде қуықішілік БЦЖ-терапияны жүргізер алдында; қантты диабеті, бронх-өкпе жүйесінің спецификалық емес аурулары, тамақтанудың бұзылуы (дене салмағының тапшылығы), АИТВ-инфекциясы, мүгедектік бойынша динамикалық байқауда болатын балаларға; ата-аналары АИТВ жұқтырған отбасылардан, бас бостандығынан айыру орындарынан, алкогольді шектен тыс пайдаланатын, нашақорлықтан зардап шегетін, өмір сүру деңгейі төмен отбасылардан шыққан балаларға, көшіп-қонушыларға; БЦЖ-мен вакцинацияланбаған 2 айдан асқан балаларға және вакцинациялау белгісі дамымаған балаларға жүргізіледі.

Ескерту. 41-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

42. Тәуекел топтарындағы адамдарда латентті туберкулез инфекциясын диагностикалау осы Қағидалардың 1-қосымшасына сәйкес жүргізіледі.

43. Латентті туберкулез инфекциясына тестілеу үшін төмендегілер қолданылады: туберкулин Манту сынамасы, рекомбинантты туберкулез аллергені бар тест және (немесе) Т-лимфоциттермен гамма-интерферонды босатуға арналған тест (ІGRA тесті).

44. Ересектерді латентті туберкулез инфекциясына тестілеу үшін рекомбинантты туберкулез аллергені бар тест немесе гамма-интерферонды босатуға арналған тест қолданылады.

45. АИТВ-мен өмір сүретін адамдарда немесе бактериологиялық расталған өкпе туберкулезімен ауыратын науқастармен байланыста болған, туберкулез жоққа шығарылған 5 жасқа дейінгі балаларда латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеуді бастау үшін латентті туберкулез инфекциясына Манту сынамасымен, ТРА және/немесе ІGRA-тесттер жүргізу міндетті шарт болып табылмайды.

Ескерту. 45-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

46. IGRA-тесттер мынадай көрсетілімдер бойынша жүргізіледі: теріішілік тесттерге қарсы көрсетілімдері бар ересектер мен балалар.

Ескерту. 46-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

47. Оң Манту реакциясы бар балалар, сонымен қатар туберкулезді рекомбинантты аллергенге оң реакциясы бар ересектер туберкулезге қосымша тексеріледі.

48. Латентті туберкулездің диагностикалық өлшемшарттары: иммунологиялық сынақтарға оң реакциялар; белсенді туберкулездің клиникалық көріністерінің болмауы; сәулемен тексеру деректері бойынша тыныс алу ағзаларының белсенді туберкулез көріністерінің болмауы; сәулемен тексеру кезінде тыныс алу органдарында емделген туберкулезден кейінгі қалдық өзгерістердің болмауы; өкпеден тыс локализацияларында туберкулез көріністерінің болмауы.

49. Туберкулездің латентті инфекциясы бар балалар мен ересектерге белсенді туберкулезді болдырмау кезінде аурудың дамуын алдын алу мақсатында профилактикалық емдеу ұсынылады.

50. Балалар мен ересектерге латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу белсенді туберкулез жоққа шығарылған уақытта:

1) иммунологиялық тестердің нәтижелеріне қарамастан, бактериологиялық расталған өкпе туберкулезімен ауыратын науқастармен байланыста болған 5 жасқа дейінгі балаларға (Манту сынамасы, ТРА сынамасы, IGRA-тесттер);

2) БЦЖ вакцинациясымен байланысты емес, Манту сынамасының оң нәтижесі кезінде бактериологиялық расталмаған өкпе туберкулезімен ауыратын науқастармен байланыста болған 0-17 жастағы балаларға;

3) ТРА сынамасының оң нәтижесі кезінде бактериологиялық расталған өкпе туберкулезінің үй ошағындағы ересектерге;

4) бұрын фтизиопульмонологиялық ұйымдарға белгісіз өлім ошақтарынан байланыста болған балаларға;

5) ТРА және/немесе ІGRA-тесттерге оң реакциясы бар, "Туберкулез микобактериясының жұғуы алғаш анықталған" деген диагноз қойылған балаларға;

6) АИТВ-мен өмір сүретін ересектер мен балаларға:

АИТВ жұқтырған 12 айдан асқан балалар мен ересектерге латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу туберкулезбен ауыратын науқаспен байланыста болуына немесе болмауына қарамастан, АИТВ-ның оң мәртебесі анықталған кезде бір рет жүргізіледі;

АИТВ жұқтырған 12 айға толмаған балаларға латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу туберкулезбен ауыратын науқаспен байланыста болған жағдайда жүргізіледі;

7) туберкулез микобактерияларын жұқтырған, иммуносупрессивті препараттармен ем: 1 ай және одан да ұзақ негізгі гормоналдық терапия (преднизолон тәулігіне ≥15 мг дозада немесе оның эквиваленті), бірінші және екінші генездің иммундық тапшылығына байланысты ГИБП, цитостатикалық терапия; ағзаларды ауыстырып салу, гемопоэздік дің жасушаларын транспланттау жоспарлаған/алатын; емдеуді бастағанға дейін диализде жүретін және ІНФ-а антагонистерін алатын балаларға;

8) туберкулез микобактерияларын жұқтырған, иммуносупрессивті препараттармен ем: 1 ай және одан да ұзақ негізгі гормоналдық терапия (преднизолон тәулігіне ≥15 мг дозада немесе оның эквиваленті), бірінші және екінші генездің иммундық тапшылығына байланысты ГИБП, цитостатикалық терапия; ағзаларды ауыстырып салу, гемопоэздік дің жасушаларын транспланттау жоспарлаған/алатын; емдеуді бастағанға дейін диализде болатын және ТРА/IGRA-тестпен сынама оң нәтиже бергенде ІНФ-а антагонистерін алатын ересектерге жүргізіледі.

Ескерту. 50-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

51. Фтизиатр-дәрігерлер АИТВ жұқтырған адамдарға латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеуді кешенді клиникалық-рентгенологиялық және зертханалық зерттеу нәтижелері бойынша белсенді туберкулез жоққа шығарылғаннан кейін ғана тағайындайды.

Ескерту. 51-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

52. Балалар мен ересектерге латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу гендік-инженерлік биологиялық терапия, ФНО-a басталғанға дейін 1 ай бұрын тағайындалады және гендік-инженерлік биологиялық препараттар аясында жалғасады.

53. Иммуносупрессивті терапия алатын адамдарда латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу белсенді процесс анықталмаған жағдайда, өкпеде (өкпе түбірлерінде) кальцинат түріндегі туберкулезден кейінгі қалдық өзгерістер болған кезде жүргізіледі.

54. Бактерия бөлушімен қарым-қатынаста болған 1 жасқа дейінгі балаларға латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу БЦЖ вакцинасымен вакцинациядан кейін 2 айлық аралықты сақтай отырып жүргізіледі.

55. Латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу пациент байланыста болған туберкулезбен ауыратын науқастағы туберкулез микобактериясы штаммдарының сезімталдығын ескере отырып жеке жүргізіледі. Латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеудің ұзақтығы осы Қағидаларға 2, 6-қосымшаларға сәйкес таңдалған схема мен препараттарға байланысты.

Ескерту. 55-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

56. Туберкулез микобактерияларын жұқтырған, рифампицинге көнбейтін туберкулезбен, көптеген дәріге көнбейтін туберкулезбен және ауқымды дәріге дейін көнбейтін туберкулезбен ауыратын науқастармен байланыста болған адамдарға (балаларға, ересектерге) латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу левофлоксацинмен немесе моксифлоксацинмен жүргізіледі.

Ескерту. 56-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

57. Балалар мен ересектердегі латентті туберкулез инфекциясын индекстік жағдайдың туберкулезге қарсы препараттарға сезімталдығына байланысты емдеу осы Қағидалардың 2-қосымшасына сәйкес жүргізіледі.

58. Латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеуді МСАК көрсететін ұйымдардың фтизиатр-дәрігерлері тағайындайды және мониторингтейді.

59. Латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеуді амбулаториялық жағдайда ТБЕ-ні ұйымдастырумен МСАК көрсететін ұйымның медицина персоналы және ұйымдастырылған ұжымдарда (оқу орны бойынша, мектепке дейінгі балалар ұйымдарында), ББЕ – ата-аналармен/ ресми өкілдерімен үй жағдайында жүргізеді.

Ескерту. 59-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

60. АИТВ жұқтырған адамдарда латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеуді МСАК көрсететін ұйымдардың және АИТВ- инфекциясының профилактикасы орталықтарының медицина қызметкерлері жүргізеді.

Ескерту. 60-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

61. Латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу бір рет жүргізіледі; әрбір келесі курс туралы шешімді (қайталанған байланыс, иммуносупрессивті препараттармен (ГИБП, ІНФ-а ингибиторларымен, цитостатиктармен және т.б.) емдеуді бастар алдында бұрын профилактикалық ем алған адамдарда ТРА-ға оң реакция немесе туберкулезден кейінгі қалдық өзгерістердің болуы, бұрын жүргізілген туберкулезге қарсы емге қарамастан, бұрын кез келген белсенді туберкулез кезінде орналасуы) және емдеу нәтижесі туралы шешімді МСАК дәрігерлік-консультациялық комиссиясы қабылдайды.

Ескерту. 61-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

62. Латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеуді тағайындауға қарсы көрсетілімдер эпилепсия, орталық нерв жүйесінің органикалық зақымдануы, бауыр (оның ішінде белсенді гепатит) мен бүйрек функциясының бұзылыстары бар аурулары болып табылады.

63. Вирустық гепатитпен ауырғандарға латентті туберкулез инфекциясын изониазидпен, рифампицинмен немесе рифапентинмен профилактикалық емдеу инфекционистің қорытындысы бойынша барлық клиникалық көріністер жойылғаннан кейін кемінде 6 айдан кейін тағайындалады.

Ескерту. 63-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

64. Латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу процесінде туберкулезге қарсы препараттарға жағымсыз құбылыстар көріністеріне клиникалық мониторинг және ай сайын – бақылау тексерісі (қан, зәр анализі, қанның биохимиялық талдауы) үнемі жүргізіледі.

65. Латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу пациенттің (ата-аналарының немесе ресми өкілдерінің) хабардар етілген жазбаша ерікті келісімін алғаннан кейін жүргізіледі.

Ескерту. 65-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

66. Жасырын туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу туралы деректер Кодекстің 7-бабының 31) тармақшасына сәйкес белгіленген нысан бойынша баланың даму тарихына енгізіледі.

66-1. Денсаулық сақтаудың ақпараттық жүйелерінде тіркелуге профилактикалық емдеудің мынадай нәтижелері жатады:

"Емдеу аяқталды" – пациент таңдалған режимге сәйкес белгіленген профилактикалық емдеу кезеңінде дәрі-дәрмектердің барлық тағайындалған дозаларын қабылдады;

"Сәтсіз ем" – профилактикалық емдеу курсын жүргізу кезінде туберкулез ауруының дамуы;

"Қайтыс болды" – пациент профилактикалық емдеу курсы кезінде кез келген себеппен қайтыс болды;

"Кейінгі байқау үшін жоғалту" – профилактикалық емдеу тоқтатылды: 6H (изониазидпен профилактикалық емдеудің 6-айлық схемасы) режимі үшін қатарынан сегіз апта немесе одан да көп; 3HP (изониазид пен рифапентинді біріктіріп профилактикалық емдеудің 3-айлық схемасы), 3HR (изониазид пен рифампицинді біріктіріп профилактикалық емдеудің 3-айлық схемасы), 4R (рифампицинмен профилактикалық емдеудің 4-айлық схемасы) режимдері үшін қатарынан төрт апта немесе одан да көп; 1HP (изониазид пен рифапентинді біріктіріп профилактикалық емдеудің айлық схемасы) режимі үшін қатарынан 10 күн немесе одан да көп;

"Препараттардың уытты әсеріне байланысты профилактикалық емдеуді тоқтату" – симптоматикалық емдеу кезінде жойылмайтын жағымсыз реакцияларға немесе препараттардың өзара әрекеттесуіне байланысты емдеуші дәрігердің шешімі бойынша қайта басталу немесе басқа емдеу режиміне көшу болған немесе болмаған кезде профилактикалық емдеуді тоқтату;

"Нәтиже бағаланбаған" – басқа медициналық ұйымға ауыстыру себебінен профилактикалық емдеу нәтижесі анықталмаған пациент.

Ескерту. Қағидалар 66-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

3-параграф. Туберкулезді ерте анықтау

67. Туберкулез науқастарын ерте анықтауды меншік нысанына қарамастан медициналық ұйымдардың барлық мамандықтарының медицина қызметкерлері халық МСАК көрсететін және стационарлық ұйымдарға медициналық көмекке жүгінген, міндетті және профилактикалық медициналық тексеріп-қараулар, сондай-ақ туберкулезге қарсы иммундау жүргізген кезде жүзеге асырады.

68. МСАК көрсететін ұйымдарда туберкулезге күдік болған кезде пациентті тексеру осы Қағидалардың 3-қосымшасына сәйкес жүргізіледі.

69. Туберкулезді ерте анықтау мақсатында мыналар пайдаланылады:

1) туберкулездің зертханалық диагностикасы: аурудың клиникалық белгілері бар адамдар арасында молекулалық-генетикалық әдіспен зерттеу және қақырық жағындысының микроскопиясы.

Қақырықтың 2 үлгісі алынады, олардың бірі – таңертеңгі порция. Бір порциядан молекулалық-генетикалық әдіспен зерттеу жүргізіледі (ТБЖМТ/Риф). Оң нәтиже болған жағдайда екінші порциядан жағынды микроскопиясы жүргізіледі және бұл порция алгоритмге сәйкес қосымша зерттеу жүргізу үшін 3 күн ішінде фтизиопульмонология орталығына жіберіледі.

ТБЖМТ/Риф теріс нәтиже болған жағдайда қақырықтың екінші порциясы жойылады.

Егер молекулалық және фенотиптік тестілеу бір зертханада жүргізілсе, тестілеу үшін патологиялық материалдың (қақырықтың) бір үлгісі жеткілікті.

Қайта алу қиын болатын немесе мүмкін болмайтын үлгілерді (бронхоальвеолярлы шайынды, жұлын ми сұйықтығы және т.б.), барлық зертханалық әдістермен тестілеуден өткізу керек.

2) туберкулез ауруының жоғарғы қаупі бар халық топтары арасындағы флюорография;

3) қауіп тобындағы балалардағы туберкулин диагностикасы (Манту сынамасы, ТРА сынамасы).

Ескерту. 69-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

70. МСАК көрсететін ұйымдарында диагностиканың молекулалық-генетикалық әдісі және қақырыққа микроскопиялық зерттеу адамдарға екі аптадан артық жалғасатын жөтел (жөтел туберкулездің өкпелі (жұқпалы) түрі бар науқастардың басты симптомдары болып табылады) және төменде санамаланған клиникалық симптомдардың бірі немесе бірнешеуі болған кезде жүргізіледі:

1) салмақ тастау;

2) тершеңдік;

3) кеуде қуысындағы ауырсыну;

4) қан түкіру;

5) жалпы әлсіздік және тез шаршау;

6) ұзақ уақыт бойы дене қызуының көтерілуі.

71. Жоғарыда аталған симптомдар болған кезде медицина қызметкері осы Қағидалардың 3-қосымшасына сәйкес пациентті тексеруді жүргізеді.

72. МСАК көрсететін ұйымдарда жөтелге шағымдары бар науқастарға кезектен тыс қызмет көрсетіледі және бір рет қолданылатын медициналық бетперделермен қамтамасыз етіледі.

73. Туберкулезге рентгенологиялық күдік, бірақ шағымдар болмаған жағдайларда, молекулярлық-генетикалық әдіс пен қақырық микроскопиясының нәтижелері теріс болған жағдайда, пациентке кең спектрлі антибиотиктермен ем жүргізбестен диагнозды нақтылау үшін фтизиатр-дәрігердің консультациясы жүргізіледі.

74. Туберкулезбен ауыратын науқаспен қарым-қатынас болған кезде және туберкулезге клиникалық-рентгенологиялық күдік бар жағдайларда, науқасқа кең спектрлі антибиотиктермен емделусіз диагнозды нақтылау үшін фтизиатр-дәрігері кеңес береді.

75. Бронх-өкпе туберкулезбен ауыратын балаларда қақырық болмаған кезде: нәжіс, индуцияланған қақырық, мұрын-жұтқыншақ аспираты, асқазан аспираты зерттеледі.

Ескерту. 75-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

76. Молекулярлық-генетикалық әдістің оң нәтижесі немесе микроскопия кезінде қышқылға көнбейтін бактериялар анықталған кезде пациент фтизиопульмонологиялық ұйымға жіберіледі, ол жерде оған қосымша зертханалық зерттеулер жүргізіледі және туберкулезге қарсы тиісті емдеу тағайындалады.

77. Молекулярлық-генетикалық әдістің және қақырық микроскопиясының нәтижелері теріс болған және туберкулезге күдікті ауру белгілері күшейген кезде пациент фтизиатр дәрігердің консультациясына жіберіледі.

78. Туберкулезбен ауыратын науқастарды хабардар етуді фтизиопульмонологиялық ұйымдардың және МСАК көрсететін ұйымдардың қызметкерлері туберкулезбен ауыратын науқасқа арналған жадынаманы пайдалана отырып, жүргізеді.

79. Туберкулезді флюорография әдісімен анықтау сырқаттанудың жоғары қаупі бар және міндетті флюорографиялық тексеруге жататын адамдардың арасында жүргізеді.

80. Туберкулезге міндетті флюрографиялық зерттеп-қарауға жататын аурудың қаупі жоғары халық топтарының тізбесі:

1) бактерияның бөлінуіне қарамастан туберкулезбен ауыратын науқастармен байланыста болған адамдар (жылына 1 рет);

2) өкпенің созылмалы обструктивті ауруымен, қантты диабетімен, алкоголизммен, нашақорлықпен, АИТВ-инфекциясымен динамикалық байқауда тұратын адамдар. АИТВ-мен өмір сүретін адамдарда туберкулезді анықтау мен диагностикалауды МСАК көрсететін ұйымдардың және АИТВ-инфекциясының профилактикасы орталықтарының медицина қызметкерлері жүргізеді (жылына 1 рет);

3) иммуносупрессивті терапия қабылдайтын адамдар (жылына 1 рет);

4) өкпесінде кез келген этиологиядағы қалдық құбылыстары бар адамдар (жылына 1 рет);

5) тергеудегілер және сотталғандар (жылына 2 рет);

6) 2 жыл ішінде бас бостандығынан айыру орындарынан босап шыққан адамдар (жылына 1 рет).

Ескерту. 80-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

81. Туберкулезге жыл сайынғы міндетті флюрографиялық зерттеп-қарауға жататын адамдардың тізбесі:

1) медициналық ұйымдардың қызметкерлері;

2) медициналық-әлеуметтік мекемелердің қызметкерлері;

3) әскери қызметке шақырылғандар;

4) жоғары оқу орындарының, колледждердің студенттері және училище оқушылары;

5) 15-17 жастағы балалар;

6) перзентханадан шыққанға дейін босанудан кейінгі кезеңдегі әйелдер;

7) туберкулезге қарсы вакцинацияланбаған жаңа туған нәрестенің бірге тұратын отбасы мүшелері, оны перинаталдық орталықтан (босандыру бөлімшесінен) шығарғанға дейін;

8) стационарлық үлгідегі медициналық-әлеуметтік мекемелерден, психикалық денсаулық орталықтарынан арнаулы әлеуметтік қызметтер алатын адамдар контингенті;

9) Қазақстан Республикасына тұрақты тұруға келген адамдар;

10) ішкі істер органдарының қызметкерлері, оның ішінде мамандандырылған күзет қызметінің, патрульдік-посттық, жол-патрульдік және учаскелік қызметтердің, тергеу изоляторларының және түзеу мекемелерінің қызметкерлері;

11) қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерін күзетуді қамтамасыз ететін, қылмыстық-атқару жүйесі мекемелеріндегі адамдардың мінез-құлқын қадағалау мен бақылауды жүзеге асыратын, сотталғандарды және қамауға алынған адамдарды тасуды, қоғамдық тәртіпті қорғауға қатысатын әскери қызметкерлер;

12) мерзімді қызметтің әскери қызметшілері (жылына 2 рет);

13) Қарулы күштердің, Қазақстан Республикасының басқа да әскерлері мен әскери құрылымдардың әскери қызметшілері;

14) тамақ өнеркәсібінің, қоғамдық тамақтану және азық-түлік саудасы объектілерінің жұмыскерлері;

15) мектепке дейінгі, жалпы білім беретін және мамандандырылған мектептердің, лицейлердің және гимназиялардың жұмыскерлері;

16) жоғары оқу орындарының, колледждердің және лицейлердің жұмыскерлері;

17) Қазақстан Республикасына уақытша тұруға, оның ішінде еңбек көші-қоны бойынша келген адамдар.

Ескерту. 81-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

82. Қақырық микроскопиясының оң нәтижесі бар (бактерия бөлетін) өкпе туберкулезі диагнозы қақырық микроскопиясы кезінде ем жүргізгенге дейін қышқылға тұрақты бактериялар айқындалған кезде қойылады;

83. Қақырық микроскопиясының теріс нәтижесі бар өкпе туберкулезі диагнозы анамнездің, белсенді ерекше процеске сәйкес келетін клинкалық-рентгенологиялық деректердің, ауру бактериологиялық немесе гистологиялық расталған молекулярлық-генетикалық зерттеу нәтижелерінің негізінде қойылады.

84. Бактериологиялық немесе гистологиялық растау болмаған кезде, түпкілікті шешімді өкпедегі рентгенологиялық зерттеулердің сипатын, өкпедегі патологиялық өзгерістері бар адамда ауыр факторларының және қызмет түрінің болуын ескере отырып, орталықтандырылған дәрігерлік-консультациялық комиссия қабылдайды.

85. Қақырық жағындысы микроскопиясының теріс нәтижелері кезіндегі бронхо-альвеолярлы шайынды (БАШ) микроскопиясының және (немесе) егудің оң нәтижесі науқаста белсенді туберкулездің барын дәлелдейді және диагнозды растайды.

86. Өкпеден тыс туберкулезге күдік туған кезде МСАК көрсететін ұйымдардың мамандары қосымша: сәулелік, аспаптық және зертханалық (мидың, омыртқа бағанының, буындардың, бүйректердің, іш қуысы және жамбас қуысы ағзаларының компьютерлік және магниттік-резонанстық томографиясы, лапароскопия, пунктаттарды, аспираттар мен биоптаттарды туберкулез микробактериясына цитологиялық, гистологиялық, микроскопиялық және бактериологиялық зерттеу) зерттеулер жүргізеді.

87. Өкпеден тыс туберкулез кезінде диагноз молекулалық-генетикалық, бактериологиялық, цитомарфологиялық зерттеулердің негізінде не белсенді өкпеден тыс туберкулезді көрсететін клиникалық-рентгенологиялық деректердің негізінде белгіленеді. Бірнеше ағзасы зақымдалған өкпеден тыс туберкулезі бар пациент процестің анағұрлым ауыр локализациясына сәйкес тіркеледі.

88. Өкпеден тыс туберкулез диагнозын қою мүмкін болмаған кезде, түпкілікті верификацияны фтизиопульмонологиялық ұйымдардың мамандары ашық биопсияны пайдалана отырып жүргізеді.

Ескерту. 88-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

89. Мынадай клиникалық түрлері бар туберкулездің жаңа жағдайлары туберкулездің асқынған жағдайлары болып есептеледі:

1) жітілеу және созылмалы диссеминирленген туберкулез;

2) асқынған ағымды туберкулезді менингит;

3) казеозды пневмония;

4) өкпенің фиброзды-кавернады туберкулезі;

5) асқынулары бар өкпеден тыс туберкулез.

90. Туберкулездің асқынған жағдайларын, алғаш айқындалған науқастардың және олардың себептеріне қарамастан туберкулез рецидивтерінің арасындағы өлім жағдайларын, сондай-ақ балалардағы алғаш айқындалған бактерия бөлетін туберкулезді клиникалық талдау фтизиопульмонологиялық ұйымдармен, МСАК көрсететін ұйымдармен және халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган аумақтық органдарымен бірлесіп, талдау хаттамаларын және іс-шаралар жоспарын әзірлей отырып, жүргізіледі. Диспансерлік есептен шығарылған адамдарда туберкулездің жаңа жағдайларын және ауру рецидивтерін уақтылы айқындау үшін жауапкершілік МСАК көрсететін ұйымдарға жүктеледі.

91. Қазақстан Республикасының аумағында жүрген және туберкулезбен ауырған шетелдіктер және азаматтығы жоқ адамдар медициналық көмекті Кодекстің 83-бабына сәйкес алады.

92. Балаларда туберкулезді анықтау үшін туберкулиндік Манту сынамасы қолданылады, оның мақсаты:

1) туберкулез микобактериясын алғаш рет жұқтырған және туберкулинге гиперергиялық реакциясы бар адамдарды анықтау;

2) БЦЖ -мен вакцинациялау үшін контингентті іріктеп алу;

3) ауруды ерте анықтау.

Ескерту. 92-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

93. Манту сынамасымен зерттеп-қарауға мыналар жатады:

1) туберкулезбен ауыратын науқаспен байланыста болған балалар (отбасылық, туыстық, мектептік (ұжымдық), пәтерлік және басқа қарым-қатынастар);

2) вакцинациялау алдында 2 айдан асқан балалар;

3) жоғарғы қаупі бар тобындағы балалар (0-17 жас).

Ескерту. 93-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

94. Туберкулез бойынша тәуекел тобын учаскелік педиатр немесе жалпы практика дәрігері бекітілген балалар санынан қалыптастырады. Баланың даму тарихында учаскелік педиатр (жалпы практика дәрігері) қауіп факторларын көрсете отырып, туберкулез бойынша тәуекел тобына баланы алудың эпикриз – негіздемесін ресімдейді. Жоғары тәуекел топқа іріктелген ұйымдастырылған балалардың тізімі туберкулин диагностикасының жоспарын жасау үшін мектептің дәрігеріне (мейіргеріне) оқу орны бойынша (балабақшаға) беріледі.

95. Туберкулез ауруы бойынша жоғарғы қаупі бар тобына жататын балалар (0-17 жас):

1) ата-аналары АИТВ жұқтырған, бас бостандығынан айыру орнынан шыққан, алкогольді шамадан тыс тұтынатын, нашақорлықтан зардап шегетін, табысы аз, көшіп-қонушы отбасыдан шыққан балалар;

2) қантты диабеті, бронх-өкпе жүйесінің спецификалық емес аурулары, тамақтанудың бұзылуы (дене массасының тапшылығы), АИТВ-инфекция бойынша динамикалық байқауда тұратын, иммундық супрессивті терапия (глюкокортикоидтер, цитостатиктер, ГИБП және басқалары) алатын балалар, мүгедектігі бар адамдар;

3) БЦЖ-мен вакцинацияланбаған және БЦЖ вакцинациялаудан кейін вакцинациялау белгісі дамымаған балалар;

4) стационарлық үлгідегі медициналық-әлеуметтік мекемелерде және психикалық денсаулық орталықтарында көрсетілетін арнайы әлеуметтік қызметтер алатын балалар контингенті.

Ескерту. 95-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

96. ФНО-a антагонистерімен емдеу, ағзаларды ауыстырып қондыру (реципиент және донор) және гемопоэздіктің жасушаларының трансплантациясы жоспарланған әрбір пациент туберкулезге зерттеліп-қаралады және емдеу процесінде – жылына 2 рет, жоспардан тыс – туберкулезге тән белгілер пайда болған кезде.

97. БЦЖ вакцинасы жасалмаған және ұзақ уақыт бойы иммундық супрессивті терапия (глюкокортикоидтер, цитостатиктер және балалар) алатын балалар, сондай-ақ отбасы мүшелері туберкулезге жылына екі рет – әр 6 ай сайын, көрсетілімдер бойынша – жиі зерттеп-қаралады.

98. Манту және туберкулездің рекомбинанттық аллерген сынамасының нәтижесі 72 сағаттан кейін инфильтрат (папула) көлемінің қанша миллиметр (бұдан әрі – мм) екендігін миллиметрлік бөліктері бар мөлдір сызғышпен өлшеп, білек осіне көлденең жатқан көлемін тіркеу арқылы бағаланады. Инфильтрат болмаған жағдайда гиперемия/қызару көлемі өлшеніп, тіркеледі.

99. Манту сынамасы мынадай болып бағаланады:

1) теріс – инфильтраттың және гиперемияның болмауы немесе "инемен шаншу реакциясының" болуы (0-1мм);

2) күмәнді – инфильтрат көлемі 2-4 мм болса немесе кез-келген көлемді инфильтратсыз гиперемия ғана анықталса;

3) оң – 5 мм және одан астам инфильтрат (папула) анықталса. Көлемі 15 мм және одан астам инфильтрат немесе везикуло-некроздық өзгерістер және/немесе лимфангоит, лимфаденит анықталса, инфильтрат көлемі есепке алынбай, гиперергиялық реакция ретінде бағаланады.

100. Туберкулинді Манту сынамасы инфекциялық аллергияны да, вакцинадан кейінгі аллергияны да анықтайды. Сараланған диагностика кезінде аллергия сипаты мынадай кешенде ескеріледі:

1) оң туберкулинді реакцияның динамикасы және қарқындылығы;

2) БЦЖ вакцинадан кейінгі тыртықтардың болуы және көлемі;

3) БЦЖ вакцинасын еккеннен кейін өткен мерзім (5 жасқа дейінгі 5-11 мм папулаларының мөлшері бар, күмәнді немесе оң реакция, вакцинадан кейін аллергияның болуын жоққа шығармайды);

4) туберкулезі бар науқастың қарым-қатынаста болуы немесе болмауы;

5) аурудың клиникалық белгілерінің болуы.

101. Күмәнді немесе оң реакция вакцинадан кейінгі аллергияны 5-11 мм мөлшері бар папулалары сипаттайды.

102. Гиперергиялық реакциялар вакцинадан кейінгі аллергияға жатпайды.

103. Аллергиялық бағыты бар балаларға алдын ала гипосенсибилизация (сынаманы қойғанға дейін 5 және 2 күнге дейін Манту сынамасының аясында 2 күн), инфекция ошақтарын санациялау, дегельминизация жүргізіледі.

104. МСАК көрсететін ұйымының фтизиатр-дәрігеріне:

1) алғаш айқындалған оң туберкулин реакциясы бар;

2) гиперергиялық туберкулин реакциясы бар;

3) туберкулин сезімталдығының 6 мм және одан жоғарыға өсуі бар;

4) көлемі 12 мм және одан астам инфильтраты бар балалар жіберіледі.

105. МСАК көрсететін ұйымның фтизиатр-дәрігері туберкулин оң балаларға консультация береді, көрсетілімдер бойынша қосымша тексеру жүргізеді және кең спектрлі антибиотиктермен емдеуді тағайындауға көрсетілімдерді айқындайды. Туберкулині оң адамдарды толық зерттеп-қараудың бүкіл кезеңі қалалар мен аудан орталықтарының тұрғындары үшін 2 аптадан, ауылдық жерлер үшін 1 айдан аспайды.

106. Туберкулин микобактериясын жұқтырғандардың қатарына Манту сынамасы бойынша туберкулинге сезімталдық динамикасы туралы дәлелді ақпарат болған кезде, мына адамдар жатқызылады:

1) алғаш рет анықталған оң реакция (көлемі 5 мм және одан үлкен папула), БЦЖ вакцинасымен вакцинациялауға байланыссыз (туберкулин сынамасының виражы);

2) тұрақты (4-5 жыл бойы) сақталатын көлемі 12 мм және одан үлкен көлемді инфильтрат түріндегі реакция;

3) 1 жыл ішінде туберкулинге сезімталдықтың күрт күшеюі (6 мм және одан астам) (туберкулин сынамасы оң әсері бар балаларда).

107. Манту сынамасына оң реакция алғаш айқындалған балалардың жұқтыру көзін айқындау мақсатында туберкулезге ата-аналары және бірге тұратын адамдармен бірге барлығы зерттеп-қаралады.

108. Туберкулин сезімталдығының этиологиясын белгілеу мақсатында сараланған диагностика жүргізу кезінде, МСАК көрсететін ұйымдарда басқа білегіне туберкулезді рекомбинантты аллергені бар сынама қойылады.

109. Алғаш рет тексергенде Манту сынамасы теріс нәтижесі бар қарым-қатынаста болған балаларға сынама 8-10 аптадан кейін қайта жасалады.

110. Туберкулезді рекомбинантты аллерген препараты Манту сынамасы оң болған жағдайда МСАК ұйымдарда қолданылады:

1) туберкулез инфекциясын анықтау үшін;

2) туберкулезді басқа туберкулез емес аурулардан саралап диагностикалау үшін;

3) вакцинациядан кейінгі және инфекциялық аллергияны саралап диагностикалау үшін;

4) туберкулез процесінің белсенділігін анықтау үшін.

111. Балаларды БЦЖ-мен вакцинациялауға іріктеу үшін ТРА пайдаланылмайды.

Ескерту. 111-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

112. ТРА сынамасына жауап реакциясы:

1) теріс – инфильтраттың (папуланың) және гиперемияның толық болмауы немесе укол (көлемі 2-3 мм гематома немесе көгеру түрінде) реакциясының болуы кезінде;

2) күмәнді – инфильтратсыз кез келген көлемдегі гиперемия болған кезде;

3) оң – кез келген көлемдегі инфильтрат (папула) болған кезде. 15 мм және одан да үлкен көлемдегі инфильтрат, немесе везикула-некроздық өзгерістер және (немесе) инфильтрат көлеміне қарамастан, лимфангоит, лимфаденит гиперергиялық реакция ретінде бағаланады.

ТРА сынамасына күмәнді немесе оң реакциясы бар барлық балалар (сәулелі диагностика әдісін қоса алғанда) туберкулезді жоққа шығару үшін қосымша зерттеп-қарауға жатады.

Ескерту. 112-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

113. Жергілікті туберкулез жоққа шығарылған жағдайда, алғаш рет Манту оң реакциясы бар балаларға "Туберкулез микобактериясының жұғуы алғаш рет айқындалған" диагнозы қойылады және олар осы Қағидалардың 211-тармағының 2) тармақшасына сәйкес диспансерлік топта бақыланады.

114. Туберкулез микобактериясының жұғуы алғаш рет айқындалған адамдарға латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеуі туберкулезді рекомбинанттық аллергенге оң нәтиже болған кезде тағайындалады, теріс болған кезде жүргізілмейді.

115. Туберкулинге және (немесе) ТРА сынамасына қайтадан гиперергиялық реакциясы бар адамдар жергілікті туберкулез процесін анықтау мақсатында терең зерттеп-қаралады. Жергілікті туберкулезді жоққа шығару кезінде - динамикалық байқауға және латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеуді қайтадан жүргізуге жатпайды.

Ескерту. 115-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
116. Алып тасталды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

117. Манту сынамасын қояр алдында екі айлық интервалды сақтау мақсатында дифтерия-сіреспе анатоксин және қызылша қызамық, эпидпаротит вакциналарымен ревакцинация оқу жылы басталар алдында екі ай бұрын жүргізіледі.

118. Туберкулез микробактерияларын жұқтыру, алғаш анықталған" деген диагноз қойылған балаларға басқа профилактикалық екпелер, латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу аяқталғаннан кейін, туберкулезбен ауыратын науқастарға - толық емдеу курсы аяқталғаннан кейін жүргізіледі.

Ескерту. 118-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

119. Манту және туберкулезді рекомбинанттық аллерген сынамасын жұмысқа рұқсаты бар оқытылған медицина персоналы жүргізеді.

120. Манту сынамасының және (немесе) туберкулезді рекомбинанттық аллерген нәтижелері Кодекстің 7-бабының 31) тармақшасына сәйкес белгіленген нысандар бойынша профилактикалық екпе картасында, баланың медициналық картасында, баланың даму сырқатнамасында жазылады онда:

1) стандартты туберкулинді және (немесе) туберкулезді рекомбинанттық аллерген шығарған мекеме, сериясы, бақыланатын нөмірі мен оның жарамдылық мерзімі;

2) туберкулин сынамасын және (немесе) туберкулезді рекомбинанттық аллергенді жүргізу күні;

3) Манту сынамасының және (немесе) туберкулезді рекомбинанттық аллергені бар тестің инфильтрат және теріс – гипермия болмаған кезде, инфильтрат мөлшері түріндегі нәтиже белгіленеді.

121. Манту сынамасын және ТРА қоюға қарсы көрсетілімдер:

1) туберкулинге немесе ТРА-ға жеке төзбеушілік;

2) туберкулезге күдікті жағдайларды қоспағанда, асқыну кезеңіндегі жіті, созылмалы инфекциялық және соматикалық аурулар;

3) таралған тері аурулары;

4) аллергиялық жағдайлар (асқыну кезеңі);

5) эпилепсия;

6) ұжымдардағы балалар инфекциясы бойынша карантин.

Егер Манту және ТРА сынамаларына қарсы көрсетілімдер бар болған жағдайда IGRA-тесттер тағайындалады.

Ескерту. 121-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

122. Манту сынамасын аурудың барлық клиникалық симптомдары кеткеннен кейін, кемінде 2 айдан соң жасауға рұқсат етіледі.

123. Қарсы көрсетілімді айқындау мақсатында дәрігер (дәрігер жоқ жерде мейіргер) Манту сынамасын қояр алдында медициналық құжаттаманы зерделейді, сауаланама жүргізеді және қарап-тексереді.

124. Балалар инфекциясы бойынша карантин бар балалар ұжымдарында Манту және туберкулезді рекомбинанттық аллергені бар сынама жүргізуге рұқсат етілмейді (карантин алынғаннан кейін жүргізіледі).

125. Туберкулинді Манту сынамасын және (немесе) туберкулезді рекомбинанттық аллергенді сынама үйде жасалмайды.

126. Тәуекел тобының балаларына туберкулин диагностикасы әртүрлі екпелерге қарсы профилактикалық екпе жүргізгенге дейін жоспарланады. Манту сынамасы мен басқа да профилактикалық екпелердің арасындағы интервал кемінде 2 айды құрайды.

127. Туберкулезбен ауыратын науқастармен қарым-қатынаста болған балаларға Манту және (немесе) туберкулезді рекомбинанттық аллергені бар сынама МСАК көрсететін ұйымдарында жүргізіледі.

128. Манту сынамасы АИТВ жұқтырған балаларға міндетті емес, өйткені күдікті де немесе күмәнді реакция туберкулез микробактериясын жұқтыруын немесе белсенді туберкулез процесінің болуын жоққа шығармайды.

129. Білім беру ұйымдарында (мектеп, мектепке дейінгі балалар мекемелері) туберкулин диагностикасын МСАК көрсететін ұйымдардың басшысының бұйрығымен бекітілген балалар ұйымдарына шығу кестесіне сәйкес емхана мейіргері жүргізеді.

130. Ерте жастағы және мектепке дейінгі жастағы ұйымдастырылмаған балаларға Манту сынамасы МСАК көрсететін ұйымдарда жүргізіледі.

131. Манту және (немесе) туберкулезді рекомбинанттық аллергені бар сынаманы жасаудың әдістемелік нұсқамасын МСАК көрсететін ұйымдарының фтизиопедиатр дәрігері жүргізеді.

132. Фтизиопульмонологиялық ұйымдарда туберкулезді зертханалық диагностикалау осы Қағидаларға 4-қосымшаға (бұдан әрі – 4-қосымша) сәйкес жүргізіледі.

133. Фтизиопульмонологиялық ұйымдарда туберкулез диагнозын зертханалық растау мыналарды қамтиды: патологиялық материалдың бір үлгісін зерттеу: тұнбадан микроскопия, сұйық және қатты ортаға себу, осы Қағидаларға 4-қосымшаға сәйкес молекулалық-генетикалық зерттеулер.

Ескерту. 133-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

134. Туберкулезге күдік болған кезде зертханалық диагностика 4-қосымшаның 1-схемасына (Диагностика) сәйкес жүргізіледі. Сезімтал және дәрілерге көнбейтін туберкулез кезінде химиотерапияны бақылау 4-қосымшаның 2, 3-схемаларына сәйкес жүргізіледі.

135. Дәрілік сезімталдыққа тест жүргізуге арналған туберкулезге қарсы препараттардың күрделі концентрациялары осы Қағидаларға 5-қосымшасына сәйкес айқындалады.

136. Туберкулез және көптеген және ауқымды дәрілерге көнбейтін туберкулез диагнозын қоюды, барлық жағдайларды тіркеуді, емдеу тәсілі мен диспансерлік қадағалауды айқындауды орталықтандырылған дәрігерлік-консультативтік комиссия шешеді.

137. Орталықтандырылған дәрігерлік-консультативтік комиссия республикалық және облыстық (қалалық) фтизиопульмонология орталықтарының жанынан консультативтік-диагностикалық бөлімдердің құрамында құрылады.

138. ОДКК құрамына: төраға (фтизиопульмонологиялық ұйымның басшысы), төрағаның орынбасары, мүшелері (ұйымдастыру-әдістемелік бөлімнің, туберкулезбен, дәріге көнбейтін туберкулезбен ауыратын науқастарды, оның ішінде осылармен ауыратын балаларды емдеуге арналған бөлімшелердің меңгерушілері, дәрімен қамтамасыз ету жөніндегі үйлестіруші, зертхана меңгерушісі) және хатшы кіреді.

Ескерту. 138-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

139. Туберкулезбен ауыратын науқастардың медициналық құжаттамасын орталықтандырылған дәрігерлік-консультативтік комиссияның отырысына МСАК көрсететін ұйымның фтизиатр дәрігері, фтизиопульмонология орталығының стационарында болған жағдайда – емдеуші дәрігер ұсынады. Жағдайды талдау жағдайды ұсынуды, талқылауды және шешім қабылдауды қамтиды.

140. Туберкулезбен ауыратын науқастардың нақты тұратын мекенжайы, оқу орны, әскери қызметін өтеу орны, түзету мекемесінде болуы ескеріле отырып, тұрақты тіркелген мекенжайына қатыссыз МСАК көрсететін ұйымдарға есепке және диспансерлік бақылауға алынады,.

141. Туберкулез диагнозы қойылған пациенттерді тіркеу денсаулық сақтаудың ақпараттық жүйелерінде (3 жұмыс күні ішінде ОДКК жүргізгеннен кейін) жүргізіледі және екі санат бойынша жүзеге асырылады:

1) сезімтал туберкулез – бактерия бөлетін немесе бактерия бөлмейтін өкпе және өкпеден тыс сезімтал туберкулездің барлық жаңа және қайталанған жағдайлары;

2) дәріге көнбейтін туберкулез – дәріге көнбейтін туберкулезбен зертханалық расталған туберкулез жағдайлары.

Ескерту. 141-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

142. Ауруды тіркеу кезінде сезімтал туберкулез мынадай түрлерге бөлінеді:

1) "жаңа жағдай" – бұрын ешқашан туберкулезге қарсы препараттарды қабылдамаған немесе оларды бір айдан кем уақыт қабылдаған пациент;

2) "рецидив" – бұрын "емделді" немесе "емдеу аяқталды" нәтижесімен бірінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен ем алған, бірақ кейіннен белсенді туберкулез анықталған пациент;

3) "сәтсіз ем" – бірінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен бірінші немесе қайта жүргізілген емдеу курсы сәтсіз болған пациент;

4) "үзілістен кейінгі ем" – қақырық жағындысы микроскопиясының нәтижесі оң болған, емін ұзақтығы 2 ай және одан да көп айға үзгеннен кейін қайта бастаған пациент;

5) "ауыстырылды" – туберкулезбен ауыратын пациент ретінде тіркелген амбулаториялық картадан немесе ауру тарихынан үзінді көшірмесі бар, басқа ұйымнан емделуге немесе емдеуді жалғастыруға келген пациент. Емдеу аяқталғаннан кейін нәтиженің түрі бастапқы тіркеу ұйымына хабарланады;

6) "басқалар" – жоғарыда аталған тіркеу үлгілеріне сәйкес келмейтін туберкулездің барлық қайталанған жағдайлары. Мұндай әрбір жағдай гистологиялық және/немесе бактериологиялық растауды талап етеді.

Ауру жағдайы қайталанған барлық пациенттер денсаулық сақтаудың ақпараттық жүйелерінде тіркеледі.

Ескерту. 142-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

143. Дәрілерге көнбейтін туберкулезбен ауыратын немесе оған күдікті науқастарды тіркеу мынадай жағдайларда жүзеге асырылады:

1) зертханалық расталған рифампицинге көнбейтін туберкулезбен;

2) көптеген дәрілерге көнбейтін, зертханалық расталған туберкулезбен;

3) бірінші қатардағы препараттармен "сәтсіз ем" нәтижесі бар полирезистентті туберкулезбен (көптеген дәрілерге көнбейтін туберкулездің даму ықтималдығы жоғары);

4) зертханалық расталған ауқымды дәрілерге көнбейтін және ауқымды дәрілерге көнбес бұрын туберкулезбен;

5) екінші қатардағы туберкулезге қарсы қолданылатын дәрілермен жүргізілген ем сәтсіз болған (ауқымды дәрілерге көнбейтін туберкулездің даму ықтималдығы жоғары);

6) алдыңғы емделу барысында көптеген дәрілерге көнбейтін туберкулез анықталған, бірақ бірінші немесе екінші қатардағы туберкулезге қарсы қолданылатын дәрілермен ем курсын "жазылды" немесе "ем аяқталды" нәтижелерімен аяқтаған пациенттерде ауру қайталанған жағдайда;

7) алдыңғы емделу барысында көптеген дәрілерге көнбейтін туберкулез анықталған және бірінші немесе екінші қатардағы туберкулезге қарсы қолданылатын дәрілермен ем курсын "ем тәртібін бұзды" нәтижесімен аяқтаған пациенттерді ем жүргізуге қайта алған жағдайда;

8) қысқартылған режимде емдеудің тиімсіз режимін (дәріге көнбеушіліктің артуы, клиникалық әсердің болмауы, препараттарды қабылдаудың түпкілікті тоқтатылуына әкеп соққан елеулі жағымсыз құбылыстар) алатын пациенттер;

9) ауқымды дәрілерге көнбес бұрын және ауқымды дәрілерге көнбейтін туберкулезбен қарым-қатынастағы туберкулезбен ауыратын пациенттер.

144. Дәріге көнбейтін туберкулезді тіркеу мынадай үлгілер бойынша жүргізіледі:

1) "жаңа жағдай" – бұрын ешқашан ем қабылдамаған немесе ем басталғанға дейін жүргізілген дәрілік сезімталдыққа тест нәтижесі сезімтал туберкулезді емдеудің қарқынды кезеңі аяқталғанға дейін дәрілерге көнбеушіліктің болуын растаған 1 айдан кем емделген пациент;

2) "сәтсіз ем":

бірінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен емдеудің қарқынды кезеңі аяқталғаннан кейін жағынды конверсиясы жоқ, дәріге сезімталдығы сақталған, моно- және полирезистенттілігі бар немесе дәрілерге сезімталдық мәртебесі белгісіз пациент;

бірінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен емдеудің соңында немесе қолдаушы фазада бактерия бөлінуі қайта басталған, дәріге сезімталдығы сақталған, моно- және полирезистенттілігі бар немесе дәрілерге сезімталдық мәртебесі белгісіз пациент;

ауқымды дәріге көнбейтін туберкулезі зертханалық расталмаған немесе екінші қатардағы препараттарға дәрілік сезімталдыққа тест нәтижелері жоқ бактерия бөлетін пациент, бұл ретте онда екінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен емдеудің бірінші немесе қайта емдеу курсы нәтижесінде "сәтсіз ем" нәтижесі бар;

3) "рецидив" – дәрілерге көнбейтін, зертханалық расталған туберкулезбен ауыратын, бұрын "емделді" немесе "емдеу аяқталды" нәтижесімен бірінші немесе екінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен ем алған пациент;

4) "үзілістен кейінгі ем" – бактерия бөлетін және дәріге көнбейтін, зертханалық расталған туберкулезбен ауыратын, 2 және одан да көп ай үзілістен кейін туберкулезге қарсы препараттармен емдеуді қайта бастаған пациент;

5) "ауыстырылған" – туберкулезге қарсы ем тағайындау немесе жалғастыру үшін басқа мекемеден стационарлық немесе амбулаториялық медициналық картасынан үзінді көшірмесімен келген, дәрілерге көнбейтін туберкулезбен ауыратын пациент;

6) "басқалар" – өлшемшарттары жоғарыда көрсетілген үлгілерге сәйкес келмейтін жағдайларды қамтиды.

Ескерту. 144-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

4-параграф. Белсенді туберкулезді емдеу

145. Белсенді туберкулезбен ауыратын пациенттерді емдеу үздіксіз екі кезеңде жүргізіледі:

1) бірінші кезең: қарқынды кезең – стационарда жүргізіледі, кейіннен, қақырық конверсиясына қол жеткізгеннен кейін амбулаториялық жағдайда жалғастырылады. Бактерия бөлмейтін пациенттер бастапқыда орталықтандырылған дәрігерлік консультациялық комиссияның шешімі бойынша амбулаториялық, сондай-ақ стационарды алмастыратын жағдайларда емделуге жіберіледі. Бактерия бөлетін пациенттерді жеке айғақтары бойынша үйде немесе стационарды алмастыратын жағдайда емдеуді, сондай-ақ туберкулез микобактерияларына қақырық жағындысын кезектен тыс зерттеу негізінде (әрбір 10 күн сайын) қарқынды фаза аяқталғанға дейін пациенттерді амбулаториялық емдеуге ауыстыруды, стационарды алмастыратын технологияларды немесе бейнебақылау емдеуді пайдалану мүмкіндігін орталықтандырылған дәрігерлік-консультациялық комиссия шешеді;

2) екінші кезең: қолдау фазасы – амбулаториялық, стационарлық алмастыратын жағдайларда жүргізіледі. Қолдау фазасын клиникалық және әлеуметтік көрсеткіштерге сәйкес стационарда жүргізуді орталықтандырылған дәрігерлік консультациялық комиссия шешеді.

146. Белсенді туберкулезбен ауыратын пациенттерді емдеу, соның ішінде тағайындалған дәрілік заттарды қабылдауларын бақылау білікті медицина қызметкерінің тікелей бақылауымен жүргізіледі.

147. Емдеу Кодекстің 7-бабының 31) тармақшасына сәйкес белгіленген нысандар бойынша науқастың амбулаториялық картасында және медициналық картасында көрсетіледі.

148. Медициналық ұйымдарда туберкулезге қарсы препараттарды туберкулезден басқа ауруларды емдеу үшін қолдануға және оларды дәріханалық мекемелерде рецептсіз сатуға тыйым салынады.

149. Емді бастамас бұрын пациентпен (балалардың ата-аналарымен немесе ресми өкілдерімен) емдеудің толық курсын жүргізу қажеттілігі туралы әңгіме жүргізіледі, кейіннен хабардар етілген келісімге қол қойылады.

Ескерту. 149-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

150. Емдеу процесінде ай сайын пациенттің салмағы бақыланып, дәрілік препараттарды қабылдау дозасына түзету жүргізіледі. Белсенді туберкулезді емдеу осы Қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес жүргізіледі.

Ескерту. 150-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

151. Белсенді туберкулезбен ауыратын пациенттерді туберкулезге қарсы препараттармен қамтамасыз ету тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде жүргізіледі.

Ескерту. 151-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

152. Сезімталдығы сақталған белсенді туберкулезбен ауыратын пациенттерді емдеу:

1) қарқынды фаза туберкулез процесінің ауыртпалығы мен таралуына қарамастан, екі айдан төрт айға дейінгі мерзімде күнделікті режимде, аптасына күнтізбелік 7 күнде жүргізіледі. Қарқынды фаза амбулаториялық жағдайларда – аптасына күнтізбелік 7 күнде жүргізіледі. Ем басталғанға дейін туберкулезге қарсы препараттарға туберкулез микробактериясы дәрілік сезімталдыққа тест жүргізіп, қақырыққа өсірінді зерттеуі жүргізіледі;

2) емдеу, негізінен, туберкулезге қарсы төрт препаратпен жүргізіледі: изониазид (Н), рифампицин (R), пиразинамид (Z) және этамбутол (Е);

3) екі ай біткеннен кейін емдеудің қолдаушы фазасына ауыстыру туберкулез микробактерияларына қақырық жағындысы екі реттік зерттеудің теріс нәтижесі болған жағдайда жүргізіледі;

4) екінші айдың соңына қарай жағынды оң нәтижелі болған кезде – өсірінді зерттеу қатты және сұйық орталарда қайтадан жүргізіледі де, қарқынды фаза тағы бір айға созылады;

5) үшінші айдың соңында қақырық жағындысын екі реттік зерттеу нәтижесі теріс болған кезде пациент емдеудің қолдаушы фазасына ауыстырылады;

6) үшінші айдың соңында жағынды нәтижесі оң болған кезде қарқынды фаза тағы бір айға созылады;

7) төртінші айдың соңында қақырық жағындысын екі реттік зерттеу нәтижесі теріс болған кезде пациент емдеудің қолдаушы фазасына ауыстырылады;

8) төртінші айдың соңында жағынды нәтижесі оң болған кезде немесе бактерия бөлінуінің қайта басталуы кезінде "сәтсіз ем" нәтижесі қойылады және дәрілік сезімталдыққа тест деректеріне сәйкес ұзақ емдеу режимі тағайындалады;

9) бактерияның бөлінуіне қарамастан туберкулез процесінің полирезистенттілігі және клиникалық-рентгенологиялық нашарлауы болған кезде және емдеудің төрт айын күтпестен "екінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен емдеуге ауыстыру" деген нәтиже қойылады және ауру тарихының деректеріне және дәрілік сезімталдыққа тест жүргізуге сәйкес дәріге көнбейтін туберкулезді ұзақ емдеу режимі тағайындалады;

10) рифампицинге көнбейтін, көптеген немесе ауқымды дәріге көнбейтін белсенді туберкулез расталған жағдайда пациент "екінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен емдеуге ауыстырылды" емдеу нәтижесімен дәрілерге көнбейтін туберкулезді емдеу үшін ауыстырылады;

11) қолдаушы фаза төрт ай ішінде күнделікті режимде (аптасына 7 рет) екі препаратпен – изониазид (H) және рифампицинмен (R) жүргізіледі;

12) аурудың ауыр жағдайларында қолдаушы фаза жеті айға дейін ұзартылады;

13) емдеу басталғанға дейін изониазидке көнбейтін туберкулез анықталған кезде рифампицинмен, этамбутолмен, пиразинамидпен және левофлоксацинмен 6 ай бойы емдеу ұсынылады. Бұл емдеу схемасы рифампицинге сезімталдықты сақтаған және дәрілерге көнбейтін туберкулезбен ауыратын науқаспен байланыс болмаған кезде ғана тағайындалады.

Жағымсыз реакцияларға байланысты сезімтал туберкулезді емдеудің тиімді режимін (кемінде 4 препарат) тағайындау мүмкін болмаған жағдайда, пациентті одан әрі емдеу ОДКК шешімімен айқындалады.

Ескерту. 152-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

153. Көптеген дәрілерге көнбейтін туберкулезді растайтын дәрілік сезімталдыққа тест нәтижелерін алған кезде ІV санатқа қайта тіркеу және емдеу режимін таңдау туралы мәселені шешу үшін науқастың медициналық құжаттамасы 5 жұмыс күні ішінде орталықтандырылған дәрігерлік консультациялық комиссияның қарауына ұсынады.

154. АИТВ жұқтырған және жұқтырмаған белсенді туберкулез науқастарын тексеріп-қарау (анықтау, диагностикалау, емдеу және бақылау) тәсілі және туберкулезге қарсы ем жүргізу режимі бірдей болып табылады.

155. Өкпе және кеудеішілік лимфа бездері белсенді туберкулезінің ауыр және асқынған түрлері бар балаларды қарқынды емдеу фазасы стационарда жүргізіледі, оның ұзақтығын орталықтандырылған дәрігерлік-консультациялық комиссия емдеудің стандартты схемаларына сәйкес анықтайды. 15 жасқа дейінгі балаларда ауыр ауру – өкпе және/немесе өкпеден тыс ауру формаларында ыдырау қуыстарының немесе екі жақты процестің, бронхиалды өтімділігі бұзылған кеудеішілік лимфа түйіндерінің оқшауланған туберкулездің, айқын тамақтану жеткіліксіздігінің, ауыр иммуносупрессияның, туберкулезге бактериологиялық зерттеулердің оң нәтижелері болуы; 14 жастан асқан балаларда – өкпеде ыдырау қуыстарының немесе екі жақты процестің болуы, бактерия бөлу.

156. Балаларға оң динамика мен микроскопиялық және өсінді зерттеулердің теріс нәтижелері бар бірінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен ем жүргізу аясында туберкулездің клиникалық-рентгенологиялық өршу белгілері болмаған кезде, емнің одан әрі тәсілін айқындау үшін ұлттық деңгейдегі мамандардың сырттай немесе көзбе-көз консультациясы уақтылы жүргізіледі.

157. Бактерия бөлмейтін белсенді туберкулез бар балаларды емдеудің қолдаушы фазасына – ауыстыру процестің рентген-томографиялық динамикасына негізделеді.

158. Балаларға қарқынды және қолдаушы фазалар емін стационарда, санаториялық немесе амбулаториялық жағдайда жүргізу қажеттігін орталықтандырылған дәрігерлік консультациялық комиссия шешеді.

159. Милиарлы туберкулез, туберкулезді менингит және сүйек-буын туберкулезі бар балаларды емдеудің жалпы ұзақтығы он екі айды құрайды: І санаттағы науқастар үшін қарқынды фаза - төрт айға дейін, қолдаушы фаза - сегіз айға дейін.

160. Ересектер мен балалардағы туберкулезді және латентті туберкулез инфекциясын емдеу үшін туберкулезге қарсы препараттардың тәуліктік дозалары осы Қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес таңдалады.

Ескерту. 160-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

161. Белсенді туберкулезге қарсы терапияны үзген кезде шаралар осы Қағидаларға 7-қосымшаға сәйкес қабылданады.

162. Патогенетикалық терапия химиотерапияның негізгі курсының аясында туберкулез процесінің фазасына, жеке көрсеткіштер мен қарсы көрсеткіштерге сәйкес жүргізіледі.

163. Сезімталдығы сақталған белсенді туберкулезбен ауыратын пациенттердің емінің аяқталуы:

1) "емделіп шықты" – емдеудің соңғы айында жағынды немесе себінді нәтижелері оған дейін кемінде бір рет теріс болған, емдеу басталған кезде бактериологиялық расталған өкпе туберкулезімен ауыратын пациент;

2) "ем аяқталды" – терапияның толық курсын аяқтаған және тиімсіз емдеу белгілері жоқ, бірақ емдеудің соңғы айында немесе ең болмаса бір рет қақырық жағындысының немесе себіндінің қорытындылары теріс болуы туралы (зерттеу жүргізілмегендігі себепті, немесе қорытынды болмауының салдарынан) деректері жоқ пациент;

3) "сәтсіз ем":

қақырық жағындысының немесе себіндінің нәтижелері емдеудің 4-айының соңында немесе одан да кеш емдеу мерзімінде оң болған, туберкулезбен ауыратын пациент;

микроскопия немесе себінді нәтижесі бастапқыда теріс болған, туберкулез микобактериясы, болмағанда, рифампицинге сезімталдығы сақталған жағдайда, дәрілік сезімталдыққа тест деректері болмаған кезде және полирезистенттілік жағдайында емдеудің қарқынды кезеңінің соңына қарай оң болған пациент;

4) "кейінгі байқау үшін жоғалту" – емдеуді бастамаған немесе емді 2 ай (немесе одан да көп) қатарынан үзген, туберкулезбен ауыратын пациент;

5) "нәтиже бағаланбады" – емдеу нәтижесі анықталмаған, туберкулезбен ауыратын пациент. Бұған басқа медициналық бөлімшеге "ауыстырылған" жағдайлар, сондай-ақ емдеу нәтижелері есептілікті жүзеге асыратын бөлімшеге белгісіз жағдайлар кіреді;

6) "екінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен емдеуге ауыстырылды" – дәріге көнбейтін, зертханалық расталған туберкулезбен ауыратын пациент, өкпеден тыс туберкулез кезінде дәріге көнбейтін туберкулезге күдік тудыратын пациент, сондай-ақ бактерия бөлмейтін туберкулезбен ауыратын, белгіленген дәріге көнбейтін туберкулезбен ауыратын науқас адаммен бұрын байланыста болған бала.

7) "қайтыс болды" – туберкулезбен ауыратын пациент ем алғанға дейін немесе емдеу курсы кезінде кез келген себеппен қайтыс болды.

Ескерту. 163-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

164. Өкпеден тыс туберкулезі бар науқастар мен бактерия бөлусіз өкпе туберкулезі бар балаларда "сәтсіз ем" нәтижесі клиникалық-рентгенологиялық зерттеулердің қорытындысына негізделеді.

165. "Емнің табыстылығы" – ем нәтижелері "емделіп шықты" және "ем аяқталды" деп тіркелген жағдайлардың саны.

166. Дәріге көнбейтін туберкулезбен ауыратын пациенттерді емдеу жаңа препараттардың әзірленуіне қарай және дәлелді дерекқорды алуға байланысты толықтырылатын және өзгертілетін Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (А,В,С топтары) жіктемесіне сәйкес туберкулезге қарсы препараттарды қолдана отырып, қысқартылған және ұзақ емдеу схемаларын пайдалануға негізделген.

Ескерту. 166-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
167. Алып тасталды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

168. Дәрілерге көнбейтін туберкулездің емін тағайындауды және емнің режимін, емнің схемасын, дозасын және туберкулезге қарсы препараттарды қабылдау жиілігін бекітетін орталықтандырылған дәрігерлік консультациялық комиссия айқындайды.

169. Дәрілерге көнбейтін туберкулезді емдеу осы Қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес ересектер мен балаларға арналған туберкулезге қарсы препараттардың тәуліктік дозасына сәйкес емнің барлық курсына туберкулезге қарсы препараттардың толық жиынтығы болған кезде ғана тағайындалады.

170. Емдеудің қысқартылған режимі рифампицинге көнбейтін туберкулезбен және көптеген дәрілерге көнбейтін туберкулезбен ауыратын науқастарға, бұрын екінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттарды алмаған немесе оларды бір айдан аспайтын уақыт ішінде алған және:

1) фторхинолонға және екінші қатардағы инъекциялық туберкулезге қарсы препараттарға көнбеушілігі расталған;

2) микобактерия туберкулезінің штамдарының қысқартылған емдеу режимінде қолданылатын екі немесе одан да көп дәрілерге тұрақтылығын растайтын мәліметтер;

3) фторхинолонға және екінші қатардағы инъекциялық туберкулезге қарсы препараттарға көнбейтін науқастармен байланысы;

4) қысқартылған режимді схемаға кіретін препараттарды көтере алмайтыны расталған деректері;

5) жүктілігі;

6) өкпеден тыс туберкулезі (туберкулезді менингит немесе орталық жүйке жүйесінің туберкулезі);

7) АИТВ бар науқастардағы кез-келген өкпеден тыс туберкулезі;

8) сәтсіз емге арналған қауіп факторлары (туберкулездің таралған және асқынған түрлері, декомпенсация фазасындағы қосалқы аурулар);

9) көптеген дәрілерге көнбейтін туберкулездің қысқартылған режиміне енгізілген бір немесе бірнеше препараттардың болмауы деректері жоқ науқастарға тағайындалады.

      171. Алып тасталды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
      172. Алып тасталды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
      173. Алып тасталды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
      174. Алып тасталды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

175. Дәріге көнбейтін туберкулезді емдеу кезінде препараттарды қабылдау күн сайын жүргізіледі.

Ескерту. 175-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

176. Қысқартылған режимдерде ем алатын пациенттер үшін қақырықты сұйық орталарда микроскопиялық және өсірінді зерттеу ай сайын барлық емдеу курсының ішінде жүргізіледі.

Ескерту. 176-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

177. Қысқартылған емдеу режимінің 6 айына қарай сұйық орталарда себу әдісімен қақырық конверсиясы болмаған жағдайда пациент ОДКК-ға ұсынылады.

Ескерту. 177-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

178. Ұзақ емдеу режиміне А және В тобындағы туберкулезге қарсы кемінде бес тиімді дәрілік препарат кіреді. Егер жоғарыда аталған туберкулезге қарсы тиімді препараттардың ең аз санын қамтитын емдеу режимін жобалау мүмкін болмаса, С тобындағы бірнеше препаратты дәрілердің жалпы санын бес-алтыға жеткізу үшін қосуға болады.

179. Ұзақ емдеу режимінің ұзақтығы 18-20 айды құрайды, препараттарды қабылдау - күнделікті, аптасына 7 күн.

Ескерту. 179-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

180. Дәріге көнбейтін туберкулез кезінде және дәріге көнбейтін туберкулезге күдік туған жағдайда емдеу ұзақтығы процестің ауырлығына байланысты болады. Туберкулез процесі ауыр болмаған жағдайда емдеу ұзақтығы 9-12 ай, ауыр және асқыну процесінде 18 айды құрайды.

Ескерту. 180-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

181. Бедаквилин мен деламанидті қолдану мерзімі 6 айды құрайды. Оларды қабылдауды 6 айдан астам уақытқа ұзарту орталықтандырылған дәрігерлік-консультациялық комиссиясында қарастырылады және қақырықты конверсиялауға қол жеткізу уақытына (қақырық жағындысы микроскопиясы мен сұйық ортада себу әдісімен екі теріс нәтижесін алу, 30 күндік аралықпен тізбектелген) және клиникалық және рентгенологиялық динамикасына, сондай-ақ пациенттердің дәрілерді көтеруіне байланысты.

182. Ұзақ режим бойынша емделетін пациенттерде қақырық микроскопиялық және сұйық ортадағы дақылды зерттеу қақырық конверсиясына қол жеткенге дейін ай сайын, кем дегенде алғашқы 6 айда, содан кейін жалпы емдеу курсының соңына дейін тоқсан сайын жүргізіледі.

183. Жағынды және (немесе) себінді микроскопиясының деректері бойынша бактерия бөлу сақталған кезде, бақыланатын емнің 10 айынан кейін дәрілерге көнбейтін туберкулезбен ауыратын пациент емдеуді тоқтату және "тиімсіз емдеу" нәтижесімен туберкулезге қарсы препараттармен емдеу курсын аяқтаған пациенттерді динамикалық байқау тобына ауыстыру үшін ОДКК отырысында ұсынылады.

Ескерту. 183-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

184. Туберкулезге қарсы ем тоқтатылғаннан кейін бактерия бөлуші пациент симптоматикалық ем жүргізу бөлімшесіне ауыстырылады, сонда бактерия бөлу тоқтағанша оқшауланады (қақырық микроскопиясы мен культуральдық әдістің теріс нәтижелері). Туберкулезге қарсы емнің тоқтауы себебі туралы пациентке және оның туыстарына хабарлау керек. Көрсетілген пациенттерге инфекциялық бақылау шараларын сақтай отырып, психологиялық қолдау және симптоматикалық емдеу қажет.

185. Туберкулезге қарсы препараттардың тәуліктік мөлшері стационарда бір рет немесе екіге бөліп, ал амбулаториялық жағдайда бір рет қабылданады. Стационардағы туберкулезге қарсы препараттардың тәуліктік мөлшерін бөліп ішетін пациенттер, ауруханадан шығар алдында кем дегенде 2 апта бұрын бір рет қабылдау тәртібіне ауыстырылады.

186. Қысқартылған және ұзақ емдеу режимдерін қабылдайтын пациенттердің емдеу мониторингі осы Қағидаларға 8-қосымшаға сәйкес жүргізіледі.

187. Дәрілерге көнбейтін туберкулез бойынша ем қабылдап жатқан науқастарды тамақтандыру тәулігіне 5 рет жүзеге асырылды және оның құнарлығы кемінде 6 мың каллорийді құрауы тиіс.

188. Амбулаториялық емдеу МСАК көрсететін ұйымдарда жүргізіледі:

1) интоксикация симптомдары, асқыну, қосарласқан аурулары және дәрілік заттарға аллергиялық реакциялары болмаған жағдайда бактерия бөлмейтін пациенттерге;

2) кемінде күнтізбелік 7 күн аралықпен жүйелі түрде алынған микроскопияның нәтижесі екі рет теріс болғаннан кейін бастапқы бактерия бөлетін пациенттерге.

Амбулаториялық жағдайда туберкулез және дәріге көнбейтін туберкулез бойынша ем алатын пациенттерге:

МСАК көрсететін ұйымдардың учаскелік дәрігерлері және (немесе) фтизиатрлары кемінде 10 күнде 1 рет, көрсетілімдер бойынша - одан да жиірек қарап-тексеру жүргізеді;

туберкулезге қарсы препараттар инъекциясы МСАК көрсететін ұйымдардың емшара жасау кабинеттерінде жасалады;

МСАК ұйымдары амбулаториялық кезеңде ем алатын пациенттерде, ұсынымдарға сәйкес дәрілік заттардың қауіпсіздігіне мониторинг жүргізуді қамтамасыз етеді:

туберкулезге қарсы препараттарға жағымсыз реакциялар тіркелген кезде, МСАК дәрігерлері жағымсыз реакцияларды тоқтату үшін симптоматикалық ем тағайындайды, МСАК дәрігері фтизиатр дәрігермен бірлесіп, препараттарды қабылдау жиілігі, уақыты және енгізу тәсілі қайта қарайды немесе препараттың дозасын уақытша азайтады. Оң әсер болмаған жағдайда препаратты уақытша (2-3 күнге) тоқтатады немесе фтизиатр дәрігердің немесе ОДКК-ның консультациясымен тиімділігі кем емес туберкулезге қарсы препаратқа ауыстырады;

елеулі жағымсыз реакцияларда (құрысу синдромдары, естен тану жайдайы, анафилактикалық шок, жедел психоздар, уытты гепатиттер, асқазан мен ұлтабардың ойық жара аурулары, уытты нефрит және т.б.) барлық туберкулезге қарсы препараттар тоқтатылады. Жағымсыз реакция жойылғаннан кейін, тоқтатылған препараттар аз уытты препараттан бастап қайтадан тағайындалады;

Туберкулезге қарсы препараттарды қабылдауда жағымсыз реакциялардың алдын алу үшін профилактикалық шаралар:

стационарлық кезеңде де, пациент амбулаториялық кезеңде медициналық ұйымға келген кезде де немесе ТБЕ/ББЕ бойынша туберкулезге қарсы препараттарды қабылдаған кезде де туберкулезге қарсы препараттарды көтере алмайтындығын күнделікті бақылау;

осы Қағидаларға № 8 қосымшаға сәйкес дәрілерге көнбейтін туберкулезді емдеуге клиникалық және зертханалық мониторинг жүргізуді қамтамасыз ету;

В6 витаминін, кальций, магний препараттарын, асқазан-ішек жолдарының қызметін жақсартатын ферменттерді, өт құралдарын; гепатотропты заттарды, антигистаминдік препараттарды, дезинтоксикациялық терапияны, емдік плазмоферезді көрсетілімдер бойынша тағайындау.

Емдеудің амбулаториялық кезеңінде туберкулезбен ауыратын барлық пациенттерге психоәлеуметтік қолдау көрсетіледі. Пациенттердің емдеуге бейімділігін арттыру үшін тұрақты негізде әлеуметтік қолдаудың әртүрлі шаралары (ай сайынғы ақшалай төлемдер, азық-түлік пакеттері, ыстық тамақ, көлік шығыстарын өтеу және т.б.) қолданылады.

Ескерту. 188-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

189. Дәрілерге көнбейтін туберкулезі бар балаларды емдеу дәрілерге көнбейтін туберкулезді емдеудің жалпы қағидаларына сәйкес жүргізіледі, А және В тобындағы дәрілерді басымырақ қолданып, егер 4 тиімді препаратты таңдау мүмкін болмаса, С тобындағы дәрілер балада туберкулез микобактериясы штаммының сезімталдығына негізделген немесе инфекция көзі негізінде қолданылады.

190. Туберкулезге қарсы препараттарды қабылдауды жеке режимінде 2 ай және одан да астам уақытқа үзген науқастарды емдеу, туберкулезге қарсы препараттарға дәрілік сезімталдыққа тестінің нәтижелерін алғанға дейін сол режимінде жалғастырылады және емдеу схемасы дәрілік сезімталдықтың деректерін ескере отырып, түзетіледі.

191. Қақырықты 4-ші айға микроскопия әдісімен конверсиялау болмаған жағдайда және екінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен емдеудің 6-шы айына өсінді кезінде, ұлттық деңгейдегі мамандар уақтылы қасында немесе сырттай консультация жүргізеді.

192. Дәріге көнбейтін туберкулезбен ауыратын пациенттерді емдеу нәтижелерін тіркеу:

1) "сауықты" – емдеу ұлттық ұсынымдарға сәйкес тиімсіз емдеу белгілерінсіз және емдеудің қарқынды фазасы аяқталғаннан кейін кемінде 30 күн үзіліспен жасалған дәйекті себінділердің үш немесе одан да көп теріс нәтижелері болған кезде аяқталды;

2) "ем аяқталды" – емдеу ұлттық ұсынымдарға сәйкес сәтсіз емдеу белгілерінсіз аяқталды, бірақ емдеудің қарқынды кезеңі аяқталғаннан кейін кемінде 30 күн үзіліспен жасалған үш немесе одан да көп дәйекті себінділердің теріс нәтижелері бар екендігі туралы деректер жоқ;

3) "сәтсіз ем":

емдеу туберкулезге қарсы препараттарға толық көнбеушілік немесе туберкулезге қарсы препараттарға бар жаппай көнбеушілікке байланысты тоқтатылды (тиімді емдеу схемасын таңдау мүмкін еместігінен);

емнің 5-айының соңына қарай бактериологиялық конверсияның немесе бактериологиялық конверсияға қол жеткізгеннен кейін емдеу процесінде бактериологиялық реверсияның болмауы;

4) "қайтыс болды" – емдеу курсы кезінде кез келген себептермен қайтыс болған туберкулезбен ауыратын пациент;

5) "кейінгі байқау үшін жоғалту" – туберкулезбен ауыратын пациент, оның емделуі қатарынан 2 айға (немесе одан да ұзақ) үзілді;

6) "нәтиже бағаланбаған" – емдеу нәтижесі бағаланбаған туберкулезбен ауыратын пациент. Бұған басқа медициналық ұйымға "ауыстырылған" жағдайлар және емдеудің белгісіз нәтижелері бар жағдайлар кіреді.

Ескерту. 192-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

193. Дәріге көнбейтін туберкулезбен ауыратын науқастардың емдеу тиімділігінің индикаторлары: емнің 6-шы айында микроскопия және себінді әдісімен бактерия бөлетін өкпе туберкулезінің 85% жағдайында, емнің сәтті болу көрсеткіші – көптеген дәріге көнбейтін туберкулездің барлық жағдайларының 80%-да қақырық конверсиясына қол жеткізу болып табылады.

Ескерту. 193-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

194. Арнайы емдеуге жатпайтын туберкулезбен ауыратын науқастарға паллиативтік көмек Кодекстің 126-бабының 2-тармағына сәйкес жүзеге асырылады.

195. Туберкулезге қарсы ем қабылдайтын пациенттің клиникалық жағдайын жағымсыз реакциялардың болуына бағалауды күнделікті емдеуші дәрігер немесе фтизиатр дәрігер, ТБЕ/ББЕ кабинетінің медицина қызметкері жүзеге асырады. Емдеуші дәрігер немесе фтизиатр дәрігер анықталған жағымсыз реакцияларды ақпараттық медициналық жүйеге тіркейді. ТБЕ/ББЕ кабинетінде медицина қызметкері жағымсыз реакцияларды анықтаған жағдайда, ақпарат тікелей емдеуші дәрігерге немесе фтизиатр дәрігерге беріледі.

Ескерту. 195-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

196. Дәрілік препаратқа жағымсыз реакцияларды анықтаған емдеуші дәрігер немесе фтизиатр-дәрігер (медицина қызметкері) Кодекстің 261-бабының 2-тармағына сәйкес хабарлама-картаны толтырады және дәрілік заттар мен медициналық бұйымдардың айналысы саласындағы мемлекеттік сараптама ұйымына ұсынады. Хабарлама-карталардың тіркелуін бақылау фтизиопульмонология орталығындағы фармакологиялық қадағалау/аМБЛ жөніндегі жауапты адамға жүктеледі.

Ескерту. 196-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

197. Жағымсыз реакцияларды және құбылыстарды айқындаған кезде емдеуші дәрігер ауыртпалық дәрежесін бағалау шкаласы бойынша жағдайдың ауыртпалығын айқындайды.

198. Жағымсыз реакциялардың және құбылыстардың жағдайы қабылданатын дәрі-дәрмектермен себеп-салдарлық байланысын айқындау үшін орталықтандырылған дәрігерлік-консультациялық комиссияның отырысында қаралады.

199. Алып тасталды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

199-1. Елеулі жағымсыз реакцияларды есепке алуды, жинақтауды, талдауды фармакологиялық қадағалау жөніндегі жауапты маман жүзеге асырады.

Ескерту. 199-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

200. Туберкулезге қарсы препараттардың жағымсыз құбылыстарының алдын алу емдеу кезеңіне қарамастан, барлық емдеу курсы бойы жүзеге асырылады.

5-параграф. Туберкулез диагнозы бар пациенттердің диспансерлік есебі

201. Динамикалық байқау денсаулық сақтаудың ақпараттық жүйелерінде жүргізіледі және мынадай топтар бойынша жүзеге асырылады:

1) нөлдік топ (0) – туберкулез белсенділігі күмәнді адамдар;

2) бірінші топ (І) – белсенді туберкулезбен ауыратын адамдар;

3) екінші топ (ІІ) –белсенді емес туберкулезбен ауыратын адамдар;

4) үшінші топ (ІІІ) – туберкулезбен ауыру қаупі жоғары адамдар.

Ескерту. 201-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

202. Нөлдік топта (0) төмендегілер бақыланады:

1) МСАК көрсететін ұйымдарда жүргізілген туберкулезге жүргізілген зерттеп-қараудан кейін өкпедегі немесе басқа ағзалардағы туберкулез ауруының белсенділігін жоққа шығару және анықтау мүмкін болмаған туберкулезге күдік туғызатын адамдар;

2) туберкулезге қарсы ұйымдарына диспансерлік есепке алынбаған, туберкулинге сезімталдық сипаттамасын нақтылап анықтауды және ауруды ажыратып, анықтауды талап ететін балалар.

203. Нөлдік топтың (0) адамдарына туберкулин диагностикасын (Манту сынамасы оң нәтижелі болған балаларда туберкулезді рекомбинантты аллергені бар сынама жүргізіледі) қоса алғанда зертханалық, клиникалық, рентгенологиялық, аспаптармен қарап-тексеру және басқа да зерттеу әдістері жүргізіледі. Өкпеден тыс туберкулез түрлері бар пациенттерде туберкулездің белсенділігі басқа клиникалық-зертханалық әдістерімен дәлелденеді.

204. Нөлдік топтың (0) адамдарына туберкулезге қарсы препараттарды қолдануға жол берілмейді. Бақылау мерзімі – 4 айға дейін. Науқаста туберкулездің белсенді түрі анықталса, ол бірінші топқа (І) ауыстырылады. Туберкулин сынамасы сипатындағы инфекциялық этиология анықталған кезде, бала 211-тармақтың 3) тармақшасына сәйкес диспансерлік топқа ауыстырылады.

205. Бірінші топта (І) бактерия бөлетін және бактерия бөлмейтін кез келген локализациядағы туберкулездің белсенді түрімен ауыратын науқастар бақылауда болады:

1) ІА кіші тобы– туберкулез сезімталдығының жаңа және қайталама жағдайлары;

2) ІВ кіші тобы – дәрілерге көнбейтін туберкулез жағдайлары;

3) ІГ кіші тобы – "сәтсіз ем" нәтижесімен туберкулезге қарсы препараттармен емдеу курсын аяқтаған пациенттер;

туберкулезге қарсы препараттарға толық төзбеушіліктің нәтижесінде "сәтсіз ем" нәтижесімен бактерия бөлетін пациенттер.

206. Орталықтандырылған дәрігерлік консультациялық комиссия бактерия бөлінудің тоқтауы туралы қорытындысынан кейін пациент бактерия бөлуші ретінде эпидемиологиялық есептен алынады.

207. ІА кіші тобының пациенттеріне стандартты, ІВ кіші тобының қысқартылған немесе ұзақ емдеу схемалары тағайындалады. Туберкулезбен ауыратын науқастарды динамикалық байқау (топтардың сипаттамасы, бақылау мерзімі, қажетті іс-шаралар мен нәтижелер) осы Қағидаларға 9-қосымшаға сәйкес жүзеге асырылады. Емнің нәтижесі "жазылды" немесе "ем аяқталды" деген кезде пациенттер динамикалық байқаудың екінші тобына (ІІ) ауыстырылады.

Ескерту. 207-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

208. ІГ кіші тобында бақыланатын пациенттерге туберкулезге қарсы препараттармен ем жүргізілмейді. Көрсеткіштерге сәйкес симптоматикалық (патогенетикалық) ем, коллапсотерапия мен хирургиялық ем әдістерін қоса, қолданылады.

209. ІГ кіші тобы бойынша бақылаудағы науқастарды халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган ведомствосының аумақтық бөлімшесі эпидемиологының және фтизиатр дәрігердің науқастың өмір сүру жағдайын (табиғи желдетілетін жеке тұрғын алаңының болуы, бірге тұратын балалар мен жүкті әйелдердің болмауы) ескере отырып, берген қорытындысы бойынша амбулаториялық жағдайларда бақылауға рұқсат етіледі.

210. ІГ кіші тобы бойынша диспансерлік есеп бақылауындағы пациенттерге қақырықтың микроскопиялық және өсінді зерттеуі жарты жылда 1 рет жүргізіледі.

211. ІГ кіші тобы бойынша диспансерлік есеп бақылауындағы пациенттерге жалпы клиникалық талдаулар, рентгенологиялық зерттеулер және аспаптық зерттеулердің басқа түрлері көрсетілімдері бойынша жүргізіледі.

212. Белсенді туберкулезі бар пациенттер әлеуметтік қорғау мен қолдауды қажет етеді.

213. Екінші топта (ІІ) ем курсы сәтті аяқталған туберкулездің белсенділігі жоқ адамдар бақыланады.

214. Туберкулез процесінің рецидиві туындаған кезде пациент алдыңғы емдеу эпизодына және дәрілік сезімталдық деректеріне қарай диспансерлік есептің ІА немесе ІВ кіші тобына ауыстырылады.

215. Үшінші топта (ІІІ) туберкулезбен аурудың жоғары қаупі бар адамдар байқалады және мынадай топтарға бөлінеді:

1) ІІІА кіші тобы – туберкулездің белсенді түрімен ауыратын науқаспен қарым-қатынастағы адамдар; туберкулезден болған өлімнің бұдан бұрын белгісіз ошақтарынан;

2) ІІІБ кіші тобы – балалар, "туберкулездің микобактерияларын жұқтырған алғаш айқындалғандар";

3) ІІІВ кіші тобы – БЦЖ вакцинасын еккенге жағымсыз құбылыстар бар балалар.

216. Динамикалық байқауда (0, I, II, III топтағы) болатын адамдардың тұрғылықты жері өзгерген кезде фтизиатр-дәрігер оны күнтізбелік 10 күн ішінде жаңа тұрғылықты жері бойынша динамикалық байқауға қояды. Пациент шығып жатқан медициналық ұйымның дәрігері пациенттің жаңа тұрғылықты жері туралы ақпарат алған сәттен бастап 3 жұмыс күні ішінде пациент баратын медициналық ұйымды хабардар етуі тиіс.

Ескерту. 216-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

216-1. Патологиясы үйлескен, туберкулезбен ауыратын науқастарды емдеу инфекциялық бақылау шараларын сақтап, жағдайдың ауырлығын анықтайтын басым патологияның клиникалық көріністерін ескере отырып, бейінді стационарларда ұйымдастырылады. Орталық нерв жүйесі зақымданған туберкулезді анықтаған кезде туберкулезге қарсы препараттармен емдеу пациенттің жай-күйі тұрақтанғанға дейін инфекциялық бақылау шараларын сақтай отырып, анықтау орны бойынша медициналық ұйымда басталады. Жағдай тұрақтанғаннан кейін пациент ОДКК шешімі бойынша фтизиопульмонология орталығына ауыстырылады.

Ескерту. Қағидалар 216-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

217. Пациент 1 жыл бойы диспансерлік бақылаудан қол үзген болса және де Қазақстан Республикасы ішкі істер органдары берген құжаттардың негізінде туберкулезге қарсы ұйымның диспансерлік есебінен шығарады.

218. Туберкулезбен ауыратын пациенттерге жұмыс істеуге және оқуға рұқсат беру туралы медициналық қорытындыны фтизиопульмонологиялық ұйымның орталықтандырылған дәрігерлік-консультациялық комиссиясы береді.

219. "Емделді" және "емдеу аяқталды" деген нәтижелері бар сезімтал және дәрілерге көнбейтін туберкулездің себебі бойынша емдеудің толық курсын сәтті аяқтаған барлық адамдарға оқуға және жұмыс істеуге рұқсат беріледі.

220. Шектелген туберкулезі бар бактерия бөлмейтін немесе тұрақты қақырық конверсиясы анықталған емдеу схемасына мен фазасына қарамастан амбулаториялық кезеңде жүрген, жалпы жағдайы қанағаттанарлық, туберкулезге қарсы препараттарды жақсы көтеретін және туберкулезге қарсы препараттарды бақылаулы қабылдауға бейім пациенттерге орталықтандырылған дәрігерлік консультациялық комиссияның шешімімен оқуға немесе жұмыс істеуге рұқсат беріледі.

221. Мынадай:

1) бактерия бөлетін, өкпедегі айқын деструктивті өзгерістері, ерекше процестің асқынулары, туберкулезге қарсы препараттарға айқын жағымсыз құбылыстар, туберкулезге қарсы препараттарды бақыланатын қабылдауға төмен жолын ұстаушылығы бар туберкулезбен ауыратын пациенттерге;

2) перзентханалардың (босану бөлімшелері), балалар ауруханаларының (бөлімшелері), жаңа туған және шала туған нәрестелер патологиясы бөлімшелерінің, мектепке дейінгі мекемелердің (балабақшалар (бөбекжайлар), балалар үйлері, балалар санаторийлері) және мектептердің бастауыш сынып қызметкерлеріне туберкулездің түрі мен диагнозына қарамастан оқуға немесе жұмыс істеуге рұқсат берілмейді.

Туберкулез профилактикасы
жөніндегі іс-шараларды жүргізу
қағидаларына
1-қосымша

Қауіп тобындағы адамдарда латентті туберкулез инфекциясын диагностикалау схемасы

Ескерту. 1-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

110 жасқа дейінгі балаларда мынадай кез келген симптомдардың болуы: жөтел, дене температурасының жоғарылауы, анамнезінде туберкулезбен, ауыратын адаммен қарым-қатынаста болу, салмақ жоғалту немесе соңғы келгеннен бастап 5%-дан көп салмақ жоғалуының расталуы, немесе графиктегі бойдың өсу қисығының түзулеуі, немесе "жасына қарай салмағы" z-бағалау көрсеткіші – 2-ден аз болуы. 1 жасқа дейінгі АИТВ-мен өмір сүретін симптомсыз балаларға, егер олар туберкулезбен ауыратын науқаспен үй шаруашылығы шегінде байланыста болған жағдайда ғана латентті туберкулез инфекциясына ем тағайындалу керек. Туберкулин тері сынамасы және IGRA-тесттері АИТВ-мен өмір сүретін адамдарды анықтауға мүмкіндік береді, оларға профилактикалық ем көрсетілген. АРТ алатын АИТВ-мен өмір сүретін адамдарға шолу рентгенографиясы профилактикалық емді бастағанға дейін тағайындалуы мүмкін.

2Жөтел, дене температурасының жоғарылауы, түнгі тершеңдік, қан қақыру, салмақ жоғалту, кеудедегі ауырсыну, ентігу, шаршау симптомдарының кез келгеніне шағымдану. Анорексия, тәбеттің нашарлауы, өсудің және дамудың кідіруі, белсенділіктің төмендеуі және ойынға деген қызығушылықтың жоғалуы сияқты симптомдар болмайтын 5 жасқа дейінгі балалар ғана симптомсыз болып есептеледі.

3Соның ішінде силикоз, диализ, ІНФ-а ингибиторларымен терапия, транспланттауға дайындық және ұлттық нұсқаулықтарда айтылатын басқа да қауіптер. Осы санатқа жататын адамдарда, егер тиісті клиникалық көріністер болған жағдайда туберкулез ауруы да жоққа шығарылуы тиіс.

4Шолу рентгенографиясы туберкулез жағдайларын қарқынды анықтау аясында ертерек жүргізілуі мүмкін.

5Схема жасты, қоздырғыштың штамын (дәрілік сезімталдықтың болуы немесе болмауы), уытты әсерді іздеуді, қолжетімділікті және жеке ерекшелікті ескере отырып таңдалады.

6Жіті немесе созылмалы гепатит, перифериялық нейропатия симптомдары (изониазидті қолданған жағдайда) және алкогольді шамадан тыс тұрақты тұтыну профилактикалық ем жүргізуге қарсы көрсетілімдер болып табылады.

Ескертпе: Анамнездегі туберкулез және ағымдағы жүктілік профилактикалық ем жүргізуге қарсы көрсетілімдер болып табылмайды.

Қысқартулар:

1. АИТВ – адамның иммун тапшылығы вирусы.

2. АРТ – антиретровирустық терапия.

3. ТРА – туберкулезді рекомбинантты аллерген.

4. IGRA – Т-лимфоциттердің гамма-интерферонды шығаруына арналған тест.

5. ІНФ-а – ісік некрозының факторлары-а.

Туберкулез профилактикасы
жөніндегі іс-шараларды жүргізу
қағидаларына
2-қосымша

Индекстік жағдайдың туберкулезге қарсы препараттарға сезімталдығына байланысты балалар мен ересектердегі латентті туберкулез инфекциясын емдеу схемалары

Ескерту. 2-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Байланыс (индекстік жағдай)

Схема

Жас және салмақ диапазонына байланысты доза

Ең жоғары доза

Белгісіз немесе сезімтал туберкулез

6 немесе 9H (күн сайын)

Жасы: <10 жас – тәулігіне 10 мг/кг (7-15мг)
10 жас және одан үлкен – тәулігіне 5 мг/кг

Изониазид – 300 мг

Салмақ диапазоны

4-<8кг

8-<12 кг

12-<16 кг

16- <25 кг

≥25 кг

Н 100 мг (ыдырайтын таблетка)

0,5

1,5

Н ТБ -ға көнбейтін

4R (күн сайын)

Жасы: <10 жас – тәулігіне 15 мг/кг (10-20 мг) 10 жас және одан үлкен – тәулігіне 10 мг/кг

Рифампицин – 600 мг

Белгісіз немесе сезімтал туберкулез

3HR
(күн сайын)

Изониазид

Жасы: <10 жас – тәулігіне 10 мг/кг (7-15 мг) 10 жас және одан үлкен – тәулігіне 5 мг/кг

Изониазид –
300 мг Рифампицин – 600 мг

Рифампицин

Жасы: <10 жас тәулігіне 15 мг/кг (10-20 мг) 10 жас және одан үлкен – тәулігіне 10 мг/кг

Салмақ диапазоны

4<8 кг

8<12 кг

12<16 кг

16<25 кг

≥25 кг

Изониазид 50 мг/ рифампицин 75мг (БДБП)

Ересектер үшін дәрілік нысандарды қолдану

3HP (апта сайын, 12 доза)

Жас және салмақ диапазонына байланысты дозалар

10-15 кг

16-23 кг

24-30 кг

31-34 кг

>34 кг

Жасы 2-14 жас

Изониазид, 100 мг

Рифапентин, 150 мг

3HP* (апта сайын, 12 доза)

30-35 кг

35-45 кг

46-55 кг

56-70 кг

> 70 кг

Жасы >14 жас

Изониазид, 300 мг

Рифапентин, 150 мг

1 HP (күн сайын, 28 доза)

Жасы ≥13 жас (салмақ тобына қарамастан)

Изониазид

Тәулігіне 300 мг

Рифапентин

Тәулігіне 600 мг

РК ТБ **, КДТ ТБ

6 Lfx
(күн сайын)

Жас және салмақ диапазонына байланысты дозалар

Ең жоғары тәуліктік доза

Жасы >14 жас, дене салмағы бойынша:

<46 кг-750 мг тәулігіне

> 45 кг-1 г тәулігіне

Жасы<15 жас (диапазон шамамен 15-20 мг/кг тәулігіне) дене салмағы бойынша (балалар үшін 100 мг ыдырайтын таблеткаларды қолдану)

Левофлоксацин– 1000 мг

5-9 кг

10-15 кг

16-23 кг

24-34 кг

Тәулігіне 150 мг

Тәулігіне 200-300 мг

Тәулігіне 300-400 мг

Тәулігіне 500-750 мг

6 Mfx***

Ұсынылатын дозалар тәулігіне 10-15 мг/кг, балалар үшін 100 мг ыдырайтын таблеткаларды қолдану

Моксифлоксацин – 400 мг

4-6 кг

7-9 кг

10-15 кг

16-23 кг

24-35 кг

50-80 мг

150 мг

200 мг

300 мг

400 мг

*НР біріктіріп қолданылуы мүмкін.

** РТ TБ-мен байланыста болғандарды КДТ ТБ-мен байланыста болғандар сияқты емдеуге болады

*** Таблетканы 100 мг дозада 10 мл суда (10 мг препараттың 1 мл ерітіндісінде) еріту және пациентке салмағына сәйкес дереу қажетті көлем беру.

Қысқартулар:

1. БДБП – бекітілген дозасы бар біріктірілген препарат.

2. КДТ ТБ – көптеген дәріге көнбейтін туберкулез.

3. РК ТБ – рифампицинге көнбейтін туберкулез.

4. ТБ – туберкулез.

5. Н – изониазид.

6. 1НР – изониазид пен рифапентинді біріктіріп профилактикалық емдеудің 1 айлық схемасы.

7. 3НР – изониазид пен рифапентинді біріктіріп профилактикалық емдеудің 3 айлық схемасы.

8. 3HR – изониазид пен рифампицинді біріктіріп профилактикалық емдеудің 3 айлық схемасы.

9. 4R – рифампицинмен профилактикалық емдеудің 4 айлық схемасы.

10. 6Lfx – левофлоксацинмен профилактикалық емдеудің 6 айлық схемасы.

11. 6Mfx – моксифлоксацинмен профилактикалық емдеудің 6 айлық схемасы.

12. 6 немесе 9Н – изониазидпен профилактикалық емдеудің 6 немесе 9 айлық схемасы.

Туберкулез профилактикасы
жөніндегі іс-шараларды жүргізу
қағидаларына
3-қосымша

Медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін ұйымдарда туберкулезге күдік туған кезде пациентті тексеру схемасы

Ескерту. 3-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

* МГӘ (молекулярлық генетикалық әдіс) оң нәтиже алған кезде жағдай ФО-ның ОДКК-на 3 жұмыс күні ішінде ұсынылуы тиіс.

** пациенттің эпидемиологиялық мәртебесін анықтау үшін микроскопия жүргізіледі.

Анамнезінде соңғы 5 жыл ішінде туберкулез болған немесе туберкулезді емдеу 5 жылдан аз уақыт бұрын аяқталған пациенттерде ТБЖМТ/Риф оң нәтижесі туберкулез микобактериясы өсіндісінің бөлінуімен расталуы тиіс.

Туберкулез менингитін диагностикалау схемасы диагностикалау схемасы

Сүйек және буын туберкулезін диагностикалау схемасы

Туберкулезді плевритті диагностикалау cхемасы

Несеп-жыныс жүйесі мүшелерінің туберкулезін диагностикалау схемасы

Перифериялық лимфа түйіндерінің туберкулезін диагностикалау схемасы

Көз туберкулезін диагностикалау схемасы

Қысқартулар:

1. АИТВ – адамның иммун тапшылығы вирусы.

2. ГИБП – гендік-инженерлік биологиялық препараттар.

3. ДБ – динамикалық байқау.

4. ТБЖМТ/Риф – туберкулезге жылдам молекулалық тест және рифампицинге көнбеушілік.

5. КҚМ – кеуде қуысының мүшелері.

6. КТ – компьютерлік томография.

7. ҚКБ – қышқылға көнбейтін бактериялар.

8. ТБ МГӘ – туберкулезді зерттеудің молекулярлық-генетикалық әдісі.

9. МРТ – магниттік-резонанстық томография.

10. ОДКК – орталықтандырылған дәрігерлік-консультациялық комиссия.

11. ТБ – туберкулез.

12. ТМБ – туберкулез микобактериясы.

13. ТРА – туберкулезді рекомбинантты аллерген.

14. УДЗ – ультрадыбыстық зерттеу.

15. ФО – фтизиопульмонология орталығы.

16. 2ТБ – 2 туберкулиндік бірлік.

17. IGRA – Т-лимфоциттердің гамма- интерферонды шығаруына арналған тест.

18. R-графия – рентгенография.

Туберкулез профилактикасы
жөніндегі іс-шараларды жүргізу
қағидаларына
4-қосымша

Фтизиопульмонологиялық ұйымдардағы туберкулезді зертханалық диагностикалау схемасы Диагностика (1-схема)

Ескерту. 4-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

* ТБЖМТ/Риф нәтижесін МСАК-та қарау, егер МСАК-та МГӘ нәтижесі теріс/жоқ болса, зерттеуді туберкулезге қарсы ұйымда қайталау қажет.

Сезімтал туберкулез кезінде емді бақылау (2-схема)

* Қарқынды фазада – сұйық орталарға, қолдау фазасында – Левенштейн-Йенсен ортасына себінді.

Дәріге көнбейтін туберкулез кезінде емді бақылау (3-схема)

*Қысқа емдеу режимінде емдеу аяқталғанға дейін сұйық орталарда ай сайын себу.

*Ұзақ емдеу режимінде 6 айға дейін сұйық орталарда ай сайын, 7 айдан бастап Левенштейн-Йенсенге тоқсан сайын себу, егер микроскопия (+) болса, онда сұйық орталарға себінді және ДСТ 2 қатарға қайта жасау.

Қысқартулар:

1. БҚП-LPA – бірінші қатардағы препараттарға арналған типке тән зондтармен молекулалық гибридизациялау тесті.

2. ДСТ – дәрілік сезімталдыққа тест.

3. ЕҚП-LPA – екінші қатардағы препараттарға арналған типке тән зондтармен молекулалық гибридизациялау тесті.

4. ТБЖМТ/Риф – туберкулезге жылдам молекулалық тест және рифампицинге көнбеушілік.

5. ТБЖМТ/XDR – туберкулезге жылдам молекулалық тест және екінші қатардағы препараттарға көнбеушілік.

6. ҚКБ – қышқылға көнбейтін бактериялар.

7. МГӘ – молекулалық-генетикалық әдіс.

8. МСАК – медициналық-санитариялық алғашқы көмек.

9. ТМБ – туберкулез микобактериясы.

10. фДСТ – фторхинолон қатарындағы препараттарға дәрілік сезімталдық тесті.

11. Bdq – бедаквилин.

12. Cfx – ципрофлоксацин.

13. Dlm – деламанид.

14. Z – пиразинамид.

Туберкулез профилактикасы
жөніндегі іс-шараларды жүргізу
қағидаларына
5-қосымша

Дәрілік сезімталдыққа тест жүргізу үшін туберкулезге қарсы препараттардың сыни концентрациялары

Ескерту. 5-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Препарат	Әдіс	Сыни концентрациялар мкг/мл
Препарат	Әдіс	Левенштейн-Йенсен	MGIT 960
Изониазид	Сұйық, тығыз	0,2	0,1
Рифампицин	Сұйық, тығыз	40,0	0,5
Этамбутол	Сұйық, тығыз	2,0	5,0
Пиразинамид	Сұйық	-	100
Стрептомицин	Сұйық, тығыз	4,0	1,0
Амикацин	Сұйық	30,0	1,0
Левофлоксацин	Сұйық, тығыз	2,0	1,0
Моксифлоксацин	Сұйық, тығыз	1,0	1,0/0,25
Протионамид	Сұйық, тығыз	40,0	2,5
Этионамид	Сұйық, тығыз	40,0	5,0
Линезолид	Сұйық	-	1,0
Бедаквилин	Сұйық	-	1,0
Деламанид	Сұйық	-	0,06
Клофазимин	Сұйық	-	1,0

Қысқарту:

1. MGIT 960 –BACTEC аппаратында зерттеу.

Туберкулез профилактикасы
жөніндегі іс-шараларды жүргізу
қағидаларына
6-қосымша

Ескерту. 6-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1) Дәріге сезімтал, дәріге көнбейтін туберкулезді және латентті туберкулез инфекциясын емдеуге арналған туберкулезге қарсы препараттардың тізбесі

ТҚП атауы ( ХПА)	ТҚП дозасы	Дәрілік нысан
Рифампицин+Изониазид (RH)	150 мг+75 мг	Біріктіріген нысан
Рифампицин + Изониазид + Пиразинамид (RHZ)	150 мг+75 мг+400 мг	Біріктіріген нысан
Рифампицин + Изониазид + Пиразинамид + Этамбутол (RHZE)	150 мг+75 мг+ 400 мг+275 мг	Біріктіріген нысан
Рифампицин+Изониазид (RH)	75 мг+50 мг	Еритін таблетка
Рифампицин+ Изониазид+ Пиразинамид (RHZ)	75 мг+50 мг+150 мг	Еритін таблетка
Изониазид (H)	300 мг; 100 мг	Таблеткалар
Изониазид (H)	50 мг/мл	Ішке қабылдайтын ерітінді
Изониазид (H)	100 мг	Еритін таблетка
Изониазид (H)	100 мг/5 мл 200 мл	Шәрбат
Изониазид (H)	500 мг/5 мл	Бұлшық ет ішіне және вена ішіне енгізу үшін 10% ерітінді
Рифампицин (R)	150 мг; 300 мг	Капсулалар
Рифампицин (R)	20 мг/мл	Пероральды ерітінді
Рифампицин лиофилизат	150 мг	Вена ішіне енгізуге арналған ерітінді дайындайтын лиофилизирленген ұнтақ
Этамбутол (E)	400 мг	Таблетка
Этамбутол (E)	100 мг	Еритін таблетка
Этамбутол (E)	20 мг/мл	Ішке қабылдайтын ерітінді
Этамбутол (E)		Инъекцияға арналған ерітінді 10% 10 мл, 20 мл
Пиразинамид (Z)	400 мг; 500 мг	Таблетка
Пиразинамид (Z)	150 мг	Еритін таблетка
Бедаквилин (Bdq)	100 мг	Таблетка
Бедаквилин (Bdq)	20 мг	Еритін таблетка
Левофлоксациин (Lfx)	100 мг	Еритін таблетка
Левофлоксациин (Lfx)	250 мг; 500 мг; 750 мг	Таблетка
Левофлоксацин (Lfx)	500 мг (5 мг/мл 100 мл)	Инфузияға арналған ерітінді
Моксифлоксацин (Mfx)	400 мг	Қабықпен қапталған таблетка
Моксифлоксацин (Mfx)	400 мг/250 мл	Инфузияға арналған ерітінді
Моксифлоксацин (Mfx)	100 мг	Еритін таблетка
Линезолид (Lnz)	20 мг/мл / 300 мл	Инфузияға арналған ерітінді
Линезолид (Lnz)	150 мг	Еритін таблетка
Линезолид (Lnz)	600 мг	Қабықпен қапталған таблетка
Линезолид (Lnz)	2 мг/1 мл	Инфузияға арналған ерітінді: құты/ контейнерлер 100 мл, 200 мл немесе 300 мл
Клофазимин (Cfz)	50 мг; 100 мг	Капсула немесе таблетка
Циклосерин (Cs/)	125 мг	Шағын капсулалар
Циклосерин (Cs)	250 мг	Капсула
Деламанид (Dlm)	25 мг	Еритін таблетка
Деламанид (Dlm)	50 мг	Таблеткалар
Имипенем+ Циластатин (Imp/Cln)	500 мг + 500 мг	Инфузияға арналған ерітіндіні дайындайтын ұнтақ: құты
Меропенем (Mpm)	1 г	Инъекцияға арналған ерітіндіні дайындайтын ұнтақ: құты (10 мл)
Амикацин (Am)	500 мг/2 мл	Инъекцияға арналған ерітінді, құты
Стрептомицин (S)	1 г	Вена ішіне енгізу үшін ерітінді дайындауға арналған ұнтақ: құты
Этионамид (Eto)	250 мг	Таблетка
Этионамид (Eto)	125 мг	Еритін таблетка
Протионамид (Pto)	250 мг	Үлбірлі қабықпен қапталған таблетка
Пара-аминосалицил қышқылы (ПАСҚ- PAS)		Ішекте еритін қабықпен қапталған түйіршіктер 800 мг/г,600 мг/г, әрқайсысы 4 г, 100 г, 500 г; таблеткалар 500 мг, 1000 мг; ұнтақ әрқайсысы 12,5 г
Пара-аминосалицил қышқылы (ПАСҚ- PAS)	3%; 400 мл, 200 мл, 100 мл	Инфузияға арналған ерітінді
Амоксициллин клавунат (Amx/Clav)түріндегі клавулан қышқылы	0,5 г амоксициллин +0,1 г клавулан қышқылы	Вена ішіне енгізуге арналған ерітінді дайындайтын ұнтақ
Амоксициллин+клавулан қышқылы (Amx/Clav)	амоксицилин клавунат (500/125 мг) түріндегі 125 мг клавулан қышқылы	Үлбірлі қабықпен қапталған таблетка 500 мг/125 мг, 875 мг/125 мг; ыдырайтын таблеткалар 500 мг/125 мг
Рифапентин (P)	150 мг; 300 мг	Таблетка
Претоманид (Pa)	200 мг	Таблетка
Рифабутин (Rfb)	150 мг	Таблетка

2) Салмақ диапазоны бойынша сезімтал туберкулезді емдеуге арналған туберкулезге қарсы препараттардың тәуліктік дозалары (мг) (ДДҰ, 2022 жыл)

Препараттар (ХПА)	Салмақ бойынша дозасы	Препараттың дозасы мг	Салмақ (кг)
Препараттар (ХПА)	Салмақ бойынша дозасы	Препараттың дозасы мг	25-<30 кг	30-<35 кг	35-<50 кг	50-<65 кг	65 кг и более
Изониазид	4-6 мг/кг	300 мг	150 мг	300 мг	300 мг	300 мг	400 мг
Рифампицин	8-12 мг/кг	150 мг	300 мг	450 мг	600 мг	600 мг	750 мг
Пиразинамид	20-30 мг/кг	400 мг	800 мг	1200 мг	1600 мг	1600 мг	2000 мг
Пиразинамид	20-30 мг/кг	500 мг	750 мг	1250 мг	1500 мг	1500 мг	2000 мг
Этамбутол	15-25 мг/кг	400 мг	600 мг	800 мг	1200 мг	1200 мг	1600 мг
Рифапентин		150 мг			1200 мг	1200 мг	1200 мг
Рифапентин		300 мг			1200 мг	1200 мг	1200 мг
Моксифлоксацин		400 мг			400 мг	400 мг	400 мг
Бекітілген дозаларда біріктірілген препараттар
RHZE		150 мг+75 мг+ 400 мг+275 мг	2	3	4	4	5
RHZ		150 мг+75 мг +400 мг	2	3	4	4	5
RH		150 мг+75 г	2	3	4	4	5

Ескерпе:

1) бекітілген дозалары бар туберкулезге қарсы біріктірілген препараттардағы Рифампициннің ең жоғары тәуліктік дозасы – 750 мг;

2) ОДКК емдеу режимін тағайындаған жағдайда (2HPMZ/2HPM), Рифапентин (P) үшін тәуліктік доза: 35 -<50 кг, 50-<65 кг, 65 кг+ салмақтағы пациенттер үшін емдеудің бүкіл кезеңі бойына 1200 мг; Моксифлоксацин (M) үшін тәуліктік доза: 35 -<50 кг, 50-<65 кг, 65 кг+ салмақтағы пациенттер үшін емдеудің бүкіл кезеңі ішінде 400 мг.

3) 5-25 кг салмақтағы балаларда сезімтал туберкулезді емдеу үшін туберкулезге қарсы препараттардың тәуліктік дозалары

Салмағы 25 кг дейін болатын балаларға арналған бірінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттардың тәуліктік дозаларын есептеу және рұқсат етілген ауытқулар (Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы, 2022 жыл)
Препараттар (ХПА)	Тәуліктік дозасын мг/кг салмағына есептеу	Тәуліктік дозаның мг/кг салмағына срұқсат етілетін ауытқулар	Ең жоғары тәуліктік доза (мг)
Изониазид	10	7-15	300
Рифампицин	15	10-20	600
Пиразинамид	35	30-40	2000
Этамбутол	20	15-25	1200

Ескерпе:

25 кг артық салмағы бар балаларға туберкулезге қарсы препараттар дозасын есептеу ересектердегі сияқты жүргізіледі.

Күнделікті қабылдаған жағдайда ересектерде тәуліктік дозаның рұқсат етілген ауытқу (шекті рұқсат етілген межелер): изониазид – 4-6 мг/кг, рифампицин – 8-12 мг/кг, пиразинамид – 20-30 мг/кг, этамбутол – 15-20 мг/кг.

4) Бекітілген дозасы бар, туберкулезге қарсы біріктірілген препараттар

Жас топтары	Таблетка саны
	Қарқынды фаза		Колдаушы фаза
	RHZ (75/50/150)	E (100)	RH (75/50)
4-<8* кг	1	1	1
8-<12 кг	2	2	2
12-<16 кг	3	3	3
16- <25 кг	4	4	4
≥25 кг	ересек дозаға және дәрілік түрге ауысу

Ескерпе:

Н-ге монорезистенттілік жағдайда және R-ге сезімталдығы расталған жағдайда емдеу левофлоксацин қосылған 4 препаратпен жүргізіледі, схемадан изониазид алынады.

* Салмақ диапазоны әр диапазонның жоғарғы межесін өзгерту арқылы жаңартылды. Егер баланың салмағы 7,9 кг болса, тәуліктік доза 4-<8 кг диапазонына сәйкес таңдалады. Егер баланың салмағы 8.0 кг болса, тәуліктік доза 8-<12 кг диапазонына сәйкес таңдалады.

Таблеткаларды 50 мл суда еріту керек. Бала еріген сәттен бастап 10 минут ішінде барлық көлемде қабылдауы керек. Егер бала барлық көлемді қабылдай алмаса, таблеткаларды сұйықтықтың аз мөлшерінде ерітуге болады.

5) Балаларда, жасөспірімдерде, ересектерде дәріге көнбейтін туберкулезді емдеуге арналған туберкулезге қарсы препараттардың тәуліктік дозалары (мг) (ДДҰ, 2022 жыл)

Препарат

Салмаққа байланысты тәуліктік доза

Дәрілік нысан және дозасы (ТҚП қажет болған жағдайда 10 мл суда еріту)

15 жастан кіші пациенттердің салмағы (кг)

Ең жоғары тәуліктік доза

3-<5 кгa

5-<7 кгa

7-<10 кг

10-<16 кг

16-<24 кг

24-<30 кг

30-<36 кг

36-<46 кг

46-<56 кг

56-<70 кг

70 кг және одан жоғары

Левофлоксацин (Lfx)

15-20 мг/кг

Еритін таблетка 100 мг
(10мг/10мл)

5 мл (0.5 еритін таблетка)

100 мг

150 мг

200 мг

300 мг

Таблетка 250 мг (25 мг/мл)

2 млb

5 мл (125 мг)b

250 мг

375 мг

500 мг

750 мг

1000 мг

1500 мг

Таблетка 500 мг

500 мг

750 мг

1000 мг

Таблетка 750 мг

750 мг

1125 мг

Моксифлоксацин (Mfx)

10-15 мг/кг

Еритін таблетка 100 мг (10 мг/10 мл)

4 мл

8 мл

150 мг

200мг

300 мг

400 мг

Таблетка 400 мг (40 мг/1мл) (стандартты доза)

1 млb

2 млb

3 млb

5 мл (200 мг)b

7,5 мл (300мг)b

400 мг

Таблетка 400 мг (жоғары доза)

400-600 мг

600 мг

600-800 мг

800 мг

Препарат

Салмаққа байланысты тәуліктік доза

Дәрілік нысан және дозасы (ТҚП қажет болған жағдайда 10 мл суда еріту)

3-<5 кгa

5-<7 кгa

7-<10 кг

10-<16 кг

16-<24 кг

24-<30 кг

30-<36 кг

36-<46 кг

46-<56 кг

56-<70 кг

70 кг және одан жоғары

Ең жоғары тәуліктік доза

Бедаквилин (Bdq)

Еритін таблетка 20 мг

0 - < 3 ай: 2 апта бойы 30 мг;
содан кейін аптасына 10 мг-нан 3 рет (дүйсенбі, сәрсенбі, жұма – Дс, Ср, Жм) 22 апта ішінде;
≥3 ай: 2 апта бойы 60 мг; содан кейін аптасына 20 мг - нан 3 рет (Дс/Ср/ Жм) 22 апта ішінде

0 - < 3 ай: 2 апта бойы 30 мг; содан кейін аптасына 10 мг-нан 3 рет Дс / Ср/Жм
22 апта ішінде;
3 - < 6 ай: 2 апта бойы 60 мг);
содан кейін аптасына 20 мг -нан 3 рет (Дс/ Ср/Жм ) 22 апта ішінде;
≥6 ай:
2 апта бойы 80 мг; содан кейін 40 мг – аптасына 3 рет (Дс/Ср /Жм) 22 апта ішінде

3- < 6 ай: 2 апта бойы 60 мг; содан кейін аптасына 20 мг 3 рет (Дс/ Ср/Жм) 22 апта ішінде;
≥6 ай: 2 апта бойы 120 мг;
содан кейін аптасына 60 мг 3 рет (Дс/ Ср/Жм) 22 апта ішінде;

2 апта бойы 200 мг; содан кейін аптасына 3 рет – 100 мг (Дс/Ср/ Жм ) 22 апта ішінде;

2 апта бойы 400 мг; содан кейін аптасына 3 рет – 200 мг (Дс/Ср/Жм) 22 апта ішінде

Таблетка 100 мг (10 мг/мл)d

-0 - < 3 ай: 2 апта бойы 3 мл;
содан кейін 1 мл-дан аптасына 3 рет (Дс, Ср, Жм) 22 апта ішінде;
≥3 ай: 2 апта бойы 6 мл; содан кейін аптасына 2 мл-дан 3 рет (Дс/Ср/Жм) 22 апта ішінде.

0 - < 3 ай: 2 апта бойы 3 мл; содан кейін аптасына 3 рет 1 мл-дан Дс / Ср/Жм
22 апта ішінде;
3 - < 6 ай: 2 апта бойы 6 мл);
содан кейін аптасына 2 мл-дан 3 рет (Дс/ Ср/Жм) 22 апта ішінде;
≥6 ай:
2 апта бойы 8 мл; содан кейін 4 мл – аптасына 3 рет (Дс/ Ср/Жм) 22 апта ішінде

3- < 6 ай: 2 апта бойы 6 мл; содан кейін аптасына 3 рет 2 мл (Дс/Ср/Жм) 22 апта ішінде;
≥6 ай: 2 апта бойы 12 мл;
содан кейін аптасына 3 рет 6 мл (Дс/Ср/Жм) 22 апта ішінде;

2 апта бойы 200 мг; содан кейін аптасына 100 мг 3 рет (Дс/Ср/ Жм) 22 апта ішінде;

400 мг 2 апта бойы; содан кейін 200 мг –аптасына 3 рет (Дс/Ср/Жм ) 22 апта ішінде;

Препарат

Салмаққа байланысты тәуліктік доза

Дәрілік нысан және дозасы (ТҚП қажет болған жағдайда 10 мл суда еріту)

3-<5 кгa

5-<7 кгa

7-<10 кг

10-<16 кг

16-<24
кг

24-<30
кг

30-<36

36-<46 кг

46-<56 кг

56-<70 кг

70 кг және одан жоғары

Ең жоғары тәуліктік доза

Линезолид (Lzd)

10-12 мг/кг
1 р/күні не > 15 кг сал маққа;
15мг/кг 1 р/күні не <16 кг сал маққа

Суспензия
20 мг/мл

2 мл

4 мл

6 мл

8 мл

11 мл

14 мл

15 мл

20 мл

600 мг

Еритін таблетка
150 мг
(15мг/мл)

2,5 мл

5 мл
(75мг еритін таблетка)

150 мг

300 мг

450 мг

600 мг

Таблетка 600 мг
(60 мг/мл)

150 мг
1,25 млb

2,5 млb (150 мг)

5 мл (150 мг )b.e

5 мл (300мг)b

450 мг

600 мг

Клофаземин
(Cfz)

2-5мг/кг

Капсула немесе таблетка 50мг

50 мг Дс/Жм

50 мг күн ара (бұдан әрі – күн ара)
(Дс/Ср/Жм)

50 мг

100 мг

Капсула немесе таблетка 100 мг

50 мг – Дс/Жм

50 мг – Дс/Ср/Жм

100 мг

Циклосерин (Cs)

15-20 мг/кг

125 мг мини капсулалар
(12,5 мг/мл)

2 млb g

4 млb

125 мг

250 мг

375 мг

500 мг

1000 мг

250 мг капсулалар
(25 мг/мл)

1 мл b g

2 млb

5 млb

250 мг

500 мг

750 мг

1000 мг

Этамбутол (E)

15-25 мг/кг

Еритін таблетка 100 мг (10 мг/мл)

5 мл
(50 мг еритін таблетка)

100 мг

200 мг

300 мг

400 мг

400 мг таблеткалар (40/мг/мл)

1.5 мл b

3 млb

4 млb

6 мл

400 мг

600 мг

800 мг

1200 мг

1600 мг

Препарат

Салмаққа байланысты тәуліктік доза

Дәрілік нысан және дозасы (ТҚП қажет болған жағдайда 10 мл суда еріту)

3-<5 кгa

5-<7 кгa

7-<10 кг

10-<16 кг

16-<24 кг

24-<30 кг

30-<36 кг

36-<46 кг

46-<56 кг

56-<70 кг

70 кг
және одан жоғары

Ең жоғары тәуліктік доза

Деламанид (Dlm)

Еритін
таблетка
25 мг

25 мг

<3 ай – 25 мг-нан
күніне 1 рет
≥3 ай – 25 мг-нан күніне екі рет

25 мг-нан күніне 2 рет

50 мг – таңертең;
25 мг – кешке

50 мг – күніне 2 рет

Таблетка
50 мг h (5 мг/мл)

5мл (25мг) бір қабылдау b

<3 ай – 5 мл (25 мг) күніне 1 рет
> 3 ай – 5 мл (25мг) – күніне 2 рет

5мл (25 мг) – күніне 1 рет

10 мл (50мг) – таңертең;
5 мл (25мг таблетка) – кешке

50 мг – күніне 2 рет

100 мг– күніне 2 рет

Пиразинамид
(Z)

30-40 мг/кг

Еритін таблетка
150 мг
(15 мг/мл)

5 мл
(75 мг)

150 мг

300 мг

450 мг

750 мг

Таблетка 400 мг (40 мг/мл)

2,5 млb

5 мл
(200 мг) b

7,5 мл
(300 мг) b

400 мг

800 мг

1000 мг

1200 мг

1600 мг

2000 мг

Таблетка
500 мг
(50 мг/мл)

2 млb

5 мл
(250 мг)b

500 мг

750 мг

1000 мг

1250 мг

1500 мг

2000 мг

Меропенем (Mpm)

Әр 8 сағат сайын вена ішіне 20-40 мг / кг

Құты 1 г, венаға енгізуге арналған ұнтақ (20мл)

1 мл

2 мл

4 мл

6 мл

9 мл

11 мл

1000 мг-нан 3 рет күніне немесе 2000 мг- нан 2 рет күніне

Тек клавулан қышқылымен тағайындалады

Препарат

Салмаққа байланысты тәуліктік доза

Дәрілік нысан және дозасы (ТҚП қажет болған жағдайда 10 мл суда еріту)

3-<5 кгa

5-<7 кгa

7-<10 кг

10-<16 кг

16-<24 кг

24-<30 кг

30-<36 кг

36-<46 кг

46-<56 кг

56-<70 кг

70 кг және одан жоғары

Ең жоғары тәуліктік доза

Имипенем+ Циластатин (Imp/Cln)

Иньекцияға арналған ұнтақ 500мг + 500мг(10мл)

15 жасқа дейінгі пациенттерге тағайындалмайды
(Меропенем ұсынылады)

1000 мг- күніне 2 рет

Амикацин (Am)

15-20 мг/кг

Құты 500 мг/2 мл инъекциялық ерітінді

750 мг /3 мл -1000 мг/4 мл

1000 мг/4 мл

18 жастан ересектерге ғана ұсынылады

Стрептомицин (S)

20-40 мг/кг

Құты 1 г

18 жастан ересектерге ғана ұсынылады

Этионамид
(Eto) немесе Протионамид (Pto)

15-20 мг/кг

Еритін таблетка 125 мг (12,5 мг/мл)

3 млb

7 млb

125 мг

250 мг

375 мг

500 мг

1000 мг

Таблетка 250 мг (25 мг/мл)

125 мг
3 млb

5 мл
(125 мг)b

250 мг

500 мг

750 мг

1000 мг

Препарат

Салмаққа байланысты тәуліктік доза

Дәрілік нысан және дозасы (ТҚП қажет болған жағдайда 10 мл суда еріту)

3-<5 кгa

5-<7 кгa

7-<10 кг

10-<16 кг

16-<24 кг

24-<30 кг

30-<36 кг

36-<46 кг

46-<56 кг

56-<70 кг

70 кг
және одан жоғары

Ең жоғарытәуліктік доза

Изониазид (H)

15-20 мг/кг
(жоғары доза)

Раствор
50 мг/мл

5 мл

9 мл

15 мл

20 мл

Еритін таблетка
100 мг

5 мл
(50 мг)

100 мг

150 мг

200 мг

300 мг

400 мг

500 мг

Таблетка
300 мг

300 мг

450 мг

600 мг

Клавулан
қышқылы Amx/Clav)

250 мг амоксициллин /62,5 мг клавулан қышқылы /5мл ішуге арналған ерітінді немесе суспензия дайындауға арналған ұнтақ

1,5 мл – күніне 3 рет

2 мл – күніне 3 рет

3 мл – күніне 2 рет

5 мл – күніне 3 рет

8 мл – күніне 3 рет

10 мл – күніне 3 рет

Таблеткалар 125 мг клавулан қышқылы түрінде амоксициллин клавуланаты (500/125 мг)

125 мг –3 рет күніне

125 мг – күніне 3 рет

Претоманид

Таблеткалар
200 мг

200 мг

Дозалау бойынша ұсынымдар ДДҰ нұсқаулықтарындағы қазіргі бар дәлелдерге негізделген.

Бұл дозаны қолдану үшін ересектерге арналған ұсақталған таблеткаларды немесе капсулалардың құрамын 10 мл суда еріту керек. Кестедегі мл мөлшері қабылдау үшін қажетті дозаны көрсетеді. Бұл қатты дәрілік формалардың бөлінуіне жол бермейді, дегенмен ересектерге арналған еріген, ұсақталған таблеткалардың биожетімділігі дәл анықталмаған (ыдырайтын таблеткаларды қолданған жөн).

Уыттылық қаупі бар жағдайларды қоспағанда, өте жоғары дозаларды қолдануға болады; фармакокинетикалық өзара әрекеттесу, аз сіңіру немесе басқа себептерге байланысты деңгейдің төмендеуі күтіледі; немесе штаммның дәріге төзімділік деңгейі төмен.

Дәлелдерге сәйкес, Bdq ересектерге арналған 100 мг таблеткалар суда суспензия түрінде ерітілген, тұтастай жұтылған таблеткаларға биоэквивалентті.
Bdq 100 мг қабылдағанға дейін суда суспензия түрінде ұсақталған таблеткаларды қатты араластыру/шайқау қажет.

Қолдану кезінде Линезолид салмағы 16-дан <24 кг-ға дейінгі балаларда дозалау үшін 600 мг таблеткалар мен 150 мг еритін таблеткалар, мг/кг-дағы доза 10-12 мг/кг-нан асады, клиницисттер еритін таблетканы қолдану үшін 10 мл суда 600 мг таблеткаларды еріту нәтижесінде алынған 1,5 немесе 4 мл ерітіндіні таңдай алады.

Клофаземин таблеткалары ыдырайтын болып табылмайды (техникалық ыдырайтын емес), бірақ суда 5 минут ішінде баяу еруі мүмкін (50 мг үшін 5 мл және 100 мг үшін 10 мл таблетка). Суспензияны қабылдағанға дейін араластыру керек.
100 мг жұмсақ капсулаларды балаларға қабылдау қиын, сондықтан ТҚП өтінімінде балаларға арналған 50 мг таблетканы ескерген жөн.

Салмағы 3-<7кг балалар үшін дозасы бұрын ұсынылғаннан төмен. Бұл нейропсихиатриялық жағымсыз құбылыстардың жоғары қаупімен байланысты салыстырмалы түрде жоғары экспозицияға байланысты, бұл әсіресе Циклосеринді Деламанидпен бір мезгілде қолданғанда маңызды.

Дәлелдерге сәйкес, ересектерге арналған 50 мг Dlm таблеткалары суда суспензия түрінде ерітілген, тұтас жұтылған таблеткаларға биоэквивалентті.

Амикацин мен Стрептомицинді 18 жас және одан үлкен жастағы ересектерде пероральды препараттарды қолдану арқылы тиімді емдеу режимін таңдау мүмкін болмаған жағдайда қолдануға болады және препараттарға сезімталдық расталды, сонымен қатар жағымсыз құбылыстарды мониторингілеу үшін мүмкіндік бар. Есту қабілетінің жоғалуы сөйлеудің дамуына және мектепте оқу қабілетіне әсер етуі мүмкін есту мүшесінің қатты әсер етуін ескере отырып, балаларда инъекциялық препараттарды қолдану ерекше жағдайларда, құтқару үшін емдеу режимі ретінде болуы керек және ототоксикалықты ерте анықтауды қамтамасыз ету үшін емдеу қатаң бақылауда болуы керек. Осы препараттарды тағайындаған жағдайда, амикацин үшін 2 жастан асқан балаларға арналған тәуліктік доза-15-20 мг/кг, ал стрептомицин үшін-20-40 мг/кг. Нәрестелер мен 2 жасқа дейінгі балаларға арналған дозаны анықтау үшін фтизиатр/педиатр дәрігерімен консультация жасап, клиренстің орнын толтыру үшін мг/кг төмен дозаны қолдану керек. Ауырсынуды азайту үшін лидокаинмен дәрі-дәрмектерді енгізу ұсынылады.

Балаларға арналған екінші қатардағы препараттармен емдеу схемасын жасау кезінде ТҚП тәуліктік дозасын анықтау бойынша ерекше түсініктемелер.
• Шала туылған нәрестелер мен дене салмағы төмен <3кг балалар үшін ТҚП тәуліктік дозасын анықтау үшін облыстық және/немесе ұлттық деңгейдегі фтизиатр-педиатр маманымен консультация жасау керек.
• Дене салмағы 3-тен <5 кг-ға дейінгі нәрестелер үшін ТҚП тәуліктік дозасын анықтау үшін фтизиатр маманымен-облыстық және/немесе ұлттық деңгейдегі фтизиатр-педиатрмен консультация жасау керек.
• Нәрестелер мен балалардағы туберкулезді емдеу үшін ересектерге қолданылатын таблеткаларды немесе капсулаларды бөлуден гөрі балалардың дәрілік формаларын (еритін таблеткаларды) қолданған жөн. Дәрілік формаларды ерітуге болатын жағдайларда, жоғарыда көрсетілген кестеде дәрілік нысанды суда ерітуге негізделген дозалар және алынған жалпы көлемнен (aliquots) мл-де ұсынылатын мөлшер келтірілген. Кестедегі мл саны қамтамасыз етілуі керек дозаға сәйкес келеді. Алынған жалпы ерітіндіден салмақ диапазонына сәйкес кестеде көрсетілген көлемді дереу қабылдау керек, ал 10 мл қалдықты тастау керек.
• Кейбір салмақ диапазондары үшін кестеде балаларға арналған дәрілік нысандар түрінде де, ересектерге де препараттар енгізілген. Егер ересектерге арналған дозасы бар препараттар қолданылса, кестеде таблеткалардың /капсулалардың мл-де (aliqouts) еруін ескере отырып және таблеткалардың бір бөлігі (үлесі) түрінде (егер үлесі 0,5 немесе одан көп болса) доза көрсетіледі. Aliquots таблетканы/капсуланы 10 мл суда ұсақтап, еріткеннен кейін жалпы ерітіндіден қолдану қажет көлемді білдіреді.

Қысқартулар:

1. ДДҰ – Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы.

2. ОДКК – орталықтандырылған дәрігерлік- консультациялық комиссия.

3. ТҚП – туберкулезге қарсы препарат.

4. ХПА – халықаралық патенттелмеген атау.

5. E – этамбутол.

6. RH – рифампицин мен изониазидті біріктіріп профилактикалық емдеудің схемасы.

7. RHZ – рифампицин-изониазид-пиразинамидті біріктіріп профилактикалық емдеудің схемасы.

8. RHZE – рифампицин-изониазид-пиразинамид-этамбутолды біріктіріп профилактикалық емдеудің схемасы.

9. 2HPMZ/2HPM – 2 ай изониазид-рифампентин-моксифлоксацин-пиразинамид/2 ай изониазид-рифампентин-моксифлоксацинді біріктіріп профилактикалық емдеудің схемасы

Туберкулез профилактикасы
жөніндегі іс-шараларды
жүргізу қағидаларына
7-қосымша

Туберкулезге қарсы емді үзген кезде қабылданатын шаралар

1. Кемінде 1 ай үзілсе
Науқасты табу. Емнің не себепті үзілгенін анықтап, себебін жою. Емді жалғастыру және үзіліс нәтижесінде қабылданбаған туберкулезге қарсы препараттардың мөлшерін толтыру мақсатында оны ұзарту.
2. 1 айдан 2 айға дейінгі үзіліс
Бастапқы іс-қимыл		Кейінгі іс-қимыл
1) Науқасты табу; 2) емнің не себептен үзілгенін анықтау және себебін жою; 3) 2 рет қақырық жағындысын зерттеу; 4) қақырық бактериоскопиясы нәтижелері анықталғанша емді жалғастыру	Қақырық жағындысының нәтижесі теріс немесе науқаста өкпеден тыс туберкулездің болуы	Емді жалғастыру және үзіліс нәтижесінде қабылданбаған туберкулезге қарсы препараттардың мөлшерін толтыру мақсатында емнің мерзімін ұзарту
	Кем дегенде 1 қақырық бактериоскопиясының нәтижесі оң болса	Қақырықты дәрілік сезімталдыққа тест жүргізу арқылы культуральдық әдістермен зерттеу. Дәрілік сезімталдыққа тест нәтижесін алғанға дейін бұрын жүргізілген ем тәртібін жалғастыру. Емді бұдан әрі жалғастыру тактикасы дәрілік сезімталдыққа тест нәтижесімен орталықтандырылған дәрігерлік консультациялық комиссияның шешіміне байланысты
3. 2 ай және одан да көп үзіліс
1) Науқасты табу; 2) емнің не себептен үзілгенін анықтау және себебін жою; 3) 3 рет қақырық жағындысын зерттеу; 4) қақырық бактериоскопиясының нәтижелері анықталғанша емді бастамау	Қақырық жағындысының нәтижесі теріс немесе науқаста өкпеден тыс туберкулездің болуы	Шешімді орталықтандырылған дәрігерлік консультациялық комиссия қабылдайды: Егер дәрілік сезімталдыққа тест деректері немесе зертханалық дәлелденген көптеген дәрілерге көнбейтін зертханалық туберкулез болмаса қақырықты немесе басқа биологиялық материалды дәрілік сезімталдыққа зерттеу, науқасты "Басқалар" типімен қайта тіркеу және І санаттың қарқынды фазасында емді бастау
		Егер емді үзу кезінде көптеген дәрілерге көнбейтін туберкулез зертханалық расталса, онда науқасты "Басқалар" типімен ІV санатқа тіркеу және екінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен емді бастау қажет
	Қақырық бактериоскопиясының кем дегенде 1 оң нәтижесі алынса	Егер дәрілік сезімталдыққа тест деректері немесе зертханалық дәлелденген көптеген дәрілерге көнбейтін туберкулез болмаса, онда қақырықты дәрілік сезімталдық тестке зерттеу, науқасты "Үзілістен кейінгі ем" типімен қайта тіркеу және І санаттың қарқынды фазасында ем бастау қажет
		Егер емді үзу кезінде көптеген дәрілерге көнбейтін туберкулез зертханалық расталса, онда науқасты "Үзілістен кейінгі ем" типімен ІV санатқа тіркеу және екінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен ем бастау қажет.
		Жеке ем кестелері бойынша ем алып жүрген науқас туберкулезге қарсы препараттарды қабылдауды үзген жағдайда емдеу туберкулезге қарсы екінші қатардағы препараттарға сезімталдық сынағының нәтижелері алынғанға дейін сол схема бойынша ем алады және емдеу режимі дәрілік препараттардың сезімталдығы туралы деректерді ескере отырып түзетіледі.

Туберкулез профилактикасы
жөніндегі іс-шараларды жүргізу
қағидаларына
8-қосымша

Қысқартылған және ұзақ емдеу режимдерін алатын, дәрілерге көнбейтін туберкулезбен ауыратын пациенттерді емдеу мониторингі

Ескерту. 8-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Зерттеу	Жүргізу жиілігі
Микробиологиялық зерттеулер
Микроскопия	Ай сайын, емдеудің соңына дейін
Тығыз орталарға себінді (Левенштейн-Йенсен әдісімен)	Емдеуді бастамас бұрын, 7-айдан бастап тоқсан сайын
Сұйық орталарға себінді	Емдеуді бастамас бұрын, содан кейін 6 айға дейін ай сайын, бактериологиялық реверсия басталған кезде. Қысқартылған емдеу режимінде – емдеу курсының соңына дейін ай сайын
Дәрілік сезімталдыққа тест (ДCТ)	Емдеудің басында, себіндінің оң нәтижесінде, сондай-ақ бактериологиялық реверсия басталған кезде.
Молекулалық-генетикалық әдіс	Емдеуді бастамас бұрын, себіндінің оң нәтижесінде, сондай-ақ бактериологиялық реверсия басталған кезде. Ерекше жағдайларда, сұраныс бойынша емдеу процесінде туберкулезге қарсы препараттарға көнбеушіліктің дамуына күдік туған жағдайда
Радиологиялық зерттеу
Кеуде қуысының рентгенограммасы	Емдеудің басында және емдеу курсының соңына дейін тоқсан сайын, көрсетілімдер бойынша – жиірек.
Клиникалық зерттеу
Дене салмағын өлшеу, Дене салмағының индексі	Ай сайын
Клиникалық тексеру	Стационарда: аптасына 3 рет, ауыр пациенттер үшін – күн сайын. Амбулаторлық кезеңде – әр 10 күн сайын.
Парестезия/перифериялық нейропатияларды тексеру (камертон, медициналық балғашық)	Емдеуді бастамас бұрын, бұдан әрі линезолидті тағайындаған кезде ай сайын (нейропатия болған жағдайда невропатологтың консультациясы)
Электрокардиография (бұдан әрі – ЭКГ)	Емдеудің басында, 2 аптадан кейін, бұдан әрі - ай сайын, көрсетілімдер бойынша - жиірек (көрсетілімдер бойынша кардиологтың консультациясы)
Көру және түс сезу өрісі мен өткірлігін анықтау	Этамбутолмен немесе линезолидпен емдеудің басында. Көру өткірлігінің немесе түсті сезуінің бұзылуына күдік туындаған кезде, зерттеуді қайталаңыз.
Психологтың (психиатр-наркологтың және (немесе) психотерапевттің) немесе әлеуметтік қызметкерді оқыту, олардың консультациясы	Емдеуді бастамас бұрын, бұдан әрі – көрсетілімдер бойынша
Аудиометрия	Туберкулезге қарсы инъекциялық препаратпен емдеу кезінде – ай сайын, көрсетілімдер бойынша.
Кеуде қуысының компьютерлік томографиясы	Көрсетілімдер бойынша
Томограмма	Көрсетілімдер бойынша
Зертханалық зерттеу
Қанның жалпы толық (немесе кеңейтілген) талдауы	Ай сайын
Несептің жалпы талдауы	Ай сайын
Қанның биохимиялық талдауы (АлАТ, AсАT, жалпы билирубин, тікелей билирубин, альбумин* липаза, амилаза, сілтілі фосфатаза*, қандағы глюкоза, жалпы креатинин, несепнәр, ШФЖ, альбумин)	Емдеуді бастамас бұрын, бұдан әрі ай сайын, көрсетілімдер бойынша жиірек. - деламанид тағайындалғанда ай сайын *- претоманид тағайындағанда ай сайын
Қан сарысуындағы калий, магний және кальций деңгейі	Калий, магний және кальций деңгейі емдеудің басында, одан әрі айсайын бедаквилин, деламанид, инъекциялық препараттарды қолданғанда анықталады. ЭКГ-да қандай-да бір ауытқулар пайда болған кезде қайталау (QTc аралығының ұзаруы). Қан сарысуында магний деңгейі гипокалиемия анықталған сайын анықталады.
Тиреотропты гормон (ТТГ)	Емдеудің басында, көрсетілімдер бойынша динамикада

Қысқартулар:

1. АлАТ – аланинаминотрансфераза.

2. АсАТ – аспартатаминотрансфераза.

3. ДСТ – дәрілік сезімталдыққа тест.

4. ШФЖ – шумақтық фильтрация жылдамдығы.

Туберкулез профилактикасы
жөніндегі іс-шараларды жүргізу
қағидаларына
9-қосымша

Туберкулезбен ауыратын науқастарды динамикалық байқау (топтардың сипаттамасы, байқау мерзімдері, қажетті іс-шаралар мен нәтижелер)

Ескерту. 9-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 11.04.2025 № 35 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Топтар және кіші топтар	Сипаттамасы	Байқау мерзімдері	Іс-шаралар	Нәтижелері
Нөлдік топ (0) – диагностикалық
Нөлдік топ (0)	Туберкулез процесінің белсенділігі күмәнді адамдар; Туберкулинге сезімталдық сипатын нақтылауды және дифференциалды диагностиканы қажет ететін, фтизиопульмонологиялық ұйымдарда динамикалық байқауда тұрмайтын балалар	4 ай	Зертханалық зерттеулер (несептің жалпы талдауы, қанның жалпы талдауы, туберкулез микобактерияларына микроскопия және қақырық себіндісі) клиникалық-рентгенологиялық зерттеулер – динамикалық байқауға алу және одан шығару кезінде. Аспаптық және басқа да зерттеу әдістері-көрсетілімдер бойынша. Туберкулин диагностикасы, динамикалық байқауға алу және одан шығару кезінде балалардағы ТРА бар сынама. Туберкулезге қарсы препараттар қолданылмайды. Туберкулезге тән симптомдар пайда болған кезде жоспардан тыс тексеруге жатады.	Динамикалық байқаудан шығару. Белсенді туберкулез анықталған жағдайда кіші топқа ауыстыру: 1) ІА – сезімтал туберкулездің жаңа және қайталанған жағдайлары; 2) ІВ-дәрілерге көнбейтін туберкулез жағдайлары; 3) туберкулин сынамасының инфекциялық этиологиясы (ЛТИ) анықталған кезде ІІІ Б кіші тобына (балалар) ауыстырылады.
Бірінші топ (I) – белсенді туберкулез
IА кіші тобы	Сезімтал туберкулездің жаңадан және қайталанған жағдайлары	Барлық емделу курсы бойы	1) Қанның жалпы талдауы, несептің жалпы талдауы, қанның биохимиялық талдауы –қарқынды фазада ай сайын, емдеудің қолдаушы фазасының ортасында және соңында, көрсетілімдер бойынша – жиірек; 2) микроскопия 2 мәрте, сұйық және тығыз ортада себу, ЖМТБС/Риф, БҚП-LPA, сұйық ортаға өсінді - ем басталғанға дейін бір мәрте; 3) микроскопия 2 мәрте: қарқынды фазаның 2 айынан кейін, жағынды конверсиясы болмаған кезде емдеудің 3-ші және 4-ші айының соңында; 4) басында оң жағындысы бар пациенттерді емдеудің демеуші фазасының ортасында және соңында 2 мәртелік микроскопия; 5) жағындының конверсиясы болмаған кезде емдеудің 2 айынан кейін дәрілік сезімталдыққа тест қоя отырып себу; 6) ем басталғанға дейін, емдеу процесінде 2-3 ай аралықпен рентген-томография (көрсетілімдер бойынша – жиі); 7) ем басталғанға дейін балаларға Манту сынамасы (ТРА сынамасы), кейін көрсетілімдер бойынша. Сезімталдық туберкулездің стандартты емдеу режимдері.	Топқа ауыстыру: 1) екінші топқа (ІІ) – емдеу нәтижесі "емделген" немесе "ем аяқталған" кезде ; 2) ІВ кіші тобына – R-ге көнбеушілікті анықтау кезінде немесе полирезистенттілікпен емдеу нәтижесі "тиімсіз емдеу" кезінде. Нәтижесі "Кейінгі байқау үшін жоғалту" кезінде пациентті іздеудің нәтижесіздігін растайтын Ішкі істер министрлігінің аумақтық органдарының құжаттары негізінде 1 жыл ішінде пациент динамикалық байқаудан шығарылады.
IВ кіші тобы	Қысқартылған немесе ұзақ емдеу режимін алатын, дәрілерге көнбейтін туберкулезбен ауыратын пациенттер	Барлық емделу курсы бойы	1) Қанның жалпы талдауы, несептің жалпы талдауы, қанның биохимиялық талдауы –қарқынды фазада ай сайын, емдеудің қолдаушы фазасында – тоқсан сайын, көрсетілімдер бойынша – жиірек; 2) микроскопия 2 рет, сұйық және тығыз орталарда себінді, ЕҚП/ LPA, сұйық орталарға себінді – ем басталғанға дейін бір рет; 3) микроскопия және себінді (Левенштейн-Йенсен) қақырық конверсиясын алғанға дейін ай сайын 2 рет, кем дегенде алғашқы 6 айда, содан кейін ұзақ емдеу режимінде – емдеудің жалпы курсы аяқталғанға дейін тоқсан сайын; 4) микроскопия және сұйық орталарға себінді ай сайын емдеу курсының барлық 9-12 ай бойы қысқа мерзімді емдеу режимінде жүргізіледі; 5) сұйық және тығыз орталарға екінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттарға дәрілік сезімталдыққа тестті жүргізіп, ем басталғанға дейін және ≥2 айда қарқынды фазаны емдеу барысында микроскопия және/немесе себінді нәтижесі оң болу (3+,2+,1+) дәрежесі төмендемейді; 6) ем басталғанға дейін, емдеу процесінде 2-3 ай аралықпен рентген-томография (көрсетілімдер бойынша жиірек); 7) балаларға ем басталғанға дейін Манту сынамасы (ТРА бар сынама), динамикада – көрсетілімдер бойынша. Тиісті емдеу режимін тағайындау.	Топқа ауыстыру: 1) екінші топқа (ІІ)- нәтижесі "емделген" немесе "ем аяқталған" кезде; 2) ІГ кіші тобына – нәтижесі "тиімсіз емдеу" кезінде. "Кейінгі байқау үшін жоғалту" нәтижесі кезінде пациентті іздеудің нәтижесіздігін растайтын Ішкі істер министрлігінің аумақтық органдарының құжаттары негізінде 1 жыл ішінде пациент динамикалық байқаудан шығарылады. Бұрын режимді бұзған пациенттерді 1В кіші тобына динамикалық байқауға қайта алу туралы шешімді ОДКК қабылдайды.
IГ кіші тобы	Спецификалық емдеуге жатпайтын белсенді туберкулезбен ауыратын пациенттер	Бактерия бөлуді тоқтатқанға немесе басқа қарау тактикасы айқындағанға дейін	1) Қанның жалпы талдауы, несептің жалпы талдауы, қанның биохимиялық талдауы – жарты жылда 1 рет, көрсетілімдер бойынша – жиірек; 2) 2 рет микроскопия және тығыз орталарға себінді және рентгенологиялық зерттеулер – жарты жылда 1 рет.	Топқа ауыстыру: 1) ІВ кіші тобына –туберкулезге қарсы жаңа препараттар мен емдеудің тиімді схемасын тағайындау кезінде; 2) екінші топқа (ІІ) – соңғы 2 жыл ішінде тығыз орталарда себіндінің теріс нәтижелері алынғанға дейін.
Екінші топ (ІІ) – белсенді емес туберкулез
Екінші топ (ІІ)	"Емделген" немесе "ем аяқталған" деген емдеу нәтижесі бар белсенді емес туберкулезбен ауыратын адамдар	1 жыл – аз қалдық өзгерістермен	Жылына 2 рет тексеру (қанның жалпы талдауы, несептің жалпы талдауы, қақырықтың микроскопиясы, тығыз орталарға себінді, рентген-томография). Туберкулезге тән симптомдар пайда болған кезде жоспардан тыс тексеруге жатады. Көрсетілімдер бойынша тексерудің қосымша әдістері	Динамикалық байқаудан шығару
Екінші топ (ІІ)		2 жыл – үлкен қалдық өзгерістермен		Динамикалық байқаудан шығару
Үшінші топ (ІІІ) –туберкулезбен ауыру қаупі жоғары адамдар
ІІІА кіші тобы	Туберкулезбен ауыратын науқаспен байланыста болған	Байланыста болған түгел мерзімі және пациентті тиімді емдеу аяқталғаннан кейін 1 жыл	Жылына 2 рет тексеру (зертханалық, клиникалық-рентгенологиялық зерттеулер). Балаларға – бір мезетте Манту сынамасы және ТРА сынамасы; ересектерге – ТРА сынамасы. Бірінші тексеру кезінде Манту сынамасының нәтижесі теріс болған адамдарға сынама 8-10 аптадан кейін қайталанады. Туберкулезге тән симптомдар пайда болған кезде жоспардан тыс тексеруге жатады. Көрсетілімдер бойынша диагностиканың қосымша әдістері.	Динамикалық байқаудан шығару. Белсенді туберкулез анықталған кезде бірінші топқа (І) ауыстыру. Динамикалық байқаудан шығарылғаннан кейін туберкулезге скрининг жүргізу үшін тексеру жоспарына қосу.
	Бактерия бөлінуіне қарамастан, туберкулездің белсенді түрімен ауыратын науқастармен байланыста болған балалар
	Туберкулезден бұрын белгісіз болған ошақтардан көз жұмған	1 жыл
ІІІБ кіші тобы	Туберкулез микобактерияларын жұқтырған "алғаш рет анықталған", ЛТИ-мен ауыратын ересектер	1 жыл	Динамикалық байқауға алу және одан шығару кезінде несептің жалпы талдауы, қанның жалпы талдауы, Манту сынамасы, ТРА сынамасы және рентгенологиялық тексеру. Көрсетілімдер бойынша қақырық микроскопиясы. Профилактикалық емдеу – бұйрыққа сәйкес. Туберкулезге тән симптомдар пайда болған кезде жоспардан тыс тексеруге жатады.	Динамикалық байқаудан шығару. Белсенді туберкулез анықталған кезде - бірінші топқа (І) ауыстыру. Динамикалық байқаудан шығарылғаннан кейін туберкулезге скрининг жүргізу үшін тексеру жоспарына қосу.
ІІІВ кіші тобы	БЦЖ вакцинасын салуға жағымсыз құбылыстар	1 жыл	Динамикалық байқауға алу және одан шығару кезінде несептің жалпы талдауы, қанның жалпы талдауы, Манту сынамасы, ТРА сынамасы, перифериялық (қолтық асты) лимфа түйіндерін ультрадыбыстық зерттеу және рентгенологиялық тексеру. Өкпеден тыс туберкулез жөніндегі маманның консультациясы. Емдеу режимі – Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес. Диссеменирленген БЦЖ инфекция кезінде (созылмалы гранулематозды ауру) І-ІІ қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен емдеу (пиразинамидті қоспағанда)	Динамикалық байқаудан шығару. Бірінші/екінші иммун тапшылығы бар созылмалы гранулематозды аурумен ауыратын пациенттер МСАК көрсететін ұйымдарда, иммунолог дәрігерінде динамикалық байқауға алынып, туберкулез бойынша қауіп тобында байқалады және негізгі ауруы бойынша ем алады.

Қысқартулар:

1. БҚП-LPA – бірінші қатардағы препараттарға арналған типке тән зондтармен молекулалық гибридизациялау тесті.

2. БЦЖ – Кальмет-Герен вакцинасы.

3. ЕҚП-LPA – екінші қатардағы препараттарға арналған типке тән зондтармен молекулалық гибридизациялау тесті.

4. ТБЖМТ/Риф- туберкулезге жылдам молекулалық тест және рифампицинге көнбеушілік.

5. МСАК – медициналық-санитариялық алғашқы көмек.

6. ОДКК – орталықтандырылған дәрігерлік-консультациялық комиссия.

7. ЛТИ – латентті туберкулез инфекциясы.

8. ТРА – туберкулезді рекомбинантты аллерген.

9. R – рифампицин.

Об утверждении правил проведения мероприятий по профилактике туберкулеза

Правила проведения мероприятий по профилактике туберкулеза

Глава 1. Основные положения

Глава 2. Порядок проведения мероприятий по профилактике туберкулеза

Параграф 1. Специфическая профилактика туберкулеза, включающая вакцинацию согласно Национальному календарю прививок

Параграф 2. Профилактическое лечение латентной туберкулезной инфекции

Параграф 3. Раннее выявление туберкулеза

Параграф 4. Лечение активного туберкулеза

Параграф 5. Диспансерный учет пациентов с диагнозом туберкулез

Схема диагностики латентной туберкулезной инфекции лиц из группы риска

Схемы лечения латентной туберкулезной инфекции у детей и взрослыхв зависимости от чувствительности к противотуберкулезным препаратам индексного случая

Схема обследования пациента при подозрении на туберкулез в организациях, оказывающих первичную медико-санитарную помощь

Схема диагностики туберкулезного менингита

Схема диагностики туберкулеза костей и суставов

Схема диагностики туберкулезного плеврита

Схема диагностики туберкулеза органов мочеполовой системы

Схема диагностики туберкулеза периферических лимфатических узлов

Схема диагностики туберкулеза глаз

Схемы лабораторной диагностики туберкулеза во фтизиопульмонологических организациях Диагностика (схема 1)

Критические концентрации противотуберкулезных препаратов для проведения теста на лекарственную чувствительность

Меры, предпринимаемые при перерывах в лечении туберкулеза

Мониторинг лечения пациентов с лекарственно-устойчивым туберкулезом, получающих короткий и длительный режимы лечения

Динамическое наблюдение больных туберкулезом (характеристика групп, сроки наблюдения, необходимые мероприятия и результаты)

Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидаларын бекіту туралы

Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидалары

1-тарау. Негізгі ережелер

2-тарау. Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу тәртібі

1-параграф. Ұлттық екпелер күнтізбесіне сәйкес вакцина егуді қамтитын туберкулездің арнайы профилактикасы

2-параграф. Латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу

3-параграф. Туберкулезді ерте анықтау

4-параграф. Белсенді туберкулезді емдеу

5-параграф. Туберкулез диагнозы бар пациенттердің диспансерлік есебі

Қауіп тобындағы адамдарда латентті туберкулез инфекциясын диагностикалау схемасы

Индекстік жағдайдың туберкулезге қарсы препараттарға сезімталдығына байланысты балалар мен ересектердегі латентті туберкулез инфекциясын емдеу схемалары

Медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін ұйымдарда туберкулезге күдік туған кезде пациентті тексеру схемасы

Туберкулез менингитін диагностикалау схемасы диагностикалау схемасы

Сүйек және буын туберкулезін диагностикалау схемасы

Туберкулезді плевритті диагностикалау cхемасы

Несеп-жыныс жүйесі мүшелерінің туберкулезін диагностикалау схемасы

Перифериялық лимфа түйіндерінің туберкулезін диагностикалау схемасы

Көз туберкулезін диагностикалау схемасы

Фтизиопульмонологиялық ұйымдардағы туберкулезді зертханалық диагностикалау схемасы Диагностика (1-схема)

Сезімтал туберкулез кезінде емді бақылау (2-схема)

Дәріге көнбейтін туберкулез кезінде емді бақылау (3-схема)

Дәрілік сезімталдыққа тест жүргізу үшін туберкулезге қарсы препараттардың сыни концентрациялары

Туберкулезге қарсы емді үзген кезде қабылданатын шаралар

Қысқартылған және ұзақ емдеу режимдерін алатын, дәрілерге көнбейтін туберкулезбен ауыратын пациенттерді емдеу мониторингі

Туберкулезбен ауыратын науқастарды динамикалық байқау (топтардың сипаттамасы, байқау мерзімдері, қажетті іс-шаралар мен нәтижелер)

Схемы лечения латентной туберкулезной инфекции у детей и взрослых
в зависимости от чувствительности к противотуберкулезным препаратам индексного случая