БҰЙЫРАМЫН:
1. "Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 30 қарашадағы № ҚР ДСМ 214/2020 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 21695 болып тіркелген) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:
кіріспе мынадай редакцияда жазылсын:
"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі 98-бабының 2-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:";
көрсетілген бұйрықпен бекітілген Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидаларында:
1 және 2-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
"1. Осы Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі (бұдан әрі – Кодекс) 98-бабының 2-тармағына сәйкес әзірленді және Қазақстан Республикасында туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу тәртібін айқындайды.";
2. Осы Қағидаларда пайдаланылатын негізгі ұғымдар:
1) ауқымды дәріге дейін көнбейтін туберкулез – штаммдары рифампицинге, рифампицинге және изониазидке, сондай-ақ фторхинолон қатарындағы препараттардың біріне (левофлоксацин, моксифлоксацин) көнбейтін туберкулез микобактерияларынан туындаған туберкулез;
2) ауқымды дәріге көнбейтін туберкулез – штаммдары рифампицинге, рифампицинге және изониазидке, сондай-ақ фторхинолон қатарындағы препараттардың біріне (левофлоксацин, моксифлоксацин) және кем дегенде А тобындағы қосымша бір препаратқа көнбейтін туберкулез микобактерияларынан туындаған туберкулез;
3) бактериологиялық конверсия – бактериологиялық расталған туберкулезбен ауыратын пациенттен кемінде 7 күн айырмашылықпен алынған кем дегенде екі ретті өсіріндінің (дәріге көнбейтін және сезімтал туберкулез үшін) немесе жағындылардың (тек дәріге сезімтал туберкулез үшін) теріс нәтижесі;
4) бактериологиялық расталған туберкулез – бұл биологиялық материал үлгісінің жағынды микроскопиясының және/немесе өсірінді әдіспен зерттеудің (себіндінің) және/немесе молекулалық-генетикалық диагностика әдісінің оң нәтижесі болатын туберкулез жағдайы;
5) бактериологиялық реверсия – пациентте бактериологиялық конверсиядан кейін немесе туберкулезді бактериологиялық растамасы жоқ пациенттерде кемінде 7 тәулік айырмашылықпен алынған екі және одан да көп ретті өсіріндінің (дәріге көнбейтін және сезімтал туберкулез үшін) немесе жағындылардың (тек дәріге сезімтал туберкулез үшін) оң нәтижесі;
6) бала (балалар) – он сегіз жасқа толмаған (кәмелет жасына жетпеген) адам;
7) бейнебақыланатын емдеу (бұдан әрі – ББЕ) – туберкулезбен ауыратын пациенттерді нақты уақыт режимінде қашықтықтан бақылап емдеу әдісі. Бұл әдіс медицина қызметкеріне жағымсыз реакцияларды ерте анықтауға, амбулаториялық кезеңде пациенттер үшін қолжетімді және ыңғайлы мамандандырылған көмекті қамтамасыз ету үшін жағдай жасауға, сондай-ақ туберкулезге қарсы препараттармен емдеу курсын толық аяқтау үшін кедергілерді барынша жоюға мүмкіндік береді;
8) бірінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттар – сезімтал туберкулезді емдеу үшін қолданылатын туберкулезге қарсы препараттар (рифампицин, изониазид, пиразинамид және этамбутол);
9) генерализацияланған туберкулез – екі және одан да көп ағзаны немесе жүйелерді зақымдайтын туберкулез. Милиарлы туберкулез (басқа ағзалар мен жүйелердің зақымдануымен жіті диссеминирленген туберкулез) генерализацияланған туберкулездің бір түрі болып табылады;
10) дәрілік сезімталдыққа тест – туберкулез микобактерияларының туберкулезге қарсы препараттарға сезімталдық спектрін анықтау;
11) дәрілерге көнбейтін туберкулезбен ауыратын пациентте бактерия бөлінуінің тоқтауы – толық емдеу курсын аяқтау және бактериологиялық және микроскопиялық деректер теріс нәтиже көрсеткен жағдайда өкпедегі процесті тұрақтандыру;
12) диагностиканың өсірінді әдісі – таза өсіріндіні бөліп алу, бөліп алынған штаммды түріне дейін типтеу және оның туберкулезге қарсы препараттарға сезімталдығын анықтау;
13) екінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттар – дәрілерге көнбейтін туберкулез түрлерін емдеу үшін пайдаланылатын препараттар;
14) елеулі жағымсыз реакция – өлімге әкелетін, өмірге қауіп төндіретін, пациентті емдеуге жатқызуды немесе оны ұзартуды талап ететін, тұрақты немесе еңбекке жарамсыздыққа немесе мүгедектікке, туа біткен ауытқуларға немесе даму ақауларына алып келетін, атап көрсетілген жай-күйлердің дамуын болдырмау үшін медициналық араласуды талап ететін жағымсыз реакция, сондай-ақ дәрілік препарат арқылы инфекциялық агентті кез келген аңдаусыз күдікті беру;
15) емдеуден қол үзудің жоғарғы қаупі бар топтардағы туберкулезбен ауыратын науқастар – бұл (туберкулез және адамның иммун тапшылығы вирусы (бұдан әрі – АИТВ)) ко-инфекциясы бар, есірткі заттарын (психикаға белсенді әсер ететін заттар) тұтынатын, алкогольді шамадан тыс тұтынатын, белгілі бір тұрғылықты жері жоқ, сотталған, бас бостандығынан айыру орындарынан босап шыққан адамдар, мигранттар;
16) жағымсыз реакция – дәрілік (зерттелетін) препаратты қолданумен байланысты және осы дәрілік (зерттелетін) препаратты қолданумен ықтимал өзара байланыстың болуын болжайтын, организмнің аңдаусыз, жағымсыз реакциясы;
17) изониазидке көнбейтін туберкулез – штаммдары изониазидке көнбейтін, бірақ рифампицинге сезімтал туберкулез микобактерияларынан туындаған туберкулез;
18) индекстік жағдай – кез келген жастағы адамда оның нақты болатын жерінде немесе басқа адамдар үшін жұқтыру қаупі бар басқа да салыстырмалы жағдайларда туберкулездің бастапқы анықталған жаңа немесе қайталанған жағдайы. Индекстік жағдай – бұл адам инфекция көзі болмауы мүмкін болса да, байланыста болған адамдарға тексеру жүргізілетін жағдай;
19) клиникалық диагнозы белгіленген туберкулез – бұл бактериологиялық растау өлшемшарттарына жауап бермейтін жағдай. Бұл анықтамаға рентгенологиялық зерттеу кезінде анықталған патология негізінде немесе аурудың болуын көрсететін гистологиялық зерттеу нәтижелері негізінде орталықтандырылған дәрігерлік-консультациялық комиссия (бұдан әрі – ОДКК) диагноз қойған жағдайлар, сондай-ақ зертханалық растаусыз өкпеден тыс туберкулез жағдайлары кіреді. Кейіннен (емдеу басталғанға дейін немесе одан кейін) бактериологиялық зерттеулердің оң нәтижелерімен расталатын клиникалық белгіленген диагнозы бар жағдайлар бактериологиялық расталуы бар жағдайлар санатына ауыстырылады;
20) көптеген дәріге көнбейтін туберкулез – штаммдары рифампицинге және изониазидке көнбейтін туберкулез микобактерияларынан туындаған туберкулез;
21) қақырық микроскопиясының нәтижесі оң өкпе туберкулезі – ем жүргізілгенге дейін қақырық жағындысының микроскопиясында қышқылға көнбейтін бактериялар табылған туберкулез жағдайы;
22) қақырық микроскопиясының нәтижесі теріс өкпе туберкулезі –қышқылға көнбейтін бактериялардың болуына және әсер ету спектрі ауқымды бактерияға қарсы препараттармен терапия жүргізген кезде әсер етудің болмауына қақырық жағындысын микроскопия әдісімен зерттеу нәтижелері теріс болған кезде өкпедегі белсенді туберкулезге сәйкес рентгенологиялық айқындалатын өзгерістер;
23) қарқынды фаза – аурудың клиникалық көріністерін жоюға және туберкулез микобактериясының популяциясына барынша әсер етуге бағытталған терапияның бастапқы кезеңі (қақырық жағындысының конверсиясы және дәрілерге көнбейтін штаммдар дамуының алдын алу);
24) қолдаушы фаза – терапияның жалғасу фазасы, ол сақталған туберкулез микобактериясының популяциясына әсер етеді және қабыну өзгерістерінің және туберкулез процесі инвалюциясының одан әрі азаюын, сондай-ақ пациент организмінің функционалдық мүмкіндіктерін қалпына келтіруін қамтамасыз етеді;
25) қысқартылған емдеу режимі – ұзақтығы дәріге сезімтал туберкулез үшін 6 айға дейін және дәрілерге көнбейтін туберкулез үшін 12 айға дейін емдеу курсы;
26) латентті туберкулез инфекциясы – белсенді туберкулездің клиникалық және рентгенологиялық көріністері болмаған кезде туберкулез микобактериясы антигендерімен ынталандыруға тұрақты иммундық жауаптың жағдайы;
27) Манту сынамасы – арнайы диагностикалық тест, халықаралық екі туберкулинді бірлігі бар теріішілік туберкулинді Манту сынамасы;
28) микроскопиялық зерттеу – фиксациялық жағындыларда қышқылға көнбейтін бактерияларды анықтау әдіс;
29) микроскопияның оң нәтижесі – жағындыда қышқылға көнбейтін бактериялардың анықталуы;
30) микроскопияның теріс нәтижесі – 300 көру алаңында қышқылға көнбейтін бактериялардың болмауы;
31) молекулалық-генетикалық әдістер – медициналық-санитариялық алғашқы көмек (бұдан әрі – МСАК) көрсететін ұйымдар және фтизиопульмонологиялық ұйымдар деңгейінде жүргізілетін туберкулезді және дәрілерге көнбейтін туберкулезді полимеразды тізбекті реакция негізінде диагностикалаудың жедел әдістері;
32) монорезистентті туберкулез – штаммдары рифампициннен басқа бірінші қатардағы туберкулезге қарсы бір препаратқа көнбейтін туберкулез микобактерияларынан туындаған туберкулез;
33) өкпе туберкулезі – бактериологиялық жағынан расталған немесе өкпе паренхимасы немесе трахеобронхиалдық тармағы зақымданып, клиникалық диагнозы белгіленген туберкулез. Өкпе және өкпеден тыс туберкулездің үйлесуі өкпе туберкулезінің жағдайы ретінде жіктеледі;
34) өкпеден тыс туберкулез – барлық басқа ағзалар мен тіндердің туберкулезі (плевраның, лимфа түйіндерінің, іш қуысының, несеп-жыныс жүйесінің, терінің, буындар мен сүйектердің, бас және/немесе жұлын қабықтарының туберкулезі);
35) өкпеден тыс туберкулездің асқынуы – абсцесстер, жыланкөздер, неврологиялық бұзылыстар, омыртқаның деформациясы, буындардың контрактурасы, микроцистис, гидронефроз, бедеулік;
36) полирезистентті туберкулез – штаммдары бірінші қатардағы туберкулезге қарсы бірнеше препаратқа көнбейтін (бірақ изониазид пен рифампициннің үйлесіміне емес) туберкулез микобактерияларынан туындаған туберкулез;
37) рифампицинге көнбейтін туберкулез – штаммдары рифампицинге көнбейтін туберкулез микобактерияларынан туындаған, фенотиптік немесе генотиптік әдістерді пайдалана отырып анықталған, туберкулезге қарсы басқа препараттарға көнбеушілікпен ілесе жүретін немесе ілесе жүрмейтін туберкулез монорезистенттілік, полирезистенттілік, көптеген немесе ауқымды дәрілерге көнбейтін нысандағы рифампицинге кез келген көнбеушілікті қамтиды;
38) себінді – қоректік (қатты және сұйық) орталарда патологиялық материалдан туберкулез микобактериясының өсіріндісін бөліп алу әдісі;
39) стационарды алмастыратын технологиялар – күндізгі стационар, үй жағдайындағы стационар және тікелей бақыланатын емге (бұдан әрі – ТБЕ) арналған мобильдік бригада;
40) тазартылған нәруыз дериваты – тазартылған туберкулиннің стандартты араластырудағы дайын түрі;
41) туберкулез – бұл туберкулез микобактерияларынан туындайтын және туберкулезбен ауыратын науқас адамнан сөйлеген, жөтелген және түшкірген кезде өкпе тінін басымдықпен оқшаулай отырып, ауа жолдары арқылы берілетін инфекциялық ауру;
42) туберкулезбен ауыратын науқас адамда бактерия бөлінуінің тоқтауы – туберкулезге қарсы препараттармен толық емдеу курсы аяқталғаннан кейін қақырыққа екі теріс нәтижелі ретті микроскопиялық зерттеулерді алу;
43) туберкулезбен ауыратын науқас адамдағы қақырық конверсиясы – пациентті емдеудің қарқынды фазасы аяқталғаннан кейін қақырықтың қатарынан кемінде екі теріс нәтижелі микроскопиясын немесе бір себінді алу;
44) туберкулезге қарсы дәрілік заттардың қауіпсіздігін белсенді мониторингілеу (бұдан әрі – аМБЛ) – дәрілік заттардың зиянды әсерін және жағымсыз құбылыстардың немесе жағымсыз реакциялардың көріністерін ерте анықтау, дәрілік заттардың уыттылығының күдікті немесе расталған жағдайлары туралы хабарлау және жұмыс жүргізу мақсатында туберкулезге қарсы дәрілік заттармен ем алатын пациенттерге белсенді және жүйелі клиникалық және зертханалық тексеру жүргізу;
45) туберкулезді профилактикалық емдеу – туберкулезбен ауыру қаупін азайту мақсатында осы қауіпке бейім адамдарға ұсынылатын емдеу;
46) туберкулезді рекомбинантты аллерген (бұдан әрі – ТРА) – стандартты араластыруда теріішілік қолдану үшін, латентті туберкулез инфекциясын диагностикалауға арналған рекомбинантты нәруыздар кешені;
47) туберкулин – автоклавталған өсірінді фильтраты, туберкулез микобактериясының тіршілік ету өнімі;
48) туберкулин реакциясының виражы – теріс реакцияларды туберкулезге қарсы вакцинациямен байланыспайтын оң реакцияға конверсиялау немесе реакцияның вакцинадан кейінгі аллергия аясында бір жыл ішінде 6 мм және одан да көп артуы;
49) ұзақ емдеу режимдері – ұзақтығы кемінде 18 ай дәрілерге көнбейтін туберкулезді емдеу курсы.";
мынадай мазмұндағы 4-1 және 4-2-тармақтармен толықтырылсын:
"4-1. Санитариялық-эпидемияға қарсы іс-шараларды ұйымдастыруды және жүргізуді, оның ішінде латентті туберкулез инфекциясы ошағында байланыста болған адамдарды айқындауды аумақтық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау бөлімшесінің бейінді маманы МСАК көрсететін ұйымның фтизиатрымен бірлесіп жүргізеді.
4-2. Байланыста болған адамдарды кейінгі динамикалық байқаумен зерттеп-қарауды МСАК мамандары (учаскелік және (немесе) жалпы практика дәрігерлері, терапевттер, педиатрлар), фтизиатрлар жүргізеді.";
8-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"8. Туберкулезге қарсы профилактикалық екпелер (Кальмет-Герен бацилласымен (бұдан әрі – БЦЖ) вакцинациялау) оларға қоса берілетін нұсқаулықтарға сәйкес жүргізіледі.";
13, 14 және 15-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
"13. Перинаталдық орталықта (босандыру бөлімшесінде) БЦЖ вакцинасымен егілмеген балаларға МСАК көрсететін ұйымдарда 15 жасқа дейін бір рет: екі айға дейін - Манту сынамасын қоймай, екі айдан кейін – Манту сынамасы теріс нәтиже болған кезде вакцинация жасалады. Манту сынамасы мен БЦЖ-мен вакцинациялау арасындағы аралық – кемінде үш күн және екі аптадан аспауы керек.
14. Анасы туберкулездің белсенді түрімен ауырған жағдайда, бактерия шығаратынына және дәрілерге сезімталдығына қарамастан, жаңа туған нәресте туа біткен туберкулездің бар-жоғына зерттеп-қаралады (шарана зерттеледі).
Жаңа туған нәрестеде белсенді туберкулез диагнозы жоққа шығарылған уақытта, белсенді туберкулезбен ауыратын ананың ТМБ сезімталдығына сәйкес профилактикалық емдеуді бастау керек.
15. Жаңа туған нәресте анасынан бактериялардың бөлінуі немесе емделуге бейімділігі төмен болған кезде жағынды конверсиясына дейін одан оқшауланады.
Туберкулездің белсенді түрімен ауыратын науқас анадан туған нәрестеде туберкулез жоққа шығарылған уақытта, оған 3 ай профилактикалық ем жүргізіледі.
3 ай профилактикалық емнен кейін Манту сынамасы жасалады:
1) теріс нәтиже болған кезде БЦЖ-мен вакцинациялау жүргізіледі;
2) оң нәтиже болған кезде және шоғырланған туберкулез жоққа шығарылған уақытта профилактикалық ем 6 айға дейін жалғасады.";
17,18, 19 және 20-тармақтар алып тасталсын;
21 және 22-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
"21. Вакцинация жасалған балаларды МСАК көрсететін ұйымдардағы учаскелік педиатрлар, жалпы практика дәрігерлері 1, 3, 6, 12 айдан кейін байқауды жүргізеді.
22. БЦЖ-мен вакцинациялаудың соңғы нәтижесі екпеден кейінгі 1 жылдан соң тыртықшаның көлемі бойынша бағаланады. Сирек жағдайда БЦЖ вакцинасын енгізген жерде апигментті дақ пайда болады.";
39 және 40-тармақтар алып тасталсын;
41-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"41. Латентті туберкулез инфекциясына тестілеу мынадай:
1) АИТВ-ға зерттеп-қарау нәтижесіне қарамастан, байланыста болған адамдарға (балалар мен ересектерге);
2) туберкулездің жоғарғы қаупі бар тобына жататын адамдарға: гендік-инженерлік биологиялық препараттармен (бұдан әрі – ГИБП), ісік некрозы-а факторларының (бұдан әрі – ІНФ-а) ингибиторларымен терапияны бастап, иммуносупрессивті терапияны (глюкокортикоидтар, цитостатиктер және басқалар) алатын, диализде жүретін, ағзаларды транспланттауға немесе гематологиялық транспланттауға дайындалып жатқан адамдарға, силикозбен ауыратын пациенттерге, несеп-жыныс жүйесінің онкологиялық патологиясы бар пациенттерде қуықішілік БЦЖ-терапияны жүргізер алдында; қантты диабеті, бронх-өкпе жүйесінің спецификалық емес аурулары, тамақтанудың бұзылуы (дене салмағының тапшылығы), АИТВ-инфекциясы, мүгедектік бойынша динамикалық байқауда болатын балаларға; ата-аналары АИТВ жұқтырған отбасылардан, бас бостандығынан айыру орындарынан, алкогольді шектен тыс пайдаланатын, нашақорлықтан зардап шегетін, өмір сүру деңгейі төмен отбасылардан шыққан балаларға, көшіп-қонушыларға; БЦЖ-мен вакцинацияланбаған 2 айдан асқан балаларға және вакцинациялау белгісі дамымаған балаларға жүргізіледі.";
45 және 46-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
"45. АИТВ-мен өмір сүретін адамдарда немесе бактериологиялық расталған өкпе туберкулезімен ауыратын науқастармен байланыста болған, туберкулез жоққа шығарылған 5 жасқа дейінгі балаларда латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеуді бастау үшін латентті туберкулез инфекциясына Манту сынамасымен, ТРА және/немесе ІGRA-тесттер жүргізу міндетті шарт болып табылмайды.
46. IGRA-тесттер мынадай көрсетілімдер бойынша жүргізіледі: теріішілік тесттерге қарсы көрсетілімдері бар ересектер мен балалар.";
50 және 51-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
"50. Балалар мен ересектерге латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу белсенді туберкулез жоққа шығарылған уақытта:
1) иммунологиялық тестердің нәтижелеріне қарамастан, бактериологиялық расталған өкпе туберкулезімен ауыратын науқастармен байланыста болған 5 жасқа дейінгі балаларға (Манту сынамасы, ТРА сынамасы, IGRA-тесттер);
2) БЦЖ вакцинациясымен байланысты емес, Манту сынамасының оң нәтижесі кезінде бактериологиялық расталмаған өкпе туберкулезімен ауыратын науқастармен байланыста болған 0-17 жастағы балаларға;
3) ТРА сынамасының оң нәтижесі кезінде бактериологиялық расталған өкпе туберкулезінің үй ошағындағы ересектерге;
4) бұрын фтизиопульмонологиялық ұйымдарға белгісіз өлім ошақтарынан байланыста болған балаларға;
5) ТРА және/немесе ІGRA-тесттерге оң реакциясы бар, "Туберкулез микобактериясының жұғуы алғаш анықталған" деген диагноз қойылған балаларға;
6) АИТВ-мен өмір сүретін ересектер мен балаларға:
АИТВ жұқтырған 12 айдан асқан балалар мен ересектерге латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу туберкулезбен ауыратын науқаспен байланыста болуына немесе болмауына қарамастан, АИТВ-ның оң мәртебесі анықталған кезде бір рет жүргізіледі;
АИТВ жұқтырған 12 айға толмаған балаларға латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу туберкулезбен ауыратын науқаспен байланыста болған жағдайда жүргізіледі;
7) туберкулез микобактерияларын жұқтырған, иммуносупрессивті препараттармен ем: 1 ай және одан да ұзақ негізгі гормоналдық терапия (преднизолон тәулігіне ≥15 мг дозада немесе оның эквиваленті), бірінші және екінші генездің иммундық тапшылығына байланысты ГИБП, цитостатикалық терапия; ағзаларды ауыстырып салу, гемопоэздік дің жасушаларын транспланттау жоспарлаған/алатын; емдеуді бастағанға дейін диализде жүретін және ІНФ-а антагонистерін алатын балаларға;
8) туберкулез микобактерияларын жұқтырған, иммуносупрессивті препараттармен ем: 1 ай және одан да ұзақ негізгі гормоналдық терапия (преднизолон тәулігіне ≥15 мг дозада немесе оның эквиваленті), бірінші және екінші генездің иммундық тапшылығына байланысты ГИБП, цитостатикалық терапия; ағзаларды ауыстырып салу, гемопоэздік дің жасушаларын транспланттау жоспарлаған/алатын; емдеуді бастағанға дейін диализде болатын және ТРА/IGRA-тестпен сынама оң нәтиже бергенде ІНФ-а антагонистерін алатын ересектерге жүргізіледі.
51. Фтизиатр-дәрігерлер АИТВ жұқтырған адамдарға латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеуді кешенді клиникалық-рентгенологиялық және зертханалық зерттеу нәтижелері бойынша белсенді туберкулез жоққа шығарылғаннан кейін ғана тағайындайды.";
55 және 56-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
"55. Латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу пациент байланыста болған туберкулезбен ауыратын науқастағы туберкулез микобактериясы штаммдарының сезімталдығын ескере отырып жеке жүргізіледі. Латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеудің ұзақтығы осы Қағидаларға 2, 6-қосымшаларға сәйкес таңдалған схема мен препараттарға байланысты.
56. Туберкулез микобактерияларын жұқтырған, рифампицинге көнбейтін туберкулезбен, көптеген дәріге көнбейтін туберкулезбен және ауқымды дәріге дейін көнбейтін туберкулезбен ауыратын науқастармен байланыста болған адамдарға (балаларға, ересектерге) латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу левофлоксацинмен немесе моксифлоксацинмен жүргізіледі.";
59, 60 және 61-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
"59. Латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеуді амбулаториялық жағдайда ТБЕ-ні ұйымдастырумен МСАК көрсететін ұйымның медицина персоналы және ұйымдастырылған ұжымдарда (оқу орны бойынша, мектепке дейінгі балалар ұйымдарында), ББЕ – ата-аналармен/ ресми өкілдерімен үй жағдайында жүргізеді.
60. АИТВ жұқтырған адамдарда латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеуді МСАК көрсететін ұйымдардың және АИТВ- инфекциясының профилактикасы орталықтарының медицина қызметкерлері жүргізеді.
61. Латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу бір рет жүргізіледі; әрбір келесі курс туралы шешімді (қайталанған байланыс, иммуносупрессивті препараттармен (ГИБП, ІНФ-а ингибиторларымен, цитостатиктармен және т.б.) емдеуді бастар алдында бұрын профилактикалық ем алған адамдарда ТРА-ға оң реакция немесе туберкулезден кейінгі қалдық өзгерістердің болуы, бұрын жүргізілген туберкулезге қарсы емге қарамастан, бұрын кез келген белсенді туберкулез кезінде орналасуы) және емдеу нәтижесі туралы шешімді МСАК дәрігерлік-консультациялық комиссиясы қабылдайды.";
63-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"63. Вирустық гепатитпен ауырғандарға латентті туберкулез инфекциясын изониазидпен, рифампицинмен немесе рифапентинмен профилактикалық емдеу инфекционистің қорытындысы бойынша барлық клиникалық көріністер жойылғаннан кейін кемінде 6 айдан кейін тағайындалады.";
65-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"65. Латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу пациенттің (ата-аналарының немесе ресми өкілдерінің) хабардар етілген жазбаша ерікті келісімін алғаннан кейін жүргізіледі.";
мынадай мазмұндағы 66-1-тармақпен толықтырылсын:
"66-1. Денсаулық сақтаудың ақпараттық жүйелерінде тіркелуге профилактикалық емдеудің мынадай нәтижелері жатады:
"Емдеу аяқталды" – пациент таңдалған режимге сәйкес белгіленген профилактикалық емдеу кезеңінде дәрі-дәрмектердің барлық тағайындалған дозаларын қабылдады;
"Сәтсіз ем" – профилактикалық емдеу курсын жүргізу кезінде туберкулез ауруының дамуы;
"Қайтыс болды" – пациент профилактикалық емдеу курсы кезінде кез келген себеппен қайтыс болды;
"Кейінгі байқау үшін жоғалту" – профилактикалық емдеу тоқтатылды: 6H (изониазидпен профилактикалық емдеудің 6-айлық схемасы) режимі үшін қатарынан сегіз апта немесе одан да көп; 3HP (изониазид пен рифапентинді біріктіріп профилактикалық емдеудің 3-айлық схемасы), 3HR (изониазид пен рифампицинді біріктіріп профилактикалық емдеудің 3-айлық схемасы), 4R (рифампицинмен профилактикалық емдеудің 4-айлық схемасы) режимдері үшін қатарынан төрт апта немесе одан да көп; 1HP (изониазид пен рифапентинді біріктіріп профилактикалық емдеудің айлық схемасы) режимі үшін қатарынан 10 күн немесе одан да көп;
"Препараттардың уытты әсеріне байланысты профилактикалық емдеуді тоқтату" – симптоматикалық емдеу кезінде жойылмайтын жағымсыз реакцияларға немесе препараттардың өзара әрекеттесуіне байланысты емдеуші дәрігердің шешімі бойынша қайта басталу немесе басқа емдеу режиміне көшу болған немесе болмаған кезде профилактикалық емдеуді тоқтату;
"Нәтиже бағаланбаған" – басқа медициналық ұйымға ауыстыру себебінен профилактикалық емдеу нәтижесі анықталмаған пациент.";
69-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"69. Туберкулезді ерте анықтау мақсатында мыналар пайдаланылады:
1) туберкулездің зертханалық диагностикасы: аурудың клиникалық белгілері бар адамдар арасында молекулалық-генетикалық әдіспен зерттеу және қақырық жағындысының микроскопиясы.
Қақырықтың 2 үлгісі алынады, олардың бірі – таңертеңгі порция. Бір порциядан молекулалық-генетикалық әдіспен зерттеу жүргізіледі (ТБЖМТ/Риф). Оң нәтиже болған жағдайда екінші порциядан жағынды микроскопиясы жүргізіледі және бұл порция алгоритмге сәйкес қосымша зерттеу жүргізу үшін 3 күн ішінде фтизиопульмонология орталығына жіберіледі.
ТБЖМТ/Риф теріс нәтиже болған жағдайда қақырықтың екінші порциясы жойылады.
Егер молекулалық және фенотиптік тестілеу бір зертханада жүргізілсе, тестілеу үшін патологиялық материалдың (қақырықтың) бір үлгісі жеткілікті.
Қайта алу қиын болатын немесе мүмкін болмайтын үлгілерді (бронхоальвеолярлы шайынды, жұлын ми сұйықтығы және т.б.), барлық зертханалық әдістермен тестілеуден өткізу керек.
2) туберкулез ауруының жоғарғы қаупі бар халық топтары арасындағы флюорография;
3) қауіп тобындағы балалардағы туберкулин диагностикасы (Манту сынамасы, ТРА сынамасы).";
75-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"75. Бронх-өкпе туберкулезбен ауыратын балаларда қақырық болмаған кезде: нәжіс, индуцияланған қақырық, мұрын-жұтқыншақ аспираты, асқазан аспираты зерттеледі.";
80 және 81-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
"80. Туберкулезге міндетті флюрографиялық зерттеп-қарауға жататын аурудың қаупі жоғары халық топтарының тізбесі:
1) бактерияның бөлінуіне қарамастан туберкулезбен ауыратын науқастармен байланыста болған адамдар (жылына 1 рет);
2) өкпенің созылмалы обструктивті ауруымен, қантты диабетімен, алкоголизммен, нашақорлықпен, АИТВ-инфекциясымен динамикалық байқауда тұратын адамдар. АИТВ-мен өмір сүретін адамдарда туберкулезді анықтау мен диагностикалауды МСАК көрсететін ұйымдардың және АИТВ-инфекциясының профилактикасы орталықтарының медицина қызметкерлері жүргізеді (жылына 1 рет);
3) иммуносупрессивті терапия қабылдайтын адамдар (жылына 1 рет);
4) өкпесінде кез келген этиологиядағы қалдық құбылыстары бар адамдар (жылына 1 рет);
5) тергеудегілер және сотталғандар (жылына 2 рет);
6) 2 жыл ішінде бас бостандығынан айыру орындарынан босап шыққан адамдар (жылына 1 рет).
81. Туберкулезге жыл сайынғы міндетті флюрографиялық зерттеп-қарауға жататын адамдардың тізбесі:
1) медициналық ұйымдардың қызметкерлері;
2) медициналық-әлеуметтік мекемелердің қызметкерлері;
3) әскери қызметке шақырылғандар;
4) жоғары оқу орындарының, колледждердің студенттері және училище оқушылары;
5) 15-17 жастағы балалар;
6) перзентханадан шыққанға дейін босанудан кейінгі кезеңдегі әйелдер;
7) туберкулезге қарсы вакцинацияланбаған жаңа туған нәрестенің бірге тұратын отбасы мүшелері, оны перинаталдық орталықтан (босандыру бөлімшесінен) шығарғанға дейін;
8) стационарлық үлгідегі медициналық-әлеуметтік мекемелерден, психикалық денсаулық орталықтарынан арнаулы әлеуметтік қызметтер алатын адамдар контингенті;
9) Қазақстан Республикасына тұрақты тұруға келген адамдар;
10) ішкі істер органдарының қызметкерлері, оның ішінде мамандандырылған күзет қызметінің, патрульдік-посттық, жол-патрульдік және учаскелік қызметтердің, тергеу изоляторларының және түзеу мекемелерінің қызметкерлері;
11) қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерін күзетуді қамтамасыз ететін, қылмыстық-атқару жүйесі мекемелеріндегі адамдардың мінез-құлқын қадағалау мен бақылауды жүзеге асыратын, сотталғандарды және қамауға алынған адамдарды тасуды, қоғамдық тәртіпті қорғауға қатысатын әскери қызметкерлер;
12) мерзімді қызметтің әскери қызметшілері (жылына 2 рет);
13) Қарулы күштердің, Қазақстан Республикасының басқа да әскерлері мен әскери құрылымдардың әскери қызметшілері;
14) тамақ өнеркәсібінің, қоғамдық тамақтану және азық-түлік саудасы объектілерінің жұмыскерлері;
15) мектепке дейінгі, жалпы білім беретін және мамандандырылған мектептердің, лицейлердің және гимназиялардың жұмыскерлері;
16) жоғары оқу орындарының, колледждердің және лицейлердің жұмыскерлері;
17) Қазақстан Республикасына уақытша тұруға, оның ішінде еңбек көші-қоны бойынша келген адамдар.";
88-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"88. Өкпеден тыс туберкулез диагнозын қою мүмкін болмаған кезде, түпкілікті верификацияны фтизиопульмонологиялық ұйымдардың мамандары ашық биопсияны пайдалана отырып жүргізеді.";
92 және 93-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
"92. Балаларда туберкулезді анықтау үшін туберкулиндік Манту сынамасы қолданылады, оның мақсаты:
1) туберкулез микобактериясын алғаш рет жұқтырған және туберкулинге гиперергиялық реакциясы бар адамдарды анықтау;
2) БЦЖ -мен вакцинациялау үшін контингентті іріктеп алу;
3) ауруды ерте анықтау.
93. Манту сынамасымен зерттеп-қарауға мыналар жатады:
1) туберкулезбен ауыратын науқаспен байланыста болған балалар (отбасылық, туыстық, мектептік (ұжымдық), пәтерлік және басқа қарым-қатынастар);
2) вакцинациялау алдында 2 айдан асқан балалар;
3) жоғарғы қаупі бар тобындағы балалар (0-17 жас).";
95-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"95. Туберкулез ауруы бойынша жоғарғы қаупі бар тобына жататын балалар (0-17 жас):
1) ата-аналары АИТВ жұқтырған, бас бостандығынан айыру орнынан шыққан, алкогольді шамадан тыс тұтынатын, нашақорлықтан зардап шегетін, табысы аз, көшіп-қонушы отбасыдан шыққан балалар;
2) қантты диабеті, бронх-өкпе жүйесінің спецификалық емес аурулары, тамақтанудың бұзылуы (дене массасының тапшылығы), АИТВ-инфекция бойынша динамикалық байқауда тұратын, иммундық супрессивті терапия (глюкокортикоидтер, цитостатиктер, ГИБП және басқалары) алатын балалар, мүгедектігі бар адамдар;
3) БЦЖ-мен вакцинацияланбаған және БЦЖ вакцинациялаудан кейін вакцинациялау белгісі дамымаған балалар;
4) стационарлық үлгідегі медициналық-әлеуметтік мекемелерде және психикалық денсаулық орталықтарында көрсетілетін арнайы әлеуметтік қызметтер алатын балалар контингенті.";
111 және 112-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
"111. Балаларды БЦЖ-мен вакцинациялауға іріктеу үшін ТРА пайдаланылмайды.
112. ТРА сынамасына жауап реакциясы:
1) теріс – инфильтраттың (папуланың) және гиперемияның толық болмауы немесе укол (көлемі 2-3 мм гематома немесе көгеру түрінде) реакциясының болуы кезінде;
2) күмәнді – инфильтратсыз кез келген көлемдегі гиперемия болған кезде;
3) оң – кез келген көлемдегі инфильтрат (папула) болған кезде. 15 мм және одан да үлкен көлемдегі инфильтрат, немесе везикула-некроздық өзгерістер және (немесе) инфильтрат көлеміне қарамастан, лимфангоит, лимфаденит гиперергиялық реакция ретінде бағаланады.
ТРА сынамасына күмәнді немесе оң реакциясы бар барлық балалар (сәулелі диагностика әдісін қоса алғанда) туберкулезді жоққа шығару үшін қосымша зерттеп-қарауға жатады.";
115-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"115. Туберкулинге және (немесе) ТРА сынамасына қайтадан гиперергиялық реакциясы бар адамдар жергілікті туберкулез процесін анықтау мақсатында терең зерттеп-қаралады. Жергілікті туберкулезді жоққа шығару кезінде - динамикалық байқауға және латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеуді қайтадан жүргізуге жатпайды.";
116-тармақ алып тасталсын;
118-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"118. Туберкулез микробактерияларын жұқтыру, алғаш анықталған" деген диагноз қойылған балаларға басқа профилактикалық екпелер, латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеу аяқталғаннан кейін, туберкулезбен ауыратын науқастарға - толық емдеу курсы аяқталғаннан кейін жүргізіледі.";
121-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"121. Манту сынамасын және ТРА қоюға қарсы көрсетілімдер:
1) туберкулинге немесе ТРА-ға жеке төзбеушілік;
2) туберкулезге күдікті жағдайларды қоспағанда, асқыну кезеңіндегі жіті, созылмалы инфекциялық және соматикалық аурулар;
3) таралған тері аурулары;
4) аллергиялық жағдайлар (асқыну кезеңі);
5) эпилепсия;
6) ұжымдардағы балалар инфекциясы бойынша карантин.
Егер Манту және ТРА сынамаларына қарсы көрсетілімдер бар болған жағдайда IGRA-тесттер тағайындалады.";
133-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"133. Фтизиопульмонологиялық ұйымдарда туберкулез диагнозын зертханалық растау мыналарды қамтиды: патологиялық материалдың бір үлгісін зерттеу: тұнбадан микроскопия, сұйық және қатты ортаға себу, осы Қағидаларға 4-қосымшаға сәйкес молекулалық-генетикалық зерттеулер.";
138-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"138. ОДКК құрамына: төраға (фтизиопульмонологиялық ұйымның басшысы), төрағаның орынбасары, мүшелері (ұйымдастыру-әдістемелік бөлімнің, туберкулезбен, дәріге көнбейтін туберкулезбен ауыратын науқастарды, оның ішінде осылармен ауыратын балаларды емдеуге арналған бөлімшелердің меңгерушілері, дәрімен қамтамасыз ету жөніндегі үйлестіруші, зертхана меңгерушісі) және хатшы кіреді.";
141 және 142-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
"141. Туберкулез диагнозы қойылған пациенттерді тіркеу денсаулық сақтаудың ақпараттық жүйелерінде (3 жұмыс күні ішінде ОДКК жүргізгеннен кейін) жүргізіледі және екі санат бойынша жүзеге асырылады:
1) сезімтал туберкулез – бактерия бөлетін немесе бактерия бөлмейтін өкпе және өкпеден тыс сезімтал туберкулездің барлық жаңа және қайталанған жағдайлары;
2) дәріге көнбейтін туберкулез – дәріге көнбейтін туберкулезбен зертханалық расталған туберкулез жағдайлары.
142. Ауруды тіркеу кезінде сезімтал туберкулез мынадай түрлерге бөлінеді:
1) "жаңа жағдай" – бұрын ешқашан туберкулезге қарсы препараттарды қабылдамаған немесе оларды бір айдан кем уақыт қабылдаған пациент;
2) "рецидив" – бұрын "емделді" немесе "емдеу аяқталды" нәтижесімен бірінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен ем алған, бірақ кейіннен белсенді туберкулез анықталған пациент;
3) "сәтсіз ем" – бірінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен бірінші немесе қайта жүргізілген емдеу курсы сәтсіз болған пациент;
4) "үзілістен кейінгі ем" – қақырық жағындысы микроскопиясының нәтижесі оң болған, емін ұзақтығы 2 ай және одан да көп айға үзгеннен кейін қайта бастаған пациент;
5) "ауыстырылды" – туберкулезбен ауыратын пациент ретінде тіркелген амбулаториялық картадан немесе ауру тарихынан үзінді көшірмесі бар, басқа ұйымнан емделуге немесе емдеуді жалғастыруға келген пациент. Емдеу аяқталғаннан кейін нәтиженің түрі бастапқы тіркеу ұйымына хабарланады;
6) "басқалар" – жоғарыда аталған тіркеу үлгілеріне сәйкес келмейтін туберкулездің барлық қайталанған жағдайлары. Мұндай әрбір жағдай гистологиялық және/немесе бактериологиялық растауды талап етеді.
Ауру жағдайы қайталанған барлық пациенттер денсаулық сақтаудың ақпараттық жүйелерінде тіркеледі.";
144-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"144. Дәріге көнбейтін туберкулезді тіркеу мынадай үлгілер бойынша жүргізіледі:
1) "жаңа жағдай" – бұрын ешқашан ем қабылдамаған немесе ем басталғанға дейін жүргізілген дәрілік сезімталдыққа тест нәтижесі сезімтал туберкулезді емдеудің қарқынды кезеңі аяқталғанға дейін дәрілерге көнбеушіліктің болуын растаған 1 айдан кем емделген пациент;
2) "сәтсіз ем":
бірінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен емдеудің қарқынды кезеңі аяқталғаннан кейін жағынды конверсиясы жоқ, дәріге сезімталдығы сақталған, моно- және полирезистенттілігі бар немесе дәрілерге сезімталдық мәртебесі белгісіз пациент;
бірінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен емдеудің соңында немесе қолдаушы фазада бактерия бөлінуі қайта басталған, дәріге сезімталдығы сақталған, моно- және полирезистенттілігі бар немесе дәрілерге сезімталдық мәртебесі белгісіз пациент;
ауқымды дәріге көнбейтін туберкулезі зертханалық расталмаған немесе екінші қатардағы препараттарға дәрілік сезімталдыққа тест нәтижелері жоқ бактерия бөлетін пациент, бұл ретте онда екінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен емдеудің бірінші немесе қайта емдеу курсы нәтижесінде "сәтсіз ем" нәтижесі бар;
3) "рецидив" – дәрілерге көнбейтін, зертханалық расталған туберкулезбен ауыратын, бұрын "емделді" немесе "емдеу аяқталды" нәтижесімен бірінші немесе екінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен ем алған пациент;
4) "үзілістен кейінгі ем" – бактерия бөлетін және дәріге көнбейтін, зертханалық расталған туберкулезбен ауыратын, 2 және одан да көп ай үзілістен кейін туберкулезге қарсы препараттармен емдеуді қайта бастаған пациент;
5) "ауыстырылған" – туберкулезге қарсы ем тағайындау немесе жалғастыру үшін басқа мекемеден стационарлық немесе амбулаториялық медициналық картасынан үзінді көшірмесімен келген, дәрілерге көнбейтін туберкулезбен ауыратын пациент;
6) "басқалар" – өлшемшарттары жоғарыда көрсетілген үлгілерге сәйкес келмейтін жағдайларды қамтиды.";
149, 150, 151 және 152-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
"149. Емді бастамас бұрын пациентпен (балалардың ата-аналарымен немесе ресми өкілдерімен) емдеудің толық курсын жүргізу қажеттілігі туралы әңгіме жүргізіледі, кейіннен хабардар етілген келісімге қол қойылады.
150. Емдеу процесінде ай сайын пациенттің салмағы бақыланып, дәрілік препараттарды қабылдау дозасына түзету жүргізіледі. Белсенді туберкулезді емдеу осы Қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес жүргізіледі.
151. Белсенді туберкулезбен ауыратын пациенттерді туберкулезге қарсы препараттармен қамтамасыз ету тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде жүргізіледі.
152. Сезімталдығы сақталған белсенді туберкулезбен ауыратын пациенттерді емдеу:
1) қарқынды фаза туберкулез процесінің ауыртпалығы мен таралуына қарамастан, екі айдан төрт айға дейінгі мерзімде күнделікті режимде, аптасына күнтізбелік 7 күнде жүргізіледі. Қарқынды фаза амбулаториялық жағдайларда – аптасына күнтізбелік 7 күнде жүргізіледі. Ем басталғанға дейін туберкулезге қарсы препараттарға туберкулез микробактериясы дәрілік сезімталдыққа тест жүргізіп, қақырыққа өсірінді зерттеуі жүргізіледі;
2) емдеу, негізінен, туберкулезге қарсы төрт препаратпен жүргізіледі: изониазид (Н), рифампицин (R), пиразинамид (Z) және этамбутол (Е);
3) екі ай біткеннен кейін емдеудің қолдаушы фазасына ауыстыру туберкулез микробактерияларына қақырық жағындысы екі реттік зерттеудің теріс нәтижесі болған жағдайда жүргізіледі;
4) екінші айдың соңына қарай жағынды оң нәтижелі болған кезде – өсірінді зерттеу қатты және сұйық орталарда қайтадан жүргізіледі де, қарқынды фаза тағы бір айға созылады;
5) үшінші айдың соңында қақырық жағындысын екі реттік зерттеу нәтижесі теріс болған кезде пациент емдеудің қолдаушы фазасына ауыстырылады;
6) үшінші айдың соңында жағынды нәтижесі оң болған кезде қарқынды фаза тағы бір айға созылады;
7) төртінші айдың соңында қақырық жағындысын екі реттік зерттеу нәтижесі теріс болған кезде пациент емдеудің қолдаушы фазасына ауыстырылады;
8) төртінші айдың соңында жағынды нәтижесі оң болған кезде немесе бактерия бөлінуінің қайта басталуы кезінде "сәтсіз ем" нәтижесі қойылады және дәрілік сезімталдыққа тест деректеріне сәйкес ұзақ емдеу режимі тағайындалады;
9) бактерияның бөлінуіне қарамастан туберкулез процесінің полирезистенттілігі және клиникалық-рентгенологиялық нашарлауы болған кезде және емдеудің төрт айын күтпестен "екінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен емдеуге ауыстыру" деген нәтиже қойылады және ауру тарихының деректеріне және дәрілік сезімталдыққа тест жүргізуге сәйкес дәріге көнбейтін туберкулезді ұзақ емдеу режимі тағайындалады;
10) рифампицинге көнбейтін, көптеген немесе ауқымды дәріге көнбейтін белсенді туберкулез расталған жағдайда пациент "екінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен емдеуге ауыстырылды" емдеу нәтижесімен дәрілерге көнбейтін туберкулезді емдеу үшін ауыстырылады;
11) қолдаушы фаза төрт ай ішінде күнделікті режимде (аптасына 7 рет) екі препаратпен – изониазид (H) және рифампицинмен (R) жүргізіледі;
12) аурудың ауыр жағдайларында қолдаушы фаза жеті айға дейін ұзартылады;
13) емдеу басталғанға дейін изониазидке көнбейтін туберкулез анықталған кезде рифампицинмен, этамбутолмен, пиразинамидпен және левофлоксацинмен 6 ай бойы емдеу ұсынылады. Бұл емдеу схемасы рифампицинге сезімталдықты сақтаған және дәрілерге көнбейтін туберкулезбен ауыратын науқаспен байланыс болмаған кезде ғана тағайындалады.
Жағымсыз реакцияларға байланысты сезімтал туберкулезді емдеудің тиімді режимін (кемінде 4 препарат) тағайындау мүмкін болмаған жағдайда, пациентті одан әрі емдеу ОДКК шешімімен айқындалады.";
160-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"160. Ересектер мен балалардағы туберкулезді және латентті туберкулез инфекциясын емдеу үшін туберкулезге қарсы препараттардың тәуліктік дозалары осы Қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес таңдалады.";
163-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"163. Сезімталдығы сақталған белсенді туберкулезбен ауыратын пациенттердің емінің аяқталуы:
1) "емделіп шықты" – емдеудің соңғы айында жағынды немесе себінді нәтижелері оған дейін кемінде бір рет теріс болған, емдеу басталған кезде бактериологиялық расталған өкпе туберкулезімен ауыратын пациент;
2) "ем аяқталды" – терапияның толық курсын аяқтаған және тиімсіз емдеу белгілері жоқ, бірақ емдеудің соңғы айында немесе ең болмаса бір рет қақырық жағындысының немесе себіндінің қорытындылары теріс болуы туралы (зерттеу жүргізілмегендігі себепті, немесе қорытынды болмауының салдарынан) деректері жоқ пациент;
3) "сәтсіз ем":
қақырық жағындысының немесе себіндінің нәтижелері емдеудің 4-айының соңында немесе одан да кеш емдеу мерзімінде оң болған, туберкулезбен ауыратын пациент;
микроскопия немесе себінді нәтижесі бастапқыда теріс болған, туберкулез микобактериясы, болмағанда, рифампицинге сезімталдығы сақталған жағдайда, дәрілік сезімталдыққа тест деректері болмаған кезде және полирезистенттілік жағдайында емдеудің қарқынды кезеңінің соңына қарай оң болған пациент;
4) "кейінгі байқау үшін жоғалту" – емдеуді бастамаған немесе емді 2 ай (немесе одан да көп) қатарынан үзген, туберкулезбен ауыратын пациент;
5) "нәтиже бағаланбады" – емдеу нәтижесі анықталмаған, туберкулезбен ауыратын пациент. Бұған басқа медициналық бөлімшеге "ауыстырылған" жағдайлар, сондай-ақ емдеу нәтижелері есептілікті жүзеге асыратын бөлімшеге белгісіз жағдайлар кіреді;
6) "екінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен емдеуге ауыстырылды" – дәріге көнбейтін, зертханалық расталған туберкулезбен ауыратын пациент, өкпеден тыс туберкулез кезінде дәріге көнбейтін туберкулезге күдік тудыратын пациент, сондай-ақ бактерия бөлмейтін туберкулезбен ауыратын, белгіленген дәріге көнбейтін туберкулезбен ауыратын науқас адаммен бұрын байланыста болған бала.
7) "қайтыс болды" – туберкулезбен ауыратын пациент ем алғанға дейін немесе емдеу курсы кезінде кез келген себеппен қайтыс болды.";
166-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"166. Дәріге көнбейтін туберкулезбен ауыратын пациенттерді емдеу жаңа препараттардың әзірленуіне қарай және дәлелді дерекқорды алуға байланысты толықтырылатын және өзгертілетін Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (А,В,С топтары) жіктемесіне сәйкес туберкулезге қарсы препараттарды қолдана отырып, қысқартылған және ұзақ емдеу схемаларын пайдалануға негізделген.";
167, 171, 172, 173 және 174-тармақтар алып тасталсын;
175, 176 және 177-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
"175. Дәріге көнбейтін туберкулезді емдеу кезінде препараттарды қабылдау күн сайын жүргізіледі.
176. Қысқартылған режимдерде ем алатын пациенттер үшін қақырықты сұйық орталарда микроскопиялық және өсірінді зерттеу ай сайын барлық емдеу курсының ішінде жүргізіледі.
177. Қысқартылған емдеу режимінің 6 айына қарай сұйық орталарда себу әдісімен қақырық конверсиясы болмаған жағдайда пациент ОДКК-ға ұсынылады.";
179 және 180-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
"179. Ұзақ емдеу режимінің ұзақтығы 18-20 айды құрайды, препараттарды қабылдау - күнделікті, аптасына 7 күн.
180. Дәріге көнбейтін туберкулез кезінде және дәріге көнбейтін туберкулезге күдік туған жағдайда емдеу ұзақтығы процестің ауырлығына байланысты болады. Туберкулез процесі ауыр болмаған жағдайда емдеу ұзақтығы 9-12 ай, ауыр және асқыну процесінде 18 айды құрайды.";
183-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"183. Жағынды және (немесе) себінді микроскопиясының деректері бойынша бактерия бөлу сақталған кезде, бақыланатын емнің 10 айынан кейін дәрілерге көнбейтін туберкулезбен ауыратын пациент емдеуді тоқтату және "тиімсіз емдеу" нәтижесімен туберкулезге қарсы препараттармен емдеу курсын аяқтаған пациенттерді динамикалық байқау тобына ауыстыру үшін ОДКК отырысында ұсынылады.";
188-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"188. Амбулаториялық емдеу МСАК көрсететін ұйымдарда жүргізіледі:
1) интоксикация симптомдары, асқыну, қосарласқан аурулары және дәрілік заттарға аллергиялық реакциялары болмаған жағдайда бактерия бөлмейтін пациенттерге;
2) кемінде күнтізбелік 7 күн аралықпен жүйелі түрде алынған микроскопияның нәтижесі екі рет теріс болғаннан кейін бастапқы бактерия бөлетін пациенттерге.
Амбулаториялық жағдайда туберкулез және дәріге көнбейтін туберкулез бойынша ем алатын пациенттерге:
МСАК көрсететін ұйымдардың учаскелік дәрігерлері және (немесе) фтизиатрлары кемінде 10 күнде 1 рет, көрсетілімдер бойынша - одан да жиірек қарап-тексеру жүргізеді;
туберкулезге қарсы препараттар инъекциясы МСАК көрсететін ұйымдардың емшара жасау кабинеттерінде жасалады;
МСАК ұйымдары амбулаториялық кезеңде ем алатын пациенттерде, ұсынымдарға сәйкес дәрілік заттардың қауіпсіздігіне мониторинг жүргізуді қамтамасыз етеді:
туберкулезге қарсы препараттарға жағымсыз реакциялар тіркелген кезде, МСАК дәрігерлері жағымсыз реакцияларды тоқтату үшін симптоматикалық ем тағайындайды, МСАК дәрігері фтизиатр дәрігермен бірлесіп, препараттарды қабылдау жиілігі, уақыты және енгізу тәсілі қайта қарайды немесе препараттың дозасын уақытша азайтады. Оң әсер болмаған жағдайда препаратты уақытша (2-3 күнге) тоқтатады немесе фтизиатр дәрігердің немесе ОДКК-ның консультациясымен тиімділігі кем емес туберкулезге қарсы препаратқа ауыстырады;
елеулі жағымсыз реакцияларда (құрысу синдромдары, естен тану жайдайы, анафилактикалық шок, жедел психоздар, уытты гепатиттер, асқазан мен ұлтабардың ойық жара аурулары, уытты нефрит және т.б.) барлық туберкулезге қарсы препараттар тоқтатылады. Жағымсыз реакция жойылғаннан кейін, тоқтатылған препараттар аз уытты препараттан бастап қайтадан тағайындалады;
Туберкулезге қарсы препараттарды қабылдауда жағымсыз реакциялардың алдын алу үшін профилактикалық шаралар:
стационарлық кезеңде де, пациент амбулаториялық кезеңде медициналық ұйымға келген кезде де немесе ТБЕ/ББЕ бойынша туберкулезге қарсы препараттарды қабылдаған кезде де туберкулезге қарсы препараттарды көтере алмайтындығын күнделікті бақылау;
осы Қағидаларға № 8 қосымшаға сәйкес дәрілерге көнбейтін туберкулезді емдеуге клиникалық және зертханалық мониторинг жүргізуді қамтамасыз ету;
В6 витаминін, кальций, магний препараттарын, асқазан-ішек жолдарының қызметін жақсартатын ферменттерді, өт құралдарын; гепатотропты заттарды, антигистаминдік препараттарды, дезинтоксикациялық терапияны, емдік плазмоферезді көрсетілімдер бойынша тағайындау.
Емдеудің амбулаториялық кезеңінде туберкулезбен ауыратын барлық пациенттерге психоәлеуметтік қолдау көрсетіледі. Пациенттердің емдеуге бейімділігін арттыру үшін тұрақты негізде әлеуметтік қолдаудың әртүрлі шаралары (ай сайынғы ақшалай төлемдер, азық-түлік пакеттері, ыстық тамақ, көлік шығыстарын өтеу және т.б.) қолданылады.";
192 және 193-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
"192. Дәріге көнбейтін туберкулезбен ауыратын пациенттерді емдеу нәтижелерін тіркеу:
1) "сауықты" – емдеу ұлттық ұсынымдарға сәйкес тиімсіз емдеу белгілерінсіз және емдеудің қарқынды фазасы аяқталғаннан кейін кемінде 30 күн үзіліспен жасалған дәйекті себінділердің үш немесе одан да көп теріс нәтижелері болған кезде аяқталды;
2) "ем аяқталды" – емдеу ұлттық ұсынымдарға сәйкес сәтсіз емдеу белгілерінсіз аяқталды, бірақ емдеудің қарқынды кезеңі аяқталғаннан кейін кемінде 30 күн үзіліспен жасалған үш немесе одан да көп дәйекті себінділердің теріс нәтижелері бар екендігі туралы деректер жоқ;
3) "сәтсіз ем":
емдеу туберкулезге қарсы препараттарға толық көнбеушілік немесе туберкулезге қарсы препараттарға бар жаппай көнбеушілікке байланысты тоқтатылды (тиімді емдеу схемасын таңдау мүмкін еместігінен);
емнің 5-айының соңына қарай бактериологиялық конверсияның немесе бактериологиялық конверсияға қол жеткізгеннен кейін емдеу процесінде бактериологиялық реверсияның болмауы;
4) "қайтыс болды" – емдеу курсы кезінде кез келген себептермен қайтыс болған туберкулезбен ауыратын пациент;
5) "кейінгі байқау үшін жоғалту" – туберкулезбен ауыратын пациент, оның емделуі қатарынан 2 айға (немесе одан да ұзақ) үзілді;
6) "нәтиже бағаланбаған" – емдеу нәтижесі бағаланбаған туберкулезбен ауыратын пациент. Бұған басқа медициналық ұйымға "ауыстырылған" жағдайлар және емдеудің белгісіз нәтижелері бар жағдайлар кіреді.
193. Дәріге көнбейтін туберкулезбен ауыратын науқастардың емдеу тиімділігінің индикаторлары: емнің 6-шы айында микроскопия және себінді әдісімен бактерия бөлетін өкпе туберкулезінің 85% жағдайында, емнің сәтті болу көрсеткіші – көптеген дәріге көнбейтін туберкулездің барлық жағдайларының 80%-да қақырық конверсиясына қол жеткізу болып табылады.";
195 және 196-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
"195. Туберкулезге қарсы ем қабылдайтын пациенттің клиникалық жағдайын жағымсыз реакциялардың болуына бағалауды күнделікті емдеуші дәрігер немесе фтизиатр дәрігер, ТБЕ/ББЕ кабинетінің медицина қызметкері жүзеге асырады. Емдеуші дәрігер немесе фтизиатр дәрігер анықталған жағымсыз реакцияларды ақпараттық медициналық жүйеге тіркейді. ТБЕ/ББЕ кабинетінде медицина қызметкері жағымсыз реакцияларды анықтаған жағдайда, ақпарат тікелей емдеуші дәрігерге немесе фтизиатр дәрігерге беріледі.
196. Дәрілік препаратқа жағымсыз реакцияларды анықтаған емдеуші дәрігер немесе фтизиатр-дәрігер (медицина қызметкері) Кодекстің 261-бабының 2-тармағына сәйкес хабарлама-картаны толтырады және дәрілік заттар мен медициналық бұйымдардың айналысы саласындағы мемлекеттік сараптама ұйымына ұсынады. Хабарлама-карталардың тіркелуін бақылау фтизиопульмонология орталығындағы фармакологиялық қадағалау/аМБЛ жөніндегі жауапты адамға жүктеледі.";
199-тармақ алып тасталсын;
мынадай мазмұндағы 199-1-тармақпен толықтырылсын:
"199-1. Елеулі жағымсыз реакцияларды есепке алуды, жинақтауды, талдауды фармакологиялық қадағалау жөніндегі жауапты маман жүзеге асырады.";
201-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"201. Динамикалық байқау денсаулық сақтаудың ақпараттық жүйелерінде жүргізіледі және мынадай топтар бойынша жүзеге асырылады:
1) нөлдік топ (0) – туберкулез белсенділігі күмәнді адамдар;
2) бірінші топ (І) – белсенді туберкулезбен ауыратын адамдар;
3) екінші топ (ІІ) –белсенді емес туберкулезбен ауыратын адамдар;
4) үшінші топ (ІІІ) – туберкулезбен ауыру қаупі жоғары адамдар.";
207-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"207. ІА кіші тобының пациенттеріне стандартты, ІВ кіші тобының қысқартылған немесе ұзақ емдеу схемалары тағайындалады. Туберкулезбен ауыратын науқастарды динамикалық байқау (топтардың сипаттамасы, бақылау мерзімі, қажетті іс-шаралар мен нәтижелер) осы Қағидаларға 9-қосымшаға сәйкес жүзеге асырылады. Емнің нәтижесі "жазылды" немесе "ем аяқталды" деген кезде пациенттер динамикалық байқаудың екінші тобына (ІІ) ауыстырылады.";
216-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"216. Динамикалық байқауда (0, I, II, III топтағы) болатын адамдардың тұрғылықты жері өзгерген кезде фтизиатр-дәрігер оны күнтізбелік 10 күн ішінде жаңа тұрғылықты жері бойынша динамикалық байқауға қояды. Пациент шығып жатқан медициналық ұйымның дәрігері пациенттің жаңа тұрғылықты жері туралы ақпарат алған сәттен бастап 3 жұмыс күні ішінде пациент баратын медициналық ұйымды хабардар етуі тиіс.";
мынадай мазмұндағы 216-1 тармақпен толықтырылсын:
"216-1. Патологиясы үйлескен, туберкулезбен ауыратын науқастарды емдеу инфекциялық бақылау шараларын сақтап, жағдайдың ауырлығын анықтайтын басым патологияның клиникалық көріністерін ескере отырып, бейінді стационарларда ұйымдастырылады. Орталық нерв жүйесі зақымданған туберкулезді анықтаған кезде туберкулезге қарсы препараттармен емдеу пациенттің жай-күйі тұрақтанғанға дейін инфекциялық бақылау шараларын сақтай отырып, анықтау орны бойынша медициналық ұйымда басталады. Жағдай тұрақтанғаннан кейін пациент ОДКК шешімі бойынша фтизиопульмонология орталығына ауыстырылады.";
көрсетілген Қағидаларға 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8 және 9-қосымшалар осы бұйрыққа 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 және 8-қосымшаларға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын.
2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Медициналық көмекті ұйымдастыру департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:
1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;
2) осы бұйрықты ресми жариялағаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің интернет-ресурсына орналастыруды;
3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1), 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.
3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау вице-министріне жүктелсін.
4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.
|
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі |
А. Альназарова |
| Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі 2025 жылғы 11 сәуірдегі № 35 бұйрығына 1- қосымша |
|
| Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидаларына 1-қосымша |
Қауіп тобындағы адамдарда латентті туберкулез инфекциясын диагностикалау схемасы
110 жасқа дейінгі балаларда мынадай кез келген симптомдардың болуы: жөтел, дене температурасының жоғарылауы, анамнезінде туберкулезбен, ауыратын адаммен қарым-қатынаста болу, салмақ жоғалту немесе соңғы келгеннен бастап 5%-дан көп салмақ жоғалуының расталуы, немесе графиктегі бойдың өсу қисығының түзулеуі, немесе "жасына қарай салмағы" z-бағалау көрсеткіші – 2-ден аз болуы. 1 жасқа дейінгі АИТВ-мен өмір сүретін симптомсыз балаларға, егер олар туберкулезбен ауыратын науқаспен үй шаруашылығы шегінде байланыста болған жағдайда ғана латентті туберкулез инфекциясына ем тағайындалу керек. Туберкулин тері сынамасы және IGRA-тесттері АИТВ-мен өмір сүретін адамдарды анықтауға мүмкіндік береді, оларға профилактикалық ем көрсетілген. АРТ алатын АИТВ-мен өмір сүретін адамдарға шолу рентгенографиясы профилактикалық емді бастағанға дейін тағайындалуы мүмкін.
2Жөтел, дене температурасының жоғарылауы, түнгі тершеңдік, қан қақыру, салмақ жоғалту, кеудедегі ауырсыну, ентігу, шаршау симптомдарының кез келгеніне шағымдану. Анорексия, тәбеттің нашарлауы, өсудің және дамудың кідіруі, белсенділіктің төмендеуі және ойынға деген қызығушылықтың жоғалуы сияқты симптомдар болмайтын 5 жасқа дейінгі балалар ғана симптомсыз болып есептеледі.
3Соның ішінде силикоз, диализ, ІНФ-а ингибиторларымен терапия, транспланттауға дайындық және ұлттық нұсқаулықтарда айтылатын басқа да қауіптер. Осы санатқа жататын адамдарда, егер тиісті клиникалық көріністер болған жағдайда туберкулез ауруы да жоққа шығарылуы тиіс.
4Шолу рентгенографиясы туберкулез жағдайларын қарқынды анықтау аясында ертерек жүргізілуі мүмкін.
5Схема жасты, қоздырғыштың штамын (дәрілік сезімталдықтың болуы немесе болмауы), уытты әсерді іздеуді, қолжетімділікті және жеке ерекшелікті ескере отырып таңдалады.
6Жіті немесе созылмалы гепатит, перифериялық нейропатия симптомдары (изониазидті қолданған жағдайда) және алкогольді шамадан тыс тұрақты тұтыну профилактикалық ем жүргізуге қарсы көрсетілімдер болып табылады.
Ескертпе: Анамнездегі туберкулез және ағымдағы жүктілік профилактикалық ем жүргізуге қарсы көрсетілімдер болып табылмайды.
Қысқартулар:
1. АИТВ – адамның иммун тапшылығы вирусы.
2. АРТ – антиретровирустық терапия.
3. ТРА – туберкулезді рекомбинантты аллерген.
4. IGRA – Т-лимфоциттердің гамма-интерферонды шығаруына арналған тест.
5. ІНФ-а – ісік некрозының факторлары-а.
| Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі 2025 жылғы 11 сәуірдегі № 35 бұйрығына 2-қосымша |
|
| Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидаларына 2-қосымша |
Индекстік жағдайдың туберкулезге қарсы препараттарға сезімталдығына байланысты балалар мен ересектердегі латентті туберкулез инфекциясын емдеу схемалары
Байланыс (индекстік жағдай) | Схема | Жас және салмақ диапазонына байланысты доза | Ең жоғары доза | ||||||||||||||||
Белгісіз немесе сезімтал туберкулез | 6 немесе 9H (күн сайын) |
Жасы: <10 жас – тәулігіне 10 мг/кг (7-15мг) | Изониазид – 300 мг | ||||||||||||||||
Салмақ диапазоны | 4-<8кг | 8-<12 кг | 12-<16 кг | 16- <25 кг | ≥25 кг | ||||||||||||||
Н 100 мг (ыдырайтын таблетка) | 0,5 | 1 | 1,5 | 2 | 3 | ||||||||||||||
Н ТБ -ға көнбейтін | 4R (күн сайын) | Жасы: <10 жас – тәулігіне 15 мг/кг (10-20 мг) 10 жас және одан үлкен – тәулігіне 10 мг/кг | Рифампицин – 600 мг | ||||||||||||||||
Белгісіз немесе сезімтал туберкулез |
3HR | Изониазид | Жасы: <10 жас – тәулігіне 10 мг/кг (7-15 мг) 10 жас және одан үлкен – тәулігіне 5 мг/кг |
Изониазид – | |||||||||||||||
Рифампицин | Жасы: <10 жас тәулігіне 15 мг/кг (10-20 мг) 10 жас және одан үлкен – тәулігіне 10 мг/кг | ||||||||||||||||||
Салмақ диапазоны | 4<8 кг | 8<12 кг | 12<16 кг | 16<25 кг | ≥25 кг | ||||||||||||||
Изониазид 50 мг/ рифампицин 75мг (БДБП) | 1 | 2 | 3 | 4 | Ересектер үшін дәрілік нысандарды қолдану | ||||||||||||||
3HP (апта сайын, 12 доза) | Жас және салмақ диапазонына байланысты дозалар | ||||||||||||||||||
10-15 кг | 16-23 кг | 24-30 кг | 31-34 кг | >34 кг | |||||||||||||||
Жасы 2-14 жас | Изониазид, 100 мг | 3 | 5 | 6 | 7 | 7 | |||||||||||||
Рифапентин, 150 мг | 2 | 3 | 4 | 5 | 5 | ||||||||||||||
3HP* (апта сайын, 12 доза) | 30-35 кг | 35-45 кг | 46-55 кг | 56-70 кг | > 70 кг | ||||||||||||||
Жасы >14 жас | Изониазид, 300 мг | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | |||||||||||||
Рифапентин, 150 мг | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | ||||||||||||||
1 HP (күн сайын, 28 доза) | Жасы ≥13 жас (салмақ тобына қарамастан) | ||||||||||||||||||
Изониазид | Тәулігіне 300 мг | ||||||||||||||||||
Рифапентин | Тәулігіне 600 мг | ||||||||||||||||||
РК ТБ **, КДТ ТБ |
6 Lfx | Жас және салмақ диапазонына байланысты дозалар | Ең жоғары тәуліктік доза | ||||||||||||||||
Жасы >14 жас, дене салмағы бойынша: | |||||||||||||||||||
<46 кг-750 мг тәулігіне | > 45 кг-1 г тәулігіне | ||||||||||||||||||
Жасы<15 жас (диапазон шамамен 15-20 мг/кг тәулігіне) дене салмағы бойынша (балалар үшін 100 мг ыдырайтын таблеткаларды қолдану) | Левофлоксацин– 1000 мг | ||||||||||||||||||
5-9 кг | 10-15 кг | 16-23 кг | 24-34 кг | ||||||||||||||||
Тәулігіне 150 мг | Тәулігіне 200-300 мг | Тәулігіне 300-400 мг | Тәулігіне 500-750 мг | ||||||||||||||||
6 Mfx*** | Ұсынылатын дозалар тәулігіне 10-15 мг/кг, балалар үшін 100 мг ыдырайтын таблеткаларды қолдану | Моксифлоксацин – 400 мг | |||||||||||||||||
4-6 кг | 7-9 кг | 10-15 кг | 16-23 кг | 24-35 кг | |||||||||||||||
50-80 мг | 150 мг | 200 мг | 300 мг | 400 мг | |||||||||||||||
*НР біріктіріп қолданылуы мүмкін.
** РТ TБ-мен байланыста болғандарды КДТ ТБ-мен байланыста болғандар сияқты емдеуге болады
*** Таблетканы 100 мг дозада 10 мл суда (10 мг препараттың 1 мл ерітіндісінде) еріту және пациентке салмағына сәйкес дереу қажетті көлем беру.
Қысқартулар:
1. БДБП – бекітілген дозасы бар біріктірілген препарат.
2. КДТ ТБ – көптеген дәріге көнбейтін туберкулез.
3. РК ТБ – рифампицинге көнбейтін туберкулез.
4. ТБ – туберкулез.
5. Н – изониазид.
6. 1НР – изониазид пен рифапентинді біріктіріп профилактикалық емдеудің 1 айлық схемасы.
7. 3НР – изониазид пен рифапентинді біріктіріп профилактикалық емдеудің 3 айлық схемасы.
8. 3HR – изониазид пен рифампицинді біріктіріп профилактикалық емдеудің 3 айлық схемасы.
9. 4R – рифампицинмен профилактикалық емдеудің 4 айлық схемасы.
10. 6Lfx – левофлоксацинмен профилактикалық емдеудің 6 айлық схемасы.
11. 6Mfx – моксифлоксацинмен профилактикалық емдеудің 6 айлық схемасы.
12. 6 немесе 9Н – изониазидпен профилактикалық емдеудің 6 немесе 9 айлық схемасы.
| Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі 2025 жылғы 11 сәуірдегі № 35 бұйрығына 3-қосымша |
|
| Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидаларына 3-қосымша |
Медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін ұйымдарда туберкулезге күдік туған кезде пациентті тексеру схемасы
* МГӘ (молекулярлық генетикалық әдіс) оң нәтиже алған кезде жағдай ФО-ның ОДКК-на 3 жұмыс күні ішінде ұсынылуы тиіс.
** пациенттің эпидемиологиялық мәртебесін анықтау үшін микроскопия жүргізіледі.
Анамнезінде соңғы 5 жыл ішінде туберкулез болған немесе туберкулезді емдеу 5 жылдан аз уақыт бұрын аяқталған пациенттерде ТБЖМТ/Риф оң нәтижесі туберкулез микобактериясы өсіндісінің бөлінуімен расталуы тиіс.
Туберкулез менингитін диагностикалау схемасы диагностикалау схемасы
Сүйек және буын туберкулезін диагностикалау схемасы
Туберкулезді плевритті диагностикалау cхемасы
Несеп-жыныс жүйесі мүшелерінің туберкулезін диагностикалау схемасы
Перифериялық лимфа түйіндерінің туберкулезін диагностикалау схемасы
Көз туберкулезін диагностикалау схемасы
Қысқартулар:
1. АИТВ – адамның иммун тапшылығы вирусы.
2. ГИБП – гендік-инженерлік биологиялық препараттар.
3. ДБ – динамикалық байқау.
4. ТБЖМТ/Риф – туберкулезге жылдам молекулалық тест және рифампицинге көнбеушілік.
5. КҚМ – кеуде қуысының мүшелері.
6. КТ – компьютерлік томография.
7. ҚКБ – қышқылға көнбейтін бактериялар.
8. ТБ МГӘ – туберкулезді зерттеудің молекулярлық-генетикалық әдісі.
9. МРТ – магниттік-резонанстық томография.
10. ОДКК – орталықтандырылған дәрігерлік-консультациялық комиссия.
11. ТБ – туберкулез.
12. ТМБ – туберкулез микобактериясы.
13. ТРА – туберкулезді рекомбинантты аллерген.
14. УДЗ – ультрадыбыстық зерттеу.
15. ФО – фтизиопульмонология орталығы.
16. 2ТБ – 2 туберкулиндік бірлік.
17. IGRA – Т-лимфоциттердің гамма- интерферонды шығаруына арналған тест.
18. R-графия – рентгенография.
| Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі 2025 жылғы 11 сәуірдегі № 35 бұйрығына 4-қосымша |
|
| Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидаларына 4-қосымша |
Фтизиопульмонологиялық ұйымдардағы туберкулезді зертханалық диагностикалау схемасы Диагностика (1-схема)
* ТБЖМТ/Риф нәтижесін МСАК-та қарау, егер МСАК-та МГӘ нәтижесі теріс/жоқ болса, зерттеуді туберкулезге қарсы ұйымда қайталау қажет.
Сезімтал туберкулез кезінде емді бақылау (2-схема)
* Қарқынды фазада – сұйық орталарға, қолдау фазасында – Левенштейн-Йенсен ортасына себінді.
Дәріге көнбейтін туберкулез кезінде емді бақылау (3-схема)
*Қысқа емдеу режимінде емдеу аяқталғанға дейін сұйық орталарда ай сайын себу.
*Ұзақ емдеу режимінде 6 айға дейін сұйық орталарда ай сайын, 7 айдан бастап Левенштейн-Йенсенге тоқсан сайын себу, егер микроскопия (+) болса, онда сұйық орталарға себінді және ДСТ 2 қатарға қайта жасау.
Қысқартулар:
1. БҚП-LPA – бірінші қатардағы препараттарға арналған типке тән зондтармен молекулалық гибридизациялау тесті.
2. ДСТ – дәрілік сезімталдыққа тест.
3. ЕҚП-LPA – екінші қатардағы препараттарға арналған типке тән зондтармен молекулалық гибридизациялау тесті.
4. ТБЖМТ/Риф – туберкулезге жылдам молекулалық тест және рифампицинге көнбеушілік.
5. ТБЖМТ/XDR – туберкулезге жылдам молекулалық тест және екінші қатардағы препараттарға көнбеушілік.
6. ҚКБ – қышқылға көнбейтін бактериялар.
7. МГӘ – молекулалық-генетикалық әдіс.
8. МСАК – медициналық-санитариялық алғашқы көмек.
9. ТМБ – туберкулез микобактериясы.
10. фДСТ – фторхинолон қатарындағы препараттарға дәрілік сезімталдық тесті.
11. Bdq – бедаквилин.
12. Cfx – ципрофлоксацин.
13. Dlm – деламанид.
14. Z – пиразинамид.
| Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі 2025 жылғы 11 сәуірдегі № 35 бұйрығына 5-қосымша |
|
| Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидаларына 5-қосымша |
Дәрілік сезімталдыққа тест жүргізу үшін туберкулезге қарсы препараттардың сыни концентрациялары
Препарат | Әдіс | Сыни концентрациялар мкг/мл | |
Левенштейн-Йенсен | MGIT 960 | ||
Изониазид | Сұйық, тығыз | 0,2 | 0,1 |
Рифампицин | Сұйық, тығыз | 40,0 | 0,5 |
Этамбутол | Сұйық, тығыз | 2,0 | 5,0 |
Пиразинамид | Сұйық | - | 100 |
Стрептомицин | Сұйық, тығыз | 4,0 | 1,0 |
Амикацин | Сұйық | 30,0 | 1,0 |
Левофлоксацин | Сұйық, тығыз | 2,0 | 1,0 |
Моксифлоксацин | Сұйық, тығыз | 1,0 | 1,0/0,25 |
Протионамид | Сұйық, тығыз | 40,0 | 2,5 |
Этионамид | Сұйық, тығыз | 40,0 | 5,0 |
Линезолид | Сұйық | - | 1,0 |
Бедаквилин | Сұйық | - | 1,0 |
Деламанид | Сұйық | - | 0,06 |
Клофазимин | Сұйық | - | 1,0 |
Қысқарту:
1. MGIT 960 –BACTEC аппаратында зерттеу.
| Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі 2025 жылғы 11 сәуірдегі № 35 бұйрығына 6-қосымша |
|
| Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидаларына 6-қосымша |
1) Дәріге сезімтал, дәріге көнбейтін туберкулезді және латентті туберкулез инфекциясын емдеуге арналған туберкулезге қарсы препараттардың тізбесі
ТҚП атауы ( ХПА) | ТҚП дозасы | Дәрілік нысан |
Рифампицин+Изониазид (RH) | 150 мг+75 мг | Біріктіріген нысан |
Рифампицин + Изониазид + Пиразинамид (RHZ) | 150 мг+75 мг+400 мг | Біріктіріген нысан |
Рифампицин + Изониазид + Пиразинамид + Этамбутол (RHZE) |
150 мг+75 мг+ | Біріктіріген нысан |
Рифампицин+Изониазид (RH) | 75 мг+50 мг | Еритін таблетка |
Рифампицин+ Изониазид+ Пиразинамид (RHZ) | 75 мг+50 мг+150 мг | Еритін таблетка |
Изониазид (H) | 300 мг; 100 мг | Таблеткалар |
Изониазид (H) | 50 мг/мл | Ішке қабылдайтын ерітінді |
Изониазид (H) | 100 мг | Еритін таблетка |
Изониазид (H) | 100 мг/5 мл 200 мл | Шәрбат |
Изониазид (H) | 500 мг/5 мл | Бұлшық ет ішіне және вена ішіне енгізу үшін 10% ерітінді |
Рифампицин (R) | 150 мг; 300 мг | Капсулалар |
Рифампицин (R) | 20 мг/мл | Пероральды ерітінді |
Рифампицин лиофилизат | 150 мг | Вена ішіне енгізуге арналған ерітінді дайындайтын лиофилизирленген ұнтақ |
Этамбутол (E) | 400 мг | Таблетка |
Этамбутол (E) | 100 мг | Еритін таблетка |
Этамбутол (E) | 20 мг/мл | Ішке қабылдайтын ерітінді |
Этамбутол (E) | Инъекцияға арналған ерітінді 10% 10 мл, 20 мл | |
Пиразинамид (Z) | 400 мг; 500 мг | Таблетка |
Пиразинамид (Z) | 150 мг | Еритін таблетка |
Бедаквилин (Bdq) | 100 мг | Таблетка |
Бедаквилин (Bdq) | 20 мг | Еритін таблетка |
Левофлоксациин (Lfx) | 100 мг | Еритін таблетка |
Левофлоксациин (Lfx) | 250 мг; 500 мг; 750 мг | Таблетка |
Левофлоксацин (Lfx) | 500 мг (5 мг/мл 100 мл) | Инфузияға арналған ерітінді |
Моксифлоксацин (Mfx) | 400 мг | Қабықпен қапталған таблетка |
Моксифлоксацин (Mfx) | 400 мг/250 мл | Инфузияға арналған ерітінді |
Моксифлоксацин (Mfx) | 100 мг | Еритін таблетка |
Линезолид (Lnz) | 20 мг/мл / 300 мл | Инфузияға арналған ерітінді |
Линезолид (Lnz) | 150 мг | Еритін таблетка |
Линезолид (Lnz) | 600 мг | Қабықпен қапталған таблетка |
Линезолид (Lnz) | 2 мг/1 мл | Инфузияға арналған ерітінді: құты/ контейнерлер 100 мл, 200 мл немесе 300 мл |
Клофазимин (Cfz) | 50 мг; 100 мг | Капсула немесе таблетка |
Циклосерин (Cs/) | 125 мг | Шағын капсулалар |
Циклосерин (Cs) | 250 мг | Капсула |
Деламанид (Dlm) | 25 мг | Еритін таблетка |
Деламанид (Dlm) | 50 мг | Таблеткалар |
Имипенем+ Циластатин (Imp/Cln) | 500 мг + 500 мг | Инфузияға арналған ерітіндіні дайындайтын ұнтақ: құты |
Меропенем (Mpm) | 1 г | Инъекцияға арналған ерітіндіні дайындайтын ұнтақ: құты (10 мл) |
Амикацин (Am) | 500 мг/2 мл | Инъекцияға арналған ерітінді, құты |
Стрептомицин (S) | 1 г | Вена ішіне енгізу үшін ерітінді дайындауға арналған ұнтақ: құты |
Этионамид (Eto) | 250 мг | Таблетка |
Этионамид (Eto) | 125 мг | Еритін таблетка |
Протионамид (Pto) | 250 мг | Үлбірлі қабықпен қапталған таблетка |
Пара-аминосалицил қышқылы (ПАСҚ- PAS) | Ішекте еритін қабықпен қапталған түйіршіктер 800 мг/г,600 мг/г, әрқайсысы 4 г, 100 г, 500 г; таблеткалар 500 мг, 1000 мг; ұнтақ әрқайсысы 12,5 г | |
Пара-аминосалицил қышқылы (ПАСҚ- PAS) | 3%; 400 мл, 200 мл, 100 мл | Инфузияға арналған ерітінді |
Амоксициллин клавунат (Amx/Clav)түріндегі клавулан қышқылы | 0,5 г амоксициллин +0,1 г клавулан қышқылы | Вена ішіне енгізуге арналған ерітінді дайындайтын ұнтақ |
Амоксициллин+клавулан қышқылы (Amx/Clav) | амоксицилин клавунат (500/125 мг) түріндегі 125 мг клавулан қышқылы | Үлбірлі қабықпен қапталған таблетка 500 мг/125 мг, 875 мг/125 мг; ыдырайтын таблеткалар 500 мг/125 мг |
Рифапентин (P) | 150 мг; 300 мг | Таблетка |
Претоманид (Pa) | 200 мг | Таблетка |
Рифабутин (Rfb) | 150 мг | Таблетка |
2) Салмақ диапазоны бойынша сезімтал туберкулезді емдеуге арналған туберкулезге қарсы препараттардың тәуліктік дозалары (мг) (ДДҰ, 2022 жыл)
Препараттар (ХПА) | Салмақ бойынша дозасы | Препараттың дозасы мг | Салмақ (кг) | ||||
25-<30 кг | 30-<35 кг | 35-<50 кг | 50-<65 кг | 65 кг и более | |||
Изониазид |
4-6 | 300 мг | 150 мг | 300 мг | 300 мг | 300 мг | 400 мг |
Рифампицин |
8-12 | 150 мг | 300 мг | 450 мг | 600 мг | 600 мг | 750 мг |
Пиразинамид |
20-30 | 400 мг | 800 мг | 1200 мг | 1600 мг | 1600 мг | 2000 мг |
Пиразинамид |
20-30 | 500 мг | 750 мг | 1250 мг | 1500 мг | 1500 мг | 2000 мг |
Этамбутол |
15-25 | 400 мг | 600 мг | 800 мг | 1200 мг | 1200 мг | 1600 мг |
Рифапентин | 150 мг | 1200 мг | 1200 мг | 1200 мг | |||
Рифапентин | 300 мг | 1200 мг | 1200 мг | 1200 мг | |||
Моксифлоксацин | 400 мг | 400 мг | 400 мг | 400 мг | |||
Бекітілген дозаларда біріктірілген препараттар | |||||||
RHZE | 150 мг+75 мг+ 400 мг+275 мг | 2 | 3 | 4 | 4 | 5 | |
RHZ | 150 мг+75 мг +400 мг | 2 | 3 | 4 | 4 | 5 | |
RH | 150 мг+75 г | 2 | 3 | 4 | 4 | 5 | |
Ескерпе:
1) бекітілген дозалары бар туберкулезге қарсы біріктірілген препараттардағы Рифампициннің ең жоғары тәуліктік дозасы – 750 мг;
2) ОДКК емдеу режимін тағайындаған жағдайда (2HPMZ/2HPM), Рифапентин (P) үшін тәуліктік доза: 35 -<50 кг, 50-<65 кг, 65 кг+ салмақтағы пациенттер үшін емдеудің бүкіл кезеңі бойына 1200 мг; Моксифлоксацин (M) үшін тәуліктік доза: 35 -<50 кг, 50-<65 кг, 65 кг+ салмақтағы пациенттер үшін емдеудің бүкіл кезеңі ішінде 400 мг.
3) 5-25 кг салмақтағы балаларда сезімтал туберкулезді емдеу үшін туберкулезге қарсы препараттардың тәуліктік дозалары
Салмағы 25 кг дейін болатын балаларға арналған бірінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттардың тәуліктік дозаларын есептеу және рұқсат етілген ауытқулар (Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы, 2022 жыл) | |||
Препараттар | Тәуліктік дозасын мг/кг салмағына есептеу | Тәуліктік дозаның мг/кг салмағына срұқсат етілетін ауытқулар | Ең жоғары тәуліктік доза (мг) |
Изониазид | 10 | 7-15 | 300 |
Рифампицин | 15 | 10-20 | 600 |
Пиразинамид | 35 | 30-40 | 2000 |
Этамбутол | 20 | 15-25 | 1200 |
Ескерпе:
25 кг артық салмағы бар балаларға туберкулезге қарсы препараттар дозасын есептеу ересектердегі сияқты жүргізіледі.
Күнделікті қабылдаған жағдайда ересектерде тәуліктік дозаның рұқсат етілген ауытқу (шекті рұқсат етілген межелер): изониазид – 4-6 мг/кг, рифампицин – 8-12 мг/кг, пиразинамид – 20-30 мг/кг, этамбутол – 15-20 мг/кг.
4) Бекітілген дозасы бар, туберкулезге қарсы біріктірілген препараттар
Жас топтары | Таблетка саны | ||
Қарқынды фаза | Колдаушы фаза | ||
RHZ (75/50/150) | E (100) | RH (75/50) | |
4-<8* кг | 1 | 1 | 1 |
8-<12 кг | 2 | 2 | 2 |
12-<16 кг | 3 | 3 | 3 |
16- <25 кг | 4 | 4 | 4 |
≥25 кг | ересек дозаға және дәрілік түрге ауысу | ||
Ескерпе:
25 кг артық салмағы бар балаларға туберкулезге қарсы препараттар дозасын есептеу ересектердегі сияқты жүргізіледі.
Н-ге монорезистенттілік жағдайда және R-ге сезімталдығы расталған жағдайда емдеу левофлоксацин қосылған 4 препаратпен жүргізіледі, схемадан изониазид алынады.
* Салмақ диапазоны әр диапазонның жоғарғы межесін өзгерту арқылы жаңартылды. Егер баланың салмағы 7,9 кг болса, тәуліктік доза 4-<8 кг диапазонына сәйкес таңдалады. Егер баланың салмағы 8.0 кг болса, тәуліктік доза 8-<12 кг диапазонына сәйкес таңдалады.
Таблеткаларды 50 мл суда еріту керек. Бала еріген сәттен бастап 10 минут ішінде барлық көлемде қабылдауы керек. Егер бала барлық көлемді қабылдай алмаса, таблеткаларды сұйықтықтың аз мөлшерінде ерітуге болады.
5) Балаларда, жасөспірімдерде, ересектерде дәріге көнбейтін туберкулезді емдеуге арналған туберкулезге қарсы препараттардың тәуліктік дозалары (мг) (ДДҰ, 2022 жыл)
Қысқартулар:
1. ДДҰ – Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы.
2. ОДКК – орталықтандырылған дәрігерлік- консультациялық комиссия.
3. ТҚП – туберкулезге қарсы препарат.
4. ХПА – халықаралық патенттелмеген атау.
5. E – этамбутол.
6. RH – рифампицин мен изониазидті біріктіріп профилактикалық емдеудің схемасы.
7. RHZ – рифампицин-изониазид-пиразинамидті біріктіріп профилактикалық емдеудің схемасы.
8. RHZE – рифампицин-изониазид-пиразинамид-этамбутолды біріктіріп профилактикалық емдеудің схемасы.
9. 2HPMZ/2HPM – 2 ай изониазид-рифампентин-моксифлоксацин-пиразинамид/2 ай изониазид-рифампентин-моксифлоксацинді біріктіріп профилактикалық емдеудің схемасы.
| Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі 2025 жылғы 11 сәуірдегі № 35 бұйрығына 7-қосымша |
|
| Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидаларына 8-қосымша |
Қысқартылған және ұзақ емдеу режимдерін алатын, дәрілерге көнбейтін туберкулезбен ауыратын пациенттерді емдеу мониторингі
Қысқартулар:
1. АлАТ – аланинаминотрансфераза.
2. АсАТ – аспартатаминотрансфераза.
3. ДСТ – дәрілік сезімталдыққа тест.
4. ШФЖ – шумақтық фильтрация жылдамдығы.
| Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі 2025 жылғы 11 сәуірдегі № 35 бұйрығына 8-қосымша |
|
| Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидаларына 9-қосымша |
Туберкулезбен ауыратын науқастарды динамикалық байқау (топтардың сипаттамасы, байқау мерзімдері, қажетті іс-шаралар мен нәтижелер)
Қысқартулар:
1. БҚП-LPA – бірінші қатардағы препараттарға арналған типке тән зондтармен молекулалық гибридизациялау тесті.
2. БЦЖ – Кальмет-Герен вакцинасы.
3. ЕҚП-LPA – екінші қатардағы препараттарға арналған типке тән зондтармен молекулалық гибридизациялау тесті.
4. ТБЖМТ/Риф- туберкулезге жылдам молекулалық тест және рифампицинге көнбеушілік.
5. МСАК – медициналық-санитариялық алғашқы көмек.
6. ОДКК – орталықтандырылған дәрігерлік-консультациялық комиссия.
7. ЛТИ – латентті туберкулез инфекциясы.
8. ТРА – туберкулезді рекомбинантты аллерген.
9. R – рифампицин.
