Об утверждении Методик определения нормативов эмиссий в окружающую среду

Приказ Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 10 марта 2021 года № 63. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 11 марта 2021 года № 22317.

      Сноска. Заголовок - в редакции приказа Министра экологии и природных ресурсов РК от 02.09.2024 № 199 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
      Настоящий приказ вводится в действие с 1 июля 2021 года.

      В соответствии с пунктом 6 статьи 39 Экологического кодекса Республики Казахстан от 2 января 2021 года ПРИКАЗЫВАЮ:

      1. Утвердить:

      1) Методику определения нормативов эмиссий в окружающую среду согласно приложения 1 к настоящему приказу;

      2) Методику расчета выбросов загрязняющих веществ от факельных установок газохимических комплексов согласно приложения 1-1 к настоящему приказу.

      2. Признать утратившим силу некоторые приказы Министра охраны окружающей среды, окружающей среды и водных ресурсов и энергетики Республики Казахстан согласно приложению 2 к настоящему приказу.

      Сноска. Пункт 1 - в редакции приказа Министра экологии и природных ресурсов РК от 02.09.2024 № 199 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      3. Комитету экологического регулирования и контроля Министерства экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

      1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

      2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан после его официального опубликования;

      3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Департамент юридической службы Министерства экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

      4. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан.

      5. Настоящий приказ вводится в действие с 1 июля 2021 года и подлежит официальному опубликованию.

      Министр экологии, геологии и природных ресурсов
Республики Казахстан
М. Мирзагалиев

      "СОГЛАСОВАН"
Министерство индустрии и инфраструктурного
развития Республики Казахстан

      "СОГЛАСОВАН"
Министерство национальной экономики
Республики Казахстан

  Приложение 1 к приказу
Министра экологии, геологии
и природных ресурсов
Республики Казахстан
от 10 марта 2021 года № 63

      Сноска. Правый верхний угол приложения - в редакции приказа Министра экологии и природных ресурсов РК от 02.09.2024 № 199 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Методика определения нормативов эмиссий в окружающую среду

Глава 1. Общие положения

      1. Методика определения нормативов эмиссий в окружающую среду (далее – Методика) определяет алгоритм действий для установления нормативов эмиссий в окружающую среду, в соответствии с пунктом 6 статьи 39 Экологического Кодекса Республики Казахстан от 2 января 2021 года (далее – Кодекс).

      2. Основные понятия, используемые в настоящей Методике:

      1) аварийный выброс – непредвиденное, непредсказуемое и непреднамеренное поступление загрязняющих веществ, значительно превышающее нормативы допустимого выброса, вызванное аварией или нарушением технологического процесса на объектах I или II категории;

      2) базовый антропогенный фон атмосферного воздуха – массовые концентрации загрязняющих веществ в атмосферном воздухе, обусловленные выбросами других стационарных и передвижных источников, которые осуществляются на момент определения нормативов допустимого выброса в отношении объекта I или II категории;

      3) природный фон атмосферного воздуха – массовые концентрации загрязняющих веществ в атмосферном воздухе, обусловленные высвобождением в атмосферный воздух или образованием в нем загрязняющих веществ в результате естественных природных процессов;

      4) контрольный створ – участок поверхностного водного объекта, на котором осуществляются мониторинг и контроль соблюдения экологических нормативов качества вод;

      5) годовые показатели – усредненные показатели концентрации загрязняющего вещества в единице объема атмосферного воздуха или на единице земной поверхности в течение одного календарного года;

      6) скорость массового потока загрязняющего вещества – масса загрязняющего вещества, выбрасываемая в единицу времени, и которая выражается как соотношение грамм в секунду;

      7) массовая концентрация загрязняющего вещества – масса загрязняющего вещества в единице объема сухих отходящих газов, и которая выражается как соотношение миллиграмм на кубический метр;

      8) нормативно (условно)-чистые сточные воды – воды, образующиеся от вспомогательных операций и процессов после охлаждения технологической аппаратуры и силовых агрегатов, незагрязненные, но имеющие повышенную температуру;

      9) суточные показатели – усредненные показатели концентрации загрязняющего вещества в единице объема атмосферного воздуха за двадцать четыре часа в пределах одних календарных суток;

      10) базовая антропогенная фоновая концентрация загрязняющих веществ в воде – значение концентрации загрязняющего вещества в конкретном контрольном створе водного объекта при неблагоприятных условиях, обусловленных сбросами других источников, которые осуществляются на момент определения нормативов допустимого сброса;

      11) нормативы сбросов в водные объекты – масса вещества в сточных водах, максимально допустимая к отведению с установленным режимом в данном пункте водного объекта в единицу времени с целью обеспечения норм качества воды в контрольном створе.

      12) часовые показатели – усредненные показатели концентрации загрязняющего вещества в единице объема атмосферного воздуха за один час.

      3. Расчетным путем определяются нормативы эмиссий в различные среды, в том числе нормативы допустимых выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от стационарных источников, сбросов загрязняющих веществ в поверхностные и подземные водные объекты, недра или на земную поверхность.

      4. На основе расчетов для каждого стационарного источника эмиссий и объекта в целом устанавливаются нормативы допустимых выбросов и сбросов исходя из целей достижения нормативов качества окружающей среды на границе области воздействия и целевых показателей качества окружающей среды и в близрасположенных селитебных территориях.

      5. Нормативы эмиссий для намечаемой деятельности, в том числе при внесении в деятельность существенных изменений, рассчитываются и обосновываются в виде отдельного документа – проекта нормативов эмиссий (проекта нормативов допустимых выбросов, проекта нормативов допустимых сбросов), который разрабатывается в привязке к соответствующей проектной документации намечаемой деятельности и представляется в уполномоченный орган в области охраны окружающей среды вместе с заявлением на получение экологического разрешения в соответствии с Кодексом.

      Нормативы эмиссий устанавливаются по отдельным стационарным источникам, относящимся к объектам I и II категорий, на уровнях, не превышающих:

      1) при проведении обязательной оценки воздействия на окружающую среду – соответствующих предельных значений эмиссий, указанных в заключении по результатам оценки воздействия на окружающую среду в соответствии с подпунктом 3) пункта 2 статьи 76 Кодекса;

      2) при проведении в соответствии с Кодексом скрининга воздействий намечаемой деятельности, по результатам которого вынесено заключение об отсутствии необходимости обязательной оценки воздействия на окружающую среду – соответствующих значений, указанных в заявлении о намечаемой деятельности в соответствии с подпунктом 9) пункта 2 статьи 68 Кодекса.

      Для объектов, в отношении которых выдается комплексное экологическое разрешение, нормативы эмиссий устанавливаются по отдельным стационарным источникам, относящимся к объектам I и II категорий, на уровнях, не превышающих соответствующих предельных значений эмиссий маркерных загрязняющих веществ, связанных с применением наилучших доступных техник, приведенных в заключениях по наилучшим доступным техникам.

      6. Нормативы эмиссий не устанавливаются для объектов III и IV категорий, а также для передвижных источников выбросов загрязняющих веществ в атмосферу.

      7. Нормативы эмиссий пересматриваются не реже одного раза в десять лет, в составе заявки для получения экологического разрешения на воздействие.

      Причинами пересмотра ранее установленных нормативов допустимых выбросов или сбросов до истечения срока их действия по инициативе оператора являются:

      1) необходимость учета новых или изменения параметров существующих источников загрязнения атмосферы, параметров поступления загрязняющих веществ в поверхностные и подземные водные объекты, недра или на земную поверхность, изменения применяемых технологий, требующих изменения экологических условий, указанных в действующем экологическом разрешении в соответствии с пунктом 5 статьи 120 Кодекса;

      2) пересмотр комплексного экологического разрешения в соответствии со статьей 118 Кодекса.

Глава 2. Алгоритм расчета нормативов выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от стационарных источников

      8. Нормативы допустимых выбросов устанавливаются для отдельного стационарного источника и (или) совокупности стационарных источников, входящих в состав объекта I или II категории, расчетным путем с применением метода моделирования рассеивания приземных концентраций загрязняющих веществ с таким условием, чтобы общая нагрузка на атмосферный воздух в пределах области воздействия не приводила к нарушению установленных экологических нормативов качества окружающей среды или целевых показателей качества окружающей среды.

      Областью воздействия является территория (акватория), подверженная антропогенной нагрузке и определенная путем моделирования рассеивания приземных концентраций загрязняющих веществ.

      Для совокупности стационарных источников область воздействия рассчитывается как сумма областей воздействия отдельных стационарных источников выбросов.

      9. Нормативы допустимых выбросов устанавливаются для каждого загрязняющего вещества, включенного в перечень загрязняющих веществ, в виде:

      1) массовой концентрации загрязняющего вещества;

      2) скорости массового потока загрязняющего вещества.

      Показатели, касающиеся объема и скорости массового потока отходящих газов, определяются при стандартных условиях 293.15 К и 101.3 кПа и, если иное прямо не предусмотрено экологическим законодательством Республики Казахстан, после вычитания содержания водяного пара.

      Показатели массовой концентрации загрязняющего вещества определяются путем усреднения соответствующих показателей выброса в течение одних календарных суток нормальной (регламентной) работы стационарного источника выбросов при наиболее неблагоприятных с точки зрения охраны атмосферного воздуха условиях его эксплуатации.

      Показатели скорости массового потока загрязняющего вещества определяются путем усреднения соответствующих показателей выброса в течение одного часа нормальной (регламентной) работы источника выбросов при наиболее неблагоприятных с точки зрения охраны атмосферного воздуха условиях его эксплуатации.

      Таблица параметров выбросов загрязняющих веществ в атмосферу для расчета нормативов допустимых выбросов заполняется по форме согласно приложению 1 к настоящей Методике.

      10. Обеспечение соблюдения установленных нормативов допустимой совокупной антропогенной нагрузки на атмосферный воздух наряду с нормативами допустимых выбросов устанавливаются годовые лимиты на выбросы (т/год) для каждого стационарного источника и объекта I и II категорий в целом.

      11. Допустимая концентрация загрязняющего вещества в атмосферном воздухе в зависимости от вида загрязняющего вещества устанавливается с учетом периодов усреднения годовых, суточных и часовых показателей.

      12. Перечень источников выбросов и их характеристики определяются для проектируемых объектов – на основе проектной информации, для действующих объектов – на основе инвентаризации выбросов вредных веществ в атмосферу и их источников (далее – инвентаризация), которая представляет собой систематизацию сведений об стационарных источниках, их распределении по территории, количественном и качественном составе выбросов загрязняющих веществ в атмосферу, оценке эффективности работы пылегазоочистного оборудования, являющейся первым этапом разработки нормативов допустимых выбросов вредных веществ в атмосферный воздух.

      Определение количественных и качественных характеристик выбросов вредных веществ проводится с применением инструментальных или расчетных (расчетно-аналитических) методов.

      Инструментальные методы являются превалирующими для источников с организованным выбросом загрязняющих веществ в атмосферу. Инструментальные измерения массовой концентрации и определения значений массовых выбросов загрязняющих веществ в отходящих газах выполняются аккредитованными лабораториями на сертифицированном оборудовании и/или посредством автоматизированной системы мониторинга при наличии. К основным источникам с организованным выбросом относятся: дымовые и вентиляционные трубы, вентиляционные шахты, аэрационные фонари, дефлекторы.

      Расчетные методы применяются для определения характеристик неорганизованных выделений (выбросов) при отсутствии возможности проведения инструментальных замеров на источниках с организованным выбросом, разработанных и согласованных в установленном порядке методов количественного химического анализа, а также для получения данных о параметрах выбросов проектируемых и реконструируемых объектов.

      Расчетные (расчетно-аналитические) методы базируются на удельных технологических показателях, балансовых схемах, закономерностях протекания физико-химических процессов производства, а также на сочетании инструментальных измерений и расчетных формул, учитывающих параметры конкретных источников.

      13. На этапе проведения инвентаризационного обследования источников выбросов вредных (загрязняющих) веществ, проводится обследование источников по результатам которых определяются загрязняющие вещества и источники их выброса, устанавливается эффективность работы пылегазоочистного оборудования. Данные о характеристиках источников выделения и загрязнения атмосферы, наличии газоочистных и пылеулавливающих установок и их параметрах приводятся по состоянию на день начала инвентаризации, а данные о количестве выбрасываемых и улавливаемых вредных веществ, коэффициенте обеспеченности газоочисткой, затратах на газоочистку приводятся за предыдущий год.

      14. По результатам инвентаризации устанавливается состав источников выбросов и перечень вредных веществ, подлежащих нормированию. При ликвидации отдельного источника выбросов его номер не присваивается другому источнику, в том числе и заменяющему его.

      15. По результатам проведенной инвентаризации выбросов заполняются бланки инвентаризации выбросов вредных (загрязняющих) веществ в атмосферный воздух и их источников по форме согласно приложению 2 к настоящей Методике. Бланк инвентаризации является неотъемлемой частью проекта нормативов эмиссий.

      16. Обоснованием полноты и достоверности исходных данных, принятых для расчета нормативов допустимых выбросов, является задание на проектирование полученное от оператора, утвержденная оператором проектная документация, материалы инвентаризации выбросов загрязняющих веществ и их источников; данные первичного учета или данные из форм статической отчетности, данные полученные инструментальными замерами или расчетными и балансовыми методами с указанием перечня методических документов, регламентирующих методы отбора, анализа выброса загрязняющих веществ, паспортные данные производителя оборудования (установки), заключение по результатам оценки воздействия на окружающую среду в соответствии с подпунктом 3) пункта 2 статьи 76 Кодекса или заключение об отсутствии необходимости обязательной оценки воздействия на окружающую среду, с учетом соответствующих значений, указанных в заявлении о намечаемой деятельности в соответствии с подпунктом 9) пункта 2 статьи 68 Кодекса.

      17. Состав проекта нормативов эмиссий в части выбросов загрязняющих веществ в окружающую среду по форме согласно приложению 3 к настоящей Методике.

      18. Нормативы допустимых выбросов устанавливаются для всех штатных (регламентных) условий эксплуатации стационарных источников, входящих в состав объекта I или II категорий, при их максимальной нагрузке (мощности), предусмотренной проектными и техническими документами, в том числе при условии нормального (регламентного) функционирования всех систем и устройств вентиляции и установок очистки газа.

      Нормативы допустимых выбросов объекта I или II категории устанавливаются для условий его нормального функционирования с учетом перспективы развития, то есть загрузки оборудования и режимов его эксплуатации, включая систем и устройства вентиляции и пылегазоочистного оборудования, предусмотренных технологическим регламентом. При этом, для действующих объектов I или II категории учитывается фактическая максимальная нагрузка оборудования за последние три года в пределах показателей, установленных проектом, за исключением случаев технологически неизбежного сжигания газа.

      Определение нормативов допустимых выбросов (г/с, т/год) при сжигании газа на факеле при проведении операций по разведке и (или) добыче углеводородов производится исключительно на основании объемов сжигаемого сырого газа, в соответствии с разрешением на сжигание сырого газа, выданным уполномоченным органом в области углеводородов и с соблюдением нормативов качества окружающей среды.

      Таблица нормативов выбросов загрязняющих веществ в атмосферу по объекту заполняется по форме согласно приложению 4 к настоящей Методике.

      19. Для залповых выбросов, которые являются составной частью технологического процесса, оценивается разовая и суммарная за год величина (г/с, т/год). Максимальные разовые залповые выбросы (г/с) не нормируются ввиду их кратковременности и в расчетах рассеивания вредных веществ в атмосфере не учитываются. Суммарная за год величина залповых выбросов нормируется при установлении общего годового выброса с учетом штатного (регламентного) режима работы оборудования (т/год).

      Аварийные выбросы, связанные с возможными аварийными ситуациями (аварии, инциденты за исключением технологически неизбежного сжигания газа), не нормируются. Оператор организует учет фактических аварийных выбросов за истекший год для расчета экологических платежей.

      Таблица перечня источников залповых выбросов заполняется по форме согласно приложению 5 к настоящей Методике.

      20. Новые источники выбросов вредных веществ на перспективу развития при расширении, реконструкции объекта учитываются согласно рабочим проектам намечаемой деятельности, в рамках процедуры экологической оценки по упрощенному порядку, которая проводится для намечаемой и осуществляемой деятельности, не подлежащей обязательной оценке воздействия на окружающую среду и нормативы допустимых выбросов обеспечиваются к моменту приемки этих объектов в эксплуатацию.

      Нормативы для реконструируемых и расширяемых объектов устанавливаются для оператора в целом с учетом взаимного влияния всех существующих и новых источников выбросов объекта.

      Источники выбросов вредных веществ, вводимые для обеспечения текущей хозяйственной деятельности объекта без разработки рабочих проектов, учитываются в составе нормативов допустимых выбросов.

      Таблица перечня источников, дающих наибольшие вклады в уровень загрязнения заполняется по форме, согласно приложению 6 к настоящей Методике.

      21. Нормативы допустимых выбросов для объектов I или II категории разрабатываются с учетом общей нагрузки на атмосферный воздух:

      1) существующего воздействия (для действующих источников выброса) или обоснованно предполагаемого уровня воздействия (для новых и реконструируемых источников выброса);

      2) природного фона атмосферного воздуха;

      3) базового антропогенного фона атмосферного воздуха.

      22. При установлении нормативов допустимых выбросов учитывается общая нагрузка на атмосферный воздух, которая определяется с учетом географических, климатических и иных природных условий и особенностей территорий и акваторий, в отношении которых осуществляется экологическое нормирование, включая расположение промышленных площадок и участков жилой застройки, санаториев, зон отдыха, взаимное расположение промышленных площадок и селитебных территорий.

      23. Нормативы допустимых выбросов устанавливаются с таким условием, чтобы общая нагрузка на атмосферный воздух в пределах области воздействия не приводила к нарушению установленных экологических нормативов качества окружающей среды или целевых показателей качества окружающей среды, а также на территории ближайшей жилой зоны, расчетные максимально разовые концентрации загрязняющих веществ в приземном слое атмосферного воздуха не превышали соответствующие экологические нормативы качества с учетом фоновых концентраций.

      Для зон санитарной охраны курортов, мест размещения крупных санаториев и домов отдыха, зон отдыха городов, а также для других территорий с повышенными требованиями к охране атмосферного воздуха значение предельно допустимых максимально-разовых концентраций потенциально-опасных химических веществ заменяется на 0,8 экологического норматива качества.

      24. Максимальные разовые выбросы газовоздушной смеси от двигателей передвижных источников грамм в секунду (г/с) учитываются в целях оценки воздействия на атмосферный воздух только в тех случаях, когда работа передвижных источников связана с их стационарным расположением. Валовые выбросы от двигателей передвижных источников тонна в год (т/год) не нормируются и в общий объем выбросов вредных веществ не включаются.

      Таблица перечня загрязняющих веществ, выбрасываемых в атмосферу заполняется по форме согласно приложению 7 к настоящей Методике.

      25. Для определения приземных концентраций твердых частиц (пыли) применяется безразмерный коэффициент F, учитывающий скорость гравитационного оседания указанных частиц в атмосферном воздухе на подстилающую поверхность.

      Величина коэффициента F изменяется от 1 до 3 в зависимости от состава пыли и эффективности пылеочистки, установленной на источнике. При этом величина коэффициента F может быть уточнена, если имеются данные о распределении массы выбрасываемых частиц пыли по размерам.

      Согласно имеющимся данным о дисперсном составе ряда вредных веществ, содержащихся в выбросах, рекомендуется при расчете рассеивания в атмосфере принимать значения параметра F = 1 для твердых частиц при сварке металлов и их резке методами электро- или газосварки, свинца и его соединений, бенз(а)пирена и сажи при работе двигателей передвижных транспортных средств, бенз(а)пирена и сажи от котельных, диоксинов (фуранов) – при процессах горения, сажи – при сжигании попутного нефтяного газа.

      При этом вне зависимости от коэффициента очистки и дисперсного состава выбросов значение параметра F = 3 для выбросов, в которых содержание водяного пара в течение всего года достаточно, чтобы наблюдалась его интенсивная конденсация сразу же после выхода в атмосферу (при производстве глинозема мокрым способом).

      26. При расчете загрязнения атмосферы и определении выбросов для всех видов технологических процессов и транспортных средств следует учитывать полную или частичную трансформацию поступающих в атмосферу окислов азота. Для этого установленное по расчету или инструментальными замерами количество выбросов окислов азота (МNOх) в пересчете на NO2 разделяется на составляющие оксид азота (NO) и диоксид азота (NO2). Коэффициенты трансформации от NOх принимаются на уровне максимальной установленной трансформации, т.е. 0,8 – для NO2 и 0,13 – для NO. Тогда раздельные выбросы будут определяться по формулам:

      MNO2 сек. = 0,8 × MNOx сек. , MNO2 год = 0,8 × MNOx год. , (1)

      MNO сек. = 0,13 × MNOx сек. , MNO год = 0,13 × MNOx год. , (2)

      27. При нормировании допустимых выбросов осуществляется оценка достаточности области воздействия объекта. Граница области воздействия на атмосферный воздух объекта определяется как проекция замкнутой линии на местности, ограничивающая область, за границей которого соблюдаются установленные экологические нормативы качества и/или целевые показатели качества окружающей среды с учетом индивидуального вклада объекта в общую нагрузку на атмосферный воздух (Сiпр/Сiзв≤1).

      Пределы области воздействия на графических материалах (генеральный план города, схема территориального планирования, топографическая карта, ситуационная схема) территории объекта воздействия обозначаются условными обозначениями.

      28. Нормирование выбросов вредных веществ в атмосферу основано на необходимости соблюдения экологических нормативов качества или целевых показателей качества окружающей среды.

      При этом требуется выполнение соотношения:

      С/ЭНК≤ 1 , (3)

      где: С - расчетная концентрация вредного вещества в приземном слое воздуха;

      ЭНК – экологический норматив качества.

      До утверждения экологических нормативов качества применяются гигиенические нормативы, утвержденные государственным органом в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения в соответствии с законодательством Республики Казахстан в области здравоохранения.

      В качестве гигиенических нормативов для атмосферного воздуха населенных мест в целях нормирования выбросов в атмосферу принимаются значения предельно допустимых максимально-разовых концентраций потенциально-опасных химических веществ (ПДКм.р.), в случае отсутствия ПДКм.р. принимаются значения ориентировочно безопасных уровней воздействия потенциально-опасных химических веществ (ОБУВ).

      Если для вещества имеется только предельно допустимая среднесуточная концентрация (ПДКс.с.), то для него требуется выполнение соотношения:

      0,1 С ≤ ПДКс.с, (4)

      29. При совместном присутствии в атмосферном воздухе нескольких (n) вредных веществ, обладающих суммацией действия, сумма их концентраций не превышает единицы при расчете по формуле:

      С1/ЭНК1 +С2/ЭНК2+….Сп/ЭНКп ≤ 1 , (5)

      где: С1, С2,...... Сп – фактические концентрации веществ в атмосферном воздухе;

      ЭНК1, ЭНК2,...... ЭНКn – концентрации экологических нормативов качества тех же веществ.

      30. Информация о метеорологических характеристиках местности, коэффициентах, определяющих условия рассеивания загрязняющих веществ в атмосферном воздухе, необходимые для проведения моделирования расчетов рассеивания, принимаются по данным производителей информации о состоянии окружающей среды или по строительным нормам Республики Казахстан в случае их отсутствия.

      При определении общей нагрузки на атмосферный воздух учитывается также непостоянность (сезонность) воздействий, указанных в пункте 18 настоящей методики, в течение календарного года.

      При установлении нормативов для источника загрязнения атмосферы учитываются значения фоновых концентраций вредных веществ в воздухе Сф (мг/м3) от остальных источников (в том числе от автотранспорта) города или другого населенного пункта. Для этого в соотношении (3) вместо С принимается С + Сф.

      Таблица метеорологических характеристик и коэффициенты, определяющие условия рассеивания загрязняющих веществ, в атмосфере города заполняется по форме согласно приложению 8 к настоящей Методике.

      31. Расчеты загрязнения атмосферы при установлении нормативов выбросов производятся в соответствии с методикой расчета приземных концентраций загрязняющих веществ в двухметровом слое над поверхностью земли, а также вертикального распределения концентраций в атмосферном воздухе, утвержденной уполномоченным органом в области охраны окружающей среды. Моделирование приземных концентраций загрязняющих веществ в атмосфере при установлении нормативов выбросов загрязняющих веществ в атмосфере осуществляется с использованием программных комплексов, согласованных уполномоченным органом в области охраны окружающей среды.

      32. Документация, устанавливающая нормативы выбросов, утвержденная оператором, подается в электронном виде в составе заявления на получение комплексного экологического разрешения в соответствии со статьей 114 или экологического разрешения на воздействие в соответствии со статьей 122 Кодекса.

      33. При наличии в пределах одной административно-территориальной единицы двух или более объектов, оказывающих вредное воздействие на окружающую среду, относящихся к одной категории, принадлежащих одному оператору, проект нормативов допустимых выбросов может разрабатываться в целом, по усмотрению оператора.

      При отсутствии взаимного влияния объектов, оказывающих вредное воздействие на окружающую среду, в проекте нормативов допустимых выбросов приводятся моделирование рассеивания приземных концентраций загрязняющих веществ для каждого объекта.

      34. Для действующих объектов, являющихся источниками воздействия, разрешается проведение реконструкции или перепрофилирование производств, при условии, если вклад в общую нагрузку на атмосферный воздух не приводит к нарушению экологических нормативов качества окружающей среды или целевых показателей качества окружающей среды.

      35. В населенных пунктах, обеспеченных стационарными постами наблюдения, в которых прогнозируются неблагоприятные метеорологические условия, расчет загрязнения атмосферы при установлении нормативов допустимого воздействия производится с учетом реализации операторами мероприятий по уменьшению выбросов на период действия неблагоприятных метеорологических условий по каждому режиму работы.

      36. При установлении нормативов допустимых выбросов рассматриваются мероприятия, осуществляемые оператором при неблагоприятных метеорологических условиях, обеспечивающие снижение выбросов вредных веществ, вплоть до частичной или полной остановки работы стационарных источников загрязнения атмосферы.

      Таблица мероприятий по сокращению выбросов загрязняющих веществ в атмосферу в периоды НМУ и характеристики выбросов вредных веществ в атмосферу в периоды НМУ заполняются по форме согласно приложению 9 к настоящей Методике.

      Порядок реализации организационных, технологических и технических мероприятий, информирование соответствующих местного исполнительного органа административно-территориальной единицы и территориального подразделения уполномоченного органа в области охраны окружающей среды о принятых мерах по снижению выбросов загрязняющих веществ, подтверждаемые данными прямых инструментальных замеров во всех технически возможных случаях, производится при установлении нормативов допустимых выбросов.

      Таблица плана технических мероприятий по снижению выбросов (сбросов) загрязняющих веществ с целью достижения нормативов допустимых выбросов (допустимых сбросов) заполняется по форме согласно приложению 10 к настоящей Методике.

      37. При невозможности соблюдения стационарным источником и (или) совокупностью стационарных источников, расположенных на действующем объекте I категории, нормативов эмиссий (при введении государством более строгих нормативов качества окружающей среды или целевых показателей качества окружающей среды) и (или) технологических нормативов, установленных в комплексном экологическом разрешении в соответствии с Кодексом, в качестве приложения к комплексному экологическому разрешению согласовывается программа повышения экологической эффективности на срок не более десяти лет. В отношении такого объекта I категории на период выполнения программы повышения экологической эффективности применяются нормативы эмиссий согласно экологическому разрешению и заключению государственной экологической экспертизы (при его наличии), действующим на дату подачи заявления на получение комплексного экологического разрешения. Такие нормативы эмиссий в случае, предусмотренном подпунктом 4) части первой пункта 2 статьи 119 Кодекса, применяются с учетом предусмотренных в программе повышения экологической эффективности показателей поэтапного снижения негативного воздействия на окружающую среду. По достижении каждого соответствующего показателя поэтапного снижения негативного воздействия на окружающую среду такой показатель становится обязательным нормативом для оператора.

      38. При невозможности соблюдения стационарным источником и (или) совокупностью стационарных источников, расположенных на действующем объекте I или II категории, нормативов эмиссий (при введении государством более строгих нормативов качества окружающей среды или целевых показателей качества окружающей среды), установленных в экологическом разрешении на воздействие в соответствии с Кодексом, в качестве приложения к экологическому разрешению на воздействие согласовывается план мероприятий по охране окружающей среды. В отношении такого объекта на период выполнения плана мероприятий по охране окружающей среды применяются нормативы эмиссий согласно экологическому разрешению и заключению государственной экологической экспертизы (при его наличии), действующим на дату подачи заявления на получение экологического разрешения на воздействие.

      План мероприятий по охране окружающей среды содержит показатели снижения негативного воздействия на окружающую среду, которые достигается оператором объекта в период действия плана мероприятий по охране окружающей среды, и график поэтапного достижения таких показателей. По достижении каждого соответствующего показателя поэтапного снижения негативного воздействия на окружающую среду такой показатель становится обязательным нормативом для оператора.

      39. Эффективность снижения выбросов вредных веществ для оператора в целом оценивается по снижению выбросов на источниках, которое во всех технически возможных случаях определяется по данным прямых инструментальных замеров. При этом расчет годовой величины снижения выбросов выполняется в соответствии с методиками расчетов выбросов, утверждаемыми уполномоченным органом в области охраны окружающей среды.

      40. Операторы, для которых установлены нормативы допустимых выбросов, осуществляют производственный экологический контроль соблюдения допустимых выбросов на основе программы, разработанной в объеме необходимом для слежения за соблюдением экологического законодательства Республики Казахстан с учетом своих технических и финансовых возможностей.

      Таблица план-графика контроля на объекте за соблюдением нормативов допустимых выбросов на источниках выбросов заполняется по форме согласно приложению 11 к настоящей Методике.

Глава 3. Алгоритм расчета нормативов сбросов загрязняющих веществ

      41. Нормативы допустимых сбросов загрязняющих веществ со сточными водами в естественные или искусственные водные объекты, рельеф местности, недра рассчитываются для каждого выпуска сточных вод. Нормативы допустимых сбросов для оператора устанавливаются в совокупности значений допустимых сбросов для отдельных действующих, проектируемых и реконструируемых источников загрязнения.

      Операторы объектов I и II категорий обеспечивают соблюдение экологических нормативов для сброса, установленных в экологическом разрешении.

      42. Величины норматива допустимого сброса определяются на уровнях, при которых обеспечивается соблюдение соответствующих экологических нормативов качества воды в контрольном створе с учетом базовых антропогенных фоновых концентраций загрязняющих веществ в воде.

      43. Не являются сбросом:

      закачка пластовых вод, добытых попутно с углеводородами, морской воды, опресненной воды, технической воды с минерализацией 2000 мг/л и более в целях поддержания пластового давления;

      закачка в недра технологических растворов и (или) рабочих агентов для добычи полезных ископаемых в соответствии с проектами и технологическими регламентами, по которым выданы экологические разрешения и положительные заключения экспертиз, предусмотренных законами Республики Казахстан;

      отведение вод, используемых для водяного охлаждения, в накопители, расположенные в системе замкнутого (оборотного) водоснабжения;

      отведение сточных вод в городские канализационные сети. Нормативы допустимого сброса в таких случаях не устанавливаются.

      44. Норматив допустимого сброса является экологическим нормативом, который устанавливается в экологическом разрешении и определяется как количество (масса) загрязняющего вещества либо смеси загрязняющих веществ в сточных водах, максимально допустимое (разрешенное) к сбросу в единицу времени.

      Разработка проекта нормативов допустимых сбросов является обязательной для объектов, которые осуществляют сброс очищенных сточных вод в естественные или искусственные водные объекты, рельеф местности. недра.

      Сброс не очищенных до нормативов допустимых сбросов сточных вод в водный объект или на рельеф местности не допускается.

      Не допускается сброс сточных вод независимо от степени их очистки в поверхностные водные объекты в зонах санитарной охраны источников централизованного питьевого водоснабжения, курортов, в местах, отведенных для купания.

      Состав проекта нормативов эмиссий в части допустимых сбросов загрязняющих веществ по форме согласно приложению 12 к настоящей Методике.

      45. Температура сточных вод, сбрасываемых в поверхностные водные объекты не превышает 30 градусов по Цельсию.

      46. В сбрасываемых сточных водах не допускается содержание вещества, агрессивно действующие на бетон и металл.

      47. Экологические нормативы качества вод поверхностных водных объектов устанавливаются для речного бассейна или его части, водного объекта или его части, учтенных в государственном водном кадастре, для участков внутренних морских вод и территориального моря с учетом их природных особенностей, а также условий целевого использования водных объектов.

      Экологические нормативы качества вод поверхностных водных объектов или их частей (мест водозабора), используемых для целей питьевого, хозяйственно-питьевого водоснабжения и (или) культурно-бытового водопользования, устанавливаются по химическим и биологическим (микробиологическим) показателям на уровне гигиенических нормативов, утверждаемых в порядке, определенном законодательством Республики Казахстан в области здравоохранения (далее – гигиенические нормативы).

      Экологические нормативы качества вод поверхностных водных объектов или их частей рыбохозяйственного значения (рыбохозяйственные нормативы) устанавливаются в соответствии с законодательством Республики Казахстан в области охраны, воспроизводства и использования животного мира.

      Экологические нормативы качества вод поверхностных водных объектов рыбохозяйственного значения, используемых одновременно для целей питьевого, хозяйственно-питьевого водоснабжения и (или) культурно-бытового водопользования, устанавливаются на уровне наиболее строгих показателей (наименьших концентраций) из гигиенического или рыбохозяйственного норматива.

      Если природные фоновые концентрации химических веществ в водах поверхностных водных объектов, сформировавшиеся под влиянием природных факторов и характерные для конкретного речного бассейна или его части, водного объекта или его части, превышают значения гигиенических или рыбохозяйственных нормативов, экологические нормативы качества вод разрабатываются и утверждаются уполномоченным органом в области охраны окружающей среды на уровне значений (в интервале допустимого отклонения от значений) показателей природных фоновых концентраций химических веществ в этом речном бассейне или его части, водном объекте или его части.

      Данные о гидрологическом режиме водного объекта и по фоновому составу воды заполняются в таблице "Динамика фоновых концентраций загрязняющих веществ" по форме согласно приложению 13 к настоящей Методике.

      Экологические нормативы качества вод подземных водных объектов, которые используются в качестве источников питьевого и (или) хозяйственно-питьевого водоснабжения или пригодность которых для указанных целей определена на основании санитарно-эпидемиологических заключений, а также подземных водных объектов, определенных в качестве резервированных источников питьевого водоснабжения в соответствии с водным законодательством Республики Казахстан, устанавливаются на уровне соответствующих гигиенических нормативов, разрабатываемых и утверждаемых в порядке, определенном законодательством Республики Казахстан в области здравоохранения.

      Если при соблюдении установленных экологических нормативов качества вод обнаруживаются признаки ухудшения состояния живых элементов естественной экологической системы (растений, животных и других организмов), подтвержденные научными исследованиями за период не менее пяти лет, то для таких территорий соответствующий местный представительный орган области, города республиканского значения, столицы по согласованию с уполномоченным органом в области охраны окружающей среды устанавливает более строгие территориальные экологические нормативы качества вод, при которых не наблюдается негативное отклонение показателей состояния наиболее уязвимой группы биологических объектов, используемых как индикаторы качества вод.

      48. При сбросе в водные объекты нормативно (условно) - чистых сточных вод, имеющих только тепловое загрязнение, нормативы допустимых сбросов загрязняющих веществ не устанавливаются.

      При этом необходимо проведение контроля в части соответствия состава сбрасываемых вод составу воды в районе водозабора водного объекта (при условии водопользования одним водным объектом).

      49. При наличии маслосистем в технологической схеме охлаждения оборудования устанавливаются нормативы допустимых сбросов для нефтепродуктов.

      50. Перечень выпусков и их характеристики определяются для проектируемых объектов на основе проектной информации, для действующих объектов – на основе инвентаризации выпусков, которая сопровождается проведением отбора проб и аналитическими исследованиями.

      51. Операторы объектов I и II категорий, осуществляющие сброс сточных вод или имеющие замкнутый цикл водоснабжения, используют приборы учета объемов воды и вести журналы учета водопотребления и водоотведения в соответствии с водным законодательством Республики Казахстан.

      По каждому выпуску сточных вод предоставляются данные концентраций загрязняющих веществ в сточных водах за последние 3 года, которые отражаются в таблице по форме согласно приложению 14 к настоящей Методике.

      Для обоснования полноты и достоверности данных о расходе сточных вод, используемых для расчета допустимых сбросов, представляются данные в табличном виде "Баланс водопотребления и отведения" по форме согласно приложению 15 к настоящей Методике.

      Операторы объектов I и (или) II категорий с целью рационального использования водных ресурсов разрабатывают и осуществляют мероприятия по повторному использованию воды, оборотному водоснабжению.

      52. При сбросе сточных вод водопользователи:

      1) обеспечивают определение химического состава сбрасываемых вод в собственных или иных лабораториях, аккредитованных в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан об аккредитации в области оценки соответствия;

      2) передают экстренную информацию об аварийных сбросах загрязняющих веществ, а также о нарушениях установленного режима забора поверхностных и подземных вод и объекта сброса (закачки) сточных вод уполномоченным государственным органам в области охраны окружающей среды, использования и охраны водного фонда и государственному органу в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      53. Результаты проведенной инвентаризации выпусков сточных вод представляются по форме согласно приложению 16 к настоящей Методике.

      При наличии сооружений по очистке сточных вод результаты инвентаризации по эффективности работы очистных сооружений предоставляются по форме, согласно приложению 17 к настоящей Методике.

      54. Величины нормативы допустимых сбросов определяются как произведение максимального часового расхода сточных вод на допустимую к сбросу концентрацию загрязняющего вещества. При расчете условий сброса сточных вод сначала определяется значение концентрации допустимого сброса (СДС), обеспечивающее нормативное качество воды в контрольном створе, а затем определяется допустимый сброс (ДС) в виде грамм в час (г/ч) согласно формуле:

      ДС=q ×СДС, г/ч (6)

      где q – максимальный часовой расход сточных вод, метр кубический в час (м3/ч);

      СДС – допустимая к сбросу концентрация загрязняющего вещества, мг/дм3. Наряду с максимальными допустимыми сбросами (г/ч) устанавливаются годовые значения допустимых сбросов (лимиты) в тоннах в год (т/год) для каждого выпуска и оператора в целом.

      55. Перечень веществ, включаемых в расчет нормативов допустимых сбросов для каждого водопользователя, зависит от качественного состава сбрасываемых вод, образуемых в технологическом цикле, и специфических условий водопользования хозяйствующего субъекта и утверждается в составе материалов по расчету нормативов допустимых сбросов.

      56. Если фактический сброс действующего объекта меньше расчетного допустимого сброса, то в качестве допустимого сброса принимается фактический сброс.

      Расчетные условия (исходные данные) для определения величины допустимого сброса выбираются по средним данным за предыдущие три года или по перспективным, менее благоприятным значениям, если они достоверно известны по ранее согласованным проектам расширения, реконструкции.

      Для вновь вводимых объектов фактический сброс принимается по фоновым данным, полученным в ходе проведения геологоразведочных работ.

      57. Величины допустимых сбросов проектируемых объектов определяются в составе проектной документации.

      58. Нормативы сбросов устанавливаются исходя из условий недопустимости превышения экологических нормативов качества загрязняющих веществ в установленном контрольном створе или на участке водного объекта с учетом его целевого использования для хозяйственно-питьевых, коммунально-бытовых или рыбохозяйственных целей.

      59. Контрольный створ в поверхностных водных объектах, используемых для целей хозяйственно-питьевого водоснабжения и рыбохозяйственного значения, устанавливается на расстоянии не более пятисот метров от точки сброса сточных вод (точки выпуска сточных вод, места добычи полезных ископаемых, производства работ на водном объекте).

      Обоснование определения местоположения и количества точек, на которых осуществляется мониторинг соблюдения экологических нормативов качества вод в пределах контрольного створа, представляется в экологическом разрешении.

      При периодическом (разовом) возрастании фоновой концентрации контролируемых примесей превышение норматива допустимого сброса, вызванное этим изменением фона, не является нарушением нормативов допустимого сброса.

      60. Если фоновая загрязненность водного объекта по каким-либо показателям не позволяет обеспечить нормативное качество воды в контрольном створе, то допустимый сброс по этим показателям устанавливается, исходя из отнесения нормативных требований к составу и свойствам воды водных объектов к самим сточным водам.

      Если водный объект является одновременно объектом водоснабжения и водоотведения, при расчете массы фактического сброса загрязняющих веществ в г/ч и т/год учитывается только то количество веществ, которое поступило в водный объект в результате использования воды (общее количество содержащихся в сбрасываемой воде загрязняющих веществ уменьшается на количество этих веществ, содержащихся в воде, забранной из того же водного объекта).

      Для обоснования вышеуказанных расчетных величин г/ч и т/год в инвентаризации необходимо показывать данные по концентрациям всех нормируемых веществ на водозаборе, по полному перечню нормируемых веществ, определенных с той же периодичностью, что и концентрации на сбросе.

      61. При периодическом (разовом) возрастании фоновой концентрации контролируемых примесей превышение допустимых сбросов, вызванное этим изменением фона, не является нарушением нормативов допустимых сбросов.

      62. Если фоновая загрязненность водного объекта обусловлена естественными причинами, то допустимые сбросы устанавливается, исходя из условий соблюдения в контрольном створе сформировавшегося фонового качества воды.

      63. Если сброс сточных вод действующим оператором осуществляется с превышением нормативов допустимых сбросов и значения допустимых сбросов по причинам объективного характера в настоящее время не могут быть достигнуты, предусматривается поэтапное снижение сбросов загрязняющих веществ до значений, обеспечивающих соблюдение допустимых сбросов в контрольном створе.

      Для этого при нормировании допустимых сбросов наряду со значением конечной нормы допустимых сбросов определяются ежегодные (на каждый год нормирования) нормативные объемы эмиссий - лимиты сбросов (г/ч, т/год), ограничивающие выброс загрязняющих веществ на период реализации мероприятий по достижению допустимых сбросов, которые обеспечивают последовательное уменьшение сбросов.

      Для расчета нормативных объемов эмиссий - лимитов сбросов в качестве С допустимых сбросов используется концентрация, достигаемая при использовании реализуемой технологии проектной степени очистки сточных вод, грамм на метр кубический (г/м3).

      64. Для обоснования достижения допустимых сбросов к намеченному сроку предприятие разрабатывает план мероприятий по снижению сбросов загрязняющих веществ. План включает в себя подтверждение экономической возможности предприятия по выполнению предложенных мероприятий.

      Указанные мероприятия и сроки их реализации обеспечиваются финансовыми, материально-техническими ресурсами, проектными материалами, необходимыми возможностями подрядных строительно-монтажных организаций. Предприятие представляет соответствующие обоснования к плану мероприятий по достижению нормативов допустимых сбросов в проекте нормативов допустимых сбросов.

      Нормативные объемы эмиссий – лимиты сбросов на каждый год нормируемого периода необходимо соответствовать наиболее полному и эффективному использованию установленного на предприятии природоохранного оборудования, соблюдению технологии производства, снижению сброса загрязняющих веществ в соответствии с планом мероприятий по достижению допустимого сброса по годам нормирования. Расчет нормативов предельно-допустимых сбросов сточных вод оформляется по форме, согласно приложению 18 к настоящей Методике.

      65. Для тех веществ, для которых нормируется приращение к природному, естественному фону (алюминий, ионы меди, селена, теллура, фтора и другие), допустимые сбросы устанавливаются с учетом этих допустимых приращений к природному, естественному фону.

      66. Для операторов, расположенных в районах с повышенной минерализацией природных вод, при расчете допустимых сбросов допускается принимать величину 2000 г/м3 в качестве предельного уровня минерализации поверхностных вод. Для морских вод допустимых сбросов по минерализации не устанавливается.

      67. Данные о гидрологическом режиме водного объекта и по фоновому составу воды запрашиваются оператором у производителей информации о состоянии окружающей среды при наличии наблюдений на водном объекте.

      При отсутствии наблюдений производителей информации о состоянии окружающей среды могут быть использованы данные наблюдений за предыдущие три года оператора, научно-исследовательских и проектных организаций и контролирующих органов.

      68. При расчетах допустимых сбросов веществ со сточными водами, отводимыми на рельеф местности и поля фильтрации, исходят из того, что предельно допустимая концентрация этого вещества (Сдс) с учетом разбавления (n) фильтрующихся вод в потоке подземных вод не превышала фоновую концентрацию загрязняющего вещества в водоносном горизонте (Сф),:

      Сдс= n × Сф (7)

      где: n – кратность разбавления профильтровавшихся вод, в потоке подземных вод;

      Сф - фоновая концентрация загрязняющего вещества в водоносном горизонте. Сф определяется по наблюдательным скважинам, расположенным за пределами купола растекания и (или) расположенного выше потока подземных вод по отношению к водному объекту. Для вновь проектируемых объектов в качестве фоновых принимаются предельно допустимые концентрации для водных объектов культурно-бытового пользования (II категория водопользования - для отдыха населения, а также водоемы в черте населенных мест) Сф = ПДКк.б.

      Кратность разбавления определяется по формуле:

     


      где Vф – расчетная величина расхода фильтрационных вод:

      Vф= Vгод+ VА- Vи, м3/год, (9)

      где Vгод – объем сточных вод, отводимых на фильтрационное поле, метр кубический в год (м3/год);

      VА – количество среднегодовых атмосферных осадков, выпадающих на фильтрационное поле, м3/год;

      VИ – объем испаряющейся влаги с этой поверхности, м3/год;

      L – безразмерный коэффициент учета мощности водоносного горизонта при смешении фильтрующихся сточных вод с подземными водами;

      m – мощность водоносного горизонта, (м);

      р – пористость водоносных пород, безразмерный коэффициент;

      S – площадь фильтрационного поля, м2;

      Т – расчетное время, на конец которого концентрация загрязняющих веществ в подземных водах под фильтрационным полем не превышает предельно допустимое значение, годы:

      T = tэ + 5, (10)

      где tэ – проектный (намечаемый) срок сброса на рельеф местности;

      Х – длина пути, проходимая подземными водами за один год:

      X = 365 * K * Ie, (11)

      где К – коэффициент фильтрации, м/сут;

      Iе – градиент уклона естественного потока подземных вод, безразмерная величина.

      Радиус купола растекания определяется по формуле:

     


      где К – коэффициент фильтрации, м/сут;

      Н - первоначальная глубина залегания грунтовых вод от дна полей фильтрации, м;

      h - глубина воды на полях фильтрации, м;

      m - мощность водоносного горизонта, м;

      Р – периметр фильтрационного поля, м;

      G – расход сточных вод, поступающих на поля фильтрации, м3/сут.

      69. Расчет допустимой концентрации загрязняющих веществ при сбросе сточных вод в накопители производится по формуле:

      С дс  = С ф  + (С дс  - С ф  ) × K a, (13)

      где С дс – расчетно-установленная концентрация загрязняющего вещества в сточных водах, обеспечивающая нормативное качество воды в накопителе (в контрольном створе), мг/л;

      Сф – фоновая концентрация загрязняющего вещества в накопителе (в контрольном створе), мг/л;

      Сдк –допустимая концентрация загрязняющего вещества в воде конечного водоприемника сточных вод, мг/л;

      Ка – коэффициент, суммарно учитывающий ассимилирующую, испарительную, фильтрующую способности накопителя.

      Коэффициент Ка определяется по формуле:

     


      где qн – удельный объем воды накопителя, участвующий во внутриводоемных процессах, м3/год;

      qи – удельный объем воды, испаряющейся с поверхности накопителя, м3/год;

      qф – объем сточных вод, фильтрующихся из накопителя, м3/год;

      qп – объем потребляемой воды (если такие объемы имеются), м3/год;

      qст – расход сточных вод, отводимых в накопитель, м3/год.

      Значения qн, qu и qф находят по формулам:

     


     


     


      где Q – фактический объем накопителя СВ на момент расчета ПДС, м3;

      tэ – время фактической эксплуатации накопителя, годы;

      Qu – испарительная способность накопителя, м3;

      k – коэффициент фильтрации ложа накопителя, м/сут;

      m – мощность водоносного горизонта, м;

      Но – высота столба сточных вод в накопителе, м;

      R – расстояние от центра накопителя до контура питания водоносного горизонта, м;

      Rk – радиус накопителя, м;

      365 – количество суток в году (перевод суток в год).

      70. При отведении части стоков накопителя в реки или на орошение в качестве СПДК принимаются соответственно предельно-допустимые концентрации рыбохозяйственного водопользования (ПДКр.х.) и нормы качества оросительной воды.

      71. Операторы, использующие накопители сточных вод и (или) искусственные водные объекты, предназначенные для естественной биологической очистки сточных вод, принимают необходимые меры по предотвращению их воздействия на окружающую среду, а также осуществлять рекультивацию земель после прекращения их эксплуатации.

      72. Создание новых (расширение действующих) накопителей-испарителей допускается по разрешению местных исполнительных органов областей, городов республиканского значения, столицы при невозможности других способов утилизации образующихся сточных вод или предотвращения образования сточных вод в технологическом процессе, которая обосновываются при проведении оценки воздействия на окружающую среду.

      73. Проектируемые (вновь вводимые в эксплуатацию) накопители-испарители сточных вод оборудуются противофильтрационным экраном, исключающим проникновение загрязняющих веществ в недра и подземные воды. Определение и обоснование технологических и технических решений по предварительной очистке сточных вод до их размещения в накопителях осуществляются при проведении оценки воздействия на окружающую среду.

      74. Если конечным водоприемником сточных вод является накопитель замкнутого типа, то есть когда нет открытых водозаборов воды на орошение или не осуществляются сбросы части стоков накопителя в водные объекты и земную поверхность, и других производственных и технических нужд, расчет допустимой концентрации производится по формуле:

      Сдс = Сфакт, (18)

      где Сфакт – фактический сброс загрязняющих веществ после очистных сооружений, мг/л.

      Накопитель в таком случае используется как накопитель-испаритель сточных вод.

      При сбросе шахтных и карьерных вод в замкнутые пруды-накопители и (или) пруды-испарители расчетные условия для определения величины допустимого сброса выбираются по максимальным значениям фактических данных (по загрязняющим веществам фонового состояния карьерных и (или) шахтных вод) за предыдущие три года.

      Сноска. Пункт 74 - в редакции приказа и.о. Министра экологии и природных ресурсов РК от 28.06.2024 № 146 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      75. Расчет допустимой концентрации загрязняющих веществ при сбросе сточных вод в поверхностные водные объекты производится по формуле:

      Сдс= n x (СЭНК – Сф) + Сф, (19)

      где:

      СЭНК – экологические нормативы качества загрязняющего вещества в воде водного объекта, г/м3;

      Сф – фоновая концентрация загрязняющего вещества в водотоке в 0,5 км выше выпуска сточных вод, г/м3;

      n – кратность разбавления сточных вод в водотоке, определяемая по формуле:

      n = (g +

Q) / g, (20)

      где: g – расход сточных вод, м3/с;

      Q – расчетный расход воды в водотоке, м3/с;

     

– коэффициент смешения, показывающий какая часть речного расхода смешивается со сточными водами в максимально загрязненной струе расчетного створа. Для крупных водотоков

= 0,6, для средних

= 0,8, для малых

= 1,0.

      76. Величины нормативов допустимых сбросов для выпусков сточных вод в водохранилища и озера определяются по формуле в пункте 75 настоящей Методики.

      77. При наличии в водоеме устойчивых ветровых течений для расчета кратности общего разбавления n используется метод М.А. Руффеля. В расчетах по этому методу рассматриваются два случая:

      1) выпуск в мелководную часть или в верхнюю треть глубины водоема, загрязненная струя распространяется вдоль берега под воздействием прямого поверхностного течения, имеющего одинаковое с ветром направление;

      2) выпуск в нижнюю треть глубины водоема, загрязненная струя распространяется к береговой полосе против выпуска под воздействием донного компенсационного течения, имеющего направление, обратное направлению ветра.

      Метод М.А. Руффеля имеет следующие ограничения: глубина зоны смешения не превышает 10 м, расстояние от выпуска до контрольного створа вдоль берега в первом случае не превышает 20 км, расстояние от выхода сточных вод до берега против выпускного оголовка во втором случае не превышает 0,5 км.

      Кратность начального разбавления вычисляется следующим образом:

      - при выпуске в мелководье или в верхнюю треть глубины

     


      где q - расход сточных вод выпуска, м3/с;

- скорость ветра над водой в месте выпуска сточных вод, м/с;

      Нср – средняя глубина водоема вблизи выпуска, м; значение Нср определяется в зависимости от средней глубины водоема Н0  следующим образом: при Н0 = (3 ÷ 4) м на участке протяженностью 100 м;

      при Н0 = (5 ÷ 6) м на участке протяженностью 150 м;

      при Н0 = (7 ÷ 8) м на участке протяженностью 200 м;

      при Н0 = (9 ÷ 10) м на участке протяженностью 250 м;

      - при выпуске в нижнюю треть глубины

     


      Кратность основного разбавления вычисляется следующим образом:

      - при выпуске в мелководье или в верхнюю треть глубины

     


      Где l - расстояние от места выпуска до контрольного створа, м;

      Dх = 6,53Нcp1,17, (28)

      - при выпуске в нижнюю треть глубины

     


      Dх = 4,41Нcp1,17, ,(30)

      78. Если не выполняются условия применимости метода М.А. Руффеля, то расчет кратности начального разбавления nH выполняется. Расчет кратности основного разбавления выполняется численным методом А.В. Караушева.

      При наличии в водоеме устойчивых течений расчет кратности основного разбавления может быть проведен с использованием аналитического решения уравнения турбулентной диффузии для сосредоточенного выпуска сточных вод.

     


     


     


     


     


     


     


      где X* - параметр сопряжения участка двухмерной диффузии с участком трехмерной диффузии, м;

      l - расстояние от выпуска до расчетного створа по фарватеру, м;

      х0 - параметр сопряжения начального участка разбавления с основным участком;

      g0 - параметр, учитывающий влияние ближайшего берега на кратность основного разбавления;

      uм - характерная минимальная скорость течения в водоеме в месте сброса, соответствующая неблагоприятной гидрологической ситуации, м/с;

      l0 - расстояние выпуска от ближайшего берега, м;

      lн - длина начального участка разбавления, м;

      D - коэффициент турбулентной диффузии, м2/с, в которых вместо средней скорости течения, глубины и коэффициента шероховатости ложа реки принимаются, соответственно, характерная минимальная скорость течения в водоеме uм, средняя глубина водоема вблизи выпуска Нср и коэффициент шероховатости ложа водоема в зоне течения.

      Для летнего времени коэффициент турбулентности определяется по формуле:

     


      где g – ускорение свободного падения (9,81 м/с2)

      V – средняя скорость течения реки, м/с2

      nш – коэффициент шероховатости ложа реки, находится по таблице М. Скрибного согласно приложению 19 к настоящей методике:

      С – коэффициент Шези, определеляемая по формуле Павловского Н.Н.;

     


      где R – гидравлический радиус потока, м (R=H)

     


      Для зимнего периода коэффициент турбулентности определяется по формуле:

     


      Rпр, nпр, Спр – приведенные значения гидравлического радиуса, коэффициента Шероховатости и коэффициента Шези;

      Rпр = 0.5 *Н (42)

     


      nл= коэффициент шероховатости нижней поверхности льда по П.Н. Белоконю;

     


     


      79. Если ветровые течения в водоеме имеют регулярно попеременное направление либо берега водоемов имеют неспокойную линию, а выпуск осуществляется в заливную или мысовую часть, либо зимой после ледостава отсутствуют ветровые течения, то разрабатываются методы расчета, ориентированные на решение конкретных задач с участием специализированных научно-исследовательских институтов.

      80. Сброс сточных вод в недра не допускается, за исключением случаев закачки очищенных сточных вод в изолированные необводненные подземные горизонты и подземные водоносные горизонты, подземные воды которых не используются для питьевых, бальнеологических, технических нужд, нужд ирригации и животноводства.

      Очистка сточных вод в случаях, указанных в части первой настоящего пункта, осуществляется в соответствии с утвержденными проектными решениями по нефтепродуктам, взвешенным веществам и сероводороду.

      Сброс иных загрязняющих веществ, не указанных в части второй настоящего пункта, при закачке сточных вод в недра нормируется по максимальным показателям концентраций загрязняющих веществ. Максимальные показатели концентраций загрязняющих веществ обосновываются при проведении оценки воздействия на окружающую среду или в проекте нормативов допустимых сбросов загрязняющих веществ. Сброс таких веществ с превышением установленных максимальных показателей концентраций загрязняющих веществ не является сверхнормативной эмиссией.

      Не допускается закачка в подземные горизонты сточных вод, не очищенных по нефтепродуктам, взвешенным веществам и сероводороду в соответствии с частью второй настоящего пункта.

      81. Не нормируются закачка вод в недра, извлеченных из обводненных участков при проведении строительных работ, извлеченных из природных водных объектов, если качественный состав извлеченных вод не изменяется при закачке и воды не участвовали в технологическом процессе, позволяющем изменить его качественный состав.

      82. Величина допустимого сброса загрязняющих веществ, отводимых со сточными водами в подземные горизонты, определяется как произведение максимального часового расхода сточных вод на допустимую к сбросу концентрацию загрязняющего вещества. При расчете условий сброса сточных вод сначала определяется значение СНДС, обеспечивающее нормативное (технологическое) качество воды, позволяющее закачивать в нагнетательные скважины без осложнений, а затем определяется ДС (г/час) согласно формуле:

      ДС = q х СДС, (38)

      где: q – максимальный часовой расход сточных вод, м3/час;

      СДС – допустимая к сбросу концентрация загрязняющего вещества, мг/дм3.

      83. Для действующих объектов очистка сточных вод осуществляется в соответствии с утвержденными проектными решениями по нефтепродуктам, взвешенным веществам и сероводороду. Сброс иных загрязняющих веществ при закачке сточных вод в недра нормируется по максимальным показателям за предыдущие три года или же перспективным, менее благоприятным значениям, если они достоверно известны по ранее согласованным проектам расширения, реконструкции или проекта технологических нормативов.

      Не допускается закачка в подземные горизонты сточных вод, не очищенных по нефтепродуктам, взвешенным веществам и сероводороду в соответствии с утвержденными проектными решениями.

      Для вновь проектируемых объектов допустимая к сбросу концентрация загрязняющего вещества, принимается по результатам оценки воздействия на окружающую среду.

      84. Операторы, для которых установлены нормативы допустимых сбросов, осуществляют производственный экологический контроль соблюдения допустимых сбросов на основе программы, разработанной в объеме необходимом для слежения за соблюдением экологического законодательства Республики Казахстан с учетом своих технических и финансовых возможностей.

      Контроль соблюдения нормативов допустимых сбросов в поверхностные водные объекты осуществляется на выпусках сточных вод и в контрольных створах, расположенных в 500 м выше и ниже сброса.

      При сбросе сточных вод в накопители и рельеф местности контроль соблюдения нормативов допустимых сбросов осуществляется на выпусках сточных вод и по организованной сети мониторинговых скважин, включая фоновую.

      В районе, где производится закачка отработанных вод в недра, оператором организуется систематические лабораторные наблюдения за качеством воды в закачиваемом пространстве недр, ближайших скважинах, родниках, колодцах.

      План-график контроля на объекте за соблюдением нормативов допустимых сбросов заполняется по форме, согласно приложению 20 к настоящей Методике.

      Таблица расчета нормативов предельно-допустимых сбросов сточных вод заполняется по форме, согласно приложению 21 к настоящей Методике.

  Приложение 1
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

Параметры выбросов загрязняющих веществ в атмосферу для расчета норматива нормативов допустимых выбросов

Производство

Цех

Источник выделения загрязняющих веществ

Число часов работы в году

Наименование источника выброса вредных веществ

Номер источника выбросов на карте-схеме

Высота источника выбросов, м

Диаметр устья трубы, м

Параметры газовоздушной смеси на выходе из трубы при максимально разовой нагрузке

Координаты источника на карте-схеме, м

наименование

количество, шт.

Скорость, м/с (Т = 293.15 К, Р= 101.3 кПа)

Объемный расход, м3/с (Т = 293.15 К, Р= 101.3 кПа)

Температура смеси, оС

точечного источника /1-го конца линейного источника /центра площадного источника

2-го конца линейного /длина, ширина площадного источника

Х1

У1

Х2

У2

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

Продолжение таблицы параметров выбросов загрязняющих веществ в атмосферу для расчета норматива нормативов допустимых выбросов

Наименование газоочистных установок, тип и мероприятия по сокращению выбросов

Вещество, по которому производится газоочистка

Коэффициент Обеспеченности газоочисткой

Среднеэксплуатационная степень очистки/ максимальная степень очистки, %

Код вещества

Наименование вещества

Выброс загрязняющего вещества

Год достижения ПДВ

г/с

мг/нм3

т/год

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

Примечание: Таблица заполняется на исходный период (существующее положение на момент разработки проекта нормативов эмиссий по данным инвентаризации) и на перспективу.

  Приложение 2
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду
  Форма
  Утверждаю:
Руководитель оператора
_______________________
(Фамилия, имя, отечество
(при его наличии))
_______________________
(подпись)
"____" __________ 20__ года

Бланки инвентаризации выбросов вредных (загрязняющих) веществ в атмосферный воздух и их источников

      1. Источники выделения вредных (загрязняющих) веществ

Наименование производства номер цеха, участка

Номер источника загрязнения атмосферы

Номер источника выделения


Наименование источника выделения загрязняющих веществ

Наименование выпускаемой продукции

Время работы источника выделения, час

Наименование загрязняющего вещества

Код вредного вещества (ЭНК, ПДК или ОБУВ) и наименование

Количество загрязняющего вещества, отходящего от источника выделения, т/год


В сутки

За год

А

1

2


3

4

5

6

7

8

9

      Примечания: В графе А указывается к какому производству относятся источники выделения и источники загрязнения атмосферного воздуха (далее - источники), конкретные названия цехов, участков (например, подготовительный, формовочный и так далее). Производство включает в себя один или несколько цехов, участков и тому подобное (например, агломерационное, теплосиловое, производство вискозы и другое), а также указываются их порядковые номера. В графе 1 указываются номера источников загрязнения атмосферного воздуха согласно схеме их расположения, которая оператором составляется и хранится на объекте. Нумерация источников от года к году не меняется. При появлении нового источника загрязнения атмосферного воздуха ему присваивают номер, ранее не использовавшийся. При ликвидации источника его номер в дальнейшем не используют. Всем организованным источникам загрязнения атмосферного воздуха присваивают номера в пределах от 0001 до 5999, а всем неорганизованным источникам присваиваются номера - в пределах от 6001 до 9999.

      В графе 2 указываются номера источников выделения согласно схеме их расположения, которая составляется на объекте. При появлении нового источника выделения ему присваивают номер, ранее не использовавшийся. При ликвидации источника его номер в дальнейшем не используют.

      В графе 3 указывается наименование, тип установок и агрегатов, а также процессы, в которых непосредственно образуются вредные (загрязняющие) вещества (например, сжигание топлива в паровом котле, доменной печи, выгрузка сыпучего материала или сдувание частиц с поверхности сыпучего материала на разгрузочных площадках).

      В графе 4 "Наименование выпускаемой продукции" приводится наименование и тип выпускаемой продукции в соответствии с общим классификатором промышленной продукции.

      В графах 5 и 6 указывается среднее суммарное количество часов работы оборудования за сутки и за предшествующий инвентаризации год.

      В графе 7 записываются наименования вредных (загрязняющих) веществ.

      В графе 8 указывается код вредного (загрязняющего) вещества в соответствии с гигиеническими нормативами, утвержденными уполномоченным органом в области обеспечения санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      В графе 9 приводится общее количество выбросов вредных (загрязняющих) веществ (тонн в год), отходящих от источников выделения, независимо от того, оснащен он очистными сооружениями или нет.

      2. Характеристика источников загрязнения атмосферного воздуха

Номер источника загрязнения

Параметры источника загрязнения

Параметры газовоздушной смеси на выходе с источника загрязнения

Код загрязняющего вещества (ЭНК, ПДК или ОБУВ)

Количество загрязняющих веществ, выбрасываемых в атмосферу

Высота, м

Диаметр, размер сечения устья, м

Скорость, м/с

Объемный расход, м3/с

Температура, С0

Максимальное,г/с

Суммарное,т/год

1

2

3

4

5

6

7

8

9










      Примечания: В графе 1 указывается номер источника загрязнения атмосферного воздуха.

      В графах 2 и 3 приводятся соответственные данные (в метрах) о высоте источника над уровнем земли и диаметр или размеры сечения устья источника.

      В графе 4 указывается скорость, в графе 5 - объемный расход, в графе 6 - температура выбрасываемой газовоздушной смеси в устье организованного источника загрязнения атмосферного воздуха. Для неорганизованных источников графы 4, 5 и 6 заполняются по типу источника.

      В графе 7 указывается код вредного (загрязняющего) вещества в соответствии с гигиеническими нормативами, утвержденными уполномоченным органом в области обеспечения санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      В графе 8 указывается максимальный выброс вредного (загрязняющего) вещества на единицу времени, г/с.

      В графе 9 указывается суммарная масса выброса вредного (загрязняющего) вещества в атмосферный воздух за год, т/год.

      3. Показатели работы пылегазоочистного оборудования (ПГО)

Номер источника выделения

Наименование и тип пылегазоулавливающего оборудования

КПД аппаратов, %

Код загрязняющего вещества, по которому происходит очистка

Коэффициент обеспеченности, К(1), %

Проектный

Фактический

1

2

3

4

5

6







      Примечания: Фактический коэффициент полезного действия (КПД) определяется по формуле:

      КПД = (1 – (Cвых х Vвых) / (Cвх х Vвх)) х 100 % (П.2.1)

      где Свх и Свых – концентрация загрязняющих веществ, соответственно до и после очистки, определяемых по результатам замеров, г/м3; Vвх и Vвых – расход объема газовоздушной смеси, соответственно на входе и выходе с ПГО (м3/с).

      Замеры концентраций загрязняющих веществ выполняются аккредитованными лабораториями.

      В графе 6 указывается коэффициент обеспеченности газоочисткой К 1), рассчитываемый по формуле:

      К(1) = Тг . 100 / Тт, (П.2.2)

      где Тт – время работы за год технологического оборудования, ч; Тг – время работы за год газоочистных установок (вне зависимости от степени очистки), ч.

      4. Суммарные выбросы вредных (загрязняющих) веществ в атмосферу, их очистка и утилизация, т/год

Код загрязняющего вещества

Наименование загрязняющего вещества

Количество загрязняющих веществ, отходящих от источника выделения

В том числе

Из поступивших на очистку

Всего выброшено в атмосферу

Выбрасываются без очистки

Поступает на очистку

Выброшено в атмосферу

Уловлено и обезврежено

Фактически

Из них утилизировано

1

2

3

4

5

6

7

8

9

всего









В том числе:









Твердые, из них:


















газообразные, из них:


















      Примечания: В данном разделе приводятся сведения по всем веществам, по которым приведены данные в разделах 1 и 2.

      В графах 1 и 2 указывается код и наименование загрязняющего вещества.

      В графу 3 включают количество вредных веществ (по отдельным веществам), отходящих от всех стационарных источников выделения, как собираемых в газоотводные системы (организованный выброс) независимо от того, направляются они или не направляются на газоочистные установки, так и непосредственно попадающих в атмосферу (неорганизованный выброс). В данное количество вредных веществ не входят вещества, содержащиеся в технологических газах и специально улавливаемые для производства продукции.

      В графе 4 указывается количество вредных веществ (по отдельным веществам), поступающих в атмосферу через специальные устройства (трубы, вентиляционные установки, аэрационные фонари), но не подвергавшихся при этом очистке, а также те не уловленные вредные вещества, которые прошли через не предназначенные для их улавливания газоочистные и пылеулавливающие установки. В графу 5 включают все поступающие на очистные сооружения вредные вещества независимо от того, какие из них проходят очистку на газоочистных установках. При этом данные графы 5 равняются сумме данных граф 6 и 7.

      В графе 6 приводится количество вредных веществ (по отдельным веществам), поступающих в атмосферу после прохождения системы очистки.

      В графе 7 указывается фактическое количество уловленных и обезвреженных вредных веществ, кроме веществ, улавливаемых для производства продукции.

      В графу 8 "из них утилизировано" включается количество вредных веществ, возвращенных в производство или использованных для получения товарного продукта.

      В графе 9 "выброшено в атмосферу" указывают общее количество вредных веществ, поступивших в атмосферу (по отдельным веществам), как после очистки, так и выброшенных без очистки. Данные этой графы равняются разности значений граф 3 и 7, а также равны сумме данных граф 4 и 6.

      Суммарные по всем источникам выбросы вредных веществ "всего" и по отдельным веществам, указываемые в данной графе 9, получают из данных графы 13 раздела 2.

      При отсутствии на объекте очистных сооружений в графы 5, 6, 7, 8 записывают нуль. Тогда данные граф 3, 4, 9 будут равны между собой.  

      В строке "Всего" рассчитывается сумма всех строк, указанных в графе 13 раздела 2.

      В строке "твердые" рассчитывается сумма всех строк, указанных в графе 13 раздела 2 по твердым вредным веществам и сумма строк отдельно по каждому твердому веществу.

      В строке "газообразные" записывается сумма всех строк, указанных в графе 13 раздела 2 по газообразным вредным веществам, а также производится расчет суммы строк отдельно по каждому вредному газообразному веществу.

      В строке "всего" рассчитывается сумма всех строк, указанных в графе 8 раздела 2.

      В строке "твердые" рассчитывается сумма всех строк, указанных в графе 8 раздела 2, по твердым веществам и сумма строк отдельно по каждому твердому веществу.

      В строке "газообразные" записывается сумма всех строк, указанных в графе 8 раздела 2 по жидким и газообразным загрязняющим веществам, а также производится расчет суммы строк отдельно по каждому загрязняющему газообразному веществу.

  Приложение 3
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

Состав проекта нормативов эмиссий в части выбросов загрязняющих веществ в окружающую среду

      Состав проект нормативов эмиссий включает:

      1. Титульный лист

      Титульный лист является первой страницей проекта нормативов эмиссий и оформляется в соответствии с системой нормативных документов.

      2. Список исполнителей

      В списке исполнителей указываются организации и фамилии всех ответственных соисполнителей, принимавших участие в разработке проекта. Фамилии исполнителей и соисполнителей располагаются столбцом. Слева указываются должности, ученые степени звания исполнителей и соисполнителей. Справа от подписи указываются инициалы и фамилии. Возле каждой фамилии в скобках указывается номер подготовленного раздела (подраздела).

      Если проект нормативов разработан совместно с другими организациями, в список исполнителей включаются в начале данные об исполнителях, затем данные организаций соисполнителей.

      3. Аннотация

      Текст аннотации содержит основные результаты проведенной работы с указанием перечня загрязняющих веществ, веществ, обладающих эффектом вредного действия, для которых разработаны нормативы выбросов, количества источников выбросов загрязняющих веществ в атмосферу в целом по объекту; сроков достижения нормативов по ингредиентам; необходимых для этого затрат.

      4. Содержание

      Содержание проекта нормативов эмиссий включает наименование всех разделов с указанием номеров страниц. В каждой из частей проекта нормативов эмиссий указывается свое "Содержание", при этом в первой части помещается содержание всего проекта с указанием приложений.

      5. Введение

      Во введении приводят перечень основных документов, на основании которых разработан проект нормативов эмиссий; основание для проведения работ по нормированию выбросов на данном объекте; название организации по разработке проекта нормативов эмиссий и соисполнителей, их реквизиты.

      6. Общие сведения об операторе

      В разделе приводятся:

      6.1. Почтовый адрес оператора, количество площадок, взаиморасположение объекта и граничащих с ним характерных объектов – жилых массивов, промышленных зон, лесов, сельскохозяйственных угодий, транспортных магистралей, селитебных территорий, зон отдыха, территории заповедников, ООПТ, музеев, памятников архитектуры, санаториев, домов отдыха и т. д.

      6.2. Карта-схема объекта с нанесенными на нее источниками выбросов загрязняющих веществ в атмосферу.

      6.3. Ситуационная карта-схема района размещения объекта с указанием на ней селитебных территорий, зон отдыха (территории заповедников, музеев, памятников архитектуры), санаториев, домов отдыха.

      7. Характеристика оператора как источника загрязнения атмосферы

      В состав раздела входят:

      7.1. Краткая характеристика технологии производства и технологического оборудования (описание выпускаемой продукции, основного исходного сырья, расход основного и резервного топлива) с точки зрения загрязнения атмосферы. При этом необходимо учесть наличие в выбросах всех загрязняющих веществ, образующихся в технологическом процессе.

      7.2. Краткая характеристика существующих установок очистки газа, укрупненный анализ их технического состояния и эффективности работы.

      7.3. Оценка степени применяемой технологии, технического и пылегазоочистного оборудования передовому научно-техническому уровню в стране и мировому опыту

      7.4. Перспектива развития, учитывающая данные об изменениях производительности оператора, реконструкции, сведения о ликвидации производства, источников выброса, строительство новых технологических линий и агрегатов, общие сведения об основных перспективных направлениях воздухоохранных мероприятий, сроки проведения реконструкции, расширения и введения в действие новых производств, цехов. Дается ссылка на документ, определяющий перспективу развития, указываются сведения о наличии проекта на реконструкцию, расширение или новое строительство, о согласовании его с уполномоченными органами.

      7.5. Параметры выбросов загрязняющих веществ в атмосферу для расчета НДВ представляются в виде таблицы Приложения 1.

      7.6. Характеристика аварийных и залповых выбросов.

      Характеристика залповых выбросов приводится в виде таблицы Приложения 5.

      7.7. Перечень загрязняющих веществ, выбрасываемых в атмосферу, представляют в виде таблицы Приложения 7.

      7.8. Обоснование полноты и достоверности исходных данных (г/с, т/год), принятых для расчета НДВ.

      8. Проведение расчетов рассеивания

      В состав раздела входят:

      8.1. Метеорологические характеристики и коэффициенты, определяющие условия рассеивания загрязняющих веществ в атмосфере города.

      8.2. Результаты расчетов уровня загрязнения атмосферы на соответствующее положение и с учетом перспективы развития; ситуационные карты-схемы с нанесенными на них изолиниями расчетных концентраций; максимальные приземные концентрации в жилой зоне и перечень источников, дающих наибольшие вклады в уровень загрязнения атмосферы.

      8.3. Предложения по нормативам допустимых выбросов по каждому источнику и ингредиенту.

      8.4. Дается обоснование возможности достижения нормативов с учетом использования малоотходной технологии и других планируемых мероприятий, в том числе перепрофилирования или сокращения объема производства.

      8.5. Уточнение границ области воздействия объекта.

      8.6. Данные о пределах области воздействия.

      8.7. В случае, если в районе размещения объекта или в прилегающей территории расположены зоны заповедников, музеев, памятников архитектуры, в проекте нормативов допустимых выбросов приводятся документы (материалы), свидетельствующие об учете специальных требований (при их наличии) к качеству атмосферного воздуха для данного района.

      9. Мероприятия по регулированию выбросов при неблагоприятных метеорологических условиях.

      Мероприятия по регулированию выбросов при неблагоприятных метеорологических условиях (далее – НМУ) разрабатывают проектная организация совместно с оператором при наличии в данном населенном пункте или местности стационарных постов наблюдения.

      Состав раздела содержит следующую информацию:

      9.1. План мероприятий по сокращению выбросов загрязняющих веществ в атмосферу в периоды НМУ, заблаговременно согласованные с территориальными подразделениями уполномоченного органа по окружающей среде.

      9.2. Обобщенные данные о выбросах загрязняющих веществ в атмосферу в периоды НМУ.

      9.3. Краткую характеристику каждого конкретного мероприятия с учетом реальных условий эксплуатации технологического оборудования (сущность технологии. необходимые расчеты и обоснование мероприятий)

      9.4. Обоснование возможного диапазона регулирования выбросов по каждому мероприятию.

      10. Контроль за соблюдением нормативов допустимых выбросов

      10.1. Контроль за соблюдением нормативов на объекте выполняется непосредственно на источниках выбросов.

      10.2. В состав раздела по контролю за соблюдением нормативов непосредственно на источниках входит перечень веществ, подлежащих контролю. Отдельно приводится перечень веществ, для которых отсутствуют стандартные и отраслевые методики. Приводится перечень методик, которые используются (будут использоваться) при контроле за соблюдением установленных нормативов выбросов. Для загрязняющих веществ, для которых на момент разработки нормативов методики контроля не разработаны, разработчик проекта нормативов допустимых выбросов дает рекомендации по их разработке. В случае нецелесообразности или невозможности определения выбросов загрязняющих выбросов загрязняющих веществ экспериментальными методами приводится обоснование использования расчетных балансовых методов, удельных выбросов. При этом разработчик проекта нормативов разрабатывает и представляет в проекте нормативов рекомендации по контролю за соблюдением установленных нормативов выбросов по веществам для основных источников выброса аккредитованными лабораториями или автоматизированный мониторинг эмиссий и на границе области воздействия.

      План-график контроля за соблюдением нормативов на источниках выбросов оформляется в виде таблицы по форме, согласно приложению 11 к Методике определения нормативов эмиссий в окружающую среду.

  Приложение 4
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

Нормативы выбросов загрязняющих веществ в атмосферу по объекту

Производство, цех, участок

Номер источника

Нормативы выбросов загрязняющих веществ

Год достижения НДВ

Код и наименование загрязняющего вещества

Существующее положение 20__ год

на 20__ год

на 20__ год

на 20__ год

НДВ

г/с

т/год

г/с

т/год

г/с

т/год

г/с

т/год

г/с

т/год

1

2

3

4

5

6

….

….

14

15

16

17

18

Код и наименование загрязняющего вещества

Организованные источники














Итого :













Неорганизованные источники














Итого:













Всего по загрязняющему веществу:


























Всего по объекту













Из них:













Итого по организованным источникам













в том числе факелы**



























Итого по неорганизованным источникам













Примечание. Таблица составляется по веществам, которые располагаются по мере возрастания кодов.
** -заполняется по V6 V7 V8 V9.

  Приложение 5
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

Перечень источников залповых выбросов

Наименование производств (цехов) и источников выбросов

Наименование вещества

Выбросы веществ, г/с

Периодичность, раз/год

Продолжительность выброса, час, мин.

Годовая величина залповых выбросов,

по регламенту

залповый выброс

1

2

3

4

5

6

7





























  Приложение 6
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

Перечень источников, дающих наибольшие вклады в уровень загрязнения

Код вещества/группы суммации

Наименование вещества

Расчетная максимальная приземная концентрация (общая и без учета фона) доля ПДК / мг/м3

Координаты точек с максимальной приземной конц.

Источники, дающие наибольший вклад в макс. концентрацию

Принадлежность источника (производство, цех, участок)

в жилой зоне

В пределах зоны воздействия

в жилойзоне X/Y

В пределах зоны воздействия X/Y

N ист.

% вклада


ЖЗ

Область воздействия


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Существующее положение

З а г р я з н я ю щ и е в е щ е с т в а :





















  Приложение 7
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

Перечень загрязняющих веществ, выбрасываемых в атмосферу

Код ЗВ

Наименование загрязняющего вещества

ЭНК, мг/м3

ПДКм.р, мг/м3

ПДКс.с., мг/м3

ОБУВ, мг/м3

Класс опасности ЗВ

Выбросвещества с учетом очистки, г/с

Выбросвещества с учетом очистки, т/год

ЗначениеM/ЭНК

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10






















В С Е Г О :









Примечания:

Способ сортировки:

  Приложение 8
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

Метеорологические характеристики и коэффициенты, определяющие условия рассеивания загрязняющих веществ, в атмосфере города

Наименование характеристик

Величинах

Коэффициент, зависящий от стратификации атмосферы, А

160

Коэффициент рельефа местности в городе

1,0

Средняя максимальная температура наружного воздуха наиболее жаркого месяца года, Т, ºС

21,2

Средняя температура наружного воздуха наиболее холодного месяца (для котельных, работающих по отопительному графику), Т, °С

-11,6

Среднегодовая роза ветров, %


С

8

СВ

8

В

10

ЮВ

11

Ю

13

ЮЗ

22

З

16

СЗ

12

Скорость ветра (U*) (по средним многолетним данным), повторяемость превышения которой составляет 5%, м/с

8

      *В таблице приведены условные значения

  Приложение 9
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

Мероприятия по сокращению выбросов загрязняющих веществ в атмосферу в периоды НМУ.

График работы источника

Цех, участок

Мероприятия на период неблагоприятных метеорологических условий X)

Вещества, по которым проводится сокращение выбросов

Характеристика источников, на которых проводится

Координаты на карте-схеме объекта

Номер на карте-схеме объекта(города)

точечного источника, центра группы и источников или одного конца линейного источника

второго конца линейного источника

X1/Y1

X2/Y2

1

2

3

4

5

6

7








      Продолжение таблицы

снижение выбросов

Параметры газовоздушной смеси на выходе из источника и характеристика выбросов после сокращения выбросов

Степень эффективности мероприятий, %

высота, м

диаметр источника выбросов, м

скорость, м/с

объем, м3/с

температура, °С

мощность выбросов без учета мероприятий, г/с

Мощность выбросов после мероприятий, г/с

8

9

10

11

12

13

14

15

Характеристика выбросов вредных веществ в атмосферу в периоды НМУ.

Наименование цеха, участка

N источника выброса

Высота источника, м

Выбросы в атмосферу

Выбросы в атмосферу

Примечание

В периоды НМУ

Метод контроля на

При нормальных условиях

Первый режим

Второй режим

Третий режим

г/с

т/год

%

мг/м3

г/с

%

мг/м3

г/с

%

мг/м3

г/с

%

мг/м3

источнике

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

Взвешенные вещества

Наименование цеха





























































Всего по предприятию в том числе по градациям высот































0-10
















30-50
















21-29
















30-50
















51-100
















> 100
















Примечание:
1. В графе 6 указывают, какой % вклада составляют выбросы конкретного источника (группы) от суммы выброса всех источников в целом по объекту.
2. В графах 9, 12, 15 указывают эффективность разработанных мероприятий для каждого источника (группы) соответственно для трех режимов.

  Приложение 10
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

План технических мероприятий по снижению выбросов (сбросов) загрязняющих веществ с целью достижения нормативов допустимых выбросов (допустимых сбросов)

Наименование мероприятий

Наименование вещества

Номер источника выброса на карте-схеме объекта

Значение выбросов

Срок выполнения мероприятий

Затраты на реализацию мероприятий

до реализации мероприятий

после реализации мероприятий

г/с

т/год

г/с

т/год

начало

окончание

капиталовложения

Основная деятельность

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11



































В целом по объекту в результате всех мероприятий









      Примечание:

      Технические мероприятия включают в себя снижение выбросов, сбросов например:

      1) ввод в эксплуатацию, ремонт и реконструкция пылегазоочистных установок, предназначенных, для улавливания, обезвреживания (утилизации) вредных веществ, отходящих от технологического оборудования и аспирационных систем;

      2) организация мероприятий и строительство очистных устройств, обеспечивающих улучшение качественного состава отводимых вод, реализация программ по увеличению эффективности работы малых резервных емкостей в составе локальных очистных сооружений (аккумулирующие емкости, отстойники, сооружения и устройства для аэрации воды, экраны для задержания пестицидов).

  Приложение 11
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

План-график контроля на объекте за соблюдением нормативов допустимых выбросов нa источниках выбросов

N источника ,

Производство, цех, участок.

Контролируемое вещество

Периодичность

Норматив допустимых выбросов

Кем осуществляет ся контроль

Методика проведения контроля

г/с

мг/м3



1

2

3

4

5

6

7

8

















  Приложение 12
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

Состав проекта нормативов эмиссий в части сбросов загрязняющих веществ в окружающую среду

      Проект нормативов допустимых сбросов составляется на основании данных инвентаризации, включающих также исходные материалы необходимые для разработки проекта нормативов допустимых сбросов (характеристику технологического оборудования, влияющего на качество и состав сточных вод, данные о размещении выпусков сточных вод, их конструктивные, гидравлические характеристики, характеристику и параметры очистных сооружений, карту-схему объекта, сведения о возможных аварийных сбросах, сведения о составе службы охраны окружающей среды на объекте, ее задачах, оснащенности приборами и методах контроля, сведения о привлечении аккредитованной лаборатории, протокола лабораторных исследований за последние 3 года (контрольные, фоновые концентрации), данные о водохозяйственном балансе объекта (включающей полную схему водохозяйственного баланса объекта), данные о потерях воды в технологическом процессе в результате испарения, уноса, фильтрации, транспортировки и других потерь, отчетные данные по фактическим эмиссиям и водопритокам за последние 3 года), лабораторные исследования по фактической степени очистки очистных сооружений за последние 3 года, ранее выданное положительное заключение государственной экологической экспертизы, которые являются приложениями к проекту допустимых сбросов.

      Состав проект нормативов допустимых сбросов включает:

      1. Титульный лист.

      Титульный лист является первой страницей проекта нормативов допустимых сбросов, где указывается название проекта, заверенное печатью и подписью оператора.

      2. Список исполнителей.

      В списке исполнителей указываются фамилии и должности ответственных исполнителей, исполнителей и соисполнителей, принимавших участие в разработке проекта нормативов допустимых сбросов. Фамилии исполнителей и соисполнителей располагаются столбцом. Справа от подписи указываются инициалы и фамилии, номер подготовленного раздела (подраздела). Если проект нормативов допустимых сбросов разработан совместно с другими организациями, в список исполнителей включаются вначале данные об исполнителях, затем данные организаций соисполнителей.

      3. Аннотация.

      Текст аннотации содержит основные результаты проведенной работы с указанием числа загрязняющих веществ; количества выпусков сточных вод в целом по объекту и величин сбросов (г/час, т/год).

      4. Содержание.

      Содержание проекта нормативов допустимых сбросов включает наименование всех разделов с указанием номеров страниц. В том случае, если проект нормативов допустимых сбросов состоит из нескольких отдельных томов, то в каждом из томов проекта указывается свое "Содержание", при этом в первой книге помещается содержание всего проекта нормативов допустимых сбросов

      5. Введение.

      Во введении приводится перечень основных директивных документов, на основании которых разработан проект нормативов допустимых сбросов; основание для проведения работ по нормированию сбросов данного объекта.

      6. Общие сведения об объекте.

      В разделе приводятся:

      1) полное и сокращенное наименование физических и юридических лиц;

      2) юридический адрес оператора, фактический адрес расположения объекта, электронный адрес, контактные телефоны, факс;

      3) бизнес-идентификационный номер (БИН) или индивидуально-идентификационный номер (ИИН);

      4) вид основной деятельности;

      5) форма собственности;

      6) количество промплощадок с указанием количества выпусков на каждой площадке и категории сточных вод на этих выпусках;

      7) название водного объекта (с указанием бассейна) и участка недр, принимающего сточные воды оператора и граничащих с ним характерных объектов; категория водопользования; мест водозабора, зон отдыха и купания, других операторов, сельскохозяйственных угодий;

      8) карта-схема оператора с указанием очистных сооружений, мест выпусков, фоновых и контрольных створов, мониторинговых и наблюдательных скважин;

      9) ситуационный план района размещения оператора с указанием местоположения объекта относительно водного объекта, с указанием водоохранной зоны в районе объекта, характерных объектов;

      10) категория оператора, определяемая в соответствии с Приложением 2 к Экологическому кодексу РК.

      7. Характеристика объекта как источника загрязнения окружающей среды.

      В разделе приводятся:

      1) краткая характеристика технологии производства, технологического оборудования, используемого сырья и материалов, влияющих на качество и состав сточных вод;

      2) краткая характеристика существующих очистных сооружений, укрупненный анализ их технического состояния и эффективности работы. "Характеристика эффективности работы очистных сооружений";

      3) оценка степени соответствия применяемой технологии производства и методов очистки сточных вод, передовому научно-техническому уровню в стране и за рубежом;

      4) перечень загрязняющих веществ в составе сточных вод оператора определяется разработчиком проекта либо заказчиком на основании проведенной инвентаризации сточных вод

      5) По каждому выпуску сточных вод предоставляются данные концентраций загрязняющих веществ в сточных водах за последние 3 года.

      6) сведения о количестве сточных вод, используемых внутри объекта (повторно, повторно - последовательно и в оборотных системах) как после очистки, так и без нее, сброшенных в водные объекты или переданных другим операторам;

      7) сведения о конструкции водовыпускного устройства и очистных сооружений (каналы, дюкеры, трубопроводы, насосные станции) для транспортировки сточных вод к месту выпуска.

      В описании конструкции для рассеивающих заглубленных и поверхностных выпусков отдельно приводятся параметры (число рассеивающих веток и расстояние между ними; глубина расположения ветки; общее число рассеивающих патрубков; расстояние от берега до выпускного оголовка; глубина, на которой расположен выпускной оголовок).

      Для сосредоточенных русловых выпусков приводится расстояние от берега до выпускного оголовка и глубина, на которой расположен выпускной оголовок.

      8) Для обоснования полноты и достоверности данных о расходе сточных вод, используемых для расчета допустимых сбросов, представляются данные в табличном виде "Баланс водопотребления и отведения".

      8. Характеристика приемника сточных вод:

      1) сведения о занимаемой площади;

      2) год ввода в эксплуатацию;

      3) глубина стояния сточных вод;

      4) проектные и фактические объемы накопителя;

      5) наличие противофильтрационного экрана, коэффициент фильтрации, кратность разбавления;

      6) сведения о мониторинговых скважинах и поверхностных вод, результаты исследования, кратность превышения ЭНК;

      7) водосборная площадь;

      8) метеорологическая характеристика района расположения объекта (годовая испаряемость, количество осадков, структура и параметры зоны аэрации);

      9) сведения о расположении близ расположенных водоохранных зонах, поверхностных вод, подземных вод питьевого назначения, анализ влияния приемника сточных вод на данные объекты, с приложением результатов исследования мониторинговых скважин заносятся в таблицу "Динамика мониторинговых концентраций загрязняющих веществ в точках оценки";

      10) данные о гидрологическом режиме водного объекта и по фоновому составу воды приводятся в таблице "Динамика фоновых концентраций загрязняющих веществ";

      11) расчет водного баланса.

      9. Расчет допустимых сбросов.

      Таблица нормативов сбросов загрязняющих веществ по объекту.

      10. Предложения по предупреждению аварийных сбросов сточных вод.

      В разделе приводятся мероприятия, обеспечивающие предупреждение попадания аварийных сбросов в водоемы, а также сведения об аварийных сбросах за последние 3 года, анализ последствий загрязнения и истощения водных ресурсов и способы и принимаемые меры по устранению аварийных ситуаций.

      11. Контроль за соблюдением нормативов допустимых сбросов.

      Контроль за соблюдением нормативов допустимых сбросов на объекте осуществляется непосредственно в местах выпуска сточных вод и в контрольных створах (ниже и выше выпусков в естественные водные объекты) и в специально выбранных точках оценки, мониторинговых и наблюдательных скважинах.

      При сбросе в водные объекты нормативно (условно)-чистых сточных вод, имеющих только тепловое загрязнение, контроль осуществляется в части соответствия состава сбрасываемых вод составу воды в районе водозабора водного объекта (при условии водопользования одним водным объектом).

      В разделе необходимо указать:

      - методы учета потребления воды и отведения сточных вод;

      - методы контроля за качеством сточных вод, отводимых в водный объект;

      - контролируемые параметры, места и периодичность отбора воды.

      12. Мероприятия по достижению нормативов допустимых сбросов подлежат включению в перспективные и годовые планы экономического и социального развития оператора.

      Примечание. В случае невозможности соблюдения нормативов предельно допустимых выбросов, нормативов предельно допустимых сбросов юридическими лицами или индивидуальными предпринимателями, осуществляющими деятельность на действующих объектах I и II категории, на период поэтапного достижения нормативов допустимых выбросов, нормативов допустимых сбросов, разрабатывается план технических мероприятий по снижению выбросов (сбросов) загрязняющих веществ с целью достижения нормативов допустимых выбросов (сбросов) согласно приложения 10 настоящей методики.

  Приложение 13
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

Динамика фоновых концентраций загрязняющих веществ

Загрязняющее вещество (ЗВ)

Концентрация ЗВ

Средняя за 3 года

ЭНК

1 год

2 год

3 год

I полугодие

II полугодие

I полугодие

II полугодие

I полугодие

II полугодие

1

2

3

4

5

6

7

8

9










  Приложение 14
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

Динамика концентраций загрязняющих веществ в сточных водах

Загрязняющее вещество (ЗВ)

Концентрация ЗВ

Средняя за 3 года

ЭНК

1 год

2 год

3 год

I полугодие

II полугодие

I полугодие

II полугодие

I полугодие

II полугодие

1

2

3

4

5

6

7

8

9










  Приложение 15
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

Баланс водопотребления и водоотведения

Производство

Всего

Водопотребление, тыс.м3/сут.

Водоотведение, тыс.м3/сут.

На производственные нужды

На хозяйственно –бытовые нужды

Безвозвратное потребление

Всего

Объем сточной воды повторно используемой

Производственные сточные воды

Хозяйственно –бытовые сточные воды

Примечание

Свежая вода

Оборотная вода

Повторно-используемая вода

всего

в т.ч. питьевого качества

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13














  Приложение 16
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

Результаты инвентаризации выпусков сточных вод

Наименование объекта (участка, цеха)

Номер выпуска сточных вод

Диаметр выпуска, м

Категория сбрасываемых сточных вод

Режим отведения сточных вод

Расход сбрасываемых сточных вод

Место сброса (приемник сточных вод)

Наименование загрязняющих веществ

Концентрация загрязняющих веществ за 20.. год, мг/дм3

ч/сут.

сут./год

м3/ч

м3/год

макс.

средн.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12










Взвеш. вещества












Нитриты












Нитраты












и др.



      *В таблице приведены условные значения

  Приложение 17
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

Эффективность работы очистных сооружений

Состав очистных сооружений

Наименование показателей, по которым производится очистка

Мощность очистных сооружений

Эффективность работы

проектная

фактическая

Проектные показатели

Фактические показатели (средние за 3 года.)

Концентрация, мг/дм3

Степень очистки, %

Концентрация, мг/дм3

Степень очистки, %

м3/ч

м3/сут

тыс.
м3/год

м3/ч

м3/сут

тыс.
м3/год

до

после

до

после

очистки

очистки

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14


Взвеш. вещества














Нитриты














Нитраты













      *В таблице приведены условные значения

  Приложение 18
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

Расчет нормативов предельно-допустимых сбросов сточных вод

Показатели загрязнения

ПДК

фактическая концентрация
мг/ дм3

фоновые концентрации мг/ дм3

расчетные концентрации мг/ дм3

нормы ПДС
мг/ дм3

утвержденный ПДС

г/час

т/год

1

2

3

4

5

6

7

8

Нефтепродукты








Фосфаты








Взвешенные вещества








Нитраты








Нитриты








Азот аммонийный








Марганец








      *В таблице приведены условные значения

  Приложение 19
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

Таблица М. Скрибного для определения коэффициента шероховатости ложа реки

Характеристика русла

Коэффициент шероховатости

1/n

Естественные русла в весьма благоприятных (чистое, прямое, незасоренное, земляное, со свободным течением русло)

0,025

40

Сравнительно чистые русла постоянных равнинных водотоков в обычных условиях, извилистые, с некоторыми неправильностями в рельефе дна (отмели, промоины, местами камни). Земляные русла периодических водотоков (сухих логов) в относительно благоприятных условиях.

0,040

25

Периодические водотоки (большие и малые) при очень хорошем состоянии поверхности и формы ложа.

0,033

30

Периодические (ливневые и весенние) водотоки, несущие во время паводка заметное количество наносов, с крупногалечниковым или покрытым растительностью (травой и пр.) ложем. Поймы больших и средних рек, сравнительно разработанные, покрытые нормальным количеством растительности (травы, кустарники).

0,050

20

Русла периодических водотоков, сильно засоренные и извилистые. Сравнительно заросшие, неровные, плохо разработанные поймы рек (промоины, кустарники, деревья, с наличием заводей). Порожистые участники равнинных рек. Галечно-валунные русла горного типа с неправильной поверхностью водного зеркала.

0,067

15

Реки и поймы, значительно заросшие (со слабым течением) с большими, глубокими промоинами. Валунные, горного типа русла с неправильной поверхностью водного зеркала (с летящими вверх брызгами воды).

0,080

12,5

Поймы таких же, как и в предыдущей категории, но с сильно неправильным косоструйным течением, заводями. Русла водопадного типа с крупновалунным извилистым строением ложа. Пенистость настолько сильна, что вода потеряла прозрачность, имеет белый цвет.

0,100

10

Поймы с очень большими мертвыми пространствами, с местными озерами-углублениями и пр. русла болотного типа (заросли, кочки, во многих местах почти стоячая вода).

0,133

7,5

  Приложение 20
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

План-график контроля на объекте за соблюдением нормативов допустимых сбросов

Номер выпуска

Координатные данные контрольных створов, наблюдательных скважин в том числе фоновой скважины

Контролируемое вещество

Периодичность

Норматив допустимых сбросов

Кем осуществляет ся контроль

Метод проведения контроля

мг/дм3

т/год



1

2

3

4

5

6

7

8

























  Приложение 21
к Методике определения
нормативов эмиссий в
окружающую среду

Нормативы сбросов загрязняющих веществ объекту

Номер выпуска

Наименование показателя

Существующее положение 20.. г.

Расход сточных вод

Концентрация на выпуске, мг/дм3

Сброс

м3/ч

тыс. м3/год

г/ч

т/год

1

2

3

4

5

6

7


Взвешенные вещества






Нитриты






Нитраты












Всего:






      Продолжение таблицы

Нормативы сбросов, г/ч, и лимиты сбросов, т/год, загрязняющих веществ на перспективу

Год достижения ДС

на 20.. г.

на 20.. г.

Расход сточных вод

Допустимая концентрация на выпуске, мг/дм3

Сброс


Расход сточных вод

Допустимая концентрация на выпуске, мг/дм3

Сброс

м3/ч

тыс. м3/год

г/ч

т/год


м3/ч

тыс. м3/год

г/ч

т/год

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19





























































      Примечание: Существующее положение заполняется по действующему положительному заключению государственной экологической экспертизы.

      *В таблице приведены условные значения

  Приложение 1-1 к приказу
Министра экологии
и природных ресурсов
Республики Казахстан
от 10 марта 2021 года № 63

Методика расчета выбросов загрязняющих веществ от факельных установок газохимических комплексов

      Сноска. Приказ дополнен приложением 1-1 в соответствии с приказом Министра экологии и природных ресурсов РК от 02.09.2024 № 199 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 1. Общие положения

      1. Методика расчета выбросов загрязняющих веществ от факельных установок газохимических комплексов (далее – Методика) устанавливает порядок расчета параметров выбросов и валовых выбросов загрязняющих веществ от высотных факельных установок, распространяется на общие факельные установки, эксплуатируемые в соответствии с проектными нормами (с учетом работы дежурных горелок факельных установок).

      2. В настоящей Методике применяются следующие основные термины и определения, сокращения и аббревиатуры:

      1) M – мощность выброса загрязняющего вещества, грамм/секунды;

      2) Mi – мощность выброса i-гo загрязняющего вещества, грамм/секунды;

      3) ТГ – температура горения газовой смеси, °С (градусов Цельсия);

      4) V1 – расход выбрасываемой в атмосферу газовоздушной смеси, кубические метры/секунды;

      5) Н – высота источника выброса загрязняющих веществ в атмосферу над уровнем земли, метры;

      6) W0 – средняя скорость поступления в атмосферу факельного газа из источника выброса, метры/секунды;

      7) Wист – скорость истечения сжигаемой смеси, метры/секунды;

      8) Wзв – скорость распространения звука в сжигаемой смеси, метры/секунды;

      9) Пi – валовый выброс i-гo загрязняющего вещества, тонн/год;

      10) F – коэффициент удельных выбросов загрязняющих веществ, килограмм/килокалорий;

      11) G – массовый расход факельного газа, килограмм/секунды;

      12) NHV – удельная теплота сгорания факельного газа, килокалорий/килограм;

      13) xi – содержание i-гo вещества в смеси, % (процентов) по объему (по результатам лабораторного анализа);

      14) NHVi – удельная теплота сгорания i-гo вещества в смеси, килокалорий/килограмм;

      15) r – плотность факельного газа, килограмм/кубические метры;

      16) d – диаметр выходного сопла факела, метры;

      17) n – полнота сгорания факельного газа;

      18) y1 и у2 – число атомов углерода и водорода в одной молекуле i-го вещества сжигаемой смеси, соответственно (например, для С2Н6 y1=2, у2=6);

      19) m – молярная масса сжигаемой факельного газа, килограм/киломоль;

      20) mi – молярная масса i-гo вещества в смеси, килограм/киломоль;

      21) wH2S – содержание сероводорода в факельном газе принимающиеся по данным лабораторного анализа, % (процент) по массе;

      22) wRSH – содержание меркаптанов в факельном газе принимающиеся по данным лабораторного анализа, % (процент) по массе;

      23) wS – содержание общей серы в факельном газе принимающиеся по данным лабораторного анализа, % (процент) по массе;

      24) Т0 – температура факельного газа, °С (градусов Цельсия);

      25) QH – низшая теплота сгорания факельного газа, килокалорий/ кубические метры;

      26) e – доля энергии, теряемая за счет излучения;

      27) спс – теплоемкость продуктов сгорания, килограмм/кубические метры· °С (градусов Цельсия);

      28) Vпс – объем газовоздушной смеси, полученный при сжигании 1 (одного) кубического метра факельного газа, кубические метры/ кубические метры;

      29) a – коэффициент избытка воздуха;

      30) V0 – стехиометрическое количество воздуха для сжигания 1 (одного) кубического метра факельного газа, кубические метры/ кубические метры;

      31) B – объемный расход факельного газа, кубические метры/секунды;

      32) Lф – длина факела, метры;

      33) hв – высота факельной установки от уровня земли, метры;

      34) Dф – диаметр факела, метры;

      35) Ar – приведенный критерий Архимеда;

      36) Lсх – стехиометрическая длина факела, метры;

      37) t – продолжительность работы факельной установки, час/год;

      38) k – показатель адиабаты;

      39)

– сумма выражения от i равного 1 до n, где i – это нижний предел суммы равный 1, n - верхний предел суммы, равный целому числу

      40) высотная факельная установка – техническое устройство для сжигания в атмосфере факельных газов, транспортируемых под давлением в зону горения по вертикальному факельному стволу высотой 4 (четыре) метра и более;

      41) газохимический комплекс – комплексное производственное сооружение по глубокой переработке многокомпонентных углеводородных газов с целью производства и полимеризации этилена, пропилена, бутилена, олефинов;

      42) объект газохимического комплекса – устройства, оборудования, строения, здания и сооружения, связанные в единый технологический процесс газохимического комплекса;

      43) установки газохимического комплекса – технологические агрегаты и оборудования, эксплуатируемые в составе газохимического комплекса;

      44) факельные газы – отходящие газы с технологических установок, которые поступают в общую факельную систему предприятия, в том числе и природный газ, используемый на нужды факела;

      45) факельные установки газохимического комплекса – установки, предназначенные для сброса и последующего сжигания углеводородов с целью обеспечения безопасности при проведении газохимических процессов.

      3. Настоящая Методика разработана для получения исходных данных для оценки влияния на качество атмосферного воздуха выбросов загрязняющих веществ от факельных установок сжигания углеводородных смесей, образующихся при эксплуатации объектов газохимического комплекса, а именно производства и полимеризации этилена, пропилена, бутилена, олефинов.

      4. Полученные по настоящей Методике результаты используются при:

      1) расчете загрязнения атмосферного воздуха выбросами факельных установок;

      2) установлении нормативов допустимых выбросов;

      3) инвентаризации выбросов загрязняющих веществ;

      4) оценке воздействия на состояние окружающей среды проектируемых факельных установок.

      5. Выделяемые в атмосферу от факельных установок загрязняющие вещества представляют собой газовоздушную смесь продуктов сгорания и несгоревших компонентов сжигаемого факельного газа. Качественная и количественная характеристика выбросов загрязняющих веществ определяется составом сжигаемой смеси, типом и параметрами факельной установки.

      6. Настоящая Методика предусматривает выполнение расчетов мощности выброса и валовых выбросов загрязняющего вещества для оценки максимальных значений приземных концентраций в атмосферном воздухе загрязняющих веществ, выбрасываемых от факельных установок при эксплуатации объектов газохимического комплекса.

      Кроме того, расчеты таких параметров как температура выбрасываемой в атмосферу газовоздушной смеси, расход выбрасываемой в атмосферу газовоздушной смеси, высота источника выброса над уровнем земли, средняя скорость поступления в атмосферу газовоздушной смеси из источника выброса производятся по требованим норм настоящей Методики.

      7. Необходимые для выполнения расчетов экспериментальные данные получают с соблюдением требований Закона Республики Казахстан "Об обеспечении единства измерений" с применением аттестованных методик выполнения измерений и средств поверки измерений.

Глава 2. Расчет параметров выбросов загрязняющих веществ

      8. Мощность выброса М (грамм/секунды) углеводородов в пересчете на метан, оксида углерода, окислов азота и сажи от факельных установок сжигания углеводородных смесей, образующихся при эксплуатации объектов газохимического комплекса, а именно производства и полимеризации этилена, пропилена, бутилена, олефинов рассчитывается по формуле:

      M = 1000 * F * G * NHV, где:

      F – коэффициент удельных выбросов загрязняющих веществ, килограмм/килокалорий;

      G – массовый расход факельного газа, килограмм/секунды;

      NHV – Удельная теплота сгорания факельного газа, килокалорий/килограмм.

      9. Коэффициент удельных выбросов загрязняющих веществ на единицу тепла сжигаемой смеси принимается по таблице согласно приложению 1 к настоящей Методике.

      10. Удельная теплота сгорания факельного газа определяется по формуле:

     


      xi – содержание i-гo вещества в смеси, % (процент) по объему (по результатам лабораторного анализа);

      NHVi – удельная теплота сгорания i-гo вещества в смеси, килокалорий/килограмм. Данная величина является справочной, значения приведены в таблице согласно приложению 4 к настоящей Методике.

      11. Массовый расход факельного газа принимается из материального баланса предприятия. При отсутствии показателя массовый расход сжигаемого факельного газа G (килограмм/секунды) рассчитывается по формуле:

      G = B * r, где:

      B – объемный расход факельного газа, кубические метры/секунды;

      r – плотность факельного газа, килограмм/кубические метры.

      12. Плотность r и объемный расход B факельного газа, сжигаемого на высотных факельных установках, принимаются по результатам измерений либо по материальному балансу предприятия. В отсутствие данных объемный расход B факельного газа рассчитывается по формуле:

      B = 0,785 · Wист · d2, где:

      Wист – скорость истечения сжигаемого факельного газа, метры/секунды;

      d – диаметр выходного сопла факела, метры.

      13. Расчет скорости истечения сжигаемого факельного газа производится по формуле пункте 32 настоящей Методики.

      14. Для факельных газов, содержащих сернистые соединения наряду с мощностью выбросов загрязняющих веществ, рассчитываются мощность выбросов (грамм/секунды) общей серы S (MS), сероводорода H2S (MH2S) и меркаптанов RSH (MRSH) по следующим формулам:

      MS = 20 * wS * G * n

      MH2S = 10 * wH2S * G * (1 - n)

      MRSH = 10 * wRSH * G *(1 – n), где:

      wS – содержание общей серы в факельном газе принимающиеся по данным лабораторного анализа, % (процент) по массе;

      wH2S – содержание сероводорода в факельном газе принимающиеся по данным лабораторного анализа, % (процент) по массе;

      wRSH – содержание меркаптанов в факельном газе принимающиеся по данным лабораторного анализа, % (процент) по массе;

      n – полнота сгорания факельного газа, установленная на основе экспериментальных исследований, составляет 0,9984 – для газовых и газоконденсатных смесей.

      15. Валовый выброс i-гo загрязняющего вещества Пi (тонн/год) от факельных установок сжигания факельного газа, образующихся при эксплуатации объектов газохимического комплекса, а именно производства и полимеризации этилена, пропилена, бутилена, олефинов, рассчитывается по формуле:

      Пi = 0,0036 * t * Mi,

      Mi – мощность выброса i–го загрязняющего вещества, грамм/секунды;

      t – продолжительность работы факельной установки, часы/год.

      16. Температура горения ТГ (°С (градусов Цельсия)) газовой смеси вычисляется по формуле:

     


      То – температура факельного газа, °С (градусов Цельсия);

      QH – низшая теплота сгорания факельного газа, килокалорий/кубические метры;

      е – доля энергии, теряемая за счет излучения;

      спс – теплоемкость продуктов сгорания, килограмм/кубические метры· °С (градусов Цельсия);

      Vпс – объем газовоздушной смеси, полученный при сжигании 1 кубического метра факельного газа, кубические метры/кубические метры.

      17. Температура факельного газа (Т0) определяется по результатам лабораторных измерений.

      18. Низшая теплота сгорания газовых смесей (QH) определяется по результатам лабораторных измерений или рассчитывается по эмпирической формуле для факельных газов:

      QH = 25,8xH2 + 30,2xCO + 85,6xCH4 + 152,3xC2H6 + 218,0xC3H8 +283,4xC4H10 + 348,9xC5H12 + 133,8xC2H2+ 141,1xC2H4 + 205,4xC3H6 + 271,1xC4H8 + 330,6xC5H10 + 335,3xC6H6 + 55,9xH2S , килокалорий/кубические метры, где:

      хi – содержание i-гo вещества в смеси, % (процент) по объему.

      19. Доля энергии е, теряемая за счет излучения, принимается для факельного газа по формуле:

     


      m – молярная масса сжигаемой смеси, килограмм/киломоль.

      20. Молярную массу сжигаемой смеси m (килограмм/киломоль) рассчитывают по формуле:

     


      xi – содержание i-гo вещества в смеси, % (процент) по объему (по результатам лабораторного анализа);

      mi – молярная масса i-гo вещества в смеси, килограмм/киломоль (справочная величина).

      21. Объем газовоздушной смеси, полученный при сжигании 1 (одного) кубического метра факельного газа Vпс (кубические метры/кубические метры), рассчитывается по формуле:

      Vпс = 1 + a * V0, где:

      a – коэффициент избытка воздуха (принят равным 1);

      Vо – стехиометрическое количество воздуха для сжигания 1 (одного) кубического метра факельного газа, кубические метры/кубические метры.

      22. Параметр Vо вычисляется по формуле:

     


      xi – содержание i-гo вещества в смеси, % (процентов) по объему;

      y1 и y2 – число атомов углерода и водорода в одной молекуле i-го вещества сжигаемой смеси, соответственно (например, для С2Н6y1=2, у2=6).

      23. При теплоемкости газовоздушной смеси (продуктов сгорания) для газовой смеси спс =0,4 (килокалорий/кубические метры·°С (градусов Цельсия)) рассчитывается ориентировочное значение температуры горения факельного газа (ТГ). Используя данные из таблицы 1, уточняется величина теплоемкости газовоздушной смеси и рассчитывается окончательная величина ТГ.

Таблица 1

Определение величины теплоемкости газовоздушной смеси

Температура продуктов сгорания ТГ, °С (градусов Цельсия)

600-800

800-1000

1000-1200

1200-1500

1500-1800

1800-2000

Теплоемкость продуктов сгорания спс.:

килокалорий/(кубические метры°С (градусов Цельсия))

0,35

0,36

0,37

0,38

0,39

0,4

      24. Расход выбрасываемой в атмосферу газовоздушной смеси V1 (кубические метры/секунды) рассчитывается по формуле:

     


      B – объемный расход факельного газа, кубические метры/секунды;

      VПС – объем газовоздушной смеси, полученный при сжигании 1 (одного) кубического метра факельного газа, кубические метры/кубические метры;

      ТГ – температура горения газовоздушной смеси, °С (градусов Цельсия).

      25. Высота источника выброса H (метры) загрязняющих веществ в атмосферу от высотных факельных установок сжигания факельного газа рассчитывается по следующей формуле:

      H = Lф + hв, где:

      Lф – длина факела, метры;

      hв – высота факельной установки от уровня земли, метры.

      26. Высота источника выброса (Н) загрязняющих веществ в атмосферу от факельных установок сжигания природного газа, поступающего на дежурные горелки и факельный ствол высотной установки, при расчетах принимается равной высота факельной установки от уровня земли (hв).

      27. Высота факельной трубы (hв) принимается по проектным данным для эксплуатируемого объекта газохимического комплекса.

      28. Длина факела Lф (метры) для высотных факельных установок при (Wист/Wзв ≥ 0,2) рассчитывается по формуле:

     


      Ar – приведенный критерий Архимеда;

      Lсх/d – отношение стехиометрической длины факела к диаметру выходного сопла. Параметр (Lсх/d) устанавливается по номограмме, приведенной в приложении 2;

      d – диаметр выходного сопла факела, метры.

      29. Длина факела (Lф) для высотных факельных установок при (Wист/Wзв < 0,2) принимается равной 15d.

      30. Диаметр выходного сопла (d) трубы подачи, сжигаемой факельного газа, устанавливается по проектным данным факельной установки.

      31. Приведенный критерий Архимеда (Ar), учитывающий действие подъемной силы факела, вычисляется по выражению:

     


      r – плотность факельного газа, килограмм/кубические метры;

      Wист – скорость истечения сжигаемой факельного газа, метры/секунды;

      d – диаметр выходного сопла факела, метры.

      32. Скорость истечения сжигаемого факельного газа Wист (метры/секунды) рассчитывается по формуле:

     


      B – объемный расход факельного газа, кубические метры/секунды;

      d – диаметр выходного сопла факела, метры.

      33. Диаметр (d) выходного сопла принимается по проектным данным высотной факельной установки; объемный расход (B) сжигаемой смеси – по результатам измерений. При отсутствии данных об объемном расходе смеси, сжигаемой на высотных факельных установках, скорость истечения принимается:

      при постоянных сбросах

      Wист = 0,2 * Wзв, метры/секунды

      при периодических и аварийных сбросах

      Wист = 0,5 * Wзв, метры/секунды, где:

      Wзв – скорость звука в сжигаемой смеси, метры/секунды.

      34. Расчет скорости звука в сжигаемой смеси приведен в приложении 3.

      35. Средняя скорость поступления в атмосферу газовоздушной смеси Wo (метры/секунды) для высотных факельных установок рассчитывается как:

     


      V1 – расход выбрасываемой в атмосферу газовоздушной смеси, кубические метры/секунды;

      Dф – диаметр факела, метры.

      36. Диаметр факела Dф (метры) при сжигании факельного газа на высотных факельных установках вычисляется по формуле:

      Dф = 0,14 * Lф + 0,49 * d, где:

      Lф – длина факела, метры;

      d – диаметр выходного сопла факела, метры.

  Приложение 1
к Методике расчета выбросов
загрязняющих веществ
от факельных установок
газохимических комплексов

      Коэффициенты удельных выбросов загрязняющих веществ

      В таблице ниже приведены коэффициенты удельных выбросов загрязняющих веществ для объектов газохимического комплекса, при производстве бутилена, этилена, пропилена, олефинов.

      Коэффициенты удельных выбросов загрязняющих веществ

Загрязняющее вещество

Значение коэффициента выбросов в килограмм/килокалорий

Углеводороды в пересчете на метан CH4

0,25*10-6

Окислы азота NOx

0,12*10-6

Оксид углерода СО

0,56*10-6

      Сажа не выделяется при соблюдении следующего условия – отношение скорости истечения сжигаемой смеси Wист к скорости распространения звука в этой смеси Wзв должно быть более 0,2. Расчет приведен в приложении 3.

      В случаях не выполнения условия Wист/Wзв > 0,2, мощность выброса рассчитывается по формуле:

      M(сажи) = 1000 * F(сажи) * В, где:

      М (сажи) – мощность выброса сажи, грамм/секунды;

      F (сажи) – коэффициент удельного выброса сажи, килограмм/кубические метры;

      B – объемный расход факельного газа, кубические метры/секунды.

      Коэффициент удельного выброса сажи (F) определяется по уровню непрозрачности дыма на основании паспорта факельной установки:

      коэффициент непрозрачности дыма 0-20%, недымящие факела: 0 килограмм/кубические метры;

      коэффициент непрозрачности дыма 20-40%, слабодымящие: 40*10-6 килограмм/кубические метры;

      коэффициент непрозрачности дыма 40-60%, среднедымящие: 177*10-6 килограмм/кубические метры;

      коэффициент непрозрачности дыма 60-100%, сильнодымящие: 274*10-6 килограмм/кубические метры.

  Приложение 2
к Методике расчета выбросов
загрязняющих веществ
от факельных установок
газохимических комплексов

      Номограмма (L/D)

      Номограмма для нахождения отношения стехиометрической длины факела к диаметру выходного сопла (Lсх/d) при заданных значениях плотности сжигаемой смеси (r) и теоретического удельного расхода воздуха (V0).

     


  Приложение 3
к Методике расчета выбросов
загрязняющих веществ
от факельных установок
газохимических комплексов

      Проверка соблюдения условий бессажевого горения

      Для проверки условий бессажевого горения рассчитываются следующие параметры:

      Скорость истечения сжигаемой смеси (Wист) по формуле:

     

метры/секунды, где:

      B – объемный расход факельного газа, кубические метры/секунды;

      d – диаметр выходного сопла факела, метры.

      Скорость распространения звука в сжигаемой смеси (Wзв) пo формуле:

     

метры/секунды, где:

      k – показатель адиабаты;

      T0 – температура факельного газа, ֯C (градусов Цельсия);

      m – молярная масса, килограмм/киломоль.

      Показатель адиабаты для газовых смесей принимается равным 1,3.

      Температура сжигаемой смеси (Т0) определяется по результатам лабораторных измерений.

      Сажа при горении не образуется, если соблюдается условие Wист / Wзв >0,2.

  Приложение 4
к Методике расчета выбросов
загрязняющих веществ
от факельных установок
газохимических комплексов

Удельная теплота сгорания веществ

Компонентный состав сжигаемого газа:

Удельная теплота сгорания

Наименование

Формула

килокалорий/килограмм

Метан

CH4

11957

Этан

C2H6

11355

Пропан

C3H8

11073

Изобутан

i-C4H10

10889

н-Бутан

n-C4H10

10927

2-Метилбутан

C5H12

10815

н-Гексан

C6H14

10779

Пропилен

C3H6

10939

н-Гептан

C6H6

10736

Этилмеркаптан

C2H6S

6680

Сероводород

H2S

3633

н-Пентан

C5H12

10839

н-Октан

C8H18

10702

н-Нонан

C9H20

10679

н-Декан

C10H22

10659

Этилен

C2H4

11271

Бутен

C4H8

10822

2-Метилпропен

(CH3)2C=CH2

10753

Пентен

C5H10

10753

Пропадиен

C3H4

11066

Ацителен

C2H2

11539

Циклопентан

C5H10

10561

Циклогексан

C6H12

10475

Бензол

C6H6

9696

Толуол

C6H5CH3

9785

Метанол

CH₃OH

5043

Азот

N2

0

Вода

H2O

0

Водород

H2

28668

Монооксид углерода

CO

2414

Диоксид углерода

CO2

0

Метилмеркаптан

CH4S

5719

Сероводород

H2S

3633

Общая сера

S

3466

  Приложение 5
к Методике расчета выбросов
загрязняющих веществ
от факельных установок
газохимических комплексов

Примеры расчетов

      Исходные данные для определения основных параметров для расчета выбросов загрязняющих веществ от факельных установок газохимических комплексов даны в таблице ниже. Это компонентный состав факельного газа, содержание, удельная теплота сгорания и молекулярная масса компонентов. А также известны плотность газа r (1,21 килограмм/кубические метры), время работы t (8760 часы/год), массовый расход G (0,278 килограмм/секунды) и полнота горения факельного газа n (0,9984), объемный расход В (0,23 кубические метры/секунды), диаметр выходного сопла факела d (1,12 метры). В таблице ниже представлен компонентный состав сжигаемого газа, применяемый в примере расчета.

      Компонентный состав сжигаемого газа

Поток сжигаемого газа на факела

Компонентный состав сжигаемого газа:

Удельная теплота сгорания

Молекулярная масса

Содержание

Наименование

Формула

килокалорий/килограмм

килограмм/киломоль

% (процент) по объему

% (процент) по массе

Азот

N2

0,000

28,0

97,61%

97,13%

Вода

H2O

0,000

18,0

0,81%

0,52%

Пропилен

C3H6

10939

42,1

1,57%

2,35%

Состав и свойства газа не являются общеприменимыми, представлены в качестве примера расчета для объектов газохимических производств.

      Удельная теплота сгорания факельного газа рассчитывается как:

     


      Мощность выброса углеводородов в пересчете на метан, оксида углерода, окислов азота и сажи (коэффициент непрозрачности дыма 0-20%) М (грамм/секунды) от факельных установок сжигания факельного газа определяется как:

      М (метан) = 1000 * F * G * NHV = 1000 * 0,25 * 10-6 * 0,278 * 171,97 = 0,0119 грамм/секунды

      М(окислы азота) = 1000 * F * G * NHV = 1000 * 0,12 * 10-6 * 0,278 * 171,97 = 0,0057 грамм/секунды

      М(оксид углерода) = 1000 * F * G * NHV = 1000 * 0,56 * 10-6 * 0,278 * 171,97 = 0,0268 грамм/секунды

      М (сажи) = 1000 * F(сажи)*VГ = 1000 * 0 * 0,23 = 0 грамм/секунды

      Валовый выброс i-гo загрязняющего вещества Пi (тонн/год) от факельных установок сжигания факельного газа выражается как:

      П (метан) = 0,0036 * t * Мi = 0,0036 * 8760 * 0,0119 = 0,377 тонн/год

      П (окислы азота) = 0,0036 * t * Мi = 0,0036 * 8760 * 0,0057 = 0,181 тонн/год

      П (оксид углерода) = 0,0036 * t * Мi = 0,0036 * 8760 * 0,0268 = 0,844 тонн/год

      П (сажи) = 0,0036 * t * Мi = 0,0036 * 8760 * 0 = 0 тонн/год

      Молярная масса факельного газа определяется по выражению:

     


      Низшая теплота сгорания газовых и газоконденсатных смесей (QH) определяется по результатам лабораторных измерений или рассчитывается по эмпирической формуле для углеводородных газов:

      QH = 25,8xH2 + 30,2xCO + 85,6xCH4 + 152,3xC2H6 + 218,0xC3H8 + 283,4xC4H10 + 348,9xC5H12 + 133,8xC2H2+ 141,1xC2H4 + 205,4xC3H6 + 271,1xC4H8 + 330,6xC5H10 + 335,3xC6H6 + 55,9xH2S = 205,4*2,35+0 = 482,69 килокалорий/кубические метры

      Доля энергии е, теряемая за счет излучения, принимается для природного газа, газовых и газоконденсатных смесей по формуле:

     


      Параметр V0 вычисляется по формуле:

     


      Объем газовоздушной смеси, полученное при сжигании 1 кубического метра факельного газа кубические метры/кубические метры, рассчитывается по формуле:

     


      При теплоемкости газовоздушной смеси (продуктов сгорания) для газовой смеси спс =0,4 (килокалорий/кубические метры ·°С (градусов Цельсия)), ориентировочная температура горения ТГ (°С (градусов Цельсия)) смеси вычисляется по формуле:

     


      Используя данные из таблицы 1, можно сделать вывод о том, что ориентировочная теплоемкость газа была выбрана неправильно, так как ориентировочная температура продуктов сгорания не входит в диапазон, указанный в таблице для спс = 0,4. В этом случае выбирается новое ориентировочное значение для теплоемкости продуктов сгорания (0,35 для температуры смеси 691,76°С (градусов Цельсия)) и расчет повторяется.

     


      В этом случае можно сделать вывод о том, что ориентировочная теплоемкость газа была выбрана правильно, так как ориентировочная температура продуктов сгорания (787,73°С (градусов Цельсия)) входит в диапазон, указанный в таблице для спс =0,35.

      Расход выбрасываемой в атмосферу газовоздушной смеси V1 (кубические метры/секунды) рассчитывается по формуле:

     


      Скорость истечения сжигаемого факельного газа рассчитывается как:

     


      Длина факела (Lф) для высотных факельных установок при (Wист/Wзв <0,2) принимается равной 15d.

      Lф = 15d = 15 * 1,12 = 16,8 метры

      Высота источника выброса загрязняющих веществ в атмосферу от высотных факельных установок сжигания факельного газа рассчитывается как:

      H = Lф + hв = 16,8 + 95 = 111,8 метры

      Диаметр факела (Dф) при сжигании факельного газа на высотных факельных установках вычисляется по формуле:

      Dф = 0,14 * Lф + 0,49 * d = 0,14 * 16,8 + 0,49 * 1,12 = 2,9 метры

      Средняя скорость поступления в атмосферу газовоздушной смеси (Wo) метры/секунды для высотных факельных установок рассчитывается как:

     


  Приложение 2
к приказу

Перечень утративших силу приказов Министра охраны окружающей среды, окружающей среды и водных ресурсов и энергетики Республики Казахстан

      1. Приказ Министра охраны окружающей среды Республики Казахстан от 16 апреля 2012 года № 110-ө "Об утверждении Методики определения нормативов эмиссий в окружающую среду" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 7664, опубликован 12 июня 2012 года в газете "Казахстанская правда" № 220-221 (27039-27040));

      2. Приказ исполняющего обязанности Министра окружающей среды и водных ресурсов Республики Казахстан от 11 декабря 2013 года № 379-Ө "О внесении изменения в приказ Министра охраны окружающей среды Республики Казахстан от 16 апреля 2012 года № 110-Ө "Об утверждении Методики определения нормативов эмиссий в окружающую среду" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 9025, опубликован 15 января 2014 года в газете "Казахстанская правда" № 8 (27629));

      3. Приказ Министра энергетики Республики Казахстан от 8 июня 2016 года № 238 "О внесении изменений в приказ Министра охраны окружающей среды Республики Казахстан от 16 апреля 2012 года № 110-ө "Об утверждении Методики определения нормативов эмиссий в окружающую среду" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 13925, опубликован 29 июля 2016 года в информационно-правовой системе "Әділет");

      4. Приказ Министра энергетики Республики Казахстан от 17 июня 2016 года № 254 "О внесении изменений в приказ Министра охраны окружающей среды Республики Казахстан от 16 апреля 2012 года № 110-ө "Об утверждении Методики определения нормативов эмиссий в окружающую среду" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 13990, опубликован в Эталонном контрольном банке нормативных правовых актов Республики Казахстан 5 августа 2016 года).

Қоршаған ортаға эмиссиялар нормативтерін айқындау әдістемесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 10 наурыздағы № 63 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2021 жылғы 11 наурызда № 22317 болып тіркелді.

      Ескерту. Тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Экология және табиғи ресурстар министрінің 02.09.2024 № 199 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
      ЗҚАИ-ның ескертпесі!
      Осы бұйрық 01.07.2021 бастап күшіне енеді

      Қазақстан Республикасы 2021 жылғы 2 қаңтардағы Экологиялық кодексінің 39-бабының 6-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

      1. Мыналар:

      1) Қоршаған ортаға эмиссиялар нормативтерін айқындау әдістемесі осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес;

      2) Газ-химия кешендерінің алау қондырғыларынан шығатын ластағыш заттар шығарындыларын есептеу әдістемесі осы бұйрыққа 1-1-қосымшаға сәйкес бекітілсін.

      Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Экология және табиғи ресурстар министрінің 02.09.2024 № 199 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      2. Осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау, қоршаған орта және су ресурстары және Энергетика министрінің кейбір бұйрықтарының күші жойылды деп танылсын.

      3. Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің Экологиялық реттеу және бақылау комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

      1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

      2) осы бұйрықтың алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің интернет-ресурсында орналастырылуын;

      3) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде берілген тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтердің Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің Заң қызметі департаментіне ұсынылуын қамтамасыз етсін.

      4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Экология, геология және табиғи ресурстар вице-министріне жүктелсін.

      5. Осы бұйрық 2021 жылдың 1 шілдесінен бастап күшіне енеді және ресми жариялауға жатады.

      Қазақстан Республикасының
Экология, геология және
табиғи ресурстар министрі
М. Мирзагалиев

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасы

      Индустрия және инфрақұрылымдық

      даму министрлігі

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасы

      Ұлттық экономика министрлігі

  Қазақстан Республикасының
Экология, геология және табиғи
ресурстар министрінің
2021 жылғы 10 наурыздағы
№ 63 бұйрығына
1-қосымша

      Ескерту. Қосымшаның оң жақтағы жоғары бұрышы жаңа редакцияда - ҚР Экология және табиғи ресурстар министрінің 02.09.2024 № 199 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Қоршаған ортаға эмиссиялар нормативтерін айқындау әдістемесі

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Қоршаған ортаға эмиссиялар нормативтерін айқындау әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 2 қаңтардағы Экологиялық Кодексінің (бұдан әрі - Кодекс) 39-бабының 6-тармағына сәйкес қоршаған ортаға эмиссиялар нормативтерін белгілеу үшін іс-қимылдар алгоритмін айқындайды.

      2. Осы Әдістемеде пайдаланылатын негізгі ұғымдар:

      1) авариялық шығарынды-I немесе II санаттағы объектілерде авариядан немесе технологиялық процестің бұзылуынан туындаған, жол берілетін шығарынды нормативтерінен едәуір асатын ластаушы заттардың болжанбаған, болжанбайтын және әдейі жасалмаған түсуі;

      2) атмосфералық ауаның базалық антропогендік аясы-I немесе II санаттағы объектіге қатысты жол берілетін шығарындының нормативтерін айқындау кезінде жүзеге асырылатын басқа стационарлық және жылжымалы көздердің шығарындыларымен негізделген атмосфералық ауадағы ластаушы заттардың жаппай шоғырлануы;

      3) атмосфералық ауаның табиғи аясы-табиғи процестер нәтижесінде атмосфералық ауаға босауға немесе онда ластаушы заттардың түзілуіне байланысты атмосфералық ауадағы ластаушы заттардың жаппай шоғырлануы;

      4) бақылау жармасы-су сапасының экологиялық нормативтерінің сақталуын мониторингтеу және бақылау жүзеге асырылатын жер үсті су объектісінің учаскесі;

      5) жылдық көрсеткіштер – күнтізбелік бір жыл ішінде атмосфералық ауа көлемінің бірлігінде немесе жер бетінің бірлігінде ластаушы зат шоғырлануының орташаланған көрсеткіштері;

      6) ластаушы заттың жаппай ағымының жылдамдығы – уақыт бірлігінде шығарылатын және секундына грамм қатынасы ретінде көрінетін ластаушы заттың массасы;

      7) ластаушы заттың массалық шоғырлануы-құрғақ бөлінетін газдар көлемінің бірлігіндегі және текше метрге миллиграмм арақатынасы ретінде көрінетін ластаушы заттың массасы;

      8) нормативтік (шартты)-таза сарқынды сулар-технологиялық аппаратура мен күштік агрегаттар салқындағаннан кейін қосалқы операциялар мен процестерден пайда болатын, ластанбаған, бірақ температурасы жоғары сулар;

      9) тәуліктік көрсеткіштер – күнтізбелік бір тәулік шегінде жиырма төрт сағат ішінде атмосфералық ауа көлемінің бірлігінде ластаушы зат шоғырлануының орташаланған көрсеткіштері;

      10) судағы ластаушы заттардың базалық антропогендік фондық шоғырлануы-жол берілетін төгіндінің нормативтерін айқындау кезінде жүзеге асырылатын басқа көздердің төгінділерімен негізделген қолайсыз жағдайлар кезінде су объектісінің нақты бақылау тұстамасындағы ластаушы зат шоғырлануының мәні;

      11) су объектілеріне ағызу нормативтері – бақылау жармасындағы су сапасының нормаларын қамтамасыз ету мақсатында су объектісінің осы пунктінде уақыт бірлігінде белгіленген режиммен бөлуге барынша жол берілетін сарқынды сулардағы заттың массасы.

      12) сағаттық көрсеткіштер – бір сағат ішінде атмосфералық ауа көлемінің бірлігінде ластаушы зат шоғырлануының орташаланған көрсеткіштері.

      3. Есептеу жолымен әртүрлі орталарға эмиссиялар нормативтері, соның ішінде атмосфераға стационарлық көздерден ластаушы заттардың жол берілген шығарындыларының, жер үсті және жер асты су объектілеріне, жер қойнауына немесе жер бетіне ластаушы заттар төгінділерінің нормативтері айқындалады.

      4. Эмиссиялардың әрбір станционарлық көзі үшін және оператор үшін толық алғанда есептемелердің негізінде жол берілген шығарындылары мен төгінділерінің нормативтері, сондай-ақ қоршаған ортаның сапасы нормативтеріне жету мақсатында әсер ету аймағы және жақын орналасқан селитебтік аумақтар шекарасында белгіленеді.

      5. Белгіленіп отырған қызмет үшін, оның ішінде қызметке елеулі өзгерістер енгізу кезінде эмиссиялар нормативтері белгіленіп отырған қызметтің тиісті жобалау құжаттамасына байланыстырыла отырып әзірленетін және Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексіне сәйкес экологиялық рұқсат алуға өтінішпен бірге қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға ұсынылатын жеке құжат – эмиссиялар нормативтерінің жобасы (жол берілетін шығарындылар нормативтерінің жобасы, жол берілетін төгінділер нормативтерінің жобасы) түрінде есептеледі және негізделеді.

      Эмиссиялар нормативтері I және II санаттағы объектілерге жататын жекелеген стационарлық көздер бойынша, мынадай:

      1) қоршаған ортаға әсерді міндетті бағалау жүргізілген жағдайда – Кодекстің 76-бабы 2-тармағының 3) тармақшасына сәйкес қоршаған ортаға әсерді бағалау нәтижелері бойынша қорытындыда көрсетілген тиісті шекті мәндерден;

      2) Кодекске сәйкес белгіленіп отырған қызметтің әсеріне скрининг жүргізген жағдайда, оның нәтижелері бойынша қоршаған ортаға әсерді міндетті бағалау қажет емес екені туралы қорытынды шығарылса, – Кодекстің 68-бабы 2-тармағының 9) тармақшасына сәйкес белгіленіп отырған қызмет туралы өтініште көрсетілген тиісті мәндерден аспайтын деңгейлерде белгіленеді.

      Өздеріне қатысты кешенді экологиялық рұқсат берілетін объектілер үшін эмиссиялар нормативтері I және II санаттағы объектілерге жататын жекелеген стационарлық көздер бойынша, ең үздік қолжетімді техникалар жөніндегі қорытындыларда келтірілген ең үздік қолжетімді техникаларды қолдануға байланысты маркерлік ластағыш заттар эмиссияларының тиісті шекті мәндерінен аспайтын деңгейлерде белгіленеді.

      6. ІІІ және IV санаттағы объектілер үшін, сондай-ақ атмосфераға ластаушы заттар шығарындыларының жылжымалы көздері үшін эмиссиялар нормативтері белгіленбейді.

      7. Әсер етуге арналған экологиялық рұқсаттар құрамында эмиссиялар нормативтері кемінде он жылда бір рет қайта қарастырылады,

      Оператордың бастамасы бойынша қолданыс мерзімі біткенге дейін рұқсат етілетін шығарындылардың ерте белгіленген нормативтерін қайта қарастырудың себебі:

      1) Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексінің 120-бабының 5-тармағына сәйкес атмосфераны ластаудың жаңа көздерін немесе параметрлерінің өзгеруін ескеру қажеттігі, әсер етуге арналған экологиялық рұқсаттар қолданыстағы экологиялық рұқсатта көрсетілген экологиялық шарттардың өзгертілуін талап ететін қолданылатын технологиялар өзгергенге дейін беріледі.

      2) Кодекстің 118-бабына сәйкес кешенді экологиялық рұқсатты қайта қарау

2-тарау. Стационарлық көздерден атмосфераға ластаушы заттар шығарындыларының нормативтерін есептеу алгоритмі

      8. Жол берілетін шығарындылар нормативтері I немесе II санаттағы объектінің құрамына кіретін стационарлық көз және (немесе) стационарлық көздер жиынтығы үшін әсер ету саласы шегіндегі атмосфералық ауаға жалпы жүктеме қоршаған орта сапасының белгіленген экологиялық нормативтерінің немесе қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткіштерінің бұзылуына әкеп соқтырмайтындай шартпен ластаушы заттардың жерге жақын шоғырлануының шашырауын модельдеу әдісін қолдана отырып, есептеу жолымен белгіленеді.

      Антропогендік жүктемеге ұшыраған және ластаушы заттардың жерге жақын шоғырлануының таралуын модельдеу арқылы айқындалған аумақ (акватория) әсер ету саласы болып табылады.

      Стационарлық көздердің жиынтығы үшін әсер ету саласы шығарындылардың жекелеген стационарлық көздерінің әсер ету аймақтарының сомасы ретінде есептеледі.

      9. Жол берілетін шығарындылар нормативтері ластаушы заттар тізбесіне енгізілген әрбір ластаушы зат үшін мынадай түрде белгіленеді::

      1) ластаушы заттың массалық шоғырлануы;

      2) ластаушы заттың жаппай ағымының жылдамдығы.

      Шығарылатын газдардың жаппай ағымының көлемі мен жылдамдығына қатысты көрсеткіштер 293.15 К және 101.3 кПа стандартты жағдайларында және егер Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасында өзгеше тікелей көзделмесе, су буының құрамы шегерілгеннен кейін айқындалады.

      Ластаушы заттың массалық шоғырлану көрсеткіштері атмосфералық ауаны қорғау тұрғысынан оны пайдаланудың неғұрлым қолайсыз жағдайларында шығарындылардың стационарлық көзінің қалыпты (регламенттік) жұмысының күнтізбелік бір тәулік ішінде шығарындының тиісті көрсеткіштерін орташаландыру жолымен айқындалады.

      Ластаушы заттың жаппай ағыны жылдамдығының көрсеткіштері оны пайдаланудың атмосфералық ауаны қорғау тұрғысынан неғұрлым қолайсыз жағдайларда шығарындылар көзінің қалыпты (регламенттік) жұмысының бір сағаты ішінде шығарындының тиісті көрсеткіштерін орташаландыру жолымен айқындалады.

      Рұқсат етілетін шығарындылар нормативтерін есептеу үшін атмосфераға ластаушы заттар шығарындылары параметрлерінің кестесі осы Әдістемеге 1-қосымшаға сәйкес нысан бойынша толтырылады.

      10. Атмосфералық ауаға рұқсат етілген жиынтық антропогендік жүктеменің белгіленген нормативтерінің сақталуын қамтамасыз ету рұқсат етілген шығарындылар нормативтерімен қатар әрбір стационарлық көз бен I және II объектілер үшін шығарындыларға жылдық лимиттер (т/жыл) белгіленеді.

      11. Атмосфералық ауадағы ластаушы заттың рұқсат етілген шоғырлануы ластаушы заттың түріне байланысты жылдық, тәуліктік және сағаттық көрсеткіштердің орташа кезеңдерін ескере отырып белгіленеді.

      12. Шығарындылар көздерінің тізбесі және олардың сипаттамалары жобаланатын объектілер үшін – жобалық ақпарат негізінде, жұмыс істеп тұрған объектілер үшін – атмосфераға зиянды заттардың шығарындыларын және олардың көздерін түгендеу негізінде айқындалады (бұдан әрі – тұрақты көздер), оларды аумақ бойынша бөлу, атмосфераға ластаушы заттар шығарындыларының сандық және сапалық құрамы, атмосфералық ауаға зиянды заттардың жол берілетін шығарындыларының нормативтерін әзірлеудің бірінші кезеңі болып табылатын шаң-газ тазалау жабдығы жұмысының тиімділігін бағалау туралы мәліметтерді жүйелеуді білдіреді.

      Зиянды заттар шығарындыларының сандық және сапалық сипаттамаларын айқындау аспаптық немесе есептік (есептік-талдамалық) әдістерді қолдана отырып жүргізіледі.

      Атмосфераға ластаушы заттардың ұйымдастырылған шығарындылары бар көздер үшін аспаптық әдістер басым. Массалық шоғырлануды аспаптық өлшеу және шығатын газдардағы ластаушы заттардың массалық шығарындыларының мәндерін айқындауды аккредиттелген зертханалар сертификатталған жабдықта және/немесе бар болған жағдайда автоматтандырылған мониторинг жүйесі арқылы орындайды. Ұйымдастырылған шығарындылары бар негізгі көздерге: түтін және желдету құбырлары, желдету біліктері, аэрация шамдары, дефлекторлар жатады.

      Есептеу әдістері ұйымдастырылған шығарындылары бар көздерде аспаптық өлшеулер жүргізу мүмкіндігі болмаған кезде ұйымдастырылмаған бөліністердің (шығарындылардың) сипаттамаларын, белгіленген тәртіппен әзірленген және келісілген сандық химиялық талдау әдістерін айқындау үшін, сондай-ақ жобаланатын және реконструкцияланатын объектілер шығарындыларының параметрлері туралы деректер алу үшін қолданылады.

      Есептеу (есептеу-талдау) әдістері меншікті технологиялық көрсеткіштерге, баланстық схемаларға, өндірістің физикалық-химиялық процестерінің ағу заңдылықтарына, сондай-ақ нақты көздердің параметрлерін ескеретін аспаптық өлшеулер мен есептеу формулаларының үйлесіміне негізделеді.

      13. Зиянды (ластаушы) заттар шығарындыларының көздеріне түгендеу жүргізу кезеңінде олардың нәтижелері бойынша ластаушы заттар мен олардың шығарынды көздері айқындалатын көздерге тексеру жүргізіледі, Шаң-газ тазарту жабдығы жұмысының тиімділігі белгіленеді. Атмосфераның бөліну және ластану көздерінің сипаттамалары, газ тазарту және шаң тұту қондырғыларының болуы және олардың параметрлері туралы деректер түгендеу басталған күнгі жағдай бойынша келтіріледі, ал шығарылатын және ауланатын зиянды заттардың саны, газ тазартумен қамтамасыз етілу коэффициенті, газ тазартуға жұмсалған шығындар туралы деректер өткен жылғы келтіріледі.

      14. Түгендеу нәтижелері бойынша шығарындылар көздерінің құрамы және нормалауға жататын зиянды заттардың тізбесі белгіленеді. Шығарындылардың жеке көзін жою кезінде оның нөмірі басқа көзге, оның ішінде оны алмастыратын көзге берілмейді.

      15. Шығарындыларға жүргізілген түгендеу нәтижелері бойынша осы Әдістемеге 2-қосымшаға сәйкес нысан бойынша атмосфералық ауаға зиянды (ластаушы) заттардың шығарындыларын және олардың көздерін түгендеу бланкілері толтырылады. Түгендеу бланкісі эмиссиялар нормативтері жобасының ажырамас бөлігі болып табылады.

      16. Жол берілетін шығарындылар нормативтерін есептеу үшін қабылданған бастапқы деректердің толықтығы мен анықтығының негіздемесі оператор бекіткен, оператордан алынған жобалауға арналған тапсырма, ластаушы заттар шығарындыларын және олардың көздерін түгендеу материалдары болып табылады; бастапқы есепке алу деректері немесе статистикалық есептілік нысандарынан алынған деректер, ластаушы заттардың шығарылуын іріктеу, талдау әдістерін регламенттейтін әдістемелік құжаттардың тізбесін көрсете отырып, аспаптық өлшеулермен немесе есептік және баланстық әдістермен алынған деректер, жабдықты (қондырғыны) өндірушінің паспорттық деректері, кодекстің 76-бабы 2-тармағының 3) тармақшасына сәйкес қоршаған ортаға әсерді бағалау нәтижелері бойынша қорытынды немесе қоршаған ортаға әсерді міндетті бағалау қажеттілігінің жоқтығы туралы қорытынды, тиісті мәндерді ескере, кодекстің 68-бабы 2-тармағының 9) тармақшасына сәйкес көзделген қызмет туралы өтініште көрсетілген.

      17. Қоршаған ортаға ластаушы заттардың шығарындылары бөлігінде эмиссиялар нормативтері жобасының құрамы осы Әдістемеге 3-қосымшада келтірілген.

      18. Жол берілетін шығарындылардың нормативтері I немесе II санаттағы объектінің құрамына кіретін стационарлық көздерді пайдаланудың барлық штаттық (регламенттік) жағдайлары үшін, олардың жобалау және техникалық құжаттарда көзделген ең жоғары жүктемесі (қуаты) кезінде, оның ішінде барлық желдету жүйелері мен құрылғылары мен газды тазарту қондырғыларының қалыпты (регламенттік) жұмыс істеуі жағдайында белгіленеді.

      I немесе II санаттағы объектінің жол берілетін шығарындыларының нормативтері оның қалыпты жұмыс істеу жағдайлары үшін даму перспективасын, яғни технологиялық регламентте көзделген желдету жүйелері мен құрылғыларын және шаң-газ тазарту жабдығын қоса алғанда, жабдықты жүктеу және оны пайдалану режимдерін ескере отырып белгіленеді. Бұл ретте, I немесе II санаттағы жұмыс істеп тұрған объектілер үшін технологиялық еріксіз газ жағу жағдайларын қоспағанда, соңғы үш жылдағы жабдықтың нақты ең жоғары жүктемесі жобада белгіленген көрсеткіштер шегінде ескеріледі.

      Көмірсутектерді барлау және (немесе) өндіру жөніндегі операцияларды жүргізу кезінде газды алауда жағу кезінде жол берілетін шығарындылар (г/с, т/жыл) нормативтерін айқындау көмірсутектер саласындағы уәкілетті орган берген шикі газды жағуға арналған рұқсатқа сәйкес және қоршаған орта сапасының нормативтерін сақтай отырып, жағылатын шикі газ көлемінің негізінде ғана жүргізіледі.

      Объект бойынша атмосфераға ластаушы заттардың шығарындылары нормативтерінің кестесі осы Әдістемеге 4-қосымшаға сәйкес нысан бойынша толтырылады.

      19. Технологиялық үдерістің құрамдас бөлігі болып табылатын дүркінді шығарындылар үшін бір реттік және жылына қосындылық шама (г/с, т/жыл) бағаланады. Ең жоғарғы бір реттік дүркінді шығарындылар (г/с) өздерінің қысқа мерзімділігіне байланысты нормаланбайды және атмосферада зиянды заттарды таралуын есептегенде есепке алынбайды. Дүркінді шығарындылардың жыл бойына қосынды шамасы жабдық жұмысының штаттық режимін есепке ала отырып, жалпы жылдық шығарындыны белгілеген кезде нормаланады (т/жыл).

      Ықтимал болатын апаттық жағдайлармен байланысты (технологиялық еріксіз газ жағуды қоспағанда инциденттер, авариялар,) апаттық шығарындылар нормаланбайды. Операторда экологиялық төлемдерді есептеу үшін өткен жылға іс жүзіндегі апаттық шығарындылардың есебі ұйымдастырылады.

      Дүркінді шығарындылар көздері тізбесінің кестесі осы осы Әдістеменің 5-қосымшасына сәйкес нысан бойынша толтырылады.

      20. Объектіні кеңейту, қайта құру кезінде даму перспективасына зиянды заттар шығарындыларының жаңа көздері көзделіп отырған қызметтің жұмыс жобаларына сәйкес, қоршаған ортаға әсерді міндетті бағалауға жатпайтын, көзделіп отырған және жүзеге асырылатын қызмет үшін жүргізілетін оңайлатылған тәртіп бойынша экологиялық бағалау рәсімі шеңберінде ескеріледі және жол берілетін шығарындылар нормативтері осы объектілерді пайдалануға қабылдау кезіне қарай қамтамасыз етіледі.

      Қайтадан құрылатын және кеңейтілетін объекттер үшін нормативтер кәсіпорынның қолданыстағы және жаңа барлық шығарынды көздерінің өзара әсерлерін есепке ала отырып, толықтай кәсіпорын үшін белгіленеді.

      Жұмыс жобаларын әзірлеусіз кәсіпорынның ағымдағы шаруашылық әрекетін қамтамасыз ету үшін енгізілетін зиянды заттардың шығарындыларының көздері нормативтерінің құрамында есепке алынады.

      Ластану деңгейіне ең көп үлес қосатын көздер тізбесінің кестесі осы Әдістеменің 6- қосымшасына сәйкес нысан бойынша толтырылады.

      21. I немесе II санаттағы объектілер үшін жол берілетін шығарындылар нормативтері атмосфералық ауаға жалпы жүктемені ескере отырып әзірленеді:

      1) қазіргі әсер ету деңгейлері (жұмыс істеп тұрған шығарынды көздері үшін) немесе негізделген болжамды әсер ету деңгейі (жаңа және реконструкцияланатын шығарынды көздері үшін);

      2) атмосфералық ауаның табиғи фонының;

      3) атмосфералық ауаның базалық антропогендік фоны.

      22. Жол берілетін шығарындылар нормативтерін белгілеу кезінде кәсіпорындардың даму перспективаларын, аймақтың физикалық-географиялық және климаттық шарттарын, өнеркәсіп алаңдары мен тұрғын үйлердің, санаторийлердің, демалыс аймақтарының орналасуын, өнеркәсіп алаңдары мен қоныстану аумақтарының өзара орналасуын ескеріледі.

      23. Жол берілетін шығарындылардың нормативтері әсер ету саласы шегіндегі атмосфералық ауаға жалпы жүктеме қоршаған орта сапасының белгіленген экологиялық нормативтерін немесе қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткіштерін бұзуға әкелмейтіндей етіп, сондай-ақ жақын орналасқан тұрғын аймақ аумағында атмосфералық ауаның жер бетіндегі қабатындағы ластаушы заттардың есептік ең жоғары бір реттік шоғырлануы фондық шоғырлануды ескере отырып, тиісті экологиялық сапа нормативтерінен аспайтындай етіп белгіленеді.

      Курорттарды санитариялық қорғау аймақтары, ірі сауықтыру орындары мен демалыс үйлерінің орналасу орындары, қалалардың демалыс аймақтары үшін, сондай-ақ, атмосфералық ауаны қорғауға жоғары талаптар қойылатын басқа да аумақтар үшін әлеуетті қауіпті химиялық заттардың рұқсат етілетін ең жоғарғы бір реттік шекті шоғырланулары 0,8 сапаның экологиялық нормативтері ауыстырылады.

      24. Жылжымалы көздердің қозғалтқыштарынан газ ауа қоспасының ең жоғарғы бір реттік шығарындылары (г/с) жылжымалы көздердің жұмысы олардың стационарлық орналасуымен байланысты болған жағдайда ғана атмосфералық ауаға әсерді бағалау мақсатында есепке алынады. Жылжымалы көздердің қозғалтқыштарынан жалпы шығарындылар (т/жыл) нормаланбайды және зиянды заттар шығарындылардың жалпы көлеміне енгізілмейді.

      Атмосфераға шығарылатын ластаушы заттар тізімінің кестесі осы Әдістеменің 7-қосымшасына сәйкес нысан бойынша толтырылады.

      25. Қатты бөлшектердің (шаңның) жер беті шоғырлануларын анықтау үшін атмосфералық ауада төселетін бетке аталған бөлшектердің гравитациялық шөгу жылдамдығын есепке алатын F өлшемсіз коэффициент қолданылу керек. F коэффициентінің шамасы шаңның құрамына және көзде орнатылған шаңтазартқыштың тиімділігіне байланысты 1-ден 3-ке дейін өзгереді. Егер тасталатын шаң бөлшектерінің салмағын өлшемдері бойынша бөлу туралы мәліметтер болған жағдайда Ғ коэффициентінің шамасы нақтылануы мүмкін. Шығарындылардың құрамындағы зиянды заттар қатарының диспенсерлік құрам туралы қолдағы мәліметтерге тиісті атмосферада сейілуді есептеу кезінде электр- немесе газдәнекерлеу әдістерімен металдарды пісіру немесе кесу кезінде қатты бөлшектер, жылжымалы көлік құралдарының қозғалтқышы жұмыс істеп тұрғанда қорғасын пен оның қосылыстары, қазандықтардан - бенз(а)пирен мен күйе, жану үдерістерінде – диоксиндер (фурандар), ілеспе мұнай газын жаққанда – күйе үшін F = 1 параметр шамасын қабылдау ұсынылады.

      Бұнда шығарындыларды тазартуға және диспенсерлік құрамына тәуелсіз атмосфераға шыққаннан кейін (ылғалды тәсілмен глинозем өндіргенде) бірден оның қарқынды конденсациясы бақыланатындай құрамында су буының көлемі жыл бойында жеткілікті шығарындылар үшін параметр шамасы F = 3.

      26. Атмосфераның ластануын есептеу және шығарындыларын анықтау кезінде технологиялық үдерістер мен көлік құралдарының барлық түрлері үшін атмосфераға түсетін азот тотықтарының толық немесе жартылай өзгеруін есепке алу керек. Бұл үшін есеп бойынша немесе аспаптық өлшемдермен белгіленген азот тотықтарының (МNOх) шығарындыларының мөлшері NO2 қайта есептегенде келесі құрамдастырушыларға бөлінеді азот оксиді (NO) мен азот диоксиді. NOх өзгеру коэффициенттерді ең жоғарғы белгіленген өзгеру деңгейінде қабылданады, басқаша айтқанда 0,8 – NO2 үшін 0,13 – NO үшін. Сонда жеке шығарындылар келесі формулалар бойынша анықталады:

      MNO2 сек. = 0,8 × MNOx сек. , MNO2 жыл = 0,8 × MNOx жыл. , (1)

      MNO сек. = 0,13 × MNOx сек. , MNO2 жыл = 0,13 × MNOx жыл. , (2)

      27. Жол берілетін шығарындыларды нормалау кезінде объектінің әсер ету саласының жеткіліктілігін бағалау жүзеге асырылады. Объектінің атмосфералық ауасына әсер ету саласы шегінде атмосфералық ауаға жалпы жүктемеге объектінің жеке үлесін ескере отырып, Шетелде белгіленген сапаның экологиялық нормативтері және/немесе қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткіштері сақталатын облысты шектейтін жергілікті жердегі тұйық сызықтың проекциясы ретінде айқындалады (Сiпр/Сiлз≤1).

      Әсер ету объектісі аумағының графикалық материалдарына әсер ету саласының шектері (қаланың бас жоспары, аумақтық жоспарлау схемасы, топографиялық карта, ситуациялық схема) арнайы ақпараттық белгілермен белгіленеді.

      28. Атмосфераға зиянды заттардың шығарындыларын нормалау елді мекендердің атмосфералық ауа сапасының гигиеналық өлшемдерін сақтау қажеттілігіне негізделген.

      Бұл жағдайда төмендегі қатынасты орындау керек:

      С/СЭН≤ 1 , (3)

      мұнда С - ауаның жер үсті қабатында зиянды заттың есептік шоғырлануы;

      СЭН – сапаның экологиялық нормативтері.

      Сапаның экологиялық нормативтері бекітілгенге дейін Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау саласындағы заңнамасына сәйкес халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган бекіткен гигиеналық нормативтер қолданылады.

      Елді мекендердің атмосфералық ауасы үшін гигиеналық нормативтер ретінде атмосфераға шығарындыларды нормалау мақсатында әлеуетті - қауіпті химиялық заттардың рұқсат етілген ең жоғарғы бір реттік шоғырлануының мәндері (РЕШШе.б.) егер болмаған жағдайда - әлеуетті - қауіпті химиялық заттардың бағдарлы қауіпсіз әсерлер деңгейлері (бұдан әрі - БҚӘД) нормативтерінің мәндері қабылданады.

      Егер зат үшін тек рұқсат етілетін орташа тәуліктік шоғырлануы (РЕШШо.т.) болса, онда ол үшін төмендегі қатынас қолданылады:

      0,1 С ≤ РЕШШО.Т , (4)

      29. Атмосфералық ауада әрекеттері жинақталатын қасиеттері бар бірнеше (n) зиянды зат бірге болған жағдайда олардың шоғырлануының қосындысы келесі формуламен есептеу кезінде бірден аспау керек:

      С1/ СЭН 12/ СЭН 2+….Сп/ СЭН п ≤ 1 , (5)

      мұнда С1, С2,...... Сn – атмосфералық ауада заттардың іс жүзінде шоғырлануы;

      СЭН 1, СЭН 2,...... СЭН n - сол заттардың рұқсат етілген сапаның экологиялық нормативтері.

      30. Жергілікті жердің метеорологиялық сипаттамалары, атмосфералық ауадағы ластаушы заттардың шашырау есептерін модельдеуді жүргізу үшін қажетті шашырау жағдайларын айқындайтын коэффициенттер туралы ақпарат қоршаған ортаның жай-күйі туралы ақпаратты өндірушілердің деректері бойынша немесе олар болмаған жағдайда Қазақстан Республикасының құрылыс нормалары бойынша қабылданады.

      Атмосфералық ауаға жалпы жүктемені айқындау кезінде күнтізбелік жыл ішінде осы Әдістеменің 18-тармағында көрсетілген әсерлердің сәйкес еместігі (маусымдылығы) ескеріледі.

      Нормативтерді анықтау кезінде атмосфераны ластау көзі үшін ауадағы қаланың немесе басқа елді мекеннің басқа көздерінен (оның ішінде, автокөліктен) зиянды заттардың аялық шоғырлану шамалары Сф (мг/м3) есепке алынады. Бұл үшін (3) қатынаста С орнына С + Сф қабылданады.

      Қала атмосферасында ластаушы заттардың шашырау жағдайларын анықтайтын метеорологиялық сипаттамалар мен коэффициенттер кестесі осы Әдістеменің 8-қосымшасына сәйкес нысан бойынша толтырылады.

      31. Шығарындылар нормативтерін белгілеу кезінде атмосфераның ластануын есептеу қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекіткен жер бетінің үстіндегі екі метрлік қабаттағы ластаушы заттардың жерге жақын шоғырлануын, сондай-ақ атмосфералық ауадағы шоғырланулардың тігінен бөлінуін есептеу әдістемесіне сәйкес жүргізіледі. Атмосферадағы ластаушы заттардың жерге жақын шоғырлануын модельдеу атмосферадағы ластаушы заттардың шығарындыларының нормативтерін белгілеу кезінде қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен келісілген бағдарламалық кешендерді пайдалана отырып жүзеге асырылады.

      32. Оператор бекіткен шығарындылар нормативтерін белгілейтін құжаттама Қазақстан Республикасы Экологиялық Кодексінің 114-бабына сәйкес кешенді экологиялық рұқсат немесе 122-бабына сәйкес әсер етуге экологиялық рұқсат алуға өтініш құрамында электрондық түрде беріледі.

      33. Бір әкімшілік-аумақтық бірлік шегінде бір операторға тиесілі, бір санатқа жататын, қоршаған ортаға зиянды әсер ететін екі немесе одан да көп объектілер болған кезде жол берілетін шығарындылар нормативтерінің жобасы тұтастай Оператордың қалауы бойынша әзірленуі мүмкін.

      Қоршаған ортаға зиянды әсер ететін объектілердің өзара әсері болмаған кезде жол берілетін шығарындылар нормативтерінің жобасында әрбір объект үшін ластаушы заттардың жерге жақын шоғырлануының сейілуін модельдеу келтіріледі.

      34. Әсер ету көздері болып табылатын жұмыс әрекеттегі объектілер үшін атмосфералық ауаға жалпы жүктемеге салымды қоршаған орта сапасының экологиялық нормативтеріне немесе қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткіштеріне дейін төмендету шартымен өндірістерге реконструкциялау немесе қайта бейіндеу жүргізуге рұқсат етіледі.

      35. Қолайсыз метеорологиялық жағдайлар болжанатын стационарлық бақылау бекеттерімен қамтамасыз етілген елді мекендерде рұқсат етілген әсер ету нормативтерін белгілеу кезінде атмосфераның ластануын есептеу операторлардың әрбір жұмыс режимі бойынша қолайсыз метеорологиялық жағдайлардың әрекет ету кезеңінде шығарындыларды азайту жөніндегі іс-шараларды іске асыруын ескере отырып жүргізіледі.

      36. Жол берілетін шығарындылар нормативтерін белгілеу кезінде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес атмосфераны ластаудың стационарлық көздерінің жұмысын ішінара немесе толық тоқтатуға дейін зиянды заттар шығарындыларын азайтуды қамтамасыз ететін қолайсыз метеорологиялық жағдайларда оператор жүзеге асыратын іс-шаралар қаралуға тиіс.

      Осы Әдістемеге 9-қосымшаға сәйкес нысан бойынша ҚМЖ кезеңдерінде атмосфераға ластаушы заттар шығарындыларын азайту жөніндегі іс-шаралар кестесі және ҚМЖ кезеңдерінде атмосфераға зиянды заттар шығарындыларының сипаттамалары толтырылады.

      Ұйымдастырушылық, технологиялық және техникалық іс-шараларды іске асыру тәртібі, әкімшілік-аумақтық бірліктің тиісті жергілікті атқарушы органын және қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшесін барлық техникалық ықтимал жағдайларда тікелей аспаптық өлшеулердің деректерімен расталатын ластаушы заттардың шығарындыларын азайту жөнінде қабылданған шаралар туралы хабардар ету жол берілетін шығарындылар нормативтерін белгілеу кезінде жүргізіледі.

      Ластаушы заттардың шығарындыларын (шығарындыларын) азайту бойынша рұқсат етілген шығарындылар (жол берілетін төгінділер) нормативтеріне қол жеткізу мақсатында техникалық іс-шаралар жоспарының кестесі осы Әдістеменің 10-қосымшасына сәйкес нысан бойынша толтырылады.

      37. Стационарлық көздің және (немесе) жұмыс істеп тұрған I санаттағы объектіде орналасқан стационарлық көздер жиынтығының осы Кодекске сәйкес кешенді экологиялық рұқсатта белгіленген эмиссиялар нормативтерін (мемлекет қоршаған орта сапасының неғұрлым қатаң нормативтерін немесе қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткіштерін енгізген кезде) және (немесе) технологиялық нормативтерді сақтауы мүмкін болмаған кезде кешенді экологиялық рұқсатқа қосымша ретінде он жылдан аспайтын мерзімге экологиялық тиімділікті арттыру бағдарламасы келісіледі. Осындай I санаттағы объектіге қатысты экологиялық тиімділікті арттыру бағдарламасын орындау кезеңіне кешенді экологиялық рұқсат алуға өтініш берілген күнге қолданыста болатын экологиялық рұқсатқа және мемлекеттік экологиялық сараптаманың қорытындысына (ол болған кезде) сәйкес эмиссиялар нормативтері қолданылады. Осы Кодекстің 119-бабының 2-тармағы бірінші бөлігінің 4) тармақшасында көзделген жағдайда мұндай эмиссиялар нормативтері экологиялық тиімділікті арттыру бағдарламасында көзделген қоршаған ортаға жағымсыз әсер етуді кезең-кезеңімен төмендету көрсеткіштері ескеріле отырып қолданылады. Қоршаған ортаға жағымсыз әсер етуді кезең-кезеңімен төмендетудің әрбір тиісті көрсеткішіне қол жеткізілгеннен кейін мұндай көрсеткіш оператор үшін міндетті норматив болады.

      38. Стационарлық көздің және (немесе) жұмыс істеп тұрған I немесе II санаттағы объектіде орналасқан стационарлық көздер жиынтығының осы Кодекске сәйкес әсер етуге арналған экологиялық рұқсатта белгіленген эмиссиялар нормативтерін (мемлекет қоршаған орта сапасының неғұрлым қатаң нормативтерін немесе қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткіштерін енгізген кезде) сақтауы мүмкін болмаған кезде әсер етуге арналған экологиялық рұқсатқа қосымша ретінде қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралар жоспары келісіледі. Осындай объектіге қатысты қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралар жоспарын орындау кезеңіне әсер етуге арналған экологиялық рұқсат алуға өтініш берілген күнге қолданыста болатын экологиялық рұқсатқа және мемлекеттік экологиялық сараптаманың (ол болған кезде) қорытындысына сәйкес эмиссиялар нормативтері қолданылады.

      Қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралар жоспарында қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралар жоспарының қолданылу кезеңінде объектінің операторы қол жеткізуге тиіс қоршаған ортаға теріс әсер етуді төмендету көрсеткіштері және осындай көрсеткіштерге кезең-кезеңімен қол жеткізу графигі қамтылуға тиіс. Қоршаған ортаға теріс әсер етуді кезең-кезеңімен төмендетудің әрбір тиісті көрсеткішіне қол жеткізілгеннен кейін мұндай көрсеткіш оператор үшін міндетті норматив болады.

      39. Жалпы алғанда оператор үшін зиянды заттардың шығарындыларын төмендету тиімділігі барлық техникалық ықтимал жағдайларда тікелей құрал-саймандық өлшемдер деректері бойынша анықталатын көздерде шығарындыларды төмендету бойынша бағаланады. Мұның өзінде шығарындыларды төмендетудің жылдық көлемін есепте осы өндіріс үшін әрекет ететін шығарындыларды есептеу әдістемесіне сәйкес орындалады.

      40. Шығарындылар нормативтері белгіленген операторлар өз техникалық және қаржылық мүмкіндіктерін ескере отырып, Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасының сақталуын қадағалау үшін қажет көлемде әзірленген бағдарлама негізінде жол берілген шығарындылардың өндірістік экологиялық бақылануын жүргізеді.

      Шығарындылар көздерінде жол берілетін шығарындылар нормативтерінің сақталуын бақылаудың жоспар-кестесінің кестесі осы Әдістеменің 11-қосымшасына сәйкес нысан бойынша толтырылады.

3-тарау. Ластаушы заттар төгінділерінің нормативтерін есептеу алгоритмі

      41. Жер үсті және жер асты су объектілеріне, жергілікті жер бедеріне, сүзгілеу алаңдарына және сарқынды сулар жинақтауыштарына сарқынды сулармен ластаушы заттардың рұқсат етілген төгінділер нормативтері сарқынды сулардың әрбір шығарылуы үшін есептеледі. Жалпы оператор үшін төгінділер нормативтері осы қолданыстағы, жобаланатын және реконструкцияланатын жеке ластаушы көздері үшін, мәндерінің жиынтығы бойынша белгілейді.

      І және (немесе) ІІ санаттағы объектілердің операторлары экологиялық рұқсатта белгіленген төгінді үшін экологиялық нормативтердің сақталуын қамтамасыз етеді.

      42. Жол берілетін төгінді нормативінің шамасы судағы ластағыш заттардың базалық антропогендік фондық концентрациясы ескеріле отырып, бақылау тұстамасындағы су сапасының тиісті экологиялық нормативтерінің сақталуы қамтамасыз етілетін деңгейлерде айқындалады.

      43. Мынадай:

      қойнауқаттық қысымды ұстап тұру мақсатында көмірсутектермен қатар өндірілген қойнауқаттық суларды, теңіз суын, тұщыландырылған суды, минералдылығы 2000 мг/л және одан астам техникалық суды айдау;

      Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген экологиялық рұқсаттар мен сараптамалардың оң қорытындылары берілген жобалар мен технологиялық регламенттерге сәйкес пайдалы қазбаларды өндіру үшін технологиялық ерітінділерді және (немесе) жұмыс агенттерін жер қойнауына айдау;

      сумен суыту үшін пайдаланылатын суларды тұйықталған (айналымды) сумен жабдықтау жүйесінде орналасқан жинақтауыштарға бұру;

      сарқынды суларды қалалық кәріз желілеріне бұру төгінділер болып табылмайды. Мұндай жағдайларда жол берілетін төгінділердің нормативтері белгіленбейді.

      44. Жол берілетін төгінді нормативтері – экологиялық рұқсатта белгіленетін және уақыт бірлігінде төгуге барынша жол берілетін (рұқсат етілетін) сарқынды сулардағы ластағыш заттың не ластағыш заттар қоспасының көлемі (массасы) ретінде айқындалатын экологиялық норматив.

      Жол берілетін төгінділер нормативтерінің жобасын әзірлеу тазартылған сарқынды суларды су объектісіне немесе жергілікті жер бедеріне төгуді жүзеге асыратын объектілер үшін міндетті болып табылады.

      Жол берілетін төгінділер нормативтеріне дейін тазартылмаған сарқынды суларды су объектісіне немесе жергілікті жер бедеріне төгуге жол берілмейді.

      Тазартылу дәрежесіне қарамастан, сарқынды суларды орталықтандырылған ауызсумен жабдықтау көздерін, курорттарды санитариялық қорғау аймақтарында, шомылуға бөлінген жерлерде жерүсті су объектілеріне төгуге жол берілмейді.

      Осы Әдістемеге 12-қосымшаға сәйкес нысан бойынша ластаушы заттардың жол берілетін төгінділері бөлігіндегі эмиссиялар нормативтері жобасының құрамы.

      45. Жерүсті су объектілеріне төгілетін сарқынды сулардың температурасы Цельсий бойынша 30 градустан аспайды.

      46. Төгілетін сарқынды суларда бетон мен металды бүлдіріп-бұзатын заттар болуына жол берілмейді.

      47. Жерүсті су объектілері суы сапасының экологиялық нормативтері мемлекеттік су кадастрында ескерілген өзен бассейні немесе оның бөлігі, су объектісі немесе оның бөлігі үшін, ішкі теңіз сулары мен аумақтық теңіз учаскелері үшін олардың табиғи ерекшеліктері, сондай-ақ су объектілерін нысаналы пайдалану шарттары ескеріле отырып белгіленеді.

      Ауызсумен, шаруашылық-ауызсумен жабдықтау және (немесе) мәдени-тұрмыстық су пайдалану мақсатында пайдаланылатын жерүсті су объектілері немесе олардың бөліктері (су жинау орындарының) суы сапасының экологиялық нормативтері Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы заңнамасында айқындалған тәртіппен бекітілетін гигиеналық нормативтер (бұдан әрі – гигиеналық нормативтер) деңгейінде химиялық және биологиялық (микробиологиялық) көрсеткіштер бойынша белгіленеді.

      Балық шаруашылығы маңызы бар жерүсті су объектілері немесе олардың бөліктері суы сапасының экологиялық нормативтері (балық шаруашылығы нормативтері) Қазақстан Республикасының жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы заңнамасына сәйкес белгіленеді.

      Ауызсумен, шаруашылық-ауызсумен жабдықтау және (немесе) мәдени-тұрмыстық су пайдалану мақсатында бір мезгілде пайдаланылатын балық шаруашылығы маңызы бар жерүсті су объектілері суы сапасының экологиялық нормативтері гигиеналық немесе балық шаруашылығы нормативінен неғұрлым қатаң көрсеткіштер (ең аз концентрациясы) деңгейінде белгіленеді.

      Егер табиғи факторлардың әсерінен қалыптасқан және нақты өзен бассейніне немесе оның бөлігіне, су объектісіне немесе оның бөлігіне тән жерүсті су объектілері суларындағы химиялық заттардың табиғи фондық концентрациясы гигиеналық немесе балық шаруашылығы нормативтерінің мәндерінен асып кеткен жағдайларда, су сапасының экологиялық нормативтерін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган осы өзен бассейніндегі немесе оның бөлігіндегі, су объектісіндегі немесе оның бөлігіндегі химиялық заттардың табиғи фондық концентрациясы көрсеткіштерінің мәндері деңгейінде (мәндерден жол берілетін ауытқу интервалында) әзірлейді және бекітеді.

      Су объектісінің гидрологиялық режимі және судың фондық құрамы туралы мәліметтер осы Әдістеменің 13-қосымшасына сәйкес нысан бойынша "Ластаушы заттардың фондық концентрациясының динамикасы" кестесінде толтырылады.

      Ауызсумен және (немесе) шаруашылық-ауызсумен жабдықтау көздері ретінде пайдаланылатын немесе көрсетілген мақсаттар үшін жарамдылығы санитариялық-эпидемиологиялық қорытындылар негізінде айқындалған жерасты су объектілері, сондай-ақ Қазақстан Республикасының су заңнамасына сәйкес ауызсумен жабдықтаудың резервтік көздері ретінде айқындалған жерасты су объектілері суы сапасының экологиялық нормативтері Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы заңнамасында айқындалған тәртіппен әзірленетін және бекітілетін тиісті гигиеналық нормативтер деңгейінде белгіленеді.

      Егер су сапасының белгіленген экологиялық нормативтері сақталған кезде табиғи экологиялық жүйенің тірі элементтері (өсімдіктер, жануарлар және басқа да организмдер) жай-күйінің кемінде бес жыл кезең ішінде ғылыми зерттеулермен расталған нашарлау белгілері анықталса, онда мұндай аумақтар үшін облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың тиісті жергілікті өкілді органы қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен келісу бойынша өзінде су сапасының индикаторлары ретінде пайдаланылатын биологиялық объектілердің неғұрлым осал тобының жай-күйі көрсеткіштерінің жағымсыз ауытқуы байқалмайтын су сапасының неғұрлым қатаң аумақтық экологиялық нормативтерін белгілейді.

      48. Тек жылулық ластануы бар нормативтік (шартты) таза сарқынды суларды су объектілеріне төгу кезінде ластаушы заттардың төгінділер нормативтері белгіленбейді.

      Бұл ретте төгілетін сулар құрамының су объектісінің су бұру ауданындағы (бір су объектісінде суды пайдалану шартымен) су құрамына сәйкестігі бөлігінде бақылау жүргізу қажет.

      49. Жабдықты салқындатудың технологиялдық сұлбасында май жүйелері болған кезде мұнай өнімдері үшін төгінді нормативтері белгіленеді.

      50. Шығарымдар тізбесі мен олардың сипаттамалары жобаланатын объектілер үшін жобалау ақпараты негізінде, қолданыстағы объектілер үшін – сынамаларды іріктеуді жүргізумен және аналитикалық зерттеулермен сүйемелденетін шығарымдарды түгендеу негізінде анықталады.

      Ағынды сулардың әр шығысы үшін соңғы 3 жылдағы ағынды сулардағы ластаушы заттардың концентрациясы туралы мәліметтер келтірілген, олар осы Әдістеменің 14-қосымшасына сәйкес нысанда кестеде көрсетілген.

      Рұқсат етілген төгінділерді есептеу үшін пайдаланылған ағынды суларды тұтыну туралы деректердің толықтығы мен сенімділігін негіздеу үшін мәліметтер осы Әдістеменің 15-қосымшасына сәйкес нысан бойынша "Су тұтыну және төгу теңгерімі" кестелік түрінде келтірілген.

      I және (немесе) II санаттағы объектілердің операторлары су ресурстарын ұтымды пайдалану мақсатында суды қайтадан пайдалану, айналмалы сумен жабдықтау жөніндегі іс-шараларды әзірлеуге және жүзеге асырады.

      52. Су пайдаланушылар сарқынды суларды төгу кезінде:

      1) Қазақстан Республикасының сәйкестікті бағалау саласындағы аккредиттеу туралы заңнамасында белгіленген тәртіппен аккредиттелген меншікті немесе өзге зертханаларда төгілетін сулардың химиялық құрамын айқындауды қамтамасыз етеді;

      2) қоршаған ортаны қорғау, су қорын пайдалану және қорғау саласындағы уәкілетті мемлекеттік органдарға және халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органға ластағыш заттардың авариялық төгілуі туралы, сондай-ақ жерүсті және жерасты суларын алудың белгіленген режимінің және сарқынды суларды төгу (айдау) объектісінің бұзушылықтары туралы шұғыл ақпарат береді.

      53. Сарқынды сулардың шығарымдарын түгендеу нәтижелері осы Әдістеменің 16-қосымшасына сай нысан бойынша беріледі.

      Сарқынды суларды тазалау бойынша имараттар болған кезде тазалау имараттарының тиімділігі Әдістеменің 17-қосымшасына сай нысан бойынша беріледі.

      54. Жол берілетін төгінділер шамалары сарқынды сулардың бір сағаттағы ең жоғары шығынының q (м3/сағ) төгуге рұқсат етілген ластаушы заттардың шоғырлануына (СЖБТ, г/м3) туындысы ретінде анықталады. Сарқынды сулар төгінділерінің шарттарын есептеу кезінде бастапқысында бақылау бекітпесінде судың нормативтік сапасын қамтамасыз ететін СЖБТ мәні айқындалады, содан кейін жол берілетін төгінділер (г/сағ) формулаға сәйкес айқындалады:

      ЖБТ=q ×СЖБТ, г/сағ (6)

      мұнда q - сарқынды сулардың бір сағаттағы ең жоғары шығыны, м3/сағ;

      СЖБТ - төгуге рұқсат етілген ластаушы заттың шоғырлануы, мг/дм3.

      Ең жоғары рұқсат етілген төгінділермен (г/с) қатар, әр шығарым мен жалпы алғанда кәсіпорын үшін жылмен тоннада рұқсат етілген төгінділердің жылдық мәндері (лимиттері) белгіленеді.

      55. Әр су пайдаланушы үшін төгінділер нормативтерін есептеуге қосылатын заттар тізбесі шаруашылық субъекттің суды пайдаланудың арнайы жағдайларына тәуелді болып, Жол берілетін төгінділер есептеу бойынша материалдар құрамында бекітіледі.

      56. Егер жұмыс істейтін кәсіпорынның іс жүзіндегі төгінділері есептік төгінділер нормативтері кем болса, онда төгінділер нормативтері ретінде іс жүзіндегі төгінділер қабылданады.

      Төгінділер нормативтер көлемін анықтау үшін есептеу шарттары (бастапқы деректер) өткен үш жылдың деректері немесе, егер олар кеңейтудің, реконструкциялаудың алдын ала келісілген жобалары бойынша шын мәнінде белгілі болса, перспективтік қолайлылығы аздау мәндер бойынша таңдалады.

      Жаңадан пайдалануға берілген объектілер үшін нақты төгінділер геологиялық барлау барысында алынған қор деректері бойынша алынады.

      57. Жобаланатын оператордың төгінділер нормативтері шамалары жобалық құжаттаманың құрамында айқындалады.

      58. Төгінділер нормативтері орнатылған бақылау бекітпесінде ластаушы заттардың төгінділер нормативтерін артуына жол бермеу жағдайларына сүйене отырып немесе шаруашылық-ауыз су, коммуналдық-тұрмыстық немесе барық шаруашылығы мақсаттар үшін оны мақсатты пайдалану үшін ескере отырып, су обьектісі бөлімінде белгіленеді.

      59. Шаруашылық-ауызсумен жабдықтаудың және балық шаруашылығы маңызының мақсатында пайдаланылатын жерүсті су объектілеріндегі бақылау тұстамасы сарқынды суларды төгу нүктесінен (сарқынды суларды ағызу нүктесінен, пайдалы қазбаларды өндіру, су объектісінде жұмыстар жүргізу орнынан) бес жүз метрден аспайтын қашықтықта орнатылады.

      Бақылау тұстамасы шегінде су сапасының экологиялық нормативтерін сақтау мониторингі жүзеге асырылатын нүктелердің орналасқан жері мен санын айқындау негіздемесі экологиялық рұқсатта ұсынылады.

      Бақыланатын қоспалардың фондық концентрациясы кезеңдік (біржолғы) өскен жағдайда, фонның осы өзгеруінен туындаған жол берілетін төгінді нормативінің асып кетуі жол берілетін төгінді нормативтерінің бұзылуы болып табылмайды.

      60. Егер су объектісінің аялық ластануы қандайда бір көрсеткіштер бойынша бақылау бекітпесінде судың нормативтік сапасын қамтамасыз етуге мүмкіндік бермесе, онда осы көрсеткіштер бойынша төгінділер нормативтері су объектілері суының құрамы мен қасиеттеріне қойылатын нормативтік талаптарды сарқынды сулардың өзіне жатқызуды негізге ала отырып белгіленеді.

      Егер, су объектісі сумен қамту және суды бұрудың объектісі бір мезгілде болса, онда ластаушы заттардың нақты төгіндісі г/с және т/жыл массасын есептеу кезінде суды пайдалану нәтижесінде су объектісіне келіп түсетін заттардың сол ғана саны ескеріледі (төгілетін суда болатын ластаушы заттардың жалпы саны сол су объектісінен алынған суда болатын осы заттар санына азаяды).

      Түгендеуде жоғарыда көрсетілген есептік көлемдерін г/с және т/жыл негіздеу үшін төгіндідегі шоғырлану сияқты, сол сияқты кезеңділікпен анықталған нормаланатын заттардың толық тізбесі бойынша, су бөгетінде барлық нормаланатын заттардың шоғырлануы бойынша деректерді көрсету қажет.

      61. Бақыланатын қоспалардың аялық шоғырлануының кезеңдік (бір жолғы) өсуі жағдайында, аялықтың осы өзгеруімен туындаған төгінділер нормативтері артуы төгінділер нормативтерінің бұзылуы болып табылады.

      62. Егер су объектісінің аялық ластануы табиғи себептермен негізделген болса, онда төгінділер нормативтері судың қалыптасқан аялық сапасының бақылау тармағында сақтау шарттарына сүйене отырып, белгіленеді.

      63. Егер жұмыс істеп тұрған оператор Ағынды суларды ағызуды рұқсат етілген төгінділер нормативтерінен асыра жүзеге асырса және объективті сипаттағы себептер бойынша рұқсат етілген төгінділердің мәніне қазіргі уақытта қол жеткізу мүмкін болмаса, ластаушы заттардың төгінділерін бақылау тұстамасындағы рұқсат етілген төгінділердің сақталуын қамтамасыз ететін мәндерге дейін кезең-кезеңімен төмендету көзделеді.

      Бұл үшін жол берілетін төгінділер ақырғы нормасының мәнімен қатар жол берілетін төгінділер нормалау кезінде төгінлідердің тізбекті азайтылуын қамтамасыз ететін жол берілетін төгінділер қол жеткізу бойынша іс-шараларды іске асыру кезеңінде ластаушы заттардың шығарындысын шектейтін эмиссиялардың жыл сайынғы (нормалаудың әр жылына) нормативтік көлемдері - төгінділер лимиттері (г/с, т/жыл), анықталады.

      Жол берілетін төгінділер ретінде эмиссиялардың нормативтік көлемдерін - төгінділер лимиттерін есептеу үшін сарқынды суларды тазалаудың іске асырылатын технологиясын пайдаланған кезде қол жеткізілетін шоғырлану пайдаланылады, г/м3.

      64. Белгіленген мерзімде жол берілетін төгінділер жеткізуді негіздеу үшін кәсіпорын ластаушы заттардың төгінділерін төмендету бойынша іс-шаралар жоспарын әзірлеу тиіс. Жоспар ұсынылған іс-шараларды орындау бойынша кәсіпорынның экономикалық мүмкіндігінің растамасынан тұру тиіс.

      Көрсетілген іс-шаралар мен оларды іске асыру мерзімдері қаржылық, материалдық-техникалық ресурстармен, жобалау материалдарымен, мердігерлік құрылыс-монтаждау ұйымдарының қажетті мүмкіндіктерімен қамтамасыз етілуге тиіс. Оператор жол берілетін төгінділер нормативтерінің жобасында жол берілетін төгінділер нормативтеріне қол жеткізу жөніндегі іс-шаралар жоспарына тиісті негіздемелерді ұсынуға міндетті.

      Эмиссиялардың нормативтік көлемдері-нормаланатын кезеңнің әрбір жылына арналған төгінділер лимиттері объектіде орнатылған табиғат қорғау жабдығын неғұрлым толық және тиімді пайдалануға, өндіріс технологиясын сақтауға, жол берілетін төгіндіге қол жеткізу жөніндегі іс-шаралар жоспарына сәйкес ластаушы заттардың төгінділерін азайтуға сәйкес келуге тиіс.Объектідегі ластаушы заттардың шығарындыларына арналған нормативтер осы Әдістеменің 20-қосымшасына сәйкес нысанда регламенттелген жылы келтірілге Белгіленген мерзімге рұқсат етілген шығарындыларға қол жеткізуді негіздеу үшін кәсіпорын ластаушы заттардың шығарындыларын азайту жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлейді. Жоспар кәсіпорынның ұсынылған іс-шараларды орындау бойынша экономикалық мүмкіндігін Растауды қамтиды.

      Көрсетілген іс-шаралар мен оларды іске асыру мерзімдері қаржылық, материалдық-техникалық ресурстармен, жобалау материалдарымен, мердігерлік құрылыс-монтаждау ұйымдарының қажетті мүмкіндіктерімен қамтамасыз етіледі. Кәсіпорын рұқсат етілген төгінділер нормативтері жобасындағы рұқсат етілген төгінділер нормативтеріне қол жеткізу жөніндегі іс-шаралар жоспарына тиісті негіздемелерді ұсынады.

      Эмиссиялардың нормативтік көлемдері-нормаланатын кезеңнің әрбір жылына арналған төгінділер лимиттері кәсіпорында орнатылған табиғат қорғау жабдығын неғұрлым толық және тиімді пайдалануға, өндіріс технологиясын сақтауға, нормалау жылдары бойынша жол берілетін төгіндіге қол жеткізу жөніндегі іс-шаралар жоспарына сәйкес ластаушы заттардың төгінділерін азайтуға сәйкес келуі қажет. Сарқынды сулардың шекті жол берілетін төгінділерінің нормативтерін есептеу осы Әдістемеге 18-қосымшаға сәйкес нысан бойынша ресімделеді.

      65. Табиғи, қалыпты аяға (алюминий, мыс, селен, теллур, фтор иондары және басқалар) өсімдер нормаланатын заттар үшін жол берілетін төгінділер осы табиғи, қалыпты аяларға жол берілген өсімдерді ескере отырып белгіленуі тиіс.

      66. Табиғи сулардың минералдануы жоғары аудандарда орналасқан кәсіпорындар үшін жол берілетін төгінділер есептеу кезінде 2000 г/м3 шамасын жер үсті суларының шекті минералдану деңгейі ретінде қабылдауға жол беріледі. Теңіз сулары үшін минералдану бойынша жол берілетін төгінділер белгіленбейді.

      67. Су объектісінің гидрологиялық режимі туралы және судың фондық құрамы бойынша деректерді оператор су объектісінде бақылаулар болған кезде қоршаған ортаның жай-күйі туралы ақпаратты өндірушілерден сұратады.

      Қоршаған ортаның жай-күйі туралы ақпарат өндірушілердің байқаулары болмаған кезде оператордың, ғылыми-зерттеу және жобалау ұйымдары мен бақылаушы органдардың алдыңғы үш жылдағы байқауларының деректері пайдаланылуы мүмкін.

      68. Жергілікті жер бедеріне немесе сүзгілеу алаңдарына сарқынды сулармен бұрылатын заттардың жол берілетін төгінділер есептеулері кезінде осы заттың рұқсат етілетін шекті шоғырлануы (СЖБТ) сүзілген сулардың жер асты суларының ағынында араласуын (n) ескере отырып, су ағу жиегінде ластаушы заттың аялық шоғырлануынан (Са) аспайтындай етіп алынады:

      СЖБТ= n × Са (7)

      мұнда n – сүзілген сулардың жер асты суларымен араласу еселілігі;

      Са - ластаушы заттың суағу жиегінің аялық шоғырлануы. Са жайылу күмбезінің сыртында орналасқан бақылау ұңғымалары бойынша анықталады. Жаңадан жобаланатын нысандар үшін аялық ретінде мәдени-тұрмыстық пайдалану су объектілері үшін рұқсат етілген шекті шоғырланулары қабылданады (су пайдаланудың II санаты - тұрғындардың демалысы үшін, сондай-ақ елді мекендер шегіндегі су қоймалары) Са = РЕШШм.т.

      Араластыру еселігі келесі формула бойынша анықталады:



      мұнда Vа – сүзілген су шығынын есептеу көлемі,

      Vа= Vжыл+ VС- Vб, м3/жыл, (9)

      бұнда Vжыл – сүзу алаңына апарылатын сарқынды сулар көлемі, м3 жыл;

      Vс – сүзу алаңына түсетін орташа жылдың атмосфералық шөгінділердің саны, м3/жыл;

      Vб – осы бетте буланатын ылғалданатын көлемі, м3/жыл;

      L – сүзілетін сарқынды сулардың жерасты сулармен араласу кезінде су ағу жиегінің қуатын есептеудің өлшемсіз коэффициенті;

      m – су ағу жиегінің қуаты, м;

      р – су ағу жыныстарының кеуектілігі, өлшемсіз коэффициенті;

      S – сүзу алаңы ауданы, м2;

      Т – соңында сүзу алаңындағы жерасты суларында ластаушы заттардың шоғырлануы шекті рұқсат етілген мәннен аспайтын есептік уақыты, жылы:

      T = tі + 5, (10)

      мұнда tі – жергілікті жер бедерінде төгіндінің жобалық (атап өтілетін) мерзімі;

      Х – бір жолға жерасты сулармен өтетін жол ұзындығы:

      X = 365 * K * Ie, (11)

      мұнда К – сүзу коэффициенті, м/тәулік;

      Iе – жерасты сулары табиғи ағыны еңісінің градиенті, өлшемсіз көлем. Жайылу күмбезінің радиусы мына формула бойынша анықталады:



      мұнда К - сүзілу коэффициенті, м/тәулік;

      Н - топырақ суларының сүзгілеу алаңдарының түбінен орналасуының бастапқы тереңдігі, м;

      h - сүзгілеу алаңдарындағы судың тереңдігі, м;

      m – су ағу жиегінің қуаты, м;

      Р - сүзгілеу алаңының периметрі, м;

      G - сүзгілеу алаңдарына түсетін сарқынды сулардың шығыны, м3/тәулік.

      69. Жинақтауыштарға сарқынды суларды төгу кезіндегі ластаушы заттардың жол берілетін шоғырлануларының есебі мына формула бойынша есептеледі:

      С ЖБТ = С А + (С РЕШ - С А ) × K a, (13)

      мұнда СЖБТ - жинақтауышта (бақылау бекітпесінде) судың нормативтік сапасын қамтамасыз ететін, сарқынды сулардағы ластаушы заттың есеппен анықталған шоғырлануы, мг/л;

      Са - ластаушы заттың жинақтауыштағы (бақылау бекітпесіндағы) аялық шоғырлануы, мг/л;

      СРЕШ - ластаушы заттың сарқынды суларының ақырғы суқабылдағышының суындағы шекті рұқсат етілген шоғырлануы, мг/л;

      Ка - жинақтауыштың ассимиляциялық, булану, сүзгілеу қасиеттерін жиынтықты ескеретін коэффициент.

      Ка коэффициенті мына формула бойынша анықталады:



      мұнда qж - су тоғандарының ішкі үдерістеріне қатысатын, жинақтауыш суының үлесті көлемі, м3/жыл;

      qб - жинақтауыштың бетінен буланатын судың үлесті көлемі, м/жыл;

      qс - жинақтауыштан сүзілетін сарқынды сулардың көлемі, м3 /жыл;

      qп - пайдаланылатын судың көлемі (егер мұндай көлемдер болса), м3/жыл;

      qсар - жинақтауышқа бұрылатын сарқынды сулардың шығыны, м3 /жыл.

      qж qб және qс мәндері мына формулалар бойынша табылады:







      мұнда Q - РЕШТ есептеу кезіндегі СС жинақтауышының нақты көлемі, м3:

      tп - жинақтауышты нақты пайдалану уақыты, жылдар;

      Qб - жинақтауыштың буландыру қабілеті, м3;

      k - жинақтауыш арнасының сүзгілеу коэффициенті, м/тәу;

      m - су ағу жиегінің қалыңдығы, м;

      Н - жинақтауыштағы сарқынды сулар бағанасының биіктігі, м;

      R - жинақтауыш ортасынан су ағу жиегінің қалыңдығының қоректену сұлбасына дейінгі қашықтық, м;

      Rж - жинақтауыштың радиусы, м;

      365 - бір жылдағы тәуліктің саны (тәуліктерді жылға аудару).

      70. Жинақтауыш сарқындарының бір бөлігін өзендерге немесе суаруға бұрған жағдайда СРЕШШ ретінде сәйкесінше балық шаруашылығы су пайдаланудың рұқсат етілген шекті шоғырланулары (РЕШШбал) және суару суы сапасының нормалары алынады.

      71. Сарқынды суларды жинақтағыштарды және (немесе) сарқынды суларды табиғи биологиялық тазартуға арналған жасанды су объектілерін пайдаланатын операторлар олардың қоршаған ортаға әсер етуін болғызбау бойынша қажетті шаралар қабылдайды, сондай-ақ оларды пайдалану тоқтатылғаннан кейін жерлерді рекультивациялауды жүзеге асырады.

      72. Түзілетін сарқынды суларды кәдеге жаратудың басқа да тәсілдері немесе технологиялық процесте сарқынды сулардың түзілуін болғызбау мүмкін болмаған кезде облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарының рұқсаты бойынша жаңа жинақтағыш-буландырғыштарды жасауға (қолданыстағыларын кеңейтуге) жол беріледі, ол қоршаған ортаға әсер етуге бағалау жүргізу кезінде негізделеді.

      73. Жобаланатын (пайдалануға жаңадан берілетін) сарқынды суларды жинақтағыш-буландырғыштар ластағыш заттардың жер қойнауына және жерасты суларына енуін болғызбайтын сүзуге қарсы экранмен жабдықталуға тиіс. Жинақтағыштарда орналастырғанға дейін сарқынды суларды алдын ала тазарту жөніндегі технологиялық және техникалық шешімдерді айқындау және негіздеу қоршаған ортаға әсер етуге бағалау жүргізу кезінде жүзеге асырылады.

      74. Егер сарқынды сулардың соңғы су қабылдағышы ретінде тұйық типті жинақтауыш болған жағдайда, яғни суаруға арналған ашық су алу болмағанда немесе жинақтауыш сарқындарының бір бөлігінің төгінділерін өзендерге немесе басқа табиғат объектілеріне тастау жүзеге асырылмағанда, рұқсат етілген шоғырлануының есебі мына формула бойынша жүргізіледі:

      СЖБТ = С нақты , (18)

      мұнда Снақты - тазарту құрылғыларынан кейінгі ластаушы заттардың нақты төгіндісі, мг/л.

      Жинақтауыш мұндай жағдайда сарқынды сулардың жинақтауыш-буландырғышы ретінде пайдаланылады.

      Шахта және карьер суларын тұйық жинақтағыш тоғандарға және (немесе) буландырғыш тоғандарға төгу кезінде рұқсат етілген төгінділер көлемін анықтау үшін есептеу шарттары өткен үш жылдың нақты деректерінің (карьердің және (немесе) шахта сулалырың фондық жай-күйінің ластаушы заттары бойынша) ең жоғары мәндері негізінде таңдалады, белгіленіп отырған қызметтің нәтижесінде әкелінетін қалған ластаушы заттар бойынша қолданылады.

      Ескерту. 74-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Экология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 28.06.2024 № 146 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      75. Жер үсті су объектілеріне сарқынды суларды төгу кезінде ластаушы заттардың жол берілген шоғырлануларының есебі мына формула бойынша шешіледі:

      СЖБТ= n x (ССЭН – Са) + Са, (19)

      мұнда ССЭН - ластаушы заттың су объектісі суындағы сапаның экологиялық нормативтері, г/м3;

      Са - ластаушы заттың сарқынды сулар шығаруынан 0,5 км жоғары су ағысындағы аялық шоғырлануы, г/м3;

      n - сарқынды сулардың су ағысындағы араласу еселілігі, келесі формуламен анықталады:

      n = (g +

Q) / g, (20)

      мұнда g - сарқынды сулардың шығыны, м3/с;

      Q - су ағысындағы судың есептік шығыны, м3/с;


– өзен шығынының қандай бөлігінің есепті өзен бекітпесіндегі ең ластанған ағыстың сарқынды суларымен араласуын көрсететін, араласу коэффициенті. Ірі су ағыстары үшін шамамен

= 0,6, орташалары үшін

= 0,8, кішілері үшін

= 1,0.

      76. Ағынды суларды су қоймаларына және көлдерге төгуге рұқсат етілген нормативтердің мәндері осы Әдістеменің 75-тармағындағы формула бойынша анықталады.

      77. Егер су қоймасында тұрақты жел ағындары болса, "n" жалпы сұйылту жиілігін есептеу үшін М.А. Руффель әдісін қолдануға болады. Осы әдісті қолданған есептеулерде екі жағдай қарастырылады:

      1) таяз су бөлігіне немесе су қоймасының тереңдігінің жоғарғы үштен біріне ағып кету кезде, ластанған ағын желмен бірдей бағытта тікелей беткі ағынның әсерінен жағалау бойымен таралады;

      2) су айдыны тереңдігінің төменгі үштен бір бөлігіне шығару кезде, ластанған ағын желдің бағытына қарама-қарсы бағытта төменгі өтемдік ағыстың әсерінен шығаруға қарсы жағалау белдеуіне таралады.

      М. А. Руффель әдісі мынадай шектеулерге ие: араластыру аймағының тереңдігі 10 м аспайды, шығарудан бастап жағалау бойындағы бақылау жармасына дейінгі қашықтық бірінші жағдайда 20 км аспайды, сарқынды сулардың шығуынан бастап шығару бастиегіне қарсы жағалауға дейінгі қашықтық екінші жағдайда 0,5 км аспайды.

      Бастапқы сұйылту еселілігі келесідей есептеледі:

      - таяз суда немесе тереңдіктің жоғарғы үштен бірінде босатылған кезде



      мұнда q - ағынды сулардың шығыны, м3/с;

- Ағынды суларды шығаратын жердегі желдің жылдамдығы, м/с;

      Нор – шығару жанындағы резервуардың орташа тереңдігі, м; Нор мәні Н0 су қоймасының орташа тереңдігіне байланысты келесідей анықталады: Н0 = (3 ÷ 4) м кезінде ұзындығы 100 м учаскеде;

      Н0 = (5 ÷ 6) м кезінде ұзындығы 150 м учаскеде;

      Н0 = (7 ÷ 8) м кезінде ұзындығы 200 м учаскеде;

      Н0 = (9 ÷ 10) м кезінде ұзындығы 250 м учаскеде;

      - тереңдіктің төменгі үштен біріне шығарған кезде



      Негізгі сұйылту еселілігі келесідей есептеледі:

      - таяз суда немесе тереңдіктің жоғарғы үштен бірінде босатылған кезде



      мұнда l - шығару орнынан бақылау тұстамасы дейінгі қашықтық, м;


х = 6,53Нор1,17, (28)

      - тереңдіктің төменгі үштен біріне шығарған кезде




х = 4,41Нор1,17, ,(30)

      78. Егер М. А. Руффель әдісінің қолданылу шарттары орындалмаса, онда бастапқы nH сұйылту жиілігін есептеу жүзеге асырылады. Негізгі сұйылтудың еселігін есептеу а. в. Караушевтің сандық әдісімен жүзеге асырылады.

      Егер резервуарда тұрақты ағындар болса, негізгі сұйылту жиілігін есептеу Ағынды суларды шоғырланған шығару үшін турбулентті диффузия теңдеуінің аналитикалық шешімін қолдана отырып жүргізілуі мүмкін.















      мұнда X* - екі өлшемді диффузия учаскесін үш өлшемді диффузия бөлімімен жұптастыру параметрі, м;

      х0 - бастапқы сұйылту аймағын негізгі учаскемен жұптастыру параметрі;

      g0 - жақын жағалаудың негізгі сұйылту жиілігіне әсерін ескеретін параметр;

      uт - қолайсыз гидрологиялық жағдайға сәйкес келетін ағызу орнындағы су айдынындағы ағыстың тән ең төменгі жылдамдығы, м/с;

      l0 - жақын жағалаудан шығу қашықтығы, м;

      lн - (1.8) формула бойынша есептелген сұйылтудың бастапқы учаскесінің ұзындығы, м;

      D - турбулентті диффузия коэффициенті, м2/с, онда өзен төсегінің орташа ағыс жылдамдығының, тереңдігінің және кедір-бұдырлық коэффициентінің орнына тиісінше су айдынындағы оларға тән ең төменгі ағыс жылдамдығы, Нор шығарылымына жақын су айдынының орташа тереңдігі және ағыс аймағындағы су қоймасы төсегінің кедір-бұдырлық коэффициенті қабылданады.

      Жазғы уақыт үшін турбуленттілік коэффициенті мына формула бойынша анықталады:



      мұндағы g-еркін құлаудың үдеуі (9,81 м/с2)

      V-өзен ағысының орташа жылдамдығы, м / с2

      өш-өзен төсегінің кедір-бұдырлық коэффициенті, осы Әдістеменің 19-қосымшасына сәйкес М. Скрибный кестесі бойынша орналасқан:

      С-Павловскийдің Н.Н. формуласы бойынша анықталатын Шези коэффициенті.;



      мұндағы r-ағынның гидравликалық радиусы, м (R=H)



      Қысқы кезең үшін турбуленттілік коэффициенті мынадай формула бойынша айқындалады::



      Rпр, ппр, Спр – гидравликалық радиустың, кедір-бұдырлық коэффициентінің және Шези коэффициентінің келтірілген мәндері;

      Rпр = 0.5 *Н (42)



      пл = П. Н. белоконю бойынша мұздың төменгі бетінің кедір-бұдырлық коэффициенті;





      79. Егер суқоймадағы жел ағындары үнемі ауыспалы бағытқа ие болса немесе су қоймаларының жағалауларында тыныш сызық болса, ал ағызу су немесе мыс бөлігіне жүзеге асырылады, немесе қыста мұз қатқаннан кейін жел ағындары болмаса, онда жоғарыда сипатталған әдістер қолданылмайды. Мұндай жағдайларда мамандандырылған ғылыми-зерттеу институттарының қатысуымен нақты міндеттерді шешуге бағытталған есептеу әдістерін әзірленеді.

      80. Жерасты сулары ауызсу, бальнеологиялық, техникалық мұқтаждықтар, ирригация және мал шаруашылығы мұқтаждықтары үшін пайдаланылмайтын оқшауланған суландырылмаған жерасты белдеулеріне және жерасты су тұтқыш белдеулеріне тазартылған сарқынды суларды айдау жағдайларын қоспағанда, сарқынды суларды жер қойнауына төгуге тыйым салынады.

      Осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген жағдайларда сарқынды суларды тазарту мұнай өнімдері, қалқымалы заттар және күкіртсутек бойынша бекітілген жобалық шешімдерге сәйкес жүзеге асырылады.

      Сарқынды суларды жер қойнауына айдау кезінде осы тармақтың екінші бөлігінде көрсетілмеген өзге де ластағыш заттарды төгу қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекіткен әдістемеге сәйкес ластағыш заттар концентрациясының ең жоғары көрсеткіштері бойынша нормаланады. Ластағыш заттар концентрациясының ең жоғары көрсеткіштері қоршаған ортаға әсер етуге бағалау жүргізу кезінде немесе ластағыш заттардың жол берілетін төгінділері нормативтерінің жобасында негізделеді. Осындай заттарды ластағыш заттар концентрациясының белгіленген ең жоғары көрсеткіштерінен асырып төгу нормативтен жоғары эмиссия болып есептелмейді.

      Осы тармақтың екінші бөлігіне сәйкес мұнай өнімдері, қалқымалы заттар мен күкіртсутек бойынша тазартылмаған сарқынды суларды жерасты белдеулеріне айдауға тыйым салынады.

      81. Егер алынған сулардың сапалық құрамы ақаба сумен толтыру кезінде өзгермесе және су оның сапалық құрамын өзгертуге мүмкіндік беретін технологиялық процеске қатыспаса, табиғи су объектілерінен алынған, құрылыс жұмыстарын жүргізу кезінде суландырылған учаскелерден алынған жер қойнауына су айдау нормаланбайды.

      82. Жер асты деңгейжиектеріне сарқынды сулармен ағызылатын ластаушы заттардың жол берілетін төгіндісінің шамалары сарқынды сулардың бір сағаттағы ең жоғары шығынының q (м3/сағ) төгуге рұқсат етілген ластаушы заттардың шоғырлануына (СЖБТ, г/м3) туындысы ретінде анықталады. Сарқынды сулар төгінділерінің шарттарын есептеу кезінде бастапқысында бақылау бекітпесінде судың нормативтік сапасын қамтамасыз ететін СЖБТ мәні айқындалады, содан кейін ЖБТ (г/сағ) формулаға сәйкес айқындалады:

      ЖБТ = q х СЖБТ, (38)

      мұнда q - сарқынды сулардың бір сағаттағы ең жоғары шығыны, м3/сағ;

      СЖБТ - төгуге рұқсат етілген ластаушы заттың шоғырлануы, м/дм3.

      83. Жұмыс істеп тұрған объектілер үшін сарқынды суларды тазарту мұнай өнімдері, өлшенген заттар және күкіртті сутек бойынша бекітілген жобалық шешімдерге сәйкес жүзеге асырылады. Сарқынды суларды жер қойнауына айдау кезінде өзге де ластаушы заттарды ағызу, егер олар бұрын келісілген кеңейту, реконструкциялау жобалары немесе технологиялық нормативтер жобасы бойынша дұрыс белгілі болса, өткен үш жылдағы ең жоғары көрсеткіштер немесе перспективалы, қолайсыздау мәндер бойынша нормаланады.

      Осы тармақтың екінші бөлігіне сәйкес мұнай өнімдері, қалқымалы заттар мен күкіртсутек бойынша тазартылмаған сарқынды суларды жерасты белдеулеріне айдауға тыйым салынажол берілмейді.

      Жаңадан жобаланатын объектілер үшін төгуге рұқсат етілетін ластаушы заттың шоғырлануы қоршаған ортаға әсерді бағалау нәтижелері бойынша қабылданады.

      84. Төгінділер нормативтері белгіленген операторлар өз техникалық және қаржылық мүмкіндіктерін ескере отырып, Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасының сақталуын қадағалау үшін қажет минималды көлемде әзірленген бағдарлама негізінде жол берілген төгінділердің өндірістік экологиялық бақылануын жүргізіледі.

      Жол берілген төгінділер нормативтерін сақтауды бақылау төгіндіден 500 м жоғары және төмен орналасқан сарқынды сулардың шығарымдары мен бақылау бекітпелерінде жүзеге асырылады.

      Ағын суларды жинақтауыштарға және жергілікті жер бедеріне ағызу кезінде жол берілетін төгінділер нормативтерінің сақталуын бақылау сарқынды суларды шығаруда және фондық суды қоса алғанда, мониторингтік ұңғымалардың ұйымдастырылған желісі бойынша жүзеге асырылады.

      Пайдаланылған суды жер қойнауына айдау жүргізілетін ауданда жер қойнауының айдалатын кеңістігінде, жақын ұңғымаларда, бұлақтарда, құдықтарда су сапасына жүйелі зертханалық бақылаулар ұйымдастырылады.

      Жол берілетін төгінділер нормативтерінің сақталуын бақылаудың жоспар-кестесі осы Әдістеменің 20-қосымшасына сәйкес нысан бойынша толтырылады.

      Ағын сулардың жол берілетін төгінділерінің нормативтерін есептеу кестесі осы Әдістеменің 21-қосымшасына сәйкес нысан бойынша толтырылады.

  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
1-қосымша

РЕШШ нормативін есептеу үшін атмосфераға зиянды заттардың шығарындыларының параметрлері

Өндіріс

Цех

Ластаушы заттарды шығаратын көз

Жылына жұмыс сағаттарының саны

Зиянды заттардың шығарындыларының көзінің атауы

Карта схемада шығарынды көзінің нөмірі

Шығарынды көзінің биіктігі, м

Құбыр ауызының диаметрі, м

Ең жоғарғы бір реттік жүктеме кезінде құбырдан шығарда газауа қоспасының параметрлері

Карта-схемада көздің координаталары, м

атауы

саны, дана

Жылдамдығы, м/с

Қоспаның көлемі, м3/с (Т= 293.15 К, Р= 101.3 кПа)

Қоспаның температурасы, оС

нүктелі көздің/желілік көздің 1-шетінің/аудандық көздің ортасының

желілік көздің 2-шетінің/аудандық көздің ұзындығы, енінің

Х1

У1

Х2

У2

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

РЕШШ нормативін есептеу үшін атмосфераға зиянды заттардың шығарындыларының параметрлері жалғасы

Газтазарту қондырғыларының атауы, үлгісі және шығарындыларды қысқарту бойынша шаралар

Газ тазарту жүргізілетін зат

Газтазартумен қамтамасыз етілетін коэффициент

Тазартудың орташа пайдалану дәрежесі /тазартудың ең жоғарғы дәрежесі, %

Заттың коды

Заттың атауы

Ластаушы заттың шығарындысы

РЕШШ жету жылы

г/с

мг/нм3

т/жыл

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

      Ескертпе:

      Кесте бастапқы мерзімге (түгендеу мәліметтері бойынша РЕШШ нормативтерінің жобаларын әзірлеу сәтіне іс жүзіндегі жағдай) және перспективаға толтырылады.

  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
2-қосымша
  Нысан

      БЕКІТЕМІН:

      Объекттің басшысы

      ________________ (тегі, аты, әкесі (бар болған жағдайда))

      ____________________________ (қолы)

      20 __ жылғы "______"

Атмосфералық ауаға зиянды (ластаушы) заттардың шығарындыларын және олардың көздерін түгендеу бланктері

      1. Зиянды (ластаушы) заттарды бөліп шығаратын көздер

Өнеркәсіптің атауы, цехтың, бөлімнің нөмірі.

Ластау көзінің нөмірі

Шығу көзінің нөмірі

Ластаушы заттарды шығару көзінің атауы

Шығарылатын өнімнің атауы

Шығару көзінің жұмыс уақыты, сағат

Ластаушы заттардың атауы

Зиянды заттардың коды (СЭН, РЕШШ немесе БҚӘД)

Шығару көзінен кететін ластаушы заттың көлемі, т/жыл

Тәулігіне

Жылына

А

1

2

3

4

5

6

7

8

9


Ескертпе:
А бағанында бөліну көздері мен атмосфералық ауаға шығарындылар көздері (бұдан әрі - көздер) қандай өндіріске жатқызылатыны, цехтардың, бөлімдердің нақты атаулары (мысалға, дайындау, пішіндеу және тағы басқа) көрсетіледі. Өндіріс өзіне бір немесе бірнеше цехты, бөлімді және тағы басқа (мысалға, агломерациялық, жылу-қуаттық, вискоза өндірісі және басқалары) қамтиды, сондай-ақ олардың реттік нөмірлері көрсетіледі.
1-бағанда атмосфералық ауаны ластау көздерінің кәсіпорында құрылуы және сақталуы тиіс орналасу схемасына сәйкес нөмірлері көрсетіледі. Көздерді нөмірлеу жылдан жылға ауыспауы тиіс. Атмосфералық ауаны жаңа ластау көзі пайда болған кезде оған бұрын пайдаланылмаған нөмір беріледі. Көзді жойған кезде оның нөмірі одан әрі пайдаланылмайды. Атмосфералық ауаны барлық ұйымдастырылған ластау көздеріне 0001 - 5999 шегіндегі нөмір беріледі, ал барлық ұйымдастырылмаған көздерге 6001 - 9999 шегіндегі нөмір беріледі.
2-бағанда бөліну көздерінің кәсіпорында құрылатын орналасу схемасына сәйкес нөмірлері көрсетіледі. Жаңа бөліну көзі пайда болған кезде оған бұрын пайдаланылмаған нөмір беріледі. Көзді жойған кезде оның нөмірі одан әрі пайдаланылмайды.
3-бағанда қондырғы мен агрегаттың атауы, типі, сондай-ақ зиянды (ластаушы) заттарды тікелей түзетін процестер (мысалға, бу қазандығында, домна пешінде отын жағу, түсіру алаңдарында сусымалы материалды түсіру немесе сусымалы материалдың бетінен бөлшектердің үрленуі) көрсетіледі.
"Шығарылатын өнім атауы" деген 4-бағанда жалпы өнеркәсіптік өнім жіктегішіне сәйкес шығарылатын өнімнің атауы мен типі көрсетіледі.
5 және 6-бағандарда жабдықтың тәуліктегі және түгендеу алдындағы жылдағы жұмыс сағаттарының орташа сомалық саны көрсетіледі.
7-бағанда зиянды (ластаушы) заттардың атаулары жазылады.
8-бағанда халықтың санитарлық-эпидемиологиялық әл-ауқатын қамтамасыз ету саласындағы уәкілетті орган бекіткен гигиеналық нормативтерге сәйкес зиянды (ластаушы) заттың коды жазылады.
9-бағанда Бөліну көзінен тазарту құрылысымен жабдықталған немесе жабдықталмағанына бөлінетін зиянды (ластаушы) заттардың жалпы мөлшері (тонна жылына) келтіріледі.


2. Атмосфералық ауаны ластау көздерінің сипаттамасы


Ластау көзінің нөмірі

Ластау көзінің параметрлері

Ластау көзінен шыға берісте газ ауа қоспасының параметрлері

Ластаушы заттың коды (СЭН, РЕШШ немесе БҚӘД)

Атмосфераға тасталатын ластаушы заттардың саны

Биіктігі, м

Ауыздың қимасының өлшемінің диаметрі, м

Жылдамдық, м/с

Көлемдік шығын, м3/с

Температура, С0

Ең жоғарғы, г/с

Сомалық, т/жыл

1

2

3

4

5

6

7

8

9











Ескертпе:
1-бағанда атмосфералық ауаны ластау көзінің нөмірі көрсетіледі.
2 және 3-бағандарда көздің жер деңгейінен биіктігі туралы сәйкесінше деректер немесе көздің ауыз қимасының диаметрі немесе өлшемдері келтіріледі.
4, 5 және 6-бағандар үшін көздің типі бойынша ұйымдастырылмаған көздер толтырылады. 4-бағанда атмосфералық ауаны ластау көзінің ауызындағы шығарылатын газ-ауа қоспасының жылдамдығы, 5-бағанда - көлемді шығысы, 6-бағанда - температурасы көрсетіледі.
7-бағанда халықтың санитарлық-эпидемиологиялық әл-ауқатын қамтамасыз ету саласындағы уәкілетті орган бекіткен гигиеналық нормативтерге сәйкес зиянды (ластаушы) заттың коды көрсетіледі.
8-бағанда зиянды (ластаушы) заттың уақыт бірлігіндегі ең жоғары шығарындысы көрсетіледі, г/с.
9-бағанда атмосфералық ауаға зиянды (ластаушы) зат шығарындысының жыл ішінде сомалық салмағы көрсетіледі, т/жыл.


3. Шаң-газ тазалау (ШГТ) жабдығының жұмыс көрсеткіштері


Бөлу көзінің нөмірі

Шаң газ аулаушы жабдықтың атауы мен үлгісі

Аппараттардың ПӘК, %

Тазарту жүргізілетін ластаушы заттың коды

Жабдықталу коэффициенті, К(1), %

Жобалы

Іс жүзінде

1

2

3

4

5

6







      Ескертпе:

      Іс жүзіндегі ПӘК мына формула бойынша айқындалады:

      КПД = (1-(Сшығ х Vшығ) / (Сшығ х Vшығ)) х 100% (Қ.2.1)

      Скір және Сшығ - сәйкесінше тазартуға дейінгі және одан кейінгі ластаушы заттың шоғырлануы (г/м3), өлшеулер нәтижелері бойынша айқындалады;

      Vкір және Vшығ - сәйкесінше ШГЖ кірістегі және шығыстағы газ-ауа қоспасы көлемінің шығысы (м3/с).

      Ластаушы заттардың шоғырлануын өлшеулерді аттестатталған зертханалар орындайды.

      5-бағанда МемСТ 17.2.3.02-78 сәйкес қамтамасыз етілу (нормативтік) коэффициенті көрсетіледі.

      6-бағанда ластану көздерінің ШГЖ іс жүзіндегі қамтамасыз етілу коэффиценті пайызбен көрсетіледі, ол мына формула бойынша айқындалады:

      K(1) = Tг . 100 / Tт, (Қ.2.2)

      Тт - технологиялық жабдықтың жыл ішіндегі жұмыс уақыты, сағат;

      Тг - газ тазарту қондырғыларының (тазарту дәрежесіне қарамастан) жыл ішінде жұмыс уақыты, сағат.

4. Атмосфераға зиянды (ластаушы) заттардың сомалық шығарындылары, оларды тазарту және кәдеге асыру, т/жыл


Ластаушы заттың коды

Ластаушы заттың атауы

Шығу көздерінен шығатын ластаушы заттардың саны

Оның ішінде

Тазартуға түскендерден

Всего выброшено в атмосферу

Тазартусыз тасталады

Тазартуға түскен

Атмосфераға тасталған

Ауланған және зарарсыздандырылған

Іс жүзіндегі

Оның ішінде кәдеге асырылған

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Барлығы









Соның ішінде:









Қаттылар, оның ішінде:


















Газ тәріздестер, оның ішінде:



















Ескертпе:
Аталған бөлімде 1 және 2 бөлімдерде келтірілген деректер бойынша барлық заттар жөніндегі мәліметтер келтірілген.
1 және 2-бағандарда ластаушы заттың коды және атауы көрсетіледі.
3-бағанға барлық стационарлық бөліну көздерінен бөлінетін, газ тазарту қондырғысына бағытталатынына немесе бағытталмайтынына қарамастан газ тазарту жүйелеріне жиналатын да (ұйымдастырылған шығарынды), тікелей атмосфераға түсетін де (ұйымдастырылмаған шығарынды) зиянды заттардың мөлшері (жеке заттар бойынша) қосылады. Зиянды заттардың осы мөлшеріне технологиялық газдардың және өндіріс үшін арнайы қармаланатын өнімнің құрамында бар заттар кірмейді.
4-бағанда атмосфераға арнайы құрылғылар (құбырлар, желдету қондырғылары, аэрациялық фонарлар және тағы басқа) арқылы түсетін, бұл ретте тазартуға ұшырамаған зиянды заттардың, сондай-ақ оларды қармауға арналмаған газ тазарту және шаң қармау қондырғылары арқылы өткен қармалмаған зиянды заттардың мөлшері көрсетіледі.
5-бағанда олардың қайсысы газ тазарту құрылғысында тазартудан өтетініне қарамастан тазарту құрылыстарына келіп түсетін барлық зиянды заттар енгізіледі. Бұл ретте 5-бағанның деректері 6 және 7-бағандар деректерінің сомасына тең болулары тиіс.
6-бағанда тазарту жүйесінен өткеннен кейін атмосфераға түсетін зиянды заттардың мөлшері (жеке заттар бойынша) келтіріледі.
7-бағанда өнім өндіру үшін қармалған заттардан басқа қармалған және залалсыздандырылған зиянды заттардың іс жүзіндегі мөлшері көрсетіледі.
8-бағанда "соның ішінде кәдеге жаратылғаны" деген өндіріске қайтарылған немесе тауарлық өнім алу үшін пайдаланылған зиянды заттардың мөлшері көрсетіледі.
9-бағанда "Атмосфераға шығарылғаны" деген тазартудан кейін атмосфераға түскен де, тазартусыз шығарылған да зиянды заттардың жалпы мөлшері (жеке заттар бойынша) көрсетіледі. Осы бағанның деректері 3 және 7-бағандар мәндерінің айырмасына тең, сондай-ақ 4 және 6-бағандар деректерінің сомасына тең болулары тиіс.
Осы 9-бағанда көрсетілетін барлық көздер бойынша және жеке заттар бойынша зиянды заттар шығарындыларының сомалық "барлығы" II бөлімнің 13-бағанының деректерінен алынады.
Кәсіпорында тазарту құрылыстары жоқ болған кезде 5, 6, 7, 8-бағандарға нөл жазылады. Онда 3, 4, 9-бағандардың деректері бір-бірімен тең болады.
"Барлығы" деген жолда II бөлімнің 13-бағанында көрсетілген барлық жолдардың сомасы жазылады.

      "қаттылар" деген жолда II бөлімнің 13-бағанында қатты зиянды заттар бойынша көрсетілген барлық жолдар сомасы және әрбір қатты зат бойынша жеке жолдар сомасы есептеледі.

      "газ тәріздес" және "сұйықтар" деген жолдарда II бөлімнің 13-бағанында сұйық және газ тәріздес зиянды заттар бойынша көрсетілген барлық жолдар сомасы жазылады, сондай-ақ әрбір зиянды сұйық және газ тәріздес зат бойынша жеке жолдар сомасын есептеу жүргізіледі.

      "Барлығы" деген жолда II бөлімнің 8-бағанында көрсетілген барлық жолдар сомасы есептеледі.

      "қаттылар" деген жолда II бөлімнің 8-бағанында қатты заттар бойынша көрсетілген барлық жолдар сомасы және әрбір қатты зат бойынша жеке жолдар сомасы есептеледі.

      "газ тәріздес" және "сұйықтар" деген жолдарда II бөлімнің 8-бағанында сұйық және газ тәріздес ластаушы заттар бойынша көрсетілген барлық жолдар сомасы жазылады, сондай-ақ әрбір ластаушы сұйық және газ тәріздес зат бойынша жеке жолдар сомасы жазылады.

  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
3-қосымша

Қоршаған ортаға ластаушы заттардың шығарындылары бөлігінде эмиссиялар нормативтері жобасының құрамы

      Эмиссиялар нормативтері жобасының құрамына мыналар кіреді:

      1. Титул парағы

      Титулдық парағы эмиссиялар нормативтері жобасының бірінші беті болып табылады және нормативтік құжаттар жүйесіне сәйкес ресімделеді.

      2. Орындаушылар тізімі

      Орындаушылар тізімінде жобаны әзірлеуге қатысқан барлық жауапты бірлесіп орындаушылардың ұйымдары мен тегі көрсетіледі. Орындаушылар мен бірлесіп орындаушылардың тегі бағанға орналастырылады. Сол жақта орындаушылар мен бірлесіп орындаушылардың лауазымдары, ғылыми дәрежелері көрсетіледі. Қолдың оң жағында аты-жөні және тегі көрсетіледі. Әрбір тектің жанында жақшада дайындалған бөлімнің (бөлімшенің) нөмірі көрсетіледі.

      Егер нормативтер жобасы басқа ұйымдармен бірлесіп әзірленген болса, орындаушылар тізіміне алдымен орындаушылар туралы деректер, содан кейін бірлесіп орындаушылар ұйымдарының деректері енгізіледі.

      3. Аңдатпа

      Аңдатпа мәтінінде зиянды әсер әсері бар ластаушы заттардың тізбесі, олар үшін шығарындылар нормативтері, жалпы объект бойынша атмосфераға ластаушы заттар шығарындылары көздерінің саны; ингредиенттер бойынша нормативтерге қол жеткізу мерзімдері; бұл үшін қажетті шығындар көрсетіле отырып, жүргізілген жұмыстың негізгі нәтижелері қамтылады

      4.Мазмұны

      Эмиссиялар нормативтері жобасының мазмұны беттердің нөмірлері көрсетілген барлық бөлімдердің атауын қамтуға тиіс. Эмиссиялар нормативтері жобасының әрбір бөлігінің өзіндік "мазмұны" болады, бұл ретте бірінші бөлігінде қосымшалар көрсетіле отырып, бүкіл жобаның мазмұны орналастырылады.

      5. Кіріспе

      Кіріспеде олардың негізінде эмиссиялар нормативтерінің жобасы әзірленген негізгі құжаттардың тізбесі; осы объектіде шығарындыларды нормалау жөніндегі жұмыстарды жүргізу үшін негіз; эмиссиялар және бірлесіп орындаушылар нормативтерінің жобасын әзірлеу жөніндегі ұйымның атауы, олардың деректемелері келтіріледі.

      6. Оператор туралы жалпы мәліметтер

      Бөлімде келтіріледі:

      6.1. Оператордың пошталық мекенжайы, алаңдардың саны, объектінің және онымен шектесетін объектілердің – тұрғын үй алқаптарының, өнеркәсіптік аймақтардың, ормандардың, ауыл шаруашылығы алқаптарының, көлік магистральдарының, қоныстану аумақтарының, демалыс аймақтарының, қорықтар, ЕҚТА, мұражайлар, сәулет ескерткіштері, санаторийлер, демалыс үйлері және тағы басқа.

      6.2. Атмосфераға ластаушы заттар шығарындыларының көздері көрсетілген объектінің Карта-схемасы.

      6.3. Ситуациялық карта-қоныстану аумақтары, демалыс аймақтары (қорықтар, мұражайлар, сәулет ескерткіштері аумақтары), санаторийлер, демалыс үйлері және тағы басқа көрсетілген объектіні орналастыру ауданының схемасы.

      7. Атмосфераны ластау көзі ретінде оператордың сипаттамасы

      Бөлімнің құрамына мыналар кіреді:

      7.1. Атмосфераның ластануы тұрғысынан өндіріс технологиясы мен технологиялық жабдықтың қысқаша сипаттамасы (шығарылатын өнімнің, негізгі бастапқы шикізаттың, негізгі және резервтік отын шығынының сипаттамасы). Бұл ретте технологиялық процесте пайда болатын барлық ластаушы заттардың шығарындыларында болуын ескеру қажет.

      7.2. Қолданыстағы газ тазарту қондырғыларының қысқаша сипаттамасы, олардың техникалық жай-күйі мен жұмыс тиімділігін ірілендірілген талдау.

      7.3. Қолданылатын технологияның, техникалық және шаң-газ тазарту жабдықтарының деңгейін елдегі озық ғылыми-техникалық деңгейге және әлемдік тәжірибеге бағалау

      7.4. Оператор өнімділігінің өзгерістері, қайта жаңарту туралы деректерді, өндірісті, шығару көздерін жою, жаңа технологиялық желілер мен агрегаттар салу туралы мәліметтерді, ауа қорғау іс-шараларының негізгі перспективалы бағыттары туралы жалпы мәліметтерді, қайта жаңартуды жүргізу, жаңа өндірістерді, цехтарды кеңейту және қолданысқа енгізу мерзімдері ескеретін даму болжамы. Даму болжамын айқындайтын құжатқа сілтеме беріледі, реконструкциялауға, кеңейтуге немесе жаңа құрылысқа арналған жобаның болуы туралы, оны уәкілетті органдармен келісу туралы мәліметтер көрсетіледі.

      7.5. НДВ есептеу үшін атмосфераға ластаушы заттар шығарындыларының параметрлері 1-қосымшаның кестесі түрінде ұсынылады.

      7.6. Авариялық және дүркін шығарындылардың сипаттамасы.

      Дүркін шығарындылардың сипаттамасы 5-қосымшаның кестесі түрінде келтіріледі.

      7.7. Атмосфераға шығарылатын ластаушы заттардың тізбесі 7-қосымшаның кестесі түрінде ұсынылады.

      7.8. ШШН есептеу үшін қабылданған бастапқы деректердің толықтығы мен дұрыстығын негіздеу (г/с, т/жыл).

      8. Шашырау есептерін жүргізу

      Бөлімнің құрамына мыналар кіреді:

      8.1. Қала атмосферасындағы ластаушы заттардың таралу жағдайларын анықтайтын метеорологиялық сипаттамалар мен коэффициенттер.

      8.2. Атмосфераның ластану деңгейін тиісті жағдайға және даму перспективасын ескере отырып есептеу нәтижелері; оларға есептік шоғырланулардың оқшаулаулары салынған ахуалдық карта-схемалар; тұрғын аймақтағы ең жоғары жерге жақын шоғырланулар және атмосфераның ластану деңгейіне ең көп үлес қосатын көздердің тізбесі.

      8.3. Әрбір көз және ингредиент бойынша жол берілетін шығарындылар нормативтері бойынша ұсыныстар.

      8.4. Аз қалдықты технологияны және басқа да жоспарланған іс-шараларды, оның ішінде өндіріс көлемін қайта бейіндеуді немесе қысқартуды ескере отырып, нормативтерге қол жеткізу мүмкіндігіне негіздеме беріледі.

      8.5. Объектінің әсер ету аймағының шекараларын нақтылау.

      8.6. Әсер ету саласының шектері туралы деректер.

      8.7. Егер объект орналасқан ауданда немесе оған іргелес аумақта қорықтар, мұражайлар, сәулет ескерткіштері және т.б. аймақтар орналасқан жағдайда, жол берілетін шығарындылар нормативтерінің жобасында осы аудан үшін атмосфералық ауаның сапасына қойылатын арнайы талаптарды (олар болған кезде) есепке алу туралы куәландыратын құжаттар (материалдар) келтіріледі.

      9. Қолайсыз метеорологиялық жағдайларда шығарындыларды реттеу жөніндегі іс-шаралар.

      Қолайсыз метеорологиялық жағдайлар кезінде шығарындыларды реттеу жөніндегі іс-шараларды (бұдан әрі-ҚМЖ) осы елді мекенде немесе жергілікті жерде стационарлық бақылау бекеттері болған кезде жобалау ұйымы оператормен бірлесіп әзірлейді.

      Бөлім құрамы келесі ақпаратты қамтуы тиіс:

      9.1. Қоршаған орта жөніндегі уәкілетті органның аумақтық бөлімшелерімен алдын ала келісілген ҚМЖ кезеңдерінде атмосфераға ластаушы заттардың шығарындыларын азайту жөніндегі іс-шаралар жоспары.

      9.2. ҚМЖ кезеңінде атмосфераға ластаушы заттардың шығарындылары туралы жинақталған деректер.

      9.3. Технологиялық жабдықты пайдаланудың нақты жағдайларын ескере отырып, әрбір нақты іс-шараның қысқаша сипаттамасы (технологияның мәні қажетті есептеулер мен іс-шаралардың негіздемесі және тағы басқа).

      9.4. Әрбір іс-шара бойынша шығарындыларды реттеудің ықтимал диапазонын негіздеу.

      10. Жол берілетін шығарындылар нормативтерінің сақталуын бақылау

      10.1. Объектіде нормативтердің сақталуын бақылау тікелей шығарындылар көздерінде орындалады.

      10.2. Нормативтердің сақталуын бақылау бөлімінің құрамына тікелей көздерде бақылауға жататын заттардың тізбесі кіреді. Стандартты және салалық әдістемелері жоқ заттардың тізбесі Жеке келтіріледі. Шығарындылардың белгіленген нормативтерінің сақталуын бақылау кезінде пайдаланылатын (пайдаланылатын) әдістемелердің тізбесі келтіріледі. Нормативтерді әзірлеу кезінде бақылау әдістемелері әзірленбеген ластаушы заттар үшін жол берілетін шығарындылар нормативтерінің жобасын әзірлеуші оларды әзірлеу жөнінде ұсынымдар береді. Ластаушы заттардың шығарындыларын эксперименттік әдістермен айқындау орынсыз немесе мүмкін болмаған жағдайда есептік баланстық әдістерді, үлестік шығарындыларды пайдаланудың негіздемесі келтіріледі. Бұл ретте нормативтер жобасын әзірлеуші аккредиттелген зертханалардың шығарындылардың негізгі көздері үшін заттар бойынша шығарындылардың белгіленген нормативтерінің сақталуын бақылау жөніндегі ұсынымдарды немесе ықпал ету саласының шекарасында эмиссиялардың автоматтандырылған мониторингін әзірлейді және нормативтер жобасында ұсынады.

      Шығарындылар көздерінде нормативтердің сақталуын бақылаудың жоспар-кестесі қоршаған ортаға эмиссиялар нормативтерін айқындау әдістемесіне 11-қосымшаға сәйкес нысан бойынша кесте түрінде ресімделеді.

  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
4-қосымша

Объект бойынша ластаушы заттардың шығарындыларының нормативтері

Өндіріс, цех, бөлім

Шығарынды көзінің нөмірі

Ластаушы заттардың шығарындыларының нормативтері

РЕШШ жету жылы

Ластаушы заттың коды мен атауы

Іс жүзіндегі жағдай 20__ жыл

20__ жылға

20__ жылға

20__ жылға

жол берілетін шығарындылар нормативтер


г/с

т/жыл

г/с

т/жыл

г/с

т/жыл

г/с

т/жыл

г/с

т/жыл


1

2

3

4

5

6

….

….

14

15

16

17

18

Ластаушы заттың коды мен атауы

Ұйымдастырылған көздер



























Барлығы













Ұйымдастырылмаған көздер














Барлығы













Ластанған заттар бойынша барлығы













Кәсіпорын бойынша барлығы













Соның ішінде













Өндіріс, цех, бөлім

Шығарынды көзінің нөмірі

Ластаушы заттардың шығарындыларының нормативтері

РЕШШ жету жылы

Ластаушы заттың коды мен атауы

Іс жүзіндегі жағдай 20__ жыл

20__ жылға

20__ жылға

20__ жылға

жол берілетін шығарындылар нормативтер


г/с

т/жыл

г/с

т/жыл

г/с

т/жыл

г/с

т/жыл

г/с

т/жыл


1

2

3

4

5

6

….

….

14

15

16

17

18


Ұйымдастырылғандар бойынша барлығы













Соның ішінде факельдер













Ұйымдастырылмағандар бойынша барлығы


























Ескертпе. Кесте кодтарының өсуі бойынша орналасқан заттар бойынша құрастырылған.
** - V6 V7 V8 V9 бойынша толтырылады

  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
5-қосымша

Дүркінді шығарындылар көздерінің тізбесі

Өндірістердің (цехтардың) және шығарындылар көздерінің атауы

Заттың атауы

Заттардың шығарындылары, г/с

Кезеңділігі, жылына бір рет

Шығару ұзақтығы, сағат, мин.

Дүркін шығарындылардың жылдық шамасы,

регламент бойынша

дүркінді шығарындылар

1

2

3

4

5

6

7





























  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
6-қосымша

Ластану деңгейіне ең көп үлес қосатын көздердің тізбесі

Заттың/жиынтық топтың коды


Заттың атауы

Есептік ең жоғары жерге жақын шоғырлану (жалпы және фонды есепке алмағанда) ШРШ / мг/м3 үлесі

Максималды жер үсті концентрациясындағы нүктелердің координаттары.

Макс. шоғырлануға ең көп үлес қосатын көздер

Көздің тиістілігі (өндіріс, цех, учаске)


тұрғын аймақта

Әсер ету аймағы шегінде

тұрғын аймақта X/Y

Әсер ету аймағы шегінде X/Y

N ист.

% салым



ТА

әсер ету аймағы


1


2

3

4

5

6

7

8

9

10


Қазіргі жағдай


Ластаушы заттар:























  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
7-қосымша

Атмосфераға шығарылатын ластаушы заттардың тізбесі

ЛЗ коды

Ластаушы заттардың атауы

СЭН, мг/м3

РЕШШ м.б, мг/м3

РЕШШ о.т., мг/м3

ОБУВ, мг/м3

ЛЗ қауіптілік класы

Шығарындысы тазартуды ескере отырып, заттар, г/с

Шығарындысы тазартуды ескере отырып, заттар, т/год

M/ЭНК Мәні

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10






















Барлығы :









Ескертпелер:

Сұрыптау әдісі:

  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
8-қосымша

Қала атмосферасында ластаушы заттардың таралу жағдайларын анықтайтын метеорологиялық сипаттамалар мен коэффициенттер

Сипаттамалардың атауы

Шамасых

Атмосфераның стратификациясына байланысты коэффициент, А

160

Қаладағы жер бедерінің коэффициенті

1,0

Жылдың ең ыстық айының орташа ең жоғары сыртқы ауа температурасы, Т, ºС

21,2

Ең суық айдың сыртқы ауаның орташа температурасы (жылыту кестесі бойынша жұмыс істейтін қазандықтар үшін),Т, °С

-11,6

Желдің орташа жылдық бағыты, %


С

8

СВ

8

В

10

ЮВ

11

Ю

13

ЮЗ

22

З

16

СЗ

12

Желдің жылдамдығы (U *) (орташа көпжылдық деректер бойынша), оның артуының қайталануы 5% - ды құрайды, м/с

8

      * Кестеде шартты мәндер көрсетілген

  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
9-қосымша

ҚМЖ кезеңінде атмосфераға ластаушы заттардың шығарындыларын қысқарту бойынша іс-шаралар

Көздің жұмыс кестесі

Цех, учаске

Қолайсыз метеорологиялық жағдайлар кезеңіндегі іс-шаралар X)

Шығарындыларды қысқарту жүргізілетін заттар

Жүргізілетін көздердің сипаттамасы

Объектінің карта-схемасындағы координаттар

Объектінің(қаланың) карта-схемасындағы нөмір

нүкте көзі, топ орталығы және көздер немесе сызықтық көздің бір ұшы

сызықтық көздің екінші ұшы

X1/Y1

X2/Y2

1

2

3

4

5

6

7








      Кестенің жалғасы

шығарындыларды азайту

Көзден шығатын газ-ауа қоспасының параметрлері және шығарындылар қысқарғаннан кейінгі шығарындылардың сипаттамасы

Іс-шаралардың тиімділік дәрежесі, %

биіктігі, м

шығарындылар көзінің диаметрі, м

жылдамдығы, м/с

көлемі, м3

температура, °С

іс-шараларды есепке алмай шығарындылардың қуаты, г/с

Іс-шаралардан кейінгі шығарындылардың қуаты, г/с

8

9

10

11

12

13

14

15

ҚМЖ кезеңіндегі атмосфераға зиянды заттар шығарындыларының сипаттамасы

Цех, учаске атауы

Шығару көзінің N

Көздің биіктігі, м

Атмосфераға шығарындылар

Атмосфераға шығарындылар

Ескерту

ҚМЖ кезеңдерінде

Бақылау әдісі

Қалыпты жағдайларында

Бірінші режим

Екінші режим

Үшінші режим

г/с

т/год

%

мг/м3

г/с

%

мг/м3

г/с

%

мг/м3

г/с

%

мг/м3

көзде

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

Қалқымалы заттар

Цех атауы





























































Кәсіпорын бойынша барлығы, оның ішінде биіктік градациясы бойынша































0-10
















30-50
















21-29
















30-50
















51-100
















> 100

















Ескертпе:
1. 6-бағанда объект бойынша тұтас алғанда барлық көздердің шығарындылары сомасынан нақты көздің (топтың) шығарындылары салымның қандай % құрайтынын көрсетеді.
2. 9, 12, 15-бағандарда тиісінше үш режим үшін әрбір көз (топ) үшін әзірленген іс-шаралардың тиімділігін көрсетеді.

  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
10-қосымша

РЕШШ (РЕШТ) нормативтеріне жету мақсатында ластаушы заттардың шығарындыларын (төгінділерін) азайту жөніндегі шаралар жоспары

Шаралардың атауы

Заттың атауы

Кәсіпорынның карта-схемасында шығарынды көзінің нөмірі (шығарынды нөмірі)

Шығарынды (төгінді) шамасы

Шараларды орындау мерзімі

Шараларды жүзеге асыруға шығындар

Шараны жүзеге асырғанға дейін

Шараны жүзеге асырғаннан кейін

г/с (мг/л)

т/жыл

г/с (мг/л)

т/жыл

басы

аяғы

Күрделі жұмсалым

Негізгі әрекет

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11



































Барлық шаралардың нәтижесінде толықтай кәсіпорын бойынша









      Ескертпе:

      Техникалық іс-шаралар шығарындыларды, төгінділерді азайтуды көздеуі тиіс, мысалы:

      1) технологиялық жабдықтан және аспирациялық жүйелерден кететін зиянды заттарды улауға, зарарсыздандыруға (кәдеге асыруға) арналған шаңгаз тазарту қондырғыларын пайдалануға енгізу, жөндеу және қайта құру;

      2) апарылатын сулардың сапалық құрамын жақсартуды қамтамасыз ететін шараларды ұйымдастыру және тазарту құрылыстарын салу, жергілікті тазарту құрылыстарының құрамында (жинақтайтын ыдыстар, тұндырмалар, суды желдетуге арналған құрылыстар мен құрылғылар, пестицидтерді ұстап қалуға арналған экрандар) шағын резервтік ыдыстардың жұмыстарының тиімділігін арттыру бойынша бағдарламаларды жүзеге асыру

  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
11-қосымша

Шығарындылар көздерінде жол берілетін шығарындылар нормативтерінің сақталуын бақылаудың жоспар-кестесі

Көздің N
,

Өндіріс, цех, учаске.

Бақыланатын зат

Кезеңділігі

НДВ шығарындыларының нормативі

Бақылауды кім жүзеге асырады

Бақылау жүргізу әдістемесі

г/с

мг/м3



1

2

3

4

5

6

7

8

















  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
12-қосымша

Қоршаған ортаға ластаушы заттардың төгінділері бөлігінде эмиссиялар нормативтері жобасының құрамы

      Жол берілетін төгінділер нормативтерінің жобасы жол берілетін төгінділер нормативтерінің жобасын әзірлеу үшін қажетті бастапқы материалдарды қамтитын түгендеу деректерінің негізінде жасалады (сарқынды сулардың сапасы мен құрамына әсер ететін технологиялық жабдықтың сипаттамасы, сарқынды сулардың шығарылымдарын орналастыру туралы деректер, олардың конструктивтік, гидравликалық сипаттамалары, тазарту құрылыстарының сипаттамасы мен параметрлері, объектінің карта-схемасы, ықтимал авариялық төгінділер туралы мәліметтер, объектідегі қоршаған ортаны қорғау қызметінің құрамы, оның міндеттері, аспаптармен жарақтандырылуы және бақылау әдістері туралы мәліметтер, аккредиттелген зертхананы тарту туралы мәліметтер, соңғы 3 жылдағы зертханалық зерттеулер хаттамалары (бақылау, фондық шоғырлану), объектінің Су шаруашылығы балансы туралы деректер (объектінің Су шаруашылығы балансының толық схемасын қамтитын), булану, алып кету, сүзу, тасымалдау және басқа да ысыраптар нәтижесінде технологиялық процестегі су ысырабы туралы деректер, соңғы 3 жылдағы нақты эмиссиялар мен су ағындары бойынша есептік деректер), тазарту құрылыстарын тазартудың соңғы 3 жылдағы нақты дәрежесі бойынша зертханалық зерттеулер, жол берілетін төгінділер жобасына қосымшалар болып табылатын, бұрын берілген мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысы.

      1. Титул парағы.

      Титул парағы рұқсат етілген төгінділер нормативтері жобасының бірінші беті болып табылады, онда оператордың мөрімен және қолымен расталған жобаның атауы көрсетіледі.

      2. Орындаушылар тізімі.

      Орындаушылар тізімінде жол берілетін төгінділер нормативтерінің жобасын әзірлеуге қатысқан жауапты орындаушылардың, орындаушылардың және бірлесіп орындаушылардың тегі мен лауазымдары көрсетіледі. Орындаушылар мен бірлесіп орындаушылардың тегі бағанға орналастырылады. Қойылған қолдың оң жағында тегі мен аты-жөні, дайындалған бөлімнің (кіші бөлімнің) нөмірі көрсетіледі. Егер жол берілетін төгінділер нормативтерінің жобасы басқа ұйымдармен бірлесіп әзірленсе, орындаушылар тізіміне алдымен орындаушылар туралы деректер, содан кейін бірлесіп орындаушылар ұйымдарының деректері енгізіледі.

      3. Аңдатпа.

      Аңдатпа мәтіні ластаушы заттардың санын; объект бойынша жалпы сарқынды сулардың шығарылу санын және төгінділердің шамаларын (г/сағ, т/жыл) көрсете отырып, жүргізілген жұмыстың негізгі нәтижелерін қамтиды.

      4. Мазмұны.

      Жол берілетін төгінділер нормативтері жобасының мазмұны беттердің нөмірлері көрсетілген барлық бөлімдердің атауын қамтиды. Егер жол берілетін төгінділер нормативтерінің жобасы бірнеше жеке томнан тұратын болса, онда жобаның әрбір томының өзіндік "мазмұны" болуға тиіс, бұл ретте бірінші кітапта жол берілетін төгінділер нормативтерінің бүкіл жобасының мазмұны орналастырылады

      5. Кіріспе.

      Кіріспеде жол берілетін төгінділер нормативтерінің жобасы әзірленген негізгі директивалық құжаттардың тізбесі; осы объектінің төгінділерін нормалау жөніндегі жұмыстарды жүргізу үшін негіз келтіріледі.

      6. Объект туралы жалпы мәліметтер.

      Бөлімде келтіріледі:

      1) жеке және заңды тұлғалардың толық және қысқартылған атауы;

      2) оператордың заңды мекенжайы, объектінің нақты орналасқан мекенжайы, электрондық мекенжайы, байланыс телефондары, факс;

      3) бизнес-сәйкестендіру нөмірі (БСН) немесе жеке сәйкестендіру нөмірі (ЖСН);

      4) негізгі қызмет түрі;

      5) меншік нысаны;

      6) әрбір алаңдағы шығарылым саны және осы шығарылымдардағы сарқынды сулардың санаты көрсетілген өнеркәсіп алаңдарының саны;

      7) оператордың сарқынды суларын қабылдайтын су объектісінің және онымен шектесетін өзіне тән объектілердің атауы; су пайдалану санаты; су жинау орындары, демалу және шомылу аймақтары, басқа операторлар, ауыл шаруашылығы алқаптары және т. б.;

      8) тазарту құрылыстары, шығару орындары, фондық және бақылау жармалары, мониторингтік және бақылау ұңғымалары көрсетілген оператордың карта-схемасы;

      9) су объектісіне қатысты объектінің орналасқан жерін көрсете отырып, объект ауданындағы су қорғау аймағын, өзіне тән объектілерді көрсете отырып, оператордың орналасу ауданының ахуалдық жоспары;

      10) ҚР Экологиялық кодексінің 2-қосымшасына сәйкес оператордың санаты анықталды.

      7. Қоршаған ортаны ластау көзі ретінде объектінің сипаттамасы.

      Бөлімде келтіріледі:

      1) сарқынды сулардың сапасы мен құрамына әсер ететін өндіріс технологиясының, технологиялық жабдықтың, пайдаланылатын шикізат пен материалдардың қысқаша сипаттамасы;

      2) қолданыстағы тазарту құрылыстарының қысқаша сипаттамасы, олардың техникалық жай-күйі мен жұмыс тиімділігін ірілендірілген талдау. "Тазарту құрылыстары жұмысының тиімділігінің сипаттамасы";

      3) сарқынды суларды өндірудің қолданылатын технологиясы мен тазарту әдістерінің елдегі және шетелдегі озық ғылыми-техникалық деңгейге сәйкестік дәрежесін бағалау;

      4) оператордың сарқынды суларының құрамындағы ластаушы заттардың тізбесін жобаны әзірлеуші не Тапсырыс беруші сарқынды суларды түгендеуді жүргізу негізінде айқындайды

      5) Сарқынды суларды әрбір шығару бойынша соңғы 3 жылдағы сарқынды сулардағы ластаушы заттардың шоғырлану деректері беріледі.

      6) тазартылғаннан кейін де, тазартылмастан да объектінің ішінде пайдаланылатын, су объектілеріне тасталған немесе басқа операторларға берілген сарқынды сулардың (қайта, қайта - ретімен және айналым жүйелерінде) саны туралы мәліметтер;

      7) сарқынды суларды шығару орнына тасымалдауға арналған су шығару құрылғысының және тазарту құрылыстарының (арналар, дюкерлер, құбырлар, сорғы станциялары) конструкциясы туралы мәліметтер.

      Шашыратқыш тереңдетілген және үстіңгі шығулар үшін конструкцияның сипаттамасында параметрлер жеке келтіріледі (шашырау бұтақтарының саны және олардың арасындағы қашықтық; бұтақтың орналасу тереңдігі; шашырау келтеқұбырларының жалпы саны; жағадан шығару бастиегіне дейінгі қашықтық; шығару бастиегі орналасқан тереңдік).

      Шоғырланған арналық шығарулар үшін жағадан шығару бастиегіне дейінгі қашықтық және шығару бастиегі орналасқан тереңдік келтіріледі.

      8) Жол берілетін төгінділерді есептеу үшін пайдаланылатын сарқынды сулардың шығысы туралы деректердің толықтығы мен дұрыстығын негіздеу үшін деректер "су тұтыну және бұру теңгерімі" кестелік түрінде ұсынылады.

      8. Ағынды суларды қабылдағыштың сипаттамасы:

      1) алып жатқан алаңы туралы мәліметтер;

      2) пайдалануға берілген жылы;

      3) ағынды сулардың тереңдігі;

      4) жинақтауыштың жобалық және нақты көлемі;

      5) сүзуге қарсы экранның болуы, сүзу коэффициенті, сұйылту еселігі;

      6) мониторингтік ұңғымалар мен жер үсті сулары туралы мәліметтер, зерттеу нәтижелері, СЭН асу еселігі;

      7) су жинау алаңы;

      8) объект орналасқан ауданның метеорологиялық сипаттамасы (жылдық булану, жауын-шашын мөлшері, аэрация аймағының құрылымы мен параметрлері);

      9) жақын орналасқан су қорғау аймақтарының, жер үсті суларының, ауыз су мақсатындағы жер асты суларының орналасуы туралы мәліметтер, сарқынды су қабылдағыштың осы объектілерге әсерін талдау, мониторингтік ұңғымаларды зерттеу нәтижелерін қоса бере отырып, "бағалау нүктелеріндегі ластаушы заттардың мониторингтік шоғырлануының серпіні" кестесіне енгізіледі";

      10) су объектісінің гидрологиялық режимі және судың фондық құрамы туралы деректер "ластаушы заттардың фондық шоғырлануының динамикасы" кестесінде келтіріледі;

      11) су балансын есептеу.

      9. Рұқсат етілген төгінділерді есептеу.

      Объект бойынша ластаушы заттардың төгінділері нормативтерінің кестесі.

      10. Сарқынды сулардың авариялық төгінділерінің алдын алу жөніндегі ұсыныстар.

      Бөлімде су айдындарына авариялық төгінділердің түсуінің алдын алуды қамтамасыз ететін іс-шаралар, сондай-ақ соңғы 3 жылдағы авариялық төгінділер туралы мәліметтер, Су ресурстарының ластануы мен сарқылуы салдарын талдау және авариялық жағдайларды жою жөніндегі тәсілдер мен қолданылатын шаралар келтіріледі.

      11. Жол берілетін төгінділер нормативтерінің сақталуын бақылау.

      Объектіде жол берілетін төгінділер нормативтерінің сақталуын бақылау тікелей сарқынды суларды шығару орындарында және бақылау тұстамаларында (табиғи су объектілеріне шығарулардан төмен және жоғары) және арнайы таңдалған бағалау нүктелерінде, мониторингтік және бақылау ұңғымаларында жүзеге асырылады.

      Тек жылумен ластануы бар нормативтік (шартты)-таза сарқынды суларды су объектілеріне ағызған кезде, ағызылатын сулар құрамының су объектісінің су жинау ауданындағы (бір су объектісі су пайдаланған жағдайда) су құрамына сәйкестігі бөлігінде бақылау жүзеге асырылады. Бөлімде мыналарды көрсету қажет:

      суды тұтынуды және сарқынды суларды бұруды есепке алу әдістері;

      су объектісіне бұрылатын сарқынды сулардың сапасын бақылау әдістері;

      бақыланатын параметрлер, су алу орындары мен жиілігі.

      12. Жол берілетін төгінділердің нормативтеріне қол жеткізу жөніндегі іс-шаралар оператордың экономикалық және әлеуметтік дамуының перспективалық және жылдық жоспарларына енгізілуге жатады.

Ескерту. Жол берілетін шекті шығарындылар нормативтерін, жол берілетін шекті төгінділер нормативтерін сақтау мүмкін болмаған жағдайда, қызметін I және II санаттағы қолданыстағы объектілерде жүзеге асыратын заңды тұлғалар немесе жеке кәсіпкерлер жол берілетін шығарындылар нормативтеріне, жол берілетін төгінділер нормативтеріне кезең-кезеңімен қол жеткізу кезеңінде экологиялық тиімділікті арттыру бағдарламасын әзірлейді.

  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
13-қосымша

Ластаушы заттардың фондық шоғырлануының динамикасы

Ластаушы зат (ЛЗ)

ЛЗ концентрациясы

3 жыл ішінде орташа

СЭН

1 жыл

2 жыл

3 жыл

I жартыжылдық

II жартыжылдық

I жартыжылдық

II жартыжылдық

I жартыжылдық

II жартыжылдық

1

2

3

4

5

6

7

8

9










  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
14-қосымша

Ағынды сулардағы ластаушы заттар концентрациясының динамикасы

Ластағыш зат (ЛЗ)

ЛЗ концентрациясы

3 жыл ішінде орташа

СЭН ()

1 жыл

2 жыл

3 жыл

I жартыжылдық

II жартыжылдық

I жартыжылдық

II жартыжылдық

I жартыжылдық

II жартыжылдық

1

2

3

4

5

6

7

8

9










  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
15-қосымша

Тұтыну және су бұру теңгерімі

Өндіріс

Барлығы

Су тұтыну, мың.м3/сағ.

Су бұру, мың.м3/тәу.

Өндірістік қажеттіліктерге

Шаруашылық-тұрмыстық қажеттіліктерге

Қайтарымсыз тұтыну

барлығы

Қайта пайдаланылатын сарқынды судың көлемі

Өндірістік ағынды сулар

Шаруашылық-тұрмыстық сарқынды сулар

Ескерту

Балғын су

Айналымдағы су

Қайта пайдаланылатын су

барлығы

оның ішінде ауыз су сапасы

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13














  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
16-қосымша

Ағынды сулардың шығарылымдарын түгендеу нәтижелері

Объектінің (учаскенің, цехтың) атауы

Ағынды суларды шығару нөмірі

Шығару диаметрі, м

Шығару диаметрі, мм

Ағынды су бұру режимі

Ағызылатын сарқынды сулардың шығысы

Ағызу орны (Ағынды суларды қабылдағыш)

Ластаушы заттардың атауы

Ластағыш заттардың концентрациясы 20.. жыл, мг / дм3

с/тәул.

тәул./жыл

м3

м3/жыл

макс.

орташа

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12










Қалқымалы заттар












Нитриттер












Нитраттар












және т.б.



  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
17-қосымша

Тазарту құрылыстары жұмысының тиімділігі

Тазарту құрылыстарының құрамы

Тазалау жүргізілетін көрсеткіштердің атауы

Тазарту құрылыстарының қуаты

Жұмысының тиімділігі

Жоба бойынша

нақты

Жоба бойынша көрсеткіштері

Нақты көрсеткіштер (орта есеппен 3 жылдан астам)

Концентрация, мг/дм3

Тазарту дәрежесі, %

Концентрация, мг/дм3

Тазарту дәрежесі, %

м3/сағ

м3/тәу

мын. м3/жыл

м3/сағ

м3/тәу

мын. м3/жыл

бұрын

кейін

бұрын

кейін

Тазарту

Тазарту

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14


Қалқымалы заттар














Нитриттер














Нитраттар














және т.б.













  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
18-қосымша

Ағынды сулардың рұқсат етілген төгінділерінің нормативтерін есептеу

Ластану көрсеткіштері

СЭН (РЕШШ)

Нақты шоғырландыру мг/ дм3

Фондық шоғырландыру мг/ дм3

Есептік шоғырландыру мг/ дм3

ЖБТ нормалар мг/ дм3

бекітілген ЖБТ

г/сағ

т/жыл

1

2

3

4

5

6

7

8

Мұнай өнімдері








Фосфаттар








Өлш. заттар








Нитриттер








Нитраттар








Аммонийлі Азот








Марганец








басқалар








  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
19-қосымша

Таблица М. Скрибного для определения коэффициента шероховатости ложа реки

Арнаның сипаттамасы

Кедір-бұдырлық коэффициенті

1/n

Табиғи арналар өте қолайлы (таза, түзу, ластанбаған, жер, еркін ағысы бар)

0,025

40

Кәдімгі жағдайда тұрақты жазық су ағындарының салыстырмалы түрде таза арналары, орамалы, төменгі рельефте кейбір қателіктер бар (таяз, шұңқырлар, кейбір жерлерде тастар). Салыстырмалы түрде қолайлы жағдайларда мерзімді су ағындарының (құрғақ орлардың) жер арналары.

0,040

25

Мерзімді су ағындары (үлкен және кіші) өте жақсы беткей және төсек пішіні бар.

0,033

30

Су тасқыны кезінде едәуір мөлшерде шөгінділер алып жүретін, ірі топырақты немесе өсімдіктермен (шөптермен және т.б.) төсектері бар мерзімді (нөсер және көктемгі) су ағындары. Үлкен және орта өзендердің жайылмалары, салыстырмалы түрде дамыған, өсімдіктердің қалыпты мөлшерімен жабылған (шөптер, бұталар).

0,050

20

Мерзімді су ағындарының арналары, қатты бітелген және орамалы. Салыстырмалы түрде өсіп келе жатқан, біркелкі емес, нашар дамыған өзен алқаптары (шұңқырлар, бұталар, ағаштар, бұтақтар бар). Жазық өзендердің бос қатысушылары. Су айнасының беті дұрыс емес тау типіндегі тас-тас арналары.

0,067

15

Үлкен, терең шұңқырлары бар едәуір өсіп кеткен (әлсіз ағысы бар) өзендер мен жайылмалар. Тас, су айнасының беті дұрыс емес тау типті арна (судың шашырауы жоғары қарай ұшады).

0,080

12,5

Жайылмалар алдыңғы санаттағыдай, бірақ өте тұрақты емес көлбеу ағысы бар, артқы жағы бар. Үлкен салалы орамды төсек құрылымы бар сарқырама түріндегі арналар. Көбіктену соншалықты күшті, су мөлдірлігін жоғалтты, ақ түсті болады.

0,100

10

Өте үлкен өлі кеңістіктері бар, жергілікті көлдері бар ойпаттар және т.б. Батпақты типтегі каналдар (таулар, шоқылар, көптеген жерлерде су дерлік).

0,133

7,5

  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
20-қосымша

Жол берілетін төгінділер нормативтерінің сақталуын бақылаудың жоспар-кестесі

Шығарылым нөмірі

Бақылау жармаларының, бақылау ұңғымаларының, оның ішінде фондық ұңғыманың координаттық деректері

Бақыланатын зат

Кезеңділігі

Жол берілетін төгінділер нормативі

Бақылауды кім жүзеге асырады

Бақылау жүргізу әдісі

мг/дм3

т/год



1

2

3

4

5

6

7

8

















  Қоршаған ортаға эмиссиялар
нормативтерін айқындау
әдістемесіне
21-қосымша

Объект бойынша ластаушы заттардың төгінділерінің нормативтері

Шығарылым нөмірі

Көрсеткіш атауы

Іс жүзіндегі жағдай 20.. ж.

Сарқынды сулар шығыны

Шығарылымда шоғырлануы, мг/дм3

Төгінді

м3/сағ

мың м3/жыл

г/сағ

т/жыл

1

2

3

4

5

6

7


Қалқымалы заттар






Нитриттер






Нитраттар






басқалар






Барлығы:






      Кестннің жалғасы:

Перспективаға ластаушы заттардың төгінділері нормативтері, г/сағ, және төгінділер лимиттері, т/жыл,

Төгінділердің ЖБ жету жылы

20.. жылға

20.. жылға

Сарқынды сулар шығыны

Шығары лымда шоғырла нуы, мг/дм3

Төгінді


Сарқынды сулар шығыны

Шығары лымда шоғырлануы, мг/дм3

Төгінді

м3/сағ

мың м3/жыл

г/сағ

т/жыл


м3/сағ

мың м3/жыл

г/сағ

т/жыл

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19





























































      Ескертпе: қолданыстағы ереже мемлекеттік экологиялық сараптаманың қолданыстағы оң қорытындысы бойынша толтырылады.

  Қазақстан Республикасының
Экология, геология және табиғи
ресурстар министрінің
2021 жылғы 10 наурыздағы
№ 63 бұйрығына
1-1-қосымша

Газ-химия кешендерінің алау қондырғыларынан шығатын ластағыш заттар шығарындыларын есептеу әдістемесі

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Газ-химия кешендерінің алау қондырғыларынан шығатын ластағыш заттар шығарындыларын есептеу әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) жоғары биіктіктегі алау қондырғыларынан ластағыш заттардың шығарындыларының параметрлерін және жалпы шығарындыларын есептеу тәртібін белгілейді, жобалық нормаларға сәйкес жұмыс істейтін жалпы алау қондырғыларына (алау қондырғыларының кезекші оттықтарының жұмысын ескере отырып) қолданылады.

      2. Бұл Әдістемеде мынадай арнайы терминдер, анықтамалар, қысқартулар мен аббревиатуралар пайдаланылады:

      1) M – ластағыш заттың шығарылу қуаты, грамм/секунд;

      2) Mi – i-ші ластағыш заттың шығарылу қуаты, грамм/секунд;

      3) ТЖ – газ қоспасының жану температурасы, °С (Цельсий градусы);

      4) V1 – атмосфераға шығарылатын газ-ауа қоспасының шығыны, текше метр/секунд;

      5) Н – атмосфераға ластағыш заттардың шығарылу көзінің жер деңгейінен жоғары биіктігі, метр;

      6) W0 – шығарындылар көзінен атмосфераға алау газын шығарудың орташа жылдамдығы, метр/секунд;

      7) Wағу – жанып жатқан қоспаның ағу жылдамдығы, метр/секунд;

      8) Wдыб – жанып жатқан қоспадағы дыбыстың таралу жылдамдығы, метр/секунд;

      9) Пi – ластағыш заттың жалпы шығарындысы, тонна/жыл;

      10) F – ластағыш заттардың үлестік шығарындыларының коэффициенті, килограмм/килокалория;

      11) G – алау газының массалық шығыны, килограмм/секунд;

      12) NHV – алау газының меншікті жану жылуы, килокалория/килограмм;

      13) xi – қоспадағы i-ші заттың құрамы, % (пайыз) көлем бойынша (зертханалық талдау нәтижелері бойынша);

      14) NHVi – қоспадағы i-ші заттың меншікті жану жылуы, килокалория/килограмм;

      15) r – алау газының тығыздығы, килограмм/текше метр;

      16) d – алаудың шығу саптамасының диаметрі, метр;

      17) n – алау газының жану толықтығы;

      18) y1 и у2 – жану қоспасының i-ші затының бір молекуласындағы көміртегі мен сутегі атомдарының саны, сәйкесінше (мысалы, С2Н6 y1=2, у2=6);

      19) m – жанған алау газының молярлық массасы, килограмм/киломоль;

      20) mi – қоспадағы i-ші заттың молярлық массасы, килограмм/киломоль;

      21) wH2S – зертханалық талдау деректері бойынша қабылданатын алау газындағы күкіртті сутектің құрамы, % (пайыз) масса бойынша;

      22) wRSH – зертханалық талдау деректері бойынша қабылданатын алау газындағы меркаптандардың құрамы, % (пайыз) масса бойынша;

      23) wS – зертханалық талдау деректері бойынша қабылданатын алау газындағы жалпы күкірттің құрамы, % (пайыз) масса бойынша;

      24) Т0 – алау газының температурасы, °С (Цельсий градусы);

      25) QH – алау газының төменгі жану жылылығы, килокалория/текше метр;

      26) e – сәулелену әсерінен жоғалған энергияның үлесі;

      27) спс – жану өнімдерінің жылу сыйымдылығы, килокалория/текше метр·°С (Цельсий градусы);

      28) Vпс – 1 текше метр алау газын жағу нәтижесінде алынған газ-ауа қоспасының көлемі, текше метр/текше метр;

      29) a – артық ауа қатынасы;

      30) V0 – 1 текше метр алау газын жағуға арналған ауаның стехиометриялық мөлшері, текше метр/текше метр;

      31) B – алау газының көлемдік шығыны, текше метр/секунд;

      32) Lа – алау ұзындығы, метр;

      33) hв – жер деңгейінен алау қондырғысының биіктігі, метр;

      34) Dа – алау диаметрі, метр;

      35) Ar – келтірілген Архимед критерийі;

      36) Lсх – стехиометриялық алау ұзындығы, метр;

      37) t – алау қондырғысының жұмыс ұзақтығы, сағат/жыл;

      38) k – адиабаталық көрсеткіш;

      39)

– i-ден n-ге дейінгі өрнектің қосындысы 1-ге тең. Мұндағы i – 1-ге тең қосындының төменгі шегі, n – бүтін санға тең қосындының жоғарғы шегі;

      40) биік алау қондырғысы – қысыммен жану аймағына 4 метр және одан да көп биіктіктегі тік алау білігі бойынша тасымалданатын алау газдарын атмосферада жағуға арналған техникалық құрылғы;

      41) газ-химия кешені – этилен, пропилен, бутилен, олефиндер алу және полимерлеу мақсатында көпкомпонентті көмірсутекті газдарды терең өңдеуге арналған кешенді өндіріс орны;

      42) газ-химия кешені объектісі – газ-химия кешеннің біртұтас технологиялық процесіне қосылған құрылғылар, жабдықтар, құрылыстар, ғимараттар мен құрылысжайлар;

      43) газ-химия кешен қондырғылары – газ-химия кешеннің құрамында жұмыс істейтін технологиялық қондырғылар мен жабдықтар;

      44) алау газдары – кәсіпорынның жалпы алау жүйесіне түсетін технологиялық қондырғылардың қалдық газдары, оның ішінде алау қажеттіліктері үшін пайдаланылатын табиғи газ;

      45) газ-химия кешеннің алау қондырғылары – газ-химия процестер кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында көмірсутектерді шығаруға және кейіннен жағуға арналған қондырғылар.

      3. Бұл Әдістеме газ-химия кешені объектілерін пайдалану кезінде түзілетін көмірсутек қоспаларын жағудың алау қондырғыларынан, атап айтқанда этилен, пропилен, бутилен, олефиндерді өндіру және полимерлеу кезінде пайда болатын ластағыш заттар шығарындыларының атмосфералық ауа сапасына әсерін бағалау үшін бастапқы деректерді алу мақсатында әзірленді.

      4. Осы Әдістеме бойынша алынған нәтижелер келесі жағдайларда:

      1) алау қондырғыларының шығарындыларымен атмосфералық ауаның ластануын есептеуде;

      2) рұқсат етілген шығарындылар нормативтерін белгілеуде;

      3) ластағыш заттар шығарындыларын түгендеуде;

      4) жобаланатын алау қондырғыларының қоршаған орта жағдайына әсерін бағалауда қолданылады.

      5. Алау қондырғыларынан атмосфераға бөлінетін ластағыш заттар жану өнімдері мен жанбайтын алау газының жанбаған компоненттерінің газ-ауа қоспасы болып табылады. Ластағыш заттар шығарындыларының сапалық және сандық сипаттамасы жағылатын қоспаның құрамымен, алау қондырғысының түрімен және параметрлерімен анықталады.

      6. Бұл Әдістеме газ-химия кешенінің объектілерін пайдалану кезінде қондырғыларынан шығарылатын ластағыш заттардың атмосфералық ауадағы жер бетіндегі шоғырлануының ең жоғары мәндерін бағалау үшін осы құжатта ластағыш заттың шығарылу қуаты мен жалпы шығарындыларының есептеулерін орындауды көздейді.

      Сонымен қатар, атмосфераға шығарылатын газ-ауа қоспасының температурасы, атмосфераға шығарылатын газ-ауа қоспасының шығыны, шығарынды көзінің жер деңгейінен биіктігі, түсудің орташа жылдамдығы сияқты параметрлердің есептеулері эмиссия көзінен атмосфераға газ-ауа қоспасын шығару осы Әдістемеге сәйкес жүзеге асырылады.

      7. Есептеулерді орындау үшін қажетті эксперименттік деректер "Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы" Қазақстан Республикасы Заңының талаптарын сақтай отырып, өлшеулерді орындаудың аттестатталған әдістемелерін және өлшемдерді тексеру құралдарын қолдана отырып алынады.

2-тарау. Ластағыш заттар шығарындыларының параметрлерін есептеу

      8. Газ-химия кешені объектілерін пайдалану кезінде, атап айтқанда этилен, пропилен, бутилен, олефиндерді өндіру және полимерлеу кезінде түзілетін көмірсутек қоспаларын жағудың алау қондырғыларынан көмірсутектердің метанға қайта есептегенде, көміртегі оксидінің, азот оксидінің және күйенің шығарылу қуаты М (грамм/секунд) келесі формула бойынша есептеледі:

      M = 1000 * F * G * NHV, мұнда:

      F – ластағыш заттардың үлестік шығарындыларының коэффициенті, килограмм/килокалория;

      G – алау газының массалық шығыны, килограмм/секунд;

      NHV – алау газының меншікті жану жылуы, килокалория/килограмм.

      9. Жағылатын қоспаның жылу бірлігіне ластағыш заттардың үлестік шығарындыларының коэффициенті осы Әдістеменің 1-қосымшасының кестесі бойынша қабылданады.

      10. Алау газының меншікті жану жылуы мына формула бойынша анықталады:



      xi – қоспадағы i-ші заттың құрамы, % (пайыз) көлем бойынша (зертханалық талдау нәтижелері бойынша);

      NHVi – қоспадағы i-ші заттың меншікті жану жылуы, килокалория/килограмм. Бұл мән анықтамалық болып табылады, мәндер осы Әдістемеге 4-қосымшаның кестесінде келтірілген.

      11. Алау газының массалық шығыны кәсіпорынның материалдық балансынан алынады. Көрсеткіш болмаған кезде жанатын алау газының G (килограмм/секунд) массалық шығыны келесі формула бойынша есептеледі:

      G = B * r, мұнда:

      В – алау газының көлемдік шығыны, текше метр/секунд;

      r – алау газының тығыздығы, килограмм/текше метр.

      12. Биіктіктегі алау қондырғыларында жағылатын алау газының тығыздығы r мен көлемдік шығыны B өлшеу нәтижелері бойынша немесе кәсіпорынның материалдық балансы бойынша қабылданады. Деректер болмаған жағдайда B алау газының көлемдік шығыны мына формула бойынша есептеледі:

      B = 0,785 · Wағу · d2, мұнда:

      Wағу – жанып жатқан алау газының ағу жылдамдығы, метр/секунд;

      d – алаудың шығу саптамасының диаметрі, метр.

      13. Жанып жатқан алау газының ағу жылдамдығы осы Әдістеменің 32-тармақтағы формула бойынша жүргізіледі.

      14. Құрамында күкірт қосылыстары бар алау газдары үшін ластағыш заттар шығарындыларының қуатымен бірге жалпы күкірт S (MS), күкіртсутек H2S (MH2S) және меркаптан RSH (MRSH) шығарындыларының қуаты мына формулалар бойынша есептеледі:

      MS = 20 * wS * G * n

      MH2S = 10 * wH2S * G * (1 – n)

      MRSH = 10 * wRSH * G * (1 – n), мұнда:

      wS – зертханалық талдау деректері бойынша қабылданатын алау газындағы жалпы күкірттің құрамы, % (пайыз) масса бойынша;

      wH2S – зертханалық талдау деректері бойынша қабылданатын алау газындағы күкіртті сутектің құрамы, % (пайыз) масса бойынша;

      wRSH – зертханалық талдау деректері бойынша қабылданатын алау газындағы меркаптандардың құрамы, % (пайыз) масса бойынша;

      n – эксперименттік зерттеулер негізінде белгіленген алау газының жану толықтығы, 0,9984 – газ және газ конденсаты қоспалары үшін.

      15. Газ-химия кешені объектілерін пайдалану кезінде, атап айтқанда этилен, пропилен, бутилен, олефиндерді өндіру және полимерлеу кезінде түзілетін алау газын жағудың алау қондырғыларынан шығатын i-ші ластағыш заттың Пi (тонна/жыл) жалпы шығарылуы мына формула бойынша есептеледі:

      Пi = 0,0036 * t * Mi, мұнда:

      Mi – i-ші ластағыш заттың шығарылу қуаты, грамм/секунд;

      t – алау қондырғысының жұмыс ұзақтығы, сағат/жыл.

      16. Газ қоспасының жану температурасы Тж (°С (Цельсий градусы)) мына формула бойынша есептеледі:



      То – алау газының температурасы, °С (Цельсия градусы);

      QH – алау газының төменгі жану жылылығы, килокалория/текше метр;

      e – сәулелену әсерінен жоғалған энергияның үлесі;

      спс – жану өнімдерінің жылу сыйымдылығы, килокалория/текше метр∙°С;

      Vпс – 1 текше метр алау газын жағу нәтижесінде алынған газ-ауа қоспасының көлемі, текше метр/текше метр.

      17. Алау газының температурасы (Т0) зертханалық өлшеу нәтижелері бойынша анықталады.

      18. Газ қоспаларының төменгі жылулық мәні (QH) зертханалық өлшеулердің нәтижелері бойынша анықталады немесе алау газдарының эмпирикалық формуласы арқылы есептеледі:

      QH = 25,8xH2 + 30,2xCO + 85,6xCH4 + 152,3xC2H6 + 218,0xC3H8 + 283,4xC4H10 + 348,9xC5H12 + 133,8xC2H2+ 141,1xC2H4 + 205,4xC3H6 + 271,1xC4H8 + 330,6xC5H10 + 335,3xC6H6 + 55,9xH2S, килокалория/текше метр, мұнда:

      xi – қоспадағы i-ші заттың құрамы, % (пайыз) көлем бойынша.

      19. Сәулелену есебінен жоғалған е энергиясының үлесі алау газы үшін мына формула бойынша қабылданады:



      m – жағылатын қоспаның молярлық массасы, килограмм/киломоль.

      20. Жанатын қоспаның молярлық массасы m (килограмм/киломоль) мына формула бойынша есептеледі:



      xi – қоспадағы i-ші заттың құрамы, % (пайыз) көлем бойынша (зертханалық талдау нәтижелері бойынша);

      mi – қоспадағы i-ші заттың молярлық массасы, килограмм/киломоль (анықтамалық шама).

      21. 1 текше метр алау газын жағу кезінде алынған газ-ауа қоспасының көлемі Vпс (текше метр/текше метр), мына формула бойынша есептеледі:

      Vпс = 1 + a * V0, мұнда:

      a – артық ауа қатынасы (1-ге тең деп алынды);

      Vо – 1 текше метр алау газын жағуға арналған ауаның стехиометриялық мөлшері, текше метр/текше метр.

      22. Vо параметрі мына формула бойынша есептеледі:



      xi – қоспадағы i-ші заттың құрамы, % (пайыз) көлем бойынша;

      y1 және у2 - жанатын қоспаның i-ші затының бір молекуласындағы көміртегі мен сутегі атомдарының саны сәйкесінше (мысалы, С2Н6 y1=2, у2=6).

      23. Газ қоспасына арналған газ-ауа қоспасының (жану өнімдерінің) жылу сыйымдылығы спс = 0,4 (килокалория/текше метр·°С (Цельсий градусы)) алау газ жану температурасы кезінде алған мәні шамамен есептейді (Тж). 1-кестедегі деректерді пайдалана отырып, газ-ауа қоспасының жылу сыйымдылығының шамасын нақтылайды және Тж соңғы шамасын есептейді.

      1 Кесте

      Газ-ауа қоспасының жылу сыйымдылығының шамасын анықтау

Жану өнімдерінің температурасы Тж, °С (Цельсий градусы)

600-800

800-1000

1000-1200

1200-1500

1500-1800

1800-2000

Жану өнімдерінің жылу сыйымдылығы спс:

килокалория/(текше метр°С (Цельсий градусы))

0,35

0,36

0,37

0,38

0,39

0,4

      24. Атмосфераға шығарылатын V1 (текше метр/секунд) газ-ауа қоспасының шығыны мына формула бойынша есептеледі:



      B – алау газының көлемдік шығыны, текше метр/секунд;

      VПС – 1 текше метр алау газын жағу кезінде алынған газ-ауа қоспасының көлемі, текше метр/ текше метр;

      Тж – газ-ауа қоспасының жану температурасы, °С (Цельсий градусы).

      25. Алау газын жағудың биік алау қондырғыларынан атмосфераға ластағыш заттардың шығарылу көзінің H (метр) биіктігі мынадай формула бойынша есептеледі:

      H = La + Lв, мұнда:

      Lа – алау ұзындығы, метр;

      hв – алау қондырғысының жер деңгейінен биіктігі, метр.

      26. Кезекші қыздырғыштарға және биіктік қондырғысының алау оқпанына түсетін табиғи газды жағудың алау қондырғыларынан атмосфераға ластағыш заттарды шығару көзінің (Н) биіктігі есептеу кезінде алау қондырғысының жер деңгейінен (hв) тең биіктігі қабылданады.

      27. Алау құбырының биіктігі (hв) газ-химия кешенінің пайдаланылатын нысаны үшін жобалау деректері бойынша қабылданады.

      28. Биіктіктегі алау қондырғылары (Wағу/Wдыб ≥ 0,2) үшін алаудың ұзындығы Lф ) мына формула бойынша есептеледі:



      Ar – келтірілген Архимед критерийі;

      Lсх/d – алаудың стехиометриялық ұзындығының шығыс саптамасының диаметріне қатынасы. (Lсх/d) параметрі 2-қосымшада келтірілген номограмма бойынша орнатылады;

      d – алаудың шығу саптамасының диаметрі, метр.

      29. Биіктіктегі алау қондырғылары (Wағу/Wдыб< 0,2) үшін алаудың ұзындығы (Lф) 15d-ге тең деп қабылданады.

      30. Алау газын жағатын беру құбырының шығыс саптамасының диаметрі (d) алау қондырғысының жобалық деректері бойынша белгіленеді.

      31. Алауды көтеру әрекетін ескеретін келтірілген Архимед критерийі (Ar), мына формула бойынша есептеледі:



      r – алау газының тығыздығы, килограмм/текше метр;

      Wағу – жанып жатқан алау газының ағу жылдамдығы, метр/секунд;

      d – алаудың шығу саптамасының диаметрі, метр.

      32. Жанатын алау газының ағу жылдамдығы Wағу (метр/секунд) мына формула бойынша есептеледі:



      B – алау газының көлемдік шығыны, текше метр/секунд;

      d – алаудың шығу саптамасының диаметрі, метр.

      33. Шығыс саптамасының диаметрі (d) биіктіктегі алау қондырғысының жобалық деректері бойынша; жағылатын қоспаның көлемдік шығыны (B) өлшеу нәтижелері бойынша қабылданады. Биіктіктегі алау қондырғыларында жағылатын қоспаның көлемдік шығыны туралы деректер болмаған жағдайда, ағу жылдамдығы қабылданатын теңдеулер:

      тұрақты төгінділер кезінде

      Wағу = 0,2 * Wдыб, метр/секунд

      мерзімді және апаттық төгінділер кезінде

      Wағу = 0,5 * Wдыб, метр/секунд, мұнда:

      Wдыб – жанып жатқан қоспадағы дыбыс жылдамдығы, метр/секунд.

      34. Жанып жатқан қоспадағы дыбыс жылдамдығын есептеу 3-қосымшада келтірілген.

      35. Биіктіктегі алау қондырғылары Wo (метр/секунд) газ-ауа қоспасының атмосфераға түсуінің орташа жылдамдығы мына формула бойынша есептеледі:



      V1 – атмосфераға шығарылатын газ-ауа қоспасының шығыны, текше метр/секунд;

      Dа – алау диаметрі, метр.

      36. Биіктіктегі алау қондырғыларында алау газын жағу кезіндегі алау диаметрі Dа (метр) мына формула бойынша есептеледі:

      Dа = 0,14 * Lф + 0,49 * d, мұнда:

      Lа – алау ұзындығы, метр;

      d – алаудың шығу саптамасының диаметрі, метр.

  Газ-химия кешендерінің алау
қондырғыларынан шығатын
ластағыш заттар
шығарындыларын
есептеу әдістемесіне
1-қосымша

Ластағыш заттардың үлестік шығарындыларының коэффициенттері

      Төмендегі кестеде бутилен, этилен, пропилен, олефиндер өндірісінде газ-химия кешені нысандары үшін ластағыш заттардың үлестік шығарындыларының коэффициенттері келтірілген.

      Ластағыш заттардың үлестік шығарындыларының коэффициенттері

Ластағыш заттар

Шығарындылар коэффициентінің мәні, килограмм/килокалория

Метанға қайта есептегенде көмірсутектер CH4

0,25*10-6

Азот оксидтері NOx

0,12*10-6

Көміртек оксиді СО

0,56*10-6

      Келесі шарт сақталғанда күйе шықпайды – жанып жатқан қоспаның ағу жылдамдығының Wағу осы жанып жатқан қоспадағы дыбыстың Wдыб таралу жылдамдығының қатынасы 0,2-ден жоғары болуы керек. Есептеу 3-қосымшада келтірілген.

      Wағу/Wдыб > 0,2 шарты орындалмаған жағдайларда күйенің шығарылу қуаты келесі формула бойынша есептеледі:

      M (күйе) = 1000 * F (күйе) * В, мұнда:

      М (күйе) – күйе шығару қуаты, грамм/секунд;

      F (күйе) – күйенің үлестік шығарындыларының коэффициенті, килограмм/текше метр;

      В – алау газының көлемдік шығыны, текше метр/секунд.

      Үлестік күйе шығару коэффициенті (F) алау қондырғысының паспорты негізінде түтіннің түссіздік деңгейімен анықталады:

      - түтіннің түссіздік коэффициенті 0-20%, түтінсіз алаулар: 0 килограмм/текше метр;

      - түтіннің түссіздік коэффициенті 20-40%, әлсіз түтінділер: 40*10-6 килограмм/текше метр;

      - түтіннің түссіздік коэффициенті 40-60%, орташа түтінділер: 177*10-6 килограмм/текше метр;

      - түтіннің түссіздік коэффициенті 60-100%, күшті түтінділер: 274*10-6 килограмм/текше метр.

  Газ-химия кешендерінің алау
қондырғыларынан шығатын
ластағыш заттар
шығарындыларын
есептеу әдістемесіне
2-қосымша

      Номограмма (L/D)

      Жанған қоспаның тығыздығы (r) және теориялық меншікті ауа ағыны (V0) кезінде стехиометриялық жалын ұзындығының шығыс саптамасының диаметріне (Lсх/d) қатынасын табуға арналған номограмма.



  Газ-химия кешендерінің алау
қондырғыларынан шығатын
ластағыш заттар
шығарындыларын
есептеу әдістемесіне
3-қосымша

Күйесіз жағу талаптарының сақталуын тексеру

      Күйесіз жағуды тексеру үшін келесі параметрлерді есептейді:

      Жанып жатқан қоспаның ағу жылдамдығы (Wағу):



      B – алау газының көлемдік шығыны, текше метр/секунд;

      d – алаудың шығу саптамасының диаметрі, метр.

      Жанатын көмірсутек қоспасындағы дыбыстың таралу жылдамдығы:



      k – адиабата көрсеткіші;

      T0 – алау газының температурасы, ֯C (Цельсий градусы);

      m – молярлық масса, килограмм/киломоль.

      Газ қоспалары үшін адиабата көрсеткіші 1,3-ке тең деп қабылданады.

      Алау газының температурасы (Т0) зертханалық өлшеу нәтижелері бойынша анықталады.

      Wағу / Wдыб >0,2 шарты сақталған жағдайда, жану кезінде күйе түзілмейді.

  Газ-химия кешендерінің алау
қондырғыларынан шығатын
ластағыш заттар
шығарындыларын
есептеу әдістемесіне
4-қосымша

Заттардың меншікті жану жылуы

Жанатын газдың құрамдас бөлігі:

Меншікті жану жылуы

Атауы

Формула

килокалория/килограмм

Метан

CH4

11957

Этан

C2H6

11355

Пропан

C3H8

11073

Изобутан

i-C4H10

10889

н-Бутан

n-C4H10

10927

2-Метилбутан

C5H12

10815

н-Гексан

C6H14

10779

Пропилен

C3H6

10939

н-Гептан

C6H6

10736

Этилмеркаптан

C2H6S

6680

Күкіртсутек

H2S

3633

н-Пентан

C5H12

10839

н-Октан

C8H18

10702

н-Нонан

C9H20

10679

н-Декан

C10H22

10659

Этилен

C 2H 4

11271

Бутен

C4H8

10822

2-Метилпропен

(CH3)2C=CH2

10753

Пентен

C5H10

10753

Пропадиен

C3H4

11066

Ацителен

C2H2

11539

Циклопентан

C5H10

10561

Циклогексан

C6H12

10475

Бензол

C6H6

9696

Толуол

C6H5CH3

9785

Метанол

CH₃OH

5043

Азот

N2

0

Су

H2O

0

Сутегі

H2

28668

Көміртегі тотығы

CO

2414

Көміртек диоксиді

CO2

0

Метилмеркаптан

CH4S

5719

Күкіртсутек

H2S

3633

Жалпы күкірт

S

3466

  Газ-химия кешендерінің алау
қондырғыларынан шығатын
ластағыш заттар
шығарындыларын
есептеу әдістемесіне
5-қосымша

Есептеу мысалдары

      Газ-химия кешендердің алау қондырғыларынан ластағыш заттардың шығарындыларын есептеу үшін негізгі параметрлерді анықтауға арналған бастапқы деректер төмендегі кестеде келтірілген. Бұл алау газының құрамдас бөлігі, құрамы, жанудың меншікті жылуы және компоненттердің молекулалық салмағы. Сондай-ақ газ тығыздығы r (1,21 килограмм/текше метр), жұмыс уақыты t (8760 сағат/жыл), массалық шығыны G (0,278 килограмм/секунд) және алау газ жану толықтығы n (0,9984), көлемдік шығыны В (0,23 текше метр/секунд), алау саптамасының шығу диаметрі d (1,12 метр) белгілі. Төмендегі кестеде есептеу мысалында қолданылатын жанатын газдың компоненттік құрамы көрсетілген.

      Жанатын газдың құрамдас бөлігі

Жанатын газдың алауға ағуы

Жанатын газдың құрамдас бөлігі:

Жанудың меншікті жылуы

Молекулалық салмағы

Құрамы

Атауы

Формула

килокалория/килограмм

килограмм/киломоль

% (пайыз) көлем

% (пайыз) масса

Азот

N2

0,000

28,0

97,61%

97,13%

Су

H2O

0,000

18,0

0,81%

0,52%

Пропилен

C3H6

10939

42,1

1,57%

2,35%

Газдың құрамы мен қасиеттері жалпыға бірдей қолданылмайды, газ-химия өндіріс объектілері үшін есептеудің мысалы ретінде ұсынылған.

      Алау газының меншікті жану жылуы келесідей есептеледі:



      Көмірсутектер шығарындыларының қуаты М (грамм/секунд) алау газын жағатын алау қондырғыларынан шығатын метанға, көміртегі оксидіне, азот оксидіне және күйеге (түтіннің мөлдірлік коэффициенті 0-20%) қайта есептегенде былай анықталады:

      М (метан) = 1000 * F * G * NHV = 1000 * 0,25 * 10-6 * 0,278 * 171,97 = 0,0119 грамм/секунд

      М (азот тотықтары) = 1000 * F * G * NHV = 1000 * 0,12 * 10-6 * 0,278 * 171,97 = 0,0057 грамм/секунд

      М (көміртек оксиді) = 1000 * F * G * NHV = 1000 * 0,56 * 10-6 * 0,278 * 171,97 = 0,0268 грамм/секунд

      M (күйе) = 1000 * F (күйе) * VГ = 1000 * 0 * 0,23 = 0 грамм/секунд

      Алау газын жағатын алау қондырғыларының i-ші ластағыш затының жалпы шығарындысы Пi (тонна/жыл):

      П (метан) = 0,0036 * t * Мi = 0,0036 * 8760 * 0,0119 = 0,377 тонна/жыл

      П (азот тотықтары) = 0,0036 * t * Мi = 0,0036 * 8760 * 0,0057 = 0,181 тонна/жыл

      П (көміртек оксиді) = 0,0036 * t * Мi = 0,0036 * 8760 * 0,0268 = 0,844 тонна/жыл

      П (күйе) = 0,0036 * t * Мi = 0,0036 * 8760 * 0 = 0 тонна/жыл

      Алау газының молярлық массасы мына өрнекпен анықталады:



      Газ және газ-конденсат қоспаларының (QH) төмен калориялық мәні зертханалық өлшеулердің нәтижелері бойынша анықталады немесе көмірсутекті газдардың эмпирикалық формуласы арқылы есептеледі:

      QH = 25,8xH2 + 30,2xCO + 85,6xCH4 + 152,3xC2H6 + 218,0xC3H8 + 283,4xC4H10 + 348,9xC5H12 + 133,8xC2H2+ 141,1xC2H4 + 205,4xC3H6 + 271,1xC4H8 + 330,6xC5H10 + 335,3xC6H6 + 55,9xH2S = 205,4*2,35+0 = 482,69 килокалория/текше метр

      Табиғи газ, газ және газ конденсат қоспалары үшін радиацияның әсерінен жоғалған энергияның үлесі е келесі формула бойынша алынады:



      V0 параметрі келесі формула бойынша есептеледі:



      1 текше метр алау газы текше метр/текше метр жағу нәтижесінде алынған газ-ауа қоспасының көлемі келесі формула бойынша есептеледі:

      Vпс = 1 + a * V0 = 1 + 1 * 0,337 = 1,337 текше метр/текше метр

      Газ-ауа қоспасының (жану өнімдерінің) жылу сыйымдылығы газ қоспасы үшін спс = 0,4 (килокалория/текше метр °С (Цельсия градусы)) болғанда қоспаның шамамен жану температурасы ТГ (°C (Цельсия градусы)) келесі формула бойынша есептеледі:



      1-кестедегі деректерді пайдалана отырып, біз газдың шамамен жылу сыйымдылығы қате таңдалған деп қорытынды жасауға болады, өйткені жану өнімдерінің шамамен температурасы спс = 0,4 кестесінде көрсетілген диапазонда емес. Бұл жағдайда жану өнімдерінің жылу сыйымдылығының жаңа жуық мәні таңдалады (691,76°С (Цельсия градусы) қоспа температурасы үшін 0,35) және есептеу қайталанады.



      Бұл жағдайда біз газдың шамамен жылу сыйымдылығы дұрыс таңдалған деп қорытынды жасауға болады, өйткені жану өнімдерінің шамамен температурасы (787,73 ° C (Цельсий градусы)) спс = 0,35 кестеде көрсетілген диапазонға кіреді.

      Атмосфераға шығарылатын газ-ауа қоспасының шығыны V1 (текше метр/секунд) келесі формула бойынша есептеледі:



      Алау газының ағу жылдамдығы келесі формула бойынша есептеледі:



      (Wағу/Wдыб < 0,2) биіктіктегі алау қондырғылары үшін жалын ұзындығы (Lф) 15d деп қабылданады.

      Lа=15d=15*1,12=16,8 метр

      Алауда газды жағуға арналған жоғары биіктіктегі алау қондырғыларынан атмосфераға ластағыш заттардың шығарылу көзінің биіктігі келесі формула бойынша есептеледі:

      H = Lа + hв = 16,8 + 95 = 111,8 метр

      Биіктік алау қондырғыларында алау газын жағу кезінде алаудың диаметрі Dа келесі формула бойынша есептеледі:

      Dа = 0,14 * Lа + 0,49 * d = 0,14 * 16,8 + 0,49 * 1,12 = 2,9 метр

      Биіктік алау қондырғылары үшін газ-ауа қоспасының атмосфераға түсуінің орташа жылдамдығы Wo (метр/секунд) келесі формула бойынша есептеледі:



  Бұйрыққа
2-қосымша

Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау, қоршаған орта және су ресурстары және энергетика министірінің күші жойылған бұйрықтарының тізбесі

      1. "Қоршаған ортаға эмиссиялардың нормативтерін айқындау әдістемесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрінің 2012 жылғы 16 сәуірдегі № 110-ө бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 7664 болып тіркелген, 2012 жылғы 12 маусымда "Егемен Қазақстан" газетінің № 220-221 (27039-27040) санында жарияланған);

      2. "Қоршаған ортаға эмиссиялар нормативтерін айқындау әдістемесі туралы" Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрінің 2012 жылғы 16 сәуірдегі № 110-ө бұйрығына өзгеріс енгізу туралы Қазақстан Республикасы Қоршаған орта және су ресурстары министрінің міндетін атқарушы 2013 жылғы 11 желтоқсандағы № 379-ө бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 9025 болып тіркелген, 2014 жылғы 15 қаңтарда "Егемен Қазақстан" газетінің № 8 (27629) санында жарияланған);

      3. "Қоршаған ортаға эмиссиялар нормативтерін айқындау әдістемесі туралы" Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрінің 2012 жылғы 16 сәуірдегі № 110-ө бұйрығына өзгерістер енгізу туралы Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2016 жылғы 8 маусымдағы № 238 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 13925 болып тіркелген, 2016 жылғы 29 шілдеде "Әділе" ақпараттық-құқықтық жүйесінде жарияланған);

      4. "Қоршаған ортаға эмиссиялардың нормативтерін айқындау әдістемесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрінің 2012 жылғы 16 сәуірдегі № 110-ө бұйрығына өзгерістер енгізу туралы Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2016 жылғы 17 маусымдағы № 254 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 13990 болып тіркелген, 2016 жылғы 5 тамызда Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде жарияланған).