Об утверждении Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к кладбищам и объектам похоронного назначения"

Приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан от 19 августа 2021 года № ҚР ДСМ-81. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 23 августа 2021 года № 24066.

В соответствии с пунктом 4 статьи 94 Кодекса Республики Казахстан "О здоровье народа и системе здравоохранения, подпунктом 113) пункта 15 Положения о Министерстве здравоохранения Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 17 февраля 2017 года № 71 ПРИКАЗЫВАЮ:

Сноска. Преамбула - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 21.04.2025 № 39 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Утвердить прилагаемые Санитарные правила "Санитарно-эпидемиологические требования к кладбищам и объектам похоронного назначения".

2. Признать утратившими силу:

1) приказ Министра национальной экономики Республики Казахстан от 26 февраля 2015 года № 138 "Об утверждении Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к кладбищам и объектам похоронного назначения" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 10646);

2) пункт 1 Перечня некоторых приказов Министерства здравоохранения Республики Казахстан и Министерства национальной экономики Республики Казахстан, в которые вносятся изменения и дополнения, утвержденного приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 5 июля 2020 года № ҚР ДСМ-78/2020 "О некоторых вопросах организации и проведения санитарно-противоэпидемических и санитарно-профилактических мероприятий" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 20935).

3. Комитету санитарно-эпидемиологического контроля Министерства здравоохранения Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства здравоохранения Республики Казахстан после его официального опубликования;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Юридический департамент Министерства здравоохранения Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

4. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра здравоохранения Республики Казахстан.

5. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр здравоохранения Республики Казахстан

А. Цой

"СОГЛАСОВАН"
Министерство информации и
общественного развития
Республики Казахстана

"СОГЛАСОВАН"
Министерство национальной
экономики Республики Казахстан

Утверждены приказом Министр здравоохранения Республики Казахстан от 19 августа 2021 года № ҚР ДСМ-81

Санитарные правила "Санитарно-эпидемиологические требования к кладбищам и объектам похоронного назначения"

Глава 1. Общие положения

1. Санитарные правила "Санитарно-эпидемиологические требования к кладбищам и объектам похоронного назначения" (далее – Санитарные правила) разработаны в соответствии с подпунктом 113) пункта 15 Положения о Министерстве здравоохранения Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 17 февраля 2017 года № 71 (далее – Положение) и определяют санитарно-эпидемиологические требования к проектированию, содержанию и эксплуатации кладбищ, организации захоронения и перезахоронения трупов, объектам похоронного назначения и на период введения ограничительных мероприятий, в том числе карантина на религиозных объектах.

Сноска. Пункт 1 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 21.04.2025 № 39 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

2. В настоящих Санитарных правилах используются следующие термины и определения:

1) культовое здание (сооружение) – место, предназначенное для богослужений, молитвенных и религиозных собраний, религиозного почитания (паломничества);

2) религиозные объекты – объекты, деятельность которых направлена на удовлетворение религиозных потребностей верующих;

3) закрытое кладбище – кладбище, зона захоронений которого полностью использована для создания новых мест захорения;

4) похоронное бюро, бюро-магазины (магазины) похоронного обслуживания – объекты, по реализации товаров и оказанию услуг для проведения траурных обрядов;

5) объекты похоронного назначения – объекты, предназначенные для ритуального обслуживания населению (кладбища, крематории, колумбарии, похоронные бюро и бюро-магазины (магазины) похоронного обслуживания);

6) кладбище – территория, специально выделенная для захоронения умерших или их останков;

7) администрация кладбища – физическое или юридическое лицо, осуществляющее организационно-распорядительные и административно-хозяйственные функции по содержанию и эксплуатации кладбища;

8) погребение (похороны) – обрядовые действия по захоронению тела (останков) умершего в землю (могилу, склеп) или преданию огню (кремации) с захоронением урны с прахом (пеплом) в могилу, склеп в соответствии с волеизъявлением покойного, вероисповеданием, обычаями и традициями, не противоречащими санитарным, природоохранным, градостроительным и иным правилам и нормам;

9) могила – место захоронения умершего или его останков;

9-1) "колумбарий - хранилище урн с прахом умерших, после их кремации;

9-2) колумбарная ниша – ячейка в колумбарии, в которую устанавливается погребальная урна;

9-3) крематорий – технологический комплекс, оборудованный печью для кремации (сжигания) умерших людей;

10) останки – неразложившиеся остатки трупа.

Сноска. Пункт 2 с изменением, внесенным приказом Министра здравоохранения РК от 21.04.2025 № 39 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 2. Санитарно-эпидемиологические требования к проектированию, содержанию и эксплуатацию кладбищ, объектов похоронного назначения

3. Не допускается размещать кладбища на территориях:

1) первого и второго поясов зон санитарной охраны источников водоснабжения и минеральных источников;

2) первой и второй зон санитарной охраны курортов;

3) затапливаемых, подверженных оползням и обвалам, заболоченных участках;

4) на берегах водоемов I и II категории, используемых населением для хозяйственно-бытовых нужд, купания и других культурно-оздоровительных мероприятий;

5) стационарно неблагополучных пунктов по сибирской язве;

6) с мощностью эффективной дозы гамма-излучения, превышающей мощность дозы на открытой местности более чем на 0,2 микроЗиверт в час.

4. Кладбища размещаются на расстоянии, считая от ограждения кладбища, расположенного ближе:

1) до первых жилых и общественных зданий, спортивно-оздоровительных и санаторно-курортных зон составляет не менее 300 метров;

2) до источника питьевого водоснабжения населения с подтверждением достаточности расстояния расчетами поясов зон санитарной охраны водоисточника и времени фильтрации составляет не менее 1000 метров.

Расстояние до первых жилых и общественных зданий, спортивно-оздоровительных и санаторно-курортных зон для закрытых кладбищ и мемориальных комплексов с захоронением составляет не менее 100 метров.

Сноска. Пункт 4 с изменением, внесенным приказом Министра здравоохранения РК от 21.04.2025 № 39 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

5. Общая площадь захоронения принимается из расчета 65-70 процентов от общей площади кладбища.

6. Месторасположение участка для кладбища и его размеры предусматриваются в проекте планировки и застройки населенного пункта с учетом возможности использования территории кладбища непосредственно после его закрытия под устройство парка или сада.

7. Похоронные бюро, бюро-магазины (магазины) похоронного обслуживания (имеющих в своем составе помещения для хранения тел умерших, подготовки их к похоронам, проведения церемонии прощания) размещаются в отдельно стоящих зданиях на расстоянии не менее 50 метров от жилых и общественных зданий.

8. Территория кладбища и входы в здания похоронного обслуживания обеспечиваются урнами для сбора мусора, площадками с контейнарами в соответствии с Санитарными правилами "Санитарно-эпидемиологические требования к сбору, использованию, применению, обезвреживанию, транспортировке, хранению и захоронению отходов производства и потребления", утвержденными приказом исполняющего обязанности Министра здравоохранения Республики Казахстан от 25 декабря 2020 года № ҚР ДСМ-331/2020 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 21934).

9. Проектирование и устройство могил:

1) расстояние между участками могил составляет по длинным сторонам не менее 1 метра, а коротким – не менее 0,5 метров;

2) глубина могилы устанавливается в зависимости от характера грунта и уровня подпочвенных вод и составляет не менее чем 1,5 метра от поверхности земли до крышки гроба (при наличии). Во всех случаях отметка для могилы составляет на 0,5 метра выше уровня грунтовых вод;

3) для умерших от особо опасных инфекций глубина могилы устанавливается на уровне 2-х метров, при этом на дне рассыпается хлорная известь слоем не менее 10 см;

4) каждая могила имеет насыпь высотой 0,5 метра (далее – надмогильный холмик) от поверхности земли. Надмогильный холмик выступает за края могилы для защиты ее от атмосферных вод.

10. Перезахоронение допускается при отсутствии особо опасных инфекционных заболеваний (сибирская язва, конго-крымская геморрагическая лихорадка) у умерших людей в течение двух первых недель с момента погребения, в последующем не ранее трех лет, в песчаных грунтах не ранее одного года по согласованию государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

11. Могила в случае извлечения останков дезинфицируется и засыпается землей, а останки из могил переносятся в ящиках с крышкой, гроб укладывается в ящик и переносится на новое место. При повреждении (не сохранности) гроба, в котором производилось захоронение, остатки гроба сжигаются в специально отведенных местах.

12. Лица, занимающиеся перезахоронением:

1) прививаются против столбняка и сибирской язвы;

2) обеспечиваются специальной одеждой и специальной обувью, средствами индивидуальной защиты (резиновые сапоги, резиновые рукавицы, респиратор или марлевая повязка, закрывающая рот и нос, комбинезон).

13. Стирка и обезвреживание специальной одежды в домашних условиях не допускается, а инструмент, применяемый при производстве работ не выносится за пределы кладбища.

14. Специальная одежда и обувь по окончании работ по эксгумации подвергаются очистке и дезинфекции в отведенных местах или сжигаются. Марлевые повязки после окончания работ по эксгумации сжигаются.

15. Транспорт после перевозки эксгумированных останков подлежит дезинфекции в соответствии в соответствии с требованиями приказа Министра здравоохранения Республики Казахстан от 12 ноября 2021 года № ҚР ДСМ-114 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 25151) "Об утверждении Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к организации и проведению санитарно-противоэпидемических, санитарно-профилактических мероприятий по предупреждению особо опасных инфекционных заболеваний".

Сноска. Пункт 15 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 21.04.2025 № 39 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

16. Погребение людей, умерших от инфекций неясной этиологии и особо опасных инфекций совершаются в оцинкованных, герметически запаянных гробах.

17. При переносе кладбищ и захоронений проводится рекультивация территорий (участков). Не используется грунт с ликвидируемых мест захоронений для планировки жилой территории.

18. В случаях обнаружения при проведении строительных работ ранее неизвестных захоронений, проводится перезахоронение останков трупа и рекультивация территории.

19. Территории кладбищ используются по истечении двадцати лет с момента его переноса. Территория в этих случаях используется только под зеленые насаждения.

Глава 3. Санитарно-эпидемиологические требования к религиозным объектам на период введения ограничительных мероприятий, в том числе карантина

20. На религиозных объектах (далее – объект), в соответствии с приказом руководителя администрации объекта назначается ответственное лицо за проведением наблюдения за персоналом культовых зданий (сооружений) с проведением опроса состояния и осуществлением термометрии.

21. В целях недопущения распространения инфекции персонал с проявлениями острых респираторных инфекций (повышенная температура, кашель, насморк) и других инфекционных заболеваний направляется для обследования в медицинскую организацию по месту жительства.

22. Администрация объекта организует обеспечение персонала культовых зданий (сооружений) достаточным запасом одноразовых медицинских или тканевых масок (далее – маска), а также дезинфицирующими салфетками, кожными антисептиками для обработки рук, дезинфицирующими средствами. Обеспечение масками сотрудников из расчета замены масок через каждые 3 часа со своевременной утилизацией использованных предметов личной гигиены.

23. В религиозных объектах обеспечивается ношение масок персоналом и священнослужителями.

24. Доступ прихожан в культовые здания (сооружения) допускается при обязательном наличии масок.

25. Для обработки рук посетителей, на видном и доступных местах (у входа, в санитарных узлах, в помещениях для проведения богослужений, в комнатах для омовения и предназначенных для распространения предметов религиозного назначения) устанавливаются кожные антисептики, санитайзеры.

26. Совершение молитв в культовых зданиях (сооружениях) осуществляется при соблюдении дистанции из расчета не менее 4 метров на человека.

27. Обеспечивается соблюдение социальной дистанции путем нанесения соответствующей разметки на полу, ограждений и барьерных лент для направления движения посетителей, недопущение мест возможного скопления людей.

28. В комнатах, отведенных для совершения религиозных ритуалов обеспечивается соблюдение санитарно-гигиенических норм.

29. Для обеспечения оптимальных условий температуры и влажности воздуха проводится ревизия (очистка, мойка, дезинфекция, замена фильтров) систем вентиляции и кондиционирования воздушной среды в соответствии с требованиями приказа Министра здравоохранения Республики Казахстан от 1 сентября 2021 года № ҚР ДСМ – 95 (зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 6 сентября 2021 года № 24230) "Об утверждении Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к дезинфекции систем вентиляции и кондиционирования воздуха.

Сноска. Пункт 29 - в редакции приказа Министра здравоохранения РК от 21.04.2025 № 39 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

30. В течение суток проводится регулярное проветривание всех помещений продолжительностью не менее 15 минут с кратностью не менее 5 раз в день.

31. С целью регулярного обеззараживания воздуха в местах скопления посетителей применяются бактерицидные лампы (используются в отсутствии посетителей и персонала) и (или) рециркуляторы воздуха (разрешается использовать в присутствии людей), в соответствии с инструкциями по эксплуатации.

32. В помещениях культовых зданий (сооружений) проводится ежедневная уборка с применением дезинфицирующих средств. Все виды работ с дезинфицирующими средствами выполняются во влагонепроницаемых герметичных перчатках.

33. Для проведения дезинфекции применяются дезинфицирующие средства, зарегистрированные и разрешенные в установленном порядке к применению на территории Республики Казахстан и Евразийского экономического союза и включенные в Единый реестр свидетельств о государственной регистрации стран Евразийского Экономического Союза, в инструкциях по применению которых указаны режимы обеззараживания объектов при вирусных инфекциях, со следующей кратностью: санитарные узлы (пол, санитарно-техническое оборудование, в том числе вентили кранов, спуск бачков унитаза) и перила обрабатываются 3 раза в день.

Глава 4. Санитарно-эпидемиологические требования к крематориям и колумбариям.

Сноска. Санитарные правила дополнены главой 4 в соответствии с приказом Министра здравоохранения РК от 21.04.2025 № 39 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

34. Колумбарии и стены скорби для захоронения урн с прахом умерших размещаются на специально выделенных участках земли. Допускается размещение колумбариев и стен скорби за пределами территорий кладбищ на обособленных участках земли на расстоянии не менее 50 м от жилых зданий, территорий лечебных, детских, образовательных, спортивно-оздоровительных, культурно-просветительных учреждений, садоводческих товариществ, коттеджной застройки, учреждений социального обеспечения населения.

35. Захоронение останков после кремации (праха) в урнах проводится в колумбариях и в могилах.

36. В составе крематориев и колумбариев предусматриваются следующие группы помещений:

1) помещения приема умерших с тамбуром, вестибюлем, холодильной камерой и помещения для сохранения умерших до кремации;

2) помещения для кремирования умерших, обработки и хранения с кремационным залом, помещением обработки кремированных останков, хранилищем урн с прахом, помещением газоочистки, ремонтной мастерской, помещениями инженерно-технической службы, санитарно-техническими помещениями, комнатой отдыха и психологической разгрузки.

37. Количество кремационных печей в крематориях определяется исходя из количества траурных обрядов, смертности населения. Пропускная способность крематория определяется в среднем из расчета один час на одну кремацию.

В составе обрядовой и обслуживающей частей крематория предусматриваются следующие помещения:

1) входная группа с вестибюлем, санузлами для посетителей и персонала, подсобными и вспомогательными помещениями;

2) обрядовая с траурным (ритуальным) залом, шлюзом, кабинетом патологоанатома, медицинским, подсобными и вспомогательными помещениями;

3) выходная группа помещений с комнатой адаптации и холлом;

4) транспортная группа помещений.

38. Помещения для людей, участвующих в похоронах изолируются от помещений, предназначенных для работы обслуживающего персонала, и обеспечивают звукоизоляцию от них помещений санузлов и вентиляционных камер (вентиляционных установок).

39. При зданиях крематориев предусматривается хозяйственный двор со складскими помещениями для хранения крупногабаритных частей и другого оборудования.

40. Все помещения, входящие в состав крематориев оборудуются системами приточно-вытяжной вентиляции с механическим побуждением. Применение систем рециркуляции воздуха не допускается.

41. Лица, занимающиеся преданием огню (кремацией):

1) прививаются против столбняка и сибирской язвы;

2) обеспечиваются средствами индивидуальной защиты – комплектом спецодежды и спецобуви (резиновые сапоги, резиновые рукавицы, респиратор или марлевая повязка, закрывающая рот и нос, комбинезон).

42. Стирка, обезвреживание и ремонт спецодежды в домашних условиях запрещается, а инструмент, применяемый при производстве работ не выносится за пределы кладбища.

43. Помещения зданий и сооружений содержатся в чистоте. Влажная уборка помещений проводится не реже одного раза в сутки.

44. К хранению уборочного инвентаря (ветошь или хозяйственные салфетки, ведра, щетки, швабры и другое) для уборки помещений зданий и сооружений предъявляются следующие требования:

1) наличие маркировки;

2) используется строго по назначению;

3) после использования промывается горячей водой с моющими средствами и просушивается;

4) хранится упорядочено в специально выделенных местах (помещениях), шкафах, стеллажах или тележках.

45. Спецодежда хранится в промаркированных отделениях шкафов в гардеробных для спецодежды и специальной обуви, отдельно от личной одежды.

46. Стирка и ремонт спецодежды производятся централизованно по мере загрязнения и износа, но не реже одного раза в месяц.

В целях исключения рисков распространения инфекционных заболеваний и особо опасных инфекций обезвреживание спецодежды проводится после каждого применения в соответствии с приказом "Об утверждении Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к организации и проведению дезинфекции, дезинсекции и дератизации", утвержденным приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 29 июля 2022 года № ҚР ДСМ-68 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 28977).

47. Санитарно-бытовые помещения, их устройство, оборудование и обеспеченность расходными материалами соответствуют числу работающих на местах погребения и в крематориях, включая в том числе гардеробную с раковиной, туалет, помещения для обогрева работающих, сушки спецодежды, комнату приема пищи.

48. Комната приема пищи (при наличии) оборудуется столами, скамейками (стульями) с гигиеническим покрытием, мебелью для хранения посуды, раковиной с подводом горячей и холодной воды, водой питьевого качества (допускается вода, расфасованная в емкости), холодильником. Допускается использование электрочайников и микроволновых печей.

"Зираттарға және жерлеу мақсатындағы объектілерге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 19 тамыздағы № ҚР ДСМ-81 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2021 жылғы 23 тамызда № 24066 болып тіркелді.

"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасы Кодексінің 94-бабының 4-тармағына, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 17 ақпандағы № 71 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі туралы ереженің 15-тармағының 113) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

Ескерту. Преамбула жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 21.04.2025 № 39 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Қоса беріліп отырған "Зираттарға және жерлеу мақсатындағы объектілерге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидалары бекітілсін.

2. Мыналардың:

1) "Зираттарға және жерлеу мақсатындағы объектілерге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 26 ақпандағы № 138 бұйрығының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10646 болып тіркелген);

2) "Санитариялық-эпидемияға қарсы және санитариялық-профилактикалық іс-шараларды ұйымдастыру мен жүргізудің кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 5 шiлдедегi № ҚР ДСМ-78/2020 бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі мен Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің өзгерістер мен толықтырулар енгізілетін кейбір бұйрықтарының тізбесінің 1-тармағы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 20935 тіркелген) күші жойылды деп танылсын.

3. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Санитариялық-эпидемиологиялық бақылау комитеті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

3) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау вице-министріне жүктелсін.

5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі	А. Цой
"КЕЛІСІЛДІ" Қазақстан Республикасының Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі
"КЕЛІСІЛДІ" Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі 2021 жылғы 19 тамыздағы № ҚР ДСМ-81 бұйрығымен бекітілген

"Зираттарға және жерлеу мақсатындағы объектілерге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидалар

1-тарау. Жалпы ережелер

1. "Зираттарға және жерлеу мақсатындағы объектілерге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидалар (бұдан әрі – Санитариялық қағидалар) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 17 ақпандағы № 71 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі туралы ереженің (бұдан әрі – Ереже) 15-тармағының 113) тармақшасына сәйкес әзірленді және зираттарды, жерлеу мақсатындағы объектілерді жобалауға, күтіп-ұстау мен пайдалануға, мәйіттерді жерлеуді және қайта жерлеуді ұйымдастыруға және діни объектілерде шектеу іс-шараларын, оның ішінде карантин енгізу кезеңіне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптарды айқындайды.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 21.04.2025 № 39 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2. Осы санитариялық қағидаларда мынадай терминдер мен анықтамалар пайдаланылды:

1) ғибадат үйі (ғимараты) – құдайға құлшылық етуге, дұға оқылатын және діни жиналыстарға, діни тәу етуге (мінажат етуге) арналған орын;

2) діни объектілер – қызметі діндарлардың діни қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған объектілер;

3) жабық зират – жерлеу аймағы жаңа жерлеу орындарын құру үшін толығымен пайдаланылған зират;

4) жерлеу бюросы, жерлеу қызметін көрсететін бюро-дүкендер (дүкендер) – қаралы рәсімдер жүргізу үшін тауарлар өткізу және қызмет көрсету бойынша объектілер;

5) жерлеу мақсатындағы объектілер – халыққа салттық қызмет көрсетуге арналған объектілер (зираттар, крематорийлер, колумбариялар, жерлеу бюролары және жерлеу қызметін көрсететін бюро-дүкендер (дүкендер));

6) зират – қайтыс болған адамдарды немесе олардың сүйегін жерлеу үшін арнайы бөлінген аумақ;

7) зират әкімшілігі – зират ұстау және пайдалану жөніндегі ұйымдастырушылық-өкімдік және әкімшілік-шаруашылық функцияларды жүзеге асыратын жеке немесе заңды тұлға;

8) көму (жерлеу) – санитариялық, табиғатты қорғау, қала құрылысы және өзге де қағидалар мен нормаларға қайшы келмейтін, қайтыс болған адамның тілегіне, діни сеніміне, әдет-ғұрыпқа және салт-дәстүрге сәйкес қайтыс болған адамның денесін (сүйегін) жерге (қабірге, табытқа) жерлеу немесе сүйегі (күлі) бар урнаны қабірге, табытқа жерлеу арқылы отқа жағу (кремациялау) бойынша әдет-ғұрып әрекеттері;

9) қабір – қайтыс болған адамдарды немесе олардың сүйегін жерлеу орыны;

9-1) колумбарий – қайтыс болған адамдарды кремациялаудан кейінгі күлі бар урналарды сақтау орны;

9-2) колумбарий қуысы – жерлеу урнасы орнатылатын колумбарийдегі ұяшық;

9-3) крематорий – қайтыс болған адамдарды кремациялауға (өртеуге) арналған пештермен жабдықталған технологиялық кешен;

10) сүйек – мәйіттің шірімеген қалдықтары.

Ескерту. 2-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 21.04.2025 № 39 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2-тарау. Зираттарды, жерлеу мақсатындағы объектілерді жобалауға, күтіп-ұстауға және пайдалануға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

3. Зираттарды:

1) сумен жабдықтау көздері мен минералды көздерді санитариялық қорғау аймақтарының бірінші және екінші белдеулерінің;

2) курортттарды санитариялық қорғанудың бірінші және екінші аймақтарының аумақтарында;

3) су басатын, сырғымаларға және құламаларға бейім, батпақты учаскелерге;

4) шаруашылық-тұрмыстық қажеттілік, шомылу және басқа да мәдени-сауықтыру іс-шаралары үшін халық пайдаланатын І және ІІ санаттардағы су қоймаларының жағалауларында;

5) күйдіргі бойынша стационарлық қолайсыз пункттерінің аумақтарында;

6) гамма-сәуленің тиімді дозасының қуаты ашық жерлерде доза қуатынан сағатына 0,2 микроЗиверттен асатын аумақтарда орналастыруға жол берілмейді.

4. Зираттар зираттың қоршауынан есептегенде:

1) бірінші тұрғын және қоғамдық ғимараттарға, спорттық-сауықтыру және санаториялық-курорттық аймақтарға дейін кемінде 300 метрді құрайтын;

2) су көзін санитариялық қорғау аймақтарының белдеулері мен сүзу уақытын есептеулерімен арақашықтықтың жеткіліктілігін растай отырып, халықты ауызсумен жабдықтау көзіне дейін кемінде 1000 метрді құрайтын қашықтықта орналастырылады.

Жабық зираттар мен жерлейтін мемориалдық кешендер үшін бірінші тұрғын және қоғамдық ғимараттарға, спорттық-сауықтыру және санаториялық-курорттық аймақтарға дейінгі қашықтық кемінде 100 метрді құрайды.

Ескерту. 4-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 21.04.2025 № 39 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

5. Жерлеудің жалпы алаңы зираттың жалпы алаңының 65-70 пайызы есебінен қабылданады.

6. Зиратқа арналған учаскенің тұрған орны және оның көлемі елді мекенді жоспарлау және салу жобасында зират аумағын тікелей ол жабылғаннан кейін саябақ немесе бақ салуға пайдалану мүмкіндігін ескере отырып көзделеді.

7. Жерлеу бюролары, жерлеу қызметін көрсететін бюро-дүкендер (дүкендер) (құрамында қайтыс болғандардың денелерін сақтауға, оларды жерлеуге дайындауға, қоштасу рәсімін өткізуге арналған үй-жайлары бар) тұрғын және қоғамдық ғимараттардан кемінде 50 метр қашықтықта бөлек тұрған ғимараттарға орналастырылады.

8. Зират аумағы және жерлеу қызметін көрсететін ғимараттарға кіреберістер қоқыс жинауға арналған урналармен, контейнерлері бар алаңдармен Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2020 жылғы 25 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-331/2020 бұйрығына сәйкес бекітілген "Өндіріс және тұтыну қалдықтарын жинауға, пайдалануға, қолдануға, залалсыздандыруға, тасымалдауға, сақтауға және көмуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына сәйкес қамтамасыз етіледі.

9. Қабірлерді жобалау және салу:

1) қабірлердің учаскелері арасындағы қашықтық ұзын жақтары бойынша кемінде 1 метрді, ал қысқа жақтары бойынша кемінде 0,5 метрді құрайды;

2) қабірдің тереңдігі топырақтың сипатына және топырақ асты суларының деңгейіне байланысты белгіленеді және жер бетінен табыттың қақпағына (бар болған жағдайда) дейін кемінде 1,5 метрді құрайды. Барлық жағдайларда қабірге арналған белгі жер асты суларының деңгейінен 0,5 метрге жоғары болады;

3) аса қауіпті инфекциялардан қайтыс болғандар үшін қабірдің тереңдігі 2 метр деңгейінде белгіленеді, бұл ретте түбіне кемінде 10 см қабатпен хлорлы әк төгіледі;

4) әрбір қабірдің жер бетінен 0,5 метрге биік үймесі (бұдан әрі – қабір үсті төмпешігі) болады. Қабір үсті төмпешігі қабірді атмосфера суларынан қорғау үшін оның шеттерін жауып тұруы тиіс.

10. Қайтыс болған адамдарда аса қауіпті инфекциялық ауру (күйдіргі, конго-қырым геморрагиялық қызбасы) болмаған жағдайда жерленген сәтінен бастап алғашқы екі апта ішінде кейіннен үш жылдан ерте емес, құмдауыт жерлерде бір жылдан ерте емес халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның келісімі бойынша қайта жерлеуге жол беріледі.

11. Сүйек алынған жағдайда қабір дезинфекцияланады және топырақ себіледі, ал қабірден алынған сүйек қақпақты жәшіктерде тасымалданады, табыт жәшікке салынады және жаңа орынға тасымалданады. Жерлеу жүргізілген табыт зақымданған (сақталмаған) жағдайда, табыттың қалдықтары арнайы бөлінген орындарда өртеледі.

12. Қайта жерлеумен айналысатын адамдар:

1) сіреспеге және күйдіргіге қарсы егіледі;

2) арнайы киіммен және аяқ киіммен, жеке қорғаныш құралдарымен (резеңке етік, резеңке қолғап, респиратор немесе ауыз бен мұрынды жабатын дәке таңғыш, комбинезон) қамтамасыз етіледі.

13. Арнайы киімді үй жағдайларында жууға және залалсыздандыруға жол берілмейді, ал жұмыс жүргізу кезінде қолданылатын құрал зираттан тыс шығарылмайды.

14. Арнайы киім және арнайы аяқ киім эксгумация бойынша жұмыс аяқталғаннан кейін арнайы бөлінген орындарда тазартылуға және дезинфекциялануға жатады немесе өртеледі. Дәке таңғыштар эксгумация бойынша жұмыс аяқталғаннан кейін өртеледі.

15. Эксгумацияланған қалдықтарды тасымалдағаннан кейін көлік "Аса қауіпті инфекциялық аурулардың алдын алу бойынша санитариялық-эпидемияға қарсы, санитариялық-профилактикалық іс-шараларды ұйымдастыруға және жүргізуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 12 қарашадағы № ҚР ДСМ-114 бұйрығының (Нормативтік құқықтық актілері мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 25151 болып тіркелген) талаптарына сәйкес дезинфекциялауға жатады.

Ескерту. 15-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 21.04.2025 № 39 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

16. Этиологиясы белгісіз инфекциялардан және аса қауіпті инфекциялардан қайтыс болған адамдарды жерлеу мырышталған, тұмшаланып дәнекерленген табыттарда жүргізіледі.

17. Зиратты және қабірлерді көшіру кезінде аумақтарды (учаскелерді) рекультивациялау жүргізіледі. Тұрғын үй аумағын жоспарлау үшін қабірлердің жойылатын орындарының топырақтары пайдаланылмайды.

18. Құрылыс жұмыстарын жүргізу кезінде бұрын белгісіз болған қабірлер анықталған жағдайларда мәйіттің сүйегін қайта көму және аумақты рекультивациялау қажет.

19. Зираттардың аумағы оны көшірген сәттен бастап жиырма жыл өткен соң пайдаланылады. Аумақ бұл жағдайларда тек жасыл көшеттер үшін ғана пайдаланылады.

3-тарау. Шектеу іс-шараларын, оның ішінде карантин енгізу кезеңінде діни объектілерге қойылатын талаптар

20. Діни объектілерде (бұдан әрі – объект) діни ғимараттардың (құрылыстардың) персоналына сауалнама жүргізу және термометрияны жүзеге асыру арқылы бақылау жүргізуге жауапты адам объект әкімшілігінің бұйрығына сәйкес тағайындалады.

21. Инфекцияның таралуына жол бермеу мақсатында жіті респираторлық инфекциялар (қызба, жөтел, мұрынның ағуы) және басқа да инфекциялық аурулар белгілері бар персонал тұрғылықты жері бойынша медициналық ұйымға тексеру үшін жіберіледі.

22. Объектінің әкімшілігі ғибадат ғимараттарының (құрылыстарының) персоналын бір рет қолданылатын медициналық немесе мата маскалардың (бұдан әрі – маска) жеткілікті қорымен, сондай-ақ қолды өңдеуге арналған дезинфекциялық сулықтармен, тері антисептиктерімен, дезинфекциялау құралдарымен қамтамасыз етуді ұйымдастырады. Пайдаланылған жеке гигиена заттарын уақтылы кәдеге жарата отырып, әрбір 3 сағат сайын маскаларды ауыстыру есебінен қызметкерлерді маскалармен қамтамасыз етуді ұйымдастырады.

23. Діни объектілерде персонал мен діни қызметшілердің маска киюі қамтамасыз етіледі.

24. Ғибадат үйлеріне (құрылыстарына) кіруге міндетті түрде маска болған жағдайда рұқсат етіледі.

25. Келушілердің қолдарын өңдеу үшін көрінетін және қолжетімді орындарда (кіреберісте, санитариялық тораптарда, құдайға құлшылық етуге арналған үй-жайларда, дәрет алуға арналған және діни мақсаттағы заттарды таратуға арналған бөлмелерде) тері антисептиктері, санитайзерлер орнатылады.

26. Ғибадат үйлерінде (құрылыстарында) намаз оқу бір адамға 4 метрден кем емес есеппен қашықтықты сақтау кезінде жүзеге асырылады.

27. Келушілердің қозғалысын бағыттау үшін еденге тиісті белгілер, қоршаулар мен тосқауыл ленталар салу, адамдар жиналуы мүмкін жерлерге жол бермеу арқылы әлеуметтік қашықтықты сақтау қамтамасыз етіледі;

28. Діни салт-жораларды орындау үшін бөлінген бөлмелерде санитариялық-гигиеналық нормалардың сақталуы қамтамасыз етіледі.

29. Ауа температурасы мен ылғалдылығының оңтайлы жағдайларын қамтамасыз ету үшін ауа ортасын желдету және баптау жүйелеріне ревизия (тазалау, жуу, дезинфекциялау, сүзгілерді ауыстыру) "Желдету мен ауаны баптау жүйелерін дезинфекциялауға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 1 қыркүйектегі № ҚР ДСМ - 95 бұйрығының (Нормативтік құқықтық актілері мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 24230 болып тіркелген) талаптарына сәйкес жүргізіледі.

Ескерту. 29-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 21.04.2025 № 39 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

30. Тәулік ішінде күніне кемінде 5 рет еселікпен ұзақтығы кемінде 15 минут барлық үй-жайларды тұрақты желдету жүргізіледі.

31. Келушілер көп жиналатын жерлерде ауаны үнемі зарарсыздандыру мақсатында бактерицидті шамдар (келушілер мен персонал болмаған кезде пайдаланылады) және (немесе) ауа рециркуляторлары (адамдардың қатысуымен пайдалануға рұқсат етіледі) пайдалану жөніндегі нұсқаулықтарға сәйкес қолданылады.

32. Ғибадат ғимараттарының (құрылыстарының) үй-жайларында дезинфекциялау құралдарын қолдана отырып, күн сайын жинау жүргізіледі. Дезинфекциялау құралдарымен жұмыстың барлық түрлері ылғал өткізбейтін герметикалық қолғаппен орындалады.

33. Дезинфекциялау жүргізу үшін белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасы мен Еуразиялық экономикалық одақтың аумағында тіркелген және қолдануға рұқсат етілген және Еуразиялық экономикалық одақ елдерінің мемлекеттік тіркеу туралы куәліктердің бірыңғай тізіліміне енгізілген, қолдану жөніндегі нұсқаулықтарда вирустық инфекциялар кезінде объектілерді зарарсыздандыру режимдері көрсетілген дезинфекциялау құралдары қолданылады, олар мынадай еселікте: санитариялық тораптар (еден, санитариялық-техникалық жабдық, оның ішінде крандардың вентильдері, унитаздың бөшкелерін түсіру) және сүйеніштер күніне 3 рет өңделеді.

4-тарау. Крематорийлер мен колумбарийлерге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар.

Ескерту. Қағидалар 4-тараумен толықтырылды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 21.04.2025 № 39 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

34. Колумбарийлер мен қайтыс болған адамдардың күлі бар урналарды жерлеуге арналған қайғы қабырғаларын арнайы бөлінген жер учаскелеріне орналастырылады. Колумбарийлер мен қайғы қабырғаларын зираттар аумағынан тыс жерлерде тұрғын үйлерден, емдеу, балалар, білім беру, спорттық-сауықтыру, мәдени-ағарту мекемелерінің, бау-бақша серіктестіктерінің, коттедждік құрылыстардың, халықты әлеуметтік қамсыздандыру мекемелерінің аумақтарынан кемінде 50 м қашықтықта оқшауланған жер учаскелерінде орналастыруға жол беріледі.

35. Кремациядан кейінгі қалдықтарды (күлді) урналарға жерлеуге колумбарийлерде және қабірлерде жүзеге асырылады.

36. Крематорийлер және колумбарийлер құрамында үй-жайлардың мынадай топтары көзделеді:

1) тамбуры, вестибюлі, тоңазытқыш камерасы бар қайтыс болған адамдарды қабылдау үй-жайлары және қайтыс болған адамдарды кремациялауға дейін сақтауға арналған үй-жайлар;

2) қайтыс болған адамдарды кремациялауға, кремация залы, кремацияланған қалдықтарды өңдеу үй-жайы, күлі бар урналар қоймасы, газ тазарту үй-жайы, жөндеу шеберханасы, инженерлік-техникалық қызмет үй-жайлары, санитариялық-техникалық үй-жайлары, демалыс және психологиялық тұрғыдан жеңілдену бөлмесі бар өңдеуге және сақтауға арналған үй-жайлар.

37. Крематорийлердегі кремациялық пештердің саны аза тұту рәсімдерінің санына, халықтың өлім-жітіміне байланысты анықталады. Крематорийдің өткізу қабілеті орташа есеппен бір кремациялауға бір сағат есебінен анықталады.

Крематорийдің салт-жоралар және қызмет көрсету бөліктерінің құрамында мынадай үй-жайлар көзделеді:

1) келушілер мен персоналға арналған вестибюль, санитариялық тораптары, қосалқы және көмекші үй-жайлары бар кіру тобы;

2) аза тұту (салт) залы, шлюзі, патолог-анатом кабинеті, медициналық, қосалқы және көмекші үй-жайлары бар салт-жоралық;

3) бейімделу бөлмесі мен холлы бар үй-жайлардың шығыс тобы;

4) үй-жайлардың көлік тобы.

38. Жерлеуге қатысатын адамдарға арналған үй-жайлар қызмет көрсетуші персоналдың жұмысына арналған үй-жайлардан оқшауланады және олардан санитариялық тораптар үй-жайларының және желдеткіш камераларының (желдеткіш қондырғылар) дыбыс оқшаулауын қамтамасыз етуі керек.

39. Крематорийлердің ғимараттарында ірі көлемді бөлшектер мен басқа да жабдықтарды сақтауға арналған қойма үй-жайлары бар шаруашылық ауласы көзделеді.

40. Крематорийлердің құрамына кіретін барлық үй-жайларды механикалық ынталандырумен жабдықтау және шығару желдету жүйелерімен жабдықталады. Ауаны қайта өңдеу жүйелерін қолдануға жол берілмейді.

41. От жағумен (кремациялаумен) айналысатын адамдар:

1) сіреспе мен сібір жарасына қарсы егіледі;

2) жеке қорғаныш құралдарымен – арнайы киім мен арнайы аяқ киім жиынтығымен (резеңке етік, резеңке қолғап, респиратор немесе ауыз бен мұрынды жабатын дәке таңғыш, комбинезон) қамтамасыз етіледі.

42. Үй жағдайында арнайы киімді жууға және залалсыздандыруға және жөндеуге тыйым салынады, ал жұмыс жүргізу кезінде қолданылатын құрал зираттан тыс жерге шығарылмайды.

43. Ғимараттар мен құрылыстардың үй-жайлары таза ұсталады. Үй-жайларды ылғалды жинау жинау күніне кемінде бір рет жүргізіледі.

44. Ғимараттар мен құрылыстардың үй-жайларын жинауға арналған жинау мүкәммалын (шүберек немесе шаруашылық сулықтар, шелектер, щеткалар, сүрткіштер және басқалар) сақтауға мынадай талаптар қойылады:

1) таңбалаудың болуы;

2) қатаң түрде қолданылу мақсатына сай пайдаланылады;

3) пайдаланылғаннан кейін жуғыш заттармен ыстық сумен жуылады және кептіріледі;

4) арнайы бөлінген орындарда (үй-жайларда), шкафтарда, сөрелерде немесе арбаларда рет-ретімен сақталады.

45. Арнайы киім жеке киімнен бөлек арнайы киім мен арнайы аяқ киімге арналған киім ілетін орындарда шкафтардың таңбаланған бөлімшелерінде сақталады.

46. Арнайы киімді жуу және жөндеу ластануына және тозуына қарай орталықтанып, бірақ айына 1 реттен сиретпей жүргізіледі.

Инфекциялық аурулар мен аса қауіпті инфекциялардың таралу тәуекелін болдырмау мақсатында арнайы киімді залалсыздандыру Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 29 шілдедегі № ҚР ДСМ-68 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 28977 болып тіркелген) "Дезинфекция, дезинсекция мен дератизацияны ұйымдастыруға және жүргізуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына сәйкес әрбір қолданғаннан кейін жүргізіледі.

47. Санитариялық-тұрмыстық үй-жайлар олардың құрылғысы, жабдығы және шығыс материалдарымен қамтамасыз етілуі қолжуғышы бар киім ілетін орындарды, дәретхананы, жұмысшыларды жылытуға, арнайы киімді кептіруге арналған үй-жайларды, тамақтану бөлмесін қоса алғанда жерлеу орындарында және крематорийлерде жұмыс істейтіндердің санына сәйкес келеді.

48. Тамақтану бөлмесі (бар болса) гигиеналық жабыны бар үстелдермен, орындықтармен (орындықтармен), ыдыс-аяқты сақтауға арналған жиһазбен, ыстық және салқын су жеткізілетін раковинамен, ауызсу сапасындағы сумен (ыдыстарға құйылған суға рұқсат етіледі), тоңазытқышпен жабдықталады. Электр шәйнектері мен қысқа толқынды пештерді пайдалануға рұқсат етіледі.