ИПС "Әділет"

В соответствии с подпунктом 2) пункта 8 статьи 398 Экологического кодекса Республики Казахстан ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемую Методику проведения анализа суммарной экологической пользы.

2. Комитету экологического регулирования и контроля Министерства экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан после его официального опубликования;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Департамент юридической службы Министерства экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр экологии, геологии
и природных ресурсов
Республики Казахстан

С. Брекешев

"СОГЛАСОВАН"
Акимат Атырауской области

"СОГЛАСОВАН"
Министерство здравоохранения
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство индустрии
и инфраструктурного развития
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство по чрезвычайным ситуациям
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство национальной экономики
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство энергетики
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Акимат Мангистауской области

Утверждена приказом
Министр экологии, геологии
и природных ресурсов
Республики Казахстан
от 27 мая 2022 года № 191

Методика проведения анализа суммарной экологической пользы

Глава 1. Общие положения

1. Настоящая Методика проведения анализа суммарной экологической пользы (далее – Методика) разработана в соответствии подпунктом 2) пункта 8 статьи 398 Экологического кодекса Республики Казахстан (далее – Кодекс) и определяет порядок проведения анализа суммарной экологической пользы.

2. Анализ суммарной экологической пользы (далее – АСЭП) представляет собой подход к отбору оптимальных методов ликвидации разливов нефти, направленный на максимальную защиту здоровья людей и охрану окружающей среды согласно пункта 7 статьи 398 Кодекса.

3. Процесс АСЭП включает следующие этапы:

1) сбор и оценка информации;

2) прогнозирование последствий;

3) поиск компромиссных решений;

4) выбор оптимальных методов.

Глава 2. Этапы проведения анализа суммарной экологической пользы

Параграф 1. Сбор и оценка информации

4. На этапе сбора и оценки информации требуется осуществить следующее:

1) определение сценария разлива, исходя из которых выявляется следующая информация: об инциденте или аварии, о поведении и движении нефти, об определении ресурсов, подверженных риску;

2) определение возможных методов ликвидации разливов нефти в соответствии с пунктом 7 статьи 398 Кодекса.

5. В соответствии с уровневым подходом к обеспечению готовности и реагированию на разливы нефти определяются сценарии возможных рисков разлива нефти, а также связанные с ними сложности реагирования и ликвидации, согласно пункту 5 Национального плана обеспечения готовности и действий к ликвидации разливов нефти на море, внутренних водоемах и в предохранительной зоне Республики Казахстан, утвержденного Совместным приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 15 мая 2018 года №182, Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 24 мая 2018 года № 376 и Министра внутренних дел Республики Казахстан от 19 мая 2018 года № 374 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 17128) (далее – Национальный план).

Для целей АСЭП рассматриваются наихудшие сценарии из вероятных случаев разлива нефти.

6. По каждому предполагаемому сценарию определяется следующая информация об инциденте или аварии:

1) местоположение;

2) тип и свойства нефти;

3) объем разлива;

4) продолжительность разлива, преобладающие гидродинамические и метеорологические условия, время года.

7. Поведение и движение нефти определяется с помощью моделирования. Моделирование поведения и траектории движения разлива нефти основывается на следующих базовых параметрах:

1) определение географической зоны, которая подвергается воздействию нефти. В каждом из выбранных сценариев закладываются параметры в соответствии с пунктом6 настоящей Методики;

2) метода наблюдения и оценки, в соответствии с подпунктом 1) пункта 4 Правил определения, согласования и принятия решения о выборе оптимальных методов ликвидации разливов нефти на море, внутренних водоемах и в предохранительной зоне Республики Казахстан на основе анализа суммарной экологической пользы, утвержденных приказом Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 2 сентября 2021 года № 353 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 24232).

8. Проводится стохастическое (или вероятностное) и детерминированное моделирование поведения и траектории движения разлива нефти.

Стохастическое моделирование, охватывающее данные гидродинамики и историю метеорологических наблюдений для прогнозирования загрязнения определенных зон, а также определяющее предохранительные (прибрежные) зоны с наибольшей вероятностью загрязнения значительными объемами нефти.

9. Детерминированное моделирование определяет траекторию движения плавающей нефти, ее толщину, концентрацию нефти в воде и (или) нефтяного загрязнения береговой линии (время достижения береговой линии и масштабы загрязнения) для определенного сценария разлива в рамках заданных условий. Данное моделирование дополняет результаты стохастического моделирования АСЭП или использоваться для прогнозирования в ходе реагирования на инцидент.

10. Определение ресурсов, подверженных риску – предусматривает сбор информации об экологических, социально-экономических и культурных ресурсах, которые попадают под воздействие разливов нефти.

11. Для АСЭП имеют значение ресурсы, чувствительные к разливам нефти и имеющие ценность для местного населения. Степень чувствительности различается для каждой местности и времени года.

Для каждого сценария определяются места и ресурсы, подверженные риску воздействия или чувствительные к воздействию разливов нефти, посредством моделирования траектории движения нефтяного разлива в сочетании с информацией о чувствительных ресурсах согласно Правил разработки карты экологической чувствительности и принятия решения по определению индекса чувствительности для ликвидации разлива нефти на море, внутренних водоемах и в предохранительной зоне Республики Казахстан, утвержденных приказом Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 24 июня 2021 года № 210 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 23246) (далее – Правила).

Источником информации о чувствительных ресурсах и их расположении является Карта экологической чувствительности для ликвидации разливов нефти на море, внутренних водоемах и в предохранительной зоне Республики Казахстан.

При отсутствии утвержденной Карты экологической чувствительности для ликвидации разливов нефти на море, внутренних водоемах и в предохранительной зоне Республики Казахстан источником информации служат научные исследования и отчеты, данные соответствующих уполномоченных органов, определенных пунктом 12 Правил, а также сведения из оценок воздействия на окружающую среду.

12. Экологические ресурсы оцениваются на уровне среды обитания в целом (не на уровне отдельных видов), социально-экономические и культурные ресурсы оцениваются как обобщенные группы и не анализируются по отдельным компонентам как пляж или зона отдыха.

При наличии риска загрязнения ресурсов, находящихся под особой защитой или имеющих высокое экологическое значение или ценность для населения, оцениваются как группа высокоценных ресурсов.

13. Ресурсными группами являются: морское дно, поверхность воды, нижняя толща воды, верхняя толща воды, воздух, береговые линии, высокоценные ресурсы, ресурсы социально-экономического значения, культурная сфера. Ресурсные группы определяются исходя от условий конкретного сценария. В сложных сценариях требуется больший уровень детализации ресурсных групп. При влиянии детализации на результаты АСЭП и выработку методов ликвидации разливов нефти, конкретные ресурсы рассматриваются по отдельности как элемент определҰнной ресурсной группы.

Выявленные и подтверждҰнные ресурсные группы вносятся в Матрицу оценки смягчения последствий разливов нефти в соответствии с приложением 1 к настоящей Методики (далее – Матрица).

14. Определить методы ликвидации разливов нефти необходимо из методов, в соответствии с пунктом 64 Национального плана.

15. Для каждого сценария готовится список осуществимых методов ликвидации разливов нефти, отобранных из обстоятельств инцидента (тип нефти, объем и свойства, преобладающие ветра и условия волнения, возможности логистического обеспечения). Данные методы включаются в Матрицу.

16. Для ликвидации нефтяного загрязнения в предохранительной зоне или ее защиты, разрабатывается отдельная Матрица. Для этой цели в Матрице уточняются и предусматриваются оптимальные способы по очистке и защите береговой линии.

Параграф 2. Прогнозирование последствий

17. Матрица с данными о ресурсных группах и методах, выработанных при этапе "Сбор и оценка информации", предусмотрена на этапе "Прогнозирование последствий".

18. Прогнозирование последствий заключается в оценке относительного воздействия на ресурсы, подверженные риску, по каждому сценарию. Сначала проводится оценка относительного воздействия на ресурсы, подверженные риску при методе ликвидации разлива нефти "оценка и наблюдение", подразумевающий невмешательство. После оцениваются практически осуществимые методы ликвидации разлива нефти на предмет их способности смягчать, усугублять или не изменять последствия метода оценка и наблюдение (невмешательства).

19. В Матрицах, где отдельные ресурсы выделены в одной ресурсной группе, оцениваются по отдельности. Ресурсы выводятся как усредненный показатель по ресурсной группе, к которой они относятся. Выделение ресурсных групп подгрупп предусмотрено в столбцах "Ресурсные группы" и "Подгруппы ресурсов" Матрицы.

20. При рассмотрении Матрицы используются оценка относительного воздействия: "нет или незначительное" (краткая форма "нет"), "низкий", "средний" и "высокий".

В сложных сценариях устанавливаются более детальные уровни: "нет", "низкий", "средний", "высокий", "экстремальный". Дополнительные уровни включаются при наличии вероятности к значительному изменению итогов АСЭП, в последующим подлежит существенным изменениям стратегии реагирования.

Оценкам относительного воздействия "нет", "низкий", "средний" и "высокий" назначаются числовые значения 1, 2, 3 и 4.

21. Эффективность каждого из методов ликвидации разливов нефти рассматривается в контексте конкретного сценария и путей воздействия на каждую ресурсную группу.

Эффективность зависит от ряда факторов, в том числе типа нефти, выветривания и объема разлива, волнения моря, степени охвата (интенсивность обработки разлитой нефти, которую обеспечивает тот или иной метод ликвидации разливов нефти) и ограничений, накладываемых логистикой. Возможности методов ликвидации разливов нефти рассматриваются как факторы, повышающие действенность, ограничения являются факторами, снижающими ее.

Предварительное прогнозирование создает основу для выделения факторов, воздействующих на последствия, для каждой комбинации метода ликвидации разливов нефти и ресурсной группы на этапе поиска компромиссных решений.

Параграф 3. Поиск компромиссных решений

22. Показатели факторов снижения воздействия определяют степень изменения оценки и характера воздействия каждого метода ликвидации разливов нефти по сравнению с методом наблюдение и оценка (невмешательство). Присвоение цифрового значения для категории показатель факторов снижения воздействия предусмотрены в столбцах B1, B2, В3, B4 и B5 Матрицы.

23. При смягчении последствий воздействия для данной ресурсной группы каким-либо методом ликвидации разливов нефти, вносится положительное число. При усугублении последствия воздействия или при возникновении нового воздействия, при каком-либо методе ликвидации разливов нефти, записывается отрицательное число. Показатели снижения воздействия на последствия предусмотрены в приложении 2 к настоящей Методике.

24. При присвоении цифрового значения для категории показатель снижения воздействия выводится показатель относительного смягчения последствий по каждому методу ликвидации разлива нефти, внесҰнном в Матрицу. Показатель потенциального относительного воздействия для каждой ресурсной группы при невмешательстве умножается на соответствующий показатель снижения воздействия каждого метода ликвидации разливов нефти.

Рассчитывается показатель относительного смягчения последствий для каждой из комбинаций ресурсной группы и метода ликвидации разливов нефти.

25. Данные показатели заносятся в столбцы A x B1, A x B2, A x B3, A x B4 и A x B5 Матрицы и обозначают относительное изменение уровня воздействия, обеспечиваемое каждым из методов ликвидации разливов нефти на каждый из ресурсов.

Показатель относительного смягчения последствий выводится из качественного ранжирования воздействий и этот показатель не считается количественной величиной воздействия.

При наличии в ресурсной группе отдельно выделенных ресурсов, по данным показателям выводится средне арифметический показатель для данной ресурсной группы. Все показатели округляются до целых чисел.

26. Показатели для каждого метода ликвидации разливов нефти суммируются в линии "Совокупный показатель относительного смягчения последствий" Матрицы. Суммарные значения представляют собой качественные прогнозы степени смягчения совокупных последствий воздействия в том или ином сценарии, обеспечиваемой каждым из методов ликвидации разливов нефти (по сравнению с отсутствием вмешательства).

27. По совокупному показателю относительного смягчения последствий проводится ранжирование методов ликвидации разливов нефти по относительной способности смягчать последствия воздействия и способствовать восстановлению. Ранжирование способствует объективному сравнению методов ликвидации разливов нефти при поиске компромисса между возможностями и ограничениями.

Параграф 4. Выбор оптимальных методов

28. Окончательная Матрица, составленная на этапе поиска компромиссных решений, используется для выбора оптимального метода или набора методов ликвидации разливов нефти для реализации в каждом из сценариев. При этом выбирается метод или методы с максимальным показателем смягчения последствий.

29. Предложение по реализации оптимальных методов представляется в виде "концепции оперативных мероприятий", которая является основой для выработки и реализации тактики и стратегии реагирования.

Концепция оперативных мероприятий, предусмотренная приложением 3 к настоящей Методике, указывает зоны или районы применения определенных методов ликвидации разливов нефти, а также, время и период применения данных методов. Для каждого сценария разлива предусмотрена своя концепция оперативных мер с выявленными оптимальными методами и зонами.

Глава 3. Заполнение матрицы оценки смягчения последствий разливов нефти

Параграф 5. Оценка относительного последствия

30. При оценке потенциального воздействия нефтяного разлива определяется система уровней для оценки масштаба воздействия (с "низкого" по "высокий") и пороговые значения, ниже которых воздействие считается незначительным.

31. Уровни воздействия "незначительное" и "не прогнозируется" определяются как "нет". Для определения данного уровня источником информации служат данные наблюдений за прошлыми разливами нефти, полученные в результате мониторинга, оценки специалистов профильного направления.

32. Определение уровня воздействий учитывает степень и масштаб воздействия (количество ресурсов, подверженных опасности, или их доля), а также время восстановления ресурсов или продолжительность воздействия.

При оказании легкого воздействие разлива нефти на небольшую долю ресурса, способного быстро восстановиться от вредного воздействия, присваивается низкий показатель воздействия. При значительном воздействии на большую долю ресурса, который, восстанавливается медленно, присваивается высокий показатель воздействия.

33. Необходимо определить вероятность воздействия нефти на тот или иной ресурс, и при наличии воздействия определяется степень или масштаб воздействия по количественной или относительной оценке.

34. Для ресурсных групп оценка степени воздействия определяется по Матрице, используемой для определения относительного воздействия на экологические ресурсы согласно приложению 4 к настоящей Методике. Уровни воздействия и периоды восстановления устанавливаются исходя из контекста АСЭП, показатели отражают относительный уровень воздействия на разные ресурсы и учитывающие местный контекст и приоритеты.

35. При наличии данных о плотности популяций и важных экологических ресурсов, проводится более точный анализ. Сведения об оценке процента популяции, расположенного в данном районе, объединены с уровнем подверженности этой популяции воздействию нефти, проводится согласно Матрицы для определения уровня подверженности к воздействию согласно приложению 5 к настоящей Методике.

Результаты данной Матрицы используются в качестве исходных данных Матрицы указанной в Приложении 1 к настоящей Методике.

36. Степень воздействия нефти на водные организмы, находящиеся в толще воды, зависит от концентрации наиболее растворимых компонентов нефти в воде и их токсичности, чувствительности подвергаемых воздействию организмов к нефти, а также продолжительности воздействия.

37. Масштаб воздействия разлива нефти на организмы, обитающие в толще воды, зависит от глубины, площади и времени воздействия нефти и ее концентрации, а также от плотности и численности водных организмов (биологической плотности или биомассы) в зоне воздействия.

38. При определении уровня потенциального воздействия на ресурсную группу "толща воды" присваивается "высокий" показатель воздействия на водную толщу:

1) разлив легкой нефти на поверхности воды покрывает площадь, несущее негативное воздействие на водоем, содержащий водные организмы на ранних стадиях развития, обитающие в верхних слоях толщи воды, в нескольких метрах от поверхности воды;

2) подводный выброс легкой нефти, при наличии чувствительных водных организмов на глубинах, которые затрагиваются шлейфом нефти вблизи источника выброса;

3) разливы, воздействующие на популяции одного или нескольких видов морских организмов, которые приводят к длительному периоду восстановления.

39. Для типов, менее растворимых или менее токсичных небольших разливов нефти в районах без значительной численности водных организмов на ранних стадиях развития или организмов с повышенной чувствительностью, определяется уровень "нет" или "низкий".

Значительная численность – численность ресурсов, определяемая исходя из численности популяции в зависимости от территории, сезона и стадии развития.

40. К числу потенциальных воздействий на водную поверхность включаются воздействия, влияющие на всю биоту, обитающую на водной поверхности, на которую возможно воздействие нефтяного разлива. В биоту входят морские птицы, морские млекопитающие и растительность.

41. При разливе нефти, площадь распространения на поверхности водоема которого приведет к негативному воздействию, плавающих птиц или морских млекопитающих, присваивается "высокий" показатель воздействия.

При разливе нефти в районах вдали от берега, где птицы, морские млекопитающие и другие организмы, обитающие на поверхности, отсутствуют, присваивается показатель воздействия "нет" или "низкий".

42. В ресурсной группе береговой линии рассматривается воздействие экологического характера. Социально-экономические или культурные объекты при воздействии на береговую зону включаются в соответствующие ресурсные группы. При оценке потенциального относительного воздействия на береговую линию для сценария разлива, в первую очередь, учитывается следующее:

1) наличие ресурсов, находящиеся под особой защитой или имеющие высокое экологическое значение, уязвимые к нефтяным разливам;

2) потенциальная степень и масштаб нефтяного загрязнения береговой линии;

3) ожидаемое длительное сохранение загрязнения без очистки береговой линии.

43. Песчаные пляжи обладают ограниченным биологическим изобилием и малой продуктивностью, им присваивается "низкий" уровень относительного воздействия.

В связи со стойкостью к воздействию нефти и малому времени сохранения нефтяного загрязнения открытым и высокоэнергетическим скалистым береговым линиям присваивается "низкий" уровень относительного воздействия.

Береговым зонам с высокопродуктивными устьями рек или камышовыми зонами, местами обитания птиц, нерестилищами и с высокой прогнозной степенью загрязнения и длительным сроком сохранения загрязнения (низкоэнергетические и/или защищенные от волнения воды зоны) присваивается "высокий" уровень воздействия.

44. При наличии в прибрежной зоне и на береговой линии любительской ловли рыбы или пляжного отдыха в ограниченных масштабах, присваивается "низкий" уровень.

Водозаборным сооружениям присваивается "высокий" уровень потенциального воздействия.

Приложение 1 к Методике
проведения анализа суммарной
экологической пользы

Матрица оценки смягчения последствий разливов нефти

Приложение 2 к Методике
проведения анализа суммарной
экологической пользы

Показатели снижения воздействия

Показатель факторов снижения воздействия	Описание
+3	значительное смягчение воздействия
+2	среднее смягчение воздействия
+1	незначительное смягчение воздействия
0	нет изменения или незначительное изменение
-1	незначительное дополнительное воздействие
-2	среднее дополнительное воздействие
-3	значительное дополнительное воздействие

Приложение 3 к Методике
проведения анализа суммарной
экологической пользы

Концепция оперативных мероприятий

Приложение 4 к Методике
проведения анализа суммарной
экологической пользы

Матрица, используемая для определения относительного воздействия на экологические ресурсы

Степень и масштаб воздействия	Период восстановления Медленное Быстрое
Степень и масштаб воздействия	>5 лет	от 3 до 5 лет	от 1 года до 3 лет	<1 года
Высокий	высокий	высокий	высокий	средний
Средний	средний	средний	средний	низкий
Низкий	Средний	низкий	низкий	низкий

Приложение 5 к Методике
проведения анализа суммарной
экологической пользы

Матрица для определения уровня подверженности к воздействию

Процент популяции в зоне воздействия	Уровень подверженности воздействию
Процент популяции в зоне воздействия	Очень высокий	Высокий	Средний	Низкий
>50%	высокий	высокий	высокий	средний
20–50%	высокий	средний	средний	низкий
<20%	средний	низкий	низкий	низкий

Қазақстан Республикасының Экология кодексінің 398-бабы 8-тармағының 2) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Жиынтық экологиялық пайдаға талдау жүргізу әдістемесі бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің Экологиялық реттеу және бақылау комитеті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оның Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің интернет-ресурсында орналастырылуын;

3) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтердің Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің Заң қызметі департаментіне ұсынылуын қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Экология, геология және табиғи ресурстар вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрі	С. Брекешев
"КЕЛІСІЛДІ" Атырау облысының әкімдігі
"КЕЛІСІЛДІ" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі
"КЕЛІСІЛДІ" Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі
"КЕЛІСІЛДІ" Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі
"КЕЛІСІЛДІ" Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі
"КЕЛІСІЛДІ" Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі
"КЕЛІСІЛДІ" Маңғыстау облысының әкімдігі

Қазақстан Республикасы
Экология, геология және
табиғи ресурстар министрі
2022 жылғы 27 мамырдағы
№ 191 Бұйрығымен
бекітілген

Жиынтық экологиялық пайдаға талдау жүргізу әдістемесі

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Жиынтық экологиялық пайдаға талдау жүргізу әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) Қазақстан Республикасы Экология кодексінің (бұдан әрі – Кодекс) 398-бабы 8-тармағының 2) тармақшасына сәйкес әзірленді және жиынтық экологиялық пайдаға талдау жүргізу тәртібін айқындайды.

2. Жиынтық экологиялық пайданы талдау (бұдан әрі – ЖЭПТ) Кодекстің 398-бабының 7-тармағына сәйкес адамдардың денсаулығын барынша қорғауға және қоршаған ортаны қорғауға бағытталған мұнайдың төгілуін жоюдың оңтайлы әдістерін іріктеу тәсілін білдіреді.

3. ЖЭПТ процесі келесі кезеңдерді қамтиды:

1) ақпаратты жинау және бағалау;

2) салдарды болжау;

3) компромистік шешімдерді іздеу;

4) оңтайлы әдістерді таңдау.

2-тарау. Жиынтық экологиялық пайдаға талдау жүргізу кезеңдері

1-параграф. Ақпаратты жинау және бағалау

4. Ақпаратты жинау және бағалау кезеңінде мыналарды жүзеге асыру талап етіледі:

1) төгілу сценарийлерін айқындау, олардың негізінде келесі: инцидент немесе авария туралы, мұнайдың қасиеті мен қозғалысы туралы, қатерге ұшырауы мүмкін ресурстарды айқындау туралы ақпарат анықталады;

2) Кодекстің 398-бабының 7-тармағына сәйкес мұнайдың төгілуін жоюдың ықтимал әдістерін айқындау.

5. Мұнайдың төгілуіне әзірлікті қамтамасыз етуге және ден қоюға деңгейлік тәсілге сәйкес Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 15 мамырдағы №182, Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 24 мамырдағы № 376 және Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2018 жылғы 19 мамырдағы № 374 бірлескен бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17128 болып тіркелген) (бұдан әрі – Ұлттық жоспар) Теңізде, Қазақстан Республикасының ішкі су айдындарында және сақтық аймағында мұнай төгілуін салдарын жоюға арналған дайындықты және іс-қыймылдарды қамтамасыз етудің ұлттық жоспарының 5-тармағына сәйкес мұнайдың төгілуі ықтимал тәуекелдерінің сценарийлері, сондай-ақ оларға байланысты ден қою және жою күрделіліктері айқындалады.

ЖЭПТ мақсаттары үшін мұнай төгілуінің ықтимал жағдайларының ең нашар сценарийлері қарастырылады.

6. Әрбір болжамды сценарий бойынша инцидент немесе авария туралы мынадай ақпарат айқындалады:

1) орналасқан жері;

2) мұнайдың типі мен қасиеттері;

3) төгілу көлемі;

4) төгілу ұзақтығы, басым гидродинамикалық және метеорологиялық жағдайлар, жыл мезгілі.

7. Мұнайдың мінез-құлқы мен қозғалысы модельдеу арқылы айқындалады. Мұнайдың төгілу әрекеті мен траекториясын модельдеу келесі базалық параметрлерге:

1) мұнайға ұшырайтын географиялық аймақты айқындау. Таңдалған сценарийлердің әрқайсысында осы Әдістеменің 6-тармағына сәйкес параметрлер қойылады;

2) Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 2 қыркүйектегі №353 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 24232 болып тіркелген) Қазақстан Республикасының теңізінде, ішкі су айдындарында және сақтандыру аймағында ЖЭПТ негізінде мұнайдың төгілуін жоюдың оңтайлы әдістерін айқындау, келісу және таңдау туралы шешім қабылдау қағидаларының 4-тармағының 1) тармақшасына сәйкес бақылау және бағалау әдісіне негізделген.

8. Мұнай төгілуінің жүріс-тұрысы мен траекториясын стохастикалық (немесе ықтималдық) және детерминистік модельдеу жүргізіледі.

Гидродинамика деректерін және белгілі бір аймақтардың ластануын болжау үшін метеорологиялық бақылаулардың тарихын қамтитын, сондай-ақ мұнайдың едәуір көлемімен ластану ықтималдығы жоғары сақтандыру (жағалау) аймақтарын анықтайтын стохастикалық модельдеу.

9. Детерминистік модельдеу өзгермелі мұнай қозғалысының траекториясын, оның қалыңдығын, мұнайдың судағы шоғырлануын және (немесе) жағалау сызығының мұнаймен ластануын (жағалау сызығына жету уақыты мен ластану масштабын) берілген шарттар шеңберінде төгілудің белгілі бір сценарийі үшін айқындайды. Бұл модельдеу ЖЭПТ стохастикалық модельдеу нәтижелерін толықтырады немесе оқиғаға жауап беру кезінде болжау үшін қолданылады.

10. Қатерге ұшырауы мүмкін ресурстарды айқындау - мұнай төгілуінің әсеріне ұшырайтын экологиялық, әлеуметтік-экономикалық және мәдени ресурстар туралы ақпарат жинауды көздейді.

11. ЖЭПТ үшін мұнайдың төгілуіне сезімтал және жергілікті халық үшін құндылығы бар ресурстар маңызды. Сезімталдық дәрежесі әр елді мекен мен жылдың уақытына байланысты өзгереді.

Әрбір сценарий үшін Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 24 маусымдағы № 210 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 23246 болып тіркелген) бекітілген экологиялық сезімталдық картасын әзірлеу және Қазақстан Республикасының теңізінде, ішкі су айдындарында және сақтандыру аймағында мұнайдың төгілуін жою үшін сезімталдық индексін айқындау бойынша шешім қабылдау қағидаларына (бұдан әрі – Қағидалар) сәйкес сезімтал ресурстар туралы ақпаратпен үйлестіре отырып, мұнай төгілуінің әсер ету тәуекеліне ұшыраған немесе оның әсеріне сезімтал орындар мен ресурстар айқындалып бекітілген.

Сезімтал ресурстар және олардың орналасуы туралы ақпарат көзі Қазақстан Республикасының теңізінде, ішкі су айдындарында және сақтық аймағында мұнайдың төгілуін жоюға арналған экологиялық сезімталдық картасы болып табылады.

Қазақстан Республикасының теңізінде, ішкі су айдындарында және сақтандыру аймағында мұнайдың төгілуін жою үшін бекітілген экологиялық сезімталдық картасы болмаған кезде, Қағидалардың 12-тармағында айқындалған тиісті уәкілетті органдардың ғылыми зерттеулері мен есептері, сондай-ақ қоршаған ортаға әсерді бағалау мәліметтері ақпарат көзі болып табылады.

12. Экологиялық ресурстар жалпы тіршілік ету ортасы деңгейінде бағаланады (жекелеген түрлер деңгейінде емес), әлеуметтік-экономикалық және мәдени ресурстар сондай-ақ жалпыланған топтар ретінде бағаланады және жекелеген компоненттер бойынша талданбайды.

Ерекше қорғалатын немесе халық үшін экологиялық маңызы жоғары немесе құндылығы бар ресурстардың ластану қаупі болған кезде, олар жоғары бағалы ресурстар тобы болып біріктіріледі.

13. Ресурстық топтар: теңіз түбі, су беті, судың төменгі қабаты, судың жоғарғы қабаты, ауа, жағалау сызықтары, жоғары құнды ресурстар, әлеуметтік-экономикалық маңызы бар ресурстар, мәдени сала. Ресурстық топтар нақты сценарийдің шарттары негізінде анықталады. Күрделі сценарийлерде ресурстық топтардың егжей-тегжейлі деңгейі қажет. Нақтылау ЖЭПТ нәтижелеріне және мұнайдың төгілуін жою әдістерін әзірлеуге әсер еткен кезде нақты ресурстар жеке-жеке белгілі бір ресурстық топтың элементі ретінде қаралады.

Анықталған және расталған ресурстық топтар осы Әдістемеге 1-қосымшаға сәйкес мұнайдың төгілуі салдарын жұмсарту бағалау матрицасына (бұдан әрі - Матрица) енгізіледі.

14. Мұнай төгілімдерін жою әдістерін Ұлттық жоспардың 64-тармағына сәйкес әдістерден айқындау қажет.

15. Әрбір сценарий үшін инцидент жағдайларынан іріктелген мұнайдың төгілуін жоюдың жүзеге асырылатын әдістерінің тізбесі әзірленеді (мұнайдың түрі, көлемі мен қасиеттері, басым жел мен толқын жағдайлары, логистикалық қамтамасыз ету мүмкіндіктері). Бұл әдістер матрицаға енеді.

16. Сақтандыру аймағында мұнаймен ластануды жою немесе оны қорғау жөнінде шаралар қолдану қажет болған жағдайларда жеке Матрица әзірленеді. Осы мақсатта Матрицада жағалау сызығын тазалау және қорғау бойынша оңтайлы тәсілдер нақтыланады және көзделеді.

2-параграф. Салдарды болжау

17. "Ақпаратты жинау және бағалау" кезеңінде әзірленген ресурстық топтар мен әдістер туралы деректері бар Матрица "салдарын болжау" кезеңінде көзделген.

18. Салдарды болжау әр сценарий бойынша тәуекелге ұшыраған ресурстарға салыстырмалы әсерді бағалау болып табылады. Біріншіден, араласпауды білдіретін "Бағалау және бақылау" мұнай төгілуін жою әдісі кезінде тәуекелге ұшырайтын ресурстарға салыстырмалы әсерді бағалау жүргізіледі. Мұнай төгілуін жоюдың іс жүзінде жүзеге асырылатын әдістері бағалау және бақылау (араласпау) әдісінің салдарын жұмсарту, күшейту немесе өзгертпеу қабілеті тұрғысынан бағаланады.

19. Бір ресурстық топта жеке ресурстар бөлінген матрицаларда жеке-жеке бағаланады. Ресурстар олар жататын ресурстық топ бойынша орташа көрсеткіш ретінде көрсетіледі. Кіші топтардың ресурстық топтарын бөлу матрицаның "ресурстық топтар" және "ресурстардың кіші топтары" бағандарында қарастырылған.

20. Матрицаны қарау кезінде салыстырмалы әсерді бағалау қолданылады: "жоқ немесе елеусіз" ("жоқ" қысқаша нысаны), "төмен", "орташа" және "жоғары".

Күрделі сценарийлерде неғұрлым егжей-тегжейлі деңгейлер белгіленеді (мысалы, "жоқ", "төмен", "орташа", "жоғары", "экстремалды"). Қосымша деңгейлер ЖЭПТ қорытындыларының елеулі өзгеруіне ықтималдық болған кезде енгізіледі, бұл кейіннен ден қою стратегиясының елеулі өзгерістеріне жатады.

"Жоқ", "төмен", "орташа" және "жоғары" салыстырмалы әсерінің бағалары 1, 2, 3 және 4 сандық мәндеріне тағайындалады.

21. Мұнайдың төгілуін жою әдістерінің әрқайсысының тиімділігі нақты сценарий және әрбір ресурстық топқа әсер ету жолдары тұрғысынан қаралады.

Тиімділік бірқатар факторларға, соның ішінде мұнай түріне, ауа-райына және төгілу көлеміне, теңіз толқуларына және қамту деңгейіне байланысты(мұнайдың төгілуін жоюдың қандай да бір әдісі қамтамасыз ететін төгілген мұнайды өңдеу қарқындылығы) және логистика қоятын шектеулер. Мұнайдың төгілуін жою әдістерінің мүмкіндіктері пәрменділікті арттыратын факторлар ретінде қарастырылады, шектеулер оны төмендететін факторлар болып табылады.

Алдын ала болжау компромистік шешімдерді іздеу кезеңінде мұнайдың төгілуін жою әдісі мен ресурстық топтың әрбір комбинациясы үшін салдарларға әсер ететін факторларды бөліп көрсетуге негіз жасайды.

3-параграф. Компромистік шешімдерді іздеу

22. Әсерді төмендету факторларының көрсеткіштері бақылау және бағалау (араласпау) әдісімен салыстырғанда мұнайдың төгілуін жоюдың әрбір әдісінің бағасының өзгеру дәрежесін және әсер ету сипатын айқындайды. Матрицаның B1, B2, B3, B4 және B5 бағандарында әсердің төмендеу факторларының көрсеткіші санатына сандық мән беру қарастырылған.

23. Осы ресурстық топ үшін мұнайдың төгілуін жоюдың қандай да бір әдісімен әсер ету салдарын жұмсарту кезінде оң сан енгізіледі. Және керісінше, әсер ету салдары күшейген кезде немесе жаңа әсер пайда болған кезде, мұнайдың төгілуін жоюдың қандай да бір әдісі кезінде теріс сан жазылады. Салдарға әсер етуді төмендету көрсеткіштері осы Әдістемеге 2-қосымшада көзделген.

24. Әсер етуді төмендету көрсеткіші санаты үшін сандық мән беру кезінде матрицаға енгізілген мұнайдың төгілуін жоюдың әрбір әдісі бойынша салдарды салыстырмалы жұмсарту көрсеткіші шығарылады. Араласпаған кезде әрбір ресурстық топ үшін әлеуетті салыстырмалы әсер ету көрсеткіші мұнайдың төгілуін жоюдың әрбір әдісінің әсерін төмендетудің тиісті көрсеткішіне көбейтіледі.

Ресурстық топтың әрбір комбинациясы және мұнай төгілімдерін жою әдісі үшін салдарды салыстырмалы жұмсарту көрсеткіші есептеледі.

25. Бұл көрсеткіштер матрицаның a x B1, a x B2, a x B3, A X B4 және A x B5 бағандарына енгізіледі және ресурстардың әрқайсысына мұнайдың төгілуін жою әдістерінің әрқайсысы қамтамасыз ететін әсер ету деңгейінің салыстырмалы өзгеруін білдіреді.

Салыстырмалы жұмсарту көрсеткіші әсердің сапалық рейтингісінен алынады және бұл көрсеткіш әсердің сандық мәні болып саналмайды.

Ресурстық топта жеке бөлінген ресурстар болған кезде осы көрсеткіштер бойынша осы ресурстық топ үшін орташа арифметикалық көрсеткіш шығарылады. Барлық көрсеткіштер бүтін сандарға дөңгелектенеді.

26. Мұнайдың төгілуін жоюдың әрбір әдісі үшін көрсеткіштер матрицаның "салдарды салыстырмалы жұмсартудың жиынтық көрсеткіші" желісінде жинақталады. Жиынтық мәндер мұнайдың төгілуін жою әдістерінің әрқайсысы қамтамасыз ететін қандай да бір сценарийде (араласудың болмауымен салыстырғанда) әсердің жиынтық салдарын жұмсарту дәрежесінің сапалы болжамдарын білдіреді.

27. Салдарды салыстырмалы жұмсартудың жиынтық көрсеткіші бойынша мұнайдың төгілуін жою әдістерін ықпал ету салдарын жұмсартудың және қалпына келтіруге ықпал етудің салыстырмалы қабілеті бойынша саралау жүргізіледі. Саралау мүмкіндіктер мен шектеулер арасындағы компромисс іздеу кезінде мұнай төгілімдерін жою әдістерін объективті салыстыруға ықпал етеді.

4-параграф. Оңтайлы әдістерді таңдау

28. Компромистік шешімдерді іздеу кезеңінде жасалған түпкілікті Матрица әр сценарийде жүзеге асыру үшін оңтайлы әдісті немесе мұнай төгілуін жою әдістерін таңдау үшін қолданылады. Бұл жағдайда салдарды жұмсарту әдісі немесе барынша жұмсарту көрсеткішімен әдістер таңдалады.

29. Оңтайлы әдістерді іске асыру жөніндегі ұсыныс әрекет ету тактикасы мен стратегиясын әзірлеу және іске асыру үшін негіз болып табылатын "жедел іс-шаралар тұжырымдамасы" түрінде ұсынылады.

Осы Әдістемеге 3-қосымшада көзделген жедел іс-шаралар тұжырымдамасында мұнайдың төгілуіне қарсы әрекет етудің жекелеген әдістерін қолдану аймақтары немесе аудандары, сондай-ақ осы әдістерді қолдану уақыты мен кезеңі көрсетілген. Әр төгілу сценарийінде оңтайлы әдістер мен аймақтары анықталған операциялық шаралар туралы өз тұжырымдамасы көзделген.

3-тарау. Мұнайдың төгілуі салдарын жұмсартуды бағалау матрицасын толтыру 5- параграф. Салыстырмалы әсерін бағалау

30. Мұнай төгілуінің әлеуетті әсерін бағалау кезінде әсер ету ауқымын бағалау үшін деңгейлер жүйесі ("төмен" - нен "жоғары" - ға дейін) және одан төмен әсер ету шамалы болып саналатын шекті мәндер айқындалады.

31. "Елеусіз" және "болжанбаған" әсер ету деңгейлері "жоқ" ретінде анықталады. Бұл деңгейді анықтау үшін, профильді бағыттағы мониторингтің, мамандардың бағалауы нәтижесінде алынған өткен мұнайдың төгілуі туралы қадағалау деректері, ақпарат көзі болады.

32. Әсер ету деңгейін айқындау әсер ету дәрежесі мен ауқымын (қауіпке ұшыраған ресурстар санын немесе олардың үлесін), сондай-ақ ресурстарды қалпына келтіру уақытын немесе әсер ету ұзақтығын ескереді.

Мұнайдың төгілуі зиянды әсерден салыстырмалы түрде тез қалпына келтіруге қабілетті ресурстың аз ғана бөлігіне жеңіл әсер ететін жағдайларда төмен әсер ету көрсеткіші беріледі. Егер ресурстың үлкен үлесі айтарлықтай әсер етсе және баяу қалпына келсе, әсер етудің жоғары бағасы тағайындалады.

33. Мұнайдың қандай да бір ресурсқа әсер ету ықтималдығын айқындау қажет және әсер ету болған кезде сандық немесе салыстырмалы бағалау бойынша әсер ету дәрежесі немесе ауқымы айқындалады.

34. Ресурстық топтар үшін әсер ету дәрежесін бағалау осы Әдістемеге 4-қосымшаға сәйкес экологиялық ресурстарға салыстырмалы әсер етуді айқындау үшін пайдаланылатын матрица бойынша айқындалады. Әсер ету деңгейлері мен қалпына келтіру кезеңдері ЖЭПТ мәнмәтініне сүйене отырып белгіленеді, көрсеткіштер әртүрлі ресурстарға әсер етудің салыстырмалы деңгейін көрсетеді және жергілікті мәнмәтін мен басымдықтарды ескереді.

35. Популяция тығыздығы және маңызды экологиялық ресурстар туралы деректер болған кезде неғұрлым дәл талдау жүргізіледі. Осы ауданда орналасқан популяция пайызын бағалау туралы мәліметтер осы популяцияның мұнай әсеріне ұшырау деңгейімен біріктірілген, осы Әдістемеге 5-қосымшаға сәйкес әсер етуге ұшырау деңгейін айқындау үшін қолданылатын матрицаға сәйкес жүргізіледі.

Осы Матрицаның нәтижелері осы Әдістемеге 1-қосымшада көрсетілген Матрицаның бастапқы деректері ретінде пайдаланылады.

36. Мұнайдың су бағанындағы су организмдеріне әсер ету дәрежесі мұнайдың судағы неғұрлым еритін компоненттерінің концентрациясына және олардың уыттылығына, организмдердің мұнайға әсеріне сезімталдығына, сондай-ақ әсер ету ұзақтығына байланысты.

37. Мұнай төгілуінің су бағанында өмір сүретін организмдерге әсер ету ауқымы мұнайдың әсер ету тереңдігіне, ауданына және уақытына және оның концентрациясына, сондай-ақ әсер ету аймағындағы су организмдерінің тығыздығы мен санына (биологиялық тығыздық немесе биомасса) байланысты.

38. Су бағанының ресурстық тобына ықтимал әсер ету деңгейін анықтау кезінде су бағанына әсер етудің "жоғары" көрсеткіші беріледі.

1) су бетіне жеңіл мұнайдың төгілуі су қоймасына теріс әсер ететін, су бағанының жоғарғы қабаттарында, су бетінен бірнеше метр қашықтықта мекендейтін, дамудың ерте сатыларындағы су организмдерін қамтитын ауданды қамтиды;

2) шығару көзіне жақын мұнай шлейфімен әсер ететін тереңдіктерде сезімтал су ағзалары болған кезде жеңіл мұнайдың су астындағы шығарындысы;

3) теңіз организмдерінің бір немесе бірнеше түрлерінің популяциясына әсер ететін, ұзақ қалпына келу кезеңіне әкелетін төгілулер.

39. Дамудың ерте сатыларында су организмдерінің елеулі саны жоқ аудандарда немесе сезімталдығы жоғары организмдерде мұнайдың аз еритін немесе аз уытты шағын төгілуі типтері үшін "жоқ" немесе "төмен" деңгейі айқындалады.

Елеулі саны - аймаққа, маусымға және даму сатысына байланысты популяция санына қарай айқындалатын ресурстар саны.

40. Су бетіне ықтимал әсер ету қатарына мұнай төгілуі мүмкін су бетінде өмір сүретін бүкіл биотаға әсер ететін әсерлер кіреді. Биотаға теңіз құстары, теңіз сүтқоректілері және өсімдіктер кіреді.

41. Су айдынының бетінде таралу ауданы теріс әсер етуге әкелетін мұнайдың төгілуі кезінде қалқымалы құстар немесе теңіз сүтқоректілері "жоғары" әсер ету көрсеткішіне ие болады.

Жағалаудан алыс жерлерде құстар, теңіз сүтқоректілері және жер бетінде өмір сүретін басқа организмдер жоқ жерлерде мұнай төгілген кезде әсер ету көрсеткіші "жоқ" немесе "төмен" болады.

42. Жағалау сызығының ресурстық тобы экологиялық сипаттағы әсерді қарастырады. Әлеуметтік-экономикалық немесе мәдени объектілер жағалау аймағына әсер еткен кезде тиісті ресурстық топтарға енгізіледі. Төгілу сценарийі үшін жағалау сызығына ықтимал салыстырмалы әсерді бағалау кезінде бірінші кезекте мыналар ескеріледі:

1) мұнайдың төгілуіне ерекше қорғалатын немесе жоғары экологиялық маңызы бар ресурстардың болуы;

2) жағалау жиегіндегі мұнаймен ластанудың ықтимал дәрежесі мен масштабы;

3) жағалау сызығын тазаламай ластанудың күтілетін ұзақ сақталуы.

43. Құмды жағажайлар көбінесе биологиялық көптігі шектеулі және өнімділігі төмен, оларға салыстырмалы әсердің "төмен" деңгейі беріледі.

Мұнайдың әсеріне төзімділігіне және мұнаймен ластанудың қысқа уақытына байланысты ашық және жоғары энергиялы жартасты жағалау сызықтарына салыстырмалы әсер етудің "төмен" деңгейі тағайындалады.

Жоғары өнімді өзен сағалары немесе қамыс аймақтары, құстардың мекендеу орындары, уылдырық шашатын жерлер бар және ластанудың жоғары болжамды деңгейі және ластануды ұзақ сақтау мерзімі бар (төмен энергетикалық және/немесе су толқуынан қорғалған аймақтар) жағалау аймақтарына әсер етудің "жоғары" деңгейі беріледі.

44. Жағалау аймағында және жағалау сызығында шектеулі ауқымда әуесқойлық балық аулау немесе жағажай демалысы болған кезде "төмен" деңгей беріледі.

Су тарту құрылысжайларына әлеуетті әсердің "жоғары" деңгейі беріледі.

Жиынтық экологиялық пайдаға
талдау жүргізу әдістемесіне
1-қосымша

Мұнайдың төгілуі салдарын жұмсартуды бағалау матрицасы

Жиынтық экологиялық пайдаға
талдау жүргізу әдістемесіне
2-қосымша

Әсерді төмендету көрсеткіші

Салдардың төмендеу факторларының көрсеткіші	Мазмұны
+3	әсерді біршама жеңілдету
+2	әсерді орташа жеңілдету
+1	әсерді аз ғана жеңілдету
0	өзгеріс жоқ немесе біршама өзгерістер
-1	аз ғана қосымша әсерлер
-2	орташа қосымша әсерлер
-3	аз ғана қосымша әсерлер

Жиынтық экологиялық пайдаға
талдау жүргізу әдістемесіне
3-қосымша

Жедел іс-шаралар тұжырымдамасы

Жиынтық экологиялық пайдаға
талдау жүргізу әдістемесіне
4-қосымша

Экологиялық ресурстарға салыстырмалы әсерін айқындау үшін қолданылатын матрица

Әсердің деңгейі мен көлемі	Қалыпқа келу кезеңі Ақырын Жылдам
Әсердің деңгейі мен көлемі	>5 жыл	3 - 5 жылға дейін	1-3 жылға дейін	<1 жыл
Жоғары	жоғары	жоғары	жоғары	орташа
Орташа	жоғары	орташа	орташа	төмен
Төмен	орташа	төмен	төмен	төмен

Жиынтық экологиялық пайдаға
талдау жүргізу әдістемесіне
5-қосымша

Әсер етуге ұшырау деңгейін айқындау үшін қолданылатын матрица

Әсер ету аумағында популяция пайызы	Әсер етуге ұшырау деңгейі
Әсер ету аумағында популяция пайызы	Өте жоғары	Жоғары	Орташа	Төмен
>50%	жоғары	жоғары	жоғары	орташа
20–50%	жоғары	орташа	орташа	төмен
<20%	орташа	төмен	төмен	төмен

Об утверждении Методики проведения анализа суммарной экологической пользы