Об утверждении стандартов казахских пород собак

Приказ и.о. Министра экологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 30 марта 2023 года № 101. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 30 марта 2023 года № 32180.

Примечание ИЗПИ!
Вводится в действие с 01.07.2023.

В соответствии с подпунктом 3-2) статьи 9 Закона Республики Казахстан "Об охране, воспроизводстве и использовании животного мира", ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые стандарты казахских пород собак.

2. Комитету лесного хозяйства и животного мира Министерства экологии и природных ресурсов Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан после его официального опубликования;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа представление в Департамент юридической службы Министерства экологии и природных ресурсов Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра экологии и природных ресурсов Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие с 1 июля 2023 года и подлежит официальному опубликованию.

И.о. министра экологии и природных ресурсов Республики Казахстан

З. Сулейменова

Утвержден приказом исполняющего обязанности Министра экологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 30 марта 2023 года № 101

Стандарты казахских пород собак

Сноска. Стандарты казахских пород собак - в редакции приказа Министра экологии и природных ресурсов РК от 03.05.2024 № 92 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Казахский тазы
№		Раздел	Описание стандарта			Недостатки		Пороки
1.		Происхождение	Казахстан
2.		Применение	Охота: поиск, преследование, поимка зверя. Курсинг.
3.		Классификация Международной кинологической федерации (FCI)	Группа 10. Борзые. Секция 1. Длинношерстные борзые или борзые с украшающей шерстью. С рабочими испытаниями.
4.		Краткая историческая справка	Исторически район распространения породы – Казахстан и Средняя Азия. Тазы известна с глубокой древности и упоминается в эпосе коренных народов. Издревле и по сей день используется для охоты на зайца, лисицу, копытных и некоторых других зверей. Работает как самостоятельно, так и в своре, а также совместно с ловчими птицами, что особо ценится.
5.		Общий вид	Собака близкого к квадрату формата, сухого-крепкого типа сложения, пропорциональная, среднего и выше среднего роста, с очень развитой сухой мускулатурой, гармоничная, элегантная, грациозная. Половой диморфизм выражен.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.		Грубое, нежное сложение, приземистость. Кобели в сучьем типе.
6.		Важные пропорции	Высота в локте несколько больше половины высоты в холке. Высота в холке равна или чуть больше высоты в крестце. Длина морды чуть меньше длины черепа.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.
7.		Поведение/ Темперамент	Темперамент уравновешенный, подвижный. Обладает высокой скоростью оценки ситуации и принятия решений. Недоверчивая к посторонним. В быту – спокойная и ненавязчивая, с большим чувством собственного достоинства, нетерпимая к грубому обращению. На охоте азартная, маневренная, обладает высокой резвостью и выносливостью на длинных дистанциях. Универсальна – отличается зоркостью, поиском, может апортировать.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.
8.		Голова	Пропорциональная общему сложению, сухая, довольно длинная. При осмотре сверху и в профиль представляет собой заостренный клин. Линия морды параллельна или чуть опущена относительно линии лба.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.
9.		Черепная часть головы	Череп: Умеренно широкий, длина несколько больше или равна ширине, сужающийся по направлению к глазам, лоб плоский, с небольшой ложбинкой посередине, образованной развитой мускулатурой. Затылочный бугор умеренно выражен. Надбровные дуги выражены слабо. Переход от лба к морде: Плавный, слабо выражен.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.		Куполообразный череп.
10.		Лицевая часть головы	Мочка носа: Черная, однотонно окрашенная, у светлых собак может быть несколько светлее. Морда: Немного короче черепа, сухая, отчетливо сужающаяся к мочке носа. Губы: Тонкие, плотно прилегающие к челюстям, полностью пигментированные. Скулы: Развитые, но не выступающие.			Любое отклонение от вышеперечисленных пунктов стандарта является недостатком и чем больше отклонение, влияющее на здоровье собаки и способность выполнять традиционную работу, тем серьезнее недостаток.		Депигментированная мочка носа. Морда длиннее черепа, тупая, широкая у мочки носа. Отвисающие губы.
11.		Челюсти/Зубы	Прикус ножницеобразный. Челюсти крепкие. Зубы крупные, белые. Полный комплект зубов. Резцы у основания стоят в линию.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.		Прямой прикус у собак до 6-ти лет, отсутствие одного или более пре-моляров из числа Р2, P3, P4 в нижней челюсти, если отсутствие не является результатом травмы.
12.		Глаза	Большие, косо поставленные, слегка выпуклые, темного цвета, разрез глаз миндалевидный. Веки тонкие, сухие, полностью пигментированные. Взгляд живой, выразительный.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.		Глубоко посаженные, маленькие, прямо поставленные, желтые, серые. Депигментированные веки.
13.		Уши	Висячие, длинные, тонкие, с широким основанием, округленными концами. Поставлены чуть выше или на уровне глаз. Конец вытянутого вперед уха свободно достигает угла рта. В спокойном состоянии уши прилегают к скулам, в возбужденном – собака разворачивает их вперед, приподнимая на хрящах.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.		Толстые, заостренные на концах, короткие (не доходящие до угла рта более чем на 2 см), затянутые назад, неподвижные.
14.		Шея	Примерно равна длине головы, слегка сжатая с боков, крепкая, мускулистая. Косо поставленная (под углом около 45° к горизонту).			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.		Излишне короткая, низко поставленная.
15.		Линия верха	В свободной стойке расслабленная, с плавным легким прогибом. В движении и напряженной стойке от холки прямая, упругая, прочная. В области диафрагмального позвонка небольшое углубление (переслежина).			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.		В форме выпуклой дуги, образованной спиной и поясницей
16.		Холка	Хорошо выраженная, длинная, широкая, мускулистая.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.		Не выраженная холка
17.		Спина	Крепкая, широкая, с хорошо развитой мускулатурой.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.
18.		Поясница	Почти прямая, крепкая, широкая, с хорошо развитой мускулатурой.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.
19.		Круп	Довольно длинный, широкий, плоский, покатый. Маклоки выделяются, расстояние между ними составляет не менее 8 см для кобелей, и не менее 7 см для			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.		Короткий круп.
20.		Грудь	Глубокая, длинная. При осмотре в профиль нижняя точка груди расположена сразу за локтевыми суставами и на их уровне. Грудная клетка, несколько уплощенная в области передних ребер, постепенно расширяется по направлению к ложным ребрам. В сечении - вверху широкая, книзу сужающаяся. Хороший изгиб ребер. Благодаря коротким ложным ребрам линия низа имеет подрыв. Передний выступ грудной кости не выступает.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.		Мелкая (не доходящая до уровня локтей более, чем на 2 см), короткая, плоская. Выдающийся выступ грудной кости и развитая спереди грудь.
21.		Линия низа и живот	Живот хорошо подобран. Паха подтянуты.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.		Не выраженный подрыв.
22.		Хвост	Довольно низко посаженный, тонкий, в длину достигает скакательного сустава, саблевидный, на конце образует небольшое кольцо либо полукольцо (крутой крючок), образованное несросшимися позвонками. В спокойном состоянии опущен, в движении может быть поднят чуть выше линии спины.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.		Прямой, штопором, в кольце заваленный на спину. Залом. Сросшиеся позвонки на конце.
23.		Конечности	Длины лопатки, плечевой кости, предплечья, бедра и голени приблизительно равны.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.
24.		Передние конечности	Общий вид: Длинные, сухие, мускулистые, при осмотре спереди прямые и параллельные. Лопатка: Длинная, косо поставленная, угол плечелопаточного сочленения умеренно выражен. Плечевая кость: С хорошо развитой мускулатурой. Локоть: Направлен строго назад. Предплечье: Сухое, овального сечения. Запястный сустав: Не выделяется. Пясть: Слегка наклонная. Передняя лапа: Сухая, овальной формы, сводистая, пальцы собранные. Когти направлены в землю.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.		Отвесные пясти. Округлая лапа.
25.		Задние конечности	Общий вид: При осмотре сзади прямые и параллельные, поставлены шире передних, с хорошо развитой сухой мускулатурой. Бедро: Длинное, широкое, с хорошо развитой рельефной мускулатурой. Колено: Выраженный угол сочленения. Голень: Сухожилия хорошо развитые, пяточный бугор округлый, хорошо выраженный. Скакательный сустав: С выраженным углом. Плюсна: Почти отвесная. Задняя лапа: Сухая, овальной формы, сводистая, пальцы собранные. Чуть длиннее передней. Когти направлены в землю.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.		Округлая лапа.
26.		Движения	Легкая, экономичная, свободная рысь. При поиске – короткий галоп, при преследовании зверя – стремительный карьер.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.
27.		Кожа	Тонкая, эластичная, плотно прилегающая, без складок.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.
28.		Шерсть	Мягкая, гладкая, прямая, плотно прилегающая, летом почти без подшерстка. В зимний период подшерсток может быть хорошо развитым. По корпусу короткая, около 3 см (в области поясницы). На ушах мягкая, удлиненная, слегка волнистая шерсть образует "бурки", покрывающие все ухо и спускающиеся ниже концов ушей. На задних сторонах передних и задних конечностей очесы. На передних конечностях редкие и короткие очесы доходят до запястных суставов, а на задних - более длинные, до середины голени. На нижней стороне хвоста, примерно от середины и до кончика, удлиненный (около 10 см) волос образует негустой подвес. На лапах между пальцами мягкий волос. До полутора лет допускается легкое опушение на передних конечностях до середины предплечья и на задних конечностях до скакательного сустава, а также по ребрам и нижней части груди. Небольшой хохолок на голове допустим только у щенков.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.		По корпусу курчавая, грубая, волнистая. Длинная шерсть на спине, груди, животе. Полное отсутствие "бурок". Хохолок на голове у взрослой собаки.
29.		Окрас	Рыжий всех оттенков (от светло-полового до красного), серый и зонарный всех оттенков, белый, черный. Допускаются: осветление окраса на конечностях, животе, груди, шее, морде; светлые пятна подпала в местах обычного расположения; небольшие белые отметины на морде, лбу, горле, груди, на лапах, на кончике хвоста; крап на белых отметинах; маска на морде (светлая или темная).			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.		Ярко-рыжие подпалины.
30.		Рост	Желательная высота в холке: кобели 63-70 см; суки 58-65 см. Допустимо отклонение на ±2 см, если сохраняется пропорциональность и гармоничность сложения, характерная для борзых.			Любое отклонение от стандарта является недостатком и чем больше отклонение, тем серьезнее недостаток.		Высота в холке для кобелей выше 72 см, для сук выше 67 см.
31.		Недостатки: Любое отклонение от вышеперечисленных пунктов стандарта является недостатком, и чем больше отклонение и его влияние на здоровье, благополучие и способность выполнять традиционную работу, тем серьезнее недостаток.
32.		Дисквалифицирующие пороки: агрессивность или трусость; любая собака с физическими или поведенческими аномалиями; перекус, недокус, отсутствие даже одного клыка, резца, Р4 в верхней челюсти, моляра (кроме М3), если отсутствие не является результатом травмы; разноглазие, голубые глаза; прибылые пальцы (на задних ногах); тигровый, мраморный, пятнистый, кофейный и иные, не описанные в стандарте окрасы; крипторхизм.
ПРИМЕЧАНИЕ: Кобели должны иметь два нормально развитых семенника, полностью опущенных в мошонку. В разведении должны использоваться только функционально и клинически здоровые, типичные для породы собаки.
2. Казахский тобет
33.	Тип конституции			Грубый, грубо-сырой.	Компактность сложения (формат, близкий к квадратному); недостаточно развитая мускулатура; незначительная высокозадость; несоответствие половому типу у сук белиных ладах)		Сухое, массивное или сырое сложение; приземистость или коренастость; укороченность; неразвитая мускулатура; несоответствие половому типу у кобелей (в сучьих ладах); недоразвитость семенников
34.	Поведение/темперамент			Сильной и выносливой.	Робость; вялость; излишняя возбудимость		Трусость; неуправляемая агрессивность
35.	Голова			Тяжелая, массивная, с довольно развитыми надбровными и скуловыми дугами, теменным гребнем и затылочным бугром. Череп: умеренно широкий, овальный, длинный. Лоб плоский, с небольшой ложбинкой посередине. Переход от лба к морде: плавный. Мочка носа: крупная, черная, однотонно окрашенная, ноздри широкие. У светлых собак темно-коричневая. Выступает вперед над нижней челюстью. Морда: несколько короче длины черепа, под глазами — не заполненная, почти не сужающаяся к мочке носа, с легкой горбинкой у мочки носа. Линия морды незначительно опущена по отношению к линии лба. Губы: толстые. Верхняя губа с тупым обрезом, прикрывает нижнюю. Темная обводка губ предпочтительна.	Укороченная (менее 1/3 длины головы) или удлиненная (более 1/2 длины головы) морда; излишне выраженные скулы; выступающие надбровные дуги; линии морды и лба параллельны; коричневая мочка носа при светлых окрасах		Непропорциональная общему телосложению (излишне массивная, узкая, короткая, легкая голова); сильно выпуклый лоб; куполообразный череп; резко выраженный переход от лба к морде; резко выраженный затылочный бугор; излишне выпуклые скулы; не выраженные надбровные дуги; морда длиннее лба; вздернутая или заостренная; тонкие, плотно прилегающие губы
36.	Челюсти/ зубы			Челюсти широкие, крепкие, сильные, хорошо развитые, с хорошо выраженным подбородком. Прикус ножницеобразный. У собак старше трехлетнего возраста допускается прямой прикус. Зубы в полном комплекте, очень крупные, белые, плотно прилегающие друг к другу. Резцы у основания расположены в одну линию.	Стертые несоответственно возрасту зубы; небольшой желтый налет или разрушенная эмаль (до 1/3 поверхности зуба); резцы на нижней челюсти расположены у основания не в линию; зубы средних размеров; прямой прикус до трех лет; отсутствие первых премоляров на нижней челюсти; лишние премоляры		Мелкие; редкие; желтые, с сильно разрушенной эмалью (более 1/3 поверхности) зуба; резцы на верхней челюсти, расположенные у основания, не в одну линию; прямой прикус до 3 лет; недостаток одного из премоляров или моляров, за исключением первых премоляров; лишние зубы
37.	Глаза			Небольшие, косо поставленные, широко и глубоко посаженные, темно-карие. При светлых окрасах допускаются в тон окраса. Разрез глаз миндалевидный. Веки - толстые, третье веко выражено. Темная обводка век предпочтительна. Взгляд маловыразительный, угрюмый и тяжелый.	Тусклые; светло-карие		Прямо поставленные; с овальным или круглым разрезом; выпуклые, светлее окраса, неодинакового цвета, желтые, зеленые, голубые, серые глаза; навыкате, светлые, бесцветные, желтые, зеленые, серые; подвижный, бегающий взгляд; депигментированные, очень сырые, толстые, отвисшие веки
38.	Уши			Небольшие, висячие, треугольной формы, поставленные чуть выше уровня глаз. Основание раковины небольшое. Коротко купируются в щенячьем возрасте.	Поставленные на уровне глаз		Низко поставленные; полустоячие, округлые
39.	Шея			Равна длине головы, широкая у основания, мощная, поставленная под углом 35-45 градусов по отношению к линии спины, с характерным, он не чрезмерным подвесом.	Высокого постава; с недостаточно развитой мускулатурой		Высоко или низко поставленная; отсутствие или чрезмерная выраженность подвеса
40.	Корпус			Линия верха: В свободной стойке собака держится расслабленно, при этом линия верха имеет характерный небольшой плавный прогиб, нижней точкой которого является переслежина (небольшая западина над остистым отростком диафрагмального позвонка), а вершинами – холка и маклаки. В движении или напряженной стойке линия верха от холки прямая, упругая, прочная. Мускулатура мощная, вершины остистых отростков позвонков не выделяются Холка: хорошо выраженная, широкая, длинная (достигающая переслежины), мощная, особенно у кобелей. Спина: крепкая, широкая, с хорошо развитой мускулатурой, с чуть заметной переслежиной. Поясница: широкая, крепкая, упругая, хорошо заполненная мощной мускулатурой. В естественной стойке несколько выпуклая, в напряженной стойке и на рыси – прямая. Круп: длинный, широкий, плоский, покатый, мускулистый. Грудь: овального сечения, объемная, умеренно широкая, длинная, глубокая, расширяющаяся за лопатками, опущенная до уровня локтей или чуть ниже, ложные ребра длинные. Подгрудок выражен слабо. Живот: умеренно подтянут.	Недостаточно развитая мускулатура; слабо выраженная холка, узкая спина; сильно выраженная переслежина; узковатая, слегка выпуклая поясница; округлый, укороченный или сильно скошенный круп; грудь недостаточно глубокая (не доходящая до уровня локтей не более чем на 2-3 сантиметра), недостаточно объемная, излишне выпуклые ребра; живот излишне подтянутый или опущенный		Линия верха выпуклая (закрепощенная), провислая (мягкая) как в свободной, так и в напряженной стойке, и в движении; мускулатура неразвитая; не выраженная, низкая, узкая, короткая холка; узкая, короткая, провисшая или горбатая спина; отсутствие переслежины; узкая, сильно выпуклая поясница; круп узкий, короткий, сильно скошенный или горизонтальный; плоская, узкая, мелкая, недоразвитая, бочкообразная грудь, сильно укороченные ложные ребра; сильно выраженный подгрудок; длинная, запавшая или излишне выпуклая поясница; поджарый с резко выраженным подрывом живот
41.	Хвост			Высоко поставленный, толстый. Купируется в щенячьем возрасте (чаще оставляется около 1/3 длины). В некупированном виде серповидно опущен, доходит до скакательных суставов.	Тонкий		Низко посаженный хвост
42.	Конечности			Передние конечности: достаточно длинные, крепкие, мускулистые, при осмотре спереди прямые и параллельные друг-другу. Высота в локте равна или несколько больше половины высоты ее холке. Плечи: мускулистые, крепкие. Угол плечелопаточного сочленения достаточно выражен. Лопатки длинные, косо поставленные. Локти: направлены строго назад. Предплечья: предплечья прямые, крепкие, в сечении округлые. Запястный сустав заметно выделяется. Пясти: пясти широкие, крепкие, поставленные несколько наклонно.	Недостаточна развитая мускулатура; узкий, сближенный или широкий постав конечностей; недостаточный угол плечелопаточного сочленения; локти направлены слегка наружу или вовнутрь; излишне наклонные пясти; легкий размет или косолапость		Короткие; искривленные, деформированные кости конечностей; не развитая мускулатура; отвесный постав лопатки; локти сильно вывернуты наружу или подвернуты вовнутрь
43.	Задние конечности			Крепкие, мускулистые. При осмотре сзади прямые и параллельные друг другу, соразмерные с передними. Поставлены несколько шире, чем передние. Углы всех сочленений выражены хорошо. Бедра: широкие, с хорошо развитой мускулатурой. Бедренные кости поставлены с небольшим наклоном. Голени: крепкие, с развитой мускулатурой, поставлены наклонно. Сухожилия толстые, упругие, пяточный бугор хорошо выражен, округлый. Коленные и скакательные суставы: хорошо выраженные, четко черченные. Плюсны: крепкие, отвесно поставленные. Лапы крупные, передние – круглые, задние – более вытянутые, сводистые, с крепкими, плотно сжатыми пальцами. Подушки лап толстые, с жесткой, толстой кожей.	Недостаточно выраженные углы сочленений; широкий, сближенный или узкий постав; наличие прибылых пальцев (некупированных); незначительно распущенные или несколько уплощенные пальцы
44.	Походка/движения			Экономичные, свободные, легкие. На рыси линия верха ровная и прочная, суставы передних и задних конечностей свободно разгибаются, спина и поясница упруго пружинят. Характерные аллюры – неторопливый шаг и плавная, стелющаяся рысь (постановка лап след в след).	Недостаточно свободное разгибание суставов
45.	Кожа			Толстая, плотная, эластичная, с хорошо развитой подкожной клетчаткой, подвижная относительно мускулатуры. В области шеи образует характерный подвес.	Неэластичная
46.	Шерсть			Шерсть густая, грубая, прямая, с хорошо развитым, но не длинным подшерстком (короче остевого волоса). На голове и передней поверхности конечностей шерсть короткая, прямая, плотно прилегающая. На шее более длинный покровный волос образует "воротник", особенно развитый у кобелей, на задней стороне бедер - "штаны". На горле, в области подвеса волос особенно густой и плотный. Шерстный покров (10-15 сантиметров) хорошо прилегающим волосом со слабо развитой, не выделяющейся уборной шерстью.	Не плотно прилегающая; с длинным подшерстком (равный по длине или больше остевого волоса); удлиненная, густая и мягкая шерсть между пальцами (длиннее пальцев)
47.	Окрас			Характерны все цвета и оттенки природного окраса: желтый, палевый, рыжий, серый, бурый, черный.	Пятнистый (доля цветных пятен менее 30 процентов), белый, сплошной
48.	Размер			Высота в холке равна высоте в крестце; длина головы составляет не менее 40 процентов высоты в холке; длина корпуса превышает высоту в холке приблизительно на 10 процентов, при этом кобели несколько компактнее сук. Оптимальный рост кобелей 72-75 сантиметров, сук 65-70 сантиметров.
49.	Дисквалифицирующие пороки: трусость, холеричность, неуправляемая злобность; крипторхизм односторонний и полный; недокус; перекус с отходом; неполнозубость (отсутствие более двух зубов в любом сочетании); разноглазие; коричневый (при коричневой мочке носа, краев век и губ) или голубой (при серой мочке носа, краев век и губ) окрасы в любых сочетаниях; курчавая мягкая шерсть; слабая фиксация суставов, несбалансированные движения; кобели в сучьем типе.
Примечание: Кобелям необходимо иметь два нормально развитых семенника, полностью опущенных в мошонку.

Қазақы ит тұқымдарының стандартын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 2023 жылғы 30 наурыздағы № 101 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2023 жылғы 30 наурызда № 32180 болып тіркелді.

"Жануарлар дүниесiн қорғау, өсiмiн молайту және пайдалану туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 9-бабының 3-2) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Қазақы ит тұқымдарының стандарты бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігінің Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оның Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігінің интернет-ресурсында орналастырылуын;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігінің Заң қызметі департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Экология және табиғи ресурстар вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық 2023 жылғы 1 шілдеден бастап күшіне енеді және ресми жариялауға жатады.

Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің м.а.

З. Сулейменова

Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің міндетін атқарушы 2023 жылғы 30 наурыздағы № 101 бұйрығымен бекітілген

Қазақы ит тұқымдарының стандарты

Ескерту. Стандарт жаңа редакцияда - ҚР Экология және табиғи ресурстар министрінің 03.05.2024 № 92 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Қазақы тазы
№	Бөлім	Стандарттың сипаттамасы		Кемшіліктері		Ақаулары
1.	Шыққан тегі	Қазақстан.
2.	Қолданылуы	Аң аулау: іздеу, ізіне түсу, аңды ұстау. Курсинг.
3.	Халықаралық кинологиялық федерацияның (FCI) жіктемесі	10-топ. Ұшқыр тазы. 1-секция. Ұзын жүнді ұшқыр тазылар немесе сәнді жүндері бар тазылар. Жұмысқа сыналған.
4.	Қысқаша тарихи анықтама	Тарихи тұрғыдан тұқымның таралу аймағы - Қазақстан және Орта Азия. Тазы ежелгі заманнан бері белгілі және байырғы халық эпостарында ерекше бейнеленген. Ежелгі заманнан бері ол қоянды, түлкіні, тұяқтыларды және басқа да жануарларды аулауға машықтанған. Ол өз бетінше де, үйірмен де, сондай-ақ аң аулайтын құстармен бірге де аң аулай береді, бұл әрекеті айрықша бағаланады.
5.	Жалпы түрі	Иттің пішіні квадратқа жақын келеді, дене бітімі арық-мықты, пропорционалды, тұрқы орташа және орташа бойдан жоғары, өте дамыған арық бұлшықеттері бар, үйлесімді және кербез, сымбатты келеді. Жыныстық диморфизмі дамыған.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көп болса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.		Дөрекі, нәзік бітім, тапал. Төбеттері қаншық тәріздес.
6.	Маңызды дене үйлесімділігі	Шынтақ биіктігі жота биіктігінің жартысынан сәл асады. Жота биіктігі құйымшақ сүйегінің биіктігіне тең немесе одан сәл жоғары. Тұмсықтың ұзындығы бас сүйегінің ұзындығынан сәл кем.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көп болса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.
7.	Мінез-құлқы/Темперамент	Темпераменті бірқалыпты, қозғалысы шапшаң. Жағдайды бағалау және шешім қабылдаудың жоғары жылдамдығына ие. Бөтенге сенімсіздікпен қарайды. Күнделікті өмірде жуас және жабысып жалықтырмайды, өзінің құндылығын жоғары бағалай біледі, дөрекі қарым-қатынасқа төзімсіз. Аң аулағанда қызба, икемді, ұзақ қашықтыққа асқан жүйрік және төзімді қасиеті бар. Әмбебап – қырағы, іздегіштікпен ерекшеленеді, олжаны иесіне алып келеді.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көп болса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.
8.	Басы	Жалпы тұрпатына үйлесімді, жіңішке, ұзынша біткен. Жоғарыдан және қырынан қараған кезде сүйір сына тәрізді. Тұмсығының қыры маңдайына параллель немесе маңдай қырынан сәл төмен. Кеңсірігі сәл дөңестеу.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көп болса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.
9.	Бастың бас сүйек бөлігі	Бас сүйегі: біркелкі кең, ұзындығы енінен сәл үлкен немесе оған тең, көзге қарай тарылады, маңдайы тегіс, орта тұсында кішігірім ойығы бар. Желке жотасы жақсы көрінеді. Қас доғалары әлсіз білінеді. Маңдайдан тұмсығына қарай ауысымы: біркелкі, әлсіз білінеді.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көп болса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.		Күмбез тәріздес бас сүйек.
10.	Бастың алдыңғы бөлігі	Мұрнының ұшы: қара, біркелкі боямалы, ақшыл түсті иттерде барынша ақшыл болуы мүмкін. Тұмсығы: Бас сүйегінен біршама қысқа, жіңішке, мұрынның ұшына қарай айқын тарылған. Еріндері: жіңішке, жақ сүйектеріне тығыз жабысып тұрады, толығымен дақталған. Жақ сүйегі: дамыған, бірақ шығыңқы емес.		Жоғарыда айтылған стандарт тармақтарынан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және иттің денсаулығына және дәстүрлі жұмысты орындауына әсер ететін ауытқу неғұрлым көп болса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.		Дақталмаған (нілсізденген) мұрын. Тұмсығы бас сүйегінен ұзын, доғал, мұрнының ұшы жалпақ. Еріндері салбыраған.
11.	Жақтары/Тістері	Тістегені қайшы тәрізді. Жақтары күшті. Тістері ақсиыңқы, азуы үлкен келеді. Тістері үлкен, ақ. Тістердің жиынтығы толық. Күрек тістерінің түптері бір қатарда тұрады.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көп болса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.		Иттер 6 жасқа дейін тура тістейді, төменгі жақтың Р2, Р3, Р4 қатарынанбір немесе одан көбірек тістің болмауы, егер жоқ болуы жарақаттану нәтижесінен болмаса.
12.	Көздері	Үлкен, қиғаш орналасқан, сопақтау келеді, күңгірт түсті, көз қиығы бадам дәні тәрізді. Қабақтары жұқа, құрғақ, толығымен дақты. Көз жанары өткір, көзі үлкен.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көп болса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.		Терең орналасқан, кішкентай, түзу, сары, сұр. Қабақтары депигменттелген (нілсізденген).
13.	Құлақтары	Салбыраңқы, ұзын, жұқа, түпнегізі жалпақ, ұштары дөңгеленген. Сәл жоғары немесе көз деңгейінде орналасқан. Алға созылған құлақтың ұшы ауыздың бұрышына еркін жетеді. Тыныш күйде құлақтары бет сүйектерінде жатады, қозғалған кезде құлақтарын шеміршекке көтеріп, алға қарай бұрады.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көпболса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.		Қалың, ұштарында үшкір, қысқа (ауыздың бұрышына 2 см-ден аса жетпейтін), артқа тартылған, қозғалыссыз.
14.	Мойыны	Шамамен бастың ұзындығына тең, мойны сәл қысқалау, бірақ берік, бұлшық еттері жақсы дамыған. Көлбеу (көру бұрышына шамамен 45° бұрышта) тұрады.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көпболса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.		Аса қысқа, төмен орналасқан.
15.	Жоғарғы қыры	Еркін тұрыста босаңсыған, жұмсақ иіндік құламасы бар. Қозғалғанда және елегізіп тұрғанда шоқтығынан тік, серіппелі, берік болып келеді. Диафрагмалық омыртқаның аймағында кішкене шұқырлау (нығыздалған ) бар.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көпболса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.		Арқа мен белден пайда болған дөңес доға түрінде
16.	Шоқтығы (жотасы)	Шоқтығы жақсы көрінеді, ұзын, жалпақ, бұлшық еттері жақсы дамыған.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көпболса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.		Анық білінбейтін шоқтық
17.	Арқасы	Күшті, жауырыны жалпақ, бұлшық еттері шымыр.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көпболса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.
18.	Белі	Барынша түзу, күшті, жалпақ, бұлшық еттері шымыр.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көпболса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.
19.	Сауыры	Айтарлықтай ұзын, кең, жалпақ, көлбеу. Мықыны ерекше білінеді, төбетте олардың арасы 8 см, ал ұрғашыларында кемінде 7 см.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көпболса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.		Сауыры қысқа.
20.	Кеудесі	Терең, ұзын. Қырынан қараған кезде кеуде қуысының төменгі нүктесі шынтақ буындарының артында және олардың деңгейінде орналасқан. Алдыңғы қабырға аймағында жалпақ кеуде қаңқасы жалған сүбе қабырғаларға қарай біртіндеп кеңейеді. Қиылысында жоғарғы жағында жалпақ, төмен қарай тарылады. Қабырғалары жақсы иілген. Қысқа жалған сүбе қабырғалардың арқасында қыры бөлініп тұрады. Кеуде сүйегінің алдыңғы жағы шығыңқы емес.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көпболса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.		Кішкентай (шынтақ деңгейіне 2 см-ден аспайды), қысқа, жалпақ. Кеуде сүйегі аса шығыңқы және алдыңғы жағынан дамыған кеуде.
21.	Төменгі қыры және іші:	Қарны жіңішке, қабысыңқы. Шабы тартыңқы.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көпболса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.		Аражігі айқын емес.
22.	Құйрығы	Өте төмен, жіңішке, ұзындығы секіру буындарына жетеді, қылыш тәрізді, соңында кішкене дөңгелек сияқты орала орналасқан немесе біріктірілмеген омыртқалардан түзілген жартылай сақина (тік ілмек) болып тұрады. Құйрық жағы сәл дөңестеу. Тыныш күйде төмен түсіп, қозғалыста жотаның қырынан сәл жоғары көтеріледі.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көпболса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.		Тік, бұранда тәріздес, сақина болып жотасына құлаған. Сызат. Омыртқалар сақина соңында бірігіп кеткен.
23.	Аяқтары	Жауырын, иық сүйегінің, алдыңғы сандарының, жамбастың және тізенің ұзындығы шамамен бірдей.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көпболса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.
24.	Алдыңғы аяқтары	Жалпы түрі: ұзын сіңірлі, сүйекті, бұлшық еттері шымыр, алдыңғы жағынан қараған кезде түзу және қатар орналасқан. Жауырыны: ұзын, қиғаш біткен, иық-жауырын бұрышы орташа айқын білінеді. Иық сүйегі: бұлшық еттері жақсы дамыған. Шынтақ: қатаң артқа бағытталған. Алдыңғы сандары: арық, доғал қиылысты. Білек буыны: ерекшеленбейді. Табаны: сәл көлбеу. Алдыңғы табаны: арық, сопақша, доғалы, саусақтары жинақы келеді. Тырнақтары жерге бағыттала орналасқан.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көпболса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.		Табан сүйектері тік. Табаны дөңгелек
25.	Артқы аяқтары	Жалпы түрі: артынан қараған кезде тік және бір-біріне параллель, алдыңғы жағынан кеңірек, артқы аяқтары сәл артқа шалқақтау орналасқан, сүйекті бұлшықеттері жақсы дамыған, жамбас еттері шымыр. Бөкселері: ұзын, жалпақ, алдыңғы бұлшықеттері жақсы дамыған. Тізесі: жүйеленген айқын бұрышты. Сирақтары: сіңірлері адырайған, табан бүктемесі дөңгелек, жақсы білінеді, Жүгіріп-секіру буыны: айқын білінеді. Жіліншік сүйектері: айтарлықтай тік орналасқан. Артқы табаны: сүйекті, сопақша, доға нысанды, саусақтары жинақы келеді. Алдыңғы табанынан сәл ұзындау. Тырнақтар жерге қарай бағытталған.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көпболса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.		Табаны дөңгелек
26.	Қозғалысы	Жеңіл, үнемшіл, еркін желіс, жеңіл жортады. Іздеу кезінде қысқа шоқырақтайды, аңды қуған кезде жылдам шабады.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көпболса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.
27.	Терісі	Жұқа, серпінді, тығыз жабысып тұрады, қатпарлары жоқ.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көпболса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.
28.	Жүні	жұмсақ, тегіс, түзу, тығыз жабысып тұрады, жазда түбіті болмайды. Қыста түбіті жақсы дамыған болуы мүмкін. Денесінің бойында қысқа, шамамен 3 см (жамбасында). Құлақтарында жұмсақ, ұзартылған, сәл толқынды "ұйпаны" құрайды, олар бүкіл құлақты жауып, құлақтың ұштарынан төмен түседі. Алдыңғы және артқы аяқтардың сыртқы жағында таралған секілді жүндері бар. Алдыңғы аяқтарында сирек және қысқа таралып, білек буындарына жетеді, ал артқы жағында ұзындау, тізенің ортасына дейін жетеді. Құйрығының төменгі жағында, шамамен ортасынан ұшына дейін, ұзартылған (шамамен 10 см) сирек салбыраған жүнді құрайды. Табан саусақтардың арасында жұмсақ жүн бар. Бір жарым жасқа дейін алдыңғы аяқтарда білектің ортасына дейін және артқы аяқтарда буынына дейін, сондай-ақ қабырғалар мен кеуде қуысының төменгі бөлігінде аздап салбырап тұрады. Басындағы кішкентай айдар тек күшіктерде болады.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көп болса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.		Денесінде бұйра, қатқыл, толқынды. Артқы жағында, кеудеде, іште жүні ұзын. "Ұйпаның" мүлдем болмауы. Ересек иттің басындағы айдар.
29.	Өңі	Барлық реңкті ақшыл сарғыш (ашық-күрең түстен қызыл түске дейін), барлық реңктердегі сұр және барлық түстердің аймақтық реңктері бар, ақ, қара. Болады: аяқ-қолдарда, іште, кеудеде, мойында, тұмсықта түссіз; қалыпты жерлерде ашық түсті дақтар; тұмсықта, маңдайда, тамақта, кеудеде, аяқтарда, құйрықтың ұшында кішкентай ақ белгілер болады; ақ белгілерде теңбіл болады; тұмсығында бетперде сияқты дақ (ашық немесе күңгірт).		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көпболса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.		Ашық жирен теңбіл.
30.	Бойы	Шоқтығындағы биіктігі мынадай болғаны жөн: төбеттер 63-70 см; ұрғашыларында 58-65 см. Егер ұшқыр тазыларға тән үйлесім пен сәйкестік сақталса, ±2 см-ге дейін ауытқу қабылданады.		Стандарттан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу неғұрлым көпболса, кемшілік соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.		Төбеттердің шоқтығы биіктігі 72 см-ден жоғары, ұрғашыларының шоқтығы биіктігі 67 см-ден жоғары.
31.	Кемшіліктері: стандарттың жоғарыда аталған тармақтарынан кез келген ауытқу кемшілік болып табылады және ауытқу және оның денсаулыққа, әл-ауқатқа және дәстүрлі жұмысты орындау қабілетіне әсері неғұрлым көп болса, соғұрлым асқан кемшілік болып табылады.
32.	Дисквалификациялық ақаулары: агрессияшылдық немесе қорқақтық; физикалық немесе мінез-құлық ауытқулары бар кез келген ит; тістеуі, жетілмеген тістелім, тіпті бір азу тістің, күрек тістің, жоғарғы жақтағы Р4, азу тістің болмауы (М3-тен басқа), егер болмауы жарақаттың нәтижесі болмаса; көздері екі түрлі, көгілдір көздер; артық саусақтың (артқы аяқтарда) болуы; жолбарыс түстес, мәрмәр, теңбіл, қоңыр реңді және стандартта сипатталмаған басқа түстер; крипторхизм.
ЕСКЕРТПЕ: Тазыларда қалыпты жетілген, дорбалығына толық түскен екі тұқымдық болуға тиіс. Асылдандыруда тек функционалды және клиникалық тұрғыдан сау ит тұқымына тән болуы тиіс.
2. Қазақы төбет
33.	Конституциия түрі		Дөрекі, дөрекі-шикі.		Бітімінің жинақылығы, (тұрпаты шаршыға ұқсас); бұлшық еттерінің жеткілікті дамымауы, артқы жағының шамалы биік болуы; қаншықтарда жыныстық тұрпатқа сай келмеушілік (төбетке ұқсас болуы)	Арық, етжеңді немесе жетілмей қалыптасу; аласа бойлы немесе шығым; тұрқының қысқалығы; бұлшық еттерінің дамымауы; төбеттерде жыныстық тұрпатқа сай келмеушілік (қаншықтарға ұқсас болуы), тұқымдықтарының жете дамымауы
34.	Мінез-құлқы/темпераменті:		Күшті және төзімді.		Сескеншектік, әлсіздік, шектен тыс қозғыштық	Қорқақтық, басқаруға келмейтін агрессияшылдық
35.	Басы		Ауыр, салмақты, қас үстіндегі және бет сүйектері дөғалары өте дамыған, каралау мойыны және желкенің төмпешігімен Бассүйегі: біркелкі жалпақ, сопақша, ұзын. Маңдайы тегіс, орта тұсында кішігірім ойығы бар. Маңдайдан тұмсығына ауысымы: біркелкі. Мұрнының ұшы: ірі, қара, біркелкі боямалы, танауы кең. Ашық түсті иттерде қара-күрең. Төменгі жақ сүйегінің үстінде алға шығып тұрады. Тұмсығы: Бассүйек ұзындығынан біршама қысқа, көздерінің астында – толық емес, мұрнының ұшына қарай тарылмайтын дерлік, мұрнының ұшында сәл ғана дөңесі бар. Еріндері: Қалың. Күрт қиығы бар жоғарғы ерні төменгі ернін жауып тұрады. Еріндерінің сырты қою қара болғаны жөн		Тұмсығы қысқа (басының ұзындығының 1/3-нен кем) немесе ұзын (басының ұзындығы 1/2-нен артық); жақ сүйектері шамадан тыс білінеді; қас үстіндегі доғалары шығыңқы; тұмсығы мен маңдай сызықтары қатарлас; түсі ашық болған кезде мұрнының ұшы қоңыр	Жалпы дене бітіміне сай емес (басы тым үлкен, жіңішке, қысқа, жеңіл); тым шығыңқы маңдай, бассүйегі күмбез тәрізді; маңдайынан тұмсығына ауысымы айқын көрінеді; желке төмпешігі айқын білінеді; қасының үстіңгі доғасы айқын байқалмайды; тұмсығы маңдайынан ұзын; көтеріңкі немесе үшкір; еріндері жұқа, тығыз жабылады
36.	Жақтары/ тістері		Жақтары кең, мықты, күшті, жақсы жетілген, иектері жақсы байқалады. Тістегені қайшы тәрізді. Үш жастан асқан иттер тікелей тістеуі мүмкін. Тістері толық, өте ірі, ақ, бір-біріне жымдаса біткен. Күрек тістерінің түптері бір қатарға тізілген.		Тістерінің жасына сай келмейтін қажалуы; кішігірім сарғылт қақ немесе бұзылған эмаль (тістің үстіңгі жағының 1/3-не дейін); төменгі жақтағы күрек тістер түпнегізінде тізілмеген; тістері орташа мөлшерде; үш жасқа дейінгі тістелімі тік; төменгі жақтағы алғашқы премолярлардың болмауы; артық премолярлар	Ұсақ; сирек; сарғылт, тіс эмалі қатты бүлінген (үстіңгі жағының 1/3-і); жоғарғы жағында орналасқан күрек тістері бір қатарда емес; 3 жасқа дейінгі тістелімі тік; алғашқы премолярды қоспағанда, бір премолярдың немесе молярдың жетіспеуі; артық тістер
37.	Көздері		Үлкен емес, қиғаш, жалпақ және терең орналасқан, қою қара-қоңыр. Өңі ашық болған кезде реңімен түстес болуға жол беріледі. Көз қиығы бадам тәрізді. Қабақтары – толық, үшінші қабағы анық көрінеді. Қабақтарының айналасы қою қара болғаны жөн. Көзқарасы онша байқалмайды, тұнжыраңқы әрі ауыр.		Күңгірт; ашық-қоңыр	Тіке орналасқан, сопақ немесе дөңгелек қиықты; томпақ, өңіне қарағанда ашық түсті, бірдей түсті емес, сары, жасыл, көк, сұр көздер; шығыңқы, ашық, түссіз, сары, жасыл, сұр; көзқарасы қозғалмалы, тез қимылды; кірпіктері депигменттелген тым жетілмеген, жуан, салбыраңқы қабақ
38.	Құлақтары		Үлкен емес, салбыраңқы, пішіні үшбұрышты, көз деңгейінен сәл жоғары орналасқан. Ойық негізі үлкен емес. Күшік кезінде қысқа кесіліп, келтеленеді.		Көз деңгейінде орналасқан	Төмен орналасқан; жартылай тіке тұратын дөңгелекше келген
39.	Мойыны		Басының ұзындығына тең, түпнегізі жалпақ, қуатты, жонарқасына қатысты 35-45 градус бұрышпен орналасқан, өзіне тән, бірақ шамадан тыс болмайтындай тамақ асты қатпары бар.		Жоғары орналасқан; бұлшық еті жеткілікті жетілмеген	Жоғары немесе төмен орналасқан; тамақ асты қатпарының болмауы немесе шектен тыс көрінуі
40.	Тұрқы		Еркін тұрыста ит өзін босаң ұстайды, бұл ретте жоғарғы сызығының өзіне тән кішігірім біркелкі иілген жері болады, оның төменгі нүктесі ауысымізі (диафрагмалық омыртқаның иіндік өсімінің кішігірім құламасы), ал биіктіктері – шоқтығы мен құйымшақтары болып табылады. Қозғалғанда немесе елегізіп тұрғанда жоғарғы желісі шоқтығынан тік, серіппелі, берік болып келеді. Бұлшық еттері қуатты, омыртқаның иіндік өсімінің биіктіктері білінбейді. Шоқтығы: жақсы білінеді, кең, ұзын (ауысым ізге жететін), қуатты, әсіресе төбеттерде. Арқасы: Қуатты, жалпақ, бұлшық еттері жақсы жетілген, сәл ғана байқалатын ауысым ізімен. Белі - жалпақ, қуатты, серіппелі, қуатты бұлшық еттері жақсы толысқан. Табиғи тұрыс кезінде біршама шығыңқы, елегізіп және ойнақтап тұрғанда – тік. Сауыры: ұзын, жалпақ, тегіс, тайқы, бұлшық етті. Кеудесі: доғал қиылысты, ауқымды, біркелкі кең, ұзын, терең, жауырыны сыртында кеңейе түскен, шынтағына дейін немесе сәл төмен түсіңкі, шеткі қабырғасы ұзын. Кеуделігі босаң білінеді. Қарны: біркелкі тартылған.		Бұлшық еттері жеткілікті жетілмеген; шоқтығы әлсіз білінеді, арқасы тар; ауысымізі ерекше білінеді; белі тарлау, сәл шығыңқы; сауыры дөңестеу, қысқа немесе тым тайқы; кеудесі жете терең емес (шынтақ деңгейіне дейін 2-3 сантиметр жетпейтін), қабырғалары жеткілікті ауқымды емес, тым шығыңқы; қарыны шектен тыс тартылыңқы немесе түсіңкі	Төбелік желісі томпақ (жетілмеген), еркін тұрғанда да, елегізіп тұрғанда да және қозғалыс кезінде салбыраңқы (жұмсақ), бұлшық еті жетілмеген, шоқтығы байқалмайтын, тапал, тар, қысқа; арқасы салбыраңқы немесе бүкір; ауысымізі жоқ; белі тар, тым шығыңқы; сауыры тар, келте, тым қисайыңқы немесе көлбеу; кеудесі тайқы, ұсақ, жете дамымаған, бөшке тәрізді, шеткі қабырғасы тым қысқарыңқы; кеудесінің алды айқын білінеді; белі ұзын, ішке кіріңкі немесе шектен тыс шығыңқы; қарыны айқын көрінетін солыңқы
41.	Құйрығы		Жоғары көтерілген, жуан. Күшік кезінде қысқарып, келтеленеді (көбіне ұзындығының 1/3-ге жуығы қалады). Қысқарып келтеленбеген кезінде орақ тәрізді түсіңкі, секіру сүйектеріне дейін жетеді.		Жіңішке	Құйрығы төмен орналасқан
42.	Аяқтары		Алдыңғы аяқтары: едәуір ұзын, мықты, бұлшық етті, алдынан қарағанда тік және бір-біріне параллель. Шынтағындағы биіктігі шоқтығындағы биіктікке тең немесе жартысынан біршама үлкен. Иықтары: бұлшық етті, берік. Иық-жауырын мүшеленуінің бұрышы анық білінеді. Жауырындары ұзын, қиғаш біткен. Шынтақтары: міндетті түрде артқа бағытталған. Алдыңғы сандары: алдыңғы сандары тік, бекем, қиылысында дөңгелек. Табан буыны білініп тұрады. Табандары: Табандары жалпақ, берік, біршама бүгіліңкі біткен.		Бұлшық еттері жеткілікті жетілмеген; аяқтарының орналасуы тар, жақын немесе жалпақ; иық-жауырын қиылыстарының бұрышы жеткілікті емес; шынтақтары сәл сыртқа немесе ішке қарай бағытталған; табандары шектен тыс бүгіліңкі; азғана талтақтық немесе маймақтық	Қысқа; аяқтарының сүйектері қисайған, пішіні өзгерген; бұлшық еттері жетілмеген; жауырынның түсіңкі тұруы; шынтақтары тым сыртқа немесе ішке қарай қайырылған
43.	Артқы аяқтары		Бекем, бұлшық етті. Артынан қараған кезде тік және бір-біріне параллель, алдыңғыларымен мөлшерлес. Алдыңғыларына қарағанда біршама жалпақ орналасқан. Барлық буын қиылыстарының бұрыштары жақсы білінеді. Бөкселері: кең, бұлшық еттері жақсы жетілген. Бөксе сүйектері шамалы бүгіліп орналасқан. Сирақтары: қуатты, жетілген бұлшық етті, бүгіліңкі орналасқан. Сіңірлері жуан, серпінді, табан бүктемесі жақсы білінеді, дөңгелек. Тізелік және жүгіріп-секіру буындары: жақсы білінеді, анық бедерленеді. Аяқ саусақтары: қуатты, салбырай біткен. Жіліншік сүйектері: Ірі, тік орналасқан. Табандары ірі, алдыңғылары – дөңгелек, артқылары бекем, тығыз жымдасқан саусақтары бар неғұрлым шығыңқы, жинақы. Табан жастықшалары жуан, қатқыл, терісі қалың.		Буын қиылыстарының бұрыштары жеткілікті білінбейді; кең, жақындастырылған немесе тар тұрыс; қосалқы (қысқарып келтеленбеген) саусақтарының болуы; шамалы өсіңкі немесе біршама тығыздалған саусақтар
44.	Жүрісі/ қозғалысы		Үнемшіл, еркін, жеңіл. Жорғалағанда үстіңгі жағының сызығы бірдей және берік, алдыңғы және артқы аяқтарының буындары жеңіл бүгіледі, арқасы мен белі серпінді серіппелі. Өзіне тән жортуы – асықпай адымдаумен және жеңіл, із тастап жорғалаумен (табан іздерін бір-біріне сай келтіру) сипатталады.
45.	Терісі		Жуан, тығыз, созылғыш тері асындағы клетчаткалары жақсы жетілген. Мойын тұсында өзіне тән қатпар құрайды.		Созылғыш емес
46.	Жүні		Жүні қалың, ірі, тік, жүн астындағы түбіті жақсы өскен, бірақ ұзын емес (иін жүндерінен қысқа). Басында және үстіңгі алдыңғы жақ жүні қысқа, тік өскен, тығыздала жымдасқан. Мойынында неғұрлым ұзын жүн жабыны "жағалық" құрайды, әсіресе төбеттерде жақсы өседі, бөксесінің артқы жағы "шалбар" іспетті. Тамағында, мойынасты қатпар тұсында өте қалың әрі тығыз. Жүн жабыны (10-15 сантиметр) босаң өскен онша ерекшеленбейтін болып келеді.		Тығыздала жымдаспаған; жүн астындағы түбіті ұзын (ұзындығы бойынша иін жүндерімен бірдей немесе одан үлкен); саусақтары арасындағы жүн ұзын, қалың, және жұмсақ (саусақтарынан ұзын)
47.	Өңі		Табиғи түстің барлық түстері мен өңдері тәң: сары, ақшыл, қызыл, сұр, қоңыр, қара.		Ала-құла дақтары бар (түрлі-түсті дақтардың үлесі 30 пайыздан аз), ақ, біртұтас
48.	Мөлшері		Шоқтығының биіктігі құйымшағындағы биіктікке тең. Басының ұзындығы шоқтықтағы биіктіктің кемінде 40 пайызын құрайды. Дене тұрқының ұзындығы шоқтықтағы биіктіктен шамамен 10 пайызға асып түседі, бұл ретте төбеттер қаншықтарға қарағанда біршама жинақы. Төбеттердің оңтайлы бойы 72 – 75 сантиметр, қаншықтардікі 65 – 70 сантиметр.
49.	Дисквалификациялық ақаулары: қорқақтық, қызбалық, басқаруға келмейтін ызалық; біржақты және толық крипторхизм, жетілмеген тістелім, қалдықты артық тістелім; тістерінің толық еместігі (кез келген үйлесімде екеуден аса тістердің болмауы); көздерінің әртүрлілігі; барлық үйлесімдегі қоңыр (мұрнының сулығы, кірпіктері мен еріндерінің шеті қоңыр болған кезде) немесе көк (мұрнының сулығы, кірпіктері мен еріндерінің шеті көк болған кезде) боямалар толқынды жұмсақ жүн; буындардың босаң бекуі, теңгерімделмеген қозғалыстар; төбеттер қаншық тұрпатты.
Ескертпе: Төбеттерде қалыпты жетілген, дорбалығына толық түскен екі тұқымдық болуға тиіс.