Об утверждении Инструкции по разработке проектов рекультивации нарушенных земель

Приказ Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 2 августа 2023 года № 289. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 8 августа 2023 года № 33250

В соответствии с подпунктом 300-1) пункта 15 Положения о Министерстве сельского хозяйства Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 6 апреля 2005 года № 310, ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемую Инструкцию по разработке проектов рекультивации нарушенных земель.

2. Признать утратившим силу приказ исполняющего обязанности Министра национальной экономики Республики Казахстан от 17 апреля 2015 года № 346 "Об утверждении Инструкции по разработке проектов рекультивации нарушенных земель" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 11256).

3. Комитету по управлению земельными ресурсами Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан после его официального опубликования.

4. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра сельского хозяйства Республики Казахстан.

5. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр сельского хозяйства Республики Казахстан

Е. Карашукеев

"СОГЛАСОВАН"
Министерство торговли и интеграции
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство национальной экономики
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство цифрового развития,
инноваций и аэрокосмической
промышленности
Республики Казахстан

	Утверждена приказом Министр сельского хозяйства Республики Казахстан от 2 августа 2023 года № 289

Инструкция по разработке проектов рекультивации нарушенных земель

Глава 1. Общие положения

1. Настоящая Инструкция по разработке проектов рекультивации нарушенных земель (далее – Инструкция) разработана в соответствии с подпунктом 300-1) пункта 15 Положения о Министерстве сельского хозяйства Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 6 апреля 2005 года № 310, и детализирует порядок разработки проектов рекультивации нарушенных земель.

2. В настоящей Инструкции используются следующие основные понятия:

1) разработчик – физическое или юридическое лицо, занимающееся проектными и изыскательскими работами, а также осуществляющее исполнение землеустроительных проектов;

2) нарушенные земли – земли, утратившие свою ландшафтную первозданность и ценность, или являющиеся источником отрицательного воздействия на окружающую среду в связи с нарушением почвенного покрова, гидрологического режима и рельефа местности в результате производственной деятельности человека;

3) рекультивация земель – комплекс работ, направленных на восстановление нарушенных земель для определенного целевого использования, в том числе прилегающих земельных участков, полностью или частично утративших свою ценность в результате отрицательного воздействия нарушенных земель, а также на улучшение условий окружающей среды;

4) нарушение земель – процесс, происходящий при добыче полезных ископаемых, в том числе нефти и нефтепродуктов, геологоразведочных, изыскательских и строительных работ, приводящий к нарушению почвенного покрова, гидрологического режима, рельефа местности и другим негативным изменениям состояния земель;

5) мелиоративный период – интервал времени, за который проводится улучшение качества рекультивируемых земель и восстановление их плодородия;

6) потенциально-плодородный слой почвы – часть почвенного профиля, обладающая благоприятными для роста растений физическими, химическими и ограниченно-агрохимическими свойствами;

7) плодородный слой почвы – гумуссированная часть почвенного профиля с благоприятными для роста растений физическими, химическими и агрохимическими свойствами.

Глава 2. Порядок разработки проектов рекультивации нарушенных земель

3. Разработка проектов рекультивации нарушенных земель осуществляется по ходатайству заинтересованных собственников земельных участков или землепользователей (далее – заказчики) на основании договора, заключаемого с разработчиком.

4. При разработке проектов рекультивации нарушенных земель учитываются:

1) природные условия района (климат, почвенно-растительный покров, геологические и гидрологические условия);

2) перспективы развития района;

3) фактическое или прогнозируемое состояние нарушенных (нарушаемых) земель к моменту рекультивации (площади, формы рельефа местности, степень естественного зарастания, наличие плодородного и потенциально-плодородного слоев почв, подтопления, эрозионных процессов, уровня загрязнения);

4) показатели химического и гранулометрического состава, агрохимических и агрофизических свойств, инженерно-геологической характеристики вскрышных и вмещающих пород и их смесей в отвалах;

5) хозяйственно-экономические и санитарно-эпидемиологические условия района размещения нарушенных земель;

6) требования по охране окружающей среды.

5. Разработка проектов рекультивации нарушенных земель проводится:

1) при предоставлении земельного участка, использование которого повлечет нарушение земель, в течение года с момента принятия решения местным исполнительным органом области, города республиканского значения, столицы, района, города областного значения, акима города районного значения, поселка, села, сельского округа о предоставлении земельного участка;

2) при изменении целевого назначения земельного участка, в результате которого его использование повлечет нарушение земель, в течение года с момента принятия решения местным исполнительным органом области, города республиканского значения, столицы, района, города областного значения, аким города районного значения, поселка, села, сельского округа об изменении целевого назначения земельного участка;

3) на ранее нарушенных землях, по которым отсутствуют сведения о лицах их нарушивших – по решению местного исполнительного органа области, города республиканского значения, столицы, района, города областного значения, акима города районного значения, поселка, села, сельского округа в течение года с момента его принятия.

6. Процедура разработки проектов рекультивации нарушенных земель осуществляется в следующей последовательности:

1) подготовительные работы (полевые работы);

2) проведение обследования;

3) разработка схем и проекта рекультивации нарушенных земель (камеральные работы);

4) согласование и выдача проекта рекультивации нарушенных земель.

Параграф 1. Подготовительные работы (полевые работы)

7. В период выполнения подготовительных работ производятся работы, заключающиеся в подборе планово-картографических материалов, изучении почвенных и почвенно-мелиоративных изысканий, материалов инвентаризации земель для проведения полевого обследования земельного участка, подлежащего рекультивации.

8. Полевое обследование земельных участков, подлежащих рекультивации, производится разработчиком проекта с участием заказчика и представителя уполномоченного органа по земельным отношениям по месту нахождения земельного участка.

9. В процессе полевого обследования земельных участков, подлежащих рекультивации, производится:

1) уточнение расположения объекта, фактических границ нарушенных земель, установление возможного перспективного использования рекультивируемого участка;

2) установление наличия плодородного и потенциально-плодородного слоев почв в отвалах для рекультивации нарушенных земель;

3) предварительное определение качества плодородного и потенциально-плодородного слоев почв в отвалах, их минералогический и механический состав, наличие токсичных солей в породах и необходимость химической мелиорации, уточнение условий увлажнения и естественного зарастания;

4) определение необходимых объемов проведения топографических, почвенно-мелиоративных, агролесомелиоративных, геологических и гидрогеологических изысканий.

На загрязненных землях дополнительно определяются причина и источник загрязнения, степень опасности загрязненности почвы.

10. По результатам полевого обследования земельных участков, подлежащих рекультивации составляется пояснительная записка с обоснованием технологических и инженерных решений.

11. Результаты полевого обследования земельных участков, подлежащих рекультивации, оформляются актом обследования нарушенных (подлежащих нарушению) земель, подлежащих рекультивации по форме согласно приложению 1 к настоящей Инструкции, с изготовлением чертежа полевого обследования.

12. Рекультивация земель проводится последовательно в два этапа: технический и биологический.

На первом этапе производятся подготовка нарушенных земель для ликвидации последствий антропогенной деятельности, создание благоприятных грунтовых, ландшафтных, гидрологических, планировочных условий для последующего освоения нарушенных земель и решения задач биологической рекультивации.

На втором этапе осуществляются восстановление почвенного плодородного слоя, озеленение, мелиоративные работы, биологическая очистка почв, направленных на улучшение агрофизических, агрохимических, биохимических и других свойств почвы.

Задание на разработку проекта рекультивации нарушенных земель составляется по форме согласно приложению 2 к настоящей Инструкции.

Параграф 2. Проведение обследования

13. При проведении обследования на местности производятся следующие изыскания:

топографические;

почвенно-мелиоративные;

агролесомелиоративные;

геологические и гидрогеологические.

14. Разработка схем и проектов рекультивации нарушенных земель осуществляется на основании планово-картографических материалов с изображением рельефа местности, данных оценки состояния обследуемых земель, почвенно-мелиоративных, агролесомелиоративных, геологических и гидрогеологических изысканий.

Топографические изыскания выполняются в масштабах 1:500; 1:1000, 1:2000, 1:3000, 1:4000, 1:5000 для графического отображения мероприятий по восстановлению нарушенных угодий.

15. Материалы почвенно-мелиоративных изысканий обеспечивают:

1) получение полной характеристики состояния плодородного и потенциально-плодородного слоев почв на землях, подлежащих нарушению, а также установление мощности и порядка их снятия, определения условий складирования и последующего использования;

2) установление признаков и свойств грунтов и смесей на нарушенных землях для составления проектов их технической или биологической рекультивации;

3) получение данных о признаках и свойствах почв на малопродуктивных угодьях, необходимых для разработки проектных решений по повышению продуктивности этих угодий путем нанесения на них дополнительного плодородного слоя почв.

При обследовании земель, подверженных нефтяному загрязнению выделяются контура земель с повышенным содержанием нефтепродуктов, определяется глубина проникновения загрязнения, отбираются пробы почв для определения в них содержания нефтепродуктов. При загрязнении почв нефтепродуктами пробы отбираются до глубины нижней границы распространения загрязнителя.

Методы определения загрязняющих веществ осуществляются в соответствии с межгосударственным стандартом ГОСТ 17.4.3.03 "Охрана природы. Почвы. Общие требования к методам определения загрязняющих веществ";

4) по результатам почвенно-мелиоративных изысканий составляется почвенно-мелиоративная карта нарушенных земель, а в случае токсичности пород, засоления, солонцеватости, содержания нефтепродуктов, содержания тяжелых металлов, снятия плодородного слоя почв, использования вскрышных и вмещающих пород почвенно-мелиоративные картограммы в зависимости от их степени нарушенности, в соответствии с межгосударственными стандартами ГОСТ 17.5.1.03 "Охрана природы. Земли. Классификация вскрышных и вмещающих пород для биологической рекультивации земель" и ГОСТ 17.5.3.06 "Охрана природы. Земли. Требования к определению норм снятия плодородного слоя почвы при производстве земляных работ";

5) пояснительная записка к материалам почвенно-мелиоративных изысканий содержит заключение о качестве почво-грунтов объекта обследования, рекомендации по внесению минеральных удобрений и перечень трав и травосмесей, древесно-кустарниковых пород, пригодных для возделывания в мелиоративный период.

На малопродуктивных угодьях, предусмотренных для повышения их продуктивности проводятся почвенные изыскания с целью получения данных о признаках и свойств почв необходимых для повышения продуктивности этих угодий путҰм нанесения на них дополнительного плодородного слоя.

16. Агролесомелиоративные изыскания выполняются для установления возможности производства лесопосадок различного назначения на рекультивируемых площадях.

17. Геологические и гидрогеологические изыскания выполняются в комплексе с почвенно-мелиоративными с целью получения характеристики подстилающих пород, режима грунтовых вод.

Отбор образцов почвогрунтов производится по генетическим горизонтам для определения химических, физико-химических и физических свойств, а отбор проб грунтовых вод для определения их минерализации.

Параграф 3. Разработка схем и проекта рекультивации нарушенных земель (камеральные работы)

18. Проект рекультивации нарушенных земель разрабатывается на основании задания на разработку проекта рекультивации нарушенных земель, акта обследования нарушенных (подлежащих нарушению) земель, подлежащих рекультивации, и материалов изысканий.

19. В состав проекта рекультивации нарушенных земель входит:

1) разработка технологии работ по рекультивации нарушенных земель в зависимости от направления рекультивации;

2) определение объемов работ, потребности специальной технике и необходимых материалов для проведения технических и биологических этапов рекультивации нарушенных земель;

3) организация производства работ (календарный график рекультивации);

4) составление сметной документации;

5) составление рабочих чертежей по производству работ.

20. Камеральные работы по состоянию проекта рекультивации нарушенных земель формируется из двух частей: текстовой и графической.

Текстовая часть проекта рекультивации нарушенных земель содержит:

1) титульный лист;

2) опись документов (содержание проекта);

3) пояснительную записку с обоснованием технологических и инженерных решений;

4) акт обследования нарушенных (подлежащих нарушению) земель, подлежащих рекультивации;

5) задание на разработку проекта рекультивации нарушенных земель;

6) материалы изысканий;

7) технико-экономические показатели;

8) проектную часть;

9) сметную часть.

В графической части проекта рекультивации нарушенных земель содержится чертежи (схема земельного участка, топографическая карта, почвенная карта, картограмма снятия плодородного слоя почвы и (или) потенциально-плодородного слоя почвы).

Параграф 4. Согласование и выдача проекта рекультивации нарушенных земель

21. Проект рекультивации нарушенных земель согласовывается в соответствии с Правилами оказания государственной услуги "Согласование и выдача проекта рекультивации нарушенных земель", утвержденными приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 1 октября 2020 года № 301 "Об утверждении Правил по оказанию государственных услуг в сфере земельных отношений" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 21366) и утверждается заказчиком.

В целях определения оценки воздействия на окружающую среду проект рекультивации нарушенных земель направляется на государственную экологическую экспертизу в соответствии с Правилами проведения государственной экологической экспертизы, утвержденными приказом исполняющего обязанности Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 9 августа 2021 года № 317 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 23918). Проект рекультивации нарушенных земель согласовывается при наличии положительного заключения государственной экологической экспертизы.

22. Проект рекультивации нарушенных земель изготавливается в двух экземплярах, прошивается и пронумеровывается разработчиком. Один экземпляр утвержденного проекта рекультивации нарушенных земель хранится у разработчика, второй – у заказчика.

	Приложение 1 к Инструкции по разработке проектов рекультивации нарушенных земель
	Форма

Акт обследования нарушенных (подлежащих нарушению) земель, подлежащих рекультивации

от "___" ___________ года
_________________________________________________________________
(фамилия, имя, отчество (при его наличии), должность) __________________________________________________________________
___________________________________________________________________
провели обследование земельного участка, нарушенного или подлежащего
нарушению
__________________________________________________________
(наименование организации, разрабатывающая месторождения,
_________________________________________________________________
проводящая строительные работы)
В результате обследования установлено:
1. Участок нарушенных земель площадью _____________ расположен _________________________________________________________________
(указывается расположение участка)
2. Земли, примыкающие к участку нарушенных земель, используются________________________________________________________
указывается фактическое использование, а также возможное __________________________________________________________________
перспективное использование земель согласно схемам, проектами другим материалам)
3. Описание нарушенных земель ___________________________________
(вид нарушений, площадные характеристики)
4. Рекомендации собственника или землепользователя _______________________________________________________
(указываются рекомендации собственника или землепользователя ___________________________________________________________________
с изложением обоснований и причин)
В результате обследования земельных участков рекомендовано рассмотреть в проекте:
1. Направления рекультивации: _________________________________
_________________________________________________________________
(вид угодий или иного направления хозяйственного использования земель)
2. Виды работ технического этапа рекультивации: __________________
____________________________________________________________________
3. Использовать для рекультивации потенциально-плодородные породы и плодородный слой почвы с участков: ____________________________________________________________________
4. Необходимость проведение биологического этапа рекультивации ____________________________________________________________________
Использовать имеющиеся топографические планы нарушенных земель в масштабе______________________________________________________,
а также имеющиеся материалы почвенного обследования масштаба ___________________________________________________________________
Имеющиеся материалы дополнить материалами топографических изысканий в масштабе ________________________________________________________,
почвенно-мелиоративными изысканиями в масштабе
_____________________________________________________________________
другими изысканиями
______________________________________
Приложения:
Характеристика нарушенных земель (поконтурная ведомость);
Схема из плана землепользования;
Схема нарушенных земель.
Подписи представителей уполномоченного органа по земельным отношениям района (города) по месту нахождения земельного участка, заказчика и других специалистов:
1. ____________________________________________________________
2. ____________________________________________________________
3. ____________________________________________________________
Примечание: при необходимости содержание решаемых вопросов в акте могут дополняться:

	Приложение 2 к Инструкции по разработке проектов рекультивации нарушенных земель
	Форма

"Согласовано" Разработчик проекта (полное наименование, фамилия, имя, отчество (при наличии)) ______________________ "___" ___________ 20 года Подпись Печать (при наличии)

"Утверждаю" Заказчик (полное наименование, фамилия, имя, отчество (при наличии)) ______________________ "____" ___________ 20 года Подпись Печать (при наличии)

Задание на разработку проекта рекультивации нарушенных земель

№ п/п	Перечень	Показатели
1	2	3
1	основание для проектирования (акт обследования нарушенных (подлежащих нарушению) земель, подлежащих рекультивации)
2	разработчик проекта
3	стадийность проектирования
	технический этап
	биологический этап
4	наименование объекта – участка
5	местоположение объекта – участка (административный район)
6	характеристика объекта рекультивации:
	общая площадь, гектар
	из них предполагается использовать под (предварительно):
	пашню
	сенокосы
	пастбища
	многолетние насаждения
	лесные насаждения, включая лесные полосы
	залужение
	производственное и непроизводственное строительство
7	наличие заскладированного (или снимаемого) плодородного слоя почвы, тысячи кубическихметров
8	наличие заскладированного (или снимаемого) потенциально-плодородного слоя почвы, тысячи кубических метров
9	площадь отвода земель для временных отвалов, гектар
10	технические проблемы:
	степень засоления и вторичной токсичности пород
	уровень загрязнения
	глубина проникновения загрязнения
	степень обводненности объекта и необходимость дренажа
	степень развития водной и ветровой эрозии и других геодинамических процессов
	степень засоренности камнем
	степень зарастания древесной и кустарниковой растительностью
11	виды и объемы необходимых изысканий
12	предварительные сроки начала и окончания работ: технического этапа рекультивации биологического этапа рекультивации
13	срок завершения разработки проекта рекультивации
14	особые условия

Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобаларын әзірлеу жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2023 жылғы 2 тамыздағы № 289 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2023 жылғы 8 тамызда № 33250 болып тіркелді

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 6 сәуірдегі № 310 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі туралы ереженің 15-тармағының 300-1) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобаларын әзірлеу жөніндегі нұсқаулық бекітілсін.

2. "Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобаларын әзірлеу жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің міндетін атқарушының 2015 жылғы 17 сәуірдегі № 346 бұйрығының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11256 болып тіркелген) күші жойылды деп танылсын.

3. Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Жер ресурстарын басқару комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оның Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығы вице-министріне жүктелсін.

5. Осы бұйрық алғаш ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрі

Е. Карашукеев

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Сауда және интеграция министрлігі

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Ұлттық экономика министрлігі

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Цифрлық даму, инновациялар және

аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрі 2023 жылғы 2 тамыздағы № 289 бұйрығымен бекітілген

Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобаларын әзірлеу жөніндегі нұсқаулық

1-бөлім. Жалпы ережелер

1. Осы Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобаларын әзірлеу жөніндегі нұсқаулық (бұдан әрі – Нұсқаулық) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 6 сәуірдегі № 310 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі туралы ереженің 15-тармағының 300-1) тармақшасына сәйкес әзірленді және бүленген жерлерді қалпына келтіру жобаларын әзірлеу тәртібін нақтылайды.

2. Осы Нұсқаулықта қолданылатын негізгі ұғымдар:

1) әзiрлеушi – жобалау және iздестiру жұмыстарымен айналысатын, сондай-ақ жерге орналастыру жобаларын орындауды жүзеге асыратын жеке немесе заңды тұлға;

2) бүлінген жерлер – адамның өндірістік қызметі нәтижесінде бастапқы ландшафтын және өзге құндылығын жоғалтқан немесе топырақ жамылғысының, гидрологиялық режимінің және жер рельефінің бүлінуіне байланысты қоршаған ортаға теріс әсер ету көзі болып табылатын жерлер;

3) жерлерді қалпына келтіру – белгілі бір мақсатта пайдалану үшін бүлінген жерлерді, оның ішінде бүлінген жерлердің кері әсері нәтижесінде өз құндылығын толық немесе ішінара жоғалтқан іргелес жатқан жер учаскелерін қалпына келтіруге, сондай-ақ қоршаған ортаны жақсартуға бағытталған жұмыстар кешені;

4) жерлердің бүлінуі – топырақ жамылғысының, жергілікті жер рельефінің гидрологиялық режимінің бүлінуіне және жер жағдайының басқа да теріс өзгерістеріне әкеліп соқтыратын пайдалы қазбаларды, оның ішінде мұнай және мұнай өнімдерін өндіру, геологиялық-барлау, іздестіру құрылыс жұмыстары кезінде болатын процесс;

5) мелиоративті кезең – қалпына келтірілетін жерлердің сапасын жақсарту және олардың құнарлылығын қалпына келтіру жүргізілетін уақыт интервалы;

6) топырақтың әлеуетті-құнарлы қабаты – өсімдіктердің өсуіне қолайлы физикалық, химиялық және агрохимиялық қасиеті бар топырақ кескінінің бөлігі;

7) топырақтың құнарлы қабаты – өсімдіктердің өсуіне қолайлы физикалық, химиялық және агрохимиялык қасиеті бар топырақ кескінінің қара шіріктелген бөлігі.

2-бөлім. Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобаларын әзірлеу тәртібі

3. Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобаларын әзірлеу әзірлеушімен жасалатын шарт негізінде мүдделі жер учаскелері иелерінің немесе жер пайдаланушылардың (бұдан әрі – тапсырыс берушілер) өтінішхаты бойынша жүзеге асырылады.

4. Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобаларын әзірлеу кезінде мыналар ескеріледі:

1) ауданның табиғи жағдайлары (климаты, топырақ-өсімдік жамылғысы, геологиялық және гидрологиялық жағдайлары);

2) ауданды дамыту перспективалары;

3) жерлерді қалпына келтіру уақытында бүлінген (бүлінетін) жерлердің нақты немесе болжанатын жай-күйі (алаңдары, жергілікті жер бедерінің нысандары, шөптің табиғи өсу дәрежесі, топырақтың құнарлы және әлеуетті құнарлы қабаттарының болуы, су астында қалуы, эрозиялық процестер, ластану деңгейі);

4) аршынды және жанасқан тау жыныстарының және олардың үйінділердегі қоспалардың химиялық және гранулометриялық құрамының, агрохимиялық және агрофизикалық қасиеттерінің, инженерлік-геологиялық сипаттамаларының көрсеткіштері;

5) бүлінген жерлер орналасқан аудандардың шаруашылық-экономикалық және санитариялық-эпидемиологиялық жай-күйлері;

6) қоршаған ортаны қорғау жөніндегі талаптар.

5. Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобаларын әзірлеу:

1) пайдаланылуы жерлердің бүлінуіне әкеліп соғатын жер учаскесін беру кезінде облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімі жер учаскесін беру туралы шешім қабылдаған кезден бастап бір жыл ішінде;

2) нәтижесінде пайдаланылуы жерлердің бұзылуына әкеп соғатын жер учаскесінің нысаналы мақсаты өзгерген кезде облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімі жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгерту туралы шешім қабылдаған кезден бастап бір жыл ішінде;

3) бүлдірген тұлғалар туралы мәліметтер жоқ, бұрын бүлінген жерлерде облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің шешімі қабылданған кезден бастап бір жыл ішінде жүргізіледі.

6. Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобаларын әзірлеу рәсімі мынадай реттілікпен жүзеге асырылады:

1) дайындық жұмыстары (далалық жұмыстар);

2) зерттеп-қарау жүргізу;

3) бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасын және схемаларын әзірлеу (камералдық жұмыстар);

4) бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасын келісу және беру.

1-параграф. Дайындық жұмыстары (далалық жұмыстар)

7. Дайындық жұмыстары кезеңінде қалпына келтірілуі тиіс жер учаскелеріне далалық зерттеп-қараулар жүргізу үшін жоспарлы-картографиялық материалдарды, топырақтық және топырақтық-мелиоративтік іздестірулер, түгендеу материалдарын іріктеуді құрайтын жұмыстар жүргізіледі.

8. Қалпына келтірілуі тиіс жер учаскелерін далалық зерттеп-қарауды жобаны әзірлеуші тапсырыс берушінің және жер учаскесінің орналасқан жері бойынша жер қатынастары жөніндегі уәкілетті орган өкілінің қатысуымен жүргізеді.

9. Қалпына келтірілуі тиіс жер учаскелерін далалық зерттеп-қарау процесінде мыналар жүргізіледі:

1) объектінің орналасқан жерін, бүлінген жерлердің нақты шекараларын анықтау, қалпына келтірілетін учаскелерді перспективада пайдалану мүмкіндігін белгілеу;

2) бүлінген жерлерді қалпына келтіру үшін үйінділердегі топырақтың құнарлы және әлеуетті-құнарлы қабатының бар-жоғын анықтау;

3) үйінділердегі топырақтың құнарлы және әлеуетті-құнарлы қабаттарының сапасын, олардың минералогиялық және механикалық құрамын, жыныстардағы улы тұздардың бар-жоғын және химиялық мелиорацияның қажеттілігін алдын ала айқындау және табиғи өсу жағдайын нақтылау;

4) топографиялық, топырақтық-мелиоративтік, аграрлық орманды мелиоративтік, геологиялық және гидрогеологиялық іздестірулерді жүргізудің қажетті көлемдерін айқындау.

Ластанған жерлерде қосымша ластану себебі мен көзі, топырақ ластануының қауіптілік дәрежесі айқындалады.

10. Қалпына келтірілуі тиіс жер учаскелерін далалық зерттеп-қарау нәтижелері бойынша технологиялық және инженерлік шешімдердің негіздемесі бар түсіндірме жазба жасалады.

11. Қалпына келтірілуі тиіс жер учаскелерін далалық зерттеп-қарау нәтижелері далалық зерттеп-қарау сызбасы дайындала отырып осы Нұсқаулыққа 1-қосымшаға сәйкес нысан бойынша қалпына келтірілуі тиіс бүлінген (бүлінуі тиіс) жерлерді зерттеп-қарау актісімен ресімделеді.

12. Жерлерді қалпына келтіру мынадай екі кезеңде дәйекті түрде жүзеге асырылады: техникалық және биологиялық.

Бірінші кезеңде антропогендік қызметтің салдарларын жою үшін бүлінген жерлерді дайындау, бүлінген жерлерді кейіннен игеру және биологиялық қалпына келтіру міндеттерін шешу үшін қолайлы топырақтық, ландшафттық, гидрологиялық, жоспарлау жағдайларын жасау жүргізіледі.

Екінші кезеңде топырақтың құнарлы қабатын қалпына келтіру, көгалдандыру, мелиорациялық жұмыстар, топырақтың агрофизикалық, агрохимиялық, биохимиялық және басқа да қасиеттерін жақсартуға бағытталған топырақты биологиялық тазарту жүзеге асырылады.

Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасын әзірлеуге арналған тапсырма осы Нұсқаулыққа 2-қосымшаға сәйкес нысан бойынша жасалады.

2-параграф. Зерттеп-қарау жүргізу

13. Жергілікті жерде зерттеп-қарау жүргізу кезінде:

топографиялық;

топырақтық-мелиоративтік;

аграрлық орманды мелиоративтік;

геологиялық және гидрогеологиялық іздестірулер жүргізіледі.

14. Бүлінген жерлерді қалпын келтіру схемалары мен жобаларын әзірлеу жергілікті жер бедері бейнеленген жоспарлы-картографиялық материалдар, зерттелетін жерлердің жай-күйін бағалау деректері, топырақтық-мелиоративтік, аграрлық орманды мелиоративтік, геологиялық және гидрогеологиялық іздестірулер негізінде жүзеге асырылады.

Топографиялық іздестірулер 1:500; 1:1000, 1:2000, 1:3000, 1:4000, 1:5000 масштабтарында бүлінген жерлерді қалпына келтіру шараларын графикалық түрде көрсету үшін орындалады.

15. Топырақтық-мелиоративтік іздестіру материалдары:

1) бүлінгенге жататын жерлерде топырақтың құнарлы және әлеуетті-құнарлы қабаттарының жай-күйінің толық сипаттамасын алу, сондай-ақ қуаттылығын белгілеу және оларды алу тәртібін белгілеу, қоймаға қою шарттарын және кейіннен пайдаланылуын айқындауды;

2) бүлінген жерлерде техникалық немесе биологиялық қалпына келтіру жобаларын жасау үшін сол жерлердегі топырақтар мен қоспалардың белгілері мен қасиеттерін белгілеуді;

3) өнімділігі аз алқаптарға қосымша құнарлы қабат (жерді игеру) салу жолымен осы алқаптардың өнімділігін арттыру бойынша жобалық шешімдер әзірлеу үшін қажетті сол алқаптардағы топырақтың белгілері мен қасиеттері туралы деректер алуды қамтамасыз етеді.

Мұнаймен ластануға ұшыраған жерлерді зерттеп-қарау кезінде мұнай өнімдері көп жерлердің контурлары белгіленеді, ластанудың бойлау тереңдігі айқындалады, топырақ құрамындағы мұнай өнімдері деңгейін анықтау үшін сынамалар таңдалады. Топырақ мұнай өнімдерімен ластанған кезде ластағыштар таралған шекараның түбіне дейін сынамалар алынады.

Ластағыш заттарды айқындау әдістері МЕМСТ 17.4.3.03 "Табиғатты қорғау. Топырақтар. Ластанған заттарды анықтау әдістеріне қойылатын жалпы талаптар" мемлекетаралық стандартына сәйкес жүзеге асырылады;

4) топырақтық-мелиоративтік іздестіру нәтижелері бойынша МЕМСТ 17.5.1.03 "Табиғатты қорғау. Жерлер. Жерлерді биологиялық қалпына келтіру үшін аршынды және жанасқан жыныстардың классификациясы" және МЕМСТ 17.5.3.06 "Табиғатты қорғау. Жерлер. Жер жұмыстары өндірісінде топырақтың құнарлы қабатын сыдыртып алу нормаларын айқындауға қойылатын талаптар" мемлекетаралық стандарттарына сәйкес бүлінген жерлердің топырақтық-мелиоративтік карталары, ал қажет болған жағдайда жерлердің бүліну, жыныстардың улылығы, тұздануы, сортаңдануы, мұнай өнімдерінің болуы, ауыр металдардың болуы, топырақтың құнарлы қабатын алып тастау, аршынды және жанасқан жыныстарды пайдалану дәрежесі бойынша топырақтық-мелиоративтік картограммалар жасалады;

5) топырақтық-мелиоративтік іздестіру материалдарына түсіндірме жазба зерттеп-қарау объектісінің топырақ қабатының сапасы туралы қорытындыны, минералды тыңайтқыштарды енгізу бойыша ұсынымдарды және мелиоративті кезеңде егу үшін жарамды шөптер мен шөп қоспаларының, ағашты-бұталы жыныстардың тізбелерін қамтиды.

Өнімділігі төмен алқаптарда өнімділікті арттыру үшін көзделген топыраққа қосымша құнарлы қабат қосу арқылы осы алқаптардың өнімділігін арттыру үшін қажетті топырақтың белгілері мен қасиеттері туралы деректер алу мақсатында топырақ іздестірулер жүргізіледі.

16. Аграрлық орманды мелиоративтік іздестірулер қалпына келтірілетін алаңдарда әртүрлі мақсатта ағаш отырғызу мүмкіндігін белгілеу үшін жүргізіледі.

17. Геологиялык және гидрогеологиялық іздестірулер топырақтық-мелиоративтік іздестірулермен бір кешенде төсеніш жыныстардың, жер асты суының режимінің сипаттамасын алу мақсатында жүргізіледі.

Топырақтың химиялық, физикалық-химиялық және физикалық қасиеттерін анықтау үшін генетикалық қабаттардан үлгілерді алу, ал олардың минералдануын анықтау үшін жер асты суларының сынамаларын алу жүргізіледі.

3-параграф. Бүлінген жерлерді қалпына келтіру схемалары мен жобасын әзірлеу (камералдық жұмыстар)

18. Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасы бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасын әзірлеуге арналған тапсырма, қалпына келтірілуі тиіс бүлінген (бүлінуі тиіс) жерлерді зерттеп-қарау актісі және іздестіру материалдары негізінде әзірленеді.

19. Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасының кұрамына:

1) қалпына келтіру бағытына қарай бүлінген жерлерді қалпына келтіру жөніндегі жұмыстардың технологиясын әзірлеу;

2) бүлінген жерлерді қалпына келтірудің техникалық және биологиялық кезеңдерін жүргізу үшін жұмыстардың көлемдерін, арнайы техника мен қажетті материалдардың қажеттілігін айқындау;

3) жұмыс өндірістерін ұйымдастыру (қалпына келтірудің күнтізбелік графигі);

4) сметалық құжаттама жасау;

5) жұмыс өндірісі бойынша жұмыс сызбаларын әзірлеу кіреді.

20. Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасының жай-күйі бойынша камералдық жұмыстар екі бөліктен қалыптастырылады: мәтіндік және графикалық.

Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасының мәтіндік бөлігі мыналарды қамтиды:

1) басты бет;

2) құжаттар тізімдемесі (жобаның мазмұны);

3) технологиялық және инженерлік шешімдер негіздемелері бар түсіндірме жазба;

4) қалпына келтірілуі тиіс бүлінген (бүлінуі тисі) жерлерді зерттеп-қарау актісі;

5) бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасын әзірлеуге арналған тапсырма;

6) іздестіру материалдары;

7) техникалық-экономикалық көрсеткіштер;

8) жобалау бөлігі;

9) сметалық бөлік.

Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасының графикалық бөлігі сызбалардан (жер учаскесінің схемасы, топографиялық карта, топырақ карта, топырақтың құнарлы қабатын және (немесе) топырақтың әлеуетті құнарлы қабатын сыдырып алу картограммасы) тұрады.

4-параграф. Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасын келісу және беру

21. Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасы "Жер қатынастары саласындағы мемлекеттік қызметтерді көрсету жөніндегі қағидаларды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2020 жылғы 1 қазандағы № 301 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 21366 болып тіркелген) бекітілген "Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасын келісу және беру" мемлекеттік қызметін көрсету қағидаларына сәйкес келісіледі және тапсырыс беруші бекітеді.

Қоршаған ортаға әсерді бағалауды айқындау мақсатында бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасы Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің міндетін атқарушының 2021 жылғы 9 тамыздағы № 317 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 23918 болып тіркелген) бекітілген Мемлекеттік экологиялық сараптама жүргізу қағидаларына сәйкес мемлекеттік экологиялық сараптамаға жіберіледі. Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасы мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысы болған кезде келісіледі.

22. Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасын әзірлеуші екі данада дайындайды, тігеді және нөмірлейді. Бекітілген бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасының бір данасы әзірлеушіде, екіншісі тапсырыс берушіде сақталады.

Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобаларын әзірлеу жөніндегі нұсқаулыққа 1-қосымша

Нысан

Қалпына келтірілуі тиіс бүлінген (бүлінуі тиіс)
жерлерді зерттеп-қарау
актісі

________ жылғы "___" ____________

_____________________________________________________________________

(аты, әкесінің аты (бар болса), тегі, лауазымы)

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(кен орындарын өңдейтін, құрылыс жұмыстарын жүргізетін ұйымның атауы)

бүлінген немесе бүлінуі тиіс жер учаскесіне зерттеп-қарау жүргізді.

Зерттеп қарау нәтижесінде мыналар белгіленді:

1. Алаңы _____________________ бүлінген жерлер учаскесі__________

____________________________________________________________________

(учаскенің орналасуы көрсетіледі) орналасқан.

2. Бүлінген жер учаскелеріне іргелес жатқан жерлер

_____________________________________________________________________

(жерлердің нақты пайдаланылуы, сондай-ақ сызбаларға, жобаларға және

______________________________________________________

басқа материалдарға сәйкес перспективті пайдаланылу мүмкіндігі

көрсетіледі) пайдаланады.

3. Бүлінген жерлердің сипаттауы ___________________________________

____________________________________________________________________

(бүліну түрі, алаңның сипаттамалары)

4. Меншік иесінің немесе жер пайдаланушының ұсынымдары:

____________________________________________________________________

______________________________________________________

(меншік иесінің немесе жер пайдаланушының ұсынымдары негіздемелері

____________________________________________________________________

мен себептері баяндай отырылып көрсетіледі)

Жер учаскелерін зерттеп-қарау нәтижесінде жобада мыналарды қарастыру ұсынылды:

1. Қалпына келтіру бағыттары: ____________________________________

____________________________________________________________________

(алқап түрі немесе жерлерді шаруашылыққа пайдаланудың өзге де бағыттары)

2. Қалпына келтірудің техникалық кезеңіндегі жұмыс түрлері:

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

3. Қалпына келтіру үшін мына учаскелердегі әлеуетті-құнарлы жыныстар мен

топырақтың құнарлы қабатын пайдалану:

_____________________________________________________________________

4. Қалпына келтірудің биологиялық кезеңін жүргізудің қажеттілігі:

__________________________________________________________

____________________________________________________________________

Қолдағы бар __________________ масштабтағы бүлінген жерлердің

топографиялық жоспарын, сондай-ақ __________________________

масштабтағы қолда бар

топырақтық зерттеп-қарау материалдары пайдаланылсын.

Қолда бар материалдар ____________________ масштабтағы топографиялық

іздестіру материалдарымен, ____________________________, масштабтағы

топырақтық-мелиоративтік іздестірулермен, ___________________ басқа

іздестірулермен толықтырылсын.

Қосымшалар:

Бүлінген жерлердің сипаттамасы (контурлар бойынша ведомость);

Жер пайдалану жоспарынан схема;

Бүлінген жерлердің схемасы.

Жер учаскесінің орналасқан жері бойынша ауданның (қаланың) жер қатынастары

жөніндегі уәкілетті орган өкілдерінің, тапсырыс берушінің және басқа да мамандардың

қолдары:

1. ____________________________________________________________

2. ____________________________________________________________

3. ____________________________________________________________

Ескерту: қажет болған кезде шешілетін мәселелердің мазмұны актіде толықтырылуы мүмкін.

Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобаларын әзірлеу жөніндегі нұсқаулыққа 2-қосымша

Нысан

"Келісілді" "Бекітемін"

Жобаны әзірлеуші Тапсырыс беруші

(толық атауы, (толық атауы,

аты, әкесінің аты аты, әкесінің аты

(бар болса), тегі) (бар болса), тегі)

20___ жылғы "___" ________ 20___ жылғы "___"_______

Қолы Қолы

Мөр (бар болса) Мөр (бар болса)

Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасын әзірлеуге арналған тапсырма

Р/с №	Тізбе	Көрсеткіштер
1	2	3
1	жобалау үшін негіздер (қалпына келтірілуі тиіс бүлінген (бүлінуі тиіс) жерлерді зерттеп-қарау актісі)
2	жобаны әзірлеуші
3	жобалау сатылығы
	техникалық кезең
	биологиялық кезең
4	объектінің – учаскенің атауы
5	объектінің – учаскенің орналасқан жері (әкімшілік аудан)
6	қалпына келтірілетін объектінің сипаттамасы:
	жалпы алаңы, гектар
	оның ішінде мыналарға пайдалану болжанады (алдын ала)
	егістік
	шабындық
	жайылым
	көп жылдық екпелер
	орман жолақтарын қоса алғанда орман екпелері,
	шалғындандыру
	өндірістік және өндірістік емес құрылыс
7	қатпарланып үйілген қорлардың болуы (немесе құнарлы қабаттан алынатын көлемі) мың текше метр
8	топырақтың қатпарланып үйілген немесе алынатын әлеуетті-құнарлы қабатының болуы мың текше метр
9	уақытша үйінділер үшін бөлінетін жерлердің алаңы, гектар
10	техникалық проблемалар:
	жыныстардың тұздануы және қайталама уыттылық дәрежесі
	ластану деңгейі
	ластанудың бойлау тереңдігі
	объектінің сулану дәрежесі және құрғату (дренаж) қажеттілігі
	су және жел эрозиясының және басқа геодинамикалық процестердің даму дәрежесі
	тас басу дәрежесі
	ағашты және бұталы өсімдіктердің қаптап өсу дәрежесі
11	қажетті іздестірулердің түрлері мен көлемдері
12	жұмыстардың: қалпына келтірудің техникалық кезеңі, қалпына келтірудің биологиялық кезеңі басталуының және аяқталуының алдын ала мерзімдері
13	қалпына келтіру жобасын әзірлеуді аяқтау мерзімі
14	ерекше жағдайлар