ИПС "Әділет"

ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Внести в приказ Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан от 28 сентября 2013 года № 764 "Об утверждении Типовых программ профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 8785) следующие изменения и дополнения:

в Типовых программах профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов, утвержденных указанным приказом:

пункт 350 изложить в следующей редакции:

"350. Программа первоначальной подготовки соответствуют следующим критериям:

1) при первоначальной подготовке диспетчеров ОВД из лиц летного состава, общий объем подготовки составляет не менее 360 учебных часов согласно приложению 79 к настоящим Типовым программам;

2) при первоначальной подготовке диспетчеров ОВД из лиц, не имеющих авиационного образования, общий объем подготовки составляет не менее 600 учебных часов согласно приложению 79 к настоящим Типовым программам;

3) первоначальная подготовка диспетчеров ОВД проводится как по комплексной программе, включающей базовую подготовку и подготовку по всем квалификационным отметкам, так и по модульной программе, позволяющей разделять базовую подготовку и подготовку по каждой квалификационной отметке;

4) при первоначальной подготовке специалистов ПВД или Брифинг из лиц летного состава, общий объем подготовки составляет не менее 80 учебных часов, согласно направлениям подготовки, приведенных для программы поддержания профессионального уровня диспетчеров Брифинг и/или ПВД согласно приложению 79-1 к настоящим Типовым программам;

5) при первоначальной подготовке специалистов ПВД или Брифинг из лиц, прошедших подготовку в качестве диспетчера ОВД, специалиста АНИ, сотрудника по обеспечению полетов или полетного диспетчера в АУЦ или авиационном учебном заведении, общий объем подготовки составляет не менее 36 учебных часов, по направлениям подготовки, приведенных для программы поддержания профессионального уровня диспетчеров Брифинг и/или ПВД согласно приложению 79-1 к настоящим Типовым программам;

6) при первоначальной подготовке специалистов ПВД или Брифинг из лиц, относящихся к другим категориям авиационного персонала, общий объем подготовки составляет не менее 160 учебных часов, по направлениям подготовки, приведенных для программы поддержания профессионального уровня диспетчеров Брифинг и/или ПВД согласно приложению 79-1 к настоящим Типовым программам;

7) при первоначальной подготовке специалистов ПВД или Брифинг из лиц, не имеющих авиационного образования, общий объем подготовки составляет не менее 320 учебных часов, по направлениям подготовки, приведенных для программы поддержания профессионального уровня диспетчеров Брифинг и/или ПВД согласно приложению 79-1 к настоящим Типовым программам;

8) при первоначальной подготовке специалистов ПИО из лиц летного состава, общий объем подготовки составляет не менее 60 учебных часов согласно приложению 79 к настоящим Типовым программам.

При этом не требуется прохождение первоначальной подготовки специалистов ПИО из лиц, прошедших подготовку в качестве диспетчеров ОВД;

9) при первоначальной подготовке специалистов ПИО из лиц, относящихся к другим категориям авиационного персонала, общий объем подготовки составляет не менее 160 учебных часов согласно приложению 79 к настоящим Типовым программам;

10) объем тренажерной подготовки при первоначальной подготовке диспетчеров ОВД составляет не менее 240 учебных часов из общего объема, определенного в подпунктах 1) и 2) настоящего пункта;

11) практической подготовкой диспетчеров ОВД при первоначальной подготовке является реализуемый объем тренажерной подготовки;

12) стажировка на рабочем месте проводится после завершения первоначальной подготовки, минимальные объемы стажировок приведены в приложении 80 к настоящим Типовым программам и определяются диспетчерским пунктом (рабочим местом) либо рабочим местом Центра полетной информации или органа аэродромного полетно-информационного обслуживания, на котором предполагается осуществление профессиональной деятельности кандидата (стажера), а также способностью стажера освоить данный вид деятельности;

13) при внедрении новых и дополнительных требований к профессиональной подготовке персонала ОВД, ПВД и Брифинг, определяемых нормативными правовыми актами в области гражданской авиации Республики Казахстан, их реализация в программах профессиональной подготовки является обязательной, а общее количество учебного плана корректируется;

14) персонал, участвующий в процедурах, связанный с профессиональной подготовкой диспетчеров ОВД, за исключением вспомогательных специалистов обеспечения учебного процесса, имеет соответствующее образование: авиационное и/или профессиональную подготовку, либо соответствующую профессиональную подготовку, а также эксплуатационный (практический) опыт в организациях (эксплуатационных предприятиях) гражданской авиации по приобретенной специальности не менее 2-х лет, а система подготовки строится в соответствии с рекомендациями документов ИКАО 9868 PANS-TRG и 10056.";

пункт 369 изложить в следующей редакции:

"369. При последующем получении допуска к работе в рамках действующей квалификационной отметки, допускается снижение объема стажировки, но не более чем на 70 %.";

пункт 396 изложить в следующей редакции:

"396. Восстановление профессиональных навыков специалистов ОВД осуществляется:

1) при перерывах в работе от шести месяцев до двенадцати месяцев – прохождением тренажерной подготовки и проверкой практических навыков на рабочих местах, на которых имеются допуски к работе;

2) при перерывах в работе более одного года – обучением по программе поддержания профессионального уровня при отсутствии действующего сертификата о прохождении курсов по поддержанию профессионального уровня, прохождением стажировки, тренажерной подготовки, проверкой теоретических и практических навыков. В зависимости от уровня подготовленности специалиста допускается снижение объема стажировки, но не более чем на 70 % от установленного для первоначального допуска на данном диспетчерском пункте;

3) в случае неполучения квалификационной отметки в течении семи лет после прохождения первоначальной подготовки – прохождением обучения по программе первоначальной подготовки для конкретной квалификационной отметки (rating training).";

пункт 398 изложить в следующей редакции:

"398. Восстановление профессиональных навыков специалистов ПВД, Брифинг, ПИО осуществляется:

1) при перерывах в работе от шести 6 до 12 месяцев – проверкой практических навыков на рабочем месте;

2) при перерывах в работе более одного года – обучением по программе поддержания профессионального уровня при отсутствии действующего сертификата о прохождении курсов по поддержанию профессионального уровня, прохождением стажировки, проверкой теоретических и практических навыков. В зависимости от уровня подготовленности специалиста допускается снижение объема стажировки, но не более чем на 70 % от установленного для первоначального допуска на данном диспетчерском пункте.";

пункт 403 изложить в следующей редакции:

"403. Вновь принимаемые кандидаты для работы в качестве специалиста по АНИ перед допуском к самостоятельной работе проходят первоначальную теоретическую подготовку и стажировку на рабочем месте. При наличии авиационного образования, вновь принимаемые кандидаты для работы в качестве специалиста по АНИ перед допуском к самостоятельной работе проходят переподготовку в объеме не менее 160 часов (4 недели) и включать изучение тем в объеме, как минимум, указанном в приложении 85 к настоящим Типовым программам.";

пункт 503 изложить в следующей редакции:

"503. Первоначальная подготовка обеспечивает получение, а также развитие базовых, начальных, квалификационных знаний и навыков, включая специализацию и, при необходимости, изучение конкретных видов оборудования и систем, для соответствия квалификационным требованиям к специалистам по ЭРТОС. Первоначальная подготовка специалистов по ЭРТОС из лиц, имеющих военное образование со специализацией в области электронной техники или техническое образование (среднее специальное, высшее техническое образование, бакалавриат, магистратура) в области электроники/электросвязи, компьютерных систем или сопоставимой дисциплины, обеспечивает изучение авиационной специфики и оборудования, эксплуатируемого в аэронавигационной организации.";

подпункты 1) и 2) пункта 511 изложить в следующей редакции:

"1) при первоначальной теоретической подготовке специалистов по ЭРТОС из лиц, имеющих военное образование со специализацией в области электронной техники или техническое образование (среднее специальное, высшее техническое образование, бакалавриат, магистратура) в области электроники/электросвязи, компьютерных систем или сопоставимой дисциплины, общий объем подготовки составляет не менее 200 часов;

2) при первоначальной подготовке специалистов по ЭРТОС из лиц, не имеющих образования в области электроники/электросвязи, компьютерных систем или сопоставимой дисциплины, общий объем подготовки устанавливается исходя из необходимости специализации в области электронной техники в объеме не менее 1600 часов;";

пункт 543 изложить в следующей редакции:

"543. Поддержание профессионального уровня включает прохождение курсов, тренингов и семинаров, в том числе дистанционных, в соответствии с указанной в настоящих типовых программах тематикой первоначальной подготовки, и реализуется с периодичностью не реже одного раза в три года.";

заголовок параграфа 2 главы 29 изложить в следующей редакции:

"Параграф 2. Типовые программы профессиональной подготовки персонала, осуществляющего деятельность по управлению опасностями, создаваемыми птицами и иными животными, для полетов гражданских ВС на аэродроме и прилегающей к нему территории (старший руководитель, координатор, штатный специалист по контролю за птицами и иными животными)";

пункт 728 изложить в следующей редакции:

"728. Настоящие типовые программы профессиональной подготовки старших руководителей, координаторов, специалистов по контролю за птицами и иными животными, чья деятельность регламентируется Правилами управления опасностями, создаваемыми птицами и иными животными, для полетов гражданских воздушных судов в Республике Казахстан, утвержденными приказом исполняющего обязанности Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 26 марта 2015 года № 323 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 11724), включают в себя минимальный объем содержания программ обучения, реализуемый в соответствии с Правилами профессиональной подготовки авиационного персонала, утвержденными приказом исполняющего обязанности Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 24 февраля 2015 года № 159 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10562).";

пункты 730, 731 и 732 изложить в следующей редакции:

"730. Первоначальная подготовка в обязательном порядке проводится для старших руководителей и координаторов, отвечающих за разработку, реализацию и эффективность программы управления опасностями, создаваемыми птицами и иными животными, а также специалистов по контролю за птицами и иными животными, впервые принятых для осуществления профессиональной деятельности. При этом, для лиц, ранее работавших по аналогичной специализации в отрасли гражданской авиации и проходивших соответствующую первоначальную подготовку, требуется обеспечить повторную подготовку с установленной настоящими Типовыми программами периодичностью.

731. Объем первоначальной подготовки старших руководителей и координаторов, отвечающих за разработку, реализацию и эффективность программы управления опасностями, создаваемыми птицами и иными животными составляет не менее 16 часов, а специалистов по контролю присутствия птиц и иных животных на аэродроме и прилегающей к ней территории составляет не менее 24 часов.

732. Для получения допуска к самостоятельному выполнению работ специалисты по контролю за птицами и иными животными проходят в аэропорту необходимую теоретическую подготовку и стажировку под руководством наиболее опытного специалиста по вопросам:

1) ознакомление и изучение особенностей аэродрома;

2) требования безопасности на аэродроме;

3) правила движения на аэродроме;

4) порядок ведения радиосвязи;

5) предупреждение несанкционированных выездов на ВПП;

6) защита зон радиомаячной системы;

7) процедуры работы в условиях ограниченной видимости на аэродроме;

8) порядок взаимодействия с другими службами и организациями, осуществляющими обеспечение полетов на аэродроме;

9) программа аэропорта по управлению опасностями, создаваемыми птицами и иными животными;

10) биология и экология птиц, представляющих угрозу для безопасности полҰтов воздушных судов;

11) управление средой обитания;

12) использование средств отпугивания и их техническое обслуживание;

13) периоды миграции, ареал обитания, последние события в области дикой природы в аэропорту, применяемые в аэропорту меры.

По окончанию обучения и стажировки сдаются соответствующие зачеты по приобретенным знаниям и навыкам.";

пункты 734 и 735 изложить в следующей редакции:

"734. Переподготовка специалистов по контролю за птицами и иными животными осуществляется, как в рамках ввода в эксплуатацию новых процедур, оборудований по программам эксплуатантов аэродромов, так и по программам АУЦ не менее одного раза в два года.

735. Поддержание профессионального уровня по контролю за птицами и иными животными проводятся не реже одного раза в два года. Объем курса по поддержанию профессионального уровня старших руководителей и координаторов, отвечающих за разработку, реализацию и эффективность программы по управлению опасностями, создаваемыми птицами и иными животными составляет не менее 8 часов, а специалистов по контролю за птицами и иными животными составляет не менее 12 часов.";

пункт 738 изложить в следующей редакции:

"738. Первоначальная подготовка обеспечивает приобретение необходимых знаний в областях, приведенных в приложении 107 к настоящим Типовым программам.";

дополнить пунктом 739-1 следующего содержания:

"739-1. Первоначальная подготовка и поддержание профессионального уровня проводится квалифицированными инструкторами, прошедшими подготовку в учебных центрах, одобренных уполномоченной организацией, имеющими опыт по контролю птиц и иных животных на аэродроме не менее 2 лет. Инструктор проходит повторное обучение не реже одного раза в три года.";

дополнить главой 31 следующего содержания:

"Глава 31. Программа первоначальной теоретической и практической подготовки операторов беспилотных авиационных систем категории 3

816. Программа первоначальной теоретической и практической подготовки операторов беспилотных авиационных систем категории 3 определены в приложении 112 к настоящим Типовым программам.";

приложение 33 изложить в редакции согласно приложению 1 к настоящему приказу;

дополнить приложением 79-1 согласно приложению 2 к настоящему приказу;

приложение 94 изложить в редакции согласно приложению 3 к настоящему приказу;

приложения 106 и 107 изложить в редакции согласно приложениям 4 и 5 к настоящему приказу;

дополнить приложением 107-1 согласно приложению 6 к настоящему приказу;

дополнить приложением 112 согласно приложению 7 к настоящему приказу.

2. Комитету гражданской авиации Министерства транспорта Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства транспорта Республики Казахстан после его официального опубликования.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра транспорта Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр транспорта
Республики Казахстан

М. Карабаев

"СОГЛАСОВАНО"
Министерство науки
и высшего образования
Республики Казахстан

	Приложение 1 к приказу Министра транспорта Республики Казахстан от 29 ноября 2024 года № 392
	Приложение 33 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов
	Форма

Обучение задачам сервисного обслуживания ВС / ACFT Service Tasks Training

1. Цели курса является передача обучаемому знаний, умений и приобретение им навыков в выполнении задач сервисного обслуживания конкретного типа ВС согласно задачам, которые соответствует приведенному ниже перечню.

2. Экзамен - оценка знаний обучаемых по результатам освоения пунктов программы по сервисному обслуживанию ВС проводится в виде экзамена на рабочем месте. Экзамен проводится в виде устного опроса. Обучающий персонал проводят опрос, как правило, на ВС и, при необходимости, на двигателе. Количество вопросов при опросе определяется в объеме, достаточном для подтверждения знаний обучаемого. Допускается проведение таких опросов в классе / аудитории в сочетании с проверкой знаний обучаемого на ВС и, при необходимости, на двигателе.

3. Продолжительность обучения.

Персонал организации ГА определяет количество выполнения той или иной задачи индивидуально к обучаемому, при необходимости, информирует обучаемого о проведении дополнительных занятий или практик, при этом информирует руководителя организации ГА и согласовывает с ними дополнительные сроки проведения обучения. Обучающий персонал будет требовать от обучаемого самостоятельного выполнения им той или иной задачи программы в количестве достаточном для безопасного выполнения операции.

4. Индивидуальный подход в определении сроков обучения выполнения задач по сервисному обслуживанию ВС приводит к тому, что сроки обучения не являются фиксированными, зависят от индивидуальных способностей обучаемого и производственной ситуации организации ГА, но в случае прохождения полного объема курса, указанного в пункте 7 Приложения 33 настоящих Правил не менее 10 рабочих дней на каждый тип воздушного судна.

5. Обучающий персонал - персонал организации ГА, который обучает практическому выполнению задач сервисного обслуживания ВС, включен в приведенный ниже перечень:

1) инструкторы практического элемента;

2) супервайзеры практической стажировки;

3) супервайзеры по обучению практическому выполнению задач механика категории "А";

4) супервайзеры по сервисному обслуживанию ВС.

Для обучения по темам, приведенным в подпунктах 12)–18) пункта 7 Приложения 33 настоящих Правил, перечисленный персонал обладает действующим свидетельством специалиста по ТО ВС с рейтингом того ВС, задачи на котором будут преподаваться. По остальным темам обучение проводит перечисленный персонал, который обладает практическим опытом работы по сервисному обслуживанию ВС не менее 3 лет и прошедший соответствующую теоретическую подготовку.

Весь перечисленный персонал компетентен в выполнении задач, которые будет преподавать.

6. Выдача оригинальных записей по программе обучения задачам сервисного обслуживания ВС производится по результатам обучения оформляется оригинал подписных листов с задачей (задачами), освоенных обучаемым. Все подписные листы по каждой освоенной задаче подписываются обучающим персоналом и обучаемым.

Выдача сертификата по обучению задачам сервисного обслуживания ВС не предусмотрена и не производится.

Оценка готовности обучаемого к практическому выполнения задач по сервисному обслуживанию ВС оценщиком не предусмотрена и не производится, при этом записи по отдельной освоенной задаче будут ограничиваться подписью обучаемого и подписью или штампом обучающего персонала.

7. Программа курса:

1) подача сигналов экипажу при установке ВС на место стоянки во время его руления;

2) установка / уборка упорных колодок к / от ВС;

3) подключение / отключение к / от ВС разъема наземного источника электропитания;

4) открытие / закрытие дверей ВС и лючков доступа к сервисным панелям ВС;

5) контроль дозаправки ВС топливом и слива топлива с ВС;

6) контроль заправки ВС водой, слива воды из водяной системы ВС, слив воды из водяной системы ВС;

7) контроль обработки системы удаления отбросов ВС;

8) швартовка ВС и винтов двигателей;

9) наблюдение за запуском двигателей ВС;

10) ведение связи с кабиной экипажа по установленной терминологии;

11) буксировка ВС с пассажирами на борту перед вылетом ВС, без пассажиров на борту с целью перестановки ВС или дальнейшего ТО ВС с функциями руководителя буксировки или наблюдателя;

12) предполетная инспекция ВС.

Обучение ведется на основании руководства (процедуры) по выполнению предполетной инспекции, представленное оператором (эксплуатантом) и по тем пунктам программы, которые оператор (эксплуатант) определил для изучения и последующего выполнения.

Типовой перечень пунктов (задач) предполетной инспекции включает, но не ограничивается представленным ниже перечнем:

общий надзор за состоянием ВС с целью предотвращения возможных повреждений ВС при выполнении работ на ВС;

подготовка ВС к хранению;

подключение / отключение рукава наземного источника кондиционирования к / от ВС;

подключение / отключение устройства наземного запуска двигателей (УВЗ / Air Supply Unit) к / от ВС;

надзор за обработкой поверхностей ВС при удалении обледенения с ВС (de-icing) и / или нанесением защиты от обледенения на ВС (anti-icing).

Данный пункт предусматривает только надзор и исключает функции удаления обледенения с ВС (de-icing) и / или нанесения защиты от обледенения на ВС (anti-icing);

13) типовой перечень пунктов (задач) предполетной инспекции ВС;

14) общий осмотр ВС и его аварийного оборудования с целью обнаружения любых очевидных признаков износа, повреждений или утечек. В дополнение, на ВС необходимо убедиться в наличии всего оборудования, затребованного к полету, включая аварийное;

15) инспектирование системы записей по поддержанию летной годности или бортового технического журнала эксплуатанта (то, что применимо) для гарантии того, что любые отложенные дефекты не смогут неблагоприятно повлиять на предстоящий полет, при этом никакие затребованные действия по ТО, отраженные в официальных отчетах (актах, описаниях, положениях, сервисных бюллетенях, директивах летной годности, программах ТО ВС или регламентах) не являются просроченными (не выполненными к сроку или своевременно) или могут стать таковыми в предстоящем полете;

16) контроль расходуемых жидкостей, газов. Дозаправка ВС до полета жидкостями, газами корректной спецификации, свободных от загрязнения и правильно записанной в соответствующую документацию по результатам дозаправки;

17) контроль надежности закрытия дверей и люков ВС;

18) контроль удаления устройств блокировки поверхностей управления полетом ВС и пинов / струбцин блокировки опор шасси, заглушек статического и полного давления, ограничивающих устройств и заглушек, устанавливаемых на двигатели и отверстия.

Такие задачи, как дозаправка масла и гидравлических жидкостей и подкачка шин колес шасси рассматриваются, как часть предполетной инспекции. Соответствующая инструкция предполетной инспекции включается в процедуру по определению необходимой дозаправки и подкачки при отклонении от нормального расхода для выполнения дополнительных действий по ТО от одобренной организации по ТО и РАТ или сертифицирующего персонала (тем, кому по мнению оператора (эксплуатанта) это необходимо).

В случае коммерческого воздушного транспорта оператор (эксплуатант) разрабатывает руководство для технического и летного персонала, а также любого другого персонала, выполняющего задачи предполетных инспекций (для того персонала, которому, по мнению оператора (эксплуатанта), это необходимо), определяющее ответственность за эти действий. Там, где задачи предполетной инспекции выполняются контрактными организациями, их выполнение становятся объектом системы качества. Уполномоченной организации демонстрируется получение соответствующего обучения персоналом по соответствующим задачам, выполняющего задачи предполетной инспекции. Стандарт обучения для персонала, выполняющего предполетную инспекцию описывается в "Руководстве эксплуатанта по регулированию технического обслуживания" (Continuing Airworthiness Organisation Exposition, САМЕ) оператора (эксплуатанта) ВС.

	Приложение 2 к приказу
	Приложение 79-1 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов
	Форма

Поддержание профессионального уровня диспетчеров Брифинг и/или ПВД

№ п/п	Наименование модулей (тем, предметов)
1.	Организация и обслуживание воздушного движения.
2.	Обеспечение аэронавигационной информацией.
3.	Навигация.
4.	Общие знания о ВС.
5.	Метеорология.
6.	Человеческий фактор.
7.	Управление безопасностью полетов

	Приложение 3 к приказу
	Приложение 94 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов
	Форма

Первоначальная подготовка специалистов по электросветотехническому обеспечению полетов (специалист, инженерно-технический персонал по эксплуатации электросветотехнического оборудования аэропортов и аэродромов)

№ п/п	Наименование	Краткое содержание
1	Международные, национальные организации и стандарты	Национальные и международные авиационные организации и ассоциации, международные стандарты и рекомендуемая практика, национальное и международное воздушное право, трудовое законодательство, охрана труда и техника безопасности, охрана окружающей среды.
2	Взаимодействие со службами, участвующими в обеспечении безопасности полетов	Взаимодействие с поставщиком аэронавигационных услуг, взаимодействие с другими службами аэропорта, по резервированию и оперативным переключениям электропитания, по режиму, технике безопасности, оказанию первой помощи при поражениях электрическим током, мерам пожарной безопасности и действиям персонала оперативной группы в случае возникновения пожара.
3	Электроснабжение аэродрома	Энергообеспечение объектов аэродрома и светосигнального оборудования. Электроприемники I категории. Особая группа электроприемников. Система гарантированного электропитания Резервные источники питания. Техническое обслуживание кабельных сетей электроснабжения. Документация на объекты электроснабжения.
4	Светосигнальное обеспечение полетов	Назначение светосигнального оборудования. Основные документы, регламентирующие требования к светосигнальному оборудованию. Подсистемы огней высокой и малой интенсивности. Аэродромные знаки. Концепция 4С. Регуляторы яркости. Летные проверки светосигнального оборудования. Дистанционное управление светосигнального оборудования. Система мониторинга состоянием светосигнального оборудования.
5	Техничное обслуживание	Ведение документации службы электросветотехнического обеспечения полетов. Регламентное обслуживание светосигнального оборудования. Порядок регистрации отказов электрооборудования и применение данных в предупреждении отказов. Алгоритмы выхода из критических ситуаций. Неснижаемый аварийный запас светосигнального оборудования.
6	Защита от несанкционированных выездов на ВПП	Светосигнальное оборудование как эффективная мера предупреждения несанкционированных выездов на ВПП. Порядок включения огней линии "СТОП", огней защиты ВПП. ARIWS.
7	Обеспечение безопасности	Безопасность в авиации, программы и принципы в области безопасности полетов, авиационная безопасность.

	Приложение 4 к приказу
	Приложение 106 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов
	Форма

Тематика дисциплин по теоретической подготовке персонала по аэродромному обеспечению полетов

№ п/п	Наименование	Краткое содержание
1	Системы управления безопасностью полетов.	Требования стандартов и рекомендованной практики ICAO и государственных нормативно-правовых актов касательно обеспечения безопасности полетов. СУБП аэропортов.
2	Организация, цели и задачи аэродромного обеспечения полетов.	Основные положения по эксплуатации аэродромов гражданской авиации. Основные задачи аэродромного обеспечения полетов. Эксплуатационное содержание летных полей аэродромов (состав работ, термины и определения). Текущий и капитальный ремонты. Задачи служб по аэродромному обеспечению полетов.
3	Планировочные решения аэродромов.	Нормативные требования к рельефу искусственных покрытий и грунтовых элементов аэродромов. Контроль геометрических параметров поверхности искусственных покрытий и грунтовых элементов аэродромов.
4	Аэродромные покрытия.	Существующий технический уровень и основные направления совершенствования конструкций искусственных аэродромных покрытий. Основные положения нормативных документов по устройству жестких и нежестких аэродромных покрытий. Новые перспективные конструкции аэродромных покрытий (из высокопрочного бетона и фибробетона, из регенерированного асфальтобетона и др.). Области применения различных видов аэродромных покрытий. Основные причины усиления аэродромных покрытий. Конструкции усиления: 1) жестких покрытий жесткими; 2) жестких покрытий асфальтобетоном; 3) нежестких покрытий жесткими; 4) нежестких покрытий нежесткими. Области применения различных видов конструкций усиления аэродромных покрытий. Метод ACR-PCR для оценки возможности эксплуатации воздушных судов на аэродромных покрытиях Сущность и область использования методики ACR-PCR. Кодирование несущей способности аэродромных покрытий по методике ACR-PCR. Примеры использования методики ACR-PCR. Эксплуатационные требования к поверхности аэродромных покрытий и грунтовых элементов аэродромов Основные показатели состояния поверхности аэродромных покрытий и грунтовых элементов аэродромов в стадии эксплуатации: ровность поверхности, ее чистота (отсутствие грязи, песка, посторонних предметов и т. п.), наличие на ней атмосферных осадков, а также фрикционные свойства. Влияние этих показателей на безопасность производства взлетно-посадочных операций. Требования нормативных документов к перечисленным показателям.
5	Технология и организация строительных работ, которые обеспечивают безопасность полетов на аэродромах.	Технология ремонта аэродромных покрытий (современные материалы, механизмы). Контроль качества работ Сроки службы аэродромных покрытий. Виды разрушений различных типов аэродромных покрытий. Текущий ремонт аэродромных покрытий. Материалы и оборудование для выполнения текущего ремонта аэродромных покрытий. Технология выполнения работ. Плановый и капитальный ремонты аэродромных покрытий. Операционный и приемочный контроль качества работ. Организация работ по реконструкции и ремонту элементов летных полей в условиях действующего аэропорта Требования к организации и проведению работ при реконструкции и ремонте летных полей в условиях действующего аэропорта. Взаимодействие служб аэропорта при выполнении работ на летном поле сторонними организациями.
6	Требования эксплуатации аэродромов.	Осмотр летного поля аэродрома. Измерение параметров состояния летного поля. Контроль и оценка состояния элементов летного поля аэродромов Периодичность осмотров летного поля. Проверка состояния поверхности аэродромных покрытий и грунтовых элементов аэродрома. Параметры состояния летного поля, их измерение, учет и контроль. Коэффициент сцепления колес самолета с аэродромным покрытием и его влияние на безопасность взлетно-посадочных операций. Методы и средства контроля коэффициента сцепления Физическая сущность коэффициента сцепления и факторы, влияющие на его величину. Механизмы влияния коэффициента сцепления на безопасность производства взлетно-посадочных операций самолетов при различном состоянии поверхности аэродромных покрытий. Нормативная градация числовых значений коэффициента сцепления. Порядок, регулярность и методика проведения измерений коэффициента сцепления с использованием отечественных технических средств. Принятая в ИКАО унификация принципов измерения сцепления на ИВПП различными техническими средствами. Современные измерительные технические средства: DBV, SFT, страдограф, скидометр, таплиметр. Явление глиссирования колес самолетов и методы борьбы с ним Виды глиссирования колес самолетов. Физическая сущность и условия возникновения вязкого, динамического и парового глиссирования. Глиссирование колес как фактор, снижающий безопасность взлетно-посадочных операций самолетов. Специальные методы борьбы с глиссированием колес самолетов: повышение шероховатости и поперечных уклонов поверхности аэродромных покрытий, нарезка водоотводных бороздок, применение дренирующих асфальтобетонных покрытий. Содержание аэродромных покрытий в летний период Методы и средства механизации работ по очистке аэродромных покрытий от различных видов загрязнений (пыли, грязи, песка, металлических и прочих посторонних предметов, пролитых топлив и масел, наслоений резины). Поливка и мойка аэродромных покрытий. Нанесение маркировочных знаков на аэродромные покрытия, восстановление герметичности швов (применяемые материалы, приемы и средства механизации работ). Зимнее содержание аэродромов Механический и тепловой способы очистки аэродромных покрытий от снега (технология и средства механизации работ). Патрульная и объемная снегоочистка. Особенности производства снегоуборочных работ на перронах и МС. Механический, тепловой и химический способы предупреждения образования гололеда на аэродромных покрытиях; тепловой и химический способы удаления образовавшегося гололеда (технология и средства механизации работ). Перспективы применения обогреваемых аэродромных покрытий. Способы удаления снежно-ледяного наката. Особенности зимнего содержания грунтовых элементов аэродромов. Информация о международном опыте зимнего содержания аэродромов. Содержание и ремонт водоотводных и дренажных систем аэродромов Очистка водоотводных и дренажных сооружений от посторонних предметов, грязи и ила. Характерные виды и причины возникновения неисправностей и разрушений водоотводных и дренажных сооружений. Способы их ремонта. Используемые ремонтные материалы.
7	Оценка состояния поверхности ВПП	Оценка состояния поверхности ВПП на основе типа, глубины, площадки загрязнения. Матрица оценки состояния поверхности ВПП. Код состояния ВПП (RWYCC) как важнейший показатель пригодности аэродрома к полетам. Физическая сущность RWYCC и факторы, влияющие на его величину. Повышение и понижение RWYCC. Применение устройств измерения коэффициента сцепления в целях повышения и понижения кода состояния ВПП. Дополнительные данные для ситуационной осведомленности пилота. Представление данных о состоянии поверхности ВПП. Составление и публикация SNOWTAM. Своевременность донесения состояния поверхности ВПП.

	Приложение 5 к приказу
	Приложение 107 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов
	Форма

Тематика дисциплин по теоретической подготовке старших руководителей и координаторов, отвечающих за разработку, реализацию и эффективность программы по управлению опасностями, создаваемыми птицами и иными животными

№, п/п	Наименование	Краткое содержание
1	Основные понятия управления опасностями, создаваемыми птицами и дикими животными	Представление об опасностях, создаваемых птицами и дикими животными для полетов воздушных судов, история вопроса. Основные понятия. Важность и необходимость мероприятий по управлению опасностями, создаваемыми птицами и дикими животными. Заинтересованные стороны (эксплуатанты аэродромов, провайдеры аэронавигационного обслуживания, эксплуатанты ВС, государственные органы, землевладельцы и т.п.).
2	Международные стандарты, рекомендуемая практика, национальные требования к управлению опасностями, создаваемыми птицами и дикими животными	Требования Приложения 14 ИКАО по уменьшению опасностей столкновения ВС с птицами и дикими животными, ответственность государства, ответственность эксплуатанта сертифицируемого аэродрома. Управление опасностями, создаваемыми птицами и дикими животными как область сертификационного обследования аэродрома и государственного надзора. Инструктивный материал, представленный в ИКАО ДОК 9137 часть 3 и ИКАО ПАНС 9981. Требования законодательства РК по обеспечению мероприятий уменьшению опасностей столкновения ВС с птицами и дикими животными.
3	Роли, обязанности, ответственность по управлению опасностями, создаваемыми птицами и дикими животными	Организационная структура аэропорта по управлению опасностями, создаваемыми птицами и дикими животными. Роли и обязанности ключевых должностей в организационной структуре аэропорта: руководителя, ответственного за наличие и эффективность программы по управлению опасностями, создаваемыми птицами и дикими животными, координатора, ответственного за непосредственную разработку и реализацию Программы, специалистов, осуществляющих контроль за птицами и животными на аэродроме
4	Оценка рисков для безопасности полетов, создаваемых птицами и дикими животными, управление рисками	Понятие опасности, риска. Сбор информации о наблюдении птиц и животных на аэродроме и прилежащей территории, случаях столкновения ВС с птицами и животными, обнаружения мертвых птиц или животных на аэродроме. Оценка вероятности и серьезности столкновения воздушного судна с птицами и животными. Оценка риска в области безопасности полетов для видов птиц и иных животных. Разработка соответствующих мер по снижению опасности столкновения воздушных судов с птицами и животными.
5	Мероприятия по контролю за птицами и иными животными	Патрулирование, наблюдение за птицами и животными, применение отпугивающих средств, отлов птиц и животных, летальные меры контроля, экологическое законодательство, важность записей о наблюдении мерах.
6	Управление средой обитания птиц и иных животных	Причины нахождения опасных птиц и иных животных в конкретных зонах. Виды факторов, привлекающих птиц и иных животных (пища, вода, укрытия). Меры по управлению средой обитания (проектирование зданий и строений аэропорта, ограждения, трава, лес, растительность, сельское хозяйство, удаление отходов, водоемы).
7	Коммуникация, сотрудничество и координация по вопросам уменьшения опасности от птиц и иных животных на аэродроме и в его окрестностях	Информирование эксплуатантом аэродрома внешних заинтересованных сторон о факторах опасности, создаваемой птицами и дикими животными. Создание на аэродроме комитета по проблеме, создаваемой птицами и дикими животными. Национальный совет по проблемам, создаваемым птицами и дикими животными.
8	Программа по управлению опасностями, создаваемыми птицами и дикими животными (далее - Программа), описание ее элементов, разработка и внедрение	Элементы программы, их описание, порядок разработки и внедрения
9	Оценка эффективности программы	Цель и критерии оценки эффективности программы, контрольные листы оценки, показатели эффективности, их разработка и мониторинг, государственный надзор, аудиты эксплуатантов воздушных судов.
10	Подготовка персонала	Основные требования к обучению, которое необходимо для обеспечения Программы управления опасностями, создаваемыми птицами и дикими животными.

	Приложение 6 к Приказу
	Приложение 107-1 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов
	Форма

Тематика дисциплин по теоретической подготовке специалистов по контролю за птицами и иными животными

№ п/п	Наименование	Краткое содержание
1	Общие сведения об аэродромах, сертификация аэродромов.	Понятие аэродрома, элементы и объекты аэродрома. Требования ИКАО и национального законодательства к сертификации аэродромов. Управление опасностями, создаваемыми птицами и дикими животными как область сертификационного обследования аэродрома и государственного надзора.
2	Система управления безопасностью полетов. Учет/расследование авиационных происшествий и инцидентов.	Требования стандартов и рекомендованной практики ICAO и государственных нормативно-правовых актов касательно обеспечения безопасности полетов. СУБП в аэропортах. Определение авиационных происшествий и инцидентов. Авиационные происшествия и инциденты в результате столкновения ВС с птицами и дикими животными. Цели и общие представления о порядке расследования авиационных происшествий и инцидентов, роль эксплуатанта аэродрома.
3	Основные понятия управления опасностями, создаваемыми птицами и дикими животными	Представление об опасностях, создаваемых птицами и дикими животными для полетов воздушных судов, история вопроса. Основные понятия. Важность и необходимость мероприятий по управлению опасностями, создаваемыми птицами и дикими животными. Заинтересованные стороны (эксплуатанты аэродромов, провайдеры аэронавигационного обслуживания, эксплуатанты ВС, государственные органы, землевладельцы и т.п.).
4	Международные стандарты, рекомендуемая практика, национальные требования к управлению опасностями, создаваемыми птицами и дикими животными. Экологическое регулирование.	Требования Приложения 14 ИКАО по уменьшению опасностей столкновения ВС с птицами и дикими животными, ответственность государства, ответственность эксплуатанта сертифицируемого аэродрома. Инструктивный материал, представленный в ИКАО ДОК 9137 часть 3 и ИКАО ПАНС 9981. Требования законодательства РК по обеспечению мероприятий уменьшению опасностей столкновения ВС с птицами и дикими животными. Экологическое законодательство, охраняемые виды птиц и животных, ограничения по вырубке деревьев.
5	Организационная структура, роли, обязанности, ответственность по управлению опасностями, создаваемыми птицами и дикими животными	Организационная структура аэропорта по управлению опасностями, создаваемыми птицами и дикими животными. Роли и обязанности ключевых должностей в организационной структуре аэропорта: руководителя, ответственного за наличие и эффективность программы по управлению опасностями, создаваемыми птицами и дикими животными, координатора, ответственного за непосредственную разработку и реализацию Программы, специалистов, осуществляющих контроль за птицами и животными на аэродроме
6	Оценка рисков для безопасности полетов, создаваемых птицами и дикими животными, управление рисками	Понятие опасности, риска. Сбор информации о наблюдении птиц и животных на аэродроме и прилежащей территории, случаях столкновения ВС с птицами и животными, обнаружения мертвых птиц или животных на аэродроме. Оценка вероятности и серьезности столкновения воздушного судна с птицами и животными. Оценка риска в области безопасности полетов для видов птиц и иных животных. Разработка соответствующих мер по снижению опасности столкновения воздушных судов с птицами и иными животными.
7	Местные экологические и биологические особенности дикой природы	Наблюдения за дикой природой и идентификации ее представителей, включая использование соответствующих справочников. Редкие виды птиц и диких животных, находящиеся под угрозой исчезновения. Экологическое обследование аэродрома и прилегающей территории.
8	Останки птиц и животных	Политика и процедуры в отношении сбора и идентификации останков птиц и иных животных, погибших в результате столкновений с воздушными судами.
9	Активные мероприятия по контролю за птицами и животными	Патрулирование, наблюдение за птицами и животными, применение отпугивающих средств, отлов птиц и животных, летальные меры контроля, ведение записей о наблюдении за птицами и животными и принятых мерах. Процедуры уведомления и взаимодействия с органами ОВД, и с другими службами аэропорта. Техника безопасности при использовании пиротехнических средств, огнестрельного оружия, средства индивидуальной защиты.
10	Управление средой обитания птиц и иных животных	Причины нахождения опасных птиц и иных животных в конкретных зонах. Виды факторов, привлекающих птиц и иных животных (пища, вода, укрытия). Меры по управлению средой обитания (проектирование зданий и строений аэропорта, ограждения, трава, лес, растительность, сельское хозяйство, удаление отходов, водоемы). Взаимодействие с организациями, работающими на аэродроме, землевладельцами на прилегающей к аэродрому территории, местными исполнительными органами.
11	Оперативные уведомления	Служба автоматической передачи информации в районе аэродрома (ATIS), извещения для пилотов (NOTAM), донесение пилота, сборник аэронавигационной информации (AIP)
12	Сбор, представление и регистрация данных о случаях столкновений с птицами и дикими животными	Процедуры регистрации и представления данных о столкновениях воздушных судов с птицами и дикими животными, которые имели место на аэродроме и в его окрестностях. Содержание и формы докладов, используемых эксплуатантом аэродрома или другими заинтересованными сторонами на аэродроме для уведомления о столкновениях с птицами и дикими животными.
13	Коммуникация, сотрудничество и координация по вопросам уменьшения опасности от птиц и иных животных на аэродроме и в его окрестностях	Информирование эксплуатантом аэродрома внешних заинтересованных сторон о факторах опасности, создаваемой птицами и дикими животными. Создание на аэродроме комитета по проблеме, создаваемой птицами и дикими животными. Национальный совет по проблемам, создаваемым птицами и дикими животными.
14	Программа по управлению опасностями, создаваемыми птицами и дикими животными, описание ее элементов, разработка, внедрение, оценка эффективности	Элементы программы, их описание, порядок разработки и внедрения. Цель и критерии оценки эффективности программы, меры по улучшению программы. Планы мероприятий и анализы по обеспечению безопасности полетов.

	Приложение 7 к приказу
	Приложение 112 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов
	Форма

Программа первоначальной теоретической и практической подготовки операторов беспилотных авиационных систем категории 3

1. Минимальные требования к программе первоначальной теоретической подготовки операторов беспилотных авиационных систем категории 3:

1) воздушное право (международное и национальное) – 4 часа;

2) структура воздушного пространства (с учетом структуры воздушного пространства Республики Казахстан) – 6 часов;

3) общие знания по беспилотных авиационных систем – 12 часов;

4) разрешения на выполнение полетов (с учетом порядка, установленного в Республике Казахстан) – 4 часа;

5) авиационная метеорология – 4 часа;

6) воздушная навигация – 4 часа;

7) планирование использования воздушного пространства, заявка на использование воздушного пространства – 4 часа;

8) подготовка и выполнение полета:

подготовка к полету – 2 часа;

выполнение полетов VLOS (EVLOS) - 2 часа;

выполнение полетов BVLOS – 6 часов.

9) возможности и ограничения человека, включая контроль факторов угрозы и ошибок – 4 часа;

10) авиационная безопасность – 2 часа;

11) безопасность полетов – 12 часов.

2. Минимальные требования к программе первоначальной практической подготовки оператора беспилотных авиационных систем категории 3

Минимальные требования к программе первоначальной практической подготовки оператора беспилотных авиационных систем категории категории 3, тип конструкции БВС "Самолетный":

1) предполетная подготовка, сборка и осмотр беспилотных авиационных систем – 4 часа;

2) подготовка различных видов полетных заданий в зависимости от полезной нагрузки – 4 часа;

3) стандартные процедуры и маневры на всех этапах полета БВС (VLOS, BVLOS) – 24 часа;

4) нештатные и аварийные процедуры и маневры, связанные с отказами или неисправностями оборудования (двигателя, линии С2, систем и планера) при полетах VLOS и BVLOS – 12 часов;

5) распознавание начального и развившегося сваливания и вывод из него – 2 часа.

6) послеполетные проверки – 2 часа.

3. Минимальные требования к программе первоначальной практической подготовки оператора беспилотных авиационных систем категории 3, тип конструкции БВС "Мультироторный":

1) предполетная подготовка, сборка и осмотр беспилотных авиационных систем – 2 часа;

2) подготовка различных видов полетных заданий в зависимости от полезной нагрузки – 4 часа;

3) стандартные процедуры и маневры на всех этапах полета БВС (VLOS, BVLOS) – 16 часов;

4) нештатные и аварийные процедуры и маневры, связанные с отказами или неисправностями оборудования (двигателя, линии С2, систем и планера) при полетах VLOS и BVLOS – 8 часов;

5) послеполетные проверки – 2 часа.

4. Минимальные требования к программе первоначальной практической подготовки оператора беспилотных авиационных систем категории 3, тип конструкции БВС "Вертолетный":

1) предполетная подготовка, сборка и осмотр беспилотных авиационных систем – 2 часа;

2) подготовка различных видов полетных заданий в зависимости от полезной нагрузки – 4 часа;

3) стандартные процедуры и маневры на всех этапах полета БВС (VLOS, BVLOS), включая взлеты, висение и посадки в нормальных условиях, с попутным ветром и с площадок с уклоном – 24 часа;

5) послеполетные проверки – 2 часа.

5. Минимальные требования к программе первоначальной практической подготовки оператора беспилотных авиационных систем категории 3, тип конструкции БВС "Гибридный":

1) аредполетная подготовка, сборка и осмотр беспилотных авиационных систем – 2 часа;

2) подготовка различных видов полетных заданий в зависимости от полезной нагрузки – 4 часа;

3) стандартные процедуры и маневры на всех этапах полета БВС (VLOS, BVLOS) – 24 часа;

5) распознавание начального и развившегося сваливания и вывод из него – 2 часа;

6) послеполетные проверки – 2 часа.

БҰЙЫРАМЫН:

1. "Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналының кәсіптік даярлығының үлгілік бағдарламасын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің 2013 жылғы 28 қыркүйектегі № 764 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8785 болып тіркелген) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналының кәсіптік даярлығының үлгілік бағдарламасында:

350-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"350. Бастапқы даярлау бағдарламасы мынадай өлшемшарттарға сәйкес:

1) ұшу құрамындағы адамдардан ӘҚҚ диспетчерлерін бастапқы даярлау кезінде жалпы даярлық көлемі осы Үлгілік бағдарламаларға 79-қосымшаға сәйкес кемінде 360 оқу сағатын құрайды;

2) авиациялық білімі жоқ адамдардан ӘҚҚ диспетчерлерін бастапқы даярлау кезінде жалпы даярлық көлемі осы Үлгілік бағдарламаларға 79-қосымшаға сәйкес кемінде 600 оқу сағатын құрайды;

3) ӘҚҚ диспетчерлерін бастапқы даярлау барлық біліктілік белгілері бойынша базалық даярлық пен даярлықты қамтитын кешенді бағдарлама бойынша, сондай-ақ әрбір біліктілік белгісі бойынша базалық даярлық пен даярлықты бөлуге мүмкіндік беретін модульдік бағдарлама бойынша жүргізіледі;

4) ӘҚЖ мамандарын бастапқы даярлау кезінде немесе ұшу құрамындағы адамдардан Брифинг, жалпы даярлық көлемі осы Үлгілік бағдармаларға 79-1-қосымшаға сәйкес диспетчерлердің кәсіби деңгейін қолдау бағдарламасы үшін Брифингке және/немесе ӘҚЖ-ге келтірілген дайындық бағыттарына сәйкес кемінде 80 оқу сағатын құрайды.

5) ӘҚҚ мамандарын бастапқы даярлау кезінде немесе ӘҚҚ диспетчері, ӘҚА маманы, АОО-да немесе авиациялық оқу орнында ұшуды қамтамасыз ету жөніндегі қызметкер немесе ұшу диспетчері ретінде даярлаудан өткен адамдардан Брифинг, даярлаудың жалпы көлемі диспетчерлердің кәсіби деңгейін қолдау бағдарламасы үшін келтірілген даярлау бағыттары бойынша кемінде 36 оқу сағатын құрайды Брифинг және / немесе ЖҚҚ осы Үлгілік бағдарламаларға 79-1-қосымшаға сәйкес.

6) авиация персоналының басқа санаттарына жататын тұлғалардан ӘҚЖ мамандарын немесе брифингті бастапқы даярлау кезінде даярлаудың жалпы көлемі осы Үлгілік бағдарламаларға 79-1-қосымшаға сәйкес диспетчерлердің кәсіби деңгейін қолдау бағдарламасы үшін келтірілген дайындық бағыттары бойынша кемінде 160 оқу сағатын құрайды.

7) ӘҚЖ мамандарын бастапқы даярлау кезінде, немесе авиациялық білімі жоқ адамдардан Брифинг, даярлаудың жалпы көлемі осы Үлгілік бағдарламаларға 79-1-қосымшаға сәйкес диспетчерлердің кәсіби деңгейін қолдау бағдарламасы үшін келтірілген дайындық бағыттары бойынша кемінде 320 оқу сағатын құрайды.

8) ұшу құрамындағы адамдардан ПИО мамандарын бастапқы даярлау кезінде жалпы даярлау көлемі осы Үлгілік бағдарламаларға 79-қосымшаға сәйкес кемінде 60 оқу сағатын құрайды;

Бұл ретте ӘҚҚ диспетчерлері ретінде даярлаудан өткен адамдардан АНА мамандарын бастапқы даярлаудан өту талап етілмейді;

9) авиация персоналының басқа санаттарына жататын адамдардан АНА мамандарын бастапқы даярлау кезінде жалпы даярлық көлемі осы Үлгілік бағдарламаларға 79-қосымшаға сәйкес кемінде 160 оқу сағатын құрайды;

10) ӘҚҚ диспетчерлерін бастапқы даярлау кезінде тренажерлік даярлық көлемі осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында белгіленген жалпы көлемінен кемінде 240 оқу сағатын құрайды;

11) бастапқы даярлау кезінде ӘҚҚ диспетчерлердің практикалық даярлауында іске асырылатын тренажерлік даярлық көлемі болып табылады;

12) жұмыс орнындағы тағылымдама бастапқы даярлау аяқталғаннан кейін жүргізіледі, тағылымдамалардың ең аз көлемі осы Үлгілік бағдарламаларға 80-қосымшада келтірілген және үміткердің (тағылымдамадан өтушінің) кәсіби қызметін жүзеге асыру көзделетін ұшу ақпараты орталығының немесе әуеайлақтық ұшу-ақпараттық қызмет көрсету органының диспетчерлік пунктімен (жұмыс орнымен) не жұмыс орнымен, сондай-ақ тағылымдамашының осы бағдарламаны игеру қабілетімен айқындалады қызмет түрі;

13) Қазақстан Республикасының азаматтық авиация саласындағы нормативтік-құқықтық актілерімен айқындалынатын ӘҚҚ, ӘҚЖ персоналын кәсіптік даярлауға жаңа және қосымша талаптар мен Брифингті енгізу кезінде оларды кәсіптік даярлау бағдарламаларында іске асыру міндетті болып табылады, ал оқу жоспарының жалпы саны түзетіледі

14) оқу процесін қамтамасыз ететін көмекші мамандарды қоспағанда ӘҚҚ диспетчерлерінің кәсіби даярлығына байланысты рәсімдерге қатысатын персоналдың тиісті білімі бар: авиациялық және/немесе кәсіби даярлығы, немесе тиісті кәсіби даярлығы, сондай-ақ кемінде 2 жыл меңгерген мамандығы бойынша азаматтық авиация ұйымдарында (пайдалану кәсіпорындарында) пайдалану тәжірибесі, ал даярлау жүйесі ИКАО 9868 PANS-TRG және 10056 құжаттарының ұсынымдарына сәйкес құрылады.";

369-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"369. Қолданыстағы біліктілік белгісі шеңберінде жұмысқа кейіннен рұқсат алған кезде тағылымдама көлемін төмендетуге жол беріледі, бірақ 70%-дан аспайды.";

396-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"396. ӘҚҚ мамандарының кәсіби дағдысын қайта қалпына келтіру мынадай ретте жүзеге асырылады:

1) жұмыста алты айдан он екі айға дейінгі үзілістер кезінде – тренажерлік даярлықтан өту және жұмысқа рұқсаты бар жұмыс орындарында практикалық дағдыларды тексеру кезінде;

2) жұмыста бір жылдан астам үзілістер болған кезде – кәсіби деңгейді ұстап тұру бойынша курстардан өту, тағылымдамадан, тренажерлік даярлықтан өту, теориялық және практикалық дағдыларды тексеру туралы қолданыстағы сертификат болмаған кезде кәсіптік деңгейді қолдау бағдарламасы бойынша оқыту арқылы жүзеге асырылады. Маманның даярлық деңгейіне байланысты тағылымдама көлемін төмендетуге жол беріледі, бірақ осы диспетчерлік пунктте бастапқы рұқсат беру үшін белгіленген көлемнен 70% - дан аспайды;

3) бастапқы даярлықтан өткеннен кейін жеті жылдың ішінде біліктілік белгісін алмаған жағдайда нақты біліктілік белгісі үшін (rating training) бастапқы даярлау бағдарламасы бойынша оқудан өту.";

398-мынадай редакцияда жазылсын:

"398. ӘҚЖ, Брифинг, ҰАҚ мамандарының кәсіби дағдысын қайта қалпына келтіру мынадай ретте жүзеге асырылады:

1) 6 айдан 12 айға дейін жұмыстан үзіліс болғанда – жұмыс орнында практикалық дағдыларды тексеру;

2) жұмыста бір жылдан астам үзілістер болған кезде – кәсіби деңгейді ұстап тұру бойынша курстардан өту, тағылымдамадан өту, теориялық және практикалық дағдыларды тексеру туралы қолданыстағы сертификат болмаған кезде кәсіптік деңгейді қолдау бағдарламасы бойынша оқыту арқылы жүзеге асырылады. Маманның даярлық деңгейіне байланысты тағылымдама көлемін төмендетуге жол беріледі, бірақ осы диспетчерлік пунктте бастапқы рұқсат беру үшін белгіленген көлемнен 70% -дан аспайды.";

403-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"403. АНА маманы ретінде жұмысқа жаңадан қабылданған кандидаттар өздігімен жұмысқа жіберілмес бұрын жұмыс орнында бастапқы теориялық дайындықтан және тағылымдамадан өтеді. Авиациялық білім болған жағдайда, АНА жөніндегі маман ретінде жұмысқа жаңадан қабылданатын кандидаттар өздігімен жұмысқа жіберу алдында кемінде 160 сағат (4 апта) көлемінде қайта даярлаудан өтеді және осы Үлгілік бағдарламаларға 85-қосымшада көрсетілген көлемде тақырыптарды зерделеуді қамтиды.";

503-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"503. Бастапқы даярлық РТЖБТ мамандарына қойылатын біліктілік талаптарына сәйкестендіру үшін базалық, бастауыш, біліктілік білімдері мен дағдыларын, оның ішінде мамандандыруды және қажет болған жағдайда жабдықтар мен жүйелердің нақты түрлерін зерделеуді алуды, сондай-ақ дамытуды қамтамасыз етеді. Электрондық техника немесе техникалық білім (арнаулы орта, жоғары техникалық білім, бакалавриат, магистратура) саласында электроника/электрбайланыс, компьютерлік жүйелер немесе салыстырмалы пән саласында маманданған әскери білімі бар адамдардан РТЖБТ бойынша мамандарды бастапқы даярлау аэронавигациялық ұйымда пайдаланылатын авиациялық ерекшеліктер мен жабдықтарды зерделеуді қамтамасыз етеді.

511-тармақтың 1) және 2) тармақшалары мынадай редакцияда жазылсын:

"1) электрондық техника немесе техникалық білім (арнаулы орта, жоғары техникалық білім, бакалавриат, магистратура) саласында электроника/электр байланыс, компьютерлік жүйелер немесе салыстырмалы пән саласында маманданған әскери білімі бар адамдардан РТЖБП бойынша мамандарды бастапқы теориялық даярлау кезінде жалпы даярлық көлемі кемінде 200 сағатты құрайды;

2) электроника/электр байланыс, компьютерлік жүйелер немесе салыстырмалы пән саласында білімі жоқ адамдардан РТЖБП бойынша мамандарды бастапқы даярлау кезінде жалпы даярлық көлемі электрондық техника саласындағы маманданудың қажеттілігі негізге алына отырып, кемінде 1600 сағат көлемінде белгіленеді;";

543-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"543. Кәсіби деңгейді қолдау осы Үлгілік бағдарламаларда көрсетілген бастапқы даярлық тақырыбына сәйкес курстардан, тренингтер мен семинарлардан, оның ішінде қашықтықтан өтуді қамтиды және кемінде үш жылда бір рет кезеңділікпен іске асырылады.";

29-тарауының 2-параграфының атауы мынадай редакцияда жазылсын:

"2-параграф. Әуеайлақта және оған іргелес аумақта азаматтық ӘК ұшуы үшін құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіптерді басқару жөніндегі қызметті жүзеге асыратын персоналды (құстар мен өзге де жануарларды бақылау жөніндегі аға басшы, үйлестіруші, штаттық маман) кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламалары.";

728-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"728. Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің міндетін атқарушының 2015 жылғы 26 наурыздағы № 323 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11724 болып тіркелген) бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасында азаматтық әуе кемелерінің ұшуы үшін құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіптерді басқару қағидаларымен реттелетін аға басшыларды, үйлестірушілерді, құстар мен өзге де жануарларды бақылау қызметі жөніндегі мамандарды кәсіби даярлаудың үлгілік қағидалары өзіне Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің міндетін атқарушының 2015 жылғы 24 ақпандағы № 159 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10562 болып тіркелген) бұйрығымен бекітілген авиация персоналын кәсіптік даярлау қағидаларына сәйкес жүзеге асырылатын оқыту бағдарламаларының минималды көлемін қамтиды.";

730. 731 және 732-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:

"730. Бастапқы даярлау міндетті түрде құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіптерді басқару бағдарламасын әзірлеуге, іске асыруға және тиімділігіне жауапты аға басшылар мен үйлестірушілер, сондай-ақ кәсіби қызметті жүзеге асыру үшін алғаш рет қабылданған құстар мен өзге де жануарларды бақылау жөніндегі мамандар үшін жүргізіледі. Бұл ретте бұрын азаматтық авиация саласында ұқсас мамандану бойынша жұмыс істеген және тиісті бастапқы даярлықтан өткен адамдар үшін осы Үлгілік бағдарламаларда белгіленген кезеңділікпен қайта даярлауды қамтамасыз ету талап етіледі.";

"731. Құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіптерді басқару бағдарламасын әзірлеуге, іске асыруға және тиімділігіне жауапты аға басшылар мен үйлестірушілерді бастапқы даярлау көлемі кемінде 16 сағатты, ал әуеайлақта және оған іргелес аумақта құстар мен өзге де жануарлардың болуын бақылау жөніндегі мамандарды даярлау көлемі кемінде 24 сағатты құрайды.";

"732. Өздігімен жұмыстарды атқаруға рұқсат алу үшін құстар мен өзге де жануарларды бақылау жөніндегі мамандар бойынша ең тәжірибелі маманның басшылығымен қажетті теориялық даярлықтан және тағылымдамадан өтеді:

1) әуеайлақтың ерекшеліктерімен танысу және зерделеу;

2) әуеайлақтағы қауіпсіздік талаптары;

3) әуеайлақтағы қозғалыс қағидалары;

4) радиобайланысты жүргізу тәртібі;

5) ҰҚЖ-ға рұқсатсыз шығудың алдын алу;

6) радиомаяк жүйесінің аймақтарын қорғау;

7) әуеайлақта көру мүмкіндігі шектеулі жағдайларда жұмыс рәсімдері;

8) әуеайлақта ұшуды қамтамасыз етуді жүзеге асыратын басқа да қызметтермен және ұйымдармен өзара іс-қимыл жасау тәртібі;

9) әуежайдың құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіптерді басқару жөніндегі бағдарламасы;

10) әуе кемелерінің ұшу қауіпсіздігіне қатер төндіретін құстардың биологиясы мен экологиясы;

11) тіршілік ету ортасын басқару;

12) қорқыту құралдарын пайдалану және оларға техникалық қызмет көрсету;

13) қоныс аударуы кезеңдері, мекендеу аймақтары, жабайы табиғат саласындағы соңғы оқиғалар, әуежайда қолданылатын шаралар.

Оқу және тағылымдама аяқталғаннан кейін алған білімі мен дағдылары бойынша тиісті сынақтар тапсырылады.";

734 және 735-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:

"734. Құстар мен өзге де жануарларды бақылау жөніндегі мамандарды қайта даярлау әуеайлақтарды пайдаланушылардың бағдарламалары бойынша жаңа рәсімдерді, жабдықтарды пайдалануға беру шеңберінде, сондай-ақ АОО бағдарламалары бойынша екі жылда бір реттен кем емес жүзеге асырылады.";

"735. Құстар мен өзге де жануарларды бақылау бойынша кәсіби деңгейін қолдау кемінде екі жылда бір реттен сиретпей жүргізіледі. Құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіп-қатерлерді басқару жөніндегі бағдарламаны әзірлеуге, іске асыруға және тиімділігіне жауапты аға басшылар мен үйлестірушілердің кәсіби деңгейін қолдау жөніндегі курстың көлемі кемінде 8 сағатты, ал құстар мен өзге де жануарларды бақылау жөніндегі мамандардың саны кемінде 12 сағатты құрайды.";

738-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"738. Осы Үлгілік бағдарламаларға 107-қосымшада келтірілген салаларда қажетті білімдерді игеруді бастапқы даярлау өзіне қосады.";

мынадай мазмұндағы 739-1-тармақпен толықтырылсын:

"739-1. Бастапқы дайындық және кәсіби деңгейді қолдауды әуеайлақта құстар мен өзге де жануарларды бақылау бойынша кемінде 2 жыл тәжірибесі бар, уәкілетті ұйым мақұлдаған оқу орталықтарында даярлықтан өткен білікті нұсқаушылар жүргізеді. Нұсқаушы кемінде үш жылда бір рет қайта оқытудан өтеді.";

мынадай мазмұндағы 31-тараумен толықтырылсын:

"31-бөлім. 3-санаттағы пилотсыз авиациялық жүйелер операторларын бастапқы теориялық және практикалық даярлау бағдарламасы.

816. 3-санаттағы пилотсыз жүйелер операторларын бастапқы теориялық және практикалық даярлау бағдарламасы осы Үлгілік бағдарламаларға 112-қосымшада айқындалған.";

33-қосымша осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес редакцияда жазылсын;

Осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес 79-1-қосымшамен толықтырылсын;

94-қосымша осы бұйрыққа 3-қосымшаға сәйкес редакцияда жазылсын;

106 және 107-қосымшалар осы бұйрыққа 4 және 5-қосымшаларға сәйкес редакцияда жазылсын;

Осы бұйрыққа 6-қосымшаға сәйкес 107-1-қосымшамен толықтырылсын;

Осы бұйрыққа 7-қосымшаға сәйкес 112-қосымшамен толықтырылсын.

2. Қазақстан Республикасы Көлік министрлігінің Азаматтық авиация комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты ресми жарияланғаннан кейін Қазақстан Республикасы Көлік министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Көлік министрлігінің вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық оның алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Көлік министрі

М. Карабаев

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Ғылым және жоғары білім министрлігі

Қазақстан Республикасының
Көлік министрінің
2024 жылғы 29 қарашадағы
№ 392 Бұйрыққа
1-қосымша
Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз
етуге қатысатын авиация
персоналын кәсіптік даярлаудың
үлгілік бағдарламасына
33-қосымша
Нысан

ӘК-ге сервистік қызмет көрсету міндеттерін оқыту/ACFT Service Tasks Training

1. Курстың мақсаттары оқытылатын тұлғаға төменде келтірілген тізбеге сәйкес келетін міндеттерге сәйкес ӘК-ге сервистік қызмет көрсету міндеттерін орындаудағы білімдер, іскерлік және дағдыларды беру.

2. Емтихан - оқытылатын тұлғалардың ӘК-ге сервистік қызмет көрсету бойынша бағдарлама тармақтарын игеру нәтижелері бойынша білімдерін бағалау жұмыс орнында емтихан түрінде өткізіледі. Емтихан ауызша сұрау түрінде жүргізіледі. Оқытушы персонал әдетте сұрауды ӘК-де және қажет болған жағдайда, қозғалтқышта жүргізеді. Сұрау кезіндегі сұрақтардың саны оқытылатын тұлғаның білімін дәйектеуге жеткілікті мөлшерде анықталады. Бұндай сұрауларды оқытылатын тұлғаның білімдерін ӘК-де және қозғалтқышта тексерумен үйлестіріп, сыныпта/аудиторияда жүргізуге рұқсат етіледі.

3. Оқытудың ұзақтығы.

ӘК ТҚК бойынша ұйымның персоналы оқытылатын тұлғаға жекелей белгілі бір міндетті орындау мөлшерін анықтайды, қажет болған жағдайда оқытылатын тұлғаны қосымша сабақтар немесе тәжірибелер жүргізу туралы хабардар етеді, бұл ретте ӘК ТҚК бойынша ұйым басшысын хабардар етеді және олармен оқыту жүргізудің қосымша мерзімдерін келіседі. Оқытушы персонал оқытылатын тұлғадан операцияны қауіпсіз орындауға жеткілікті мөлшерде бағдарламаның белгілі бір тапсырмасын өздігінен орындауын талап ететін болады.

4. ӘК-ге сервистік қызмет көрсету бойынша тапсырмаларды орындау оқыту мерзімдерін анықтаудағы жекелей тәсілдеме оқыту мерзімдері тиянақталған болып табылмайтынына оқытылатын тұлғаның жеке қабілеттеріне және ӘК ТҚК бойынша ұйымның өндірістік жағдайына байланысты болатынына әкеледі, бірақ осы Қағидалардың 33-қосымшасының 7-тармағында көрсетілген курстың көлемі толық өтілетін жағдайда әрбір әуе кемесіне 10 жұмыс күнінен кем бола алмайды.

5. Оқытушы персрнал – ӘК ервистік қызмет көрсету міндеттерін тәжірибелік орныдауды үйрете алатын АА персоналы, төменде көрсетілген тізбеге енгізілген:

1) тәжірибелік элемент нұсқаушысы;

2) тәжірибелік тағылымдамадан өтуші супервайзер;

3) "А" санатты механик міндеттерін тәжірибелік орындауды үйрету жөніндегі супервайзер;

4) ӘК сервистік қызмет көрсету жөніндегі супервайзер;

Осы Қағидалардың 33-қосымшасының 7-тармағының 12)-18) тармақшаларында келтірілген тақырыптар бойынша оқыту үшін аталған персонал міндеттері оқытылатын әуе кемесінің рейтингі бар әуе кемесіне техникалық қызмет көрсету жөніндегі маманның қолданыстағы куәлігіне ие болады. Қалған тақырыптар бойынша оқытуды әуе кемесіне сервистік қызмет көрсету бойынша кемінде 3 жыл жұмыс тәжірибесі бар және тиісті теориялық даярлықтан өткен аталған персонал жүргізеді.

барлық аталған персонал өздері беретін пән бойынша міндеттерді орындауға құзыретті.

6. ӘК сервистік қызмет көрсету міндеттерін оқыту бағдарламасы бойынша түпнұсқа жазбаларды беру оқу нәтижелері бойынша жүзеге асырылады және білім алушы үйренген тапсырма (тапсырмалар) көрсетілген қол қою парақшаларының түпнұсқалары рәсімделеді. Әрбір үйренген тапсырма бойынша қол қойылған парақтарға білім беруші персонал және білім алушылар қол қояды.

"А" санатты куәліктерді алушыларға орындауға жататын тапсырмаларды оқыту бағдарламасы бойынша түпнұсқа жазбалар берілмейді және беру көзделмеген.

Білім алушының тәжірибелік білімінің қорытындысы бойынша бағалаушы міндеттерді оқуды қамтитын жалпы үйренген міндеттер мен оқу бағдарламаларын өздігімен орындауға дайындығын растайтын біліктілігін бағалайды.

7. Курстың бағдарламасы:

1) ӘК-ны рульдеу кезінде оны тұрақ орнына орнату кезінде экипажға сигналдар беру;

2) ӘК-ге / ӘК-ден тірек қалыптарын орнату/ алып тастау;

3) электр қуаттандырудың жерүсті көзінің жалғастырғышын ӘК-ге / ӘК-ден қосу / ажырату;

4) ӘК есіктері мен ӘК-нің сервистік панельдеріне қол жетімділік люктерін ашу / жабу;

5) ӘК-ге жанармайды үстеме құюды және ӘК-ден жанармайды ағызуды бақылау;

6) ӘК-ге су құю, ӘК-нің су жүйесінен суды ағызуды бақылау, ӘК-нің су жүйесінен суды ағызу;

7) ӘК-ден қоқыс-қалдықтарды жою жүйесін өңдеуді бақылау;

8) ӘК-ні және қозғалтқыш винттерін арқандап байлау;

9) ӘК қозғалтқыштарының іске қосылуын бақылау;

10) белгіленген терминология бойынша экипаж кабинасымен байланыс жүргізу;

11) тіркеп сүйреу басшысы немесе бақылаушы функцияларымен ӘК ұшу алдында бортында жолаушыларымен бірге ӘК-ні тіркеп сүйреу, ӘК бұдан әрі орнын ауыстыру немесе бұдан әрі ТҚК мақсатымен бортта жолаушыларсыз тіркеп сүйреу;

12) ӘК ұшу алдындағы инспекциялау.

Оқыту оператор (пайдаланушы) ұсынған ұшу алдындағы инспекцияны орындау жөніндегі нұсқаулық (ресім) негізінде және оператор (пайдаланушы) зерделеу және бұдан әрі орындау үшін белгілеген бағдарлама тармақтары бойынша жүргізіледі.

Ұшу алдындағы инспекциялау тармақтарының (міндеттерінің) үлгілік тізбесі төменде келтірілген тізбені қамтиды, бірақ онымен шектелмейді.

ӘК-де жұмыстарды орындау кезінде ӘК-нің ықтимал зақымдануының алдын алу мақсатымен ӘК жағдайын жалпы қадағалау.

ӘК-ні сақтауға дайындау.

ӘК-ге / ӘК-ден ауа баптаудың жерүсті көзінің түтігін қосу/ажырату.

ӘК-ге / ӘК-ден қозғалтқышты жер үстінен іске қосу құрылғысын (УВЗ / Air Supply Unit) қосу / ажырату.

ӘК-ден мұздануды жойған кезде (de-icing) және/немесе ӘК-ге мұзданудан қорғанысты қондыру (anti-icing) кезінде ӘК беттерінің өңделуін қадағалау.

Бұл тармақ тек қадағалауды көздейді және бұнда ӘК-ден мұздануды жою (de-icing) және / немесе ӘК-ге мұзданудан қорғанысты қондыру (anti-icing) функциясы жоқ;

13) ӘК ұшу алдындағы инспекциялау тармақтарының (міндеттерінің) үлгілік тізбесі;

14) ӘК және оның авариялық жабдығын кез келген тозу, зақымдалу немесе жылыстаудың айқын белгілерін анықтау мақсатымен жалпы қарау. Қосымша, ӘК-де авариялық жабдықты қоса алғанда, бүкіл талап етілген жабдықтың бар болуы қажет;

15) Кез келген кейінге қалдырылған ақаулар алдағы ұшуға жағымсыз ісер ете алмайтынына кепілдік беру үшін ұшу жарамдылығын қолдау жөніндегі жазбалар жүйесін немесе борттық техникалық журналды (қайсысы жарамды болады) инспекциялау, бұл ретте ресми есептерде көрсетілген (актілерде, сипаттамаларда, ережелерде, сервистік бюллетеньдерде, ұшу жарамдылығының директиваларында, ӘК ТҚК бағдарламаларында немесе регламенттерінде), талап етілген ТҚК бойынша әрекеттердің ешқайсысының мерзімі өтпеген (мерзімінде немесе уақтылы орындалмаған) немесе алдағы ұшу кезінде ондай болуы мүмкін болмауға тиіс;

16) Шығындалатын сұйықтықтар, газдар және т.с.с. бақылау. ӘК-ні ұшуға дейін ластанудан бос сұйықтықтармен, ерекшелігі дұрыс газдармен үстемелеп толтыру және үстемелеп толтыру нәтижелері бойынша тиісті құжаттамаға дұрыс жазылуы;

17) ӘК есіктері мен люктарының жабылу сенімділігін бақылау;

18) ӘК ұшуды басқару беттерін блоктау құрылғыларының және шасси тіректерін блоктау пиндері/бұрандама қысқыштарын, статикалық және толық қысым бітеуіштерін, шектеуші құрылғыларды және қозғалтқыштар мен саңылауларға орнатылатын бітеуіштердің жойылуын бақылау.

Кез-келген тапсырма үшін техникалық қызмет көрсету бойынша әрекет жөндемсіздікті іздеуден құралмаған. Жоғарыдағы көрсетілген тізбеге кіретін кез-келген тапсырма үшін кейінге қалдырылған ақауды жойғаннан кейін пайдалануға рұқсат етілетін сертификат беру талап етіледі.

Бұйрыққа 2-қосымша
Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз
етуге қатысатын авиация
персоналының кәсіптік
даярлығының үлгілік
бағдарламасына
79-1-қосымша
Нысан

Брифинг және / немесе ӘҚЖ диспетчерлерінің кәсіби деңгейін қолдау

№	Модульдердің (тақырыптардың, пәндердің) атауы
1.	Әуе қозғалысын ұйымдастыру және қызмет көрсету.
2.	Аэронавигациялық ақпаратпен қамтамасыз ету.
3.	Навигация.
4.	ӘК туралы жалпы білім.
5.	Метеорология.
6.	Адам факторы.
7.	Ұшу қауіпсіздігін басқару

Бұйрыққа 3-қосымша
Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз
етуге қатысатын авиация
персоналын кәсіби даярлаудың
үлгілік бағдарламасына
94-қосымша
Нысан

Ұшуды электртехникалық қамтамасыз ету мамандарын (маман, әуежайлар мен әуеайлақтардың электр жарық техникалық жабдығын пайдалану жөніндегі инженерлік-техникалық персонал)

р/с №	Атауы	Қысқаша мазмұны
1	Халықаралық, ұлттық ұйымдар және стандарттар	Ұлттық және халықаралық авиациялық ұйымдар мен қауымдастықтар, халықаралық стандарттар мен Ұсынылатын практика, ұлттық және халықаралық әуе құқығы, еңбек заңнамасы, еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы, қоршаған ортаны қорғау.
2	Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын қызметтермен өзара іс-қимыл	Аэронавигациялық қызметтерді жеткізушімен өзара іс-қимыл, әуежайдың басқа қызметтерімен, резервтеу және электр қуатын жедел ауыстыру бойынша, режим, қауіпсіздік техникасы, Электр тогының соғуы кезінде алғашқы көмек көрсету, өрт қауіпсіздігі шаралары және өрт туындаған жағдайда жедел топ қызметкерлерінің әрекеттері бойынша өзара іс-қимыл жасау.
3	Әуеайлақты электрмен жабдықтау	Әуеайлақ объектілерін және жарық сигналдық жабдықтарды энергиямен қамтамасыз ету. I санаттағы электр қабылдағыштар. Электр қабылдағыштардың арнайы тобы. Кепілдендірілген электрмен жабдықтау жүйесі резервтік қуат көздері. Электрмен жабдықтаудың кабельдік желілеріне техникалық қызмет көрсету. Электрмен жабдықтау объектілеріне құжаттама.
4	Ұшуды жарық сигналымен қамтамасыз ету	Жарық сигналдық жабдықтың мақсаты. Жарық сигналдық жабдыққа қойылатын талаптарды реттейтін негізгі құжаттар. Жоғары және төмен қарқынды шамдардың ішкі жүйелері. Әуеайлақ белгілері. Тұжырымдама 4С. жарықтық реттегіштері. Жарық сигналдық жабдықты ұшу тексерулері. Жарық сигнал жабдықтарын қашықтан басқару. Жарық сигналдық жабдықтың жай-күйін бақылау жүйесі.
5	Техникалық қызмет көрсету	Ұшуды электр жарығымен техникалық қамтамасыз ету қызметінің құжаттамасын жүргізу. Жарық сигналдық жабдыққа регламенттік қызмет көрсету. Электр жабдығының істен шығуын тіркеу тәртібі және істен шығудың алдын алуда деректерді қолдану. Сыни жағдайлардан шығу алгоритмдері. Жарық сигналдық жабдықтың төмендетілмейтін авариялық қоры.
6	ҰҚЖ-ға рұқсатсыз шығудан қорғау	ҰҚЖ-ға рұқсатсыз шығудың алдын алудың тиімді шарасы ретінде жарық-сигналдық жабдық. "Тоқтату" желісінің оттарын, ҰҚЖ қорғау оттарын қосу тәртібі. ARIWS.
7	Қауіпсіздікті қамтамасыз ету	Авиациядағы қауіпсіздік, ұшу қауіпсіздігі саласындағы бағдарламалар мен принциптер, авиациялық қауіпсіздік.

Бұйрыққа 4-қосымша
Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз
етуге қатысатын авиация
персоналын кәсіби даярлаудың
үлгілік бағдарламасына
106-қосымша
Нысан

Ұшуларды әуеайлақтық қамсыздандыру бойынша қызметкерлерді теориялық даярлау пәндерінің тақырыптары

р/с №	Атауы	Қысқаша мазмұны
1	Ұшулар қауіпсіздігін басқару жүйесі	ICAO тәжірибесі ұсынған және стандарттар талаптары мен ұшулар қауіпсіздігін қамсыздандыратын мемлекеттік нормативтік-құқықтық актілер талаптары. Әуежайлардың ҰҚБЖ.
2	Ұшуларды әуеайлақтық қамсыздандыруды ұйымдастыру, мақсаты мен міндеттері	Азаматтық авиация әуеайлақтарының жұмыс істеуінің негізгі ережелері. Әуе кемелерін ұшуды қолдаудың негізгі міндеттері. Әуеайлақтарының ұшу алаңдарының пайдалану мазмұны (жұмыс құрамы, терминдер мен анықтамалар). Ағымдағы және күрделі жөндеу жұмыстары. Ұшуларды әуеайлақтық қамсыздандыру бойынша қызметтің міндеттері.
3	Әуеайлақтардың жоспарлық шешімдері	Жасанды жамылғылар мен әуеайлақтардың жер элементтерін рельефке қойылатын нормативтік талаптары. Жасанды жамылғылар мен әуеайлақтардың жер элементтерін рельефке қойылатын геометриялық параметрлердің бақылауы.
4	Әуеайлақтық жабулар	Қолданыстағы техникалық деңгей және жасанды әуеайлақтық жабулар конструкцияларын жетілдірудің негізгі бағыттары. Қатаң және қатты емес әуеайлақ жабуларын орналастыру туралы нормативтік құжаттардың негізгі қағидалары. Әуеайлақтық жабулардың жаңа перспективті конструкциялары (жоғары мықты бетоннан және фибробетоннан, қалпына келтірілген асфальт бетоннан және т.б.). Әртүрлі әуеайлақтық жабуларды қолдану аясы. Әуеайлақтық жабуларды күшейтудің негізгі себептері. Күшейту конструкциялары: мықты жабуларды мықтылармен; мықты жабуларды асфальтобетоном; мықты емес жабуларды мықтымен; мықты емес жабуларды мықты емес жабулармен. Әуеайлақ жабуларын күшейту конструкцияларының түрлерін қолдану аясы. Әуеайлақ жабуларында әуе кемелерін пайдалану мүмкіндігін бағалау үшін ACR-PCR әдісі. ACR-PCR әдісін пайдалану облысы мен мәні. ACR-PCR әдісі бойынша әуеайлақ жабуларының салмақ салатын қабілеттеріен кодтау. ACR-PCR әдісін пайдалану үлгілері. Әуеайлақтық жабулар бетіне және әуеайлақтардың жер элементтеріне қойылатын пайдалану талаптары. Пайдалану кезеңінде әуеайлақтық жабулар мен әуеайлақ жер элементтерінің үстіңгі жағдайының негізгі көрсеткіштері: үстіңгі беттің тегістігі, оның тазалығы (лас, құм, басқа да заттардың болмауы), атмосфералық жауын-шашындардың болуы, сондай-ақ фрикциондық құрамдар. Бұл көрсеткіштердің ұшу-қону операцияларының өндіріс қауіпсіздігіне әсері. Жоғарыда көрсетілген көрсеткіштерге нормативтік құжаттардың талаптары.
5	Әуеайлақта ұшулар қауіпсіздігін қамсыздандыратын, құрылыс жұмыстарының технологиялары мен ұйымдастыру	Әуеайлақ жабуларын (замануи материалдар, механизмдер) жөндеу жұмыстарының технологиясы. Жұмыс сапасын бақылау. Әуеайлақ жабындарын пайдалану мерзімі. Әр түрлі әуеайлақ жабындарының бұзылу түрлері. Әуеайлақ жабындарын ағымдағы жөндеу. Әуеайлақ жабындарын күнделікті жөндеуге арналған материалдар мен жабдықтар. Жұмыстарды орындау технологиясы. Әуеайлақ жабуларын жоспарлы және күрделі жөндеулері. Жұмыстың сапасын оперативті және қабылдау бақылауы. Қолданыстағы әуежай шартында ұшу алаңдарын жөндеу элементтері мен реконструкциялау бойынша жұмыстарды ұйымдастыру. Қолданыстағы әуежай шартында ұшу алаңдарын жөндеу элементтері мен реконструкциялау бойынша жұмыстарды ұйымдастыруға талаптар. Өзге тараптармен ұшу алаңында жұмыстарды орындауда әуежай қызметтерінің өзара әрекеті.
6	Әуеайлақты пайдалану талаптары	Әуеайлақтың ұшу алаңын тексеру. Әуеайлақтың жай-күйінің параметрлерін өлшеу. Әуеайлақ ұшу алаңдары элементтерінің жай-күйін бақылау және бағалау. Ұшу алаңын тексеріп қараудың жиілігі. Әуеайлақ жабуларының үстіңгі жай-күйін және әуеайлақ жер элементтерін тексеру. Ұшу алаңдары жай-күйінің параметрі, оның өлшемдері, есебі мен бақылауы. Әуеайлақ жабуымен ұшақ дөңгелектерінің тартылу коэффициенті және оның ұшу – ұону операцияларының қауіпсіздігіне әсері. Тартылу коэффициентін бақылау әдістері мен құралдары. Тартылу коэффицентінің физикалық мәні мен оның көлеміне әсер ететін факторлары. Әуеайлақ жабуларының үстіңгі түрлі жағдайларында ұшақтың ұшу-қону операциялары өндірісінің қауіпсіздігіне тартылу коэффицентінің әсер ету механизмдері. Нормативтік Тартылу коэффицентінің сандық мағыналарының градациясы. Отандық техникалық құралдарды пайдалану арқылы тартылу коэффициентін өлшеу тәртібі, тұрақтылығы мен әдістемесі. ИКАО-ның түрлі техникалық құралдармен ұшу-қону жолағына қосылуын өлшеу принциптерін біріктіру туралы қабылданды. Заманауи техникалық өлшеу құралдары: DBV, SFT, страдограф, скидометр, таплиметр және т.б. Ұшақ дөңгелектерінің глиссирлеу және оған қарсы күресу әдістері. Ұшақтар дөңгелектерінің глиссирлеу түрлері. Тұтқыр, динамикалық және бу сырғуының пайда болуының физикалық мәні мен шарттары. Ұшақтардың ұшу-қону операцияларының қауіпсіздігін төмендететін фактор дөңгелектерді глиссирлеу болып табылады. Ұшақтар дөңгелектерінің глиссерлеуімен күрестің арнайы әдістері: әуеайлақ жабындарының кедір-бұдырлы және көлденең беткейлерінің артуы, дренаждық ойықтарды кесу, дренажды асфальтбетонды жабындарды қолдану және т.б. Жазғы кезеңде әуеайлақ жабындарын ұстау. Әр түрлі ластанудан (шаң, кір, құм, металл және басқа да бөтен заттардың, төгілетін отын мен майлардың, резеңке қабаттардың және т.б.) әуеайлақ жабу жұмыстарын механикаландыру әдістері мен құралдары. Әуеайлақ жабындарын құю және жуу. Әуеайлақ жамылғыларында таңбалау белгілерін сызу, кесінділердің тығыздығын қалпына келтіру (пайдаланылатын материалдар, қабылдау және жұмыстарды механикаландыру құралдары). Әуеайлақты қысқы ұстау. Қардан әуеайлақ жамылғыларын тазалаудың механикалық және жылулық әдістері (техниканы және механикаландыру құралдарын). Патрульді және көлемді қар тазалау. Перрондарда және ТО қар тазалау жұмыстары өндірісінің ерекшеліктері. Механикалық, жылулық және химиялық әдістері әуеайлақ жабуларында мұздың пайда болуын ескертеді; пайда болған мұзды жылулық және химиялық әдістермен жояды (жұмыстарды механизациялау технологиясы мен құралдары). Жылытатын әуеайлақ жабындарын пайдалану преспективасы. Қар-мұз қатқақтарын жою әдістері. Әуеайлақтың жер элементтерін қысқы мазмұныныңерекшеліктері. Әуеайлақты қысқы ұстау туралы халықаралық тәжірибе ақпараты. Әуеайлақтың су бөлу және дренаждық жүйелеріне техникалық қызмет көрсету және жөндеу. Су бөлу және дренажды конструкцияларды сыртқы заттардан, ластардан тазарту. Су тарту және дренаждық конструкцияларды бұзылуы және түзелмеуінің пайда болу себептері мен түрлерінің сипаттамалары. Оларды жөндеу әдістері. Пайдаланылатын жөндеу материалдары.
7	ҰҚЖ бетінің жай-күйін бағалау	ҰҚЖ бетінің күйін ластану түріне, тереңдігіне, алаңына қарай бағалау. ҰҚЖ бетінің күйін бағалау матрицасы. Ұшу-қону жолағының күй коды (RWY C C) әуеайлақтың ұшуға жарамдылығының маңызды көрсеткіші ретінде. RWYCC физикалық мәні және оның мөлшеріне әсер ететін факторлар. RWYCC жоғарылауы және төмендеуі. ҰҚЖ жай-күйінің кодын арттыру және төмендету мақсатында ілінісу коэффициентін өлшеу құрылғыларын қолдану. Ұшқыштың ситуациялық хабардарлығы үшін қосымша деректер. ҰҚЖ бетінің жай-күйі туралы деректерді ұсыну. SNOWTAM құрастыру және жариялау. ҰҚЖ бетінің жай-күйін уақтылы жеткізу.

Бұйрыққа 5-қосымша
Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз
етуге қатысатын авиация
персоналын кәсіби даярлаудың
үлгілік бағдарламасына
107-қосымша
Нысан

Құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіптерді басқару жөніндегі бағдарламаны әзірлеуге, іске асыруға және тиімділігіне жауапты аға басшылар мен үйлестірушілерді теориялық даярлау пәндерінің тақырыптары

р/с №	Атауы	Қысқаша мазмұны
1	Құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіпті басқарудың негізгі ұғымдары	Әуе кемелерінің ұшуы үшін құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіптер туралы түсінік, мәселенің тарихы. Негізгі ұғымдар. Құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіпті басқару шараларының маңыздылығы мен қажеттілігі. Мүдделі тараптар (әуеайлақтарды пайдаланушылар, аэронавигациялық қызмет көрсету провайдерлері, ӘК пайдаланушылары, мемлекеттік органдар, жер иелері және т.б.).
2	Халықаралық стандарттар, ұсынылатын тәжірибе, құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіпті басқаруға қойылатын ұлттық талаптар	ИКАО-ның 14-қосымшасының ӘК-нің құстар мен өзге де жануарлармен соқтығысу қаупін азайту жөніндегі талаптары, мемлекеттің жауапкершілігі, сертификатталатын әуеайлақ пайдаланушысының жауапкершілігі. Аэродромды сертификаттық зерттеу және мемлекеттік қадағалау саласы ретінде құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіптерді басқару. Ұсынылған нұсқаулық материал ИКАО ДОК 9137 3-бөлім және ИКАО ПАНС 9981. ҚР заңнамасының іс-шараларды қамтамасыз ету жөніндегі талаптары ӘК-нің құстар мен өзге де жануарлармен соқтығысу қаупін азайту.
3	Құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіптерді басқару рөлдері, міндеттері, жауапкершілігі	Әуежайдың құстар мен өзге де жануарлар табиғат тудыратын қауіптерді басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы. Әуежайдың ұйымдық құрылымындағы негізгі лауазымдардың рөлдері мен міндеттері: құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіптерді басқару жөніндегі бағдарламаның болуы мен тиімділігіне жауапты басшы, бағдарламаны тікелей әзірлеуге және іске асыруға жауапты үйлестіруші, әуеайлақта құстар мен өзге де жануарларды бақылауды жүзеге асыратын мамандар.
4	Құстар мен өзге де жануарлар тудыратын ұшу қауіпсіздігі үшін тәуекелдерді бағалау, тәуекелдерді басқару	Қауіп, тәуекел ұғымы. Әуеайлақта және іргелес аумақта құстар мен өзге де жануарларды байқау, ӘК құстар мен өзге де жануарлармен соқтығысу, әуеайлақта өлі құстарды немесе жануарларды табу жағдайлары туралы ақпарат жинау. Әуе кемесінің құстар мен жануарлармен соқтығысу ықтималдығы мен ауырлығын бағалау. Құстар мен өзге де жануарлар түрлері үшін ұшу қауіпсіздігі тәуекелін бағалау. Әуе кемелерінің құстар мен өзге де жануарлармен соқтығысу қаупін азайту бойынша тиісті шараларды әзірлеу.
5	Құстар мен өзге де жануарларды бақылау шаралары	Патрульдеу, құстар мен жануарларды бақылау, қорқыту құралдарын қолдану, құстар мен жануарларды аулау, өлімге әкелетін бақылау шаралары, экологиялық заңнама, бақылау жазбаларының маңыздылығы.
6	Құстар мен өзге де жануарлардың тіршілік ету ортасын басқару	Белгілі бір аймақтарда қауіпті құстар мен өзге де жануарлардың болу себептері. Құстар мен өзге де жануарларды тартатын факторлардың түрлері (тамақ, су, баспана). Тіршілік ету ортасын басқару шаралары (әуежай ғимараттары мен құрылыстарын жобалау, қоршаулар, шөп, орман, өсімдіктер, ауыл шаруашылығы, қалдықтарды жою, су айдындары).
7	Әуеайлақта және оның маңында құстар мен өзге де жануарлардан болатын қауіпті азайту мәселелері бойынша байланыс, ынтымақтастық және үйлестіру	Әуеайлақ пайдаланушысының сыртқы мүдделі тараптарды құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіп факторлары туралы хабардар етуі. Әуеайлақтарда құстар мен өзге де жануарлар тудыратын мәселе бойынша комитет құру. Құстар мен өзге де жануарлар тудыратын мәселелер жөніндегі ұлттық кеңес.
8	Құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіптерді басқару бағдарламасы (бұдан әрі-Бағдарлама), оның элементтерін сипаттау, әзірлеу және енгізу	Бағдарлама элементтері, олардың сипаттамасы, әзірлеу және енгізу тәртібі.
9	Бағдарламаның тиімділігін бағалау	Бағдарламаның тиімділігін бағалаудың мақсаты мен критерийлері, бағалаудың бақылау парақтары, тиімділік көрсеткіштері, оларды әзірлеу және мониторингілеу, мемлекеттік қадағалау, әуе кемелерін пайдаланушылардың аудиттері.
10	Персоналды даярлау	Құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіпті басқару бағдарламасын қамтамасыз ету үшін қажет оқытудың негізгі талаптары.

Бұйрыққа 6-қосымша
Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз
етуге қатысатын авиация
персоналын кәсіби даярлаудың
үлгілік бағдарламасына
107-1-қосымша
Нысан

Құстар мен өзге де жануарларды бақылау жөніндегі мамандарды теориялық даярлау пәндерінің тақырыбы

р/с №	Атауы	Қысқаша мазмұны
1	Әуеайлақтар туралы жалпы мәліметтер, әуеайлақтарды сертификаттау.	Әуеайлақ ұғымы, әуеайлақ элементтері мен объектілері. ИКАО мен ұлттық заңнаманың әуеайлақтардарды сертификаттауға қойылатын талаптары. Әуеайлақты сертификаттау және мемлекеттік қадағалау саласы ретінде құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіптерді басқару.
2	Ұшу қауіпсіздігін басқару жүйесі. Авиациялық оқиғалар мен оқиғаларды есепке алу/тергеу.	Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысты ICAO стандарттары мен ұсынылған практикасының және мемлекеттік нормативтік-құқықтық актілердің талаптары. Әуежайлардағы ҰҚБЖ. Авиациялық оқиғалар мен инциденттерді анықтау. ӘК-нің құстар мен өзге де жануарлармен соқтығысуы нәтижесінде авиациялық оқиғалар мен оқыс оқиғалар. Авиациялық оқиғалар мен инциденттерді тексеру тәртібі туралы мақсаттар мен жалпы түсініктер, әуеайлақ пайдаланушысының рөлі.
3	Құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіпті басқарудың негізгі ұғымдары	Әуе кемелерінің ұшуы үшін құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіптер туралы түсінік, мәселенің тарихы. Негізгі ұғымдар. Құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіпті басқару шараларының маңыздылығы мен қажеттілігі. Мүдделі тараптар (әуеайлақтарды пайдаланушылар, аэронавигациялық қызмет көрсету провайдерлері, ӘК пайдаланушылары, мемлекеттік органдар, жер иелері және т.б.)
4	Халықаралық стандарттар, ұсынылатын тәжірибе, құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіпті басқаруға қойылатын Ұлттық талаптар. Экологиялық реттеу.	ИКАО-ның 14-қосымшасының ӘК-нің құстар мен өзге де жануарлармен соқтығысу қаупін азайту жөніндегі талаптары, мемлекеттің жауапкершілігі, сертификатталатын әуеайлақ пайдаланушысының жауапкершілігі. Аэродромды сертификаттық зерттеу және мемлекеттік қадағалау саласы ретінде құстар мен өзге де жануарлар табиғат тудыратын қауіптерді басқару. Ұсынылған нұсқаулық материал ИКАО ДОК 9137 3 бөлім және ИКАО ПАНС 9981. ҚР заңнамасының іс-шараларды қамтамасыз ету жөніндегі талаптары ӘК-нің құстар мен өзге де жануарлармен соқтығысу қаупін азайту. Экологиялық заңнама, құстар мен жануарлардың қорғалатын түрлері, ағаштарды кесуге шектеулер.
5	Құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіптерді басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы, рөлдері, міндеттері, жауапкершілігі	Әуежайдың құстар мен өзге де жануарлар табиғат тудыратын қауіптерді басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы. Әуежайдың ұйымдық құрылымындағы негізгі лауазымдардың рөлдері мен міндеттері: құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіптерді басқару жөніндегі бағдарламаның болуы мен тиімділігіне жауапты басшы, бағдарламаны тікелей әзірлеуге және іске асыруға жауапты үйлестіруші, әуеайлақта құстар мен өзге де жануарларды бақылауды жүзеге асыратын мамандар
6	Құстар мен өзге де жануарлар тудыратын ұшу қауіпсіздігі үшін тәуекелдерді бағалау, тәуекелдерді басқару	Қауіп, тәуекел ұғымы. Әуеайлақта және іргелес аумақта құстар мен өзге де жануарларды байқау, ӘК құстар мен өзге де жануарлармен соқтығысу, әуеайлақта өлі құстарды немесе жануарларды табу жағдайлары туралы ақпарат жинау. Әуе кемесінің құстар мен жануарлармен соқтығысу ықтималдығы мен ауырлығын бағалау. Құстар мен өзге де жануарлар түрлері үшін ұшу қауіпсіздігі тәуекелін бағалау. Әуе кемелерінің құстар мен өзге де жануарлармен соқтығысу қаупін азайту бойынша тиісті шараларды әзірлеу.
7	Жабайы табиғаттың жергілікті экологиялық және биологиялық ерекшеліктері	Жабайы табиғатты бақылау және оның өкілдерін анықтау, соның ішінде тиісті анықтамалықтарды пайдалану. Құрып кету қаупі төнген құстар мен жабайы табиғаттың сирек кездесетін түрлері. Әуеайлақты және оған іргелес аумақты экологиялық зерттеу.
8	Құстар мен өзге де жануарлардың қалдықтары	Әуе кемелерімен соқтығысудан қаза тапқан құстар мен өзге де жануарлардың қалдықтарын жинау және сәйкестендіру саясаты мен процедуралары.
9	Құстар мен өзге де жануарларды бақылау бойынша белсенді іс-шаралар	Патрульдеу, құстар мен өзге де жануарларды бақылау, үркіту құралдарын қолдану, құстар мен өзге де жануарларды аулау, өліммен бақылау шаралары, құстар мен өзге де жануарларды бақылау және қабылданған шаралар туралы жазбалар жүргізу. ӘҚО органдарымен және әуежайдың басқа да қызметтерімен хабарлау және өзара іс-қимыл рәсімдері. Пиротехникалық құралдарды, атыс қаруын, жеке қорғаныс құралдарын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы.
10	Құстар мен өзге де жануарлардың тіршілік ету ортасын басқару	Белгілі бір аймақтарда қауіпті құстар мен өзге де жануарлардың болу себептері. Құстар мен өзге де жануарларды тартатын факторлардың түрлері (тамақ, су, баспана). Тіршілік ету ортасын басқару шаралары (әуежай ғимараттары мен құрылыстарын жобалау, қоршаулар, шөп, орман, өсімдіктер, ауыл шаруашылығы, қалдықтарды жою, су айдындары). Әуеайлақта жұмыс істейтін ұйымдармен, әуеайлаққа іргелес аумақтағы жер иелерімен, жергілікті атқарушы органдармен өзара іс-қимыл жасау.
11	Жедел хабарламалар	Әуеайлақ ауданындағы ақпаратты автоматты түрде беру қызметі (ATIS), ұшқыштарға арналған хабарламалар (NOTAM), ұшқышты жеткізу, аэронавигациялық ақпарат жинағы (AIP)
12	Құстар мен өзге де жануарлардың соқтығысу жағдайлары туралы деректерді жинау, ұсыну және тіркеу	Әуе кемелерінің әуеайлақта және оның маңында орын алған құстармен және өзге де жануарлармен соқтығысуы туралы деректерді тіркеу және ұсыну рәсімдері. Әуеайлақты пайдаланушы немесе әуеайлақтағы басқа да мүдделі тараптар құстар мен өзге де жануарлармен соқтығысу туралы хабарлау үшін пайдаланатын баяндамалардың мазмұны мен нысандары.
13	Әуеайлақта және оның маңында құстар мен өзге де жануарлардан болатын қауіпті азайту мәселелері бойынша байланыс, ынтымақтастық және үйлестіру	Әуеайлақ пайдаланушысының сыртқы мүдделі тараптарды құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіп факторлары туралы хабардар етуі. Әуеайлақтарда құстар мен өзге де жануарлар тудыратын мәселе бойынша комитет құру. Құстар мен өзге де жануарлар тудыратын мәселелер жөніндегі ұлттық кеңес.
14	Құстар мен өзге де жануарлар тудыратын қауіптерді басқару бағдарламасы, оның элементтерін сипаттау, әзірлеу, енгізу, тиімділікті бағалау	Бағдарлама элементтері, олардың сипаттамасы, әзірлеу және енгізу тәртібі. Бағдарламаның тиімділігін бағалаудың мақсаты мен критерийлері, бағдарламаны жақсарту шаралары. Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар жоспарлары мен талдаулар.

Бұйрыққа 7-қосымша
Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз
етуге қатысатын авиация
персоналын кәсіби даярлаудың
үлгілік бағдарламасына
112-қосымша
Нысан

3-санаттағы ұшқышсыз авиациялық жүйелер операторларын бастапқы теориялық және практикалық даярлау бағдарламасы.

1. 3-санаттағы ПАЖ операторларын бастапқы теориялық дайындау бағдарламасына қойылатын ең төменгі талаптар:

1) әуе құқығы (халықаралық және ұлттық) – 4 сағат;

2) әуе кеңістігінің құрылымы (Қазақстан Республикасының әуе кеңістігінің құрылымын ескере отырып) – 6 сағат;

3) ПАЖ бойынша жалпы білім – 12 сағат;

4) ұшуларды орындауға рұқсат беру (Қазақстан Республикасында белгіленген тәртіпті ескере отырып) – 4 сағат;

5) авиациялық метеорология – 4 сағат;

6) әуе навигациясы – 4 сағат;

7) әуе кеңістігін пайдалануды жоспарлау, әуе кеңістігін пайдалануға өтінім – 4 сағат;

8) ұшуды дайындау және орындау:

ұшуға дайындық – 2 сағат;

VLOS (EVLOS) ұшақтарды орындау – 2 сағат;

BVLOS ұшақтарды орындау – 6 сағат.

9) адамның мүмкіндіктері мен шектеулері, оның ішінде қауіп-қатер мен қателік факторларын бақылау – 4 сағат;

10) авиациялық қауіпсіздік – 2 сағат;

11) ұшу қауіпсіздігі – 12 сағат.

2. 3-санаттағы ПАЖ операторын бастапқы практикалық дайындау бағдарламасына қойылатын ең төменгі талаптар

3-санаттағы "Ұшақ" типті ПАЖ операторына арналған бастапқы практикалық дайындау бағдарламасына қойылатын ең төменгі талаптар:

1) ПАЖ ұшу алдындағы дайындау, құрастыру және қарап-тексеру – 4 сағат;

2) пайдалы жүктемеге байланысты ұшу тапсырмаларының әртүрлі түрлерін дайындау – 4 сағат;

3) ПӘК ұшуының барлық кезеңдері үшін стандартты рәсімдер мен маневрлер (VLOS, BVLOS) – 24 сағат;

4) VLOS және BVLOS ұшулар кезінде жабдықтың (қозғалтқыш, C2 желісі, жүйелер және планер) ақаулары немесе істен шығуларымен байланысты штаттан тыс және төтенше рәсімдер мен маневрлер – 12 сағат;

5) бастапқы және дамыған тоқтауды тану және одан шығару – 2 сағат.

6) ұшудан кейінгі тексерулер – 2 сағат.

3. 3-санаттағы ПАЖ операторын бастапқы практикалық дайындау бағдарламасына қойылатын ең төменгі талаптар, "Мультироторлы" ПӘК конструкцияларының типі:

1) ПАЖ ұшу алдындағы дайындау, құрастыру және қарап-тексеру – 2 сағат;

2) пайдалы жүктемеге байланысты ұшу тапсырмаларының әртүрлі түрлерін дайындау – 4 сағат;

3) ПӘК ұшуының барлық кезеңдері үшін стандартты рәсімдер мен маневрлер (VLOS, BVLOS) – 16 сағат;

4) VLOS және BVLOS ұшулар кезінде жабдықтың (қозғалтқыш, C2 желісі, жүйелер және әуе корпусы) ақаулары немесе істен шығуларымен байланысты штаттан тыс және төтенше рәсімдер мен маневрлер – 8 сағат;

5) ұшудан кейінгі тексерулер – 2 сағат.

4. 3-санаттағы ПАЖ операторын бастапқы практикалық дайындау бағдарламасына қойылатын ең төменгі талаптар, "Тікұшақты" ПӘК конструкцияларының типі:

1) ПАЖ ұшу алдындағы дайындау, құрастыру және қарап-тексеру" – 2 сағат;

2) пайдалы жүктемеге байланысты ұшу тапсырмаларының әртүрлі түрлерін дайындау – 4 сағат;

3) қалыпты жағдайда, артқы желмен және еңісі бар учаскелерден ұшып көтерілуді, қалықтауды және қонуды қоса алғанда, ПӘК ұшуының барлық кезеңдері үшін стандартты рәсімдер мен маневрлер (VLOS, BVLOS) – 24 сағат;

5) ұшудан кейінгі тексерулер – 2 сағат.

5. 3-санаттағы ПАЖ операторын бастапқы практикалық дайындау бағдарламасына қойылатын ең төменгі талаптар, "Гибридті" ПӘК конструкцияларының типі:

1) ПАЖ ұшу алдындағы дайындау, құрастыру және қарап-тексеру – 2 сағат;

2) пайдалы жүктемеге байланысты ұшу тапсырмаларының әртүрлі түрлерін дайындау – 4 сағат;

3) ПАЖ ұшуының барлық кезеңдері үшін стандартты рәсімдер мен маневрлер (VLOS, BVLOS) – 24 сағат;

4) VLOS және BVLOS ұшулар кезінде жабдықтың (қозғалтқыш, C2 желісі, жүйелер және планер) ақаулары немесе ақауларымен байланысты штаттан тыс және төтенше рәсімдер мен маневрлер – 12 сағат;

5) бастапқы және дамыған тоқтауды тану және одан шығару – 2 сағат;

6) ұшудан кейінгі тексерулер – 2 сағат.