ИПС "Әділет"

Сноска. Утратил силу приказом Министра внутренних дел РК от 09.10.2015 № 830.

1. Утвердить и ввести в действие Боевой устав пожарной охраны МВД

Республики Казахстан (прилагается).

2. Приказ МВД СССР от 1 ноября 1985 года N 211 считать утратившим

силу.

Министр

Боевой устав

пожарной охраны

Основы боевых действий

подразделений на пожаре

ГЛАВА I

ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

      1. Пожарная охрана Республики Казахстан призвана осуществлять в установленном законом порядке обеспечение надзора за состоянием пожарной безопасности в населенных пунктах, на объектах хозяйствования, не зависимо от форм собственности и пожаротушения.
      Тушение пожаров является основным видом боевых действий подразделений пожарной охраны, направленных на ликвидацию пожаров и снижение последствий от них.
      Спасение людей на пожаре, охрана всех форм собственности и имущества граждан от огня - священный долг каждого работника пожарной охраны.
      2. Работники пожарной охраны должны добросовестно относиться к порученному делу, нести ответственность за точное выполнение законов, присяги, приказов начальников. Вести боевые действия с полным напряжением моральных и физических сил, проявлять при этом мужество, смелость, инициативу, стойкость, находчивость и в объективно сложившихся обстоятельствах принимать оправданный профессиональный риск, стремиться выполнять боевую задачу.
      3. Основной задачей личного состава пожарной охраны на пожаре является спасение людей в случае угрозы их жизни и ликвидации пожара в тех размерах, которые он принял к моменту окончания боевого развертывания сил и средств, необходимых для его локализации.
      4. Успех тушения пожара достигается:
      - высокой тактической выучкой, активными, решительными

действиями, дисциплинированностью всех командиров и пожарных;

- правильным определением решающего направления;

- своевременным сосредоточением и введением сил и средств на

решающем направлении, умелым их управлением;

- обеспеченностью подразделений современной пожарной техникой и

пожарно-техническим вооружением.

ГЛАВА II

БОЕВЫЕ ДЕЙСТВИЯ ПОДРАЗДЕЛЕНИЙ

Силы и средства

5. Для выполнения боевых задач используются следующие силы:

      - личный состав аппаратов, подразделений, учебных центров пожарной охраны, пожарно-технических учебных заведений МВД Республики Казахстан;
      - личный состав ведомственной пожарной охраны;
      - члены добровольных пожарных дружин, команд и противопожарных формирований аварийно-спасательных служб независимо от их ведомственной принадлежности;
      - личный состав других подразделений органов внутренних дел;
      - личный состав воинских подразделений;
      - организованное население.
      Личный состав пожарных подразделений является главной и решающей силой в выполнении боевых задач.
      6. Средствами, обеспечивающими боевые действия сил на пожаре, являются:
      - пожарная техника (машины, установки пожаротушения, пожарно-техническое вооружение и др.);
      - водоподающая и другая техника объектов хозяйствования, приспособленная и переоборудованная для целей пожаротушения;
      - огнетушащие вещества (вода, пена, порошки, ингибиторы и др.);
      - средства связи и освещения;
      - транспортные и пожарно-технические средства независимо от их ведомственной принадлежности.
      7. Пожарные машины, в зависимости от назначения, подразделяются на основные (тушения), специальные и вспомогательные.
      8. К основным относятся машины, предназначенные для подачи огнетущащих веществ (воды, пены, порошков, инертных газов, других веществ и составов) в зону горения.
      Основные пожарные автомобили подразделяются на автомобили общего применения (для тушения пожаров в городах и населенных пунктах) и автомобили целевого применения (для тушения пожаров на нефтебазах, предприятиях химической промышленности, в аэропортах и т.д.).
      9. К специальным относятся машины, предназначенные для проведения специальных работ на пожаре: аварийно-спасательные автомобили, для поднятия личного состава на высоту, обеспечения связи и освещения, вскрытия и разборки конструкций, борьбы с дымом, защиты материальных ценностей, обеспечения управления силами и средствами, прокладки рукавных линий и т.д.
      10. К вспомогательным машинам относятся: автотопливозаправщики, передвижные авторемонтные мастерские, автобусы, легковые, грузовые автомобили, а также тракторы и другая техника, которая вводится на вооружение пожарных частей для выполнения вспомогательных работ.
      11. Отделение на пожарной автоцистерне или пожарном автонасосе -

первичное тактическое подразделение, способное самостоятельно

выполнять отдельные задачи по спасению людей, материальных ценностей,

тушению пожара.

12. Караул в составе двух и более отделений на основных

пожарных автомобилях - основное тактическое подразделение пожарной

охраны, способное самостоятельно решать боевые задачи в соответствии

со своими тактическими возможностями.

13. Связь на пожаре обеспечивается радиостанциями, телефонами,

мегафонами, громкоговорящими установками, переговорными устройствами

и т.д.

14. Освещение на пожаре обеспечивается аппаратурой и

оборудованием, вывозимым на основных и специальных пожарных

автомобилях.

15. В зависимости от условий и особенностей технологических

процессов производства, поставленных задач гарнизонами пожарной

охраны может использоваться пожарная техника, не указанная в

настоящей главе.

Выезд и следование

16. Пожарное подразделение обязано прибыть к месту вызова в

минимальное время. Это обеспечивается:

- точным приемом адреса, правильными и быстрыми действиями

диспетчера по высылке пожарных подразделений;

- быстрым сбором личного состава по тревоге и следованием

подразделений по кратчайшему маршруту.

      17. В пути следования старший начальник подразделения обязан поддерживать непрерывную связь с центральным узлом средств связи (ЦУСС) или пунктом связи части (ПСЧ).
      18. При получении в пути следования сведения о ликвидации пожара или его отсутствии пожарное подразделение обязано прибыть к месту вызова, кроме случаев, когда о возвращении имеется распоряжение старшего начальника, работника ДСПТ, диспетчера ЦУСС.
      19. При обнаружении в пути следования другого пожара начальник, возглавляющий подразделение, обязан выделить часть сил и средств на его тушение и немедленно сообщить на ЦУСС или ПСЧ адрес этого пожара и принятое решение.
      20. При вынужденной остановке в пути следования головного пожарного автомобиля идущие за ним автомобили останавливаются и дальнейшее движение продолжают только по указанию начальника, возглавляющего пожарное подразделение. При вынужденной остановке второго или следующих за ним автомобилей остальные, не останавливаясь, продолжают движение к месту пожара.
      При самостоятельном следовании отделения и вынужденной остановке автомобиля, командир отделения сообщает на ЦУСС или ПСЧ и ждет распоряжений от старшего начальника.
      При дорожно-транспортном происшествии старший начальник

подразделения руководствуется правилами дорожного движения.

Во всех случаях о вынужденной остановке пожарного автомобиля

сообщается на ЦУСС и ПСЧ.

21. При следовании к месту пожара по железной дороге, водным

или воздушным транспортом начальник, возглавляющий пожарное

подразделение, обязан руководствоваться требованиями инструкцией

соответствующих министерств и обеспечить:

- сохранность автомобилей (с каждым автомобилем следует водитель

и при необходимости выставляется постовой);

- надежность крепления автомобилей;

- размещение личного состава.

Разведка пожара

22. Разведка пожара ведется с момента выезда подразделения на

пожар и до его ликвидации.

Цель разведки - сбор сведений о пожаре для оценки обстановки и

приятия решения по организации боевых действий.

Успех разведки зависит от своевременности и непрерывности ее

проведения, достоверности сведений, активности и целеустремленности

действий.

      Основными способами получения разведывательных данных являются: показания технических средств, наблюдение (осмотр), опрос осведомленных лиц и изучение документации.
      23. Разведка обязана установить:
      - наличие угрозы людям, их местонахождение, пути и способы спасания;
      - что горит, место и размер пожара, пути распространения огня;
      - возможные пути и направления введения сил и средств;
      - опасность взрыва, отравления, обрушения, наличие легковоспламеняющихся веществ, электроустановок, под напряжением;
      - необходимость эвакуации имущества и материалов, а также защиты их от огня, дыма и воды;
      - необходимость и места вскрытия и разборки конструкций;
      - ближайшие водоисточники и способы их использования;
      - наличие установок пожаротушения, порядок приведениях их в действие.
      В ходе разведки, в зависимости от обстановки, могут решаться и другие задачи.
      24. Разведку возглавляет руководитель тушения пожара (РТП), другие лица по его поручению, каждый командир и участник тушения пожара на участке работы.
      25. В состав разведки входят:
      - РТП и связной, если на пожар прибыло одно отделение;
      - РТП, командир первого отделения и связной, если прибыло два и более отделений.
      26. При необходимости проведения разведки одновременно в разных направлениях создается несколько разведывательных групп. Каждая группа возглавляется лицом не ниже командира отделения и состоит не менее чем из двух человек, а при проведении разведки в изолирующих противогазах - не менее чем из трех.
      27. При наличии сведений о людях, оставшихся в горящих

помещениях, состав разведки должен быть усилен в целях оказания

помощи пострадавшим.

28. Разведку в нескольких направлениях ведут в следующих

случаях:

- если есть сведения о людях, оставшихся в горящих или

задымленных помещениях и их местонахождение неизвестно;

- если отсутствуют внешние признаки пожара и никто не встретил

прибывшее пожарное подразделение;

- при пожаре в зданиях с массовым пребыванием людей;

- при пожаре в зданиях повышенной этажности;

- когда пожар принял большие размеры;

- имеется несколько очагов горения.

При организации разведки одновременно в нескольких направлениях

РТП обязан:

- организовать одновременное проведение разведки смежных, выше

и нижерасположенных помещений;

- определить количество разведывательных групп, их состав и

район действия;

- назначить командиров разведывательных групп и поставить перед

ними задачи;

- установить порядок передачи информации;

- лично провести разведку на наиболее сложном и ответственном

участке пожара;

      - определить и указать вид пожарно-технического вооружения, а также меры безопасности для личного состава каждой разведывательной группы.
      29. Ведущие разведку обязаны:
      - использовать имеющиеся технические средства, документацию, сведения от лиц, знающих конструктивные особенности и планировку здания, технологический процесс и оборудование производства;
      - обеспечивать безопасность людей и вывод их в безопасные зоны; немедленно оказывать помощь пострадавшим;
      - принимать меры к ограничению распространения огня и дыма всеми доступными средствами, при обнаружении очагов горения принимать меры к их тушению;
      - принимать меры по защите материальных ценностей и оборудования от повреждений;
      - вскрывать и проверять помещения, расположенные на путях возможного распространения огня и дыма;
      - поддерживать постоянную связь с РТП, оперативным штабом на пожаре, докладывая результаты разведки.
      30. При наличии признаков горения разведка проводится с использованием рукавной линии.
      31. В целях обеспечения безопасности при проведении разведки необходимо:
      - иметь при себе средства спасания и самоспасания, необходимый инструмент для вскрытия и разборки конструкций, приборы освещения, средства связи, изолирующие противогазы, сцепки и средства тушения;
      - на входе в задымленные помещения выставить пост безопасности газодымозащитной службы (ГДЗС) и поддерживать с ним постоянную связь;
      - создать резерв газодымозащитников, обеспечить периодическую смену личного состава, работающего в изолирующих противогазах;
      - запоминать пройденный путь;
      - осторожно открывать двери, ведущие в горящие помещения, используя дверные полотна для защиты от ожогов при возможном выбросе пламени или нагретых газов;
      - не пользоваться открытым огнем в помещениях, где предполагается наличие горючих и легковоспламеняющихся жидкостей, взрывоопасных и легковоспламеняющихся веществ и горючих газов;
      - входить в помещения, оборудованные электрическими установками высокого напряжения, и в помещения, где возможны взрыв, отравление или радиоактивное заражение, только приняв все меры предосторожности, установленные для этих помещений и при наличии письменного разрешения технического персонала, обслуживающего эти

помещения;

- соблюдать меры предосторожности от возможных обвалов и

обрушений строительных конструкций, сооружений и технологического

оборудования; продвигаться, как правило, вдоль капитальных стен или

стен с оконными проемами;

- запрещено пользование лифтами независимо от их назначении и

конструкции.

Боевое развертывание

32. Боевое развертывание не должно нарушать нормального хода

работ по спасанию и эвакуации людей.

Для прокладки рукавных линий и проникновения к очагу пожара

необходимо использовать все входы и выходы, стационарные лестницы;

по возможности не занимать основных путей эвакуации людей (до

окончания эвакуации).

33. Боевое развертывание состоит из следующих этапов:

- подготовки к развертыванию;

- предварительного развертывания;

- полного развертывания.

34. Подготовка к развертыванию проводится по прибытии

подразделения на пожар одновременно с разведкой и включает в себя:

- установку пожарного автомобиля на водоисточник с

присоединением всасывающих рукавов и забором воды в насос;

- снятие с креплений пожарно-технического вооружения;

- проведение других подготовительных мероприятий в зависимости

от местных условий.

35. Подготовка к развертыванию автоцистерны (без установки ее на

водоисточник) состоит:

- из приведение насоса в рабочее положение;

- подсоединения рукавной линии со стволом к напорному патрубку

насоса.

      36. Предварительное развертывание подразделения, прибывшего к месту пожара, производится в случае, когда по внешним признакам можно определить направление прокладки магистральных рукавных линий или это направление указано лицом, выделенным для встречи прибывающих пожарных подразделений. Предварительное развертывание включает:
      - выполнение работ, предусмотренных ст. 34;
      - прокладку магистральных рукавных линий и установку разветвлений, поднос к разветвлениям напорных рукавов, стволов, лестниц и другого пожарно-технического вооружения, необходимого для тушения пожара.
      37. Полное развертывание в зависимости от обстановки может производиться сразу по прибытии подразделения на пожар, а также после подготовки или предварительного развертывания.
      38. При боевом развертывании ствольщики выходят на свои позиции кратчайшими и наиболее безопасными путями.
      Если пути преграждены, командир принимает меры к устранению преград (вскрытие, разборка конструкций) или обеспечивает выход на позиции другими путями с помощью пожарных лестниц, коленчатых автоподъемников и т.п.
      39. При боевом развертывании пожарные автомобили и пожарно-техническое вооружение должно быть расположено так, чтобы:
      - не мешать расстановке прибывающих сил и средств;
      - обеспечить быстрое сосредоточение сил и средств на необходимых участках;
      - обеспечить сохранность рукавных линий, по возможности не затруднять уличного движения около места пожара;
      - обеспечить место стоянки резервной техники и беспрепятственный проезд на другой пожар.
      40. Для обеспечения боевых действий в зависимости от обстановки на пожаре применяются: ручные лестницы, автолестницы и автоподъемники.
      Пожарные лестницы должны устанавливаться, так, чтобы они не могли быть отрезаны огнем или не оказались в зоне горения при развитии пожара.
      Установка пожарных лестниц против окон, из которых выбивается пламя, допускается лишь с одновременной подачей стволов.
      41. Перестановка лестниц на новую позицию производится только после того, как поднявшийся по ней личный состав извещен об этом и ему указаны пути возвращения или перехода на другую позицию.

Спасание людей на пожаре

      42. Спасательные работы организуются и проводятся в том случае, если:
      - людям угрожает огонь, высокая температура, опасность взрыва или обрушение конструкций либо помещения, где они находятся, заполнены дымом или вредными газами;
      - люди не могут самостоятельно покинуть опасные места или находятся в состоянии паники;
      - имеется угроза распространения огня и дыма по путям эвакуации;
      - предусматривается применение опасных для жизни людей огнетушащих веществ и составов.
      43. Спасание людей на пожаре, как правило, проводится с одновременным развертыванием сил и средств для тушения пожара.
      Подача стволов для обеспечения условий безопасного спасания людей обязательна, если людям непосредственно угрожает огонь и пути спасания отрезаны или могут быть отрезаны огнем.
      Если сил и средств недостаточно для одновременного проведения работ по спасанию людей и тушению пожара, для спасания людей используется весь личный состав пожарных подразделений и вызываются дополнительные силы и средства.
      Если на пожар прибыло достаточное количество сил и средств и прямой угрозы для жизни людей нет, а РТП уверен, что пожар может быть быстро потушен введенными на путях распространения огня силами и средствами, действия подразделений направляются на предупреждение паники, одновременно тушения пожара.
      44. Для спасания людей используются кратчайшие и безопасные пути:
      - основные входы и выходы;
      - запасные выходы;
      - оконные проемы, балконы, лоджии и галереи, при этом применяются стационарные и ручные пожарные лестницы, пожарные автолестницы, автоподъемники и другие спасательные устройства;
      - люки в перекрытиях, если через них можно выйти из здания или перейти в его безопасную часть;
      - проемы в перегородках, перекрытиях и стенах, проделываемые пожарными.
      Порядок и способы спасания людей определяются РТП в зависимости от обстановки на пожаре и состояния людей, которые нуждаются в помощи.
      45. Основными способами спасания и эвакуации людей являются:
      - самостоятельный выход людей в безопасном направлении;
      - вывод эвакуируемых в сопровождении пожарных, когда пути спасания задымлены либо состояние и возраст спасаемых вызывает сомнение в возможности их самостоятельного выхода из угрожаемой зоны (дети, больные, престарелые);
      - вынос людей, не имеющих возможности самостоятельно передвигаться;
      - спуск спасательных по стационарным и ручным пожарным лестницам, автолестницам и автоподъемникам, при помощи технических спасательных устройств (индивидуальные спасательные рукава и др.), когда пути спасания отрезаны огнем или дымом и другие способы спасания невозможны.
      46. При проведении спасательных работ необходимо:
      - принять меры по предотвращению паники, используя систему

внутреннего оповещения и другие средства;

- привлечь администрацию, обслуживающий персонал, членов

добровольных пожарных дружин;

- вызвать скорую медицинскую помощь. До ее прибытия первую

помощь пострадавшим оказывать силами личного состава пожарных

подразделений;

- предусмотреть места для размещения спасаемых.

47. Если имеются сведения о местах нахождения людей и спасающие их

там не находят, необходимо тщательно осмотреть и проверить все задымленные

и соседние с горящим помещения, в которых могут оказаться люди.

Поиск людей прекращается лишь после того, как установлено, что

нуждающихся в спасании нет.

Тушение пожара

48. При тушении пожара возможны:

- наличие большого количества людей, нуждающихся в помощи, и

возникновение среди них паники;

- сложная планировка помещений;

- распространение огня по пустотам конструкций, каналам, системам пневмотранспорта, через оконные проемы, лоджии, балконы, по горючим материалам, технологическому оборудованию как в вертикальном, так и в горизонтальном направлении;
- быстрый рост температуры и перемещение тепловых потоков в

направлении открытых проемов;

- образование газовоздушных и паровоздушных смесей в результате

термического разложения веществ и материалов;

- выделение дыма, токсических продуктов и быстрое их

распространение;

- наличие оборудования под электрическим напряжением;

- взрывы баллонов, сосудов, аппаратов, находящихся под давлением;

- деформация и обрушение конструктивных элементов зданий,

сооружений, технологического оборудования;

- наличие в зданиях большого количества материальных, научных и

других ценностей;

- радиоактивное и бактериологическое заражение.

49. Ограничение развития пожара и его ликвидации достигаются:

- своевременным сосредоточением и вводом в действие требуемого

количества сил и средств;

- быстрым выходом ствольщиков на позиции и умелыми их действиями;

- бесперебойной подачей огнетушащих веществ.

      50. Успешное тушение пожара во многом зависит от своевременного введения в действие (подачи) первого ствола на решающем направлении.
      51. Ликвидация горения на пожаре достигается:
      - воздействием на поверхность горящих материалов охлаждающими огнетушащими веществами;
      - созданием в зоне горения или вокруг нее негорючей газовой или паровой среды;
      - созданием между зоной горения и горючим материалом или воздухом изолирующего слоя из огнетушащих веществ и материалов;
      - химическим торможением реакции горения.
      52. Решающим направлением боевых действий на пожаре является направление, на котором создалась опасность людям, угроза взрыва, наиболее интенсивного распространения огня и где работа в данный момент может обеспечить успех тушения пожара.
      После сосредоточения сил и средств на решающем направлении вводятся в действие силы и средства на других направлениях.
      53. Решающее направление боевых действий на пожаре определяется исходя из следующих принципов:
      - опасные факторы пожара угрожают жизни людей и спасание их невозможно без введения стволов - силы и средства сосредотачиваются для обеспечения спасательных работ;
      - создается угроза взрыва - силы и средства сосредотачиваются и вводятся в местах, где действия подразделений обеспечат предотвращение взрыва;
      - горением охвачена часть объекта и оно распространяется на другие его части или на соседние строения - силы и средства сосредотачиваются и вводятся на участки, где дальнейшее распространение огня может привести к наибольшему ущербу;
      - горением охвачено отдельно стоящее здание (сооружение) и нет угрозы распространения огня на соседние объекты - основные силы и средства сосредотачиваются и вводятся в местах наиболее интенсивного горения;
      - горением охвачено здание, не представляющее собой ценности, и создалась угроза близко находящемуся объекту - основные силы и средства сосредотачиваются и вводятся со стороны негорящего здания (сооружения).
      54. При недостатке сил и средств для ликвидации пожара, прибывших по первому вызову, необходимо вызвать дополнительно такое количество сил и средств, чтобы в минимальное время выполнить боевую задачу. В этом случае до прибытия дополнительных сил и средств первыми пожарными подразделениями должны быть приняты меры по сдерживанию развития пожара. При недостатке сил и средств необходимо привлечь на тушение пожара близлежащие гарнизоны пожарной охраны, ДПД и аварийно-спасательные службы промышленных и сельскохозяйственных предприятий, население и воинские части, организовать разборку конструкций или строений с целью создания противопожарных разрывов.
      55. Наличие дыма, газов, горящих и смежных с ними помещениях не должно снижать темпа работ по ликвидации пожара, для этого необходимо одновременно с тушением пожара принимать меры по удалению дыма и газов из помещений.
      56. Караул (отделение) может отойти с занимаемого боевого участка только с разрешения РТП или начальника боевого участка.
      57. Для тушения пожаров следует принимать эффективные огнетушащие вещества (пену, порошки, воду со смачивателями и др.) и в первую очередь привести в действие стационарные установки пожаротушения, внутренний пожарный водопровод.
      58. При наличии непригодной для дыхания среды работы по тушению проводятся в изолирующих противогазах, используются дымососы и средства освещения. Принимаются меры по снижению высокой температуры путем подачи пены или распыленных струй воды.
      59. Не допускать скопление личного состава на горящих конструкциях частей здания и под ними.
      60. Для обеспечения нормальной работы насосно-рукавных систем при тушении пожаров в подземных сооружениях необходимый напор на насосе должен быть уменьшен с учетом глубины заложения сооружений.
      61. Резервные магистральные линии прокладывать в первую очередь к стволам, которые работают на решающем направлении.
      62. Наблюдать за состоянием строительный конструкций и защищать их от воздействия высокой температуры, в первую очередь фермы, узлы, опоры и т.п.
      63. При необходимости принимать меры к отключению силовой осветительной электросети и газопроводов.
      64. Проверять пустоты в конструкциях, технологические, вентиляционные, мусоропроводные и другие каналы на всем их протяжении.
      65. На тушение развившегося пожара подаются стволы "А" и лафетные стволы с последующим переходом, по мере его ликвидации, на стволы с насадками меньшего диаметра.
      66. При горении в пустотах конструкций зданий и в вентиляционных каналах подаются водяные стволы "А" и пенные стволы: организуется вскрытие конструкций здания.
      67. Для проливки мест горения подаются стволы "Б", используются внутренние пожарные краны.
      68. Первая автоцистерна, как правило, устанавливается ближе к месту пожара с подачей ствола на решающем направлении, а следующие автоцистерны (автонасосы) устанавливаются на ближайшие водоисточники с прокладкой магистральных линий к месту пожара.
      После израсходования воды из автоцистерны ствол подключается к разветвлению рукавной линии, проложенной от пожарной машины, установленной на водоисточник.
      При подаче воды перекачкой определяются необходимое количество пожарных машин, пути и способы прокладки рукавных линий. Для прокладки рукавных линий используются в первую очередь пожарные рукавные автомобили и рукавные катушки.

Пожарный автомобиль с более мощным насосом устанавливается на

водоисточник и от него прокладываются рукавные линии к месту пожара,

а пожарный автомобиль с менее мощным насосом устанавливается ближе к

месту пожара и от него прокладываются рукавные линии одновременно к

водоисточнику и к месту пожара.

70. При заполнении горящего помещения пеной РТП должен

определить:

- объем помещения, подлежащего заполнению пеной;

- места установки перемычек, препятствующих растеканию пены;

- требуемое количество пенообразователя, пенных стволов и места

их установки;

- мест расположения пожарных дымососов, создающих условия для

движения пены в заданном направлении.

71. При подаче пены в помещение необходимо:

- пенные стволы установить выше уровня горения;

- дымососы и другие вентилирующие агрегаты располагать с

противоположной стороны от мест установки пенных стволов и работать на

удаление продуктов горения;

- после заполнения помещения пеной немедленно направлять звено

(отделение) газодымозащитников для выяснения обстановки и ликвидации

оставшихся очагов горения.

72. Во избежание излишнего прилива воды необходимо:

- применять перекрывные стволы, стволы-распылители;

- применять пену, порошки, воду со смачивателями;

- своевременно прекращать работы стволов или выводить их наружу.

73. Пожар считается локализованным, когда нет угрозы людям и

животным, а развитие пожара ограничено и обеспечена возможность его

ликвидации имеющимися силами и средствами.

74. Пожар считается ликвидированным, когда горение прекращено и

приняты меры по предотвращению возобновления горения.

75. Свертывание сил и средств производится после ликвидации

пожара или сокращения объема работ на пожаре.

76. Прибыв к месту дислокации, в минимальное время принять меры

по приведению пожарной техники в боевую готовность.

Выполнение специальных работ на пожаре

77. Специальные работы обеспечивают выполнению боевой задачи по

тушению пожара и спасанию людей.

      78. К специальным работам относятся: работы в непригодной для дыхания среде, отключение электрооборудования, освещение места пожара, защита от излишне проливаемой воды и т.д.
      79. При ведении работ в непригодной для дыхания среде необходимо:
      - формировать звено газодымозащитников из трех-пяти человек (включая командира звена), имеющих однотипные изолирующие противогазы. В отдельных случаях (при проведении неотложных спасательных работ) решением РТП состав звена может быть уменьшен до двух человек;
      - командиру звена ГДЗС держать постоянную связь с постом безопасности и через него периодически докладывать РТП, начальнику боевого участка (НБУ) или начальнику контрольно-пропускного пункта об обстановке и своих действиях;
      - при обнаружении в пути следования пострадавшего оказать ему помощь (вынести или вывести в безопасную зону), после чего продолжать выполнение задания;
      - в туннели метро, подземные сооружения большой протяженности (площади) и в здания высотой более девяти этажей направлять одновременно не менее двух звеньев. При этом на посту безопасности выставлять одно звено ГДЗС в полной боевой готовности для оказания экстренной помощи личному составу звена, находящемуся в непригодной для дыхания среде.
      80. На сложных, длительных пожарах, где задействовано несколько звеньев и отделений ГДЗС, РТП обязан организовать контрольно-пропускной пункт (КПП).
      Руководство работой КПП осуществляет начальник КПП, назначаемый РТП из числа наиболее подготовленных и опытных лиц начальствующего состава.
      81. Работу звеньев ГДЗС на пожарах возглавляют:
      - при работе одного караула, как правило, начальник дежурного

караула или по его распоряжению командиры отделений, в составе

которых имеются звенья ГДЗС;

- при работе одновременно нескольких караулов - лица

начальствующего состава, назначенные РТП и начальниками боевых

участков;

- при работе отделения ГДЗС - командир отделения или лицо

начальствующего состава, назначенное РТП (начальником БУ).

82. Для борьбы с дымом следует использовать системы

противодымной защиты, пожарные автомобили дымоудаления и дымососы,

вентиляторы и брезентовые перемычки.

83. Вскрытие и разборка конструкций зданий производятся с целью:

- спасания людей и эвакуации материальных ценностей;

- обнаружения скрытых очагов горения;

- наиболее успешного применения огнетушащих веществ;

- создание противопожарных разрывов для ограничения

распространения огня;

- удаление дыма и газов;

- устранения угрозы обрушений;

- проникновения к очагу пожара или внутрь здания для подачи

стволов.

      84. Вскрытие и разборка конструкций здания производятся в пределах, необходимых для полного проведения намеченных работ, с применением механизированного инструмента.
      Для обнаружения скрытых очагов горения, выпуска дыма и применения огнетушащих веществ конструкции вскрываются после того, как средства тушения сосредоточены у места вскрытия и готовы к действию.
      Работы по созданию противопожарных разрывов с целью преграждения распространения пожара должны быть закончены до подхода огня к месту разрыва.
      85. При вскрытии и разборке конструкций зданий необходимо принять все меры к тому, чтобы не ослабить несущую способность конструкций и не вызвать их обрушения, не повредить теплофикационные и газопроводные магистрали, а также электросети и электроустановки.
      86. При сбрасывании конструкций с высоты места их падения необходимо проверять и оцеплять.
      87. Для освещения помещений используются электрические фонари, а если такого освещения недостаточно - применять прожекторы с питанием от генератора автомобиля. При этом включать прожектор перед входом в помещение.
      88. Установку приборов освещения на пожаре необходимо производить, руководствуясь следующими правилами:
      - в первую очередь освещаются пути эвакуации людей;
      - взрывоопасные помещения освещаются снаружи через окна; вносить прожекторы в эти помещения допускается только в тех случаях, когда в них происходит горение;
      - в сильно задымленных больших по площади помещениях устанавливаются мощные прожекторы; в отдельных случаях устанавливаются как ориентиры для работающих в этих помещениях;
      - прожекторы, соединительные муфты, штепсельные разъемы, переходные коробки и другие средства подключения кабелей располагаются в местах, где исключено попадание на них воды, а также отсутствует опасность повреждения от падающих конструкций.
      89. Электрические провода и установки, находящиеся на объекте под напряжением, обесточиваются, если они:
      - повреждены и опасны для работающих на пожаре;
      - создают опасность возникновения новых очагов горения при попадании на них воды;
      - препятствуют работам по тушению пожара и разборке конструкций.
      90. Отключение электрооборудования, находящегося под высоким напряжением, производится представителем энергослужбы объекта (города).
      91. Отключение электрооборудования при напряжении не более 220 В может осуществляться личным составом подразделений пожарной охраны только по указанию РТП, начальника боевого участка и под руководством командира.
      При невозможности использовать для этого выключающее устройства (рубильники, предохранители и т.д.) электропровода перерезаются специальными ножницами, при этом необходимо соблюдать меры предосторожности.

ГЛАВА III
УПРАВЛЕНИЕ СИЛАМИ И СРЕДСТВАМИ НА ПОЖАРЕ

Основы управления

      92. Управление силами и средствами на пожаре - деятельность РТП (оперативного штаба на пожаре), осуществляемая с целью ведения боевых действий на основе оценки обстановки.
      93. Руководителем тушения пожара является:
      - при работе одного подразделения пожарной охраны - старший начальник, возглавляющий подразделение;
      - при работе нескольких подразделений - старший начальник, возглавляющий подразделение пожарной части, в районе выезда (на объекте) которой возник пожар, или лицо, определенное в соответствии с порядком, установленном в гарнизоне.
      94. Прибывший на пожар старший начальник пожарной охраны обязан:
      - оценить обстановку и установить правильность организации тушения пожара;
      - определить необходимость вызова дополнительных сил и средств;
      - при необходимости принять на себя руководство тушением пожара.
      95. Старший начальник, прибывший на пожар, несет ответственность за исход тушения пожара независимо от того, принял он руководство на себя или нет.
      Отдача на пожаре приказания старшим начальником руководителю тушения пожара, или минуя его, является моментом принятия на себя руководства тушением пожара.
      96. Принятия старшим начальником руководства тушением пожара обязательно, если руководитель тушения пожара не обеспечивает управления вызванными на пожар силами и средствами.
      97. Старший начальник должен объявить о своем решении принять руководство тушением (РТП) и оповестить начальника оперативного штаба, начальника тыла и начальников боевых участков.
      98. В зависимости от обстановки на пожаре для управления силами и средствами РТП может организовать оперативный штаб и боевые участки.
      99. Боевые участки могут создаваться по этажам, лестничным клеткам, противопожарным преградам или зонам по периметру горящего объекта, а также по видам работ (тушение, защита, спасание и др.).
      100. При работе на пожаре двух и более подразделений назначается и начальник тыла из числа среднего или младшего начальствующего состава пожарной части, в районе выезда которой произошел пожар.
      101. При внезапном изменении обстановки на пожаре и невозможности своевременного получения приказания от РТП, начальники (командиры) подразделений должны действовать самостоятельно, проявляя разумную инициативу.
      Отсутствие приказаний РТП не может служить оправданием бездействия командира.

Руководитель тушения пожара

      102. Руководитель тушения пожара является единоначальником, и ему подчиняются все подразделения пожарной охраны и приданные силы, прибывшие на пожар. От несет ответственность за организацию работ по тушению пожара, безопасность личного состава и сохранность пожарной техники.
      Никто не вправе вмешиваться в действия РТП на пожаре.
      103. Руководитель тушения пожара обязан:
      - произвести разведку и оценить обстановку на пожаре; немедленно организовать и лично возглавить спасание людей, предотвратить панику, используя для этого имеющиеся силы и средства;
      - определить решающее направление, необходимое количество сил и средств, способы и приемы боевых действий;
      - поставить задачи подразделениям, организовать их взаимодействие и обеспечить выполнение поставленных задач;
      - непрерывно следить за изменениями обстановки на пожаре и принимать соответствующие решения;
      - по прибытии к месту пожара по внешним его признакам передать информацию на ЦУСС или ПСЧ; после принятия решения и отдачи приказаний сообщить адрес пожара, что горит (или горело), какие силы и средства введены в действие, имеется ли опасность развития пожара, требуются ли дополнительные силы и средства; поддерживать в дальнейшем непрерывную связь с ЦУСС, периодически сообщать о принятых решениях и об обстановке на пожаре;
      - вызвать дополнительные силы и средства одновременно, а не по частям, и организовать их встречу;
      - по прибытии на пожар старшего начальника доложить об обстановке, о принятых решениях по тушению, какие силы и средства имеются на месте пожара, введены в действие, вызваны дополнительно;
      - в зависимости от обстановки организовать оперативный штаб на пожаре и определить его место расположения;
      - информировать оперативный штаб о месте своего нахождения и сообщить ему о всех принимаемых решениях;
      - создать резерв сил и средств, периодически подменять работающих, давая им возможность отдохнуть, обогреться и переодеться в сухую одежду;
      - назначить из числа лиц начальствующего состава ответственного за соблюдение мер безопасности; при необходимости организовать пункт медицинской помощи;
      - в случае прибытия на пожар сил и средств с различных направлений начальнику тыла выделить помощников со средствами передвижения и связи;
      - организовать взаимодействие со службами, привлекаемыми к тушению пожара, поддерживать постоянную связь с инженерно-техническим работниками объекта и принимать решения о приемах и средствах тушения с учетом рекомендаций и инструкций объекта;
      - принять меры к установлению причины пожара;
      - при наличии явных признаков поджога или других причин пожара принять меры к сохранению первоначального места его возникновения от излишних разрушений, выявлению и сохранению предметов, послуживших причиной пожара, а также сбору сведений, необходимых для составления акта о пожаре, привлекая для этого работников Госпожнадзора и испытательных лабораторий;
      - лично убедиться в ликвидации горения, определить необходимость и продолжительность наблюдения за местом ликвидированного пожара;
      - принять меры по эвакуации, защите от проливаемой воды и охране эвакуированных материальных ценностей до прибытия работников милиции;
      - определить порядок убытия с места пожара подразделений и взаимодействующих служб.
      104. При определении необходимых для тушения пожара дополнительных сил и средств РТП должен учитывать:
      - площадь, на которую может распространиться огонь до введения в действие вызванных сил и средств;
      - требуемое количество сил для подачи стволов, объем работ по спасанию людей, вскрытию и разборке конструкций зданий и эвакуации имущества;
      - необходимость привлечения специальных служб;
      - необходимость подвоза воды автоцистернами или организациями подачи воды перекачкой.
      105. При внесении изменений в расстановку сил и средств на пожаре РТП должен принять решение о перегруппировке и довести его до руководителей подразделений, указов, кому, куда и как производить перегруппировку.
      106. Приказания должны быть краткими, точными и ясными. В зависимости от содержания приказания РТП отдает его исполнителям лично, через оперативный штаб или через начальников связи и связных, а также с помощью технических средств связи.
      107. РТП должен установить правильность исполнения принятых мер по тушению пожара и определить, достаточно ли сил и средств для его ликвидации на каждом участке.

Оперативный штаб на пожаре

      108. В состав оперативного штаба входят: начальник штаба и начальник тыла, а также представители взаимодействующих служб города (населенного пункта, объекта) и администрации.
      На крупных, сложных и длительных пожарах могут назначаться заместители начальника оперативного штаба.
      109. Оперативный штаб создается:
      - на всех крупных и сложных пожарах;
      - при организации трех и более БУ, а также в том случае, если силы и средства привлечены по повышенному номеру вызова;
      - при пожарах на объектах, когда действия по тушению необходимо

согласовывать с дежурным инженерно-техническим персоналом и

администрацией объекта;

- по решению руководителя тушения пожара в зависимости от

обстановки.

110. Оперативный штаб организовывает:

- встречу, расстановку и распределение по БУ прибывающих

подразделений;

- разведку пожара в ходе его тушения, сбор сведений и

информацию руководителя тушения пожара об изменениях обстановки;

- ведение учетных документов, расположенных на штабном столе

(приложение);

- создание на пожаре резерва сил и средств;

- сбор сведений о причине возникновения пожара и причиненном

ущербе;

- связь на пожаре;

- освещение места пожара, если это необходимо;

- выполнение решений, приказаний РТП, контроль за выполнением

поставленных задач;

- взаимодействие с другими службами города (населенного пункта,

объекта);

- контрольно-пропускные пункты и посты безопасности (ПБ) ГДЗС;

      - питание при длительных пожарах (более пяти часов) обогрев личного состава при низкой температуре и защиту от теплового удара;
      - материально-техническое обеспечение работающих на пожаре подразделений.
      111. Оперативный штаб располагается в месте, наиболее удобном для управления силами и средствами, обеспечивается штабным столом и другими техническими средствами и оборудованием.
      112. Место оперативного штаба на пожаре обозначается: днем - красным флагом с надписью "ШТАБ", ночью - красным фонарем или другим световым указателем красного цвета.
      113. При работе на пожаре РТП, НШ, НТ, НБУ и связные должны иметь на левом рукаве выше локтя нарукавные повязки (приложение). На пожарных касках личного состава должны быть знаки различия (приложение).

Начальник оперативного штаба на пожаре

      114. Начальник оперативного штаба подчиняется РТП, является его заместителем, обеспечивает выполнение решений РТП, возглавляет оперативный штаб и несет ответственность за выполнение штабом задач, указанных в статье 110.
      Начальник оперативного штаба на пожаре обязан:
      - произвести расстановку сил и средств согласно решению, принятому РТП;
      - изучить обстановку на пожаре путем организации непрерывной разведки и получения данных от начальников БУ;
      - вызвать при необходимости дополнительные силы и средства, передать приказания РТП руководителям подразделений;
      - организовать связь на пожаре;
      - докладывать РТП результаты разведки и сообщения об обстановке и ходе тушения пожара;
      - самостоятельно принимать решения в случаях, не терпящих

отлагательства, и осуществлять их с последующим донесением РТП;

- обеспечить контроль за исполнением приказаний РТП и штаба;

- создать резерв из прибывающих подразделений;

- вызвать при необходимости специальные службы города (объекта) и

организовать взаимодействие с ними;

- передавать на ЦУСС сведения о пожаре;

- собирать сведения о причине возникновения пожара и о боевых

действиях подразделений;

- вести документы оперативного штаба, привлекая к этому

начальника тыла и связных;

- организовать питание и подмену личного состава при длительной

работе на пожаре;

- назначить при необходимости заместителя начальника оперативного

штаба.

Начальник тыла

      115. Начальник тыла назначается из числа лиц начальствующего состава и подчиняется руководителю тушения пожара, начальнику оперативного штаба и отвечает за работу тыла на пожаре;
      Начальник тыла обязан:
      - произвести разведку водоисточников;
      - организовать встречу и расстановку на водоисточнике прибывших машин, обеспечивающих подачу воды и других огнетушащих веществ;
      - доложить начальнику оперативного штаба (РТП) о требуемом количестве пожарных машин при необходимости подачи воды перекачкой или подвозом;
      - обеспечить наиболее эффективное использование пожарной техники и бесперебойную подачу воды к месту пожара;
      - организовать своевременное снабжение пожарных машин горючими и смазочными материалами, а также при необходимости доставку к месту пожара специальных огнетушащих веществ и материалов;
      - обеспечить охрану рукавных линий, а также взаимодействие с работниками милиции по регулированию движения городского транспорта на участках тыла;
      - вести учет работы пожарной техники, расхода огнетушащих веществ и материалов, составить схему расстановки пожарных машин на водоисточники и прокладки магистральных рукавных линий, пользуясь условными обозначениями и допускаемыми сокращениями (приложение);
      - организовать взаимодействие со службами водоснабжения (населенного пункта, объекта).
      116. В распоряжении начальника тыла, кроме основных машин, придаются водозащитные, рукавные, легковые и грузовые автомобили, топливозаправщики, авторемонтные мастерские, автобусы и т.д.
      117. Для руководства работой тыла на направлениях назначаются помощники начальника тыла.

Начальник боевого участка
(сектора)

      118. Начальник боевого участка (сектора) подчиняется руководителю тушения пожара (начальнику оперативного штаба) и выполняет его приказания. Он несет ответственность за выполнение поставленной перед ним задачи на порученном боевом участке (секторе), за безопасность личного состава, подчиненного ему на пожаре, за сохранность пожарной техники.
      119. Начальник боевого участка обязан:
      - вести непрерывную разведку и докладывать руководителю тушения пожара или начальнику оперативного штаба об обстановке на боевом участке;
      - руководить работой подчиненных ему подразделений;
      - обеспечить взаимодействие между подразделениями, работающим на его участке, и с подразделениями соседних участков;
      - обеспечить маневрирование и быструю перегруппировку сил и средств, обеспечивающих быстрейшую ликвидацию пожара на участке, докладывать на РТП или начальнику оперативного штаба о принятых решениях;
      - докладывать руководителю тушения пожара или начальнику оперативного штаба о выполнении поставленных задач и о работе подразделений на участке.
      120. При работе на пожаре пяти и более боевых участков могут быть организованы сектора, объединяющие несколько боевых участков. Начальник сектора назначается РТП.

Организация связи на пожаре

      121. Связь на пожаре организуется для обеспечения управления подразделениями, их взаимодействия и передачи информации:
      - связь управления устанавливается между РТП и командирами подразделений, между РТП и оперативным штабом, начальником тыла, начальником БУ, а при необходимости - с пожарными автомобилями (машинами). Для этого используются радиостанции, полевые телефонные аппараты, переговорные устройства, мегафоны, громкоговорящие установки и другие технические средства;
      - связь взаимодействия устанавливается начальниками боевых участков (подразделений). Она обеспечивает взаимодействие между боевыми участками (подразделениями).
      Для связи взаимодействия используются радиостанции, полевые телефоны, переговорные устройства и связные;
      - связь информации устанавливается между РТП, оперативным штабом и ЦУСС или ПСЧ по радио, телефону.
      Эта связь должна обеспечивать взаимную передачу информации ЦУСС или ПСЧ и подразделений, находящихся на пожаре и в пути следования, об обстановке и ходе тушения пожара, вызов дополнительных сил и средств, а также передачу требований РТП водопроводной, газоаварийной, энергетической, медицинской и другим службам.

При использовании средств радиосвязи на пожаре РТП обязан

обеспечить соблюдение всеми операторами правил радиообмена.

При использовании номера абонента телефонной сети для работы в

оперативном штабе необходимо отключить телефонный аппарат абонента.

ГЛАВА IV

ОБЯЗАННОСТИ ЛИЧНОГО СОСТАВА

ПОДРАЗДЕЛЕНИЙ ПОЖАРНОЙ ОХРАНЫ

ПРИ БОЕВЫХ ДЕЙСТВИЯХ

Обязанности пожарного (старшего пожарного)

122. При тушении пожара пожарный обязан:

- знать свою боевую задачу, а также задачу отделения;

- выполнять команды и приказания командиров и начальников

беспрекословно, точно и в срок;

- не оставлять своей позиции без разрешения командира;

- поддерживать связь с командиром и пожарными своего отделения;

- проявлять инициативу и находчивость при выполнении боевой

задачи;

- предупреждать людей и принимать меры к спасанию в случае

обнаружения опасности для их жизни, о чем доложить командиру

отделения;

- оказывать первую помощь пострадавшим;

- следить за исправностью пожарно-технического вооружения и

бережно обращаться с ним;

- соблюдать правила техники безопасности;

- проверять наличие закрепленного пожарно-технического

вооружения по окончании работ, результаты докладывать командиру

отделения.

123. Пожарный, входящий в состав разведки, обязан:

- иметь при себе необходимое снаряжение и ПТВ;

- неотлучно следовать за возглавляющим разведку;

- внимательно следить за окружающей обстановкой;

      - при обнаружении людей, находящихся в опасности, появлении огня или дыма в помещениях и в пустотах конструкций зданий немедленно доложить возглавляющему разведку.
      124. При спасании людей пожарный обязан:
      - иметь при себе пожарно-техническое вооружение, которое необходимо для указанного командиром способа спасания;
      - известить спасаемых при входе в помещение об оказании им помощи;
      - выбрать кратчайший путь и наиболее безопасный способ спасания, если они не указаны командиром;
      - проходить со спасаемым через зону повышенных температур и плотного задымления только в исключительных случаях, приняв меры к защите спасаемого от воздействия огня и дыма.
      125. При прокладке рукавной линии пожарный обязан:
      - выбирать наиболее удобные и кратчайшие пути к позициям ствольщиков;
      - избегать прокладки рукавов по острым или горящим предметам, а также в местах, где пролиты едкие вещества; если других путей нет, то для прокладки рукавов использовать настил из имеющихся подручных материалов и другие средства для их защиты от повреждений;
      - не загромождать рукавными линиями проходы и лестницы здания, прокладывать рукавные линии в лестничных клетках преимущественно между маршами;
      - прокладывать рукавные линии по сторонам улицы, дороги, двора, по возможности на проезжей части, а через железнодорожные полотна - под рельсами;
      - защищать рукава, проложенные по проезжей части дороги (улицы) рукавными мостиками;
      - не допускать установки разветвления на проезжей части дороги, перекручивания и заломов, ударов соединительными головками о твердое покрытие дороги, а также резких перегибов рукавов при прокладке их через препятствия;
      - закреплять рукавные линии, прокладываемые на высоте,

рукавными задержками;

- иметь необходимый запас рукавной линии для продвижения

ствольщика и для обеспечения маневрирования стволом;

- наращивать при необходимости рукавные линии у ствола;

- применять внутри помещений, как правило, прорезиненные

рукава;

- располагать рукавную линию на автолестнице посреди

ступенек, закрепляя ее рукавными задержками.

126. При эвакуации материальных ценностей пожарный обязан:

- соблюдать указанную командиром последовательность эвакуации;

- бережно относиться к эвакуируемым материальным ценностям и

принимать меры к их сохранности;

- не загромождать пути эвакуации.

127. При работе со стволом пожарный обязан:

- подойти как можно ближе к месту горения, создав при этом

необходимый запас рукавной линии;

      - продвигаться вперед со стволом, направляя струю в места наиболее интенсивного горения, на видимые горящие конструкции и предметы, а не по дыму;
      - направлять струю воды навстречу распространению огня, в первую очередь на те части конструкций, сгорание или изменение прочности которых при нагреве может вызвать обрушение всей конструкции или части сооружения;
      - направлять струю воды сверху вниз при тушении вертикальных поверхностей;
      - перекрывать или выводить ствол наружу после того, как горение ликвидировано;
      - при перемене позиции временно прекратить подачу воды или переводить ствол, опущенным вниз;
      - на высотах применять страховочные приспособления;
      - работать на лестницах со стволом только после закрепления карабином;
      - не оставлять ствол без надзора даже после прекращения подачи воды;
      - не прикасаться и не направлять струю воды на электропровода, находящиеся под напряжением, если не выполнены все требования техники безопасности;
      - ликвидировать горение при наличии хрупкой или стеклянной тары распыленной водой или пеной;
      - защищать резервуары с легковоспламеняющимися и горючими жидкостями, баллоны со сжатыми газами, установки и аппараты, находящиеся под давлением, от теплового воздействия, равномерно охлаждая нагревающиеся поверхности;
      - защищать от теплового воздействия строения или отдельные части здания, направляя струю воды на конструкции, которым угрожает огонь;
      - не направлять струю воды в места подачи пены.
      128. При работе по вскрытию и разборке конструкций здания пожарный обязан:
      - проводить работу в указанных командиром отделения границах;
      - применять пожарный механизированный инструмент;
      - вскрывать конструкции для ликвидации очагов горения после того, как будут подготовлены средства тушения;
      - выполнять работы по скрытию и разборке с наименьшим ущербом для здания, оборудования и материальных ценностей;
      - не допускать повреждения трубопроводов и арматуры на них, а также линий связи и электросетей;
      - сбрасывание разобранных конструкций с высот производить с разрешения командира, соблюдая меры предосторожности;
      - во избежание падения высоких вертикальных сооружений, конструкций (металлических труб, антенных устройств и т.д.) не допускать повреждения их крепления (растяжек, распорок, опор и т.д.);
      - заваливать дымовые трубы, опоры или части зданий под непосредственным руководством РТП (или лица по его поручению) после удаления из опасной зоны людей и техники;
      - вскрывать двери и окна по возможности без повреждений.
      129. Пожарный-колонщик обязан:
      - знать расположение водоисточников и уметь отыскать их;
      - не допускать переезда транспорта через рукава, не защищенные рукавными мостиками или другими приспособлениями;
      - следить за исправным состоянием магистральных рукавных линий; устанавливать рукавные зажимы на поврежденные рукава, отмечая места повреждений, или заменять вышедший из строя рукав;
      - регулировать подачу воды в рабочие рукавные линии;
      - поддерживать связь с водителем и ствольщиками;
      - получив приказание о встрече сил, прибывающих по дополнительному вызову, обеспечивать их расстановку на ближайшие водоисточники и передачу им распоряжений РТП.
      130. Пожарный-связной обязан:
      - получив и уточнив приказания командира, своевременно передать их без искажения;
      - быстро, правильно и по назначению передавать устные приказания, после чего немедленно возвратиться к начальнику и доложить о передаче приказаний;
      - установить и поддерживать постоянную связь с оперативным штабом на пожаре, ЦУСС (ПСЧ) по радио, телефону или по извещателю пожарной сигнализации;
      - иметь при себе переносную радиостанцию, справочник телефонов,

перечень позывных, блокнот с чистой бумагой, карандаши,

электрический фонарь.

131. Пожарный-дозорный на месте ликвидированного пожара обязан:

- наблюдать за всей территорией, где ликвидирован пожар, при

обнаружении очагов горения сообщать о них в пожарную часть и

приступить к тушению;

- поддерживать периодическую связь с дежурным караулом, сообщать

ему об обстановке на охраняемом участке;

- не оставлять охраняемый участок без приказания своего

начальника;

- после получения разрешения об уходе известить администрацию

объекта.

Обязанности водителя пожарного автомобиля

132. Водитель пожарного автомобиля обязан:

      - знать и соблюдать правила посадки личного состава в автомобиль и размещения пожарно-технического вооружения;
      - строго соблюдать правила дорожного движения и инструкцию по эксплуатации пожарного автомобиля;
      - устанавливать автомобиль так, чтобы при внезапном развитии пожара его можно было вывести в безопасное место;
      - неотлучно находиться у автомобиля, обеспечивая бесперебойную работу его систем, механизмов и агрегатов, постоянно следить за командами и сигналами командира отделения и быстро их выполнять;
      - уметь работать на радиостанции, знать и соблюдать правила радиообмена;
      - обеспечить бесперебойную подачу огнетушащих веществ;
      - при подаче воды в рукавную линию повышать напор постепенно и держать его согласно приказанию начальника;
      - при низкой температуре не останавливать работу насоса;
      - следить за расходом горючего и огнетушащих веществ и своевременно докладывать о необходимости их пополнения;
      - в случае нарушения нормальной работы механизмов автомобиля доложить начальнику, одновременно принять меры по выявлению неисправностей и их устранению;
      - выполнять работы по техническому обслуживанию автомобиля на пожаре.
      133. При работе на автолестнице или автоподъемнике водитель обязан:
      - учитывать габариты автолестницы или автоподъемника в пути следования и особенно при поворотах, проездах под мостами и арками;
      - устанавливая автолестницу (автоподъемник) на выдвигание: ставить автомобиль колесами на прочный грунт (мостовую), учитывая наклон площадки;
      - устанавливать автомобиль с учетом максимального выдвигания и обеспечения маневрирования лестницы или стрелы подъемника;
      - строго следить за предельно допустимым количеством людей, одновременно находящихся на коленах лестницы или в люльке автоподъемника;
      - работать в пожарной каске и при необходимости в изолирующем противогазе.

Обязанности командира отделения

      134. Командир отделения является непосредственным начальником личного состава отделения и несет ответственность за его действия. Он руководит боевой работой отделения.
      135. Командир отделения обязан:
      - по прибытии к месту пожара первым руководить тушением пожара до прибытия старшего начальника. В других случаях доложить РТП, сдав при этом жетон (приложение), и в дальнейшем выполнять его приказания;
      - знать боевую задачу своего отделения и караула, довести ее

до каждого пожарного;

- обеспечить взаимодействие боевого расчета;

- обеспечить правильное и точное выполнение пожарными

приказаний, команд и сигналов;

- контролировать соблюдение личным составом отделения правил

техники безопасности;

- поддерживать связь с начальником, которому он подчинен,

своевременно докладывать ему об изменениях обстановки на участке

работы;

- обеспечить эффективную работу пожарной техники;

- обеспечить своевременную заправку пожарного автомобиля

огнетушащими веществами и горюче-смазочными материалами;

- уметь работать на радиостанции, знать и соблюдать правила

радиообмена.

136. При боевом развертывании необходимо:

- обеспечить развертывание в минимально короткий срок;

      - указать личному составу отделения водоисточник, направления и способы прокладки рукавных линий, место установки развертывания с учетом использования минимального количества рукавов в линиях, количество и виды стволов и позиции ствольщиков, места установки пожарных лестниц;
      - следить за правильностью установки пожарных лестниц;
      - доложить начальнику, которому он подчинен на пожаре, о выполнении боевого развертывания.
      137. При выполнении работ по вскрытию и разборке конструкций необходимо:
      - назначить необходимое количество пожарных, имеющих необходимый пожарный инструмент, указать цель проводимых работ, места и объем вскрытия и разборки;
      - если вскрытие и разборка конструкций проводятся силами одного отделения, указать пожарным место для размещения разнообразных материалов; внизу (у места сбрасывания) выставить постового;
      - обеспечить выполнение правил вскрытия и разборки конструкций, а также бережное обращение с оборудованием и материалами;
      - обеспечить безопасное проведение работ, приняв меры к обесточиванию электропроводки и электрооборудования, отключению газопроводов вблизи места работы, а также против обрушения конструкций;
      - следить за поведением несущих конструкций и не допускать их повреждений.
      138. При выполнении заданий по эвакуации материальных ценностей, необходимо:
      - указать пожарным очередность эвакуации, пути и место размещения материальных ценностей;
      - следить за бережным обращением и сохранностью эвакуированных материальных ценностей.
      139. При выполнении задания начальника тыла по встрече и расстановке подразделений необходимо:
      - встретить подразделения, указать водоисточники, на которые должны быть установлены пожарные машины, передать руководителям подразделений приказания РТП (начальника оперативного штаба, начальника тыла) и указать место расположения оперативного штаба.
      140. По команде или сигналу "ОТБОЙ" необходимо:
      - проверить наличие личного состава отделения;
      - проверять наличие пожарно-технического вооружения, обеспечить наполнение автоцистерны водой;
      - доложить начальнику, которому командир отделения был подчинен на пожаре, о готовности отделения к отъезду.
      141. При несении службы с отделением на месте ликвидированного пожара необходимо:
      - организовать непрерывное наблюдение за местом пожара;
      - держать в постоянной готовности средства тушения;
      - обнаружив очаги горения, сообщить об этом в пожарную часть и принимать меры к их ликвидации;
      - возвратиться в пожарную часть по приказанию начальника караула, в состав которого входит отделение, об убытии отделения поставить в известность администрацию объекта и передать ей дальнейшее наблюдение.
      142. По возвращении отделения в пожарную часть командир отделения обязан:
      - обеспечить быстрое приведение автомобиля и пожарно-технического вооружения в боевую готовность, доложить об этом начальнику караула;
      - принять меры к просушке или замене боевой одежды личного состава отделения, участвовавшего в тушении пожара.

Обязанности начальника караула

      143. Начальник караула руководит боевой работой караула, несет ответственность за выполнение поставленной боевой задачи, сохранность пожарной техники, пожарно-технического вооружения.
      144. По прибытии караула к месту вызова первым начальник караула как руководитель тушения пожара руководствуется статьями 102-107 настоящего Устава, а по дополнительному вызову обязан доложить РТП (в оперативный штаб), сдать жетон, получить задание и обеспечить его выполнение.
      145. При следовании к месту вызова начальник караула обязан:
      - определить кратчайший маршрут движения и контролировать выполнение водителями требований Правил дорожного движения;
      - ознакомиться с оперативной документацией пожаротушения;
      - постоянно прослушивать по радиостанции информацию с места пожара, ЦУСС и ПСЧ;
      - при вынужденной остановке в пути следования руководствоваться статьей 20 настоящего Устава.
      146. При проведении спасательных работ начальник караула обязан:
      - распределить силы и средства караула для быстрейшего оказания помощи людям, находящимся в опасности;
      - указать командирам отделений пути и способы спасания людей;
      - одновременно со спасанием людей организовать работу по тушению пожара, выделив для этого личный состав, не занятый на работах по спасанию.
      147. При боевом развертывании необходимо:
      - определить задачу каждому отделению с учетом своевременного ввода в действие необходимых сил и средств.
      148. При подаче стволов необходимо:
      - назначить командира отделения для руководства работой лафетного ствола;
      - при подаче воды к лафетному стволу от двух автомобилей организовать связь между водителями;
      - при подаче пенного или порошкового стволов определить способ подачи пены или порошка в очаг пожара и для руководства работой ствола с большим расходом назначить командира отделения;
      - подготовить водяные стволы дотушивания мелких очагов горения (охлаждений конструкций) после подачи пены или порошка.
      149. При организации работ по скрытию и разборке конструкций:
      - распределить участки работ между отделениями, обеспечить их средствами тушения, отдать приказания командирам отделений на производство работ, указав цель, объем и границы вскрытия или разборки, а также места для размещения материалов.

150. При организации эвакуации материальных ценностей обязан:

- проводить эвакуацию одновременно с тушением пожара;

- назначить командира отделения для руководства эвакуацией,

указав ее очередность и пути, а также место для размещения

эвакуированных материальных ценностей и обеспечить их сохранность.

151. При эвакуации животных обязан:

- установить характер угрозы животным, их вид, количество,

способ содержания, состояние путей эвакуации;

- определить способ и место эвакуации;

- принять меры по борьбе с дымом;

- привлечь к эвакуации обслуживающий персонал и членов ДПД;

- использовать все имеющиеся выходы для безопасной эвакуации

животных и одновременной подачи стволов для ликвидации пожара.

152. По возвращении в пожарную часть обеспечить немедленное

приведение в боевую готовность личного состава и пожарной техники,

сообщить на ЦУСС о готовности караула к выезду.

Раздел II

Особенности тушения пожаров

ГЛАВА I

ТУШЕНИЕ ПОЖАРОВ ПРИ

НЕБЛАГОПРИЯТНЫХ УСЛОВИЯХ

Тушение пожаров при недостатке воды,

в условиях низких температур, при сильном ветре

153. При недостатке воды РТП обязан:

      - организовать подачу стволов только на решающем направлении, обеспечив локализацию пожара на других участках путем разборки конструкций и создания необходимых разрывов;
      - провести дополнительную разведку водоисточников для выявления запасов воды (артезианские скважины, чаны, градирни, колодцы, стоки воды и т.п.);
      - организовать подачу воды на тушение развившихся пожаров с помощью насосных станций, морских и речных судов, пожарных поездов, а также перекачкой насосами пожарных машин и приспособленной для этих целей техники;
      - если невозможна подача воды по магистральным рукавным линиям (отсутствие рукавов, техники, пожарных машин, водоисточников), организовать подвоз воды автоцистернами, бензовозами, поливочными и другими машинами. Применять такое количество стволов, непрерывное действие которых обеспечивается запасами подвозимой воды;
      - организовать пункт заправки техники водой и назначить лицо, ответственное за его бесперебойную работу;
      - организовать пополнение водоемов малой емкости;
      - если перепад высот между пожарной машиной и уровнем воды в водоеме превышает максимальную высоту всасывания насосов или отсутствуют подъезды к водоемам, организовать забор воды с помощью пожарных гидроэлеваторов, мотопомп или других средств;
      - организовать строительство временных пожарных водоемов при тушении крупных, сложных и продолжительных пожаров;
      - подать стволы с насадками малого диаметра, использовать перекрывные стволы-распылители, обеспечивая экономное расходование воды, применять смачиватели и пену;
      - в случае слабого напора в водопроводе принять меры к его повышению. Забор воды из пожарных гидрантов осуществлять через жесткие всасывающие пожарные рукава или из колодцев гидрантов;
      - если на месте пожара нет водоисточников и доставить воду неоткуда и нечем, организовать работу по предотвращению распространения огня путем разборки конструкций, удаления горящих предметов и отдельных конструкций здания или сноса зданий и сооружений. Зимой организовать засыпку снегом горящих конструкций и материалов.
      154. При тушении пожара в условиях низких температур РТП обязан:
      - применять на открытых пожарах и при достаточном количестве воды пожарные стволы с большим расходом, не допускать использования перекрывных стволов и стволов-распылителей;
      - прокладывать линии из прорезиненных рукавов больших диаметров, рукавные разветвления по возможности устанавливать внутри зданий, а при установке утеплять их;
      - засыпать рукавные соединительные головки снегом;
      - при подаче воды из водоемов или пожарных гидрантов сначала подать воду из насоса в свободный патрубок и только при устойчивой работе насоса подать воду в рукавную линию;
      - в случае уменьшения расхода воды подогревать ее в насосе, увеличивая число оборотов двигателя;
      - избегать перекрытия пожарных стволов и рукавных разветвлений, не допускать выключения насосов;
      - при замене и уборке пожарных рукавов, наращивании линий, подачу воды не прекращать, а указанные работы производить со стороны ствола, уменьшив напор, привлекая для этой цели возможно большее количество личного состава;
      - определить места заправки горячей воды и при необходимости заправить ею цистерны;
      - замерзшие рукава в местах перегибов и соединений отогревать горячей водой, паром или нагретыми газами; замерзшие соединительные головки (разветвления и стволы) в отдельных случаях допускается отогревать паяльными лампами и факелами;
      - избегать крепления на пожарных лестницах и вблизи них

рукавных линий, не допускать обливания лестниц водой;

- не допускать удаления воды по лестничным клеткам.

155. При тушении пожара при сильном ветре РТП обязан:

- производить тушение мощными струями;

- обеспечить в минимально короткое время охват, начиная с

флангов, струями воды всего горящего объекта;

- создать резерв сил и средств для тушения новых очагов пожара;

- организовать наблюдение и защиту объектов, расположенных с

подветренной стороны, путем выставления постов и направления

дозоров, придав им необходимые силы и средства;

- в особо угрожающих случаях создавать на основных путях

распространения огня противопожарные разрывы вплоть до разборки

отдельных строений и сооружений.

Тушение пожаров при наличии взрывчатых веществ

156. При пожарах на объектах с наличием взрывчатых веществ (ВВ)

возможно:

      - разрушение зданий или отдельных его частей, загромождение дорог и подъездов к горящему объекту и водоисточникам, разрушение или повреждение наружного и внутреннего водопроводов, стационарных средств тушения, технологического оборудования;
      - поражение работающих на пожаре осколками, обломками конструкций и ударной волной, а также ожоги и отравления токсичными продуктами горения и взрыва.
      157. При тушении пожара на объектах с наличием (ВВ) РТП обязан:
      - создать оперативный штаб пожаротушения;
      - совместно со специалистами объекта установить угрозу взрыва, местонахождение и количество ВВ, а также способы их эвакуации; состояние технологического оборудования и установок пожаротушения;
      - установить единый сигнал для быстрого оповещения работающих в опасной зоне и известить о нем личный состав;
      - вводить в действие стволы "А" и лафетные, учитывая степень чувствительности ВВ к детонации от ударов компактных струй. При спокойном горении ВВ, а также если они находятся в расплавленном (пластичном) состоянии, применять пену, распыленную воду;
      - одновременно с тушением производить охлаждение технологических аппаратов, для которых создается угроза в результате воздействия высоких температур, а при возможности эвакуировать ВВ;
      - соблюдать осторожность при эвакуации ВВ, разборке и вскрытии конструкций, чтобы не вызвать взрыв в результате механических воздействий;
      - прокладывать рукавные линии в направлении углов зданий и сооружений, используя по возможности защитную военную технику;
      - при горении твердых ВВ в герметичных аппаратах принять меры к их интенсивному охлаждению, разгермитизации и подаче огнетушащих веществ внутрь аппарата;
      - предусмотреть резервный вариант развертывания сил и средств

от водоисточников, находящихся в не зоны возможных повреждений;

- предусмотреть защиту личного состава и пожарных машин от

поражения взрывной волной, осколками и обломками разлетающихся

конструкций, используя различного рода укрытия (обваловку, капониры,

туннели);

- организовать разведку и наблюдение за окружающими складскими

строениями и сооружениями, выставить постовых со средствами тушения

для ликвидации новых очагов пожара от разлетающихся во время взрыва

горящих частей здания и материалов.

Тушение пожаров на объектах

с наличием радиоактивных веществ

158. При пожарах на объектах с наличием радиоактивных веществ

возможно:

- возникновение опасных уровней радиации;

      - быстрое распространение радиоактивных аэрозолей совместно с продуктами горения по системам приточно-вытяжной вентиляции, конвекционным потокам, через технологические и другие проемы, а также растекание радиоактивных жидкостей и растворов;
      - радиоактивное облучение личного состава, загрязнение боевой одежды, пожарной техники радиоактивными веществами;
      - быстрое распространение огня по горючим полимерным материалам, вентовоздуховодам, фильтрам, отходам механической обработки радиоактивных веществ;
      - сильное задымление с наличием радиоактивных и токсичных продуктов горения;
      - нарушение устойчивой радиосвязи.
      159. При тушении пожара на объектах с наличием радиоактивных веществ РТП обязан:
      - совместно со специалистами объекта и службой дозиметрического контроля установить вид и уровень радиации, допустимое время работы личного состава по тушению пожара, границы радиоактивного заражения и пути его распространения. Приступить к тушению пожара после получения письменного разрешения руководителя (главного инженера) предприятия на допуск личного состава на объект;
      - создать оперативный штаб на пожаре независимо от размера пожара и количества работающих подразделений, в состав которого включить главных специалистов объекта и службы дозиметрического контроля для оперативного выяснения обстановки и консультации по вопросам пожаротушения;
      - выбрать огнетушащие средства по согласованию с инженерно-техническим персоналом объекта;
      - обеспечить тушение открытых технологических установок с наличием радиоактивных веществ и источников ионизирующих излучений с наветренной стороны;
      - применять распыление струи воды для уменьшения зоны распространения радиоактивных аэрозолей; по согласованию с администрацией задействовать системы вентиляции и другие средства;
      - организовать через администрацию объекта дозиметрический контроль, пункт дезактивизации, санитарной обработки и медицинской помощи личному составу;
      - выполнять работы с привлечением минимального необходимого количества личного состава, обеспечив их изолирующими противогазами с масками, средствами индивидуального и группового дозиметрического контроля, защитной одеждой;
      - создать резерв сил и средств, звеньев ГДЗС, защитной одежды и приборов индивидуального и группового дозиметрического контроля, который должен находиться вне зоны радиоактивного заражения;
      - выставить у входа в зону радиоактивного заражения пост

безопасности, возглавляемый лицом среднего или младшего

начальствующего состава.

160. После пожара РТП обязан:

- организовать санитарную обработку личного состава,

работавшего в опасной зоне, и выходной дозиметрический контроль;

- провести дезактивизацию и дозиметрический контроль

противогазов, одежды, обуви, снаряжений, пожарной техники.

Тушение пожаров на объектах с наличием

сильнодействующих ядовитых веществ (СДЯВ)

161. При пожарах на объектах с наличием СДЯВ возможно:

- возникновения очагов химического заражения ядовитыми

веществами;

- быстрое распространение пожара, взрывы, разложение веществ

на различные составляющие, которые нельзя тушить водой;

      - распространение СДЯВ по системам вентиляции конвекционным потокам, через технологические и другие проемы, а также растекание ядовитых жидкостей и растворов;
      - отравление личного состава, загрязнение боевой одежды, пожарной техники ядовитыми веществами;
      - сильное задымление с наличием ядовитых и токсичных продуктов горения.
      162. При тушении пожара на объектах с наличием СДЯВ РТП обязан:
      - совместно со специалистами объекта, представителями штабов гражданской обороны оценить химическую обстановку на объекте. Установить наименование, количеств и свойства СДЯВ границы очага заражения, пути распространения СДЯВ (высота, ширина облака) количество выброса в атмосферу;
      - создать оперативный штаб на пожаре независимо от размеров пожара и количества работающих подразделений, в состав которого включить главных специалистов объекта, химиков для оперативного выяснения обстановки и консультации по вопросам пожаротушения и организовать пункт первой медицинской помощи;
      - выбрать огнетушащие средства по согласованию с инженерно-техническим персоналом объекта;
      - удалить из зоны заражения посторонних лиц, не связанных с ликвидацией аварии. При необходимости с привлечением нарядов милиции производить эвакуацию населения из ближайших жилых домов, населенных пунктов;
      - определить решающее направление по вводу сил и средств и рубежи подачи водяных завес с применением щелевых стволов распылителей для предотвращения распространения облака с целью его осаждения, используя для этих целей автолестницы и подъемники с двух сторон по ходу его движения;
      - через обслуживающий персонал произвести ликвидацию утечки СДЯВ, обеспечив нейтрализацию и разбавление вытекающего СДЯВ водой или дегазирующими растворителями с целью уменьшения его испарения;
      - в целях предотвращения загазования производственных помещений отключить приточную вентиляцию;
      - определить количество смен, установив время работы личного состава одной смены по ликвидации очагов пожара в средствах защиты кожи;
      - допускать личный состав к работе, только в изолирующих противогазах и специальных костюмах;
      - создать резерв сил и средств, звеньев ГДЗС, запас средств индивидуальной защиты;
      - выставить у входа в зону химического заражения пост безопасности, возглавляемый лицом среднего или младшего начальствующего состава.
      163. После пожара РТП обязан:
      - организовать санитарную обработку личного состава, работавшего в зоне химического заражения, медицинское освидетельствование;
      - произвести дегазацию обмундирования, снаряжения и техники.

ГЛАВА II
ТУШЕНИЕ ПОЖАРОВ В ЗДАНИЯХ И СООРУЖЕНИЯХ

      164. При тушении пожара в этажах здания РТП обязан:
      - применять водяные перекрывные стволы "Б" и пену. Более мощные стволы применять только при сильно развившихся пожарах;
      - использовать для подачи воды в верхние этажи или на крышу сухотрубы и внутренние пожарные краны с включением насосов-повысителей;
      - если горение происходит в одном или нескольких этажах, стволы подавать в горящий этаж (этажи), а на выше- и нижерасположенные этажи вводить резервные стволы на защиту;
      - на этажах с возможным распространением огня по вентиляционным, мусоропроводным каналам, шахтам и пустотам конструкций вводить стволы в очаг пожара, в выше- и нижерасположенные этажи и чердак. Для предупреждения распространения огня производить вскрытие пустотелых конструкций и их проливку;
      - производить тушение во всех горящих на этаже помещениях одновременно. При недостатке сил и средств тушение осуществлять последовательно, подавая стволы в крайние горящие помещения, перемещаясь к центру пожара;
      - в этажах с трудновоспламеняемыми и горючими конструкциями стен или перегородок резервные стволы подать с лестничных клеток негорящих секций в помещения, расположенные рядом с горящими. Проверить смежные с горящим помещения с другой лестничной клетки даже при наличии капитальной стены;
      - тщательно проверить все конструкции горящих и смежных с ними помещений, произведя контрольные вскрытия всех мест, куда мог проникнуть огонь, особое внимание обратить на нижние и верхние части вертикальных пустотельных конструкций;
      - при горении перекрытия и угрозе его обрушения удалить с перекрытия и из нижерасположенного этажа людей и материальные ценности; подачу стволов на этажи осуществлять, с лестничных клеток, а в отдельных случаях через окна, балконы, по пожарным лестницам, автоподъемникам, используя спасательные веревки;
      - горящие перекрытия тушить пеной; вскрытие конструкций производить одновременно сверху и снизу.
      165. При тушении поджара в подвале РТП обязан:
      - установить наличие и характеристику пожароопасных веществ и материалов, планировку подвальных помещений, конструкцию перекрытия и возможность распространения огня на этажи и чердак;
      - принять меры к предупреждению задымления лестничных клеток, используя для этого перемычки и средства дымоудаления;
      - определить места вскрытия отверстий в перекрытиях или стенах при невозможности быстрого проникновения к очагу пожара через имеющиеся проемы.
      166. При пожарах в туннелях теплотрасс РТП обязан:
      - определить границы горения теплоизоляции трубопроводов;
      - с помощью технического персонала объекта принять меры к снижению температуры теплоносителя;
      - организовать съем теплоизоляции с трубопроводов с целью предупреждения распространения огня;
      - подать стволы "Б" или заполнить туннель пеной, паром или инертными газами.
      167. При тушении пожара на чердаке РТП обязан:
      - первые стволы подавать, как правило, по лестничным клеткам;
      - организовать вскрытие крыши для удаления дыма, снижения температуры, подачи стволов в чердачные помещения;
      - подавать перекрывные стволы, стволы-распылители, применять смачиватели и пену;
      - стволы подавать с двух направлений: со стороны лестничных клеток и со стороны крыши (через слуховые окна и вскрытую кровлю);
      - организовать вскрытие горящего перекрытия как со стороны чердака, так и снизу;
      - во всех случаях предусмотреть резервные стволы в верхнем этаже здания;
      - обеспечить соблюдение мер безопасности при работах на крутых и обледенелых крышах;
      168. При тушении пожара в строящихся зданиях РТП обязан:
      - обеспечить защиту стволами несущих конструкций здания, лесов (стоек), стремянок (трапов), переходов;
      - при горении лесов снаружи здания подавать мощные водяные струи и предупреждать распространение огня внутрь здания;
      - при развившихся пожарах подавать внутрь здания лафетные стволы и ручные стволы "А";
      - при невозможности подачи необходимого количества стволов производить разборку лесов, создавая nротивопожарные разрывы;
      - определить позиции ствольщиков, обеспечив пути отхода, считая основными опорными пунктами лестничные клетки, в отдельных случаях тушение производить из стволов, поданных по автолестницам, автоподъемникам и башенным кранам.

Тушение пожаров в зданиях повышенной этажности

      169. При пожарах в зданиях повышенной этажности возможны:
      - наличие большого количества людей, нуждающихся в помощи, возникновении паники;
      - сложность проведения спасательных работ;
      - распространение огня и токсичных продуктов горения в вертикальном направлении как внутри здания, так и снаружи;
      - задымление лестничных клеток и верхних этажей через шахты лифтов и другие вертикальные каналы;
      - высокая температура на путях эвакуации в этажах, где возник пожар (в коридоре и лестничной клетке);
      - наличие стилобата по периметру здания и отсутствие подъездных площадок, что усложняет установку автолестниц и автоподъемников для проведения спасательных работ;
      - сложность и трудоемкость подачи средств тушения, особенно в верхние этажи здания;
      - сложность в управлении силами и средствами, участвующими в тушении пожара;
      - необходимость применения специальных технических средств для проведения спасательных работ и ликвидации пожара.
      170. При тушении пожара в здании повышенной этажности разведку необходимо проводить несколькими разведывательно-спасательными группами.
      Разведывательно-спасательная группа должна состоять не менее чем из 4-5 человек и иметь при себе необходимое ПТВ, средства связи (изолирующие противогазы, переносную радиостанцию, переговорное устройство, спасательную веревку длиной 50-60 м, приборы освещения).
      171. Независимо от того, на каком этаже здания произошел пожар, основной задачей разведывательно-спасательных групп, в первую очередь является определение степени угрозы людям. При этом особое внимание должно быть уделено помещениям, расположенным на горящих и вышерасположенных этажах.
      172. Руководитель тушения пожара, кроме выполнения основных задач, при проведении разведки должен:
      - выяснить у представителя администрации наличие и численность людей, оставшихся в здании;
      - определить кратчайшие пути эвакуации людей и ниже- или вышерасположенные по отношению к месту пожара этажи по незадымляемым лестничным клеткам, на покрытие здания, в смежные незадымляемые помещения через балконы, лоджии и т.п.;
      - выяснить, включены ли в работу пожарные насосы внутреннего противопожарного водопровода и можно ли использовать стационарные средства тушения пожара, удаление дыма и снижения температуры:
      - установить, приведена ли в действие система противодымной защиты и определить эффективность ее работы;
      - возможность использования незадымляемых лестничных клеток, балконов, пожарных автоподъемников, автолестниц, а также других спасательных средств.
      173. При тушении пожара в здании повышенной этажности РТП обязан:
      - определить степень угрозы людям, пути и способы их спасания;
      - проводить спасание людей в первую очередь по незадымленным лестничным клеткам, использовать автомобильные и ручные пожарные лестницы, автоподъемники и другие спасательные средства;
      - создать поисковые спасательные группы из специализированных отделений ГДЗС;
      - сосредоточить на месте пожара в минимально короткое время необходимое количество автолестниц и автоподъемников, отделений ГДЗС:
      - принять меры к предотвращению паники, используя внутреннюю систему оповещения. громкоговорящую связь, плакаты;
      - для подачи воды (пены) в первую очередь использовать внутренние пожарные краны и сухотрубы с одновременным развертыванием передвижных средств:
      - подъем личного состава и пожарно-технического вооружения в этажи осуществлять по лестничным клеткам, автолестницам, автоподъемникам с помощью вертолетов;
      - прокладку рукавных линий с 13-го этажа и выше производить снаружи здания из скаток или с помощью спасательных веревок с последующим креплением каждого рукава за несущие конструкции здания двумя рукавными задержками;
      - принять меры по защите личного состава и пожарных машин от падающих стекол и других предметов;
      - для контроля за работой рукавных линий выставить посты с резервными рукавами из расчета один пост на один рукав линии, проложенной вертикально.

Тушение пожаров в больницах,
детских учреждениях и школах

      174. Для больниц, детских учреждений и школ характерны: наличие определенной категории людей (больные, малолетние дети и др.); особая планировка помещений, разнятая система вентиляции и кондиционирования воздуха, наличие аптек, складов медикаментов, рентгенопленки и химических реактивов, баллонов с газами и т.д.; оснащенность специальной медицинской аппаратурой и электрооборудованием;
      175. При разведке пожара, кроме выполнения основных задач, необходимо установить:
      - какие меры приняты медицинским персоналом по эвакуации больных из помещений, в которых им угрожает опасность;
      - количество больных, подлежащих эвакуации, и их транспортабельность, пути и очередность эвакуации;
      - кого из медицинского персонала можно привлечь к работе по эвакуации больных, и место их эвакуации;
      - необходимость защиты путей эвакуации и возможность выпуска продуктов горения.
      176. При тушении пожара в больнице РТП обязан:
      - всесторонне оценить данные разведки и рекомендации обслуживающего персонала, сложившуюся обстановку, в какой мере она может повлиять на успешную эвакуацию больных;
      - организовать совместно с медицинским персоналом эвакуацию больных;
      - принять меры к предупреждению паники, учитывая консультации обслуживающего персонала, особенно при работе личного состава в родильных домах, нервно-психиатрических и инфекционных лечебницах;
      - обеспечить защиту от проливаемой воды складов медикаментов, аптек, фармацевтических отделений и оборудования лечебных кабинетов;
      - после ликвидации пожара в инфекционных отделениях организовать санитарную обработку личного состава пожарных подразделений, руководствуясь указаниями медицинского персонала.
      177. При тушении пожара в школе РТП обязан:
      - выяснить количество и возраст учащихся:
      - организовать совместно с педагогами планомерную и быструю эвакуацию детей, в первую очередь детей младшего возраста;
      - обеспечить защиту или эвакуацию ценного оборудования;
      - после эвакуации потребовать от руководителей школы провести перекличку учащихся и тщательный осмотр всех помещений школы, особенно задымленных.
      178. При тушении пожара в детском учреждении РТП обязан:
      - провести эвакуацию детей совместно с обслуживающим персоналом;
      - тщательно, проверить, не остались ли дети в игровых и спальных комнатах, подсобных помещениях, нет ли детей в шкафах, на кроватях и под ними, за занавесками и различной мебелью.

Тушение пожаров в культурно-зрелищных учреждениях

      179. Тушение пожаров в культурно-зрелищных учреждениях, особенно в период их работы, связано с проведением сложных работ по эвакуации и спасанию людей. При пожарах на этих объектах возможны:
      - наличие большого количества людей в зрительном зале в сценическом комплексе, паника;
      - быстрое распространение огня по сцене, переход его в зрительный зал и на чердак, а также распространение пожара по вентиляционным системам, пустотам;
      - обрушение подвесных перекрытий над зрительным залом.
      180. При тушении пожара в культурно-зрелищных учреждениях РТП обязан:
      - принять меры к предотвращению паники;
      - в минимально короткое время организовать и провести эвакуацию зрителей из зала, в первую очередь с галерей, балконов и бельэтажа.
      181. При пожаре на сцене:
      - стволы подавать на сцену со стороны зрительного зала с одновременной защитой колосников и карманов сцены, а также проемов в смежных со сценой помещения;
      - противопожарный занавес опустить и охлаждать его со стороны зрительного зала;
      - ввести в действие стационарные средства тушения и защиты (дренчерные и другие установки пожаротушения, лафетные стволы);
      - опустить загоревшиеся декорация на планшет сцены;
      - при недостатке сил и средств, явной угрозе перехода огня и дыма в зрительный зал, а также с целью предотвращения задымления при наличии в нем зрителей открыть дымовые люки;
      - проверить наличие горения на чердаке зрительного зала.
      182. При пожаре в трюме, как правило, применять пену, обеспечить защиту планшета сцены и оркестрового помещения, затем ввести стволы на защиту других помещений.
      183. При горении колосников первые стволы на тушение следует подавать со стороны лестничных клеток. По наружным и автолестницам подавать стволы на покрытие и вводить резервные стволы в чердачное помещение зрительного зала.

184. При пожаре в зрительном зале:

- стволы подавать в очаг пожара, на защиту сцены и чердака,

затем подавать стволы на защиту других помещений;

- опустить противопожарный занавес и непрерывно охлаждать его;

принять меры к защите подвесных потолков, обращая особое

внимание на снижение температуры на чердаке и на недопустимость

перегрузки потолков:

- проверить вентиляционную систему, при необходимости вскрыть

воздуховоды и подать в них стволы;

- обращать особое внимание на защиту работающих от возможного

падения, лепных и других украшений, различных конструкций здания,

лебедок и т.д.

Тушение пожаров в музеях, архивохранилищах,

библиотеках, книгохранилищах, на выставках

и в помещениях вычислительных центров

      185. Музеи, архивохранилища, библиотеки, книгохранилища, выставки, помещения вычислительных центров характеризуются значительными объемами и площадью, сложностью планировки, отсутствием достаточного количества входов и оконных проемов, наличием металлоконструкций, большого количества горючих материалов и уникальных ценностей.
      186. Тушение пожаров в музеях, библиотеках, выставках, и в помещениях вычислительных центров, особенно в период их работы, связано с необходимостью эвакуации материальных ценностей и спасанием людей. При пожарах на этих объектах, а также н книгохранилищах и в архивохранилищах возможны:
      - скопление большого количества людей, паника;
      - повреждение огнем, дымом и водой научных, исторических и художественных ценностей;
      - быстрое задымление всех помещений, высокая температура;
      - обрушение металлоконструкций, стеллажей и образование завалов в проходах.
      187. При тушении пожара в музее, архивохранилище, библиотеке, книгохранилище, на выставке РТП обязан:
      - выяснить у администрации места расположения уникальных ценностей и степень угрозы им от огня и дыма, необходимость и очередность их эвакуации;
      - определить, какие огнетушащие вещества могут быть применены для тушения;
      - проводить тушение пожара с одновременной защитой материальных ценностей от проливаемой воды;
      - производить тушение пожара и разборку конструкций, оберегая экспонаты и архитектурное оформление помещений;
      - тщательно проверить пустоты архитектурных конструкций перекрытий, перегородок, вентиляционных и калориферных каналов, приняв меры к предупреждению распространения огня по ним;
      - как правило, применять прорезиненные рукава, а на тушение подавать перекрывные стволы "Б", пену, распыленную воду, огнетушащие порошки, инертные газы.
      188. При тушении пожара в помещениях вычислительных центров РТП обязан:
      - выяснить у администрации место пожара, расположение машинных залов, научных ценностей и степень угрозы им от огня и дыма, сработала ли автоматическая установка пожаротушения;
      - определить, какие огнетушащие вещества можно вводить в действие; как правило, применять огнетушащие порошки, инертные газы и пену;
      - по согласованию с администрацией принять меры к отключению силовой и осветительной сети, вентиляции, охлаждения и кондиционирования воздуха;
      - выяснить какое оборудование, машины и аппараты представляют наибольшую ценность и какие меры необходимы по их защите;
      - проводить тушение пожара с одновременной защитой ЭВМ и других материальных ценностей от проливаемой воды;
      - тщательно проверить пустоты подпольного пространства, перекрытий, перегородок, вентиляционных и калориферных каналов, принять меры к предупреждению распространения огня.

                     Тушение пожаров на объектах
                  химической, нефтеперерабатывающей,
              нефтехимической и фосфорной промышленности

      189. При пожарах на объектах химической, нефтеперерабатывающей, нефтехимической и фосфорной промышленности возможно наличие:
      - технологических аппаратов, коммуникации, находящихся под давлением, или одновременно разлившейся жидкости факела;
      - ядовитых паров и газов, токсичных продуктов термического разложения материалов;
      - веществ, для тушения которых требуются специальные средства.
      190. При разведке пожара, кроме выполнения основных задач, необходимо установить:
      - угрозу взрыва, разрушений, деформации технологического оборудования и коммуникаций; наличие запорной и дыхательной арматуры, трасс электрических кабелей и контрольно-измерительных приборов, металлических несущих конструкций и принятые меры по их сохранности и защите;
      - наличие специальных средств тушения на объекте, возможность и целесообразность их применения, а также повторного включения после заправки огнетушащими средствами;
      - состав, количество и местонахождение веществ, способных вызвать взрыв, ожог, отравление, бурное термическое разложение или выброс агрессивных и ядовитых масс, способы защиты или эвакуации этих веществ из опасной зоны;
      - наличие, местонахождение и количество веществ, способных интенсивно взаимодействовать на открытом воздухе с водой, щелочами, кислотами, огнетушащими и другими веществами; меры безопасности при тушении пожара;
      - места возможного возникновения пожара или взрыва при отключении электроэнергии, хладагентов, воды, пара, инертных газов;
      - аппараты, оборудование и трубопроводы, нагретые по условиям технологии до высокой температуры;
      - технологические установки, немедленная аварийная остановка которых невозможна по техническим причинам;
      - угрозу перехода огня или распространения аварии в соседние цеха, установки, возможность и целесообразность перекрытия вентиляционных систем и производственных коммуникаций, возможность удаления горючих веществ, понижения давления и температуры в технологических аппаратах;
      - пропускную способность промышленной канализации и возможность отвода воды с территории цеха (установки) при длительном тушении.
      191. При тушении пожара на объектах химической, нефтеперерабатывающей, нефтехимической, фосфорной промышленности РТП обязан:
      - создать оперативный штаб на пожаре:
      - совместно с газоспасательной и другими специальными службами объекта принять меры к спасанию людей:
      - применять средства тушения с учетом характера горящих веществ, максимально использовать установки пожаротушения, огнетушащие порошки, пену, спец. растворы;
      - в помещениях и на открытых площадках, где имеются отравляющие вещества или газы, а также на прилегающей к ним территории обеспечить работающий личный состав изолирующими или специальными противогазами и защитными костюмами, имеющимися на данном объекте;
      - соблюдать осторожность в обращении с эвакуируемыми веществами, учитывать указания обслуживающего персонала, а также метеорологические условия;
      - обеспечить одновременно с тушением пожара охлаждение конструкций зданий и технологических установок, аппаратов, которым создается угроза воздействия высоких температур;
      - во избежание разрушений, деформаций и разрывов не допускать попадания воды на аппараты, оборудование и трубопроводы, которые по условиям технологического процесса работают при высоких температурах, защиту и охлаждение этих аппаратов, оборудования и трубопроводов согласовать с инженерно-техническими работниками объекта;
      - обеспечить в начальной стадии тушения каучука или иных технических изделий максимальный расход, а после снижения интенсивности горения водяные стволы заменить на пенные;
      - охлаждать коммуникации, аппараты и трубопроводы факельным горением газа до полного прекращения его тушения;
      - для снижения температуры при факельном горении лить в зону горения распыленную воду, используя стволы с насадками НРТ и т.п.;
      - подавать распыленные струи на защиту и охлаждения аппаратов и трубопроводов, покрытых тепловой изоляцией, не разрушая ее;
      - выставить посты и подвижные дозоры на автомобилях со средствами тушения для ликвидации новых очагов горения, возникающих при взрывах;
      - обеспечить создание заградительных валов из песка, или, гравия для предотвращения растекания горючих жидкостей и плавящихся веществ, а на фронте движения облака сильнодействующих ядовитых веществ создать завесу распыленной водой, привлекая для этого службы объекта;
      - в случае длительных пожаров и невозможности отвода с территории цеха (установки) через промышленную канализацию совместно с ответственным руководителем работ по ликвидации аварии обеспечить отвод воды, используя технику и подручные средства;
      - во избежание взрыва при угрозе перехода огня или распространения аварии на технологические аппараты, работающие под вакуумом, их необходимо заполнять водяным паром или инертным газом и интенсивно охлаждать;
      - обеспечить через администрацию объекта работающий личный состав резиновыми сапогами, рукавицами и куртками при наличии неорганических кислот или других веществ, вызывающих ожоги;
      - при тушении пожаров на технологических установках, аппаратах, коммуникациях и емкостях, связанных с выбросом фосфора применять 2-х % водный раствор пенообразователя с добавлением 5% медного купороса;
      - при наличии ядовитых веществ по рекомендации медицинской службы объекта после тушения поджара провести санитарную обработку личного состава, технику продегазировать.

Тушение пожаров на энергетических
предприятиях и в помещениях с электроустановками

      192. При пожаре на энергетических предприятиях, и в помещениях с электроустановками возможно:
      - быстрое распространение огня при повреждении масляной системы генератора, трансформаторов и распределительных устройств, растекание горящего масла в табельные туннели, полуэтажи и масляные подвалы, а также по горящему утеплителю и конструктивным элементам здания;
      - горение жидкометаллического теплоносителя (натрий, калий), который взаимодействует со всеми химическими веществами, в том числе и с обычными средствами тушения, с выделением высокой температуры, токсичных газов, а с некоторыми из них - со взрывом;
      - возникновение опасных уровней радиации;
      - образование взрывоопасных концентраций при разрушении системы водородного охлаждения;
      - нарушение устойчивой радиосвязи;
      - плотное задымление с образованием токсичные продуктов.
      193. Разведка пожара должна производиться по всем направлениям возможного распространения огня звеньями ГДЗС, возглавляемыми опытными лицами начальствующего состава.
      194. При разведке пожара, кроме выполнения основных задач, необходимо установить:
      - связь со старшим по смене энергетического объекта. получить от него данные об обстановке на пожаре и письменный допуск на тушение;
      - какие системы необходимо остановить или привести в действие;
      - участки и помещения, где возможно и невозможно пребывание и действия пожарных;
      - какие электроустановки будут опасны для пожарных в процессе тушения, работа каких систем и агрегатов будет способствовать распространению пожара;
      - какие меры безопасности следует соблюдать при тушении пожара при наличии электрооборудования под напряжением, радиоактивности, ядовитых веществ, горящего жидкометаллического теплоносителя.
      195. При тушении пожара на энергетических предприятиях и в помещениях с электроустановками РТП обязан:
      - организовать тушение пожара в соответствии с требованиями Инструкции по тушению пожаров на электроустановках электростанций и подстанций;
      - создать независимо от размеров пожара и числа работающих подразделений оперативный штаб на пожаре;
      - приступить к подаче огнетушащих веществ на электроустановки только после соответствующего инструктажа личного состава пожарных подразделений старшим из числа технического персонала объекта или ст. 195. При тушении пожара энергетических предприятий и в помещениях с электроустановками РТП обязан:
      - создать независимо от размеров пожара и числа работающих подразделений оперативный штаб на пожаре;
      - разведку пожара проводить несколькими разведывательными группами в различных направлениях, группы разведки создавав в составе 4-5 человек под руководством лиц начальствующего состава. В обязательном порядке организуются КИП;
      - приступить к подаче огнетушащих веществ на электроустановки только после соответствующего инструктажа личного состава пожарных подразделений старшим из числа технического персонала объекта и получения от него письменного разрешения на тушение;
      - использовать для ликвидации пожара на электроустановках и защиты покрытий в первую очередь стационарные средства пожаротушения и переносные лафетные стволы;
      - обеспечить перекрытие подачи водорода на охлаждение генераторов;
      - тушение пожара на энергетическом объекте без постоянного дежурного персонала до прибытия выездной бригады производить только по заранее разработанному и согласованному плану;
      - принять меры по вызову обслуживающего персонала объекта;
      - не допускать самостоятельных действий личного состава по обесточиванию электролиний и электроустановок, а также подача огнетушащих веществ;
      - от передвижной пожарной техники огнетушащие вещества подавать на горящие электроустановки только после предварительного их обесточивания, за исключением тушения электрооборудования, находящегося под напряжением до 10 кв, при этом стволы и пожарные автомобили должны быть заземлены, ствольщики, а также водитель работают в диэлектрических ботах, перчатках н должны находиться на расстоянии не менее 8 метров от очага пожара.
      Запрещается тушение пожаров в аналогичной обстановке морской и сильно загрязненной водой, а также всеми видами пен, за исключением объемного заполнения помещений (отсеков туннелей) ВМП в этом случае пеногенераторы предварительно закрепляют и заземляют;
      - не допускать скопления в помещениях с электроустановками излишнего количества личного состава пожарной охраны;
      - при тушении горящих кабелей напряжением свыше 1000 кв. в туннелях запретить заходить личному составу в отсек, а пожарные стволы направлять через дверной проем или люк;
      - во время развившегося пожара распыленной водой защитить от действия высокой температуры рядом расположенное оборудование и установки, предварительно отключив их от напряжения;
      - выяснить возможность ликвидации пожара и кабельных сооружениях путем затопления их водой;
      - при загорании внутри генераторов (синхронных компенсаторов) с воздушным охлаждением тушение производить водой, подаваемой через смотровые люки или специальные штуцеры. Не допускать применять для этих целей пены ;
      - при загорании водорода в генераторах (синхронных компенсаторах) с водородным охлаждением в корпус централизованной системы подать углекислый газ или азот для вытеснения водорода;
      - тушение разлившегося масла и кабелей турбогенераторов производить воздушно-механической пеной или распыленной водой. В случае угрозы распространения пожара на маслобаки жидкость сливать в аварийную емкость, устроить заграждения из песка (земли) и включить стационарную установку водяного орошения емкостей. При отсутствии таких установок для охлаждения емкостей по дать водяные струи.
      Тушение огня внутри трансформаторов и другого маслонаполненного электрооборудования осуществлять порошком, пеной низкой кратности или распыленной водой, своды подавать через отверстия шинопроводов, при этом избегать аварийного слива масла из трансформаторов.
      196. Заземление стволов, генераторов, насосов пожарных автомобилей проверяет обслуживающий персонал энергетического объекта совместно с ответственным лицом за технику безопасности, назначенным РТП. Места заземления передвижной техники обозначают условными знаками заземления. Требуемое число заземлителей, изготовленных из гибкого голого медного провода сечением не менее 12 мм в квадрате, диэлектрическая обувь и перчатки с резервом неприкосновенно хранятся на энергетических объектах и не пользуются только в случае тушения пожара.
      197. При тушении пожара на объектах атомных электростанций РТП обязан:
      - организовать тушение в соответствии с требованиями статей 192-195 настоящего Устава;
      - создать обособленные боевые участки по тушению пожара в зоне или помещениях с повышенным уровнем радиации, соблюдая требования статей 158-160 настоящего Устава;
      - установить и постоянно поддерживать связь с отделениями и звеньями, работающими в зонах повышенной радиации, при необходимости давать указания о порядке выполнения работ.

Тушение пожаров покрытий больших площадей

      198. При пожарах покрытий больших площадей возможны:
      - быстрое распространение огня по пустотам и нижним поверхностям покрытий и выделение большого количества дыма;
      - обрушение покрытий и необходимость проведения трудоемких работ по их вскрытию:
      - большая удаленность очагов пожара от наружных входов в здание.
      199. При тушении пожара покрытий больших площадей, стволы необходимо подавать на тушение и защиту в двух направлениях: внутрь здания и на покрытие.
      20О. При тушении покрытия большой площади РТП обязан:
      - ликвидацию горения снизу производить стационарными и переносными лафетными стволами и стволами "А", а на покрытии- стволами "А" и "Б";
      - при тушении пожара внутри здания одновременно с вводом

огнетушащих средств организовать выпуск дыма, вскрывая верхние

части окон или световых фонарей;

- определить наличие и возможность использования сухотрубов

и внутренних пожарных кранов;

- создать разрывы в покрытии при быстром распространении огня.

В качестве исходного рубежа использовать огнестойкие зоны,

противопожарные стены, сосредотачивая у этих пунктов необходимое

количество стволов;

- в процессе тушения необходимо установить постоянное

наблюдение за прочностью конструкций покрытия, предупредить л/с

об опасности, а также не допускать лишнего скопления л/с на

покрытии и под ним.

Тушение пожаров в зданиях из

металлических конструкций в сочетании

с горючими полимерными утеплителями

      201. При пожарах в зданиях и сооружениях из металлических конструкций с горючими утеплителями (пенополистирол, пенополиуретан и др.) возможно:
      - быстрое и скрытое распространение огня по полимерному утеплению внутри стеновых и кровельных панелей;
      - образование новых очагов пожара внутри здания от горящего плава полимерного утеплителя и битума;
      - деформация и обрушение покрытия и других незащищенных металлических конструктивных элементов.
      202. При тушении пожара необходимо подавать стволы в нескольких направлениях:
      - внутрь здания - для охлаждения несущих конструкций покрытия, колонн нижнего пояса, кровельных панелей и внутренней поверхности стеновых панелей, а также на тушение очагов внутри здания и на защиту материальные ценностей;
      - на покрытие здания - для тушения и предотвращения распространения огня по всей площади с одновременным устройством проемов для удаления дыма и снижения температуры, а также вскрытием кровельного ковра и устройством разрывов в утеплителе;
      - на наружную поверхность стен - для охлаждения и тушения стеновых панелей с одновременным вскрытием конструкций и устройством разрывов.
      203. При тушении пожара в зданиях из металлических конструкций в сочетании с горючими полимерными утеплителями РТП обязан:
      - тушение на покрытии производить стволами "А" и "Б";
      - охлаждение несущих конструкций покрытия, колонн нижнего

пояса, кровельных панелей и внутренней поверхности стеновых панелей

производить лафетными стволами и стволами "А";

- тушение очагов и защиту материальных ценностей внутри здания

производить распыленной водой из стволов "Б";

- на тушение стеновых панелей подавать стволы "А";

- учитывать возможность перехода огня в смежные секции и отсеки

через пояса и ограждающих конструкциях, противопожарные стены и

перегородки;

- в качестве опорных рубежей при тушении пожара на покрытии

использовать светоаэроционные фонари, вентиляционные каналы;

- по окончании тушения пожара тщательно проверить стеновые и

кровельные панели с целью ликвидации очагов горения.

Тушение пожаров на предприятиях

текстильной промышленности

204. При пожарах на предприятиях текстильной промышленности

возможны:

      - быстрое распространения огня по легкогорючим материалам, находящимся в разрыхленном и пылеобразном состоянии;
      - взрывы в вентиляционных устройствах и в помещениях, где возможно накопление пылей;
      - трудность удаления дыма из зданий бесфонарного типа.
      205. При тушения пожара на предприятиях текстильной промышленности РТП обязан:
      - проводить разведку пожара в нескольких направлениях усиленными звеньями ГДЗС;
      - стволы подавать по фронту горения через дверные, оконные и технологические проемы, со стороны лестничных клеток, соседних помещений. Одновременно подавать стволы на защиту ниже- и вышерасположенных этажей и смежных помещений, пылеосадочных камер и чердачного помещения;
      - в помещениях с наличием пылей применять стволы-распылители и только после увлажнения помещений производить тушение компактными струями;
      - включить дренчерные установки для защиты проемов; при отсутствии установок защиту проемов производить стволами;
      - отключить системы вентиляции, пневматического и монорельсового транспорта; в случае распространения огня по этим системам применять для тушения пену;
      - применять распыленную воду или пену при пожаре в технических чердаках, "пыльных подвалах" и других подвальных помещениях.

                     Тушение пожаров на объектах
                   элеваторно-складского хозяйства,
               мельничных и комбикормовых предприятиях

      206. При пожарах на объектах элеваторно-складского хозяйства, мельничных и комбикормовых предприятиях возможны:
      - быстрое распространение огня и продуктов горения по всем помещениям как в вертикальном, так и в горизонтальном направлениях, через проемы между помещениями и в перекрытиях, по вентиляционной и аспирационной системам транспортирования зерна, а также по оборудованию, галереям и другим строительным конструкциям;
      - взрывы мучной и элеваторной пыли и продуктов разложения, сопровождающиеся разрушением зданий.
      207. При тушении пожара на объектах элеваторно-складского хозяйства, мельничных и комбикормовых предприятиях РТП обязан:
      - остановить и перекрыть вентиляционную и респирационную системы, остановить работу предприятия. Если перекрывные устройства деформировались, вскрыть воздуховод и заполнить его пеной;
      - тушение и выпуск продукта осуществлять с обязательной флегматизацией среды углекислым газом или азотом в объеме силоса или бункера;
      - на тушение пожара в башне элеватора подавать стволы со стороны надсилосного помещения по стационарным лестницам, автолестницам и снизу башни - по внутренним лестницам. Одновременно обеспечить защиту галерей, соединяющих башню с мельницей или другими помещениями;
      - при тушении пожаров на мельницах подавать стволы-распылители в первую очередь в очаг пожара и в вышерасположенный этаж, затем подавать стволы в нижний этаж и на защиту проемов;
      - в помещениях с наличием мучной и элеваторной пыли и россыпи муки применять стволы с насадками НРТ; только после увлажнения помещения производить тушение компактными струями, не допускать направления их на открытые кучи муки;
      - в смежных пыльных негорящих помещениях производить смачивание поверхностей конструкций и оборудования распыленными струями;
      - для подачи воды в верхние этажи использовать сухотрубы и внутренние пожарные краны с включением насосов-повысителей;
      - для ограничения распространения огня по галереям и транспортерам вводить в действие водяные завесы, а также вырезать и удалять участки транспортерных лент;
      - организовать в негорящих помещениях защиту зерна и муки от воды.
      208. При пожаре в зерносушилках остановить работы вентиляторов, прекратить подачу теплоносителя в сушильную камеру, подачу зерна из сушилки на склад и увеличить подачу сырого зерна в сушилку.

Тушение пожаров на предприятиях
деревообрабатывающей и целлюлозно-бумажной промышленности

      209. При пожарах на предприятиях деревообрабатывающей и целлюлозно-бумажной промышленности возможны:
      - быстрое распространение огня по деревянным строениям, галереям и транспортерам, вентиляционным системам и эксгаустерным установкам, а также по большому количеству горючих материалов;
      - интенсивное распространение огня по всей сушильной части картонно- и бумагоделательных машин;
      - разлет искр и головной на соседние здания и сооружения при открытом пожаре;
      - обрушение галерей;
      - разрыв транспортерных лент и их падение на нулевую отметку в наклонных галереях;
      - выделение хлора и других отравляющих веществ.
      210. При пожаре и на предприятиях деревообрабатывающей и целлюлозно-бумажной промышленности РТП обязан:
      - принять меры по прекращению подачи массы на картонно- и бумагоделательных машинах одновременно с введением водяных стволов и пены; машины при пожаре не останавливать;
      - обеспечить средствами защиты весь личный состав (включая водителей пожарных автомобилей), работающий в цехах по приготовлению и хранению хлора, хлоропродуктов, серы и других ядовитых веществ, а также в сооружениях для их транспортирования;
      - в случае аварии, связанной с выходом хлора, совместно с газоспасательной службой предприятия обеспечить первоочередную ликвидацию хлорного облака распыленными водяными струями воды на пути его распространения и ликвидировать утечку газа; обеспечить работу личного состава в средствах защиты органов дыхания и кожи;
      - подать стволы в подземную бункерную галерею подачи щепы для защиты буккеров и транспортерной ленты, обеспечить интенсивную проливку водой имеющейся под бункерами щепы с одновременным ее удалением и вскрытием засыпанных окон бункеров. При развившемся пескаре по возможности затопить водой;
      - в наклонных галереях подачи щепы и коры вести стволы в верхнюю часть галереи со стороны цеха и организовать наступление личного состава на огонь снизу вверх.

Тушение пожаров на металлургических предприятиях

      211. При пожарах на металлургических предприятиях возможны:
      - быстрое распространение огня в маслопроводах, кабельных туннелях и этажах, транспортных галереях, на покрытиях большой площади и в системах гидравлики высокого давления;
      - возникновение и распространение пожара ниже уровня земли и

на большой высоте;

- плотное задымление больших объемен, распространяющееся на

значительное расстояние от очага горения;

- разливы расплавленного металла и шлака;

- факельное горение газов и жидкостей, находящихся в аппаратах

и трубопроводах под давлением;

- загазованность территории аммиаком, коксовым, доменным и

другими газами, взрывы газов и сажи.

212. При разведке пожара, кроме выполнения основных задач,

необходимо установить:

- возможность остановки технологического оборудования и

отключения электроэнергии;

- возможность и необходимость прекращения подачи масла и

гидросистемы, легковоспламеняющихся и горючих жидкостей в качестве

добавок в шихту на трактах углеподачи;

- возможность распространения огня в перегрузочных узлам

транспортерных галереях, в масло- и кабельных туннелях, подвалах,

в машинном зале.

213. При тушении пожара на металлургическом предприятии РТП

обязан:

- организовать оперативный штаб на пожаре;

      - привлекать газоспасательную службу объекта для контроля за анализом воздуха в районе работ; тушение организовать в противогазах;
      - для тушения пожара в транспортерных галереях организовать подачу мощных водяных стволов на тушение и защиту несущих конструкций, определить позиции ствольщиков в местах примыкания галерей к перегрузочным узлам и опирания на поддерживающие колонны;
      - для тушения пожаров на прокатных станах, как правило, подавать пенные стволы на защиту туннеля подводящих маслопроводов и со стороны электромашзала;
      - подавать мощные водяные стволы для тушения и охлаждения металлических ферм покрытия при фонтанном горении масла, выходящего из систем гидравлики; через администрацию объекта принять меры к прекращению подачи масла;
      - в маслоподвалы, как правило, подавать пенные стволы для

тушения и защиты маслобаков и траншей маслопроводов;

- а при авариях, в результате которых произошел разлив масла

и шлака, охлаждать соседние несущие конструкции.

Тушение пожаров в холодильниках

214. При пожарах в холодильниках возможны:

- обрушение стеллажей, образование завалов из хранящихся

товаров и обрушившихся конструкций;

- скрытые очаги пожара;

      - плотное задымление и плохая освещенность помещений; наличие (в отдельных случаях) междуэтажных перекрытий и конструкций, не связанных с капитальными стенами, шахт подъемных лифтов, что создает условия распространения огня в верхние этажи по теплоизоляции;
      - нарушение крепления теплоизоляционных плит к стеновым конструкциям и их обрушение;
      - наличие коммуникаций и оборудования по подаче хладагентов, а также аммиачных и других холодильникоустановок, в которых при пожаре могут произойти аварии и взрывы;
      - отравления и ожоги при аварии коммуникаций с хладагентами.
      215. При тушении пожара в холодильнике РТП обязан:
      - установить расположение противопожарных поясов (рассечек), получить сведения о строительных конструкциях и хранимой продукции;
      - активно орошать облако аммиака распыленными струями воды;
      - принять меры к прекращению работы вентиляционной системы и подачи охлаждающих веществ в горящие помещения, отключению холодильных установок, не допускать выпуска хладагента в зону, где работает личный состав пожарных подразделений;
      - для определения границ распространения огня производить контрольные вскрытия теплоизоляции на всю ее глубину; при распространении огня по теплоизоляции создать в ней противопожарные разрывы с помощью механизированного инструмента;
       - для тушения холодильных камер и теплоизоляции применять распыленные струи воды со смачивателями и пену.

Тушение пожаров на торговых предприятиях
и складах товарно-материальных ценностей

      216. Торговые предприятия и склады товарно-материальных ценностей характеризуются сложностью планировки, малым количеством входов и оконных проемов, сосредоточением людей и больших материальных ценностей, наличием материалов, имеющих различные физикохимические свойства, горение и термическое разложение которых может сопровождаться взрывами, интенсивным дымообразованием, выделением токсичных веществ.
      217. При пожарах на торговых предприятиях и складах товарно-материальных ценностей возможны:
      - горение полимерных материалов и растекание горящего плава, способствующего возникновению новых очагов горения, как по горизонтали, так и на нижележащих этажах;
      - обрушение металлоконструкций, стеллажей и образование завален в проходах.
      218. При тушении пожара на торговом предприятии или складах товарно-материальных ценностей РТП обязан:
      - уточнить место размещения материальных ценностей, определить

порядок и принять меры к их эвакуации или защите, используя

погрузочно-разгрузочные средства;

- подавать для тушения перекрывные стволы, распыленную воду,

пену, огнетушащие порошки н инертные газы;

- принять меры к установлению причины пожара, при наличии

признаков поджога или других причин обеспечить сохранность

вещественных доказательств до прибытия следственно-оперативной группы.

ГЛАВА III

ТУШЕНИЕ ПОЖАРОВ НА ОТКРЫТОЙ МЕСТНОСТИ

Тушение пожаров в резервуарных парках

хранения легковоспламеняющихся, горючих

жидкостей (ЛВЖ, ГЖ) и сжиженных углеводных газов (СУГ)

219. Пожары в резервуарных парках хранения ЛВЖ, ГЖ и СУГ

характеризуются:

- разрывами резервуаров, вскипанием и выбросом нефтепродуктов;

- образованием в результате обрушения кровли в резерве зон,

затрудняющих подачу огнетушащих веществ;

- быстрым развитием и распространением огня по технологическим

лоткам, канализационным и другим системам;

- изменениями направлений потоков продуктов горения и теплового

воздействия в зависимости от метеоусловий.

220. При разведке пожара, кроме выполнения общих задач разведки,

необходимо установить:

      - количество и вид ЛВЖ и ГЖ в горящем и соседних резервуарах, уровня заполнения, наличие водяной подушки, характер разрушения крыши резервуаров;
      - состояние обваловок, угрозу повреждения смежных сооружений при выбросах или разрушениях резервуара, пути возможного растекания жидкостей;
      - наличие и состояние производственной и ливневой канализации, смотровых колодцев и гидрозатворов;
      - возможность откачки или выпуска нефтепродуктов из резервуаров и заполнения их водой или паром;
      - наличие и состояние установок и средств пожаротушения, водоснабжения и пенообразующих веществ; возможность быстрой доставки пенообразующих веществ с соседних объектов.
      221. Руководитель тушения пожара (РТП) в первую очередь обязан:
      - организовать требуемое охлаждение горящего и соседних с ним резервуаров;
      - создать на месте пожара оперативный штаб тушения пожара с обязательным включением в его состав представителей администрации и инженерно-технического персонала объекта;
      - лично с помощью специально назначенных работников объекта и пожарной охраны принять меры к обеспечению необходимых требований техники безопасности;
      - организовать подготовку пенной атаки;
      - создать второй рубеж защиты по обвалованию соседних резервуаров с установкой пожарных автомобилей на дальние водоисточники и прокладкой резервных рукавных линий с подключенными стволами и пеногенераторами.
      222. РТП лично контролирует ход подготовки пенной атаки, определяет места установки пеноподъемников, проверяет правильность расчетных данных на проведение пенной атаки.
      223. Первоочередными действиями подразделений при тушении пожаров в резервуарах является подачи водяных стволов, а также включение стационарных установок для охлаждения горящего, а при необходимости и соседних резервуаров.
       - Первые стволы подаются на охлаждение горящего резервуара, а затем на охлаждение и защиту всех соседних резервуаров с учетом направления ветра и находящихся от горящего до двух нормативных расстояний. На горящий резервуар первые стволы необходимо подавать на наветренный и подветренный участки стенки резервуара. Для охлаждения горящего и соседних резервуаров, а также для защиты арматуры железобетонных резервуаров необходимо применять лафетные стволы и стволы "А". Охлаждение резервуаров объемом 10000 м в кубе и более целесообразно осуществлять лафетными стволами. Количество стволов определяется расчетом, по не менее двух для негорящего резервуара и не менее трех для горящего резервуара. Расчет для негорящих резервуаров ведется на половину периметра резервуара;
      - при пожарах в подземных железобетонных резервуарах струями воды охлаждается только дыхательная и другая арматура, установленная на крышах соседних заглубленных железобетонных резервуаров;
      - при горении нефтепродукта в обваловании охлаждения стенки резервуара, находящейся непосредственно в зоне, взаимодействия пламени, осуществляется из лафетных стволов. При этом необходимо охлаждать узлы управления коренными задвижками, хлопушками, а также фланцевые соединения;
      - в период пенной атаки необходимо охлаждать всю поверхность нагревшихся стенок резервуара и более интенсивно в местах установки пеноподъемников. После того, как интенсивность горения в резервуаре будет снижена, водяные струи следует направлять на стенки резервуара на уровне нефтепродукта в нем и несколько ниже уровня для охлаждения верхних слоев горючего;
      - охлаждаются резервуары непрерывно до ликвидации пожара и их полного остывания.
      224. Для подготовки пенной атаки необходимо:
      - назначить начальника из числа наиболее опытных лиц начальствующего состава пожарной охраны по подготовке и проведению пенной атаки;
      - сосредоточить на месте пожара расчетное количество сил и средств. Запас пенообразователя принимается трехкратным при расчетном времени тушения 15 мин, (запас пенообразователя должен обеспечить подачу пены в течение 45 мин);
      - провести тщательную проверку собранной схемы подачи пены (стрела пепоподъемника с пеногенераторами должна находиться в выдвинутом состоянии), опробовать работу техники и визуально определить качество пены. Если в течение 1-2 мин, не получается качественной пены, следует выяснить причины и устранить неисправности;
      - о начале и прекращении пенной атаки объявить по громкоговорящему устройству и продублировать по рациям. Сигнал на эвакуацию личного состава при возникновении угрозы вскипания или выброса подавать продолжительной сиреной от пожарного автомобиля по приказу РТП или оперативного штаба пожаротушения. Все сигналы на пожаре должны принципиально отличаться от сигнала на эвакуацию.
      225. Пенная атака проводится одновременно всеми расчетными средствами непрерывно до полного прекращения горения, кроме случая периодической подачи при тушении прогретой жидкости:
      - для предупреждения повторного воспламенения нефтепродукта подачу пены в резервуар необходимо продолжить в течение 3-5 минут после прекращения горения. Охлаждение стенок резервуара необходимо продолжать до полного их остывания с расчетной интенсивностью. Если в течение 30 мин, с начала пенной атаки горение не ликвидировано, то следует прекратить подачу пены и выяснить причины;
      - в случае горения нескольких резервуаров и при недостатке сил и средств для одновременного тушения, все силы и средства сконцентрировать на тушение одного резервуара, расположенного с наветренной стороны или того резервуара, пожар которого больше всего угрожает соседним негорящим резервуарам. После ликвидации на нем пожара, перегруппировать силы и средства для ликвидации горения на последующих резервуарах; тушение начинать с того резервуара, который больше всего угрожает соседним, негорящим резервуарам, технологическому оборудованию, зданиям и сооружениям;
      - в случае горения ЛВЖ и ГЖ в образовавшихся карманах резервуара применять пенные или порошковые стволы, которые необходимо подавать в отверстия, проделанные в стенке резервуара;
      - при комбинированном тушении "порошок-пена" горение ликвидируется порошком, затем подается пена для предотвращения повторного воспламенения;
      - в целях своевременного принятия мер к предупреждению выброса при горении в резервуаре темных нефтепродуктов непрерывно наблюдать за прогревом нефтепродуктов и наличием на дне резервуара воды, периодически производить ее откачку (спуск);
      - не допускать в опасную зону (в обвалование) личный состав пожарных частей, обслуживающий персонал объекта, не занятый на тушении, смену ствольщиков производить неодновременно, с тем чтобы как можно меньше людей находилось в опасной зоне (в обваловании);
      - обозначить периметры горящего и соседних резервуаров при горении ЛВЖ и ГЖ в подземных резервуарах;
      - для защиты личного состава работающего со стволами использовать теплоотражающие костюмы;
      - при недостатке сил и средств в целях сохранения ЛВЖ и ГЖ (в исключительных случаях) производить контролируемую откачку их с одновременным охлаждением стенок резервуара.
      226. На резервуарах с плавающей крышей в начальной стадии пожара при горении нефтепродукта в зазоре между стенкой резервуара и краем плавающей крыши к тушению следует приступать немедленно независимо от количества прибывших сил и средств.
      227. При тушении сжиженных углеводородных газов в резервуарах необходимо подавать мощные водяные стволы, использовать стационарные лафетные установки и системы орошения для охлаждения горящих и соседних емкостей и подводящих трубопроводов. По возможности обеспечить перепуск газов из горящей и соседних емкостей в свободные или выпустить газ на факел с целью понижения давления в емкостях.
      При опорожнении емкостей по возможности предусмотреть их заполнение инертным газом.

Тушение пожаров газовых и нефтяных фонтанов

      228. Все боевые действия пожарных подразделений no тушению фонтана осуществляются в соответствии с Инструкцией по организации и безопасному ведению работ при ликвидации открытых газовых и нефтяных фонтанов, а также с учетом решений и рекомендаций штаба руководства работами по ликвидации открытого фонтана, в состав которого входит РТП.
      В проведении работ, необходимых для ликвидации фонтана, участвуют различные виды служб: пожарная, инженерная, медицинская, водоснабжения, транспортная, снабжения, питания и контрольно-пропускная.
      229. Основными задачами РТП и оперативного штаба на пожаре являются:
      - обеспечение защиты людей водяными струями, работающих на устье скважины;
      - выбор способа тушения и определение требуемого количества сил и средств;
      - разработка тактического плана тушения, определение боевых участков, организация связи, корректировка плана с учетом изменения обстановки;
      - расстановка сил н средств по боевым участкам на каждом этапе работ, постановка задач перед подразделениями;
      - обеспечение взаимодействия с другими службами и постановка им задач по созданию условий для успешной работы пожарных подразделений (обеспечение водой и горюче-смазочными материалами, устройство дренажа у устья скважины, прокладка трубопроводов с гребенками к устью скважины, обеспечение спецодеждой и другими средствами индивидуальной защиты, бытовые условия и т.д.);
      - организация ежедневного технического обслуживания, ремонта пожарных автомобилей и других видов пожарной техники;
      - обеспечение условий для безопасной работы личного состава.
      230. Подготовка к тушению включает в себя следующие мероприятия:
      - создание расчетных (на каждом этапе) запасов воды и огнетушащего порошка;
      - расчистку устья скважины от оборудования, металлоконструкций и других материалов;
      - развертывание средств тушения и подготовка площадок для боевых позиций и пожарной техники.
      231. Расчистка места пожара производится под прикрытием водяных стволов, как правило, личным составов военизированных частей по предупреждению и ликвидации открытых газовых и нефтяных фонтанов, а также техническим персоналом объекта с помощью тракторов, тягачей и др. техники, оборудованной тросами, крюками и т.д. В отдельных случаях, когда расчистка места пожара обычными методами невозможна, прибегают к отстрелу некоторых частей оборудования на устье скважины с помощью артиллерии.
      232. При развертывании средств тушения необходимо:
      - при продолжительных пожарах проложить от водоемов к фонтану, металлические трубопроводы диаметром 1OO-150 мм, оборудовать их головками и задвижками;
      - водоемы располагать в безопасных местах, как правило, с двух противоположных сторон относительно устья скважины, перпендикулярно направлению господствующего ветра на расстоянии 150-200 м. от устья. Около каждого водоема устраиваются площадки для размещения 5-10 пожарных автомобилей;
      - в зоне высоких температур, как правило, прокладывать непрорезиненные напорные рукава. Прокладку рукавных линий на прилегающей к устью скважины территории следует производить после предварительного охлаждения поверхности земли водяными струями;
      - отработать действия личного состава в условиях высоких температур в зависимости от выбранного способа тушения и обеспечить его защитными теплоотражательными костюмами, распыленными стволами, и другими средствами защиты.
      233. Мероприятия но отводу и сбору нефти предусматривают:
      - ограниченные зоны растекания нефти и конденсата с помощью обвалования;
      - отвод нефти и конденсата из обвалования в специальные емкости (амбары), расположенные вне зоны высоких температур;
      - отвод нефти и конденсата осуществляется при помощи трубопроводов с гидрозатвором или траншеи, заполненных пеной;
      - отбор нефти из емкостей (амбаров) по мере ее накопления и транспортировки ее из зоны пожара.
      234. Тушение пожара состоит из трех этапов:
      - охлаждение устьевого оборудования и металлоконструкций вокруг

скважины, охлаждение прилегающей территории, орошение фонтана с

целью снижения интенсивности теплоизлучения, тушение очагов горения

нефти и конденсата вокруг устья скважины;

- непосредственное тушение фонтана с одновременным продолжением

операций 1 этапа;

- охлаждение устья скважины и орошение фонтана после тушения.

235. В зависимости от типа фонтанов тушение производить одним

из следующих способов:

- закачкой воды в скважину или закрытием задвижек превентора и

противовыбросового оборудования;

- струями автомобилей газоводяного тушения;

- импульсной подачей порошка специальными установками;

- водяными струями из лафетных стволов;

- взрывом заряда ВВ;

- вихропорошковым способом;

- огнетушащим порошком с помощью пожарных автомобилей;

- комбинированным способом;

- бурением наклонной скважины и закачка в нее специального

раствора.

236. При закрытии задвижки превентора или закачке воды через

устьевое оборудование РТП обязан:

- обеспечить охлаждение оборудования устья скважины;

      - всех работающих по закрытию задвижки или превентора обильно смачивать водой и постоянно защищать водяными струями.
      237. При тушении фонтанов сплошными струями воды РТП обязан:
      - рассчитать требуемое количество стволов;
      - расположить стволы на расстоянии 6-8 метров от устья скважины, но не далее 15 метров;
      - стволы струи воды под основание факела фонтана, а затем синхронно и медленно поднимать их вверх, фиксируя через каждые 1-2 метра на 30-50 секунд;
      - выделить один ведущий ствол для управления струями, по которому ориентировать все остальные стволы.
      238. При тушении фонтана с помощью пожарных автомобилей газоводяного тушения РТП обязан:
      - рассчитать требуемое количество автомобилей газоводяного тушения, водоподающей техники и тракторов для страховки;
      - при работе нескольких автомобилей назначить ответственного за обеспечение синхронной работы;
      - установить автомобили газоводяного тушения на расстоянии не более 15 метров от устья скважины и подготовить их к работе;
      - ликвидировать отдельные очаги горения вокруг фонтана перед началом тушения;
      - тушение производить на максимальных оборотах двигателя.
      239. Тушение другими способами, указанными в статье производится по действующим рекомендациям.
      Тушение взрывом "ВВ" производится по специально разработанному плану, согласованному с соответствующими организациями, когда другие способы неэффективны.
      240. При тушении фонтанов на морских газонефтяных промыслах, кроме выполнения общих задач, РТП обязан:
      - вводить в действие пожарные суда в зависимости от состояния метеорологической обстановки;
      - для предотвращения распространения горящей пленки нефти осуществить мероприятия по ограничению ее площади;
      - установить возможность высадки пожарного десанта

на отдельных морских основаниях и при эстакадных площадках;

- организовать взаимодействие пожарных подразделений с другими

службами, привлекаемыми на помощь.

241. В целях обеспечения безопасности личного состава

РТП обязан:

- установить дополнительные условные сигналы и команды для

работающих по тушению фонтанов;

- обеспечить работающий личный состав противошумными

средствами;

- не допускать людей в зону действия огнетушащих струй при

работе автомобилей газоводяного тушения;

- не допускать работы автомобилей газоводяного тушения при

изменении направления ветра в сторона струи автомобиля;

- при тушении фонтанов на морских нефтяных промыслах

сосредоточить спасательные средства (пояса, круги, веревки и др.)

и организовать дежурство спасательной службы;

- запретить работу личного состава с подветренной стороны

скважины.

Тушение пожаров на складах лесоматериалов

242. При тушении пожаров на складах лесоматериалов возможны:

- быстрое распространение огня по штабелям;

- возникновение новых очагов пожара на территории склада и за

ее пределами в результате искр и головней;

- обрушение штабелей и раскат бревен;

- загромождение проездов и подступов к штабелям и

водоисточникам лесоматериалами и отходами;

      - высокая тепловая радиация, возникновение мощных конвективных потоков, от которых при сильном ветре образуются вихри с подветренной стороны горящих штабелей.
      Для тушения пожаров на складах лесоматериалов необходимо обеспечить большой расход воды.
      243. При тушении пожара на складах лесоматериалов РТП обязан:
      - определить размеры пожара, пути его развития, угрозу перехода огня на соседние участки и кварталы лесосклада, населенные пункты и другие объекты, используя для этого все возможные средства передвижения (на крупных пожарах - вертолеты);
      - определить основные рубежи локализации пожара и возможность сосредоточения на них действующих стволов рубежами локализации могут быть противопожарные разрывы шириной не менее 25 метров;
      - определить возможности водопровода по обеспечению расхода из стационарных лафетных стволов и пожарных машин;
      - организовать эвакуацию подъемно-транспортных механизмов из зоны пожара, а при необходимости использовать их для создания противопожарных разрывов, разборки штабелей;
      - одновременно с быстрым введением в действие мощных стволов (лафетных), стволов "А" со снятыми насадками организовать защиту соседних штабелей, населенных пунктов и других объектов народного хозяйства путем подачи дополнительных ручных стволов, заполнения разрывов и покрытия штабелей пеной, выставления постовых из членов ДПД с первичными средствами пожаротушения и создания разрывов разборкой строений и штабелей;
      - использовать для тушения пожара плавучие средства (корабли и катера) при расположении склада лесоматериалов на берегу реки;
      - организовать самостоятельный боевой участок для предотвращения возникновения новых очагов пожара от разлетающихся искр и головней, определив его границы с учетом направления и силы ветра, придав ему необходимое количество сил и средств;
      - применять в качестве огнетушащего вещества воду с различными добавками, повышающими эффективность тушения (бишофит, смачиватели и др.);
      - создать группу тыла для обеспечения подачи огнетушащих веществ к месту пожара;
      - предусмотреть защиту, а при необходимости быструю передислокацию пожарных машин, установленных на водоисточники в зоне возможного разлета искр и головней;
      - для защиты личного состава от воздействия теплового излучения применять теплоотражательные костюмы и теплозащитные экраны, распыленные струи воды из стволов с насадками НРТ.
      244. Тушение штабелей круглого леса и пиломатериалов необходимо начинать с верхней части штабелей, а при дополнительном сосредоточении сил и средств с их торцов с учетом характера укладки штабеля.
      245. При тушении горящих куч балансовой древесины огнетушащие вещества подаются сверху над предполагаемым очагом. Одновременно с этим организуется разборка кучи грейдерами, краном и т.д. для того, чтобы обнажить очаги горения.
      При тушении горящих куч технологической щепы огнетушащие вещества подаются по фронту горения.
      246. При тушении пожара, перешедшего на два или более штабелей,

локализация обеспечивается на линии противопожарных разрывов. Боевые

участки организовываются по фронту развития пожара на направлениях,

где скорость распространения пламени наибольшая.

247. При развившемся пожаре огнетушащие вещества необходимо

подавать в основном на защиту негорящих штабелей, куч, объектов.

Часть стволов переносится на орошение техники, защиту ствольщиков.

При локализации пожара на линии противопожарных разрывов крыши и

верх штабелей покрываются быстротвердеющей пеной.

Тушение пожаров хлопка в бунтах и штабелях

248. При горении хлопка в бунтах и штабелях возможны:

- быстрое распространение огня по поверхности штабеля и между

кипами;

- разрыв обвязочных поясов, скрепляющих кипы, разлет тлеющих

частиц хлопка на соседние штабеля, строения;

- быстрое распространения огня внутри бунта по вентиляционным

туннелям, прорытым в бунтах.

249. При тушении пожара хлопка в бунтах или штабелях РТП обязан:

      - обеспечить защиту негорящих штабелей и бунтов подачей огнетушащих веществ и накрытием их брезентом с последующим смачиванием, а также выставить постовых, со средствами тушения выслать дозор;
      - одновременно с тушением организовать разборку горящих штабелей и удаление кип хлопка в безопасное место, используя средства механизации; при разборке штабеля следить, чтобы каждая кипа была смочена водой, а мелкие очаги тления удалены с ее поверхности;
      - тушение производить стволами "А", используя водные растворы смачивателей, направляя струи на поверхность штабеля, а затем в тоннели и щели между кипами;
      - при горении хлопка-сырца только на поверхности бунта обеспечить защиту туннелей стволами с одновременным закрытием их подручными материалами;
      - после ликвидации горения хлопка-сырца на поверхности бунта немедленно организовать работы по очесыванию обгоревших бунтов силами ДПД, рабочих и служащих с помощью туннелеройных машин, металлических вил и граблей.

Тушение пожаров торфяных полей и месторождений

      250. При горении торфяных полей и месторождений возможны:
      - быстрое распространение огня по поверхности торфяного поля, а при сильном ветре - перебрасывание горящих частиц на значительные расстояния и возникновение новых очагов;
      - распространение пожара на населенные пункты, объекты, сельскохозяйственные угодья, лесные массивы, штабеля и караваны
      торфа; - проникновение огня в глубь торфяного массива; -
      выделение большого количества дыма с задымлением значительной территории;
      - распространение огня внутри штабеля и по его поверхности, а также переброс искр на другие штабеля, особенно по направлению ветра.
      251. При тушении пожаров торфяных полей и месторождений необходимо основные силы и средства сосредоточить со стороны:
      - населенного пункта;
      - объекта;
      - основного торфяного массива (полей добычи);
      - лесного массива и сельскохозяйственных угодий.
      252. При тушении пожара торфяного поля и месторождений РТП обязан:
      - организовать оперативный штаб на пожаре с участием представителей местной администрации;
      - определить направление и скорость движения огня, толщину слоя торфа и его однородность, наиболее опасные участки, а также наличие строений и угрозы для них;
      - определить наличие всех видов водоисточников, их объем и возможность использования для тушения пожара; при необходимости создать запас воды путем строительства новых водоемов и поднятия уровня воды в каналах;
      - наметить границы, в пределах которых необходимо остановить распространения огня; обеспечить использование переоборудованной и приспособленной для целей пожаротушения техники и распределить ее по намеченным границам;
      - в соответствии со сложившейся обстановкой корректировать действия всех пожарных подразделений, рабочих и населения, привлекаемых к тушению;
      - при угрозе распространения пожара на населенные пункты, объекты, поля посевных культур организовать их защиту, для чего выделить необходимое количество пожарных машин и людей;
      - организовать круглосуточное несение постовой и дозорной служб силами населения и ДПД в рабочем поселке, а также в местах, где возможен переход огня с торфяного предприятия или месторождения;
      - при эвакуации населения рабочего поселка руководствоваться соответствующим планом.
      253. Основным способом тушения торфяных полей является окапывание горящих территорий до минерального грунта или до грунтовых вод, подача водяных стволов; при тушении фрезерного торфа - подача стволов-распылителей, заливка мест горения водой, а также рыхление торфа культиваторами до влажного слоя с последующей утрамбовкой его бульдозерами, катками или другой техникой.
      254. При горении торфяного массива необходимо обеспечить соблюдение мер безопасности во избежание провала людей и техники в прогары, каналы, попадание в плотно задымленные зоны.
      255. При тушении пожаров штабелей торфа РТП обязан:
      - организовать защиту негорящих штабелей путем обильного

смачивания их распыленными струями, забрасывания сырой торфяной

массой и выставления постовых из числа ДПД;

- тушить горящие штабеля кускового торфа мощными струями,

штабеля фрезерного торфа - распыленными струями воды со

смачивателями с одновременным удалением (очесыванием) горящего слоя

торфа;

- использовать для тушения окараванивающие машины;

- стволы подавать со стороны негорящих штабелей, охватывая пожар

в кольцо;

- для устройства противопожарных разрывов и разборки штабелей

использовать технические средства, имеющиеся на торфопредприятии.

256. После ликвидации пожара штабелей торфа выставить постовых

и установить наблюдение за территорией.

Тушение лесных пожаров

257. Лесные пожары характеризуются быстрым распространением

огня на большие площади, плотным задымлением и интенсивным тепловым

излучением.

Существуют следующие виды лесных пожаров:

- верховой;

- низовой.

      258. Разведка лесного пожара должна производиться, как правило, в сопровождении лиц, знающих местность, и специалистов лесного хозяйства. При большой площади пожара разведка и наблюдение за распространением огня и ходом его тушения должны производиться с помощью вертолетов, самолетов и автотранспорта с использованием картографических материалов.
      259. При разведке необходимо определить:
      - вид и размеры пожара, рельеф местности, скорость и направление распространения огня, ожидаемое развитие пожара в период его тушения, вероятность его распространения на населенные пункты, объекты лесозаготовки, торфяные поля;
      - участки, где возможны наиболее интенсивное развитие пожара (хвойный молодняк, захламленные участки леса, площади пожароопасных культур, временные склады лесоматериалов, торфоразработки и т.п.);
      - возможные препятствия, способствующие остановке огня, и

выгодные для организации защиты рубежи (дороги, просеки, реки, канавы,

ручьи, поляны, сырые лощины и т.п.);

- возможность и пути подъезда к кромке леса, границе пожара с

целью применения механизированных средств локализации и тушения;

- наличие и возможность использования естественных водоисточников;

- опорные линии для пуска встречного огня.

260. При тушении лесных пожаров основные силы и средства в

зависимости от обстановки необходимо сосредоточить со стороны:

- населенного пункта;

- лесоразработок;

- лесного массива;

- промышленных и агропромышленных объектов.

261. Для ликвидации лесных пожаров применяются следующие приемы

тушения:

      - при верховых пожарах: создание противопожарных разрывов (просек) на пути распространения огня и пуск встречного огня с расстояния, выбранного с учетом скорости развития пожара;
      - при низовых пожарах: подача огнетушащих веществ, захлестывание огня, забрасывание горящей подстилки землей, выжигание лесного покрова около опорной полосы (отжиг) и создание минерализованных полос;
      - при торфяных пожарах в лесу: окапывание канавами до минерального грунта, а также другие действия в соответствии со ст. 243-247 настоящего Устава.
      262. К тушению лесных пожаров по решению чрезвычайной комиссии могут привлекаться рабочие промышленных предприятий, воинские части, формирования гражданской обороны.
      263. Перед началом работ по тушению РТП, начальник БУ обязан указать личному составу места укрытия от пожара и пути подхода к ним.
      В районе пожара создается медицинский пункт.
      264. На каждом БУ должны выделяться наблюдатели за направлением и скоростью распространения огня.
      265. При тушении пожара в местах прохождения ЛЭП следует принять меры по предотвращению поражения личного состава электротоком.
      266. При тушении лесных пожаров в зависимости от скорости распространения огня должен применяться один из следующих способов:
      - одновременное тушение всей линии фронта огня или одновременное тушение наиболее опасных очагов на флангах и в тылу с целью создания разрывов и разбивания площади горения на мелкие участки для последующей ликвидации горения на них. Эти способы применяются при тушении пожаров большой площади и наличии достаточного количества рабочей силы;
      - ликвидация в первую очередь горения в тылу и последовательное движение по флангам вперед, к передней линии фронта пожара с большей скоростью, чем распространяется огонь;
      - тушение с начала кромки лесного пожара (передней линии фронта огня) с последующей ликвидацией огня на флангах и с тыла;
      - тушение пожара в первую очередь с флангов с постепенным ограничением головной части пожара;
      - при тушении пожаров в горных лесах следует применять отжиг с прокладкой опорных полос. Слабые низовые пожары останавливают методом захлестывания кромки, охватывая пожар с флангов и продвигаясь к фронту.
      267. Интенсивность лесных пожаров вечером и особенно ночью

снижается; РТП должен максимально использовать этот период для

активного тушения.

Отжиг и пуск встречного огня целесообразно осуществлять в

дневное время, с обязательным участием представителя лесхоза.

268. При тушении пожаров в горных лесах необходимо соблюдать

специальные правила:

- нельзя находиться выше кромки пожара на крутом (круче 20 )

негоревшем склоне необходимо иметь в виду, что весьма опасна лощина

между двумя грядами или отрогами, по которым быстро распространяется

пожар.

ГЛАВА IV

ТУШЕНИЕ ПОЖАРОВ НА ТРАНСПОРТЕ

Тушение пожаров подвижных составов

на железнодорожном транспорте, на

товарных и сортировочных станциях

      269. При пожарах подвижных составов на железнодорожном транспорте, на товарных и сортировочных станциях возможны:
      - наличие большого количества подвижного состава с пассажирами и различными грузами;
      - быстрое распространение огня внутри грузо-пассажирских вагонов, распространение пожара на соседние поезда, здания и сооружения;
      - растекание горючих, токсичных и ядовитых жидкостей из цистерн

и образование загазованных зон на прилегающей территории;

- наличие угрозы людям, находящимся в вагонах горящего и

соседних поездов, возникновение паники;

- наличие большого количества путей, непрекращающееся движение

поездов;

- сложность выяснения вида горящих веществ, материалов;

- ограниченность подъездов и подступов к горящим вагонам и

сложности в прокладке рукавных линий;

- отдаленность водоисточников;

- наличие высоковольтных контактных сетей, находящихся под

высоким напряжением.

270. При следовании к месту пожара РТП должен уточнить через

ЦУСС у поездного диспетчера:

- местонахождение горящего подвижного состава, наличие дорог и

подъездов к нему;

- принятые меры к расцепке и эвакуации соседних вагонов, поездов;

- обесточены ли электроконтактные провода над местом пожара;

- выслана ли бригада для снятия остаточного напряжения и

маневровый локомотив;

- время отправки пожарных и ремонтно-восстановительных поездов к

месту пожара.

      271. При тушении пожара подвижного состава на железнодорожном транспорте, товарных и сортировочных станциях РТП обязан:
      - установить местонахождение подвижного состава, вид горящего груза, принятые меры к расцепке и отводу соседних вагонов, обесточивание сетей;
      - до начала тушения в районе прохождения контактных электросетей потребовать у электродиспетчера письменное подтверждение о снятии напряжения;
      - использовать пути и способы прокладки рукавных линий с учетом движения или маневрирования поездов, осуществляя прокладку рукавных линий, как правило, под рельсами и вдоль путей;
      - с учетом особенностей железнодорожного транспорта назначить лиц, ответственных за обеспечение техники безопасности;
      - принять меры к защите личного состава от отравления токсичными веществами;
      - установить наличие угрозы соседним поездам; возможность вывода всего состава или отдельных горящих вагонов в безопасное местно;
      - организовать при необходимости защиту и отвод негорящих вагонов из состава или смежных путей из опасной зоны, в первую очередь вагонов с людьми, взрывчатыми и отравляющими грузами, цистерн с ЛВЖ и ГЖ;
      - при недостатке воды затребовать подачу железнодорожных цистерн с водой.
      272. При пожарах в подвижном составе на перегонах (в пути следования) потребовать у соответствующих служб железной дороги отправки к месту пожара маневровых локомотивов, пожарных ремонтно-восстановительных поездов, платформ для погрузки пожарных автомобилей, доставки автомобилей и цистерн с водой к месту пожара, обесточивания электросети и снятия остаточного напряжения с контактных проводов.

Тушение пожаров в подземных
сооружениях метрополитена

      273. Тушение пожаров в подземных сооружениях метрополитена связано с необходимостью проведению сложных работ по эвакуации и спасанию людей, привлечения большого количества сил и средств пожарной охраны и сложностью в управлении ими.
      274. При пожарах в подземных сооружениях метрополитена возможны:
      - наличие большого количества людей на станциях, переходах, в вагонах электропоездов; возникновение паники;
      - быстрое распространение огня и нагретых до высокой температуры продуктов горения по составу поезда в стороны движения воздушного потока;
      - трудность доступа и сложность подачи огнетушащих веществ;
      - наличие на станциях, в туннелях электросетей и энергооборудования, находящегося под высоким напряжением.
      275. При разведке пожара, кроме выполнения общих задач, необходимо установить:
      - место нахождение подвижного состава и наличие в нем людей;
      - возможность использования внутреннего пожарного водопровода, а также специальных устройств, систем вентиляции для предотвращения распространения огня и продуктов горения;
      - наличие угрозы распространения огня из подземных сооружений метрополитена в наземные.
      276. При тушении пожара в подземных сооружениях метрополитена РТП обязан:
      - организовать оперативный штаб на пожаре, обязательно включив в его состав ответственных представителей метрополитена. Для обеспечения координации действий всех служб, управления силами и средствами на пожаре создать оперативный штаб у места пожара и группы штаба на смежных станциях;
      - разведку провести несколькими разведывательными группами в различных направлениях;
      - немедленно организовать эвакуацию и спасание людей, используя для этого путевые, экскалаторные, вентиляционные и переходные туннели. В первую очередь использовать эвакуационные пути, расположенные ниже уровня (отметки) помещений, где происходит горение, и переходы на другие станции;
      - принять меры к отклонению силовых устройств, установок и кабелей;
      - для безопасной эвакуации пассажиров, ограничения распространения огня, удаления дыма определить и организовать совместно со службой сантехники необходимый режим вентиляции;
      - для предотвращения быстрого распространения пламени по подвижному составу подавать пену внутрь вагонов, организовав вывод негорящих вагонов из опасной зоны;
      - направлять одни отделения ГДЗС для прокладки магистральных рукавных линий до разветвления; другие - для прокладки рабочих рукавных линий от рукавного разветвления до очага пожара и от внутреннего водопровода;
      - магистральные линии прокладывать по одному из экскалаторов, используя остальные для эвакуации пассажиров и передвижения личного состава.
      277. Для тушения пожара в подвижном составе, находящемся в туннеле, подачу огнетушащих веществ к очагу горения организовать со стороны движения вентиляционного потока.
      278. На тушение пожара подавать ручные стволы "А", для защиты личного состава использовать водяные завесы в виде распыленных струй.
      Для тушения пожаров в экскалаторных наклонных туннелях, в подплатформенных помещениях, кабельных туннелях и в совмещенных тяговопонизительных подстанциях применять пену.
      279. Для проведения разведки и тушения пожара в подземных помещениях (путевые туннели, тупики, совмещенные тяговопонизительные подстанции) использовать изолирующие противогазы со сроком защитного действия не менее 4 часов. Противогазы КИП-8 использовать при проведении работ в помещениях, расположенных в пределах подземных вестибюлей и посадочных платформ, а также в туннелях на расстоянии не более 200 метров от станции; необходимо иметь запасные кислородные баллоны и регенеративные патроны.
      280. Для проведения спасательных работ необходимо создать (на станции, в туннеле) контрольно-пропускные пункты ГДЗС, где сосредоточены резервные отделения ГДЗС, запасы кислородных баллонов, регенеративных патронов, кислородно-изолирующих противогазов, приборов освещения и т.д.
      281. В качестве средств связи в зависимости от обстановки использовать местную телефонную связь и установки громкоговорящего оповещения метрополитена, средства связи, имеющиеся на вооружении пожарной охраны, в том числе и мегафоны.

Тушение пожаров летательных аппаратов на земле

      282. При пожаре летательных аппаратов на земле возможны:
      - быстрое распространение огня при повреждении топливных систем, а также по сгораемым материалам внутренней отделки пассажирских салонов, взрывы баллонов со сжатыми газами;
      - угроза людям и трудность эвакуации в результате заклинивания дверей и люков;
      - интенсивное горение узлов и деталей из алюминиевых и других сплавов;
      - значительное удаление очага пожара от водоисточника;
      - при пожаре вне территории аэродрома - трудность доставки к месту аварии пожарных автомобилей и огнетушащих веществ.
      283. При тушении пожаров летательных аппаратов РТП обязан:
      - сосредоточить необходимое количество сил и средств у взлетно-посадочной полосы при аварийной посадке летательного аппарата, подготовить средства индивидуальной защиты личного состава (теплоотражательные костюмы, противогазы);
      - организовать взаимодействие с руководителем полетов и аварийно-спасательной службы аэропорта;
      - в минимально короткий срок организовать эвакуацию пассажиров из летательного аппарата в безопасное место;
      - в первую очередь ликвидировать горение топлива под фюзеляжем в районе эвакуационных дверей и люков, применяя для этой цели пену, порошок или мощные водяные струи и одновременно охлаждая корпус летательного аппарата;
      - организовать вскрытие основных и аварийные люков, а в необходимых случаях-обшивки корпуса, в специально обозначенных на корпусе местах;
      - для предотвращения быстрого распространения пожара по корпус подавать огнетушащие вещества в первую очередь в наиболее важные части летательного аппарата (двигатели, гондолы двигателей, кабину, пилотов и фюзеляж), а также на участки, где возможны взрывы баллонов и топливных баков;
      - ликвидировать горение топлива под летательным аппаратом при сильном ветре водяными струями путем смыва его с бетона на грунт или в ливневую канализацию. При отсутствии ветра - путем покрытия поверхности разлившегося топлива пеной, хладоном, порошками или двуокисью углерода;
      - тушить горящие шасси сплошными струями раствора пенообразователя в воде из стволов "А" со снятыми насадками при напоре, необходимом для смывания расплавленного магниевого сплава. Обеспечить работу ствольщиков в теплоотражательных костюмах на безопасном расстоянии от места горения;
      - производить ликвидацию горения внутри двигателей пеной, порошками, двуокисью углерода, хладоном или составом галоидированных углеводородов. Огнетушащие вещества подавать через входное устройство, соплодвигателя и (или) гондолу;
      - развернуть с помощью тягачей летательный аппарат в целях

ограничения распространения огня по ветру;

- при пожаре летательных аппаратов на стоянке производить

охлаждение водяными струями соседних негорящих аппаратов и

организовать их немедленный вывоз в безопасную зону.

284. При тушении пожаров летательных аппаратов в ангарах и на

стоянках необходимо:

- использовать стационарные установки пожаротушения;

- подавать мощные водяные струи для охлаждения несущих

конструкций ангара;

- использовать для подачи стволов стремянки, стапели,

трапы и пожарные лестницы.

Тушение пожаров морских и речных

судов в портах, доках и затонах

285. При пожаре морских и речных судов в портах, доках и

затонах возможны:

- сложная планировка, наличие большого количества

горючего материала, различных грузов и дизельного топлива, а также

пустот в перегородка;

- трудность проникновения к очагу горения;

- сложность проведения эвакуационных работ;

      - быстрое распространение огня по сгораемым конструкциям и грузам, особенно на товарно-пассажирских судах в трюмах и в верхних надстройках.
      286. При тушении пожара на морских и речных судах в портах, доках и затонах РТП обязан:
      - согласовывать действия с капитаном судна, администрацией порта, пароходства;
      - поддерживать постоянную связь с диспетчером порта, караванным капитаном, с оперативным штабом пожаротушения и спасательными судами;
      - выяснить наличие и возможность использования при тушении пожара, спасании людей и эвакуации грузов судовых механизмов, а также портальных кранов;
      - определить необходимость отвода горящего судна от других судов или береговых сооружений, отвода других судов от горящего;
      - для тушения пожара в трюме, машинно-котельном отделении и других помещениях использовать пену, распыленную воду, а также пар от судовой пароустановки или соседнего судна;
      - потребовать от капитана судна задействовать имеющиеся на

судне устройства, предупреждающие распространение огня и дыма; при

открытом горении палубной надстройки с учетом направления ветра

развернуть судно так, чтобы огонь не распространялся по нему;

- установить наблюдение за устойчивостью судна (его краном,

посадкой и т.п.), при необходимости организовать откачку воды из

трюма;

- использовать плавучие средства для подачи поды и буксировки

горящего или соседних судов.

287. При тушении пожаров на нефтеналивных судах (танкерах) РТП,

кроме того, обязан:

- уточнить вид нефтепродуктов и степень заполнения ими танков;

- остановить все работы по наливу или откачке нефтепродуктов;

- удалить из танков сливно-наливные устройства и задраить

крышки люков негорящих танков;

- организовать охлаждение горящих танков, палубы и бортов судна;

- заполнить по возможности пустые танки водой или инертными

газами;

- пожарные автомобили и плавучие средства располагать вверх

по течению реки от горящего судна;

- в случае деформации стенок танков и растекания горячей

жидкости по поверхности воды, подавать мощные водяные струи, приняв

меры по защите судов и береговых построек;

- для предотвращения растекания ЛВЖ и ГЖ по акватории

организовать боковые заграждения;

- подготовка и проведение пенной атаки проводить в соответствии

со ст. 224-225 настоящего Устава.

Тушение пожаров в гаражах,

троллейбусных и трамвайных парках

288. При пожарах в гаражах, троллейбусных и трамвайных парках

возможны:

- наличие в гаражах автомобилей, заправленных бензином

(сжиженным газом), в троллейбусных н трамвайных парках -

электросетей под высоким напряжением;

- скопление транспортных средств на территории гаражей, парков

и на подъездных путях, особенно в ночное время, распространение по

ним огня;

- быстрое задымление многоэтажных зданий гаражей и создание

угрозы людям, находящимся в них;

- выделение токсичных газов при горении полимерных материалов;

- наличие покрытий большой площади с горючим утеплителем.

289. При тушении пожара в гараже, троллейбусном или трамвайном

парке РТ обязан:

- одновременно с тушением здания, подавать стволы на защиту транспортных средств; предупреждать взрывы бензобаков; при необходимости применять пенные средства тушения;
- прокладывать магистральные и рабочие рукавные линии

в трамвайных депо с учетом движения трамваев вдоль путей и под

рельсами;

- организовать и обеспечить эвакуацию транспортных средств из

помещений при помощи водителей, обслуживающего персонала, членов

ДПД, используя тягачи и тракторы; при отсутствии последних

организовать вывод транспортных средств своим ходом или вручную.

290. Пожары в подземных гаражах характеризуются быстрым

распространением огня в выше- и нижерасположенные этажи, сложностью

подачи средств тушения, особенно в нижние этажи.

291. При тушении пожаров в подземных гаражах РТП обязан:

- одновременно с тушением организовать эвакуацию

автотранспорта;

- тушение начинать с верхнего горящего этажа и по мере

ликвидации горения продвигаться в нижерасположенные этажи;

- проводить интенсивное охлаждение конструкций, особенно

покрытий, колонн и удаление дыма.

Г Л А В А V

ТУШЕНИЕ ПОЖАРОВ В СЕЛЬСКИХ НАСЕЛЕННЫХ ПУНКТАХ

292. Тушение пожаров в сельских населенных пунктах затрудняется

недостаточным количеством передвижной пожарной техники,

неудовлетворительным водоснабжением и связью, удаленностью пожарных

подразделений от населенных пунктов.

293. При пожарах в сельских населенных пунктах возможны:

- быстрое распространение огня по горючим строениям и материалам;

- перенос огня (искр, головней) на значительные расстояния;

- взрывы бытового газового оборудования.

      294. Для тушения пожаров в сельской местности используются пожарные автомобили и мотопомпы, а также приспособленная сельскохозяйственная и другая техника: автобензозаправщики, автожижеразбрасыватели, автомобили и тракторы, оборудованные навесными насосами, водораздатчики, прицепные тракторные распрыскиватели и дождевальные установки, поливочные машины, молоковозы, тракторы с плугами и др.
      295. При тушении пожара в сельском населенном пункте РТП обязан:
      - через дежурного по отделу внутренних дел, местный узел связи или ПСЧ (ЦППС) организовать своевременный вызов сил и средств, предусмотренных районным планом, сообщить о пожаре на ЦППС;
      - одновременно с принятием мер по предупреждению распространения огня организовать спасание людей, эвакуацию животных и материальных ценностей;
      - использовать тракторы, бульдозеры и другую технику для создания разрывов на путях возможного распространения огня;
      - выставить постовых из членов ДПД, ПСО и населения с огнетушителями и ведрами с водой при угрозе новых очагов горения;
      - мобилизовать через местные Советы народных депутатов, администрацию хозяйств на тушение развившихся пожаров технику народного хозяйства и население.
      296. При тушении пожаров в животноводческих помещениях РТП обязан:
      - принять меры к эвакуации животных и ввести стволы на тушение и защиту путей эвакуации. Для освобождения животных от привязи привлекать обслуживающий персонал, членов ДПД и ПСО, для ускорения эвакуации скота использовать струи воды, которые подавать на животных, находящихся в дальней от выхода стороне;
      - организовать защиту соседних объектов.
      297. При тушении льнотресты, сена, соломы в скирдах, стогах и на складах грубых кормов РТП обязан:
      - на тушение открытого пламени подать распыленные струи воды; произвести разборку, тушение горящих и защиту соседних скирд, стогов силами населения, членов ДПД, ПСО с помощью сельскохозяйственной техники;
      - при пожарах на пунктах льнообработки отключить внемотранспорт и агрегаты активного вентилирования скирд;
      - после ликвидации пожара для предотвращения возможных повторных загораний организовать дежурство членов ДПД и ПСО со средствами пожаротушения.
      298. При пожарах в складах гербицидов, ядохимикатов и удобрений могут выделяться токсичные вещества, пары и газы, способные образовывать взрывоопасную концентрацию и зоны, опасные для жизни людей и животных.
      299. При пожарах в складах гербицидов, ядохимикатов и удобрений РТП обязан:
      - точно установить наименование и количество хранящихся веществ; привлечь к работе специалистов, хорошо знающих свойства ядохимикатов, и в процессе тушения постоянно консультироваться с ними;
      - назначить ответственное лицо за технику безопасности и организовать пункт первой медицинской помощи;
      - применять огнетушащие вещества и способы тушения с учетом хранящихся веществ;
       - при тушении ядохимикатов водой предусмотреть сток в места безопасные для людей и животных;
       - позиции ствольщиков выбирать по возможности с наветренной стороны; обеспечить личный состав, работающий внутри помещений, изолирующими или фильтрующими противогазами, предназначенными для данной среды;
       - эвакуировать людей и животных при образовании облака с подветренной стороны, движущегося в сторону жилых строений и животноводческих построек, организовать его осаждение путем подачи распыленных струй воды;
       - вызвать санитарно-эпидемиологическую службу для контроля за концентрацией токсичных веществ в продуктах горения во время пожара и контрольных замеров после его ликвидации;
       - по окончании тушения направить всех участников в медицинское учреждение для осмотра;
       - провести дегазацию пожарных автомобилей и пожарно-технического вооружения, применявшегося на пожаре.
       300. При тушении пожаров хлеба на корню и в валках РТП обязан:
       - в зависимости от размера пожара, скорости ветра и наличия сил и средств применять следующие способы ликвидации пожара: захлестывание метлами, увлажнение растительного покрова перед фронтом огня с помощью автоцистерн, бензовозов,

автожижеразбрасывателей и другой техники, создание заградительных

полос путем опашки тракторными плугами;

- сосредоточить силы и средства для прекращения

распространения огня и ликвидации угрозы людям, механизированным

токам, населенным пунктам, производственным и

животноводческим строениям;

- в ходе тушения постоянно контролировать направление ветра и

при его изменении производить перестановку сил и средств.

ГЛАВА VI

ТУШЕНИЕ ПОЖАРОВ, ЛИКВИДАЦИЯ АВАРИЙ

НА ОБЪЕКТАХ КОТОРЫХ В ПРОИЗВОДСТВЕ

ИСПОЛЬЗУЮТСЯ ВИРУСНЫЕ ИНФЕКЦИИ

301. При пожарах и авариях на объектах с наличием инфекций

возможно:

       - быстрое распространение бактерий совместно с продуктами горения по системам приточно-вытяжной вентиляции, конвенционными потоками, через технологические и другие проемы;
       - заражение инфекцией личного состава, распространение в окружающую среду, попадание на боевую одежду, пожарную технику;
       302. При ликвидации пожара, аварии на объектах с наличием вирусных инфекций РТП обязан:
       - сообщить в органы санитарно-эпидемического надзора о происшедшем пожаре, аварии;
       - совместно со специалистами учреждения и СЭС установить вид инфекции, возможность работы личного состава по тушению пожара и ликвидации аварий. Приступить к тушению пожара, ликвидации аварии, после получения письменного разрешения руководителя (директора, главного врача) учреждения;
       - создать оперативный штаб на пожаре, аварии независимо от

размеров их и количества работающих подразделений, в состав которого

включить специалистов учреждения и службы СЭС для оперативного

выяснения обстановки и консультации по вопросам пожаротушения;

- организовать через администрацию объекта контрольный пункт

санитарной обработки и медицинской помощи личному составу пожарной

охраны;

- работы выполнять с привлечением минимального количества

личного состава, обеспечив их изолирующими противогазами, защитной

одеждой;

- создать резерв сил и средств, звеньев ГДЗС, защитной

одежды, который должен находиться вне зоны заражения;

- выставить у входа в зону заражения пост безопасности,

возглавляемый лицом среднего или младшего начальствующего состава;

- организовать оцепление места пожара, аварии с целью

недопущения посторонних лиц в зону заражения;

303. После пожара, аварии РТП обязан:

- организовать санитарную обработку личного

состава, работавшего в опасной зоне и выходной контроль;

- провести дезактивацию противогазов, одежды, обуви,

снаряжения, пожарной техники.

ГУПО МВД РК

Основные термины и определения

Боевой расчет - личный состав на пожарной машине,

имеющий конкретные обязанности.

Боевые действия пожарных - действия, направленные на выполнение

подразделений основной боевой задачи.

Боевые действия

Боевой участок на пожаре - участок, на котором сосредоточены силы

Боевой участок и средства, объединенные конкретной

задачей и единым руководством.

Боевое развертывание - приведение сил и средств в состояние

готовности для выполнения боевой

задачи на пожаре.

Локализация пожара - действия, направленные на

предотвращение дальнейшего

распространения горения и создание

условий для его ликвидации.

Ликвидация пожара - действия, направленные на

прекращение горения, а также на

исключение возможности его повторного

возникновения.

Номер вызова на пожар - условное цифровое выражение количества

сил и средств, привлекаемых на тушение

пожара в соответствии с расписанием

выезда или планом привлечения

сил и средств.

Опасный фактор пожара - фактор пожара, воздействие которого

приводит к травме, отравлению или

гибели человека, а также к уничтожению

(повреждению) материальных ценностей.

Оперативный штаб на пожаре - временно сформированный орган РТП

для управления силами и средствами

на пожаре.

Оценка обстановки на - вывод, сформированный на основе

пожаре результатов разведки пожара, обобщения

и анализа полученных сведений.

Огнетушащее вещество - вещество, обладающее физико-

химическими свойствами, позволяющими

создать условия для прекращения

горения.

Пожар - неконтролируемое горение вне

специального очага.

Пожарное подразделение - структурная единица пожарной охраны.

Позиция ствольщика - место расположения ствольщика при

выполнении им боевой задачи по тушению

пожара.

План привлечения сил и - оперативный документ, определяющий

средств порядок и количество привлекаемых сил

и средств для тушения пожаров в

сельской местности.

План пожаротушения - оперативный документ, прогнозирующий

обстановку и устанавливающий основные

вопросы организации тушения

развившегося пожара.

План эвакуации при пожаре - документ, в котором указаны пути

эвакуации и эвакуационные выходы,

установлены правила поведения людей,

а также порядок и последовательность

действий обслуживающего персонала на

объекте при возникновении пожара.

Пожарная техника - технические средства для

предотвращения, ограничения развития,

тушения пожара, защиты людей и

материальных ценностей от пожара.

Пожарная машина - транспортная или транспортируемая

машина, предназначенная для

использования при пожаре.

Пожарно-техническое - комплекс, состоящий из пожарного

вооружение оборудования, ручного пожарного

инструмента, пожарных спасательных

устройств, средств индивидуальной

защиты и других технических устройств

для конкретных пожарных машин в

соответствии с их назначением.

Пожарное водоснабжение - комплекс, инженерно-технических

сооружений, предназначенных для

забора и транспортировки воды,

хранения ее запасов и использования

их для пожаротушения.

Пожарный оповещатель - устройство для массового оповещения

людей на пожаре.

Развитие пожара - изменение параметров пожара во

времени и пространстве.

Район выезда пожарного - зона, обслуживаемая пожарным

подразделения подразделением.

Расписание выезда - оперативный документ, определяющий

порядок и количество сил и средств,

привлекаемых для тушения пожара.

Силы и средства на пожаре - личный состав пожарных подразделений,

Силы и средства добровольных и других формирований,

а также пожарная, приспособленная,

вспомогательная техника и огнетушащие

вещества на пожаре.

Спасание людей на пожаре - действия по эвакуации людей, которые

не могут самостоятельно покинуть

зону, где имеется вероятность

воздействия на них опасных факторов.

Тактические возможности - способность личного состава,

подразделения оснащенного техническими средствами,

эффективно выполнять боевую задачу за

определенное время.

Тыл на пожаре - сосредоточенные на пожаре силы и

Тыл средства, обеспечивающие боевые

действия.

Тушение пожара - комплекс боевых действий пожарных

подразделений, направленных на

ликвидацию горения.

Управление силами и - деятельность РТП (оперативного штаба

средствами на пожаре на пожаре), осуществляемая с целью

успешного ведения боевых действий на

основе оценки обстановки.

Эвакуация людей на пожаре - вынужденный процесс самостоятельного

движения людей из зоны, где имеется

вероятность воздействия на них

опасных факторов пожара.

К Уставу

Допускаемые сокращения

Аппарат на сжатом воздухе (изолирующий противогаз на сжатом

воздухе) - АСВ

Атомная электростанция - АЭС

Боевой устав пожарной охраны - БУПО

Боевой расчет - БР

Военизированная пожарная часть - ВПЧ

Военизированная пожарная команда - ВПК

Воздушно-механическая пена - ВМП

Взрывчатые вещества - ВВ

Газодымозащитная служба - ГДЗС

Государственный пожарный надзор - ГПН

Генератор (ствол) пены средней кратности - ГПС

Горючие жидкости - ГЖ

Горючий газ - ГГ

Дежурная служба пожаротушения - ДСПТ

Добровольная пожарная дружина - ДПД

Добровольная пожарная команда - ДПК

Испытательная пожарная лаборатория - ИПЛ

Контрольно-пропускной пункт - КПП

Командир отделения - КО

Легковоспламеняющиеся жидкости - ЛВЖ

Линия электропередач - ЛЭП

Начальник штаба на пожаре - НШ

Начальник тыла на пожаре - НТ

Начальник связи - НС

Начальник боевого участка - НБУ

Начальник караула - НК

Насадок-распылитель турбинный - НРТ

Отряд военизированной пожарной охраны - ОВПО

Профессиональная пожарная часть - ППЧ

Пункт связи части - ПСЧ

Пожарно-сторожевая охрана - ПСО

Пожарно-техническое вооружение - ПТВ

Пожарный кран - ПК

Пожарный гидрант - ПГ

Руководитель тушения пожара - РТП

Радиостанция - РС

Самостоятельная военизированная пожарная

часть - СВПЧ

Ствол пожарный ручной - распылитель с

условным проходом (Ду) - 70 мм - Ствол А

Ствол пожарный ручной - распылитель с

условным проходом (Ду) - 50 мм - Ствол Б

Ствол воздушно-пенный для формирования

пены низкой кратности - СВП

Сжиженные углеводородные газы - СУГ

Сильнодействующие ядовитые вещества - СДЯВ

Связной - С

Управление (отдел) пожарной охраны - УПО (ОПО)

Центральный пункт пожарной связи - ЦППС

Центр - управление силами и средствами - ЦУСС.

-----------------------------------------------------------

Приложения

Приложение N 1

к Уставу

(Чертеж)

Эскиз штабного стола

(примерный)

1 - флажок штаба пожаротушения;

2 - лампа освещения стола;

3 - тумблер света;

4 - динамик радиостанции;

5 - стержни для жетонов;

6 - микрофон СГУ;

7 - оперативный стол;

8 - часы;

9 - наборный диск телефона;

10 - микротелефонная трубка радиостанции;

11 - телефон;

12 - ножка стола;

13 - тумблер СГУ;

14 - тумблер телефона;

15 - радиостанция;

16 - ручка для переноса стола;

17 - корпус стола.

Приложение N 2

к Уставу

Учет сил и средств

-------------------------------------------------------------------

Пожарные ! Время !Численность!Боевая !Боевой !Выполнен-!Время

подразделения!прибытия! боевого !задача.!участок!ная рабо-!убытия

и взаимодей- ! ! расчета !Время ! N !та и вре-!с по-

ствующие ! ! !получе-! !мя испол-!жара

службы ! ! !ния ! !нения !

-------------------------------------------------------------------

1 ! 2 ! 3 ! 4 ! 5 ! 6 ! 7

-------------------------------------------------------------------

! ! ! ! ! !

Приложение N 3

к Уставу

Учет боевых участков

ДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДД

і і і і і

і і іДДДДДДДДДДДДДДДДДДДіДДДДДДДДДДДДДДДДДДДі

і і і і і і і і і і і і

ДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДД

1 і 2 і 3 і 4 і 5 і 6

ДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДД

1. Номер БУ

2. Начальник БУ

3. Боевая задача

4. Силы и средства

а) А/цистерн

б) А/насосов

в) спец. техника

г) отделений (звеньев) ГДЗС

5. Стволы

а) Л

б) А

в) Б

г) ГПС

д) СВП

6. Вид связи с БУ

Приложение N 4

к Уставу

Учет распоряжений и информации

ДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДД

Время і Что передано і Кому передано і Кто передавал іКто принял

ДДДДДДДДДіДДДДДДДДДДДДДДіДДДДДДДДДДДДДДДіДДДДДДДДДДДДДДДіДДДДДДДДДД

1 і 2 і 3 і 4 і 5

ДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДД

і і і і

Приложение N 5

к Уставу

Справка о пожаре

ДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДД

N п/пі Справочные данные

ДДДДДіДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДД

1 і Наименование объекта, принадлежность, адрес и

і характеристика ___________________________________________

і __________________________________________________________

2 і Кем охраняется объект ____________________________________

і __________________________________________________________

3 і Возникновение пожара _____________________________________

4 і Обнаружение пожара (кто обнаружил, N телефона) ___________

5 і Сообщение о пожаре и выезд пожарных подразделений

і __________________________________________________________

6 і Прибытие 1-го подразделения ______________________________

7 і Вызов дополнительных сил _________________________________

8 і Локализация пожара _______________________________________

9 і Ликвидация пожара ________________________________________

10 і Обстановка на пожаре _____________________________________

і __________________________________________________________

11 і Спасено (эвакуировано) людей _____________________________

12 і Погибло (пострадало) людей _______________________________

13 і Количество пожарных автомобилей, установленных на

і водоисточники ____________________________________________

і Проложено _________________________ магистральных рукавных

і линий ____________________________________________________

і __________________________________________________________

14 і Всего участвовало в тушении пожара _______________________

і пожарных отделений с общей численностью боевых расчетов

і человек (АН ______________________________________________

і АЦ________, АЛ__________, ГДЗС___________, др. специальных

і пожарных автомобилей, звеньев ____________________________

і ГДЗС ___________________________), приспособленной техники

і _________________________________________________________,

і подано стволов А _________________________________________

і _____, Л _______, Б _______, ГПС _________, СВП __________

Приложение N 6

к Уставу

Описание

нарукавной повязки для руководителя

тушения пожара (РТП), начальника штаба (НШ),

начальника тыла (НТ), начальника боевого

участка (НБУ) и связных (С)

Нарукавная повязка для тушения пожара, начальника штаба,

начальника боевого участка изготавливается из красного материала,

белым цветом наносится соответствующая надпись: РТП, НШ, НБУ.

Нарукавная повязка для начальника тыла и связных

изготавливается из белого материала, черным цветом наносится

соответствующая надпись: ПТ, С.

(Чертеж)

Приложение N 7

к Уставу

Знаки различия на касках

Значок. 1. Рядовой состав

Значок. 2. Командир отделения

Значок. 3. Начальник караула

Значок. 4. Зам. начальника СВПЧ (ВПЧ)

Значок. 5. Начальник СВПЧ (ВПЧ)

Значок. 6. Руководящий состав:

- отряда

Значок. - отделение, инспекции ГПН

Значок. 7. Руководящий состав Главного управления пожарной

охраны МВД республики - красный фон;

Значок. УВД областей, городов - белый фон

Значок. 8. Сотрудники Главного управления пожарной охраны

МВД республики, УВД - белый фон

Примечание. Трафарет наносится симметрично на обе стороны

каски (спереди и сзади) черной краской.

Приложение N 8

к Уставу

Обозначения условные графические

ДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДД

Базовый символ і Наименование

ДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДД

I. Пожарные машины

ДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДД

Значок і 1. Автомобиль пожарный (общее обозначение, контур

і красный)

ДДДДДДДДі

Значок і 2. Автоцистерна пожарная

ДДДДДДДДі

Значок і 3. Автонасос пожарный

ДДДДДДДДі

Значок і 4. Автомобиль пожарный насоснорукавной

ДДДДДДДДі

Значок і 5. Станция автонасосная пожарная

ДДДДДДДДі

Значок і 6. Автомобиль пожарный (автоцистерна) со стационарным

і лафетным стволом

ДДДДДДДДі

Значок і 7. Автомобиль - передвижной лафетный ствол

ДДДДДДДДі

Значок і 8. Автомобиль аэродромный пожарный

ДДДДДДДДі

Значок і 9. Автомобиль пожарный пенного тушения

ДДДДДДДДі

Значок і 10. Автомобиль пожарный комбинированного

і (пенно-порошкового) тушения

ДДДДДДДДі

Значок і 11. Автомобиль пожарный порошкового тушения

ДДДДДДДДі

Значок і 12. Автомобиль пожарный углекислотного тушения

ДДДДДДДДі

Значок і 13. Автомобиль пожарный газоводяного тушения

ДДДДДДДДі

Значок і 14. Машина пожарная на гусеничном ходу

ДДДДДДДДі

Значок і 15. Корабль пожарный

ДДДДДДДДі

Значок і 16. Катер пожарный

ДДДДДДДДі

Значок і 17. Поезд пожарный

ДДДДДДДДі

Значок і 18. Самолет пожарный

ДДДДДДДДі

Значок і 19. Вертолет пожарный

ДДДДДДДДі

Значок і 20. Мотопомпа пожарная:

ДДДДДДДДі - переносная

Значок і - прицепная

ДДДДДДДДі

Значок і 21. Автолестница пожарная

ДДДДДДДДі

Значок і 22. Автоподъемник пожарный:

ДДДДДДДДі - коленчатый

Значок і - телескопический

ДДДДДДДДі

Значок і 23. Автомобиль рукавный пожарный

ДДДДДДДДі

Значок і 24. Автомобиль рукавный пожарный со стационарным

і лафетным стволом

ДДДДДДДДі

Значок і 25. Автомобиль связи и освещения пожарный

ДДДДДДДДі

Значок і 26. Автомобиль технической службы пожарный

ДДДДДДДДі

Значок і 27. Автомобиль дымоудаления пожарный

ДДДДДДДДі

Значок і 28. Автомобиль газодымозащитной службы

ДДДДДДДДі

Значок і 29. Автомобиль водозащитный пожарный

ДДДДДДДДі

Значок і 30. Автолаборатория пожарная

ДДДДДДДДі

Значок і 31. Автомобиль штабной пожарный

ДДДДДДДДі

Значок і 32. Прицеп пожарный

ДДДДДДДДі

Значок і 33. Прицеп пожарный порошковый

ДДДДДДДДі

Значок і 34. Приспособленный автомобиль для целей тушения пожара

і (контур синий, средняя полоса красная)

ДДДДДДДДі

Значок і 35. Другая приспособленная техника для целей тушения

і пожара (контур синий, средняя полоса красная)

ДДДДДДДДі

II. Пожарно-техническое вооружение

Значок і 1. Рукав пожарный:

і - напорный

ДДДДДДДДі

Значок і - всасывающий

ДДДДДДДДі

Значок і 2. Рукав пожарный напорный, уложенный:

і - в скатку

ДДДДДДДДі

Значок і - в "гармошку"

ДДДДДДДДі

Значок і 3. Водосборник рукавный

ДДДДДДДДі

Значок і 4. Разветвление рукавное

і - двухходовое

ДДДДДДДДі

Значок і - трехходовое

ДДДДДДДДі

Значок і - четырехходовое

ДДДДДДДДі

Значок і 5. Катушка рукавная:

і - переносная

ДДДДДДДДі

Значок і - передвижная

ДДДДДДДДі

Значок і 6. Мостик рукавной

ДДДДДДДДі

Значок і 7. Гидроэлеватор пожарный

ДДДДДДДДі

Значок і 8. Пеносмеситель пожарный

ДДДДДДДДі

Значок і 9. Колонка пожарная

ДДДДДДДДі

Значок і 10. Ствол пожарный ручной:

ДДДДДДДДі - общее обозначение

Значок і - с условным проходом ДУ-70 мм (ствол "А") для

і формирования компактной водяной струи (или ствол "Б")

ДДДДДДДДі

Значок і - с условным проходом ДУ-50 мм (ствол "Б") для

і формирования распыленной водяной струи

ДДДДДДДДі

Значок і - для формирования тонкораспыленной водяной струи

ДДДДДДДДі

Значок і - для формирования тонкораспыленной водяной струи с

ДДДДДДДДі добавками

Значок і - для формирования пены низкой кратности (СВП-2, СВП-4,

і СВП-8, СВПЭ-2, СВПЭ-4, СВПЭ-8)

ДДДДДДДДі

Значок і - для формирования пены средней кратности (ГПС-200,

і ГПС-600, ГПС-2000)

ДДДДДДДДі

Значок і 11. Ствол "Б" в 3 этаже

ДДДДДДДДі

Значок і 12. Ствол "А" в 1 этаже

ДДДДДДДДі

Значок і 13. Ствол "Б" на крыше (покрытии)

ДДДДДДДДі

Значок і 14. Ствол "Б" в подвале

ДДДДДДДДі

Значок і 15. Маневренный ствол

ДДДДДДДДі

Значок і 16. Звено ГДЗС со стволом "Б" в подвале

ДДДДДДДДі

Значок і 17. Ствол пожарный лафетный:

і - переносный

ДДДДДДДДі

Значок і - стационарный с водяным насадком

ДДДДДДДДі

Значок і - стационарный с пенным насадком

ДДДДДДДДі

Значок і - возимый

ДДДДДДДДі

Значок і 18. Подъемник - пенослив

ДДДДДДДДі

Значок і 19. Подъемник пенный с гребенкой генераторов ГПС-600

ДДДДДДДДі

Значок і 20. Дымосос пожарный:

і - переносный

ДДДДДДДДі

Значок і - прицепной

ДДДДДДДДі

Значок і 21. Лестница-палка

ДДДДДДДДі

Значок і 22. Лестница-штурмовка

ДДДДДДДДі

Значок і 23. Лестница пожарная выдвижная

ДДДДДДДДі

III. Установки пожаротушения

Значок і 1. Установка пожаротушения (общее обозначение):

і - с автоматическим пуском

ДДДДДДДДі

Значок і - с ручным пуском

ДДДДДДДДі

Значок і 2. Установка пенного пожаротушения

ДДДДДДДДі

Значок і 3. Установка водяного пожаротушения

ДДДДДДДДі

Значок і 4. Станция пожаротушения

ДДДДДДДДі

Значок і 5. Установка газового пожаротушения

і - хладоном

ДДДДДДДДі

Значок і - двуокисью углерода (СО2)

ДДДДДДДДі

Значок і - прочим газом

ДДДДДДДДі

Значок і 6. Установка порошкового тушения:

і - порошок АВС

ДДДДДДДДі

Значок і - порошок ВС

ДДДДДДДДі

Значок і - порошок прочий

ДДДДДДДДі

Значок і 7. Установка парового пожаротушения

ДДДДДДДДі

IV. Огнетушители

Значок і 1. Огнетушители:

і - переносной (ручной, ранцевый)

ДДДДДДДДі

Значок і - передвижной

ДДДДДДДДі

Значок і 2. Огнетушитель пенный

ДДДДДДДДі

Значок і 3. Огнетушитель углекислотный

ДДДДДДДДі

Значок і 4. Огнетушитель порошковый

ДДДДДДДДі

V. Установки пожарной сигнализации

Значок і 1. Установка пожарной сигнализации (общее обозначение)

ДДДДДДДДі

Значок і 2. Установка пожарной сигнализации на базе тепловых

і пожарных извещателей

ДДДДДДДДі

Значок і 3. Установка пожарной сигнализации на базе

і газоанализаторов пожаровзрывоопасного состояния

і воздушной среды

ДДДДДДДДі

Значок і 4. Извещатель пожарный ручной

ДДДДДДДДі

VI. Средства оповещения о пожаре

Значок і 1. Оповещатель пожарный (общее обозначение):

ДДДДДДДДі

Значок і - световой (лампа, табло)

ДДДДДДДДі

Значок і - звуковой речевой громкоговоритель

ДДДДДДДДі

Значок і - звуковой неречевой (сирена, гудок, звонок и пр.)

ДДДДДДДДі

Значок і 2. Устройство включения оповещателя (пожарной тревоги)

ДДДДДДДДі

VII. Устройства дымотеплоудаления

Значок і 1. Устройство дымотеплоудаления

ДДДДДДДДі

Значок і 2. Устройство дымоудаления (дымовой люк)

ДДДДДДДДі

Значок і 3. Органы управления с устройствами дымотеплоудаления

ДДДДДДДДі

VIII. Обстановка на пожаре

Значок і 1. Пожар внутренний (штрих красный)

ДДДДДДДДі

Значок і 2. Пожар наружный (штрих красный)

ДДДДДДДДі

Значок і 3. Загорающееся здание (штрих красный)

ДДДДДДДДі

Значок і 4. Зона задымления (штрих синий)

ДДДДДДДДі

Значок і 5. Пожар внутренний с зоной задымления (штрих красный и

і синий)

ДДДДДДДДі

Значок і 6. Пожар наружный с зоной теплового воздействия (штрих

і красный)

ДДДДДДДДі

Значок і 7. Пожар наружный с зоной задымления (штрих красный и

і синий)

ДДДДДДДДі

Значок і 8. Направление и сила ветра

ДДДДДДДДі

Значок і 9. Направление развития пожара (контур красный)

ДДДДДДДДі

Значок і 10. Решающее направление действий сил и средств (цвет

і черный)

ДДДДДДДДі

Значок і 11. Место возникновения пожара (цвет красный)

ДДДДДДДДі

Значок і 12. Границы боевого участка

ДДДДДДДДі

Значок і 13. Обвал, завал, обрушение

ДДДДДДДДі

IХ. Водоисточники

Значок і 1. Пожарный гидрант (номер, вид и диаметр сети, цвет

і синий)

ДДДДДДДДі

Значок і 2. Кольцевая водопроводная магистраль (цвет синий)

ДДДДДДДДі

Значок і 3. Тупиковая водопроводная магистраль (цвет)

ДДДДДДДДі

Значок і 4. Внутренний пожарный кран (номер, цвет синий)

ДДДДДДДДі

Значок і 5. Река (цвет синий)

ДДДДДДДДі

Значок і 6. Пруд (цвет синий)

ДДДДДДДДі

і 3

Значок і 7. Пожарный водоем (объем в м , цвет синий)

ДДДДДДДДі

Значок і 8. Пирс

ДДДДДДДДі

Значок і 9. Колодец (цвет синий)

ДДДДДДДДі

і 3

Значок і 10. Водонапорная башня (скважина) V=5 м (цвет синий)

ДДДДДДДДі

Значок і 11. Мост

ДДДДДДДДі

Х. Управление боевыми действиями

Значок і 1. Прожектор

ДДДДДДДДі

Значок і 2. Телефонный аппарат

ДДДДДДДДі

Значок і 3. Переносная радиостанция

ДДДДДДДДі

Значок і 4. Репродуктор

ДДДДДДДДі

Значок і 5. Место расположения штаба

ДДДДДДДДі

Значок і 6. Звено газодымозащитной службы

ДДДДДДДДі

Значок і 7. Пост безопасности ГДЗС

ДДДДДДДДі

Значок і 8. Контрольно-пропускной пункт ГДЗС

ДДДДДДДДі

Значок і 9. Стационарная радиостанция

ДДДДДДДДі

Значок і 10. Передвижная автомобильная радиостанция

ДДДДДДДДі

Значок і 11. Узел связи

ДДДДДДДДі

ХI. Другие обозначения

Значок і 1. Лестничная клетка в этаже

ДДДДДДДДі

Значок і 2. Лестничная клетка, сообщающаяся с подвалом

ДДДДДДДДі

Значок і 3. Лестничная клетка, сообщающаяся с чердачным помещением

ДДДДДДДДі

Значок і 4. Печи

ДДДДДДДДі

Значок і 5. Резервуар

ДДДДДДДДі

Значок і 6. Вентиляционная шахта (канал)

ДДДДДДДДі

Значок і 7. Лифт (шахта)

ДДДДДДДДі

Значок і 8. Стационарная лестница у здания

ДДДДДДДДі

Значок і 9. одноколейная железная дорога

ДДДДДДДДі

Значок і 11. Двухколейная железная дорога

ДДДДДДДДі

Значок і 12. Переезд на одном уровне шлагбаума

ДДДДДДДДі

Значок і 13. Переезд над железной дорогой

ДДДДДДДДі

Значок і 14. Переезд на одном уровне со шлагбаумом

ДДДДДДДДі

Значок і 15. Газопровод

ДДДДДДДДі

Значок і 16. Нефтепровод

ДДДДДДДДі

Значок і 17. Дорога

ДДДДДДДДі

Значок і 18. Трамвайные линии

ДДДДДДДДі

Значок і 19. Металлическая ограда

ДДДДДДДДі

Значок і 20. Железобетонная ограда

ДДДДДДДДі

Значок і 21. Каменная ограда

ДДДДДДДДі

Значок і 22. Земляная насыпь, обваловка

ДДДДДДДДі

Значок і 23. Земляной ров (канава)

ДДДДДДДДі

Значок і 24. Дерево хвойное

ДДДДДДДДі

Значок і 25. Лес хвойный

ДДДДДДДДі

Значок і 26. Дерево лиственное

ДДДДДДДДі

Значок і 27. Лес лиственный

ДДДДДДДДі

Значок і 28. Болотистая местность

Ескерту. Бұйрықтың күші жойылды - ҚР Ішкі істер министрінің 09.10.2015 № 830 бұйрығымен.

      Қазақстан Республикасы Iшкi
      iстер министрлiгi өрт күзетiнiң
      Жауынгерлiк жарғысын бекiту
      туралы

      1. Қазақстан Республикасы Iшкi iстер министрлiгi өрт күзетiнiң

Жауынгерлiк жарғысы бекiтiлсiн және күшiне енгiзiлсiн (қоса тiркелген).

2. СССР Iшкi iстер министрлiгiнiң 1985 жылғы қарашаның 1-iндегi N 211

бұйрығының күшi жойылды деп есептелсiн.

М И Н И С Т Р

iшкi қызмет генерал-майоры

Өрт күзетiнiң жауынгерлiк жарғысы өрт күзетiнiң бөлiмшелерi мен

гарнизондарының өрт кезiндегi жауынгерлiк iс-қимылдарын ұйымдастыру және

жүргiзу жөнiндегi негiзгi ережелерiн белгiлейдi.

Өрт бөлiмшелерiнiң апат, тасқын, жер сiлкiнiсi және басқа ерекше

жағдайлардағы жауынгерлiк қызметi. Сондай-ақ олардың басқа қызметтермен

және ведомстволармен өзара iс-қимылы арнайы нұсқамалармен, ережелермен,

нұсқаулармен айқындалады.

I бөлiм

ЖАУЫНГЕРЛIК БӨЛIМШЕЛЕРДIҢ ӨРТТЕГI IС-ҚИМЫЛДАРЫНЫҢ

НЕГIЗДЕРI

I тарау

ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

       1. Қазақстан Республикасының өрт күзетi меншiк және өрт сөндiру түрiне қарамастан елдi мекендерде шаруашылық жүргiзу объектiлерiнде өрт қауiпсiздiгi жағдайын заңда көзделген тәртiппен қадағалауды қамтамасыз етуi тиiс.
      Өрт сөндiру өрт күзетi бөлiмшелерiнiң жауынгерлiк iс-қимылының негiзгi түрi болып табылады. Ол өрттi сөндiру және оның салдарын бәсеңдетуге бағытталған.
      Өртте адамдарды құтқару, меншiктiң барлық түрлерiн және азаматтардың мүлiктерiн оттан қорғау - өрт күзетiнiң әрбiр қызметкерiнiң қасиеттi борышы.
      2. Өрт күзетiнiң қызметкерi тапсырылған iске адал, заңдардың, анттардың, бастықтардың бұйрықтарының дәл орындалуына жауапты болуға тиiс. Жауынгерлiк iс-қимылды бар жан-тәнiмен жүргiзiп, бұл ретте батылдық, ерлiк, инициатива, табандылық, тапқырлық, танытуы және объективтi қалыптасқан жағдайларда дұрыс кәсiби тәуекел жасауы, жауынгерлiк тапсырманы орындауға ұмтылуы тиiс.
      3. Өрт күзетi жеке құрамының өрттегi негiзгi мiндетi адамдардың өмiрiне қауiп төнген жағдайда оларды құтқару және оны сөндiруге қажеттi күш пен құралдарды жауынгерлiк қанат жаюы кезiнде сол қабылдаған көлемде өрттi болып табылады.
      4. Өрттi сөндiруде:
      - барлық командирлер мен өрт сөндiрушiлердiң жоғары тактикалық

шеберлiгiмен, белсендi, табанды iс-қимылдарымен, тәртiптiлiгiмен;

- шешушi бағытты дұрыс анықтаумен;

- шешушi бағытқа күш пен құралдарды дер кезiнде шоғырландыру және

енгiзумен, оларды шебер басқарумен;

- бөлiмшелерi осы заманғы өрт техникаларымен және өрт-техникалық

құралдарымен қамтамасыз ету арқылы табысқа қол жеткiзiледi.

II тарау

БӨЛIМШЕЛЕРДIҢ ЖАУЫНГЕРЛIК IС-ҚИМЫЛДАРЫ

Күштер және құралдар

5. Жауынгерлiк тапсырмаларды орындау үшiн мынандай күштер қолданылады:

- өрт күзетi аппараттарының, бөлiмшелерiнiң, оқу орталықтарының,

Қазақстан Республикасы iшкi iстер министрлiгi өрт-техникалық оқу

орындарының жеке құрамдары;

- ведомстволық өрт күзетiнiң жеке құрамы;

- ерiктi өрт дружиналарының мүшелерi, ведомстволық бағышытылығына

қарамастан апат-құтқару қызметтерiнiң командалары мен өртке қарсы

құрылымдары;

- iшкi iстер органдарының басқа бөлiмшелерiнiң жеке құрамдары;

- әскери бөлiмшелердiң жеке құрамдары;

- ұйымдастырылған тұрғындар.

Өрт бөлiмшелерiнiң жеке құрамы жауынгерлiк тапсырмаларды орындауда

басты және шешушi күш болып табылады.

6. Өртте жауынгерлiк iс-қимылды қамтамасыз ететiн құралдар:

- өрт техникасы (машиналар, өрт сөндiру қондырғылары, өрт-техникалық

құралдары және басқалары);

       - өрт сөндiру мақсатына арнап лайықталған және қайта жабдықталған халық шаруашылығының су беретiн және басқа техникасы;
      - от сөндiргiш заттар (су, көбiк, ұнтақтар, ингибиторлар және басқалары);
      - байланыс және жарлық беру құралдары;
      - ведомстволық бағыныштылығына қарамастан көлiк және өрт-техникалық құралдары саналады.
      7. Қызметiне қарай өрт машиналарға негiзгi (сөндiру) арнайы және қосалқы машиналарға бөлiнедi.
      8. Негiзгi машиналарға от өшiретiн заттарды (суды, көбiктi, ұнтақты, инерттi газдарды, басқа заттар мен қоспаларды) жану аймағына беруге арналған машиналар жатады.
      Негiзгi өрт автомобильдерi жалпы қолданылатын автомобильдерге (қалаларда және елдi мекендерде өрт сөндiруге арналған) және мақсатты қолдану автомобильдерiне, (мұнай қоймаларында, химия өнеркәсiбi орындарында, әуежайларда және тағы басқа жерлерде өрт сөндiруге арналған) бөлiнедi.
      9. Арнайы машиналарға өртте арнайы жұмыс жүргiзуге арналған: апат-құтқару автомобильдерi, жеке құрамды жоғарыға көтеруге арналған, байланыс және жарық берудi қамтамасыз ететiн, конструкцияларды ашуға және бөлшектеуге, түтiнмен күреске, материалдық құндылықтарды қорғауға, күштердi және құралдарды басқаруды қамтамасыз етуге, су тарамы желiлерiн салуға және тағы басқаларға арналған машиналар жатады.
      10. Көмекшi машиналарға: автомобильдерге жанармай құятын, жылжымалы автомобиль жөндеу шеберханалары, автобустар, жеңiл, жүк автомобильдерi, сондай-ақ көмекшi жұмыстарды атқару үшiн өрт бөлiмдерiнiң жарақтануына енгiзiлетiн тракторлар мен басқа да техникалар жатады.
      11. Өрт автомобиль цистернасы немесе өрт автомобиль насосы бар бөлiмше - адамдарды, материалдық құндылықтарды, өрт сөндiру жөнiндегi жеке тапсырмаларды өз бетiнше орындай алатын алғашқы тактикалық бөлiмше болып саналады.
      12. Негiзгi өрт автомобильдерiндегi екi немесе одан да көп бөлiмшелi күзет - өздерiнiң тактикалық мүмкiндiктерiне сәйкес жауынгерлiк тапсырмаларды өздiгiнше шеше алатын өрт күзетiнiң негiзгi тактикалық бөлiмшесi болып саналады.
      13. Өртте байланыс радиостанциялармен, телефондармен, мегафондармен,

дауыс ұлғайтқыш қондырғылармен, сөйлесетiн құралдармен және тағы

басқалармен қамтама-бильдерiнде алып жүрiлетiн аппаратуларамен және

қондырғылармен қамтамасыз етiледi.

14. Өртте жарық беру негiзгi және арнайы өрт автомосыз етiледi.

15. Өндiрiстiң технологиялық процесiнiң, алға қойылған мiндеттердiң

жағдайы мен ерекшелiктерiне байланысты өрт күзетiнiң гарнизондары осы

тарауда көрсетiлмеген өрт техникасын қолдана алады.

Жайылу және жол жүру

16. Өрт бөлiмшесi шақыру орнына ең қысқа мерзiмде жетуге мiндеттi,

бұл:

- мекен-жайды анық қабылдаумен, өрт бөлiмшелерiн жiберу жөнiндегi

диспетчердiң дұрыс және шапшаң iс-қимылдарымен;

- жауынгерлiк құрамды дабыл бойынша шапшаң жинап және бөлiмшенiң ең

қысқа жолмен жүруi арқылы қамтамасыз етiледi.

17. Жол үстiнде бөлiмшенiң аға бастығы байланыс құралының орталық

торабымен (БҚОТ) немесе бөлiмнiң жоқтығы туралы мәлiмет алған кезде өрт

бөлiмшесi аға байланыс пунктiмен (ББП) үздiксiз байланыс ұстап отыруға

мiндеттi.

       18. Жол үстiнде өрттiң сөндiрiлгендiгi немесе оның бастықтың, АСПТ қызметкерiнiң, БҚОТ диспетчерiнiң қайта оралу туралы нұсқауы, болған жағдайдан басқа уақытта болған жерге келуге мiндеттi.
      19. Жол үстiнде басқа өрттi байқаған кезде бөлiмшенi басқарушы бастық оны сөндiруге күш пен құралдың бiр бөлiгiн бөлуге және осы өрттiң орны мен қабылданған шешiм туралы БҚОТ-қа немесе ББП-ға қолма-қол хабарлауға мiндеттi.
      20. Жол үстiнде бастапқы өрт автомобилi тоқтауға мәжбүр болған жағдайда оның соңындағы автомобильдер тоқтайды және одан арғы қозғалысты тек өрт бөлiмшесiн басқарушы бастықтың нұсқауы бойынша жалғастырады. Екiншi немесе одан кейiн келе жатқан автомобиль тоқтауға мәжбүр болған жағдайда қалғандарды кiдiрместен өрт болған жерге қарай жүре бередi.
      Бөлiмше өздiгiнше жүруi кезiнде және автомобиль тоқтауға мәжбүр болғанда бөлiмше командирi БҚОТ-қа немесе ББП-ға хабарлайды, сөйтiп аға бастықтан нұсқау күтедi.
      Жол-көлiк оқиғасы кезiнде бөлiмшенiң аға бастығы жолда жүру ережесiн басшылыққа алады.
      Өрт автомобилiнiң мәжбүр болған тоқтауы туралы барлық жағдайларда БҚОТ-қа және ББП-ға хабарланады.
      21. Өрт бөлiмшесiн басқарушы бастық өрт болған жерге темiр жол, су немесе әуе көлiгiмен барар жолда тиiстi министрлiктердiң нұсқау талаптарын басшылыққа алуға және:
      - автомобильдердiң сақталуын (әрбiр автомобильмен бiрге жүргiзушi болады және қажет болған жағдайда күзетшi қойылады);
      - автомобильдердi орнықтырудың сенiмдiлiгiн;
      - жеке құрамды орналастыруды қамтамасыз етуге мiндеттi.

             Өрттi барлау
      22. Өрттi барлау бөлiмшенiң өртке шығуы сәтiнен бастап оны сөндiргенге дейiн үздiксiз жүргiзiледi.
      Барлаудың мақсаты - жағдайды бағалау үшiн өрт туралы мәлiмет жинау және жауынгерлiк iс-қимылды ұйымдастыру жөнiнде шешiм қабылдау.
      Барлаудың табыстылығы оны дер кезiнде және үздiксiз жүргiзуге, мәлiметтердiң дәлдiгiне, iс-қимылдың белсендiлiгiне және мақсаттылығына байланысты.
      Барлау мәлiметтерiн алудың негiзгi тәсiлдерi: бақылау (байқау), билетiн адамдардан сұрастыру және құжаттармен танысу болып табылады.
      23. Барлау:
      - адамдарға қауiптiң барлығын, олардың нақты орнын, құтқарудың жолдары мен тәсiлдерiн;
      - ненiң жанғанын, өрттiң орны мен көлемiн, өрттiң таралу жолдарын;
      - күш пен құралдарды енгiзудiң мүмкiн болатын жолдары мен бағыттарын;
      - жарылу, улану, құлау қаупiн, жеңiл өртенетiн заттардың, қуатта тұрған электр қондырғыларының бар екенiн;
      - мүлiктер мен материалдарды басқа жаққа әкетудiң, сондай-ақ оларды оттан, түтiннен және судан қорғаудың қажеттiгiн;
      - конструкцияларды ашу және бөлшектеудiң қажеттiлiгi мен орнын;
      - таяу жердегi су көздерi және оларды пайдаланудың жолдарын;
      - өрт сөндiру қондырғыларының барлығын, оларды iске қосудың тәртiбiн анықтауға мiндеттi.
      Барлау барысында, жағдайда байланысты, басқа да мiндеттердiң шешiлуi мүмкiн.
      24. Жұмыс участогiнде барлауға өрт сөндiру басшысы (ӨСБ), оның тапсыруымен басқа да адамдар, әрбiр командир және өрттi сөндiруге қатысушылар басшылық етедi.
      25. Барлау құрамына:
      - ӨСБ және байланысшы, егер өртке бiр бөлiмше келсе;
      - ӨСБ, бiрiншi бөлiмшенiң командирi және байланысшы, егер екi және одан да көп бөлiмше келсе, енедi.
      26. Әртүрлi бағыттарда барлау жүргiзу қажетi болған жағдайда бiрнеше барлау топтары құрылады, әрбiр топты бөлiмше командирiнен лауазымы кiшi емес адам басқарады және кемiнде екi адамнан тұрады. Ал барлауды оқшаулаушы противогаздар киiп жүргiзгенде үш адамнан кем болмайды.
      27. Жанып жатқан үйде қалған адамдар туралы мәлiмет болған жағдайда, зардап шеккендерге көмек көрсету мақсатында барлау құрамы күшейтiлуге тиiс.
      28. Бiр мезгiлде бiрнеше бағыт бойынша барлау ұйымдастыру кезiнде ӨСБ:
      - аралас, жоғары және төмен орналасқан жайларға бiр мезгiлде барлау жүргiзудi ұйымдастыруға;
      - барлау топтарының санын, оның құрамын және iс-қимыл ауданын анықтауға;
      - ақпарат берудiң ретiн белгiлеуге;
      - өрттiң аса күрделi және жауапты участогiнде өзi барлау жүргiзуге;
      - өрт-техникалық құралдарының түрiн, сондай-ақ әрбiр барлау топтарының жеке құрамы үшiн хауiпсiздiк шараларын белгiлеуге және көрсетуге мiндеттi.
      29. Барлау жүргiзушi:
      - барынша тиiмдi, қысқа және қауiпсiз жолын пайдалануға;
      - қолдағы бар техникалық құралдарды, құжаттарды, құрылыстың конструкциялық ерекшелiктерi мен жобаларын, технологиялық процестi және өндiрiс құралдарын бiлетiн адамдардың мәлiметтерiн пайдалануға;
      - адамдардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге және оларды қауiпсiз аймаққа шығаруға, зардап шеккендерге шұғыл көмек көрсетуге;
      - от пен түтiннiң таралуына барлық мүмкiн болған құралдармен шектеу қою шараларын қолдауға, жану ошағын тапқан кезде оны сөндiруге кiрiсуге;
      - материалдық құндылықтар мен жабдықтарды зақымдаудан сақтау жөнiндегi шараларды қолдануға;
      - от пен түтiннiң мүмкiн болатын таралуы жолында орналасқан жайларды ашуға және тексеруге;
      - ӨСБ-мен, өрттегi шұғыл штабпен барлау нәтижелерiн баяндай отырып, тұрақты байланыс ұстауға мiндеттi.
      30. Жану белгiлерi анықталған жағдайда барлау шлангi жүйелерiн пайдалану арқылы жүргiзiледi.
      31. Барлау жүргiзу кезiнде қауiпсiздiктi қамтамасыз ету мақсатында:
      - өзiмен бiрге құтқару және өзiн-өзi құтқару құралдар, конструкцияларды ашуға және бөлшектеуге қажеттi құралдары, жарық беру жабдықтары, байланыс құралдары, оқшаулау противогаздары, iлмешектер мен өрт сөндiру құралдары болуы керек;
      - түтiндi жайлардың кiре берiсiне газ бен түтiннен қорғау қызметiнiң (ГТҚҚ) қауiпсiздiк бекетiн қоюды және онымен тұрақты байланыс ұстау;
      - газ бен түтiннен қорғаушылардың резервiн құру, оқшаулау противогаздарымен жұмыс iстейтiн жеке құрамды әлсiн-әлсiн айырбастауды қамтамасыз ету;
      - жүрген жолды еске сақтау;
      - өрттiң және қызған газдардың мүмкiн болатын шарпуынан күйiп қалудан сақтану үшiн есiктi пайдаланып жанған жайға апаратын есiктi еппен ашу, жанатын және жеңiл жанатын сұйықтар, қопарылыс қауiпi бар және жеңiл жанатын заттар мен жанатын газдар болуы мүмкiн жайларда ашық отты пайдаланбау;
      - жоғары кернеулi электр қондырғыларымен жабдықталған жайларға және қопарылыс, улану немесе радиоактивтi зиян шегу мүмкiн болатын жайларға осы жайлар үшiн белгiленген барлық сақтық шараларын қабылдағаннан кейiн ғана және осы жайларға қызмет көрсететiн техникалық қызметшiлердiң жазбаша түрдегi рұқсаты болған күнде ғана кiру;
      - құрылыс конструкцияларының, құрылыс және технологиялық құралдардың мүмкiн болатын құлаулары және басып қалуларынан сақтық шараларын қадағалау, әдетте берiк қабырғаларды немесе терезе ойындары бар қабырғаларды жағалап қозғалу қажет;
      - мақсаты мен конструкциясына қарамастан лифттердi пайдалануға тыйым

салынады.

Жауынгерлiк қанат жаю

32. Жауынгерлiк қанат жаю адамдарды құтқару мен басқа орныға көшiру

жөнiндегi жұмыстың қалыпты барысын бұзбауы тиiс.

Шлангы жолдарын жүргiзу және өрттiң ортасына өту үшiн барлық кiретiн

және шығатын жерлердi, тұрақты сатыларды пайдалану қажет. Мүмкiндiгiнше

адамдары басқа орынға көшiрудiң (көшiру аяқталғанға дейiн) негiзгi

жолдарын ұстамау керек.

33. Жауынгерлiк қанат жаю мынандай кезеңдерден тұрады:

- қанат жаюға әзiрлiк;

- алдын ала қант жаю;

- толық қанат жаю.

34. Қанат жаюға әзiрлiк бөлiмше өртке келiсiмен барлаумен бiр

мезгiлде жүргiзiледi және оған мыналар енедi:

- соратын шлангалармен қосып өрт автомобилiн су көзiне орналастыру

және суды насосқа тарту;

- өрт-техникалық жарақтарын бекiткен орындарынан алу;

- жер жағдайына байланысты басқа да әзiрлiк iс-шараларын жүргiзу.

35. Автоцистернаны қанат жаюға әзiрлеу (оны су көзiне орнатпастан):

- насосты жұмыс жағдайына келтiруден;

- оқпанды шлангы жолдарын насостың қысым түтiкшесiне жалғастырудан

тұрады.

       36. Өрт болған жерге келген бөлiмшенiң алдын ала қанат жаюы сырт көрiнiстер бойынша магистральдық шлангы жолдарын жүргiзудiң бағытын анықтау мүмкiн болған кезде немесе келген өрт бөлiмшесiн күтiп алу үшiн бөлiнген адам көрсеткен жағдайда жүргiзiледi. Алдын ала қанат жаюға:
      - 34- бапта көзделген жұмыстарды атқару;
      - магистралдық шланг жолдарын және тарам қондырғыларын жүргiзу, тарамдарға қысым шлангаларын, оқпандарын, сатыларды жеткiзу және басқа да өрт сөндiру үшiн қажеттi өрт-техникалық жарақтар енедi.
      37. Толық қанат жаю жағдайға байланысты бөлiмше өртке келiсiмен бiрден, сондай-ақ әзiрлiктен немесе алдын ала қанат жаюдан кейiн болуы мүмкiн.
      38. Жауынгерлiк қанат жаю кезiнде оқпаншылар өз позицияларына қысқа және барынша қауiпсiз жолдармен шығады.
      Егер жолда кедергiлер болса, командир кедергiлердi алудың (ашу, конструкцияларды бөлшектеу) шараларын қолданады немесе өрт басқалардың көмегiмен басқадай жолдар арқылы позицияға шығуды қамтамасыз етедi.
      39. Жауынгерлiк қанат жаю кезiнде өрт автомобильдерi мен өрт-техникалық жарақтары:
      - келiп жатқан күштер мен құралдарды орналастыруға кедергi келтiрмейтiндей;
      - қажеттi участоктарда, күштер мен құралдарды шапшаң шоғырландыруды қамтамасыз етуге;
      - шланг жолдарының сақталуын қамтамасыз етуге, өрт орнында мүмкiндiгiнше жүз метр көлемiнде көше қозғалысын қиындатпауға;
      - резервтегi техникалардың тұрақ орындарын қамтамасыз етуге және басқа өртке өтуiне кедергi келтiрмейтiндей болып орналасуы тиiс.
      40. Жауынгерлiк iс-қимылды қамтамасыз ету үшiн жағдайға байланысты өртте қол сатылары, автосатылар және автокөтергiштер қолданылады.
      Өрт сатылары өрт қаулаған кезде жану аймағында қалмайтындай немесе от бөлiп тастамайтындай етiп орнатылады.
      Өрт сатыларын от лаулаған терезеге қарсы орнату су шашумен бiр мезгiлде жүргiзiлуге рұқсат етiледi.
      41. Өрт сатыларын жаңа позицияларға апарып қою тек онымен көтерiлген жеке құрам бұл туралы хабарланғаннан кейiн және оған қайтар немесе басқа позицияға өту жолы көрсетiлгеннен кейiн ғана жүргiзiледi.

             Өртте адамдарды құтқару
      42. Құтқару жұмыстары мына жағдайларда ұйымдастырылады және жүргiзiледi:
      - адамдар тұрған жерге от, жоғары температура, жарылу немесе конструкцияның құлау қаупi төнгенде, немесе жайдың iшi түтiнмен немесе зиянды газдармен толғанда;
      - адамдар қауiптi жерден өздiгiмен кете алмайтын немесе үрей билеген жағдайда;
      - басқа жерге көшiру жолдарына от пен түтiннiң таралу қаупi болғанда;
      - адамдардың өмiрiне қауiптi от сөндiретiн заттар мен құрамдар қолданылатын жағдайда.
      43. Өртте адамдарды құтқару, әдетте, өрттi сөндiру үшiн күш пен құралдардың қанат жаюымен бiр мезгiлде жүргiзiледi.
      Егер адамдарға от тiкелей қауiп төндiрсе және құтқару жолдары кесiлсе немесе оны от бөгейтiн болса адамдарды қауiпсiз құтқару жағдайын қамтамасыз ету үшiн сумен атқылау мiндеттi.
      Егер адамдарды құтқару және өрттi сөндiру жөнiндегi жұмыстарды бiр мезгiлде өткiзу үшiн күш пен құрал жеткiлiксiз болса, адамдарды құтқару үшiн өрт бөлiмшелерiнiң жеке құрамы толық пайдаланылады және қосымша күш пен құрал шақырылады.
      Егер өртке жеткiлiктi мөлшерде күш пен құралдар келсе және адамдардың өмiрiне тiкелей төнген қауiп болмаса, ал ӨСБ оттың таралу жолдарына қойылған күштермен және құралдармен өрттiң тез сөндiрiлетiнiне сенiмдi болғанда, бөлiмшенiң iс-қимылы үрейдiң алдын алуға, сонымен бiрге өрттi сөндiруге бағытталады.
      44. Адамдарды құтқару үшiн қысқа және қауiпсiз жолдар:
      - негiзгi кiретiн жерлер мен шығатын жерлер;
      - қосымша шығатын жерлер;
      - терезе ойықтары, балкондар, лоджиялар мен галереялар, бұл ретте тұрақты және қол өрт сатылары, өрт автосатылары, автокөтергiштер және басқа құтқару құралдары пайдаланылады;
      - егер төбе жапқыштардан үйден шығуға немесе оның қауiпсiз бөлiгiне өту мүмкiн болса оның люктерi;
      - өрт сөндiрушiлер жасаған төбедегi және қабырғалардағы, iшкi қабырғалардағы ойықтар пайдаланылады.
      Өрттегi жағдай мен көмектi қажет ететiн адамдардың ахуалына байланысты ӨСБ адамдарды құтқарудың тәртiбi мен тәсiлдерiн анықтайды.
      45. Адамдарды құтқарудың және басқа орынға көшiрудiң негiзгi тәсiлдерi:
      - адамдардың қауiпсiз бағытқа өздiгiнен шығуы;
      - құтқару жолдарын түтiн алғанда немесе құтқарылушылардың қауiптi аймақтан өздiгiнен шығу мүмкiндiгiне жағдайы мен жасы мүмкiндiк бермегенде (балалар, аурулар, қарттар) басқа орынға көшiрiлушiлердi өрт сөндiрушiлердiң көмегiмен шығару;
      - өздiгiнен жүрiп-тұруға мүмкiндiгi жоқ адамдарды алып шығу;
      - құтқару жолдарын от немесе түтiн бөлiп тастаған және құтқарудың басқа тәсiлдерi мүмкiн болмаған кезде құтқарылушыларды тұрақты және қол өрт сатыларымен, автосатылармен және автокөтергiштермен, техникалық құтқару құралдарының көмегiмен (жеке құтқару шлангiлерi және басқалар) түсiру болып табылады.
      46. Құтқару жұмыстарын жүргiзу кезiнде:
      - iшкi хабарландыру жүйесiн және басқа құралдарды пайдаланып

үрейленудi болдырмау жөнiндегi шараларды қолдану;

- әкiмшiлiктi, қызмет көрсететiн адамдарды, ерiктi өрт жасақтары

мүшелерiн тарту;

- медициналық жедел жәрдемдi шақыру қажет, ол келгенше зардап

шеккендерге алғашқы көмектi өрт бөлiмшелерiнiң жеке құрамының күшiмен

көрсету;

- құтқарылғандарды орналастыру үшiн орындар қарастыру қажет.

47. Егер адамдары бар орындар туралы мәлiмет болса және құтқарушылар

оларды сол жерден таба алмаса, адамдар болуы мүмкiн деген барлық

түтiндеген және жанған үймен көршi барлық жайларды ұқыпты қарап тексеру

қажет.

Адамдарды iздестiру тек құтқаруды қажет ететiндердiң жоқ екендiгi

анықталғаннан кейiн ғана тоқтатылады.

Өрттi сөндiру

48. Өрттi сөндiру кезiнде:

- көмектi қажет ететiн адамдардың көп болуы және олардың арасында

үрей тууы;

- жайлардың күрделi жобалануы;

- конструкциялардың қуыстары, арналар, пневмотранспорт жүйелерi

бойымен, терезе қуыстары, лоджиялар, балкондар арқылы, жанатын материалдар

бойымен, тiк, сондай-ақ көлбеу бағыттағы технологиялық құралдар арқылы

оттың таралуы;

- температураның тез өсуi және ашық саңлаулар бағытымен өртті

ағыстарының ауысуы

- заттар мен материалдардың ыстықтан бұзылуы нәтижесiнде

газды ауаның және булы ауаның пайда болуы;

- түтiннiң, ұлы өнiмдердiң бөлiнуi және олардың тез таралуы;

- электр кернеуiнде тұрған жабдықтардың болуы;

- қысымда тұрған балондардың, ыдыстардың, аппараттардың қопарылыстары;

- үйдiң, құрылыстың, технологиялық жабдықтардың конструкциялық

элементтерiнiң бүлiнуi және құлауы.,

- үйлерде материалдық, ғылыми және басқа да құндылықтардың көп

мөлшерде болуы;

- радиоактивтiк және бактериологиялық залалданудың болуы мүмкiн.

49. Өрттiң өршуiн шектеу және оны жою:

- қажеттi көлемдегi күш пен құралдарды iс-қимылға шоғырландыру және

енгiзу арқылы;

- су атқылаушылардың позицияға тез ығуы және олардың орынды

iс-қимылдары арқылы;

- су сөндiргiш заттарды тоқтаусыз берiп тұру арқылы қол жеткiзiледi.

50. Өрттi ойдағыдай сөндiру көбiне шешушi бағытқа бiрiншi оқпанды дер

кезiнде iске қосуға (беруге) байланысты болады.

51. Өрттегi жалынды сөндiруге:

- жанып жатқан материалдардың үстiне салқындататын от сөндiрушi

заттармен әрекет ету;

- жанып жатқан аумақта немесе оның төңiрегiнде жанбайтын газ немесе

бу ортасын жасау;

       - жану аймағы мен жанып жатқан материал немесе ауа арасында от сөндiрушi заттар мен материалдардан тұратын ажыратушы қабат жасау;
      - жану реакциясын химиялық тежеу арқылы қол жеткiзiледi.
      52. Жауынгерлiк iс-қимылдың шешушi бағыты болып өртте адамдарға қауiп төнген, оттың барынша шапшаң таралуынан жарылыс болу қаупi бар және сол кезде өрттi сөндiрудiң табысын қамтамасыз етуi мүмкiн бағыт болып табылады.
      Шешушi бағыттарға күш пен құралдарды шоғырландырғаннан кейiн күш пен құралдар басқа бағыттарда iске қосылады.
      53. Өртте жауынгерлiк iс-қимылдың шешушi бағыты мына төмендегi принциптерге қарай анықталады:
      - өрттiң қауiптi факторлары адам өмiрiне қауiп төндiрген және су атқылағыштарды енгiзбейiнше оларды құтқару мүмкiн емес кезде - күш пен құралдар құтқару жұмыстарын қамтамасыз ету үшiн шоғырландырылады;
      - жарылу қаупi туған кезде - күш пен құралдар бөлiмше әрекетi жарылысты болдырмауды қамтамасыз ететiн жерлерге шоғырландырылады және енгiзiледi;
      - жану объектiнiң бiр бөлiгiн қамтыған және ол оның басқа бөлiктерiне немесе көршi құрылысқа тарайтын кезде - күштер мен құралдар оттың одан әрi тарауы айрықша зиян келтiруi мүмкiн учаскелерге шоғырландырылады және енгiзiледi;
      - жану оқшау тұрған үйдi (құрылысты) қамтыған және оттың көршi объектiлерге таралу қаупi жоқ кезде - негiзгi күштер пен құралдар айрықшша күштi жанып жатқан жерлерге шоғырландырылады және енгiзiледi;
      - жану айтарлықтай құндылығы жоқ үйдi қамтыған, сөйтiп жақын тұрған объектiге қауiп төндiрген кезде - негiзгi күштер мен құралдар жанбаған үй (құрылыс) жағынан шоғырландырылады және енгiзiледi.
      54. Өрттi өшiру үшiн алғашқы шақыру бойынша келген күштер мен құралдар жетiспеген кезде, жауынгерлiк тапсырманы қысқа мерзiмде орындау үшiн қосымша осындай көлемде күштер мен құралдар шақыру қажет, бұл жағдайда қосымша күштер мен құралдар келгенше бiрiншi өрт бөлiмшелерi өрттi өршiтпеу жөнiндегi шараларды қолдануы тиiс. Күштер мен құралдар жетпеген жағдайда өрттi сөндiруге өрт күзетiнiң жақын жердегi гарнизондарын, ерiктi өрт жасақтарын, өндiрiстiк және ауыл шаруашылығы кәсiпорындарының апат-құтқару қызметтерiн, тұрғын халықты және әскери бөлiмдердi тарту қажет, өртке қарсы ажырату алаңын жасау мақсатында конструкцияларды немесе құрылыстарды бөлшектеудi ұйымдастырады.
      55. Жанған және онымен аралас жайларда түтiннiң, газдың болуы өрттi сөндiру жөнiндегi жұмыс қарқынын бәсеңдетпеуге тиiс, бұл үшiн өрттi сөндiрумен қатар жайдың iшiнен түтiн мен газды шығару жөнiндегi шараларды қолдану керек.
      56. Күзет (бөлiмше) өзi тұрғын жауынгерлiк учаскеден тек ӨСБ немесе жауынгерлiк учаске бастығының рұқсатымен ғана кете алады.
      57. Өрттi сөндiру үшiн тиiмдi өрт сөндiрушi заттарды (көбiктi, ұнтақтарды, ерiтiндi суларды және басқаларды) және бiрiншi кезекте iшкi өрт су құбырын, өрт сөндiрудiң тұрақты қондырғыларын iске қосу қажет.
      58. Тыныс алуға жарамсыз орта болғанда сөндiру жөнiндегi жұмыс оқшаушы противогаздар арқылы жүргiзiледi, түтiн сорғыштар және жарық беру құралдары қолданылады, көбiк немесе су шашу арқылы жоғары температураны төмендету жөнiнде шаралар қолданылады.
      59. Үйдiң жанып жатқан конструкциясы бөлiгiнде және оның астында жауынгерлiк құрамның жиналып қалуына жол берiлмейдi.
      60. Жер астындағы құрылыстардың өртiн сөндiру кезiнде су соратын-шлангтың қалыпты жұмысын қамтамасыз ету үшiн су сорғыштағы қажеттi қысым құрылыс негiзiнiң тереңдiгiн есептей отырып азайтылуы тиiс.
      61. Қосалқы магистральдық жолдары шешушi бағытта жұмыс iстеп тұрған оқпандарға қарай бiрiншi кезекте салу керек.
      62. Құрылыс конструкцияларының жағдайын бақылап және оларды жоғары температураның әсерiнен, бiрiншi кезекте фермаларды, тораптарды, тiреулердi және тағы басқаларын сақтау керек.
      63. Қажет болған жағдайда жарық беретiн электр жүйесi қуатын және газ өткiзгiштердi өшiрудiң шараларын қолдану қажет.
      64. Конструкциялардағы қуыстарды, технологиялық, желдеткiш, қоқыс тастайтын және басқа арналарды олардың ұзына бойына тексеру керек.
      65. Өршiген өрттi сөндiруге "А" оқпаны және лафеттi оқпандар берiледi, өрттiң басылуына қарай кiшi көлемдi оқпандарға ауыстырылады.
      66. Құрылыс конструкциясындағы қуыстарда және желдеткiш арналарда жану болғанда "Б" су оқпандары және көбiк оқпандарды берiледi: үй конструкциясын бөлшектеу ұйымдастырылады.
      67. Жанған жерлерге су айдау үшiн "Б" оқпаны берiледi, iшкi өрт крандары пайдаланылады.
      68. Бiрiншi автоцистерна, әдетте, өртке жақын жерге қойылып, оқпаны шешушi бағыттарға берiледi, келесi автоцистерналар (автосусорғыштар) магистральдық жолдарын өрт орнына қарай созып, су көздерiне жақын орнатылады.
      Автоцистернадағы су таусылғаннан кейiн оқпан су көзiне орнатылған өрт машинасынан жүргiзiлген су тарту жолдарына қосылады.
      69. Су айдағыш арқылы су берген кезде қажеттi өрт машиналарының саны, шланг жолдарын жүргiзудiң тәсiлдерi мен жолдары анықталады, шланг жолдарын салу үшiн бiрiншi кезекте шлангтi автомобильдер мен шланг катушкалары пайдаланылады.
      Барынша күштi су сорғышы бар өрт автомобилi су көзiне орнатылады да

одан өрт орнына шланг жолдары тартылады, ал қуаты аз су сорғышы бар өрт

автомобилi өртке жақын жерге орналастырылып, одан бiр мезгiлде су көзiне

және өрт орнына шланг жолдары тартылады.

70. Жанған жайды көбiкпен толтыру кезiнде ӨСБ:

- көбiкпен толтырылуға тиiстi жайдың көлемiн;

- көбiктiң ағуына кедергi келтiретiн түйiсу орындарын анықтауы;

- қажеттi көлемдегi көбiктендiргiш, көбiк оқпандары санын және

олардың орнатылатын орындарын анықтауы;

- белгiленген бағытта көбiктiң ағуына жағдай жасайтын түтiн

сорғыштардың орындарын анықтауы керек.

71. Мекенжайға көбiк берген кезде:

- көбiк оқпандарын жану деңгейiнен жоғары орнату;

- түтiн сорғыштарды және басқа желдеткiш агрегаттарды көбiк оқпандары

орнатылған жерден қарсы жаққа орналастыру және жану өнiмдерiнен қашық

жерде жұмыс iстеу;

- жайды көбiкпен толтырғаннан кейiн газ бен түтiннен қорғаушылар

звеносын (бөлiмшенi) қалған жану ошақтарының жағдайын бiлуге және оны

сөндiруге кiдiрiссiз жөнелту қажет.

72. Судың шамадан тыс төгiлуiн болдырмас үшiн:

- оқпан жақпыштарды, шашу оқпандарын қолдану;

- көбiктi, ұнтақтарды, ерiтiндiлi суларды қолдану;

- оқпандардың жұмысын дер кезiнде тоқтату және оларды сыртқа шығару

қажет.

73. Адамдарға және жануарларға қауiп төнбегенде, өрттiң өршуi

шектелгенде және оны сөндiру қолдағы бар күштермен және құралдармен

қамтамасыз етiлуi мүмкiн болғанда өрт басылды деп есептеледi.

74. Жану тоқтағанда және қайта жануды болдырмай шаралары

қолданылғанда өрт сөндi деп есептеледi.

75. Өрт сөндiрiлгеннен кейiн немесе өрттегi жұмыс көлемi қысқарғаннан

кейiн күштер мен құралдарды жинастыру жүргiзiледi.

76. Тұрақты орынына келiсiмен қысқа мерзiм iшiнде өрт техникаларын

жауынгерлiк әзiрлiкке келтiру шаралары қолданылады.

Өртте арнайы жұмыстарды орындау

       77. Арнайы жұмыстар өрттi сөндiру және адамдарды құтқару жөнiндегi жауынгерлiк тапсырманы орындауды қамтамасыз етедi.
      78. Арнайы жұмыстарға: қолайсыз жұмыстар, электр жабдықтарын өшiру, өрт орнынан жарық беру, артық төгiлетiн судан қорғау және тағы басқалары жатады.
      79. Тыныс алуға жарамсыз ортада жұмыстарды жүргiзген кезде:
      - бiр тектi оқшаулаушы противогаздары бар үш-бес адамнан тұратын газ бен түтiннен қорғаушылар звеносын (звено командирiн қосқанда) құру қажет. Жекелеген жағдайларда (кезек күттiрмейтiн құтқару жұмыстарын жүргiзген кезде) ӨСБ шешiмiмен звено құрамы екi адамға дейiн қысқаруы мүмкiн;
      - ГТҚҚ звеносының командирi қауiпсiздiк бекетiмен тұрақты байланыс ұстауы және ол арқылы мезгiл-мезгiл ӨСБ-ге, жауынгерлiк участок бастығына немесе бақылау - өткiзу бекетiнiң бастығына жағдай туралы және өзiнiң iс-қимылдары туралы баяндап отыруы;
      - жол бойында зардап шеккен адамды байқаса оған көмек көрсетуi (қауiпсiз аймаққа алып шығу немесе әкету), содан кейiн тапсырманы орындауды жалғастыруы;
      - жол туннельдерiне, жолы ұзақ жер асты құрылыстарына (алаңдарына) және биiктiгi тоғыз қабаттан артуы үйлерге бiр мезгiлде екi звенодан кем жiберiлмеуi тиiс, бұл ретте тыныс алуға жарамсыз ортада жүрген звеноның жеке құрамына төтенше көмек көрсету үшiн қауiпсiздiк бекетiнде ГТҚҚ-нiң толық жауынгерлiк әзiрлiктегi бiр звеносын қою қажет.
      80. Бiрнеше звенолар және ГТҚҚ, ӨСБ бөлiмшелерi iске қосылған күрделi, ұзаққа созылған өртте бақылау-өткiзу бекетiн (БӨБ) ұйымдастыруға мiндеттi.
      БӨБ жұмысына басшылықты ӨСБ бекiтетiн бастық құрамындағы жақсы дайындалған және тәжiрибелi адамдар қатарынан тағайындалатын БӨБ бастығы жүзеге асырады.
      81. ГТҚҚ звеноларының өрттегi жұмысын:
      - бiр күзет жұмысы кезiнде, әдетте, кезекшi күзет бастығы немесе оның

өкiмiмен құрамында ГТҚҚ звенолары бар бөлiмше командирлерi;

- бiрнеше күзет бiр мезгiлде жұмыс iстегенде ӨСБ және жауынгерлiк

учаскелер бастықтары бекiткен бастық құрамының адамы;

- ГТҚҚ бөлiмшесiнiң жұмысы кезiнде - бөлiмше командирi немесе ӨСБ

тағайындаған бастық құрамындағы адам басқарады.

82. Түтiнмен күрес үшiн түтiнге қарсы қорғаныс жүйелерiн, түтiндi

сейiлтетiн және түтiн соратын автомобилдердi, желдеткiштер мен брезент

қосқыштарды пайдаланған дұрыс.

83. Үй конструкцияларын ашу мен бөлшектеу:

- адамдарды құтқару және материалдық құндылықтарды басқа орынға

көшiру;

- жанудың жасырын ошақтарын табу;

- от сөндiрушi заттарды барынша тиiмдi қолдану;

- оттың таралуын шектеу үшiн отқа қарсы ажырату орнын дайындау;

- түтiн мен газдарды шығару;

- құлау қаупiн болдырмау;

- оқпандарды беру үшiн үйдiң iшiне немесе өрт ошағына өту мақсатында

жүргiзiледi.

       84. Үй конструкцияларын ашу мен бөлшектеу механикаландырылған құралдарды қолдана отырып белгiленген жұмыстарды толық орындау үшiн қажеттi шеңберде жүргiзiледi.
      Конструкциялар жанудың жасырын ошақтарын табу түтiндi шығару және от сөндiретiн заттарды қолдану үшiн сөндiру құралдары ашылатын орынға шоғырланған және iс-қимылға әзiр болғаннан кейiн ашылады.
      Өрттiң таралуына тосқауыл қою мақсатымен өртке қарсы ажырату орнын құру жөнiндегi жұмыстар от ажырату орнына жеткенге дейiн аяқталуы керек.
      85. Үйдiң конструкциясын ашу және бөлшектеу кезiнде конструкцияның көтеру қабiлеттiлiгiн бәсеңдетпеу және олардың құлауы на жол бермеу, жылу жүретiн және газ жүретiн магистральдарды, сондай-ақ электр жүйелерi мен шараларды қолдану керек.
      86. Конструкцияларды жоғарыдан лақтырған кезде олардың түсетiн орнын тексеру және қоршау қажет.
      87. Жайларға жарық беру үшiн электр шамдары қолданылады, ал егер мұндай жарық беру жеткiлiксiз болса - автомобильдiң генераторынан қуат алатын прожекторлар қолданылады. Бұл ретте прожектор жайға кiрер алдында iске қосылады.
      88. Өртке жарық беру құралдарын орнатуды төмендегi ережелердi басшылыққа ала отырып жүргiзу қажет:
      - бiрiншi кезекте адамдарды басқа орынға көшiру жолдарына жарық берiледi;
      - жарылыс қаупi бар жайларға терезе арқылы сырттан жарық берiледi, бұл жайларға прожекторларды алып кiру олар жанып жатқан жағдайларда ғана рұқсат етiледi;
      - көлемi үлкен қатты түтiнденген жайларға қуатты прожекторлар

қойылады, жекелеген жағдайларда олар осы жайларда жұмыс iстеушiлер үшiн

бағдар ретiнде орнатылады;

- прожекторлар, жалғастырушы муфталар, штепсельдiк ажыратқыштар,

жалғастырушы қорапшалар және басқа кабельдердi қосушы құралдар оларға су

тимейтiн, сондай-ақ құлайтын конструкциялардан зақымдану қаупi жоқ

жерлерге орналастырылады.

89. Объектiде кернеуде тұрған электр сымдары мен қондырғылары, егер:

- зақымданған және өртте жұмыс iстеушiлер үшiн қауiптi болса;

- оларға су тигенде жаңа жану ошақтарының пайда болу қаупiн тудырса;

- өрттi сөндiру және конструкцияларды бөлшектеу жөнiндегi жұмыстарға

кедергi келтiретiн болса, тоқтан ажыратылады.

90. Жоғары кернеуде тұрған электр жабдықтарын өшiрудi объектiнiң

(қаланың) энергия қызметiнiң өкiлi жүргiзедi.

91. 220 вольттан артық емес кернеудегi электр жабдықтарын өшiрудi өрт

күзетi жауынгерлiк құрамының бөлiмшесi тек ӨСБ, жауынгерлiк учаске

бастығының және командирдiң басшылығымен жүзеге асыра алады.

Бұл үшiн өшiрушi қондырғыларды (рубильниктердi, қорғағыштарды және

басқаларды) пайдалану мүмкiн болмаған жағдайда электр сымдары арнайы

қайшымен кесiледi, бұл ретте қауiпсiздiк шараларын сақтау қажет.

III тарау

ӨРТТЕ КҮШТЕРДI ЖӘНЕ ҚҰРАЛДАРДЫ БАСҚАРУ

Басқару негiздерi

       92. Өртте күштердi және құралдарды басқару - жағдайды бағалау негiзiнде жауынгерлiк iс-қимылды жүргiзу мақсатымен жүзеге асыратын ӨСБ-нiң (өрттегi шұғыл штабтың) қызметi.
      93. Өрт сөндiру басшысы болып:
      - өрт күзетiнiң бiр бөлiмшесi жұмыс iстеген кезде бөлiмшенi басқаратын аға бастық;
      - бiрнеше бөлiмшелер жұмыс iстеген кезде - өрт бөлiмiнiң бөлiмшесiн басқарушы аға бастық, өрт шыққан жердегi барған ауданда (объектiде) гарнизонда белгiленген тәртiпке сәйкес анықталған адам саналады.
      94. Өртке келген өрт күзетiнiң аға бастығы:
      - жағдайды бағалауға және өрт сөндiрудi ұйымдастырудың дұрыстығын айқындауға;
      - қосымша күштер мен құралдарды шақырудың қажеттiлiгiн анықтауға;
      - қажет болған өрттi сөндiрудiң басшылығын өзiне алуға мiндеттi.
      95. Өртке келген аға бастық басшылықты өзiне алған-алмағанына қарамастан өрт сөндiрудiң нәтижесi үшiн жауап бередi.
      Аға бастықтың өртте сөндiру басшысына немесе оны аттап өтiп бұйрық беруi өрт сөндiрудiң басшылығын өзiне алған сәтi болып саналады.
      96. Егер өрт сөндiру басшысы өртке шақырылған күштермен және құралдармен басқаруды қамтамасыз ете алмаса аға бастықтың өрт сөндiруге басшылықты өзiне қабылдауы мiндеттi.
      97. Аға бастық өрт сөндiру басшылығын (ӨСБ) өзiне қабылдауды шешкендiгi туралы жариялауға және жедел штаб бастығын, тыл бастығын және жауынгерлiк учаскелер бастықтарын хабардар етуге мiндеттi.
      98. Өрттегi жағдайға байланысты ӨСБ күштердi және құралдарды басқару үшiн жедел штаб және жауынгерлiк учаскелер ұйымдастыра алады.
      99. Жауынгерлiк учаскелер этаждар, саты торлары, өртке қарсы тосқауылдар немесе жанған объектiнiң ұзына бойына, сондай-ақ жұмыс түрлерi бойынша (сөндiру, қорғау, құтқару және басқа) құрыла алады.
      100. Өртте екi және одан да көп бөлiмшелер жұмыс iстеген кезде өрт шыққан ауданға келген өрт бөлiмi құрамының орта немесе кiшi бастықтарынан тыл бастығы тағайындалады.
      101. Өртте жағдай кенеттен өзгерген кезде және ӨСБ-ден дер кезiнде бұйрық алуға мүмкiндiк болмаған жағдайда бөлiмшелер бастықтары (командирлерi) дұрыс инициатива танытып, өздiгiнше iс-қимыл жасауға тиiс.
      ӨСБ-дан бұйрық болмауы командирдiң әрекетсiз отыруын ақтай алмайды.

             Өрт сөндiру басшысы
      102. Өрт сөндiру басшысы жеке дара бастық болып табылады, өртке келген барлық өрт күзетi бөлiмшелерi мен берiлген күштер оған бағынады. Ол өрт сөндiрудi ұйымдастыруға, жеке құрамның қауiпсiздiгiне және өрт техникасының сақталуына жауап бередi.
      Өзiнен жоғары тұрған ӨСБ-тiң тапсырмасын орындауда ӨСБ-нiң өрттегi iс-қимылына араласуға ешкiм де құқылы емес.
      103. Өрт сөндiру басшысы:
      - барлау жүргiзуге және өрттегi жағдайды бағалауға, адамдарды құтқаруды жедел ұйымдастырып және оны жеке өзi басқаруға, қолда бар күштер мен құралдарды пайдалана отырып үрейдi болдырмауға.,
      - шешушi бағытты анықтауға, жауынгерлiк iс-қимылдың тәсiлдерi мен әдiстерiн, күштер мен құралдардың қажеттi санын анықтауға.,
      - бөлiмшелерге тапсырма беруге, олардың өзара iс-қимылын ұйымдастыруға және алған қойылған мiндеттердiң орындалуын қамтамасыз етуге.,
      - өрттегi жағдайдың өзгеруiн үнемi бақылауға және тиiстi шешiм қабылдауға.,
      - өрт болған жерге келiсiмен оның сырт көрiнiстерi бойынша БҚОТ-қа немесе ББП-ға ақпарат беруге, шешiм қабылдағаннан және бұйрық бергеннен кейiн өрттiң орны, не жанып жатқандығы (немесе жанғандығы), iс-қимылға қандай күштер мен құралдар енгiзiлгендiгi, өрттiң өршу қаупiнiң бар-жоқтығы, қосымша күштер мен құралдардың қажет болатындығын хабарлауға, бұдан әрi БҚОТ-пен тұрақты байланыс ұстауға, қолданылған шешiмдер туралы және өрттегi жағдай жайында әлсiн-әлсiн хабарлауға;
      - қосымша күштер мен құралдарды бөлшектемей, қайта бiр мезгiлде шақыруға және оларды күтiп алуды ұйымдастыруға;
      - өртке аға бастық келген соң жағдай туралы, өрт сөндiру жөнiнде қабылдаған шешiмдер, өрт орнында қандай күштер мен құралдардың бары, iс-қимылға енгiзгендiгi, қосымша шақырылғандығы туралы мәлiмдеуге;
      - жағдайға байланысты өртте шұғыл штаб ұйымдастыруға және оның тұрағын анықтауға;
      - шұғыл штабқа өзiнiң тұрған орны және оған қабылданған барлық шешiмдер туралы ақпарат беруге;
      - күштер мен құралдардың резервiн құруға, жұмыс iстеушiлердiң демалуына, жылынуына және құрғақ киiм ауыстырып киюiне мүмкiндiк берiп, әлсiн-әлсiн ауыстыруға;
      - бастық құрамындағы адам санынан қауiпсiздiк шараларын сақтауға жауаптыны тағайындауға, қажет болғанда медициналық көмек бекетiн ұйымдастыруға;
      - өртке әртүрлi бағыттағы күштер мен құралдар келген жағдайда тыл бастығына жүрiп-тұру және байланыс құралдары бар көмекшiлердi бөлуге;
      - өрттi сөндiруге тартылған қызметтермен өзара iс-қимылды ұйымдастыруға, объектiдегi инженер-техник қызметкерлерiмен тұрақты байланыс ұстап және объектiнiң нұсқамалары мен нұсқауларын ескере отырып, өрт сөндiрудiң тәсiлi мен құралдары туралы шешiм қабылдауға;
      - өрттiң шығу себебiн анықтау шараларын қолдануға;
      - қасақана өрт қойылған немесе өрттiң басқа себептерi болған жағдайда оның шыққан негiзгi орнын басы артық бұзылудан сақтауға, өртке себеп болған заттарды анықтауға және сақтауға, сондай-ақ өрт туралы акт жасауға қажеттi мәлiметтер жинауға, бұл үшiн мемлекеттiк өрт бақылау және өрт тексеру лабороторияларының қызметкерлерiн тартуға;
      - өрттiң сөнгендiгiне өзiнiң көзiн жеткiзуге, сөндiрiлген өрт орнына бақылаудың қажеттiлiгi мен мерзiмiн анықтауға;
      - басқа жаққа әкету, төгiлген судан сақтау шараларын, милиция қызметкерлерi келгенге дейiн көшiрiлген материалдық құндылықтарды күзету шараларын қолдануға;
      - бөлiмшелер мен өзара iс-қимыл жасаушы қызметкерлердiң өрт орнынан кету ретiн анықтауға мiндеттi.
      104. Өрттi сөндiру үшiн қажеттi қосымша күштер мен құралдарды анықтау кезiнде ӨСБ:
      - шақырылған күштер мен құралдар iс-қимылға енгiзiлгенге дейiн оттың таралуы мүмкiн көлемдi.
      Оқпандарды беру үшiн қажеттi күш шамасын, адамдарды құтқару, үйлердiң конструкцияларын ашу мен бөлшектеу және мүлiктердi басқа жаққа әкету үшiн қажеттi күштiң мөлшерiн;
      - арнайы қызметтердi тартудың қажеттiлiгiн;
      - суды автоинспекциялармен жеткiзудiң немесе суды айдау арқылы жеткiзудi ұйымдастырудың қажеттiлiгiн ескеруi керек.
      105. Өртте күштер мен құралдарды орналастыруда өзгерiстер енгiзiлген жағдайда ӨСБ қайта топтасу туралы шешiм қабылдауы және оны бөлiмше басшыларына жеткiзуi керек, қайта топтасуды кiмге, қайда және қалай жүргiзу керектiгiн көрсетуi тиiс.
      106. Бұйрықтар қысқа, дәл және анық болуы керек. Бұйрықтардың мазмұнына байланысты ӨСБ оны орындаушыларға жеке өзi, шұғыл штаб арқылы немесе байланыс бастықтары және байланысшылар арқылы, сондай-ақ бастықтары және байланысшылар арқылы, сондай-ақ техникалық байланыс құралдарының көмегiмен бередi.
      107. ӨСБ өрттi сөндiру жөнiнде қабылданған шаралардың орындалу дұрыстығын белгiлеуi және әрбiр учаскеде өрттi сөндiруге күштер мен құралдардың жеткiлiктiгiн анықтауы керек.

             Өрттегi шұғыл штаб
      108. Шұғыл штаб құрамына: штаб бастығы және тыл бастығы, сондай-ақ қаланың (елдi мекенiнiң, объектiнiң) және әкiмшiлiктiң өзара iс-қимыл жасаушы қызметтерiнiң өкiлдерi кiредi.
      Iрi, күрделi және ұзақ өртте шұғыл штаб бастығының орынбасарлары тағайындалуы мүмкiн.
      109. Шұғыл штаб:
      - барлық iрi және күрделi өртте;
      - үш және одан да көп жауынгерлiк учаске ұйымдастырылған, сондай-ақ егер күштер мен құралдар жоғары номер бойынша тартылған жағдайда;
      - объектiлердегi өрттi сөндiру кезiнде өрт сөндiру жөнiндегi

iс-қимылды объектiнiң кезекшi инженер-техник қызметкерлерiмен және

әкiмшiлiгiмен келiсу қажет болғанда;

- жағдайға байланысты өрт сөндiру басшысының шешiмi бойынша құрылады.

110. Шұғыл штаб:

- жауынгерлiк учаскелер бойынша келген бөлiмшелердi күтудi,

орналастыруды және бөлудi;

- өрттi сөндiру барысында оны барлауды, жағдайдың өзгергендiгi туралы

өрт сөндiру басшысының мәлiметтерi мен ақпараттарын жинауды;

- штаб столында орналасқан есеп құжаттарын жүргiзудi (қосымша);

- өртте күштер мен құралдар резервiн құруды;

- өрттiң шығу себептерi және келтiрiлген зиян туралы мәлiметтер

жинауды;

- өртте байланысты жолға қоюды;

- егер бұл қажет болғанда өрт орнына жарық берудi;

- ӨСБ-нiң шешiмдерiн, бұйрықтарын орындауды, алға қойылған

мiндеттердiң орындалуына бақылауды;

- қаланың (елдi мекеннiң, объектiнiң) басқа қызметтерiмен өзара

iс-қимылдарын;

- ГДЗС тексеру - өткiзу бекеттерiн және қауiпсiздiк бекеттерiн;

       - ұзақ өрт кезiнде (бес сағаттан артық) тамақтануды, төменгi температурада және құрамның жылынуын және ыстық өтуден қорғауды;
      - өртте жұмыс iстеушi бөлiмшелердi материалдық-техникалық қамтамасыз етудi ұйымдастырады.
      111. Шұғыл штаб күштердi және құралдарды басқару үшiн барынша қолайлы жерге орналасады, штаб столымен және басқа техникалық құралдармен және жабдықтармен қамтамасыз етiледi.
      112. Өрттегi шұғыл штаб орны: күндiз - "штаб" деген жазуы бар қызыл жалаумен, түнде - қызыл шаммен немесе қызыл түстi басқа жарық көрсеткiшiмен белгiленедi.
      113. Өрттегi жұмыс кезiнде ӨСБ, ШБ, ТБ, ЖУБ және байланысшылардың сол бiлегiнде шынтақтан жоғары тұста белгi байламасы болуы керек (* қосымша), жауынгерлiк құрамның өрт дулығаларында айырым белгiлерi болуы керек (* қосымша).

             Өрттегi шұғыл штаб бастығы
      114. Шұғыл штаб бастығы ӨСБ-ға бағынады, оның орынбасары болып табылады, ӨСБ шешiмдерiнiң орындалуын қамтамасыз етедi, шұғыл штабты басқарады және 110-бапта көрсетiлген мiндеттердi штабтың орындауына жауап бередi.
      Өртте шұғыл штаб бастығы:
      - ӨСБ қабылдаған шешiмге сәйкес күштер мен құралдарды орналастыруға;
      - өртте үздiксiз барлауды ұйымдастыру және жауынгерлiк учаске бастықтарынан мәлiметтер алу жолымен жағдайды зерттеуге;
      - қажет болғанда қосымша күштер мен құралдарды шақыруға, ӨСБ бұйрықтарын бөлiмше бастықтарына жеткiзуге;
      - өртте байланысты ұйымдастыруға;
      - ӨСБ-ға барлау нәтижелерi мен жағдай, өрттi сөндiру туралы хабарлап отыруға;
      - кейiнге қалдыруға болмайтын жағдайларда өздiгiнше шешiм қабылдауға және жүзеге асыруға, кейiннен бұл жөнiнде ӨСБ-ге хабарлауға;
      - ӨСБ мен штаб бұйрықтарын орындауға бақылауды жүзеге асыруға;
      - келген бөлiмшелерден резерв құруға;
      - қажет болған жағдайда қаланың (объектiнiң) арнайы қызметтерiн

шақыруға, сөйтiп олармен өзара iс-қимыл ұйымдастыруға;

- БҚОТ-қа өрт туралы мәлiметтердi беруге;

- өрттiң шығу себебi және бөлiмшелердiң жауынгерлiк iс-қимылы туралы

мәлiметтер жинауға;

- тыл бастығы мен байланысшыларды қатыстыра отырып шұғыл штаб

құжаттарын жүргiзуге;

- өртте ұзақ жұмыс iстеу кезiнде жауынгерлiк құрамға тамақ пен

алмастыруды ұйымдастыруға;

- қажет болған жағдайда шұғыл штаб бастығының орынбасарын

тағайындауға

мiндеттi.

Тыл бастығы

       115. Тыл бастығы бастық құрамындағы адамдар санынан тағайындалады және өрттi сөндiру басшысына, шұғыл штаб бастығына бағынады және өрттегi тыл жұмысына жауап бередi.
      Тыл бастығы:
      - су көздерiне барлау жүргiзуге;
      - келген машиналарды күтiп алуға және су мен басқа от сөндiретiн заттарды берудi қамтамасыз ететiн машиналарды су көздерiне орналастыруды ұйымдастыруға;
      - су айдау немесе жеткiзу қажет кезiнде керектi өрт машиналарының саны туралы шұғыл штаб бастығына (ӨСБ) баяндауға;
      - өрт техникасын барынша тиiмдi пайдалануға және өрт болған жерге суды үздiксiз берудi қамтамасыз етуге;
      - өрт машиналарын дер кезiнде жанар және жағар материалдармен жабдықтауға, сондай-ақ қажет болған жағдайда өрт болған жерге арнайы от сөндiретiн заттар мен материалдарды жеткiзудi ұйымдастыруға;
      - шлангi жолдарын күзетудi, сондай-ақ тыл участоктерiнде қалалық көлiктiң қозғалысын реттеу жөнiнде милиция қызметкерлерiмен өзара iс-қимылды қамтамасыз етуге;
      - өрт техникасы жұмысының, от сөндiрушi заттар мен материалдар шығынының есебiн жүргiзуге, шартты белгiлермен және рұқсат етiлетiн қысқартуларды пайдаланып өрт машиналарын су көздерiне орналастырудың және магистаралды шланг жолдарын жүргiзудiң жобасын құруға мiндеттi (* қосымша);
      - сумен жабдықтау (елдi мекендегi, объектiдегi) қызметтерiмен өзара iс-қимылды ұйымдастыруға мiндеттi.
      116. Негiзгi машиналардан басқа судан қорғау, шлангiлiк, жеңiл және жүк автомобилдерi, жанар май құятындар, автомобиль жөндеу шеберханалары, автобустар және тағы басқалары тыл бастығының қарамағына берiледi.
      117. Тылдың жұмысын басқару үшiн бағыттарда тыл бастығының көмекшiлерi тағайындалады.

             Жауынгерлiк учаске (сектор) бастығы
      118. Жауынгерлiк учаске (сектор) бастығы өрт сөндiру басшысына (шұғыл штаб бастығына) бағынады және оның бұйрықтарын орындайды. Ол өзiне тапсырылған жауынгерлiк учаскеде (секторда) оның алдына қойылған мiндеттердiң орындалуына, өртте оған бағынышты жеке құрамның қауiпсiздiгiне, өрт техникасының сақталуына жауап бередi.
      119. Жауынгерлiк учаске бастығы:
      - үздiксiз барлау жүргiзуге және жауынгерлiк учаскедегi жағдай туралы шұғыл штаб бастығына немесе өрттi сөндiру басшысына баяндап отыруға;
      - оған бағынышты бөлiмшелердiң жұмысын басқаруға;
      - оның участогiнде жұмыс iстейтiн бөлiмшелер арасындағы және көршi учаскелердегi бөлiмшелердiң өзара iс-қимылын қамтамасыз етуге;
      - учаскедегi өрттi тездетiп сөндiрудi қамтамасыз ететiн күштер мен құралдарды маневрлеудi және тез қайта топтастыруды қамтамасыз етуге, қабылданған шешiм туралы шұғыл штаб бастығына немесе ӨСБ-ға баяндауға;
      - өртi сөндiру басшысына немесе шұғыл штаб бастығына алға қойылған мiндеттердiң орындалғаны және учаскедегi бөлiмшелердiң жұмысы туралы баяндауға мiндеттi.
      120. Өртте бес және одан да артық жауынгерлiк учаскелер жұмыс iстеген кезде бiрнеше жауынгерлiк учаскелердi бiрiктiретiн секторлар ұйымдастырылуы мүмкiн, сектор бастығын ӨСБ тағайындайды.

             Өртте байланысты ұйымдастыру
      121. Өртте бөлiмшелердi басқаруды, олардың өзара iс-қимылы мен ақпарат берудi қамтамасыз ету үшiн байланыс ұйымдастырылады:
      - басқару байланысы ӨСБ мен бөлiмше командирлерi арасында, ӨСБ мен шұғыл штабпен, тыл бастығымен, жауынгерлiк учаске бастығымен, ал қажет болған жағдайда - өрт автомобильдерiмен (машиналармен) орнатылады. Бұл үшiн радиостанциялар, далалық телефон аппараттары, сөйлесу қондырғылары, мегафондар, дыбыстағыш қондырғылар және басқа техникалық құралдар пайдаланылады;
      - өзара iс-қимыл байланысын жауынгерлiк учаскелер (бөлiмшелер) бастықтары орнатады. Ол жауынгерлiк учаскелер (бөлiмшелер) арасындағы өзара iс-қимылды қамтамасыз етедi.
      Өзара iс-қимыл байланысы үшiн радиостанциялар, далалық телефондар, сөйлесу қондырғылары және байланысшылар пайдаланылады:
      - ақпарат байланысы ӨСБ, шұғыл штаб пен БҚОТ немесе ББП арасында радио, телефон арқылы орнатылады.
      Бұл байланыс БҚОТ-пен немесе ББП-мен өрттегi және оған бара жатқан бөлiмшелердiң жағдай туралы және өрттi сөндiру барысы, қосымша күштер мен құралдарды шақыру туралы өзара ақпараттар, сондай-ақ ӨСБ-нiң су жүргiзу, газ апаты, энергетика, медицина және басқа қызметкерге талаптарын жеткiзудi қамтамасыз етуге тиiс.

Өртте радиобайланыс құралдарын пайдаланған кезде ӨСБ барлық

операторлардың радио алмасу ережесiн сақтауын қамтамасыз етуге мiндеттi.

Шұғыл штабтың жұмысы үшiн абоненттiң телефон жүйесi номерiн

пайдаланған кезде абоненттiң телефон аппаратын өшiру қажет.

IV тарау

ЖАУЫНГЕРЛIК IС-ҚИМЫЛ КЕЗIНДЕ ӨРТ КҮЗЕТI

БӨЛIМШЕЛЕР ЖЕКЕ ҚҰРАМЫНЫҢ МIНДЕТТЕРI

Өрт сөндiрушiнiң (аға өрт сөндiрушiнiң) мiндеттерi

122. Өрт сөндiру кезiнде өрт сөндiрушi:

- өзiнiң жауынгерлiк мiндетiн бiлуге, сондай-ақ бөлiмше тапсырмасын

бiлуге;

- командирлердiң және бастықтардың командалары мен бұйрықтарын

сөзсiз, нақты және дер кезiнде орындауға;

- командирдiң рұқсатынсыз өз полициясын тастап кетпеуге;

- өз бөлiмшесiнiң командирiмен және өрт сөндiрушiлермен байланыс

ұстауға;

- жауынгерлiк тапсырманы орындау кезiнде инициатива мен тапқырлық

танытуға;

- адамдардың өмiрiне қауiптi байқаған жағдайда оларды ескертуге,

құтқару шараларын қолдануға, ол жөнiнде бөлiмше командирiне баяндауға;

- Зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсетуге;

- өрт-техникалық құралдарының түзулiгiн бақылап отыруға және оларды

ұқыпты ұстауға;

- техника қауiпсiздiгi ережелерiн сақтауға;

- жұмыс бiткен соң берiлген өрт-техникалық жарақтарын тексеруге,

нәтижесiн бөлiмше командирiне баяндауға мiндеттi.

123. Барлау құрамына кiретiн өрт сөндiрушi:

- қажеттi жабдықтарды және ӨТҚ-ны өзiмен бiрге алып жүруге;

- барлау жүргiзушiден көз жазбауға;

- төңiректi ұқыпты бақылап отыруға;

       - қауiптi жағдайдағы адамдарды байқаған кезде, жайларда және үй конструкцияларының қуыстарында от немесе түтiн пайда болғанда барлауды басқарушыға жедел баяндауға мiндеттi.
      124. Адамдарды құтқару кезiнде өрт сөндiрушi:
      - командир көрсеткен құтқару тәсiлiне қажеттi өрт-техникалық жарақтарын өзiмен алып жүруге;
      - жайға кiрген кезде құтқарылушыларға көмек көрсететiндiгi туралы хабарлауға;
      - командир көрсеткен жағдайда құтқарудың ең қауiпсiз тәсiлi мен қысқа жолын таңдауға;
      - құтқарылушыны от пен түтiннiң әсерiнен қорғаудың шараларын қолданып, жоғары температура мен қалың түтiн аймағынан тек айрықша жағдайларда ғана құтқарушымен бiрге өтуге мiндеттi.
      125. Шланг жолдарын жүргiзу кезiнде өрт сөндiрушi:
      - оқпаншылар позициясына барынша қолайлы және қысқа жолды таңдауға;
      - шлангыларды өткiр немесе жанып жатқан заттардың, сондай-ақ күйдiретiн заттар төгiлген жерлер арқылы салмауға, егер басқадай жолы болмаған кезде шлангыларды жүргiзгенде қолдағы бар материалдардан төсенiш салуға және зақымданудан оларды қорғау үшiн басқа құралдарды пайдалануға;
      - Шланг жолдарымен үйлердiң өтетiн жерлерi мен сатыларын бекiтпеуге, шланг жолдарын саты торларында көбiне марштардың аралығынан салуға;
      - шланг жолдарын көшенiң, жолдың, ауланың шетiнен, мүмкiндiгiнше

жолдың жүрмейтiн бөлiгiне, ал темiржол полотносында рельстердiң астынан

салуға;

- жолдың (көшенiң) жүретiн бөлiгiне салынған шлангыларды шланг

көпiршелерiмен қорғауға;

- тарамдардың жолдың жүретiн бөлiгiне орнатпауға, шлангылардың

ширатылуына және бүгiлуiне, жалғанатын жерлерiнiң жолдың қатты бетiне

сығылуынан,сондай-ақ кедергiлердiң үстiнен салынған кезде шлангыларды күрт

бүгiлуден сақтауға;

- жоғарыға жүргiзiлетiн шланг жолдарын шланг ұстағыштармен бекiтуге;

- оқпаншының қозғалуы үшiн және оқпанмен маневрдi қамтамасыз ету үшiн

қажеттi мөлшердегi шланг қоры болуға;

- қажет болғанда шланг жолдарын оқпан тұсынан ұзартуға;

- әдеттегiдей, жайлардың iшiнде резиналы шлангыларды пайдалануға;

- автосатыда шланг жолдарын басқыштар аралығында оны шланг

ұстағыштармен бекiтiп орналастыруға мiндеттi.

126. Материалдық құндылықтарды басқа орынға көшiру кезiнде өрт

сөндiрушi:

- командир көрсеткен басқа орынға көшiру ретiн сақтауға;

- басқа орынға көшiрiлетiн материалдық құндылықтарға ұқыппен қарауға

және олардың сақталу шараларын қолдануға;

- басқа орынға көшiру жолдарын бекiтпеуге мiндеттi.

127. Оқпанмен жұмыс кезiнде өрт сөндiрушi:

- шланг жолдарының қажеттi қорын жасап, жану орнына мүмкiндiгiнше

жақын келуге;

       - барынша өрши жанған жерге, түтiнге емес, жану байқалған конструкциялар мен заттарға су ағынын бағыттап, оқпанмен алға жылжуға;
      - су ағынын оттың таралуына қарсы, бiрiншi кезекте конструкциялардың жану немесе берiктiгi өзгерген жағдайда қызу бүкiл конструкцияның немесе құрылыстың бiр бөлiгiнiң құлауын туғызуы мүмкiн бөлiктерiне бағыттауға;
      - тiк жерлердегi отты өшiру кезiнде су ағынын жоғарыдан төмен бағыттауға;
      - жану өшiрiлгеннен кейiн оқпанды жабуға немесе сыртқа шығаруға;
      - позицияны ауыстыру кезiнде су берудi уақытша тоқтатуға немесе оқпанды төмен қаратып ауыстыруға;
      - биiктiк сақтық құралдарын қолдануға;
      - сатыларда тек қарабинмен бекiтiлгеннен кейiн ғана оқпандармен жұмыс iстеуге;
      - су берiлу тоқтағаннан кейiн де оқпанды қараусыз қалдырмауға;
      - егер техника қауiпсiздiгiнiң барлық талаптары орындалмаса кернеуде тұрған электр сымдарына су ағынын бағыттамауға және тиiспеуге;
      - оңай сынатын немесе шыны ыдыстары бар кездегi жануарларды суды шашырата себу арқылы немесе көбiкпен сөндiруге;
      - жеңiл жанатын және жанатын сұйықтары бар ыдыстарды, сығымдалған газы бар баллондарды, қысымда тұрған қондырғыларды және аппараттарды жылу әсерiнен сақтауға, қызған жердi бiрқалыпты салқындата отырып қорғауға;
      - үйдiң жеке бөлiктерiнiң немесе құрылыстың от қауiп төндiрген конструкцияларына су ағынын бағыттап, жылу әсерiнен қорғауға;
      - көбiк беретiн жерге су ағынын бағыттамауға мiндеттi.
      128. Үйдiң конструкциясын ашу мен бөлшектеу кезiнде өрт сөндiрушi:
      - бөлiмшше командирi көрсеткен шекте жұмыс атқаруға;
      - механикаландырылған өрт құралдарын пайдалануға;
      - өшiру құралдары дайын болғаннан кейiн жану ошағын сөндiру үшiн конструкцияларды ашуға;
      - ашу және бөлшектеу жұмыстарын үйге, құралдарға және материалдық құндылықтарға барынша аз зияндармен атқаруға;
      - олардағы құбыр өткiзгiштер мен арматуралардың, сондай-ақ байланыс және электр жүйелерiнiң зақымдануына жол бермеуге;
      - бөлшектелген конструкцияларды командирдiң рұқсатымен, сақтық шараларын қолдана отырып жоғарыдан тастауға;
      - биiк тiк құрылыстардың, конструкциялардың (металл құбырлардың, антенналық қондырғылардың және т.б.) құлауынан сақтану үшiн олардың бекiтiлген жерiнiң зақымдануына (тарту, керме, тiрек және т.б.) жол бермеуге;
      - түтiн мұржаларын, тiреулер немесе үй бөлiктерiн қауiптi аймақтан адамдар мен техниканы әкеткеннен кейiн ӨСБ-ның тура басшылығымен құлатуға;
      - есiктер мен терезелердi мүмкiндiгiнше зақымдамай ашуға мiндеттi.
      129. су беретiн өрт сөндiрушi:
      - су көздерiнiң орналасқан жерлерiн және оларды таба бiлу;
      - шланг көпiршелерiмен немесе басқа да заттармен қорғалмаған шлангiлерден көлiктердi өткiзбеуге;
      - магистральдық шланг жолдарының қалыпты жағдайын қадағалауға залалданған орынды белгiлеп залалданған шлангыларға қысқыштарды орнатуға немесе iстен шыққан шлангiлердi ауыстыруға;
      - жұмыс шлангілерi жолдарына судың берiлуiн реттеуге;
      - жүргiзушiмен және оқпаншымен байланыс ұстауға;
      - қосымша шақырумен келген күштердi күтiп алу туралы бұйрық алысымен олардың жақын жердегi су көздерiне орналасуын және оларға ӨСБ өкiмiмен жеткiзудi қамтамасыз етуге мiндеттi.
      130. Өрт сөндiрушi - байланысшы:
      - командирдiң бұйрығын алысымен және анықтасымен оларды дер кезiнде бұрмалаусыз жеткiзуге;
      - ауызша бұйрықтарды тез, дұрыс және белгiлеген жерге жеткiзуге, содан кейiн бастыққа шапшаң қайтып келiп, бұйрықтың жеткiзiлгендiгi туралы мәлiмдеуге;
      - өрттегi шұғыл штабпен, БҚОТ (ББП) пен радио, телефон арқылы немесе

өрт белгiсiн бiлдiрушiмен тұрақты байланыс орнатуға және ұстауға;

- өзiмен бiрге алып жүретiн радиостанциясы, телефон анықтамалары,

шақыру тiзiмдерi, таза қағазды блокноты, қаламы, электр шамы болуы

мiндеттi.

131. Өрт сөндiрушi - бақылаушы сөндiрiлген өрт орнында:

- өрт сөндiрiлген бүкiл аймақты бақылауға, жану ошағын байқаған кезде

ол туралы өрт бөлiмiне хабарлауға және оны өшiруге кiрiсуге;

- күзет кезекшiсiмен әлсiн-әлсiн байланыс ұстауға, оған күзеткен

учаскесiндегi жағдай туралы хабарлап отыруға;

- өз бастығының бұйрығынсыз күзететiн учаскесiн тастап кетпеуге;

- кету туралы рұқсат алғаннан кейiн объект әкiмшiлiгiн ескертуге

мiндеттi.

Өрт автомобилiн жүргiзушiсiнiң мiндеттерi

132. Өрт автомобилiнiң жүргiзушiсi:

- автомобильге жеке құрамды отырғызуды және өрт-техникалық жарақтарын

орыналастыруды бiлуге және тәртiбiн сақтауға;

- жол қозғалысы ережесiн және өрт автомобилiн пайдалану жөнiндегi

нұсқауды қатаң сақтауға;

- өрт кенет өршiген кезде автомобильдi қауiпсiз орынға әкете

алатындай етiп орналастыруға;

       - оның жүйелерiнiң, механизмдерiнiң және агрегаттарының үздiксiз жұмысын қамтамасыз етiп, автомобильдiң қасынан кетпеуге, бөлiмше командирiнiң бұйрықтары мен белгiлерiн үнемi қадағалап және оларды тез орындап отыруға;
      - радиостанцияда жұмыс iстеудi, радио алмасудың тәртiбiн бiлуге және сақтауға;
      - от сөндiрушi заттардың тоқтаусыз берiлуiн қамтамасыз етуге;
      - шланг жолдарына су берген кезде оның қысымын бiртiндеп көтеруге және оны бастықтың бұйрығына сәйкес ұстап тұруға;
      - төменгi температурада су сорғыштың жұмысын тоқтатпауға;
      - жанармайдың және от сөндiретiн заттардың шығынын бақылап және оларды толықтырудың қажеттiгi туралы дер кезiнде баяндап отыруға;
      - автомобиль механизмдерiнiң қалыпты жұмысы бұзылған жағдайда бастыққа мәлiмдеу, сонымен бiрге бұзылған жерiн анықтау және оларды жөндеу жөнiндегi шараларды қолдануға;
      - өртте автомобильге техникалық қызмет көрсету жөнiндегi жұмыстарды атқаруға мiндеттi.
      133. Автосатыда немесе автокөтергiште жұмыс iстеген кезде жүргiзушi:
      - жол үстiнде және әсiресе, бұрылыстарда, көпiр және биiк қақпалардың астынан өткен кезде автосатының немесе автокөтергiштiң көлемiн ескеруге;
      - автосатыны (автокөтергiштi) жылжытуға орнатқан кезде автомобиль доңғалағын қатты отырып орнатуға;
      - автомобильдi сатының немесе көтергiш жебенiң маневрленуiнiң қамтамасыз етiлуiн және барынша созылуын ескере отырып орнатуға;
      - сатының бүгiлетiн жерiнде немесе автокөтергiштiң бесiгiнде бiр мезгiлде болатын адамдардың барынша рұқсат етiлетiн санын қатаң бақылап отыруға;
      - өрт дулығасымен және қажет болғанда оқшаулаушы противогазбен жұмыс iстеуге мiндеттi.

             Бөлiмше командирiнiң мiндеттерi
      134. Бөлiмше командирi бөлiмшенiң жеке құрамының төтенше бастығы болып табылады және оның iс-қимылына жауап бередi. Ол бөлiмшенiң жауынгерлiк жұмысын басқарады.
      135. Бөлiмше командирi:
      - өрт орнына келiсiмен өрттi сөндiруге аға бастық келгенге дейiн бiрiншi болып басқарады. Басқа жағдайларда, бұл ретте жетонын (* қосымша) тапсырып, ӨСБ-ға хабарлауға және одан әрi оның бұйрығын орындауға;
      - өз бөлiмшесiнiң және күзеттiң жауынгерлiк тапсырмасын бiлуге, оны әрбiр өрт сөндiрушiге жеткiзуге;
      - жауынгерлiк расчеттiң өзара iс-қимылын қамтамасыз етуге;
      - өрт сөндiрушiлердiң бұйрықтарды, командаларды және белгiлердi дұрыс және нақты орындауын қамтамасыз етуге;
      - бөлiмшенiң жеке құрамының техника қауiпсiздiгiнiң ережесiн сақтауын бақылауға;
      - өзi бағынышты бастықпен байланыс ұстауға, оған мезгiлiмен жұмыс участогiндегi жағдайдың өзгергендiгi туралы баяндап отыруға;
      - өрт техникасының тиiмдi жұмысын қамтамасыз етуге;
      - өрт сөндiретiн автомобильдi от сөндiретiн заттармен және жанар-жағар материалдармен дер кезiнде толтырып отыруды қамтамасыз етуге;
      - радиостанцияда жұмыс iстеудi, радиоалмасудың ережесiн бiлуге және сақтауға мiндеттi.
      136. Жауынгерлiк қанат жаю кезiнде:
      - қанат жаюды аса қысқа мерзiмде қамтамасыз етуi;
      - бөлiмшенiң жеке құрамына су көзiн, шланг жолдарын жүргiзудiң бағыты мен тәсiлдерiн, жолдарда ең аз шлангiлер санын пайдалануды ескере отырып, тарамдарды қондыру орнын, оқпандардың саны мен түрлерiн және оқпаншылардың позициясын, өрт сатыларын орнату орындарын көрсетуi;
      - өрт сатыларын орналастырудың дұрыстығын қадағалауы;
      - өртте өзi бағынатын бастыққа жауынгерлiк қанат жаюдың орындалғандығы туралы баяндауы қажет.
      137. Конструкцияларды ашу және бөлшектеу жұмыстарын атқарған кезде:
      - қажеттi өрт құралдары бар өрт сөндiрушiлердiң қажеттi санын белгiлеуi, жүргiзетiн жұмыстың мақсатын, ашу және бөлшектеудiң көлемi мен орнын көрсетуi;
      - егер конструкцияны ашу және бөлшектеу бiр бөлiмшенiң күшiмен жүргiзiлсе, өрт сөндiрушiлерге әртүрлi материалдарды орналастыру үшiн орындарды көрсетуi... төменде (тастау орнында) күзетшi қоюы;
      - конструкцияларды ашу мен бөлшектеудiң тәртiбiн орындауды және

жабдықтарға және материалдарға ұқыппен қарауды қамтамасыз етуi;

- жұмыс орнына жақын жердегi электр сымдарын және электр құралдарын

тоқтан ажыратудың, газ өткiзгiштердi өшiрудiң, сондай-ақ конструкцияның

құлауына қарсы шараларды қолданып, жұмысты қауiпсiз қамтамасыз етуi;

- конструкция негiзiн қадағалап және олардың зақымдануына жол бермеуi

керек.

138. Материалдық құндылықтарды басқа жаққа әкету тапсырмасын орындау

кезiнде:

- өрт сөндiрушiлерге әкетудiң кезегiн, материалдық құндылықтарды

орналастырудың орны мен жолдарын көрсетуi;

- әкетiлген материалдық құндылықтарға ұқыпты қарауды және сақталуды

бақылауы қажет.

139. Бөлiмшелердi қарсы алу және орналастыру жөнiндегi тыл бастығының

тапсырмасын орындау кезiнде:

- бөлiмшенi қарсы алуы, өрт машиналары орналастырылуға тиiс су

көздерiн көрсетуi, бөлiмшелер басшыларына ӨСБ (шұғыл штаб бастығы, тыл

бастығы) бұйрықтарын жеткiзуi және шұғыл штабтың орналасқан орнын көрсетуi

керек.

140. "Тоқтат" командасы немесе белгiсi болғанда:

- бөлiмшенiң жеке құрамының адам санын тексеруi;

- өрт - техникалық қаруларының санын тексеруi, автоцистернаны сумен

толтыруды қамтамасыз етуi;

- өртте бөлiмше командирi бағынышты болған бастыққа бөлiмшенiң

қайтуға әзiрлiгi туралы баяндауы керек.

141. Өрт сөндiрiлген жерде бөлiмшемен қызмет атқарған кезде:

- өрт орнына үздiксiз бақылау ұйымдастыруы;

- өрт сөндiру құралдарын үнемi әзiрлiкте ұстауы;

- жану ошағын байқағанда, бұл туралы өрт бөлiмiне хабарлап және

оларды өшiрудiң шараларын қолдануы;

       - бөлiмше оның құрамына кiретiн күзет бастығының бұйрығы бойынша өрт бөлiмiне қайтаруы, бөлiмшенiң кетуi туралы объект әкiмшiлiгiн хабардар етуi және одан әрi бақылау жүргiзудi жалғастыруы керек.
      142. Бөлiмше өрт бөлiмiне келгеннен кейiн бөлiмше командирi:
      - автомобиль және өрт-техникалық қаруларын жауынгерлiк әзiрлiкке жедел келтiрудi қамтамасыз етуге, бұл туралы күзет бастығына баяндауға;
      - өрттi сөндiруге қатысқан бөлiмшенiң жеке құрамының жауынгерлiк киiмдерiн кептiрудiң немесе айырбастаудың шараларын қолдануға мiндеттi.

             Күзет бастығының мiндеттерi
      143. Күзет бастығы күзеттiң жауынгерлiк жұмысына басшылық жасайды, алға қойылған жауынгерлiк тапсырманың орындалуына, өрт техникасының, өрт-техникалық қаруларының сақталуына жауап бередi.

      (Құжаттың 144-тарауы болмағандықтан, орысша мәтінді ұсынамыз)

      144. По прибытии караула к месту вызова первым начальник караула как руководитель тушения пожара руководствуется статьями 102-107 настоящего Устава, а по дополнительному вызову обязан доложить РТП (в оперативный штаб), сдать жетон, получить задание и обеспечить его выполнение.
      145. Шақыру орнына баратын жол үстiнде күзет бастығы:
      - қозғалыстың қысқа маршрутын анықтап және жүргiзушiлердiң жол қозғалысы ережелерi талабын орындауын бақылауға;
      - өрт сөндiрудiң шұғыл құжаттарымен танысуға;
      - радиостанция арқылы өрт орнынан, БҚОТ және ББП-дан ақпараттарды үнемi тыңдап отыруға;
      - жол бойында мәжбүр болған тоқтау кезiнде осы жарғының 20-бабын басшылыққа алуға мiндеттi.
      146. Құтқару жұмыстарын жүргiзу кезiнде күзет бастығы:
      - қауiп төнген адамдарға тез арада көмек көрсету үшiн күзет күштерi мен құралдарын бөлуге;
      - бөлiмше командирлерiне адамдарды құтқарудың жолдары мен тәсiлдерiн көрсетуге;
      - адамдарды құтқарумен бiрге құтқару жөнiндегi жұмыстармен айналаспайтын жеке құрамды бөлiп, өрт сөндiру жұмыстарын ұйымдастыруға мiндеттi.
      147. Әскери қанат жаю кезiнде:
      - қажеттi күштер мен құралдарды iс-қимылға дер кезiнде енгiзудi ескере отырып, әрбiр бөлiмшенiң мiндетiн анықтауы керек.
      148. Оқпандарды беру кезiнде:
      - лафеттi оқпан жұмысына басшылық ететiн бөлiмше командирiн тағайындауы;
      - лафеттi оқпанға екi автомобильден су берген кезде жүргiзушiлер арасында байланысты ұйымдастыруы;
      - көбiк немесе ұнтақ оқпандарын берген кезде өрт ошағына көбiктi немесе ұнтақты берудiң тәсiлiн анықтауы және үлкен шығында оқпанның жұмысына басшылық ету үшiн бөлiмше командирiн тағайындауы;
      - көбiк немесе ұнтақты бергеннен кейiн жанудың шағын ошақтарын сөндiру (конструкцияны салқындату) үшiн су оқпандарын дайындауы керек.
      149. Конструкцияны ашу мен бөлшектеу жұмыстарын жүргiзу кезiнде:
      - бөлiмшелер арасында жұмыс учаскелер бөледi, оларды сөндiру құралдарымен қамтамасыз етедi, ашу және бөлшектеу көлемi мен шекарасын, мақсатын және материалдарды орналастыру үшiн орындарды көрсетiп, жұмысты жүргiзуге бөлiмше командирлерiне бұйрық бередi.
      150. Материалдық құндылықтарды басқа орынға әкетудi ұйымдастыру кезiнде:
      - әкетудi өрттi сөндiрумен қатар жүргiзуге;
      - әкетудiң кезегi мен жолдарын көрсетiп, оны басқаратын бөлiмше

командирiн тағайындауға, сондай-ақ әкетiлген материалдық құндылықтарды

орналастыру мен олардың сақталуын қамтамасыз етуге мiндеттi.

151. Жануарларды әкету кезiнде:

- жануарларға төнген қауiптiң сипатын, олардың түрiн, санын, тұрақ

орнының, әкету жолының жағдайын белгiлеуге;

- әкету тәсiлi мен орнын анықтауға;

- түтiнмен күрес жөнiндегi шараларды қолдануға;

- әкетуге қызмет етушi адамдарды және ерiктi өрт дружиналары

мүшелерiн тартуға;

- жануарларды қауiпсiз әкету үшiн барлық шығатын жерлердi және

сонымен бiрге өрттi өшiру үшiн оқпандар берудi пайдалануға мiндеттi.

152. Өрт бөлiмiне оралған соң жеке құрамның және өрт техникасының

жедел жауынгерлiк әзiрлiкке келтiрiлуiн қамтамасыз етедi. БҚОТ-қа күзеттiң

жолға шығуға әзiрлiгi туралы хабарлайды.

II-бөлiм

ӨРТТI СӨНДIРУ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI

I-тарау

ҚОЛАЙСЫЗ ЖАҒДАЙЛАРДА ӨРТТI ӨШIРУ

Су жетпеген кезде, төменгi температура жағдайында

қатты жел кезiнде өрттi өшiру

153. Су жетiспеген кезде ӨСБ:

       - конструкцияларды бөлшектеу және қажеттi бөлiп тастау арқылы басқа участоктердегi өрттi өшiрудi қамтамасыз етiп, оқпанды тек шешушi бағытқа ғана берудi ұйымдастыруға;
      - су қорларын (артезиан бұрғылауын, қазандарды, шұңқырларды, құдықтарды, су жиналатын жерлердi және т.б.) анықтау үшiн су көздерiне қосымша барлау жасауға;
      - өршiген өрттердi сөндiруде су соратын станциялардың теңiз және өзен кемелерiнiң, өрт поездарының, сондай-ақ өрт машиналарының су сорғыштарымен айдауды және осы мақсатқа ыңғайланған техникалардың көмегiмен су берудi ұйымдастыруға;
      - егер магистралдық шлангi жолдарымен (шлангiлердiң, техниканың, өрт машиналарының, су көздерiнiң болмауы) су беру мүмкiн болмаған жағдайда, су тасуды автоцистерналармен, бензин таситын, су шашатын және басқа машиналарды ұйымдастыруға, оқпандардың үздiксiз iс-қимылын судың тасып жеткiзiлетiн қорларымен қамтамасыз ететiн оқпандар санын қолдануға;
      - техникаға су толтыратын бекет ұйымдастыруға және оның үздiксiз жұмыс iстеуiне жауап беретiн адамды тағайындауға;
      - шағын сыйымдылықты су қоймаларын толтыруды ұйымдастыруға;
      - егер су қоймасындағы судың деңгейi өрт машинасының су сорғышының тарту мүмкiндiгiнен тым биiкте болса немесе су қоймаларына жақын келуге мүмкiндiк болмаған жағдайда суды өрт гидроэлеваторларының, мотопомпалардың және басқа құралдардың көмегiмен алуды ұйымдастыруға;
      - үлкен, күрделi және ұзаққа созылған өрттердi сөндiру кезiнде уақытша өрт су қоймалары құрылысын ұйымдастыруға;
      - суды үнемдi шығындауды қамтамасыз ете отырып, кiшi көлемдi ұшы бар оқпандарды беруге, себетiн оқпан жапқыштарды, ылғалдаушыларды және көбiктi пайдалануға;
      - су құбырында қысым аз болған жағдайда оны көтерудiң шарасын қолдануға, өрт гидранттарынан суды қатты соратын өрт жолдары немесе гидрант құдықтар арқылы алуға;
      - егер өрт орнында су көзi және су әкелетiн жер мен зат болмаған жағдайда конструкцияларды бөлшектеу, үйдiң жекелеген конструкцияларын немесе үй мен құрылысты бұзып, жанған заттарды аулаққа әкету арқылы оттың таралуын болдырмайтын жұмысты ұйымдастыруға, қыста жанған конструкциялар мен материалдарды қармен жабуды ұйымдастыруға мiндеттi.
      154. Төменгi температура жағдайында өрт сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - ашық өртте және су көлемi жеткiлiктi болған кезде көп шығынды өрт оқпандардың пайдалануға, жабатын оқпандар мен шашатын оқпандарды пайдаланылуға жол бермеуге;
      - жолдарға резинке аралас үлкен көлемдi шлангiлердi салуға, шлангi тарамдарын мүмкiндiгiнше үйдiң iшiне орнатуға, ал орнату кезiнде оларды жылы жабуға;
      - шлангiлердiң қосылған жерлерiн қармен жабуға;
      - су қоймаларынан немесе өрт гидранттарынан су берген кезде су сорғыштан судың ең алдымен бос патрубоққа беруге және тек қана су сорғыштың тұрақты жұмысы кезiнде ғана суды шлангi жолдарына беруге;
      - су шығыны азайған жағдайда двигательдiң айналым санын арттырып, суды су сорғышта қыздыруға;
      - өрт оқпандары мен шлангi тарамдарының жабылып қалуын, су сорғыштардың өшiп қалуын болдырмауға;
      - өрт шлангiлерiн айырбастау және жинау, жолдарды ұзарту кезiнде су берудi тоқтатпауға, көрсетiлген жұмыстарды қысымды азайтып, бұл мақсат үшiн жеке құрамның мүмкiн болғанша көбiрек санын тартып, аталған жұмысты оқпан жағынан бастап жүргiзуге;
      - ыстық су алатын орынды анықтауға және қажет болғанда онымен цистернаны толтыруға;
      - қатып қалған шлангiлердi бүгiлген жерлерiнен және қосылған жерлерiнен ыстық сумен, бумен немесе қыздырылған газбен жылытуға, қатып қалған қосушы ұштарды (тарамдарды және оқпандарды) жекелеген жағдайларда қыздыру шамдарымен немесе алаулармен жылытуға болады;
      - өрт сатыларына және оларға жақын жерде шлангi жолдарын бекiтпеуге, сатыларға су төкпеуге;
      - саты торларына суды ағызбауға мiндеттi.
      155. Қатты желде өрт сөндiру кезiнде ӨТБ:
      - сөндiрудi күштi су ағымымен жүргiзуге;
      - жанған объектiнi екi шетiнен бастап өне бойына су ағынымен аса қысқа мерзiмді қамтуды қамтамасыз етуге;
      - жаңа өрт ошақтарын сөндiру үшiн күштер мен құралдар резервiн құруға;
      - бекет қою және бақылаушылар жiберу арқылы, оларға қажеттi күштер мен құралдар берiп, жел ығына орналасқан объектiлерге бақылауды және қорғауды ұйымдастыруға;
      - айырықша қауiптi жағдайларда өрттiң негiзгi таралу жолдарында жекелеген құрылыстар мен үйлердi бұзуға дейiн барып, өртке қарсы бөлiп тастау орнын жасауға мiндеттi.

             Жарылатын заттар болған кезде өрттi өшiру
      156. Объектiде жарылатын заттар (ЖЗ) болғанда өрттердi сөндiрген кезде:
      - үйдiң немесе оның жекелеген бөлiктерiнiң бұзылуы, жанған объектiге және су көздерiне жолдар мен кiретiн жолдардың жабылып қалуы және сыртқы су құбырларының, сөндiру тұрақты құралдарының, технологиялық жабдықтардың бұзылуы немесе зақымдану;
      - өртте жұмыс iстеушiлердiң жарықшақтармен конструкциялардың сынықтарымен және толқын екпiнiмен зақымдануы, сондай-ақ жанудың және қопарылыстың улы өнiмдерiмен күюi немесе улануы мүмкiн.
      157. Жарылатын заттары бар объектiдегi өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - өрт сөндiрудiң шұғыл штабын құруға;
      - объект мамандарымен бiрге қопарылыс қаупiн, жарылатын заттардың тұрған орны мен көлемiн анықтауға, сондай-ақ оларды басқа жаққа әкетудiң тәсiлдерiн белгiлеуге, технологиялық жабдықтардың және өрт сөндiру қондырғыларының жағдайын анықтауға;
      - қауiптi аймақта жұмыс iстейтiндердi тез хабарландыру үшiн бiрегей дабыл белгiлеуге және ол туралы жеке құрамды хабарлауға;
      - "А" және лафеттi оқпанды жарылатын заттардың шоғырланған ағын тербеуi әсерiне сезiмдiлiк дәрежесiн ескере отырып, iске қосуға, жарылатын зат бiр қалыпты жанғанда, сондай-ақ олар ерiген (балқыған) жағдайда көбiктi, шашыраған суды қолдануға;
      - жоғары температурының әсерiнен оларға қауiп төнгенде, сөндiрумен қатар технологиялық аппараттарды салқындатуды жүргiзуге, ал мүмкiн болған жағдайда жанатын заттарды басқа орынға әкетуге;
      - жарылатын заттарды басқа орынға әкету кезiнде, конструкцияларды ашуда және бөлшектеуде механикалық әсердiң нәтижесiнде жарылыс туғызбау үшiн сақтық жасауға;
      - мүмкiндiгiнше қорғаныс әскери-техникаларын пайдаланып шлангы жолдарын үйлер мен құрылыстардың бұрыштарына қарай жүргiзуге;
      - жанатын қатты заттар жабық аппаратта жанған кезде оларды тездетiп салқындатудың, саңылау ашудың және аппараттың iшiне от сөндiретiн заттарды берудiң шараларын қолдануға;
      - мүмкiн болатын зақымдану аймағынан тыс жердегi су көздерiнен күштер мен құралдардың қанат жаюының резервтi нұсқасын көздеу;
      - әртүрлi қорғаныстарды (құлаған жерлердi, капунерлердi, туннельдердi) пайдаланып, жеке құрам мен өрт машиналарын жарылыс толқынынан, конструкциялардың ұшқан жарықшақтарынан және сынықтардан сақтауды көздеуге;
      - төңiректегi қойма құрылыстарына және жайларға барлау және бақылау жүргiзуге, жарылыс кезiнде жанжаққа ұшатын үйдiң жанған бөлiктерi мен материалдарынан болатын жаңа өрт ошақтарын сөндiру үшiн сөндiру құралдары бар күзетшiлер қоюға мiндеттi.

             Радиоактивтi заттарды бар объектiлердегi
                          өрттi сөндiру
      158. Радиоактивтi заттары бар объектiлердегi өрт кезiнде:
      - радиацияның қауiптi деңгейiнiң тууы;
      - радиоактивтi аэрозолдар жану өнiмдерiмен бiрге ағын тарту желдеткiштерi, конвекциондық ағындар, технологиялық және басқа ойықтар арқылы тез таралуы, сондай-ақ радиоактивтiк сұйықтар мен ертiндiлердiң ағуы;
      - жеке құрамның радиоактивтi сәуле алуы, жауынгерлiк киiм-кешектiң, өрт техникасының радиоактивтi заттармен ластануы;
      - оттың жанған полимерлiк материалдармен, желдеткiш - ауа тартқыштармен, сүзгiлермен, радиоактивтi заттардың механикалық өңдеу қалдықтарымен тез таралуы.
      Жанудың радиоактивтi және улы жану өнiмдерiмен қатты түтiнденуi;
      - тұрақты радиобайланыстың бұзылуы мүмкiн.
      159. Радиоактивтi заттары бар объектiлердегi өрттi өшiру кезiнде ӨСБ:
      - объект және дозиметриялық бақылау қызметiнiң мамандарымен бiрге өрттi сөндiру жөнiндегi жеке құрамның жұмысы кезiнде мүмкiн болатын радиацияның деңгейi мен түрiн анықтауға, радиоактивтi залалданудың шекарасы мен оның таралу жолдарын анықтауға, кәсiпорын басшысының (бас инженерiнiң) жеке құрамды объектiге жiберу туралы жазбаша рұқсатын алғаннан кейiн өрттi өшiруге кiрiсуге;
      - өрттiң көлемi мен жұмыс iстейтiн бөлiмшелердiң санына қарамастан құрамына объектiнiң және дозиметриялық бақылау қызметiнiң мамандарын енгiзiп, өрт сөндiрудiң жағдайы және консультациясы мәселелерiн шұғыл анықтау үшiн шұғыл штаб құруға;
      - от сөндiрушi заттарды объектiнiң инженер-техник қызметкерлерiнiң келiсiм бойынша таңдап алуға;
      - ионданатын сәуле шығаратын радиоактивтi заттары мен көздерi бар ашық технологиялық қондырғыларды жел жақ бетiнен өшiрудi қамтамасыз етуге;
      - радиоактивтi аэрозолдардың таралу аймағын тарылту үшiн шашыранды су ағындарын пайдалануға, әкiмшiлiктiң келiсiмi бойынша желдеткiш жүйелерiн және басқа құралдарды iске қосуға;
      - объект әкiмшiлiгi арқылы жеке құрамды санитарлық тазалауды және медициналық көмек, дозиметриялық бақылау, дезактивация бекетiн ұйымдастыруға;
      - қорғаныс киiмдерiмен, жеке және топтық дозиметриялық бақылау құралдарымен бет жапқыштары бар ажыратушы противогаздарымен қамтамасыз етiп жұмысты жеке құрамның ең аз санымен атқаруға;
      - радиоактивтi залалдану аймағынан тысқары жерден жеке және топтық

дозиметриялық бақылау жабдықтары мен қорғаныш киiмдерi бар күштер мен

құралдар резервiн, ГДЗС звеноларын құруға;

- радиоактивтiк залалдану аумағына кiре берiсте орта немесе кiшi

бастық құрамындағы адам басқаратын қауiпсiздiк бекетiн қоюға мiндеттi.

160. Өрттен кейiн ӨСБ:

- қауiптi аймақта жұмыс iстеген жеке құрамды санитарлық тазартудан

өткiзуге және депозиметриялық бақылау демалысын ұйымдастыруға;

- противогаздарды, киiмдердi, аяқ киiмдердi, құралдарды, өрт

техникаларын дезактивациядан және дозиметриялық бақылаудан өткiзуге

мiндеттi.

Күштi әсер ететiн улы заттары КӘУЗ бар объектiлерде

өрттердi өшiру

161. КӘУЗ-ә бар объектiлердегi өрт кезiнде:

- улы заттармен химиялық залалдану ошақтарының тууы;

- сумен өшiруге болмайтын өрттiң тез таралуы, жарылыстар, заттың

әртүрлi құрамға бөлiнуi;

       - конвекциалдық ағындармен желдеткiш жүйелер, технологиялық және басқа ойықтар арқылы КӘУЗ-дiң таралуы, сондай-ақ улы сұйықтар мен ерiтiндiлердiң ағуы;
      - улы заттармен жеке құрамның улануы, жауынгерлiк киiмнiң, өрт техникасының былғануы;
      - улы және уландырғыш өнiмдердiң жануымен қатты түтiндену болуы мүмкiн.
      162. Объектiде КӘУЗ болған өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - объект мамандарымен, азаматтық қорғаныс штабы өкiлдерiмен бiрге объектiдегi химиялық жағдайды бағалауға мiндеттi. КӘУЗ-дiң атын, көлемi мен ерекшелiктерiн, залалдану ошағы шекарасын анықтауы, КӘУЗ-дiң таралу жолдарын (бұлт биiктiгiн, енiн) атмосфераға таралған көлемiн анықтауға;
      - өрт көлемi мен жұмыс iстеушi бөлiмшелердiң санынан қарамастан құрамына объектiнiң бас мамандарын, өрт сөндiру мәселелерi жөнiндегi жағдайды шұғыл анықтау үшiн және консультация беруге химиктердi қосып, шұғыл штаб құруға және алғашқы медициналық көмек бекетiн ұйымдастыруға;
      - объектiнiң инженер-техник қызметкерлерiнiң келiсiмiмен от сөндiретiн заттарды таңдап алуға;
      - апатты жоюға қатысы жоқ бөгде адамдарды залалданған аймақтан шығаруға, қажет болғанда милиция нарядын тартып жақын жатқан үйлерден, елдi мекендерден тұрған халықты басқа жаққа әкетудi жүргiзуге;
      - бұлттың таралуын тоқтату мақсатында, ал бұл мақсаттар үшiн оның таралу бағытының екi жағынан автосаты мен көтергiшердi қолдана отырып, су шашатын оқпандарды пайдаланып, су пердесiн жасаудың күштерi мен құралдарын және шектерiн iске қосу жөнiндегi шешушi бағытты анықтауға;
      - қызмет көрсетушi адамдар арқылы КӘУЗ-дiң ағуын тоқтатуға, оның булануын азайту мақсатында ағып жатқан КӘУЗ-дi сумен немесе газдандырмайтын ертiндiлермен араластыруға және залалсыздандыруды қамтамасыз етуге;
      - өндiрiстiк жайлардың газға толуын болдырмау мақсатында ауа тартатын желдеткiштердi өшiруге;
      - өрт ошақтарын жоюда терiнi қорғау құралдары бар бiр ауысымның жеке құрамының жұмыс уақытын белгiлеп, ауысым санын анықтауға;
      - жеке құрамды жұмысқа тек қана ажыратушы противогаздар және арнайы костюмдермен жiберуге;
      - жеке басты қорғау қорын, КӘУЗ звеноларын, күштер мен құралдар резервтерiн құруға;
      - химиялық залалдану аймағына кiретiн жерде орта немесе кiшi бастық құрамындағы адам басқаратын қауiпсiздiк бекетiн қоюға мiндеттi.
      163. Өрттен кейiн ӨСБ:
      - химиялық залалдану аймағында жұмыс iстеген жеке құрамды санитарлық тазартуды, медициналық куәландыруды ұйымдастыруға;
      - киiм-кешектi, жабдықтарды және техниканы дегазация жасауға мiндеттi.

             II Тарау
      Үйлер мен құрылыстардағы өрттi сөндiру
      164. Үйдiң қабаттарындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - "Б" су жабу оқпандарын және көбiктi пайдалануға, күштi оқпандарды тек қатты өршiген өрттерге пайдалануға;
      - суды жоғары қабаттарға немесе шатырға беру үшiн құрғақ мұржаларды және көтергiш су сорғыштарды iске қосып iшкi өрт крандарын қолдануға;
      - егер жану бiр немесе бiрнеше қабаттарда болып жатса, оқпандарды жанып жатқан қабатқа (қабаттарға), ал жоғары және төмен орналасқан қабаттарға сақтық үшiн резервтегi оқпандарды енгiзуге;
      - желдеткiш, қоқыс арналары, конструкцияның шахталары және қуыстары арқылы қабаттарға оттың таралуы мүмкiн болған жағдайда оқпандарды өрт ошағына, жоғары және төмен орналасқан қабаттарға және шатырға енгiзуге, оттың таралуын болдырмас үшiн бос конструкцияларды аршып және оларға су себуге;
      - жанып жатқан қабаттағы жайларда сөндiру жұмыстарын бiр мезгiлде жүргiзуге, күштер мен құралдар жетiспеген жағдайда оқпанды ең шеткi жатқан жайдан бастап өрттiң ортасына қарай ауыстыра отырып сөндiрудi бiрте-бiрте жүзеге асыруға;
      - тез жанбайтын және жанатын конструкциялы қабырғалары немесе бөлгiштерi бар қабаттарда резервтегi оқпандарды жанбаған қасындағы жерге беруге, негiзгi қабырға болғанның өзiнде басқа саты торынан жанып жатқан жай мен аралас жайды тексеруге;
      - от тиюi мүмкiн барлық жерге бақылау аршуын жүргiзiп, жанып жатқан және онымен аралас жайларды ұқыпты тексеруге, iшi қуыс тiк конструкциялардың төменгi және жоғары бөлiктерiне айрықша назар аударуға;
      - төбе жанған және оның құлау қаупi болған кезде төбеден және төмен орналасқан қабаттардан адамдарды және материалдық құндылықтарды аулақ әкетуге;
      - қабаттарға оқпандарды саты торлары арқылы, жекелеген жағдайларда құтқару жiптерiн пайдаланып терезе, балкон, өрт сатылары, автокөтергiштер арқылы беруге;
      - жанған төбенi көбiкпен өшiруге, конструкцияны бөлшектеудi жоғарыдан және төменнен бiр мезгiлде жүргiзуге мiндеттi.
      165. Жертөледегi өрттi өшiру кезiнде ӨСБ:
      - өртке қауiптi заттар мен материалдардың барлығын және олардың сипатын, жертөле жайларының жобалануын төбе конструкциясын және оттың қабаттар мен шатырға таралу мүмкiндiктерiн анықтауға;
      - маңдайшалар мен түтiн айдайтын құралдарды пайдаланып саты торларын түтiнденуден сақтаудың шараларын қолдануға;
      - ойықтар арқылы өрт ошағына тез кiру мүмкiн болмаған жағдайда

төбелердегi немесе қабырғалардағы ашылатын тесiктердiң орынын анықтауға

мiндеттi.

166. Жылу жолдары туннельдерiндегi өрт кезiнде ӨСБ:

- құбыр өткiзгiштердiң жылу ажыратқыштарындағы жану шекарасын

анықтауға;

- объектiнiң техникалық қызметкерiнiң көмегiмен жылу өткiзгiштiң

температурасын төмендетудiң шарасын қолдануға;

- өрт таралуының алдын алу мақсатында құбыр өткiзгiштерден жылу

ажыратқыштарды бөлудi ұйымдастыруға;

- "Б" оқпанын беруге немесе туннельдi көбiкпен, бумен немесе инерттi

газдармен толтыруға мiндеттi.

167. Шатырдағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

- ережедегiдей бiрiншi оқпандарды саты торлары бойымен беруге;

- түтiндi кетiру, температураны түсiру, шатыр жайларына оқпандарды

беру үшiн шатырды аршуды ұйымдастыруға;

- жабу оқпандарын, себу оқпандарын беруге, дымқылдағыш пен көбiктi

қолдануға;

       - оқпандарды екi бағытта: саты торлары және шатыр жағынан (шатыр терезесi және аршылған шатыр жапқыш арқылы) беруге;
      - жанып жатқан төбенi шатыр жағынан сияқты, төменнен де ашуды ұйымдастыруға;
      - қашанда үйдiң жоғары қабатында резервтегi оқпандарды ұстауға;
      - тiк және мұзды шатырларда жұмыс iстеген кезде қауiпсiздiк шараларын қолдануды қамтамасыз етуге мiндеттi.
      168. Салынып жатқан үйлердегi өрттi өшiрген кезде ӨСБ:
      - оқпандар мен үйдiң негiзгi конструкцияларын, ағаштарын

(тiреулерiн), баспалдақтарын (траптарын), өтпелi жолдарын қорғауды

қамтамасыз етуге;

- сырттағы тiректер жанған кезде қуатты су ағындарын берiп оттың үй

iшiнде таралудан сақтандыруға;

- өршiген өрт кезiнде үйдiң iшiне лафеттi оқпандар және "А" қол

оқпандарын беруге;

- қажеттi мөлшердегi оқпандарды беру мүмкiн болмаған кезде өртке

қарсы бөлiп тастау орын жасап, тiректердi бөлшектеуге;

- саты торларын негiзгi тiрек бекеттерi деп есептеп, шығатын жолдарды

қамтамасыз етуге, оқпаншылардың бағытын анықтауға, жекелеген жағдайларда

сөндiрудi автосатылардан, автокөтергiштерден және мұнаралы крандардан

берiлген оқпандар арқылы жүргiзуге мiндеттi.

Биiк қабатты үйлердегi өрттi өшiру

169. Биiк қабатты үйлердегi өрт кезiнде:

- көмек қажет ететiн адамдардың көп болуы, үрейдiң тууы;

- құтқару жұмыстарын жүргiзудiң қиындығы;

- үйдiң iшiндегi сияқты сыртында да тiк бағытта отпен бiрге

уландырушы жану өнiмдерiнiң таралуы;

- лифтi шахталары және басқа тiк арналар арқылы саты торларының және

жоғары қабаттардың түтiнденуi;

- өрт болған жердегi (дәлiзде және саты торында) қабаттардың әкету

жолдарында жоғары температураның болуы;

       - үйдiң жағалай стилобадтың болуы және кiре берiс алаңының болмауынан құтқару жұмыстары жүргiзу үшiн автосаты мен автокөтергiштердi орнатудың қиындауы;
      - әсiресе үйдiң жоғары қабаттарына сөндiру құралдарын берудiң қиындығы мен күрделiлiгiнiң болуы;
      - өрт сөндiруге қатысушыларға күштердi және құралдарды басқаруды қиындықтар тууы;
      - құтқару жұмыстары мен өрттi сөндiру кезiнде арнайы техникалық құралдарды қолданудың қажет болуы мүмкiн.
      170. Биiк қабатты үйлердегi өрттi сөндiру кезiнде барлауды бiрнеше барлау-құтқару топтарымен жүргiзу қажет.
      Барлау-құтқару топтары кем дегенде 3-5 адамнан тұруы және өздерiне қажеттi ӨТҚ, байланыс құралдары (ажыратушы противогаздары. алып жүретiн радиостанциясы, сөйлеу құралдары, ұзындығы 50-60 м, құтқару жiптерi, жарық беру құралдары) болуы керек.
      171. Өрт үйдiң қай қабатынан шыққанына қарамастан барлау-құтқару тобының бiрiншi кезектегi негiзгi мақсаты адамдарға қауiп төну шамасын анықтау. Бұл ретте айрықша назар жанып жатқан және жоғары орналасқан қабаттардағы жайларға аударылуы тиiс.
      172. Өрт сөндiру басшысы барлау жүргiзу кезiнде негiзгi мақсаттарды орындаудан басқа:
      - әкiмшiлiк өкiлiнен үйде адамның бар-жоқтығын және санын анықтауға;
      - өрт болған жерден төмен немесе жоғары орналасқан қабаттарға түтiнденбеген саты торларымен үйдiң үстiне, түтiн бармайтын аралас жайларға, балкондар, лоджиялар және т.б. арқылы басқа жаққа әкетудiң қысқа жолдарын анықтауға;
      - iшкi өртке қарсы су құбырының өрт су сорғыштары iске қосылғандығын және тұрақты өрт сөндiру, түтiндi сейiлту және температураны түсiру құралдарын пайдалануға болатындығын анықтауға;
      - түтiнге қарсы қорғаныс жүйесiнiң iске қосылғандығын және оның жұмыс тиiмдiлiгiн анықтауға;
      - саты торларының, балкондардың, өрт автокөтергiштерiнің, автосатылардың, сондай-ақ басқа да құтқару құралдарын пайдалану мүмкiндiктерiн бiлуi тиiс.
      173. Биiк қабатты үйдегi өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - адамдарға қауiптiң шамасын, оларды құтқарудың жолдары мен тәсiлдерiн анықтауға;
      - адамдарды құтқару бiрiншi кезекте түтiнденбеген саты торларымен жүргiзуге, автомобиль және қол өрт сатыларын, автокөтергiштердi және басқа құтқару құралдарын пайдалануға;
      - арнайы ГТҚЖ бөлiмшелерiнен құтқару - iздестiру топтарын құруға;
      - өрт орнында аса қысқа мерзiмде автосатылар мен автокөтергiштердiң қажеттi санын, КТҚЖ бөлiмшелерiн шоғырландыруға;
      - су (көбiк) беру үшiн бiрiншi кезекте iшкi өрт крандары мен құрғақ мұржаларды, жылжымалы құралдарды бiр мезгiлде қанат жайдыра отырып пайдалануға;
      - жеке құрамды және өрт - техникалық жарақтарды қабаттарға көтерудi саты торлары, автосаты, автокөтергiш, вертолеттердiң көмегi арқылы жүзеге асыруға;
      - шлангi жолдарын 13-шi қабатқа және одан биiк үйдiң сыртынан сырғытпа немесе құтқару жiбiнiң көмегi арқылы, одан әрi әрбiр шлангiнi үйдiң негiзгi конструкциясына екi шлангi ұстағыш арқылы бекiте отырып жүргiзуге;
      - жеке құрамды және өрт машиналарын құлаған шынылар мен басқа заттардан сақтау жөнiндегi шараларды қолдануға;
      - шланг жолдарының жұмысын бақылау үшiн тiк жүргiзiлген бiр шланг жолына бiр бекет есебiнен резервтi шлангiлерi бар бекеттер қоюға мiндеттi.

             Ауруханалардағы, балалар мекемелерiндегi және
                   мектептердегi өрттердi өшiру
      174. Ауруханалар, балалар мекемелерi және мектептер үшiн: белгiлi бiр адамдар категориясының (аурулар, жас балалар және басқалар) болуы, жайлардың айырықша жобалануы, желдеткiш және ауаны салқындатудың дамыған жүйесi, дәрiхананың, дәрi-дәрмек қоймасының, рентген пленкаларының және химиялық реактивтердiң, газды балондардың және т.б. болуы., арнайы медициналық аппаратумен және электр қондырғыларымен жабдықталу тән.
      175. Өрттi барлау кезiнде негiзгi мiндеттердi орындаудан басқа:
      - медицина қызметкерлерiнiң қауiп төнетiн жайлардан ауруларды басқа жаққа әкету жөнiнде қандай шаралар қолданғандығын;
      - басқа жаққа әкетiлуге тиiстi аурулар саны және олардың тасымалға жарайтындығы, басқа жаққа әкетудiң жолдары мен ретiн;
      - медицина қызметкерлерiнен ауруларды басқа жаққа әкету жөнiндегi жұмысқа кiмдi тартуға болатындығын және оларды аппаратын орынды;
      - барлау мәлiметтерiн және қызмет көрсетушi адам және жану өнiмдерiнiң шығуы мүмкiндiгiн анықтау қажет.
      176. Ауруханада өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - барлау мәлiметтерiн және қызмет көрсетушi адамдардың ұсыныстарын жан-жақты бағалауға, қалыптасқан жағдайды, ауруларды ойдағыдай басқа жаққа әкетуге оның қаншалықты әсер ететiндiгiн бiлуге;
      - медицина қызметкерлерiмен бiрлесiп ауруларды басқа жаққа әкетудi ұйымдастыруға;
      - жеке құрамның жұмысы кезiнде қызмет көрсетушi адамдардың кеңесiн ескере отырып, әсiресе, перзентханаларда, жүйке-психиатриялық және инфекциялық емханаларда үрей тудырмаудың шараларын қолдануға;
      - дәрi-дәрмектер, дәрiханалар, фармацевтикалық бөлiмдер мен емдеу кабинеттерiнiң жабдықтарын төгiлген судан сақтауды қамтамасыз етуге;
      - инфекциялық бөлiмдерде өрттi сөндiргеннен кейiн өрт бөлiмшелерiнiң

жеке құрамын медицина қызметкерлерiнiң нұсқауларын басшылыққа ала отырып

санитарлық тазартуды ұйымдастыруға мiндеттi.

177. Мектептегi өрттi өшiрген кезде ӨСБ:

- оқушылардың саны мен жасын анықтауға;

- ұстаздармен бiрге балаларды, бiрiншi кезекте жас балаларды жоспарлы

түрде және тез басқа жаққа әкетудi ұйымдастыруға;

- құнды жабдықтарды қорғау немесе басқа жаққа әкетудi қамтамасыз

етуге;

- басқа жаққа әкеткеннен кейiн мектеп басшыларынан оқушыларды санап

шығуға және мектептiң барлық жайларын, әсiресе түтiндегендерiн ұқыпты

қарап шығуды талап етуге мiндеттi.

178. Балалар мекемелерiндегi өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

- балаларды басқа жаққа әкетудi қызмет көрсететiн адамдармен бiрге

жүргiзуге;

       - балалардың ойын және ұйықтау бөлмелерiнде, қосалқы жайларда, шкафтарда, кереуеттiң үстi мен астында, перделердiң және әртүрлi жиһаздардың артында қалмағанын ұқыппен тексеруге мiндеттi.

             Мәдени-сауық мекемелерiндегi өрттi сөндiру
      179. Мәдени-сауық мекемелерiндегi өрттердi сөндiру, әсiресе олардың жұмысы кезiнде, адамдарды басқа орынға әкетумен және құтқаруға қатысты күрделi жұмыстармен байланысты, бұл объектiлердегi өрт кезiнде:
      - көрермендер залында және сахна кешенiнде адамдардың көп болуы және үрейдiң орын алуы;
      - оттың сахна үстiмен тез тарап, оның көрермендер залына және шатырға өтуi, сондай-ақ өрттiң желдеткiш жүйелерiмен, қуыстармен таралуы;
      - көрермендер залы үстiндегi аспалы төбенiң құлауы мүмкiн.
      180. Мәдени-сауық мекемелерiндегi өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - үрейдi болдырмау шараларын қолдануға;
      - аса қысқа мерзiм iшiнде көрермендердi залдан, бiрiншi кезекте галереядан, балкондардан және белэтаждардан басқа жаққа әкетудi ұйымдастыруға және жүргiзуге мiндеттi.
      181. Сахнада өрт болғанда:
      - оқпандарды сахнаға көрермендер залы жағынан декорация ұстағыштар мен сахна қалтарыстарын қорғай отырып, сондай-ақ сахнамен аралас жайлардың ойықтарына оқпандарды бiр мезгiлде беру;
      - өртке қарсы перденi түсiрiп және оны көрермендер залы жағынан салқындату;
      - сөндiру мен қорғаудың тұрақты құралдарын (дреняерлiк және өрт сөндiрудiң басқа қондырғыларын, лафеттi оқпандарды) iске қосу;
      - жанған декорацияны сахна үстiне түсiру;
      - күштер мен құралдар жетiспегенде, от пен түтiннiң көрермендер залына өтуiне анық қауiп төнгенде, сондай-ақ онда көрермендер болған жағдайда түтiнденудi болдырмау мақсатында түтiн люктерiн ашу;
      - көрермендер залының шатырында жанудың баржоқтығын тексеру керек.
      182. Әдетте, трюмде өрт болған кезде көбiктi пайдаланып, сахна бетi мен оркестер отыратын жайды қорғауды қамтамасыз ету, содан соң оқпандарды басқа жайларды қорғауға енгiзу керек.
      183. Декорация ұстағыштар жанған кезде оны сөндiру үшiн бiрiншi оқпандарды саты торлары жағынан беру қажет, сыртқы және автосатылар арқылы оқпандар жамылғыларға берiледi және резервтегi оқпандар көрермендер залының шатыр жайына енгiзiледi.
      184. Көрермендер залында өрт болғанда:
      - сахна мен шатырды қорғау үшiн оқпандарды өрт ошағына беру, содан соң оқпандарды басқа жайларды қорнауға беру;
      - өртке қарсы перденi түсiрiп және оны үздiксiз салқындату;
      - шатырдағы температураның төмендеуiне және төбелерге салмақ түсуiн болдырмауға айрықша назар аударып, аспалы төбелердi қорғаудың шарасын қолдану;
      - желдеткiш жүйелерiн тексеру, қажет болған жағдайда ауа жүретiн жолдарын ашып, оған оқпандар беру;
      - жұмыс iстеушiлердi жапсырма және басқа безендiрулердiң, үйдiң әртүрлi конструкцияларының, көтергiштердiң және т.б. мүмкiн болатын құлауларынан сақтауға айрықша назар аудару керек.

             Мұражайлардағы, архив сақтау орындарындағы,
     кiтапханалардағы, кiтап сақтау орындарындағы, көрмелердегi
       және есептеу орталықтары жайларындағы өрттердi сөндiру
      185. Мұражайлар, архив сақтау орындары, кiтапханалар, кiтап сақтау орындары, көрмелер, есептеу орталықтарының жайлары айтарлықтай көлемiмен және аумағымен, жобалау күрделiлiгiмен, кiру және терезе ойықтарының болуымен, жанатын материалдардың және бiрегей құндылықтардың көптiгiмен ерекшеленедi.
      186. Мұражайлардағы, кiтапханалардағы, көрмелердегi және есептеу орталықтары жайларындағы өрттердi сөндiру, әсiресе олардың жұмысы кезiнде, материалдық құндылықтарды басқа жаққа әкетудiң, адамдарды құтқарудың қажеттiгiмен байланысты. Бұл объектiлерде, сондай-ақ кiтап сақтау орындарындағы және архив сақтау орындарындағы өрт кезiнде:
      - адамдардың көп жиналуы, үрейдiң орын алуы;
      - ғылыми, тарихи және көркем құндылықтардың оттан, түтiннен және судан зақымдануы;
      - барлық жайлардың тез түтiндеуi, жоғары температура;
      - металл конструкцияларының, сөрелердiң құлауы және өтетiн жолдарда үйiндiлердiң пайда болуы мүмкiн.
      187. Мұражайдағы, архив сақтау орынындағы, кiтапханадағы, кiтап сақтау орындағы, көрмедегi өрттi сөндiрген кезде ӨСБ:
      - әкiмшiлiктен бiрегей құндылықтардың тұрған орнын және оларға от пен түтiннiң қауiп туғызу шамасын, оларды басқа жаққа әкетудiң қажеттiлiгiн және кезегiн анықтауға;
      - сөндiру үшiн қандай өрт сөндiру заттарын қолдануға болатындығын анықтауға;
      - өрт сөндiрудi материалдық құндылықтарды төгiлген судан қорғаумен қатар жүргiзуге;
      - өрт сөндiрудi және конструкцияларды бөлшектеудi экспонаттарды және жайдың сәулеттiк көркемделуiн сақтай отырып жүргiзуге;
      - төбе, аралық қабырғалардың, желдеткiш және калориферлiк арналардың, сәулет конструкцияларының қуыстарын олардың бойымен оттың таралуынан сақтық шараларын қолдана отырып, ұқыпты тексеруге;
      - әдеттегiдей, резинке аралас шлангiлердi қолдануға, ал сөндiруге жабылатын "Б" оқпандарын, көбiк, шашыранды су, от сөндiретiн ұнтақтар, инерттi газдарды қолдануға мiндеттi.
      188. Есептеу орталықтары жайларындағы өрттi өшiру кезiнде ӨСБ:
      - әкiмшiлiктен өрттiң орнын, машина залының орналасу ретiн, ғылыми құндылықтар мен оларға от пен түтiннiң қауiп шамасын, өрт сөндiру автоматы қондырғысының iстегендiгiн анықтауға;
      - қандай от сөндiру заттарын iске қосуға болатындығын анықтауға, әдеттегiдей от сөндiру ұнтақтарын, инерттi газдарды және көбiктi қолдануға;
      - әкiмшiлiкпен келiсе отырып, қуат және жарық беру жүйелерiн,

желдеткiштердi, тоңазытқышты, ауа салқындатқышты өшiрудiң шарасын

қолдануға;

- қандай жабдықтар, машианалар және аппараттар әсiресе құнды екенiн

және оларды қорғау жөнiнде қандай шаралардың қажет екенiн анықтауға;

- өрт сөндiрудi зем және басқа материалдық құндылықтарды төгiлген

сулардан қорғау отырып жүргiзуге;

- еден астындағы, төбедегi, аралық қабырғадағы, желдеткiш және

калориферлiк арналардағы қуыстарды ұқыпты тексеруге, оттың тарамау шарасын

қолдануға мiндеттi.

Химия, мұнай өңдей, мұнай-химия және фосфор

өнеркәсiбi объектiлерiндегi өрттi сөндiру

189. Химия, мұнай өңдеу, мұнай-химия және фосфор өнеркәсiбi

объектiлерiндегi өрт кезiнде:

- қысымда тұрған технологиялық аппараттар, коммуникациялар немесе бiр

мезгiлде төгiлген сұйықтар мен алаулардың;

- улы булар мен газдар, материалдардың термикалық шiруiнен уландырғыш

өнiмдердiң;

- сөндiру үшiн арнайы құралдарды қажет ететiн заттардың болуы мүмкiн.

190. Өрттi барлау кезiнде негiзгi мiндеттердi орындаудан басқа:

       - жарылу, бұзылу қаупiнiң, технологиялық жабдықтар мен коммуникациялардың бүлiнуi, жабылатын және ауа жүретiн арматуралардың, электр кабелдерi жолдарының және бақылау - өлшеу приборларының, металл негiздi конструкциялардың барлығын және оларды сақтау мен қорғау жөнiнде қолданылған шараларды;
      - объектiде сөндiрудiң арнайы құралдары барлығын, оларды қолданудың мүмкiндiгi мен мақсаттылығын, сондай-ақ от сөндiрушi құралдарды толтырғаннан кейiн қайта iске қосудың;
      - жарылыс, күю, улану, күштi термикалық бұзылу немесе агрессивтi және улы массалар шығаруға қабiлеттi заттардың құрамын, санын және тұрған орнын, бұл заттарды қауiптi аймақтан басқа жаққа әкетудiң немесе қорғаудың тәсiлдерiн;
      - ашық ауада сумен, сiлтiлермен, қышқылармен, от сөндiрушi және басқа заттармен тез өзара iс-әрекетке қабiлеттi заттардың барлығын, тұрған орнын және санын, өрттi сөндiру кезiнде қауiпсiздiк шараларын;
      - электр энергиясын, тоңазытатын заттарды, суды, буды, инерттi газдарды өшiрген кезде өрттiң немесе жарылыстың мүмкiн болатын орнын;
      - технология ережесi бойынша жоғары температураға дейiн қыздырылған аппараттардың, жабдықтардың және құбыр өткiзгiштердiң;
      - техникалық себептермен кенет аппаратты тоқтату мүмкiн емес технологиялық қондырғыларды;
      - көршi цехқа, қондырғыға оттың өтуi немесе аппараттың таралу қаупi, желдеткiш жүйелерi мен өндiрiстiк коммуникацияларды жабудың мүмкiндiгi, технологиялық аппараттарда қысым мен температураны төмендетудiң;
      - ұзақ сөндiру кезiнде өндiрiстiк канализацияның өткiзу қабiлетiн және цех (қондырғы) аймағынан суды бұрудың мүмкiндiгiн анықтау қажет.
      191. Химия, мұнай өңдеу, мұнай-химия, фосфор өндiрiсi объектiлерiндегi өрттi өшiру кезiнде ӨСБ:
      - өртте шұғыл штаб құруға;
      - объектiнiң газдан құтқару және басқа арнайы қызметтерiмен бiрге адамдарды құтқарудың шараларын қолдануға;
      - жанған заттардың сипатын ескере отырып сөндiру заттарын қолдануға, өрт сөндiру қондырғыларын, от сөндiру ұнтақтарын, көбiктi, арнайы ертiндiлердi барынша пайдалануға;
      - уландырушы заттары немесе газы бар жайларда және ашық алаңда, сондай-ақ оған iргелес жатқан аймақтарда жұмыс iстеушi жеке құрамды сол объектiде бар ажыратушы немесе арнайы противогаздармен және қорғаныс костюмдерiмен қамтамасыз етуге;
      - басқа жаққа әкетiлетiн заттарды ұстағанда сақтық сақтауға, қызмет етушi адамдардың нұсқауларын, сондай-ақ метеорологиялық жағдайды ескеруге;
      - өрттi сөндiрумен бiрге жоғары температураның әсерiнен қауiп туатын үй конструкцияларын және технологиялық қондырғыларды, аппараттарды салқындатуды қамтамасыз етуге;
      - технологиялық процесс жағдайы бойынша жоғары температурада жұмыс iстейтiн аппараттардың, жабдықтардың және құбыр өткiзгiштердiң су тиюден бұзылу, бүлiну және үзiлуiн болдырмас үшiн бұл аппараттарды, жабдықтарды және құбыр өткiзгiштердi қорғау мен салқындатуды объектiнiң инженер-техник қызметкерлерiмен келiсуге;
      - каучук немесе резина - техникалық бұйымдарды сөндiрудiң бастапқы кезiнде суды барынша көп берiп жанудың қарқыны бәсеңдегеннен кейiн оқпандағы суды көбiкке алмастыруды қамтамасыз етуге;
      - коммуникацияларды, аппараттарды және құбыр өткiзгiштердi газдың келуi толық толықтағанға дейiн оны алаулай жандырып салқындатуға;
      - алаулап жанған кезде температураны төмендету үшiн жану аймағына ұшына (НРТ) және т.б. ұштары бар оқпандарды пайдаланып жану аймағына шашыранды су беруге;
      - жылу ажыратқыштармен жабылған аппараттар мен құбыр өткiзгiштердi бұзбай қорғау мен салқындатуға шашыранды ағындар беруге;
      - жарылыстар кезiнде болатын жаңа жану ошақтарын сөндiру үшiн сөндiру құралдары бар автомобилдегi жылжымалы бақылаушылар және бекет қоюға;
      - жанған сұйықтардың және ерiген заттардың жанжаққа ағуын болдырмас үшiн құмнан, топырақтан, қиыршық тастан бөгеттер құруды қамтамасыз етуге, ал күштi әсер ететiн улы заттар бұлтының қозғалысы алдынан объект қызметкерлерiн қатыстыра отырып шашыранды судан перде қоюға;
      - ұзақ өрт жағдайында және цех (қондырғы) аймағынан суды өндiрiстiк канализация арқылы ағызу мүмкiн болмаған жағдайда аппатты жою жөнiндегi жұмыстың жауапты басшысымен бiрге техниканы және қолдағы бар құралдарды пайдаланып суды басқа жаққа бұруға;
      - ваккумде жұмыс iстеушi технологиялық аппараттарға апаттың таралуы немесе оттың ауысуынан жарылыс қаупiн болдырмас үшiн оларды су буымен немесе инерттi газбен толтырып және жиi салқындатып тұруға;
      - органикалық емес қышқыл немесе күйдiретiн басқа заттар болғанда жұмыс iстеушi жеке құрамды резеңке етiктермен, қолғаптармен, алжапқыштармен объектi әкiмшiлiгi арқылы қамтамасыз етуге;
      - технологиялық қондырғыларда, аппараттарда, коммуникацияларда және сыйымдылықтарда фосфор шығуымен байланысты өрттердi сөндiрген кезде 5 проценттiк мыс купоросы қосылған көбiктендiргiштiң 2 проценттiк судағы ерiтiндiсiн қолдануға;
      - улы заттар болған кезде объектiнiң медициналық қызметiнiң ұсынысы бойынша өрттi сөндiргеннен кейiн жеке құрамды санитарлық тазалаудан өткiзуге техниканы тазартуға мiндеттi.

             Энергетикалық кәсiпорындардағы және электр
              қондырғылары бар жайлардағы өрттi сөндiру
      192. Энергетикалық кәсiпорындардағы және электр қондырғылары бар жайлардағы өрт кезiнде:
      - генератордың, трансформатарлардың және бөлушi қондырғылардың май жүйелерi зақымданған кезде жанған майлардың кабелдiк туннельдерге, жарты қабаттарға және май жертөлелерiне ағуы; сондай-ақ жанған жылтқыш, үйдiң конструкциялық элементтерi бойымен оттың тез таралуы;
      - барлық химиялық заттармен, оның iшiнде кәдiмгi сөндiру құралдарымен де әрекет жасайтын, жоғары температура, уландырушы газдар бөлетiн, ал олардың кейбiрiмен қопарылыс жасайтын сұйық металдық жылу шығарғыштардың (натрийдiң, калийдiң) жануы;
      - радиацияның қауiптi деңгейiнiң тууы;
      - сутегi салқындатқыш жүйелерiнiң бұзылуы кезiнде жарылу қауiпi бар құрамның құрылуы;
      - тұрақты радио байланысының бұзылуы;
      - уландырғыш өнiмдерiнiң түзiлуiнен қалың түтiндеудiң пайда болуы мүмкiн.
      193. Оттың таралуы мүмкiн барлық бағыттар бойынша барлауды бастық құрамындағы тәжiрибелi адамдар басқаратын ГТҚЖ звенолары жүргiзуi тиiс.
      194. Өрттi барлау кезiнде негiзгi мiндеттердi орындаудан басқа:
      - энергетикалық объектiлердiң ауысым жөнiндегi аға қызметкерiмен байланыс орнату, одан өрттегi жағдай туралы мәлiметтер мен сөндiруге жазбаша рұқсат алу;
      - қандай жүйелердi тоқтату немесе iске қосу қажеттiгiн;
      - өрт сөндiрушiлердiң iс-қимылы мүмкiн болатын және болмайтын участоктер мен жайларды;
      - сөндiру жұмысы барысында өрт сөндiрушiлер үшiн қандай электр қондырғылары қауiптi, өрттiң таралуына қандай жүйелер мен агрегаттар жағдай жасайтынын;
      - кернеуде тұрған, радиоактивтi, улы заттар, жанған сұйық металдық жылу шығарғыштар болған кезде өрт сөндiру кезiнде қауiпсiздiктi қалай сақтау керектiгiн анықтау қажет.
      195. Энергетикалық кәсiпорындардағы және электр қондырғылары бар жайлардағы өрттi сөндiру кезiндегi ӨСБ:
      - электр станциялары мен кiшi станциялардағы электр қондырғыларында өрттi сөндiру нұсқауының талаптарына сәйкес өрт сөндiрудi ұйымдастыруға;
      - өрттiң көлемiне және жұмыс iстеушi бөлiмшелердiң санына қарамастан өртте шұғыл штаб құруға;
      - электр қондырғыларына өрт сөндiрушi заттарды беруге объектiнiң техникалық қызметкерлерi iшiнен немесе шұғыл шақыруға шығатын бригаданың өрт бөлiмшелерiнiң жеке құрамының аға қызметкерiнiң тиiстi нұсқауынан кейiн ғана кiрiсуге;
      - электр қондырғыларындағы өрттi сөндiру және жамылғыларды қорғау үшiн бiрiншi кезекте өрт сөндiрудiң тұрақты құралдарын және алып жүретiн лафеттi оқпандарды қолдануға;
      - генераторларды салқындатуға сутегiн берудi тоқтатуды қамтамасыз етуге;
      - тұрақты кезекшi қызметкерсiз энергетикалық объектiдегi шақыруға шығатын бригада келгенше өрттi тек талданған және келiсiлген жоспар бойынша сөндiруге, объектiге қызмет ететiн қызметкерлердi шақырудың шараларын қолдануға;
      - электр желiлерiн және электр қондырғыларын токтан ажырату жөнiнде құрамның өз бетiнше әрекетiне жол бермеуге, сондай-ақ от сөндiретiн заттарды бермеуге;
      - жанып жатқан электр қондырғыларына жылжымалы өрт қондырғыларынан от сөндiрушi заттарды тек қана оларды алдын ала токтан ажыратқаннан кейiн беруге, электр қондырғыларында, электр станцияларында және кiшi станцияларда өрттердi сөндiру жөнiндегi нұсқауда айтылған жағдайлардан басқасында;
      - қатты түтiнденген жайларға электр қондырғыларынан кернеудi өшiрмей от сөндiрушi заттарды әперуге жол бермеуге;
      - электр қондырғылары бар жайларға өрт күзетiнiң жеке құрамының көп жиналуына жол бермеуге;
      - трансформаторлардың және басқа май толтырылған электр жабдықтарының iшiндегi отты ұнтақпен, төмен еселiк көбiкпен, немесе су шашып сөндiруге, оқпандарды қызбайтын өткiзгiштердiң тесiктерi арқылы беруге мiндеттi, бұл реттет трансформатордан майдың апатты төгiлуiне жол бермеу керек.

      Ескерту: 196-тармақтың қазақша аудармасы болмағандықтан,
               мәтін орысшада беріліп отыр.
      196. Заземление стволов, генераторов, насосов пожарных автомобилей проверяет обслуживающий персонал энергетического объекта совместно с ответственным лицом за технику безопасности, назначенным РТП. Места заземления передвижной техники обозначают условными знаками заземления. Требуемое число заземлителей, изготовленных из гибкого голого медного провода сечением не менее 12 мм в квадрате, диэлектрическая обувь и перчатки с резервом неприкосновенно хранятся на энергетических объектах и не пользуются только в случае тушения пожара.

      197. Атом электр станциялары объектiлерiндегi өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - сөндiрудi осы жарғының 192-195 баптарының талаптарына сәйкес ұйымдастыруға;
      - осы жарғының 158-160 баптарының талаптарын сақтай отырып радиациясы

жоғары деңгейдегi аймақта немесе жайда өрттi сөндiру жөнiндегi оқшау

жауынгерлiк учаскелер құруға;

- радиациясы жоғары аймақтарда iстейтiн бөлiмшелермен және

звенолармен тұрақты байланыс орнатуға және ұстауға, қажет болғанда жұмысты

атқарудың тәртiбi туралы нұсқау беруге мiндеттi.

Үлкен алаңды қамтыған өрттi өшiру

198. Үлкен алаңды қамтылған өрт кезiнде:

- жамылғының төменгi беттерiмен және қуыстарымен оттың тез таралуы

және түтiннiң көп көлемде бөлiнуi;

- жамылғының құлауы және оларды аршу жөнiндегi қиын жұмыстар

жүргiзудiң қажет болуы;

- өрт ошағының үйге сырттан кiретiн есiктен тым қашықта болуы мүмкiн.

       199. Үлкен алаңды қамтыған өрттi сөндiру кезiнде оқпандарды сөндiру мен қорғаудың екi бағытына: үйдiң iшiне және жамылғыға беру қажет.
      200. Үлкен алаңды қамтыған өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - жануды төменгi тұстан тұрақты және алып жүретiн лафеттi оқпандармен және "А" оқпандарымен жамылғыны - "А" және "Б" оқпандарымен сөндiруге;
      - үйдiң iшiндегi өрттi сөндiру кезiнде от сөндiретiн құралдарды енгiзумен бiрге терезенiң немесе жарық шамдарының жоғары бөлiктерiн ашып, түтiндi шығаруды ұйымдастыруға;
      - құрғақ мұржалар мен iшкi өрт крандары барлығын және пайдалану мүмкiндiгiн анықтауға;
      - өртке қарсы отқа төзiмдi аймақ болған кезде оттың аймақтық астымен де, сондай-ақ шатыр жапқыштың үстiмен де өту мүмкiндiктерiн ескеруге;
      - оттың тез таралуы кезiнде жамылғыларда бөлiп тастауды ұйымдастыруға, бастапқы шеп ретiнде отқа төзiмдi аймақтарды, өртке қарсы қабырғаларды пайдаланып, осы бекеттер жанында қажеттi оқпандар санын шоғырландыруға;
      - сөндiру барысында жамылғы конструкциясының берiктiгiне тұрақты бақылау қажеттiгiн, жеке құрамды қауiп туралы ескертуге, сондай-ақ жеке құрамның жамылығы үстiнде және астында артық жиналуына жол бермеуге мiндеттi.

             Жанатын полимерлiк жылтқыштар қосылған металл
                конструкциялы үйлердегi өрттердi сөндiру
      201. Жанатын жылтқыштары бар (понополистирол, пенополиуретан және басқа) металл конструкциялы үйлер мен құрылыстардағы өрт кезiнде:
      - қабырға және төбе панельдерiнiң полиметрлiк жылытқыштары арқылы оттың тез және жарысып таралуы;
      - жанған полиметрлiк жылытқыштың және битумның еруiнен үй iшiнде өрттiң жаңа ошақтары шығуы;
      - жамылғылардың және басқа қорғалмаған металл конструкциялық элементтердiң бұзылуы мен құлауы мүмкiн.
      202. Өрттi сөндiру кезiнде оқпандарды бiрнеше бағыттарда:
      - үйдiң iшiне - жамылғының негiзгi конструкцияларын, төменгi деңгей тiреулерiн, шатыр шапқыш панельдер мен қабырға панельдерiнiң iшкi беттерiн, сондай-ақ үйдiң iшiндегi ошақтарды өшiру мен материалдық құндылықтарды қорғау үшiн;
      - үйдiң сыртқы жамылғысына - бүкiл алаң бойымен оттың таралуын болдырмау және сөндiрумен бiр мезгiлде түтiндi шығару және температураны түсiру, сондай-ақ жамылғы кiлемшелердi ашу және жылтқышта бөлiп тастау үшiн;
      - қабырғаның сыртқы бетiнде - конструкцияны аршу және бөлiп тасаумен бiр мезгiлде қабырға панельдерiн салқындату және өшiру үшiн беру қажет.
      203. Жанатын полиметрлiк жылытқыштары бар металл конструкцияларынан жасалған үйлердегi өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - жамылғыны сөндiрудi "А" және "Б" оқпандарымен жүргiзуге;
      - жамылғының, төменгi белдеу тiреулерiнiң, шатыр панельдерiнiң және қабырға панельдерiнiң iшкi беттерiнiң негiзгi конструкцияларын салқындатулы лафеттi оқпандармен және "А" оқпандарымен жүргiзуге;
      - үйдiң iшiндегi өрт ошағын сөндiрудi және материалдық құндылықтарды қорғауды "Б" оқпандарынан су шашып жүргiзуге;
      - қабырға панельдерiн сөндiруге "А" оқпандарын беруге;
      - аралас секциялар мен бөлiктерге оттың белдеулер мен бөлушi конструкциялар, өртке қарсы қабырғалар мен аралық қабырғалар арқылы өту мүмкiндiгiн ескертуге;
      - жамылғылардағы өрттi сөндiру кезiнде негiзгi шеп ретiнде аэрициялық жарық шамдарын, желдеткiш арналарын пайдалануға;
      - өрттi сөндiру аяқталғаннан кейiн жану ошақтарын жою мақсатында қабырға және төбе панельдерiн ұқыпты тексеруге мiндеттi.

             Тоқыма өнеркәсiбi орындарындағы өрттi сөндiру
      204. Тоқыма өнеркәсiбi орындарындағы өрт кезiнде:
      - оттың қопсытылған және тозаңданған жағдайдағы жеңiл жанатын материалдар бойынша тез таралуы;
      - тозаң жиналуы мүмкiн желдеткiш қондырғылары мен жайларда жарылыстың болуы;
      - шамасыз үлгiдегi үйлерден түтiндi шығарудың қиындығы тууы мүмкiн.
      205. Тоқыма өнеркәсiбi орындарындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - ГТҚЖ-ның күшейтiлген звеноларымен бiрнеше бағыттарда өртке барлау жүргiзуге;
      - оқпандарды есiк, терезе және технологиялық ойықтар арқылы, саты торлары, көршi жайлар жағынан жанған жердiң алдыңғы жағынан беруге, оқпандарды бiр мезгiлде төмен және жоғары орналасқан қабаттарды және аралас жайларды, тозаң тұратын камералар мен шатыр жайларын қорғау үшiн беруге;
      - тозаңы бар жайларда су шашатын оқпандарды қолдануға және тек бөлмелер дымқылданғаннан кейiн ғана оны оқпанмен сөндiруге;
      - ойықтарды қорғау үшiн дренчерлiк қондырғыларды қосуға, қондырғы болмаған жағдайда ойықтарды оқпандармен қорғауға;
      - пневматикалық және монорельстiк көлiктiң желдеткiш жүйелерiн өшiруге, егер осы жүйелер бойынша от таралған жағдайда оны сөндiру үшiн көбiктi қолдануға;
      - техникалық шатырларда, "тозаңды жертөлелерде" және басқа жертөле жайларында өрт болған кезде шашыранды суды және көбiктi қолдануға мiндеттi.

             Элеватор-қойма шаруашылығының объектiлерiндегi,
          диiрмен және құрама жем кәсiпорындарындағы өрттердi
                                 сөндiру
      206. Элеватор-қойма шаруашылығы объектiлерiндегi, диiрмен және құрама жем кәсiпорындарындағы өрт кезiнде:
      - оттың және жану өнiмдерiнiң үйлер арасындағы және төбелердегi ойықтарымен, желдеткiш және аспираторлық жүйелер, дәндi тасымалдау жүйелерi арқылы, сондай-ақ құралдар, галлереялар және басқа құрылыс конструкциялары арқылы оттың тiк және көлденең бағыттарда бүкiл үйге таралуы;
      - үйдiң құлауымен бiрге ұн және элеватор тозаңдарының, бұзылған өнiмдердiң жарылысы болуы мүмкiн.
      207. Элеватор-қойма шаруашылығы объектiлерiндегi, диiрмен және құрама жем кәсiпорындарындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - желдеткiш және аспирациялық жүйелердi тоқтатуға және жабуға, кәсiпорын жұмысын тоқтатуға, егер жабу қондырғысы бүлiнсе, ауа өткiзгiштi ашып, оны көбiкпен толтыруға;
      - сөндiру мен өнiмдi шығаруды сүрлем немесе бункер көлемiнде мiндеттi түрде ортаны көмiр қышқыл газымен немесе азотпен бәсеңдету арқылы жүзеге асыруға;
      - элеватор мұнарасындағы өрттi сөндiруге оқпандарды сүрлем үстiндегi жайлар жағынан тұрақты сатылар, автосатылар арқылы және мұнараның төменгi жағынан - iшкi сатылар арқылы беруге, сонымен бiрге мұнараны диiрменмен немесе басқа жайлармен жалғастыратын галереяларды қорғауды қамтамасыз етуге;
      - диiрмендерде өрт сөндiру кезiнде шашыратпа оқпандарды бiрiншi кезекте өрт ошағына және жоғары орналасқан қабатқа, содан соң оқпанды төменгi қабатқа және ойықтарды қорғауға беруге, ұн және элеватор тозаңы бар және ұн төгiлген жайларда өрт ұштары бар оқпандарды пайдалануға, тек содан кейiн жайды сөндiрудi жинақы оқпанмен жүргiзуге, оларды ашық ұн үйiндiлерiне бағыттамауға;
      - тозаңы жанбайтын аралас жайларда конструкциялардың үстiн және жабдықтарды ылғалдандыруды шашыратпа оқпандармен жүргiзуге;
      - жоғары қабаттарға су беру үшiн құрғақ мұржаларды және су сорғыш-көтергiштердi iске қосып, iшкi өрт крандарын қолдануға;
      - галереялар және транспортерлер бойымен оттың таралуын шектеу үшiн су перделерiн iске қосуға, сондай-ақ тарнспортер ленталарының бөлiктерiн кесiп алып тастауға;
      - жанбаған жайларда дән мен ұнды судан сақтауды ұйымдастыруға мiндеттi.
      208. Дән кептiргiштерде өрт болғанда желдеткiштердiң жұмысын тоқтату, кептiру камерасына жылу бермеу, кептiргіштен қоймаға астық берудi тоқтату және кептiргiшке дымқыл дән берудi арттыру керек.

             Ағаш өңдеу және целлюлоза - қағаз өнеркәсiбi
                 кәсiпорындарға өрттердi сөндiру
      209. Ағаш өңдеу және целлюлоза-қағаз өнеркәсiбi кәсiпорындарындағы өрт кезiнде:
      - оттың ағаш құрылыстар, галереялар және транспортерлер, желдеткiш жүйелерi және эксгаустерлiк қондырғылар, сондай-ақ көптеген жану материалдары бойынша тез таралуы;
      - картон және қағаз жасайтын машиналардың барлық құрғату бөлiгi арқылы оттың жедел таралуы;
      - ашық өртте көршi үйлерге және құрылыстарға ұшқындар мен шоқтардың түсуi;
      - галереялардың құлауы;
      - транспортер ленталарының үзiндi және көлбеу галереяларда олардың ең төменгi белгiге құлауы;
      - хлордың және басқа уландырғыш заттардың бөлiнуi мүмкiн.
      210. Ағаш өңдеу және целлюлоза-қағаз өнеркәсiбi кәсiпорындарындағы өрт кезiнде ӨСБ:
      - картон және қағаз жасау машиналарына су оқпандарын және көбiктi берумен бiрге масса берудi тоқтатудың шараларын қолдануға, өрт кезiнде машиналарды тоқтатпауға;
      - хлор дайындау және сақтау, хлор өнiмдерi, күкiрт және басқа да уландырғыш заттар жасайтын цехтарда, сондай-ақ оларды тасымалдауға арналған құралдарда жұмыс iстейтiн бүкiл жеке құрамды (өрт автомобильдерi жүргiзушiлерiн қоса) сақтық құралдарымен қамтамасыз етуге;
      - хлордың шығуымен байланысты апат жағдайында кәсiпорынның газдан құтқару қызметiмен бiрлесiп бiрiншi кезекте хлор бұлтын оның таралу жолында шашыраған су ағындарымен жоюға және газдың шығуын жоюды қамтамасыз етуге, жеке құрамның жұмысын тыныс алу органдары мен терiнi қорғайтын құралдарымен қамтамасыз етуге;
      - бункерлер мен транспортер ленталарын сақтау үшiн жаңқа беретiн жер асты бункерлерi галереясына оқпандарды берудi, бункерлердiң астындағы жаңқаларды әкетумен және бункердiң қосалқы терезелерiн ашумен бiр мезгiлде толассыз су құюды қамтамасыз етуге, өршiген өрт кезiнде мүмкiндiгiнше сумен толтыруға;
      - жаңқалар және қабықтар беретiн көлбеу галереяларда цех жағынан галереяның жоғары бөлiгiнен оқпандарды енгiзудi және жеке құрамның отқа шабуылын төменнен жоғары қарай ұйымдастыруға мiндеттi.

             Металлургия кәсiпорындарындағы өрттi сөндiру
      211. Металлургия кәсiпорындарындағы өрт кезiнде:
      - май өткiзгiштерде, кабельдiк тунельдерде және қабаттарда, транспортерлiк галереяларда, үлкен алаңды жамылғышта және жоғары қысымды гидравлика жүйелерiнде оттың тез таралуы;
      - өрттiң жер деңгейiнен төмен және аса жоғарыда болуы және таралуы;
      - жану ошағынан айтарлықтай қашықтыққа таралған үлкен көлемдегi қалың түтiннiң болуы;
      - ерiген металдың және қождың төгiлуi;
      - қысымда тұрған аппараттардағы және құбыр өткiзгiштердегi газдардың және сұйықтардың алаулап жануы;
      - аймақтың аммиакпен, кокс, домна және басқа газдармен газдануы, газдар мен күйелердiң жарылуы мүмкiн.
      212. Өрттi барлау кезiнде негiзгi тапсырмаларды орындаудан басқа:
      - технологиялық жабдықтарды тоқтатудың және электр энергиясын өшiрудiң мүмкiндiгiн;
      - майды гирожүйеге берудiң, жеңiл от алатын және жанатын сұйықтарды шихтаға қоспа ретiнде көмiр беретiн жолдарға берудi тоқтатудың мүмкiндiгi мен қажеттiгiн;
      - оттың отын тиейтiн тораптарда, траснпортерлiк галереяларда, май және кабельдiк туннельдерде, жертөлелерде, машина залына таралу мүмкiндiгiн анықтау қажет.
      213. Металлургия кәсiпорындарындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - өртте шұғыл штаб ұйымдастыруға;
      - жұмыс ауданындағы ауа талдамасына бақылау жасау үшiн объектiнiң газдан құтқару қызметiн тартуға, сөндiрудi противогаздармен ұйымдастыруға;
      - транспортерлiк галереялардағы өрттi сөндiру үшiн негiзгi конструкцияларды өшiруге және қорғауға қуатты су оқпандарын берудi ұйымдастыруға, галереялардың тиеу тораптарындағы және сүйеу тiреулерiне қосылатын жерлердегi оқпаншылар позициясын анықтауға;
      - прокат стандарындағы өрттi сөндiру үшiн, әдеттегiдей, май өткiзгiштер тунельдерiн қорғау үшiн де және электрлi машина залы жағынан да көбiк оқпандарын беруге;
      - гидравлика жүйесiнен шығып жатқан майдың алаулап жануы кезiнде металл фермаларды сөндiру және салқындату үшiн қуатты су оқпандарын беруге, объектi әкiмшiлiктi арқылы май берудi тоқтатудың шараларын қолдануға;
      - әдеттегiдей, май бактарын және май өткiзгiш траншеяларын сөндiру және қорғау үшiн май жертөлелерiне көбiк оқпандарын беруге;
      - апат салдарынан майдың және қождың төгiлуi болған кезде көршi негiзгi конструкцияларды салқындатуға мiндеттi.

             Тоңазытқыштардағы өрттi сөндiру
      214. Тоңазытқыштардағы өрт кезiнде:
      - сөрелердiң құлауы, сақталатын товарлар мен құлаған конструкциялардан үйiндiлердiң пайда болуы;
      - өрт ошақтарының бүркiлеп қалуы;
      - жайдың қатты түтiнденуi және нашар жарық түсуi;
      - оттың жоғары қабаттарға жылу ажыратқыш арқылы таралуына жағдай жасайтын негiзгi қабырғалармен байланысты емес шахталарының болуы;
      - жылу ажыратқыш плиталардың қабырға конструкцияларына бекiтiлуiнiң бұзылуы және олардың құлауы;
      - өрт кезiнде апат және жарылыс болуы мүмкiн салқындатқыштардың, сондай-ақ аммиактық және басқа тоңазытқыш беретiн қондырғылардың коммуникациялары мен құралдары болуы;
      - салқындатқыш коммуникацияларының апаты кезiнде улану мен күйiктiң болуы мүмкiн.
      215. Тоңазытқыштағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - өртке қарсы белдеулер (бөлулер) орналастыруға, құрылыс конструкциясы және сақталатын өнiмдер туралы мәлiмет алуға;
      - аммиактың бұлтын судың шашыранды ағындарымен белсендi байытуға;
      - желдеткiш жүйелерiнiң жұмысын тоқтату және салқындатқыш заттарды жанған жайларға берудiң, тоңазытқыш қондырғыларын өшiрудiң өрт бөлiмшелерiнiң жеке құрамы жұмыс iстеп жатқан аймаққа салқындатқыштардың шығуына жол бермеудiң шараларын қолдануға;
      - оттың таралу шекарасын анықтау үшiн жылу бөлгiштiң оның ұзына бойынша бақылау аршуын жүргiзуге, жылу бөлгiшпен от таралған кезде мехникаландырылған құралдардың көмегiмен онда өртке қарсы бөлiп тастау орнын құруға;
      - тоңазытқыш камерлар мен жылу бөлгiштердi сөндiру үшiн дымқылдаушы мен шашыранды су ағынып және көбiктi пайдалануға мiндеттi.

             Сауда орындарындағы және товар-материалдық
              құндылықтар қоймаларындағы өрттi сөндiру
      216. Сауда орындары және товар-материалдық құндылықтар қоймалары жобаланылуының күрделiлiгiмен, кiретiн жерлердiң және терезе ойықтарының аз санымен, адамдардың және көп материалдық құндылықтардың шоғырлануымен, әртүрлi физикалық-химиялық қасиеттерi бар материалдардың болуымен, олардың жануы және термикалық бұзылуы жарылыспен түтiннiң тез пайда болуымен, уландырғыш заттардың бөлiнуiмен қатар жүретiнiмен сипатталады.
      217. Сауда орындары және товар-материалдық құндылықтар қоймаларындағы өрт кезiнде:
      - полимерлiк материалдардың жануы және жаңа жану ошақтарының пайда болуына себеп болатын қатар және төмен жатқан қабаттарға жанған ерiген заттардың ағуы;
      - металл конструкцияларының, сөрелердiң құлауы және өтетiн жолдарда үйiндiлердiң пайда болуы мүмкiн.
      218. Сауда орындары немесе товар-материалдық құндылықтар қоймаларындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - материалдық құндылықтардың орналасқан орынын анықтауға, тиеу, түсiру құралдарын пайдаланып оларды басқа жаққа әкетуге немесе қорғаудың шараларын қолдануға және ретiн анықтауға;
      - сөндiру үшiн жабылмалы оқпандарды, шашыранды суларды, көбiктi, от сөндiретiн ұнтақтарды және инерттi газдарды беруге;
      - қасақана от қойған немесе басқа себептер болған жағдайда өрттiң себебiн анықтаудың шарасын қолдануға, тергеу - шұғыл топ келгенге дейiн заттай айғақтардың сақталуын қамтамасыз етуге мiндеттi.

                              III Тарау
                   АШЫҚ ЖЕРЛЕРДЕГI ӨРТТЕРДI СӨНДIРУ
             Жеңiл жанатын, жанатын сұйықтар (жжс, жас) және
        сығымдалған көмiртегi газдары (скг) сақталатын резервуарлық
                      парктердегi өрттердi сөндiру
      219. ЖЖС, ЖС және СКГ сақталатын резервуарлық парктердегi өрттер:
      - резервуарлардың жарылуымен, мұнай өнiмдерiнiң қайнауымен және атылуымен;
      - от сөндiретiн заттарды берудi қиындататын аймақтағы резервуар төбесiнiң құлауы нәтижесiндегi пайда болатын заттармен;
      - технологиялық астаулармен, канализациялық және басқа жүйелермен оттың тез өршуiмен және таралуымен;
      - жану тасқындарының бағытан өзгертуiмен және ауа райы жағдайына байланысты қызуымен сипатталады.
      220. Өрттi барлау кезiнде, барлаудың жалпы мiндеттерiн орындаудан басқа:
      - жанып жатқан және көршi резервуарлардағы ЖЖС және ЖС-ның мөлшерi мен түрiн, толу деңгейiн, су көтермелерiнiң барлығын, резервуарлар төбелерiнiң бұзылу сипатын;
      - қоршау үйiндiлердiң жағдайын, резервуар бұзылғанда немесе атылу кезiнде аралас құрылыстарды зақымдаудың қаупiн, сұйықтардың мүмкiн болатын ағу жолдарын;
      - өндiрiстiк және нөсер канализацияларының, байқау құдықтары мен су қақпақтарының жағдайы мен бар-жоғын;
      - резервуарлардан мұнай өнiмдерiн айдаудың немесе шығарудың және оларды сумен немесе бумен толтырудың мүмкiндiгiн;
      - өрт сөндiру құралдары мен қондырғыларының, сумен қамтамасыз ету және көбiктендiргiш заттардың баржоғын және жағдайын, көршi объектiлерден көбiктендiргiш заттар тез жеткiзудiң мүмкiндiгiн анықтау керек.

     Ескерту: Нұсқаулықтың 221, 222, 223 тармақтары орысша мәтінмен беріліп
              отыр.
     221. Руководитель тушения пожара (РТП) в первую очередь обязан:
      - организовать требуемое охлаждение горящего и соседних с ним резервуаров;
      - создать на месте пожара оперативный штаб тушения пожара с обязательным включением в его состав представителей администрации и инженерно-технического персонала объекта;
      - лично с помощью специально назначенных работников объекта и пожарной охраны принять меры к обеспечению необходимых требований техники безопасности;
      - организовать подготовку пенной атаки;
      - создать второй рубеж защиты по обвалованию соседних резервуаров с установкой пожарных автомобилей на дальние водоисточники и прокладкой резервных рукавных линий с подключенными стволами и пеногенераторами.
      222. РТП лично контролирует ход подготовки пенной атаки, определяет места установки пеноподъемников, проверяет правильность расчетных данных на проведение пенной атаки.
      223. Первоочередными действиями подразделений при тушении пожаров в резервуарах является подачи водяных стволов, а также включение стационарных установок для охлаждения горящего, а при необходимости и соседних резервуаров.
      - Первые стволы подаются на охлаждение горящего резервуара, а затем на охлаждение и защиту всех соседних резервуаров с учетом направления ветра и находящихся от горящего до двух нормативных расстояний. На горящий резервуар первые стволы необходимо подавать на наветренный и подветренный участки стенки резервуара. Для охлаждения горящего и соседних резервуаров, а также для защиты арматуры железобетонных резервуаров необходимо применять лафетные стволы и стволы "А". Охлаждение резервуаров объемом 10000 м в кубе и более целесообразно осуществлять лафетными стволами. Количество стволов определяется расчетом, по не менее двух для негорящего резервуара и не менее трех для горящего резервуара. Расчет для негорящих резервуаров ведется на половину периметра резервуара;
      - при пожарах в подземных железобетонных резервуарах струями воды охлаждается только дыхательная и другая арматура, установленная на крышах соседних заглубленных железобетонных резервуаров;
      - при горении нефтепродукта в обваловании охлаждения стенки резервуара, находящейся непосредственно в зоне, взаимодействия пламени, осуществляется из лафетных стволов. При этом необходимо охлаждать узлы управления коренными задвижками, хлопушками, а также фланцевые соединения;
      - в период пенной атаки необходимо охлаждать всю поверхность нагревшихся стенок резервуара и более интенсивно в местах установки пеноподъемников. После того, как интенсивность горения в резервуаре будет снижена, водяные струи следует направлять на стенки резервуара на уровне нефтепродукта в нем и несколько ниже уровня для охлаждения верхних слоев горючего;
      - охлаждаются резервуары непрерывно до ликвидации пожара и их полного остывания.
      224. Көбiк шашуды әзiрлеу үшiн:
      - өрт орнында көбiктендiргiштiң және көбiкпен өрт сөндiру құралдарының қажеттi резервiн және есептi санын iске қосуға дайындау және шоғырландыру;
      - көбiк көтергiштердiң қажеттi санын орнату үшiн бастық құрамындағы адамдар санынан бөлiмшелер мен жауапты адамдарды тағайындау, олардың өз мiндеттерiн бiлетiндiгiне көз жеткiзу;
      - барлық жеке құрамға көбiктi берудi бастау мен тоқтатудың дабылын, резервуардан қайнау, мұнай, қара мұнай өнiмдерiнiң атқылау қауiп болған кезде кейiн кету дабылын белгiлеу және хабарлау қажет.
      225. Резервуарлық паркте өрт сөндiрген кезде ӨСБ:
      - қажеттi күштер мен құралдар санын есептеп және оларды өрт болған жерге орналастыруға;
      - объект инженер-техник қызметкерлерiнiң және әкiмшiлiк өкiлдерiн қосып өртте шұғыл штаб ұйымдастыруға, резервуарлар мен коммуникацияларды өшiруге жауаптыларды, көбiк шашуды әзiрлеуге, жанып жатқан және көршi резервуарларды салқындатуға, техника қауiпсiздiгiн сақтауға жауаптыларды тағайындауға, өрт орнына көбiктендiргiштердi және жанар-жағар материалдарды жеткiзуге, жеке құрамды демалыс орнымен және тамақпен қамтамасыз етуге;
      - өрт сөндiру қондырғылары мен салқындатудың тұрақты құралдарын iске қосуға;
      - қажеттi жағдайларда жану аймағына жанған газдар мен жжс, жс-ның келуiн тоқтату және жабу жөнiндегi операцияны жүргiзу үшiн отқа оранған бекiту арматурасына оқпандардың көмегiмен қызмет көрсетушi адамдардың жетуiн қамтамасыз етуге;
      - төгу-құю эстакадаларындағы өрт кезiнде жылжымалы құраманы ажырату және қауiпсiз орынға әкетудi ұйымдастыруға;
      - жанып жатқан және көршi резервуарларды "А" және лафеттi оқпандармен салқындатуға;
      - резервуарларды сөндiру және салқындату үшiн көбiктi немесе от сөндiретiн ұнтақты құралдардың (резервтi қоса есептегенде) есептi саны толық әзiр болғаннан кейiн беруге; ЖЖС, ЖС қоршау үйiндiлерiнде жанған кезде көбiк оқпандарын кiдiрiссiз енгiзуге;
      - бiрнеше резервуар жанған және бiр мезгiлде сөндiруге күштер мен құралдар жетiспеген жағдайда барлық күштер мен құралдарды бiр резервуарды сөндiруге жинақтауға және ондағы өрттi сөндiргеннен кейiн күштер мен құралдарды келесi резервуарларды өшiруге бағыттауға, сөнгендi салқындатуды тоқтатпай, сөндiрудi көршi жанбаған резервуарларға, технологиялық жабдықтарға, үйлерге және құрылыстарға барынша қауiп төндiретiнiнен бастауға;
      - сөндiрудi жел жағынан жүргiзуге, автокөтергiштердi, автосатыларды және көбiк көтергiштердi пайдалануға;
      - жжс және жс жанған жағдайда резервуарда пайда болған "қалталарда" көбiк немесе ұнтақ оқпандарын пайдалануға, ал оларды резервуардың қабырғаларынан жасалған тесiктерден беруге;
      - "ұнтақ-көбiк" тәсiлiмен аралас өшiру кезiнде жану ұнтақпен сөндiрiледi, содан соң қайта жануды болдырмас үшiн көбiк беруге;
      - қара мұнай өнiмдерi бар резервуарлардағы жану кезiнде сыртқа шығудың алдын алудың шарасын дер кезiнде қолдану мақсатында мұндай өнiмдерiнiң қызуына және резервуардың түбiнде судың бар-жоқтығын тұрақты бақылап тұруға, ара-тұра оны айдауға (ағызуға);
      - сөндiрумен айналыспайтын объектiнiң қызмет көрсететiн адамдары мен өрт бөлiмдерiнiң жеке құрамын қауiптi аймаққа (қоршау үйiндегi) жiбермеуге, қауiптi аймақта (қоршау үйiндiде) адамдардың барынша аз болуы үшiн оқпаншылдарды аластыруды бiр мезгiлде жүргiзбеуге;
      - жжс және жс-ның жер астындағы резервуарлары жанған кезде жанған және көршi резервуарлардың ұзына бойын белгiлеуге;
      - оқпандармен жұмыс iстеушi жеке құрамды қорғау үшiн жылу тепкiш костюмдердi пайдалануға;
      - резервуардағы жануды сөндiргеннен кейiн көбiк берудi бiрден тоқтатпай, резервуардың бүкiл сыртқы бетi көбiкпен жабылғандығын байқап отыруға;
      - күштер мен құралдар жетiспеген кезде жжс және жс-ны сақтау мақсатында (айырықша жағдайларда) резервуардың қабырғаларын салқындатумен бiрге олардан бақылау ағызуларын жүргiзуге мiндеттi.

      (Құжаттың 226-тарауы болмағандықтан, орысша мәтінді ұсынамыз)

      226. На резервуарах с плавающей крышей в начальной стадии пожара при горении нефтепродукта в зазоре между стенкой резервуара и краем плавающей крыши к тушению следует приступать немедленно независимо от количества прибывших сил и средств.
      227. Резервуарлардағы сығымдалған көмiр сутегi газдарын сөндiру кезiнде қуатты су оқпандарын беру, жанып жатқан және көршi ыдыстарды салқындату үшiн тұрақты лафеттi қондырғылар мен суландыру жүйелерiн қолдану, әсiресе, ыдыстардың бекiту арматуралары мен жеткiзу құбыр өткiзгiштерiн қорғауға назар аудару қажет, ыдыстардағы қысымды төмендету мақсатында мүмкiндiгiнше жанып жатқан және көршi ыдыстардағы газдарды бос ыдыстарға ауыстырып құю немесе газдарды алаулатып сыртқа шығару керек.
      Ыдыстар босаған кезiнде мүмкiндiгiнше олардың инерттi газдармен толтырылуын көздеу керек.

             Газ және мұнай атқылауындағы өрттердi сөндiру
      228. Атқылауды сөндiру жөнiндегi өрт бөлiмшелерiнiң барлық жауынгерлiк iс-қимылы ашық газ және мұнай атқылауларын жою жөнiндегi жұмыстарды ұйымдастыру және қауiпсiз жүргiзу туралы нұсқауларға сәйкес жүзеге асырылады, сондай-ақ ӨСБ құрамына кiретiн ашық атқылауларды жою жөнiндегi жұмыс штабы басшылығының шешiмiн және нұсқауын ескере отырып жүргiзiледi.
      Атқылауды жою жөнiндегi қажеттi жұмыстарды жүргiзуге қызметтiң әртүрлi: өрт, инженерлiк, медициналық, сумен жабдықтау, көлiк, жабдықтау, тамақтандыру және бақылау-өткiзу түрлерi қатысады.
      229. ӨСБ мен шұғыл штабтың өрттегi негiзгi мiндеттерi:
      - скважина ауызында жұмыс iстейтiн адамдарды су ағындарымен қамтамасыз ету;
      - сөндiрудiң тәсiлiн таңдау және күштер мен құралдардың қажеттi санын анықтау;
      - сөндiрудiң тактикалық жоспарын жасау, жауынгерлiк учаскелердi анықтау, байланысты ұйымдастыру, жағдайдың өзгеруiн ескере отырып жоспарға түзетулер енгiзу;
      - жұмыстың әрбiр кезеңiнде жауынгерлiк учаскелер бойынша күштер мен құралдарды орналастыру, бөлiмшелердiң алдына мiндеттер қою;
      - басқа қызметтермен өзара iс-қимылды қамтамасыз ету және өрт бөлiмшелерiнiң табысты еңбегiне жағдай жасау үшiн оларға мiндеттер қою (сумен және жанар-жағар материалдармен, скважина аузында дренаж қондырғысымен, скважина аузына тарақты құбыр өткiзгiштердi жүргiзудi қамтамасыз ету, арнайы киiмдермен және жеке басты қорғаудың басқа құралдарымен, тұрмыстық жағдайлармен және т.б. қамтамасыз ету);
      - күнделiктi техникалық қызмет көрсетудi, өрт автомобильдерiн және өрт техникасының басқа түрлерiн жөндеудi ұйымдастыру, жеке құрамның қауiпсiз жұмысы үшiн жағдайды қамтамасыз ету болып табылады.
      230. Сөндiруге әзiрлiк мынандай iс-шаралардан тұрады:
      - су мен от сөндiретiн ұнтақтың есептi (әрбiр кезеңде) қорын жасау;
      - скважинаның аузын жабдықтардан, металл конструкцияларынан және басқа материалдардан тазарту;
      - сөндiру құралдарын қанат жайдыру және жауынгерлiк позиция мен өрт техникасы үшiн алаң әзiрлеу.
      231. Әдетте, өрт орнын тазартуды су оқпандарының қорғауымен ашық газ және мұнай атқылауларын жою және алдын алу жөнiндегi әскерлендiрiлген бөлiмдердiң жеке құрамы, тростпен, iлмектермен және т.б. жабдықталған таркторлардың, жүк тартатын және басқа техникалардың көмегiмен объектiнiң техникалық қызметкерлерi жүргiзедi. Жекелеген жағдайларда, өрт орнын әдеттегi тәсiлдермен тазалау мүмкiн болмағанда, скважинаның аузындағы құралдардың бiрқатар бөлiктерiн артиллерияның көмегiмен атқылауға дейiн барады.
      232. Сөндiру құралдарын қанат жайғызу кезiнде:
      - ұзаққа созылған өрт кезiнде суаттардан атқылаған жерге диаметрi 100-150 мм, металл құбыр өткiзгiштерiн жүргiзiп, оларды бүркеншiктермен және сырғытпалармен жабдықтау;
      - суаттарды, әдетте, 150-200 метр арақашықтықта күштi желге тiк бағытта скважинаның аузынан қарама-қарсы екi бағытта қауiпсiз жерде орналастыру, әрбiр суаттың қасынан 5-10 өрт автомобильдерiн орналастыру үшiн алаңдар жасау;
      - әдетте, жоғары температура аймағында резинка араласпаған қысым шлангiлерiн салу, скважинаның аузына жақын аймаққа шлангi жолдарын салуды жер бетiн су ағынымен алдын ала салқындатқаннан кейiн жүргiзу;
      - жоғары температура жағдайында сөндiрудiң таңдап алынған тәсiлiне байланысты жеке құрамның iс-қимылын қалыптастыру және оны жылу тепкiш қорғау костюмдерiмен, шашыратқыш оқпандармен және басқа қорғаныс құралдарымен қамтамасыз ету қажет.
      233. Мұнайды бұру мен жинау жөнiндегi шаралар:
      - қоршау үйiндiлерiнiң көмегiмен мұнай мен конденсаттар таралуының шектелуi аймағы болуын;
      - қоршау үйiндiден мұнай мен конденсаттарды жоғары температураны аймақтан тыс орналасқан арнайы ыдыстарға (қамбаға) бұруды;
      - мұнай мен конденсатты әкету гидрожапқышты құбыр өткiзгiштер немесе көбiкпен толтырылған траншеялардың көмегi арқылы жүзеге асыруды;
      - мұнайды ыдыстан (қамбадан) оның толуына байланысты жинап алуды және оны өрт аймағынан тасып әкетудi көздейдi.
      234. Өрт сөндiру үшiн кезеңнен:
      - ауыздағы жабдықтарды және скважина төңiрегiндегi металл конструкцияларын салқындату, iргелес аймақтарды салқындату, жылу шығару екпiнiн басу мақсатымен атқылауларды суландыру, скважина ауызы төңiрегiндегi мұнай және конденсаттың жану ошақтарын сөндiруден;
      - атқылауды 1-кезеңдегi операциямен бiр мезгiлде жалғастырып тура

сөндiруден;

- сөндiргеннен кейiн скважина ауызын салқындату және атқылауды

суландырудан тұрады.

235. Атқылаудың түрiне байланысты сөндiрудi төмендегi тәсiлдердiң

бiрiмен жүргiзу керек:

- скважинаға су айдау немесе превентор сырғытпасын және шығаруға

қарсы қондырғының сырғытпасын жабу арқылы;

- газ-сумен сөндiру автомобильдерiнiң ағындарымен;

- арнайы қондырғылар мен ұнтақтарды импульстi берумен;

- лафеттiк оқпандардың су ағындарымен;

- жарылғыш заттар оқ-дәрiсiнiң қопаруымен;

- ұйтқыма ұптақ тәсiлмен;

- өрт автомобильдерiнiң көмегi арқылы от сөндiретiн ұнтақтармен;

- аралас тәсiлмен;

- көлбеу скважина бұрғылап оған арнайы ерiтiндi айдаумен.

236. Превентордың ағытпасын жабу немесе суды ауыздағы қондырғы арқылы

айдау кезiнде ӨСБ:

- скважина ауызындағы құралдардың салқындатылуын қамтамасыз етуге;

       - сырғытпаны немесе превенторды жабу жұмыстарын атқарушылардың барлығын сумен барынша ылғандандыруға және суағынымен тұрақты қорғауға мiндеттi.
      237. Атқылауларды тұтастай су ағындарымен сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - қажеттi оқпандар санын есептеуге;
      - оқпандарды скважина ауызынан 6-8 метр, бiрақ 15 метрден қашық емес, жерге орналастыруға;
      - су ағындарының оқпандарын атқылау алаулары шыққан жерге, содан соң әрбiр 1-2 метрден кейiн 30-50 секунда тоқтатып, үйлестiре және жайлап жоғары көтеруге;
      - ағындарды басқару үшiн бiр жетекшi оқпанды, қалған басқа оқпандар оған бағыт ұстауы үшiн бөлiнуге мiндеттi.
      238. Газ-сумен сөндiру өрт автомобильдерiнiң, су беретiн техникалардың және сақтық үшiн тракторлардың қажеттi санын есептеуге;
      - бiрнеше автомобильдер жұмыс iстеген кезде үйлесiмдi жұмысты қамтамасыз етудiң жауапты адамын тағайындауға;
      - газ-сумен сөндiру автомобильдерiн скважина ауызынан 15 метрден қашық емес жерге орналастыруға және оларды жұмысқа дайындауға;
      - атқылау төңiрегiндегi жанудың жекелеген ошақтарын сөндiру басталар алдында жоюға;
      - сөндiрудi двигательдiң барынша айналысы кезiнде жүргiзуге мiндеттi.
      239. Бапта көрсетiлген басқа тәсiлдермен сөндiру қолданылып жүрген нұсқауларға сәйкес жүргiзiледi.
      Жарылғыш заттар қопарылысымен өрттi сөндiру басқа тәсiлдер тиiмсiз болғанда тиiстi ұйымдардың келiсiмiмен арнайы қабылданған жоспар бойынша жүзеге асырылады.
      240. Газ-мұнай кәсiптерiндегi атқылауларды сөндiру кезiнде ӨСБ жалпы мiндеттердi атқарудан басқа:
      - метеорологиялық жағдайға байланысты iс-қимылға өрт кемелерiн енгiзуге;
      - мұнайдың жанған қабатының таралуын болдырмау үшiн оның көлемiн шектеу жөнiндегi шараларды жүзеге асыруға;
      - теңiздегi жекелеген негiзгi орындарға және эстакадалық алаңдар жанына өрт десанаттарын түсiру мүмкiндiгiн анықтауға;
      - көмекке тартылған басқа қызметтермен өрт бөлiмшелерiнiң өзара iс-қимылын ұйымдастыруға мiндеттi.
      241. Жеке құрамның қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мақсатында ӨСБ:
      - атқылауларды сөндiруде жұмыс iстеушiлер үшiн қосымша дабылдар мен командаларды белгiлеуге;
      - жұмыс iстеушi жеке құрамды шуға қарсы құралдармен қамтамасыз етуге;
      - газ-сумен сөндiру автомобильдерi жұмыс iстеп тұрған кезде от сөндiру ағындарының әрекетi аймағына адамдарды жiбермеуге;
      - автомобиль ағыны жағына қарай жел бағыты бұрылған кезде газ-сумен сөндiру автомобильдерiнiң жұмыс iстеуiне жол бермеуге;
      - теңiз-мұнай кәсiбiндегi атқылауларды сөндiру кезiнде құтқару құралдарын (белдiктердi, шеңберлердi, жiптердi, т.б.) жинақтауға және құтқару қызметiнiң кезекшiлiгiн ұйымдастыруға;
      - жеке құрамның скважинада желдiң ығы жағынан жұмыс iстеуiне тыйым салуға мiндеттi.

       Ағаш материалдары қоймаларындағы өрттердi сөндiру.

      242. Ағаш материалдары қоймаларындағы өрттердi сөндiру кезiнде:
      - оттың тақтай үйiндiлерiмен тез таралуы;
      - ұшқын мен шоқтың нәтижесiнде қойма аймағында және одан сырт жерлерде жаңа өрт ошақтарының тууы;
      - үйiлген тақтайлардың құлауы және бөренелердiң домалауы;
      - ағаш материалдарының және қалдықтарының үйiлген тақтайларға және су көздерiне баратын және өтетiн жолдарды басып қалуы;
      - қатты жел кезiнде жанып жатқан үйiлген тақтайлардың ықтасынында жоғары жылу радиациясынан, қуатты конвективтi ағындардың тууынан құйындардың пайда болуы мүмкiн.
      Ағаш материалдары қоймаларындағы өрттердi сөндiру үшiн суды көп шығындау қажет.
      243. Ағаш материалдары қоймаларындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - өрттiң көлемiн, оның жайылу жолын, оттың көршi учаскелерге және ағаш қоймаларының орамдарына, елдi мекендерге және басқа объектiлерге өту қаупiн анықтауға, бұл үшiн жүрiп-тұру құралдарын (iрi өрттерде - тiкұшақтарды) пайдалануға;
      - өрттi таратпаудың негiзгi шептерiн және оларда жұмыс iстейтiн оқпандардың шоғырлану мүмкiндiгiн (таратпау шептерi енi 25 метрден кем болмайтын өртке қарсы бөлiп тастау орны болуы мүмкiн) анықтауға;
      - су құбырының тұрақты лафеттi оқпандарды және өрт машиналарын қамтамасыз ету мүмкiндiгiн анықтауға;
      - өрт аймағынан көтеру-көлiк механизмдерiн басқа жаққа әкетудi ұйымдастыруға, ал қажет болғанда оларды өртке қарсы бөлiп тастау орындарын, үйiлген тақтайларды ашуға пайдалануға;
      - iс-қимылға қуатты оқпандарды (лафеттi), ұштары алынған "А" оқпандарын тез енгiзумен бiрге көршi үйiлген тақтайларды, елдi мекендердi және халық шаруашылығының басқа объектiлерiн қорғауға қосымша қол оқпандарын, бөлiп тастау орындарын ұйымдастыруға, үйiлген тақтайларды көбiкпен жабуға, өрт сөндiретiн алғашқы құралдары бар ерiктi өрт дружиналары мүшелерiнен бекетшiлер қоюға және құрылыстар мен үйiлген тақтайларды бөлiп тастауға;
      - ағаш материалдарды қоймасы өзен жағасына орналасқан кезде өрттi сөндiру үшiн жүзу құралдарын (кемелер мен катерлердi) пайдалануға;
      - желдiң бағыты мен күшiн ескере отырып, шашыраған ұшқындар мен шоқтардан жаңа өрт ошақтары пайда болмас үшiн оның шекараларын белгiлеп, қажеттi мөлшерде күштер мен құралдар берiп өзiндiк жауынгерлiк учаске ұйымдастыруға;
      - от сөндiрушi зат ретiнде сөндiрудiң тиiмдiлiгiн арттыратын (бишофит, ылғалдаушылар және т.б.) әртүрлi қосындылары бар суды қолдануға;
      - өрт болған жерге от сөндiретiн заттарды берудi қамтамасыз ететiн тыл тобын құруға;
      - ұшқындар мен шоқтардың мүмкiн болатын шашырауы аймағында су көздерiне орнатылған өрт машиналарын қорғауды, қажет болған жағдайда қайтадан орналастыруды алдын ала белгiлеуге;
      - жеке құрамды жылу сәулесiнiң әсерiнен қорғау үшiн жылу тепкiш костюмдердi және жылудан қорғайтын экрандарды, өрт ұштары бар оқпандардан шашыранды суларды қолдануға мiндеттi.
      244. Жұмыр ағаш үйiндiлерiн және кесiлген материалдарды сөндiрудi үйiлген тақтайлардың жоғарғы жағынан, ал күштер мен құралдардың қосымша шоғырлануында үйiп жинаудың сипатын ескере отырып екi шетiнен бастау қажет.
      245. Жанған байланысты ағаш ұнтақтарының үйiндiлерiн сөндiру кезiнде от сөндiрушi заттар болжамды ошақтың үстiнен берiледi. Сонымен бiрге үйiндiлердiң жану ошағын грейдерлермен, крандармен аршу ұйымдастырылады.
      Технологиялық жаңқаның жанған үйiндiлерiн сөндiру кезiнде от

сөндiрушi заттар жанудың алдыңғы жағынан берiледi.

246. Өрт екi және одан да көп үйiлген тақтайларға өткен кезде сөндiру

өртке қарсы бөлулер жиектерiнде қамтамасыз етiледi, жауынгерлiк учаскелер

жалынның таралу жылдамдығы аса үлкен бағыттарда өрттiң даму жолы бойында

ұйымдастырылады.

247. Өршiген өрт кезiнде от сөндiретiн заттарды негiзiнен жанбаған

үйiлген тақтайларға, үйiндiлерге, объектiлерге беру қажет, оқпандардың бiр

бөлiгi техникаларды суландыруға, оқпаншыларды қорғауға бөлiнедi.

Өртке қарсы бөлiп тастау орнының жиегiндегi өрттi сөндiру кезiнде

үйiлген тақтайлардың төбесi мен бетi тез қататын көбiктермен жабылады.

Үйiлген және тақталанған мақталардағы өрттердi

сөндiру

248. Үйiлген және тақталанған мақталар жанған кезде:

- оттың тақталар мен бумалар арасында тез таралуы;

- бумаларды байлаған белбеулердiң үзiлуi, бықсыған мақта бөлiктерiнiң

көршi тақталарға, құрылыстарға ұшуы;

- үйiндiлерде қазылған желдеткiш туннельдер арқылы оттың тез таралуы

мүмкiн.

249. Үйiлген немесе тақталанған мақталардағы өрттi сөндiру кезiнде

ӨСБ:

       - жанбаған тақталар мен үйiндiлерге от сөндiретiн заттар беруге және оларды кейiннен дымқылдай отырып брезентпен жабуды қамтамасыз етуге, сондай-ақ сөндiру құралдары бар бекетшiлер қоюға және бақылау жiберуге;
      - сөндiрумен бiрге механизация құралдарын пайдалана отырып жанған тақталарды аршуды және мақта бумаларын қауiпсiз жерге әкетудi ұйымдастыруға, тақталарды аршу кезiнде әрбiр буманың сумен дымқылдануын, ал бықсыған шағын ошақтардың орнын үстiнен алып тасталғандығын бақылауға;
      - сөндiрудi дымқылдағыш су ертiндiлерiн пайдаланып, ағынды тақтаның бетiне, содан соң бумалар арасындағы туннельдер мен саңылауларға бағыттай отырып "А" оқпандарымен жүргiзуге;
      - шиттi мақта жанған кезде тек үйiндiлердiң үстiнен ғана оларды қолдағы бар материалдармен бiр мезгiлде жаба отырып, туннельдердi оқпандармен қорғауды қамтамасыз етуге;
      - шиттi мақтаның жануын сөндiргеннен кейiн ерiктi өрт дружиналарының, жұмысшылардың және қызметшiлердiң көмегiмен, туннель қазатын машиналарды, металл айырлар мен тырмауыштарды пайдалана отырып, үйiндiнiң үстiндегi жанғандарын тарақтау жөнiндегi жұмыстарды бiрден ұйымдастыруға мiндеттi.

             Шымтезек алқаптары мен кен орындарындағы өрттердi
                                 сөндiру
      250. Шымтезек алқаптары мен кен орындары жанған кезде:
      - шымтезек алқабының бетiмен оттың тез таралуы, ал қатты желде -

жанған бөлiктердiң айтарлықтай қашықтыққа ұшып түсуi, сөйтiп жаңа

ошақтардың пайда болуы;

- өрттiң елдi мекендерге, объектiлерге, ауыл шаруашылығы жерлерiне,

орман алқаптарына, шымтезектақталары мен тiзбектерiне таралуы;

- оттың шымтезек массивiнiң қойнауына енуi;

- үлкен аймақты қамтыған көп түтiннiң бөлiнуi;

- оттың тақталардың iшiмен және оның сыртқы бетiмен, сондай-ақ

әсiресе желдiң бағыты бойынша ұшқындардың басқа тақталарға ұшып түсуi

мүмкiн.

251. Шымтезек алқаптары және кен орындарындағы өрттi сөндiру кезiнде

негiзгi күштер мен құралдарды:

- елдi мекен;

- объект;

- негiзгi шым тезек массивi (өндiру алқаптары);

- орман массивi мен ауыл шаруашылығы жерлерi жағынан шоғырландыру

қажет.

252. Шымтезек алқабының және кен орнының өртiн сөндiру кезiнде ӨСБ:

- халық депутаттары жергiлiктi кеңестерi өкiлдерiнің қатысуымен өртте

шұғыл штаб құруға;

       - оттың жылжу бағыты мен шапшаңдығын, шымтезек жiгiнiң қалыңдығын және оның бiртектiлiгiн, айырықша қауiптi учаскелерiн, сондай-ақ құрылыстардың бар-жоқтығын анықтауға;
      - су көздерiнiң барлық түрлерiнiң бар-жоқтығын, олардың көлемiн және өрттi сөндiруге пайдаланудың мүмкiндiгiн анықтауға; қажет болғанда жаңа суаттар салу және арналардағы су деңгейiн көтеру арқылы су қорын жасауға;
      - оттың таралуын тоқтатуға қажеттi шектi шекараларды белгiлеуге, өрт сөндiру мақсатына қайта жабдықталған және ыңғайланған техникаларды пайдалануды қамтамасыз етуге және оларды белгiленген шекаралар бойына бөлуге;
      - қалыптасқан жағдайға сәйкес барлық өрт бөлiмшелерiнiң, сөндiруге тартылған жұмысшылар мен тұрғындардың iс-қимылын үйлестiруге;
      - өрттiң елдi мекендерге, объектiлерге, мәдени дақылдар алқаптарына таралу қаупi тұрғанда оларды қорғауды ұйымдастыруға, бұл үшiн қажеттi мөлшерде өрт машиналары мен адамдарды бөлуге;
      - жұмысшы поселкелерiне, сондай-ақ шымтезек кәсiпорындарына немесе кен орындарына, оттың мүмкiн болатын таралу жерлерiне тұрғындардың және ерiктi өрт дружиналарының күшiмен тәулiк бойы бекет және бақылау қызметтерiн ұйымдастыруға;
      - жұмысшы поселкесiнiң халқын басқа жаққа әкету кезiнде тиiстi жоспарды басшылыққа алуға мiндеттi.
      253. Шымтезек алқаптарын сөндiрудiң негiзгi тәсiлi жанған аймақты арасында топыраққа немесе арасанды суға дейiн қазу су оқпандарын беру болып табылады, фрезерлi шымтезектi сөндiру кезiнде су шашушы оқпандарды беру, жанған жерге су құю, сондай-ақ шымтезектi культиваторлармен дымқыл қабатына дейiн қопсыту, соңынан оны бульдозерлермен, катоктармен немесе басқа техникамен таптау қолданылады.
      254. Шымтезек массивiнiң жануы кезiнде адамдардың және техниканың қорысқа, арнаға батып кетуiн, қалың түтiнденген аймаққа тап болдырмас үшiн қауiпсiздiк шараларын сақтауды қамтамасыз ету қажет.
      255. Шымтезек тақталарындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - жанбаған тақталарды шашыранды ағындарымен мол дымқылдау жолымен,

дымқыл шымтезек массасын лақтыру және ерiктi өрт дружиналарының құрамынан

бекетшiлер қою арқылы қорғау ұйымдастыруға;

- жанған кесек шымтезек тақталарын күштi ағындармен, фрезерлiк

шымтезек тақталарын - ылғалдандырғыш шашыранды су ағындарымен бiр мезгiлде

шымтезектiң жанған қабаттарын алып тастап (тарақтап) сөндiруге;

- сөндiру үшiн тiзбектегiш машиналарды қолдануға;

- өрттi құрсауға ала отырып оқпандарды жанбаған тақталар жағынан

беруге;

- өртке қарсы бөлiп тастау мен тақталарды аршуды жүргiзу үшiн

шымтезек кәсiпорынында бар техникалық құралдарды пайдалануға мiндеттi.

256. Шымтезек тақталарындағы өрттi сөндiргеннен кейiн аймаққа

бекетшiлер қойып, бақылау орнату керек.

Орман өрттерiн сөндiру

257. Орман өрттерi оттың кең көлемге тез тарауымен, қалың

түтiнденуiмен және көп жылу бөлуiмен сипатталады.

Орман өрттерiнiң:

- үстiңгi;

- төменгi түрлерi болады.

       258. Әдетте, орман өрттерiн барлау жердi бiлетiн адамның және орман шаруашылығы мамандарының ерiп жүруiмен жүргiзiлуге тиiс. Кең көлемдi өрт кезiнде барлау және оттың таралуы мен оны сөндiрудiң барысына бақылау картографиялық материалдарды пайдалана отырып тiкұшақтың, ұшақтың және автокөлiктiң көмегiмен жүргiзiлуi тиiс.
      259. Барлау кезiнде:
      - өрттiң түрi мен көлемiн, жер бедерiн, оттың тарау жылдамдығы мен бағытын, оны өшiру кезеңiнде өрттiң күткендей дамуын, оның елдi мекендерге, ағаш дайындау объектiлерiне, шымтезек алқаптарына таралу мүмкiндiгiн;
      - өрттiң барынша шапшаң дамуы мүмкiн учаскелерiн (қылқан жапырақты жас ағаштар, орманның қоқысты учаскелерi, өртке қауiптi дақылдар алаңы, ағаш материалдарының уақытша қоймалары, шымтезек алатын жер және т.б.);
      - отты тоқтатуға көмектесетiн мүмкiн болатын кедергiлер және қорғаныс

ұйымдастыру үшiн тиiмдi шептердi (жолдар, соқпақтар, өзендер, жыралар,

бұлақтар, алаңқайлар, дымқылды ойпаттар және т.б.);

- мехникаландырылған өрттi таратпау құралдарын қолдану және сөндiру

мақсатында өрт шекарасына, орманның шетiне жақындаудың жолдары мен

мүмкiндiгiн;

- табиғи су көздерiнiң пайдалануға бар-жоқтығын және мүмкiндiгiн;

- қарсы от қою үшiн тiрек желiлерiн анықтау қажет.

260. Орман өрттерiн сөндiру кезiнде негiзгi күштер мен құралдарды

жағдайға байланысты:

- елдi мекен;

- ағаш алатын жер;

- орман массивi;

- өндiрiстiк және агроөнеркәсiптiк объектiлер жағынан шоғырландыру

қажет.

261. Орман өрттерiн сөндiру үшiн мынандай сөндiру тәсiлдерi

қолданылады:

       - үстiңгi өрт жағдайында: оттың таралу жолында өртке қарсы бөлiп тастау орнын (алаңқай) құру және өрттiң даму шапшаңдығын ескере отырып, таңдап алынған арақашықтықтан қарсы от қою;
      - төменгi өрт кезiнде: от сөндiретiн заттарды беру, отты сабалап сөндiру, жанған табандарды топырақпен көму, тiрек белдеуi маңынан орман бұта-шөптерiн жағу (өртеу) және арасандандырылған белдеулер құру;
      - ормандағы шымтезек өрттерi кезiнде: арасанды топыраққа дейiн жыралар қазу, сондай-ақ осы жарғының 243-247 баптарына сәйкес басқа да iс-қимылдар жасау.
      262. Орман өрттерiн сөндiруге төтенше комиссияның шешiмi бойынша өндiрiс кәсiпорындарының жұмысшылары әскери бөлiмдер, азаматтық қорғаныс құрамалары тартылуы мүмкiн.
      263. Сөндiру жөнiндегi жұмысты бастар алдында ӨСБ, жауынгерлiк учаске бастығы жеке құрамға өрттен қорғану орнын және оған баратын жолды көрсетуге мiндеттi.

      Өрт ауданында медициналық бекет құрылады
      264. Әрбiр жауынгерлiк учаскеде оттың бағыты мен таралу шапшаңдығын бақылаушылар бөлiнуi тиiс.
      265. Электр беру жүйесi өтетiн жерлердегi өрттi сөндiру кезiнде жеке құрамның электр тоғымен зақымдануын болдырмаудың шараларын қолдану қажет.
      266. Оттың таралу жылдамдығына байланысты орман өрттерiн сөндiру кезiнде мына төмендегi тәсiлдердiң бiрi:
      - оттың бүкiл майдан шебiн бiр мезгiлде өшiру немесе бөлшектеп құру мақсатында барынша қауiптi ошақтарды қос қапталдан және тылдан бiр мезгiлде сөндiру және олардың жануын одан әрi сөндiру үшiн алаңды ұсақ учаскелерге бөлу, бұл тәсiлдер үлкен көлемдегi өрттердi сөндiру және жұмыс күшi жеткiлiктi болған кезде қолданылады;
      - бiрiншi кезекте тылдағы жануды сөндiру және қос қапталмен бiртiндеп алға жылжу, от тарағаннан бұрын шапшаң жылдамдықпен өрт майданының алдыңғы шебiне шығу;
      - екi қапталдағы және тылдағы отты сөндiргеннен кейiн сөндiрудi орман өртiнiң шетiнен бастау (от майданының алдыңғы шебiнен);
      - өрттiң бастапқы бөлiгiн бiртiндеп шектей отырып, өрттi бiрiншi кезекте екi қамталдан сөндiру;
      - таулы ормандардың өртiн сөндiру кезiнде өртеудi тiрек белдеулерiн сала отырып қолдану керек, төмендегi әлсiз өрттi екi қапталдан қоршап және алға қарай жылжи отырып шетiнен сабалау тәсiлiмен тоқтатады.
      267. Орман өрттерiнiң өршуi кешке және әсiресе түн кезiнде

саябырлайды, ӨСБ осы кезеңдi белсендi сөндiру үшiн барынша пайдалануы тиiс.

Өртеу және қарсы от қоюды мiндеттi түрде орман шаруашылығы өкiлiнiң

қатысуымен күндiзгi кезде жүзеге асырған жөн.

268. Таулы ормандардағы өрттердi сөндiру кезiнде арнайы ережелердi:

- жанбаған тiк қияда (20 градустан артық) өрттiң шетiнен жоғары

тұруға болмайды, өрт тез таралатын таудың екi тiзбегiнiң немесе тарамының

арасындағы жазықта тұрудың айтарлықтай қауiптi екендiгiн еске сақтау қажет.

IV Тарау

КӨЛIКТЕГI ӨРТТI ӨШIРУ

Темiржол көлiгiнiң жылжымалы құрамдарындағы, товар

және сорттау станцияларындағы өрттi сөндiру

269. Темiр жол көлiгiнiң жылжымалы құрамдардағы, товар және сорттау

станцияларындағы өрт кезiнде:

- жолаушылар және әртүрлi жүктерi бар жылжымалы құрамның көп жинауы;

- жүк - жолаушылар вагондарының iшiнде оттың тез таралуы, өрттiң

көршi поездарға, үйлерге және құрылыстарға тарауы;

- цистернадан жанатын, уландырғыш және улы сұйықтардың ағуы және

iргелес аумақтарда газданған аймақтардың құрылуы;

- жанған вагондардағы және көршi поездардағы адамдарға қауiптiң

төнуi, үрейдiң тууы;

- көп жол тарамдарының, поездардың үзiлмейтiн қозғалысының болуы;

- жанып жатқан заттардың, материалдардың түрiн анықтаудың қиындығы;

- жанған вагондарға жақын барудың шектелуi және шланг жолдарын

жүргiзу қиындығы;

- су көздерiнiң қашықтығы;

- жоғары кернеуде тұрған жоғары вольттi түйiсу жүйесiнiң болуы мүмкiн.

270. Өрт орнына баратын жолда ӨСБ БҚОТ арқылы поезд диспетчерiнен:

- жанған жылжымалы құрамның тұрған орнын, оған жолдың және кiретiн

орынның бар-жоғын;

- көршi вагондарды, поездарды ажырату және басқа жаққа әкетудiң

шарасы қолданылғандығын;

- өрт орнының үстiндегi электр түйiсуiнiң токтан ажыратылғанын;

- қалдық кетнеудi алу үшiн бригаданың және маневр локомотивтiң

жiберiлгендiгiн;

- өрт орнына өрт және жөндеу - қалпына келтiру поездарының жiберiлген

уақытын анықтауы қажет.

271. Темiр жол көлiгiнiң жылжымалы құрамында, товар және сорттау

станцияларындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

       - жылжымалы құрамның тұрған орнын, жанған жүктiң түрiн анықтауға, көршi вагондарды ажырату және әкету шараларын қолдануға, жүйенi токтан ажыратуға;
      - вагондарды басқа жаққа әкету және поездардың қозғалысы мәселелерi жөнiндегi жағдайды анықтау және консультация үшiн жол бөлiмшесiнiң поезд диспетчерiмен тұрақты байланыс ұстауға;
      - түйiсу электр жүйелерi өтетiн аудандағы сөндiрудi бастағанға дейiн электр диспетчерiнен кернеудi алғандығы туралы жазбаша түрде растауды талап етуге;
      - поездардың қозғалысын немесе маневр жасауын ескере отырып, әдеттегiдей, шланг жолдарын рельс астымен және жол бойымен салуды жүзге асыруға;
      - темiр жол көлiгiнiң ерекшелiктерiн ескере отырып, техника қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге жауапты адамды тағайындауға;
      - жеке құрамды уландырғыш заттармен уланудан сақтанудың шараларын қолдануға;
      - көршi поездарға қауiптiң бар-жоқтығын, бүкiл құрамды немесе жанған жеке вагондарды қауiпсiз орынға әкетудiң мүмкiндiгiн анықтауға;
      - қажет болғанда қауiптi аймақтан жанбаған вагондарды құрамнан немесе аралас жолдардан, бiрiншi кезекте адамдары бар, жарылғышы және уландырғыш заттары бар вагондарды, ЖЖС және ЖС бар цистерналарды қорғауды және әкетудi ұйымдастыруға;
      - жанған сұйықтар аққан кезде учаскеде үйiндiмен қоршауды немесе жанған сұйықтың қауiпсiз орынға ағуы үшiн астаулар ұйымдастыруға;
      - су жетпеген кезде суы бар темiр жол цистерналарын берудi талап етуге мiндеттi.
      272. Жылжымалы құрамда аралық жолдарда (жол бойында) өрт болған кезде темiр жолдың тиiстi қызметтерiнен өрт орнына маневр локомотивтерiн, өрт жөндеу - үшiн тұғырлар, өрт орнына су құйылған автомобильдердi және цистерналарды жеткiзудi, электр жүйелерiн токтан ажыратуды және түйiсу сымдарынан қалдықты кернеулердi алуды талап етуге мiндеттi.

             Метрополитеннiң жер асты құрылыстарындағы өрттi
                              сөндiру
      273. Метрополитеннiң жер асты құрылыстарындағы өрттi сөндiру адамдарды құтқару мен басқа жаққа әкетудiң күрделi жұмыстарын жүргiзудiң қажеттiгiмен, өрт күзетiнiң күштерi мен құралдарының көп мөлшерiн тартумен және оларды басқарудың күрделiлiгiмен ерекшеленедi.
      274. Метрополитеннiң жер асы құрылыстарының өртi кезiнде:
      - станцияларда, өтетiн жерлерде, электр поездарының вагондарында адамдардың көп болуы, үрейдiң тууы;
      - ауа ағынының қозғалысы бағытына қарай поезд құрамы бойымен жоғары температурада қызған өнiмдердiң және оттың тез таралуы;
      - жетудiң қиындығы және от сөндiретiн заттарды берудiң күрделiлiгi;
      - станцияларда, туннельдерде жоғары кернеуде тұрған электр жүйелерi мен энергия құралдарының болуы мүмкiн.
      275. Өрттi барлау кезiнде жалпы мiндеттердi орындаудан басқа:
      - жалжымалы құрамның тұрған орнын және онда адамдардың бар-жоғын;
      - iшкi өрт су құбырын, сондай-ақ оттың және жану өнiмдерiнiң таралуын болдырмайтын желдеткiш жүйелерiн пайдалану мүмкiндiктерiн;
      - метрополитеннiң жер асты құрылыстарынан оттың жер бетiне таралу қаупiнiң бар-жоғын анықтау қажет.
      276. Метрополитеннiң жер асты құрылыстарының өртiн сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - метрополитеннiң жауапты өкiлдерiн мiндеттi түрде құрамына қосып, өртте шұғыл штаб ұйымдастыруға, барлық қызметтердiң iс-қимылын үйлестiрудi, өртте күштердi және құралдарды басқаруды қамтамасыз ету үшiн өрт орнында шұғыл штаб және аралас станцияларда штаб топтарын құруға;
      - барлауды әртүрлi бағыттарда бiрнеше барлау топтармен жүргiзуге;
      - жол, эскалатор, желдеткiш және өтетiн туннельдi пайдалана отырып адамдарды басқа жаққа әкетудi және құтқаруды тез арада ұйымдастыруға, бiрiншi кезекте өрт болып жатқан жайдың деңгейiнен (белгiсiнен) төмен орналасқан басқа жаққа әкету жолдарын және басқа станцияларға өтетiн жерлердi пайдалануға;
      - қуат құрылыстарын, қондырғыларды және кабельдердi ажырату шараларын қолдануға;
      - жолаушыларды қауiпсiз басқа жаққа әкетудi, оттың таралуын шектеу, түтiндi шығару үшiн санитарлық техника қызметiмен бiрге қажеттi желдеткiш режимiн анықтауға және ұйымдастыруға;
      - жылжымалы құрам бойымен жалынның тез таралуын болдырмау үшiн жанбаған вагондарды қауiптi аймақтан әкетудi ұйымдастырып, көбiктi вагондардың iшiне беруге;
      - ГТҚЖ-ның бiрер бөлiмшесiн магистралдық шланг жолдарын тарамдарға дейiн тартуға, басқаларын - жұмыс шлангiлерi жолдарын шланг тарамынан өрт ошағына және iшкi су құбырына дейiн тарту үшiн жiберуге;
      - магистралдық жолдарды экскалаторлардың бiрi арқылы, басқаларын жолаушыларды басқа жаққа әкету үшiн және жеке құрамды ауыстыру үшiн пайдалана отырып салуға мiндеттi.
      277. Туннельде тұрған жылжымалы құрамдағы өрттi сөндiру үшiн от сөндiретiн заттарды жану ошағына желдеткiш ағынның қозғалысы жағына берудi ұйымдастырады.
      278. Өрттi сөндiру үшiн "А" қол оқпандары, жеке құрамды қорғау үшiн шашыранды ағын түрiндегi су перделерiн пайдаланады.
      Экскалаторлық көлбеу туннельдегi өрттi сөндiру кезiнде тұғыр астындағы жайларда, кабелдi туннельдерде және аралас тарту күшiн төмендететiн қосалқы станцияларда көбiктi пайдаланады.
      279. Жер асты жайларында (жол туннельдерi, тұйықтар, аралас тарту күшiн төмендететiн кiшi станцияларда) өртке барлау жүргiзу және сөндiру үшiн қорғаныс әрекетi кемiнде төрт сағаттық мерзiмдегi ажыратушы противогаздарды пайдаланады. КИП-8 противогаздарын жер асты вестибюльдерi мен мiнiп-түсетiн тұғыр шеңберiнде орналасқан, сондай-ақ станциядан 200 метрден артық емес ара қашықтықтағы туннельдердегi жұмыстарды жүргiзу кезiнде пайдаланады, қосалқы оттегi баллондары мен регенеративтiк патрондары болуы тиiс.
      280. Құтқару жұмыстарын жүргiзу үшiн (станцияда, туннельде) ГТҚЖ-ның бақылау-өткiзу бекеттерiн құру қажет, мұнда ГТҚЖ-ның резервтегi бөлiмшелерi, қосалқы тегi баллондары, регенеративтiк патрондар, оттегi - ажыратқыш противогаздары, жарық беру құралдары және т.б. шоғырланады.
      281. Жағдайға орай байланыс құралы терiнде жергiлiктi телефон байланысын және метрополитеннiң дауыстағыш хабарлаушы қондырғыларын, өрт күзетiнiң жарағындағы байланыс құралдарын, соның iшiнде мегафонды да пайдаланады.

             Ұшу аппараттарының жердегi өртiн сөндiру
      282. Ұшу аппараттарының жердегi өртi кезiнде:
      - отын жүйелерiнiң зақымдануынан, сондай-ақ жолаушылар салонының iшкi өрлей жанатын материалдары бойымен оттың тез таралуы, сығымдалған газдары бар баллондардың жарылуы;
      - есiктердiң және люктердiң қарысып қалуы нәтижесiнде адамдарға қауiп төнуi және басқа жаққа әкетуге қиындық тууы;
      - алюминийден және басқа қопалардан жасалған тораптар мен бөлшектердiң күштi жануы;
      - өрт ошағының су көзiнен айтарлықтай қашықтықта болуы;
      - әуежай аймағынан тысқары жерде өрт болғанда - апат болған жерге өрт автомобильдерi мен от сөндiретiн заттарды жеткiзудiң қиындығы болуы мүмкiн.
      283. Ұшу аппараттарының өртiн сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - ұшу аппараты апатты жағдайда қонған кезде ұшу-қону белдеуiне қажеттi мөлшердегi күштер мен құралдарды шоғырландыруға, жеке құрамды қорғау құралдарын (жылу тепкiш костюмдердi, противогаздарды) әзiрлеуге;
      - әуежайдың апат-қиылды қызметiмен және ұшу басшысымен өзара iс-қимылды ұйымдастыруға;
      - барынша қысқа мерзiмде ұшу аппаратынан жолаушыларды қауiпсiз орынға әкетудi ұйымдастыруға;
      - көбiктi, ұнтақты немесе қуатты су ағындарын қолданып және бiр мезгiлде ұшу аппаратының сыртын салқындата отырып, бiрiншi кезекте адамдарды басқа жаққа әкету есiктерi мен люктерi маңындағы фюзеляж астындағы отынның жануын сөндiруге;
      - негiзгi және апатты люктердi ашуды ұйымдастыруға, ал қажеттi жағдайда сырты қабатының арнайы белгiленген жерлерiндегi оның сыртқы қаптамасын ашуға;
      - өрттiң ұшу аппаратының сыртқы жағымен тез таралуын болдырмау үшiн от сөндiретiн заттарды бiрiншi кезекте ұшу аппаратының аса маңызды бөлiктерiне (двигательдерiне двигательдер гондоластына, ұшқыштар кабинасына және фюзеляжға), сондай-ақ баллондар мен отын бактарының жарылысы болуы мүмкiн учаскелерге беруге;
      - ұшу аппаратының астындағы отынның жануын қатты жел кезiнде су ағыны арқылы оны бетоннан қатты жерге немесе нөсер канализациясына айдауға, жел болмаған жағдайда - төгiлген отынды көбiкпен, тоңазытатын заттармен, ұнтақтармен немесе көмiртегiнiң қос қышқылымен сөндiруге;
      - ерiген магний ерiтiндiсiн жуу үшiн жанған шассилердi ұшы алынған қысымдағы "А" оқпандары арқылы көбiктендiргiш ерiтiндiнiң тұтас ағынымен сөндiруге, оқпаншылардың жұмысын жанған орыннан қауiпсiз ара қашықтықта жылу тепкiш костюмдермен қамтамасыз етуге;
      - двигательдiң iшiндегi жануды ұнтақтармен, көмiртегiнiң қос қышқылымен салқындатқыш заттармен немесе көмiрсутегiнiң галогендерiмен жүргiзуге, от сөндiретiн заттарды двигательдiң жалын шығатын жерiнен және (немесе) гондоладан беруге;
      - оттың таралуын шектеу мақсатында жүк тартқыштар көмегiмен ұшу

аппаратын желге қарсы бұруға;

- ұшу аппараттарының тұрақ орнындағы өрт кезiнде көршi жанбаған

аппараттарды су ағынымен салқындатуға және оларды қауiпсiз аумаққа

кешiктiрмей әкетудi ұйымдастыруға мiндеттi.

284. Ұшу аппараттарының ангарадағы және тұрақ орындарындағы өртiн

сөндiру кезiнде:

- өрт сөндiрудiң тұрақты қондырғыларын пайдалану;

- ангардың негiзгi конструкцияларын салқындату үшiн қуатты су ағынын

беру;

- оқпандарды беру үшiн баспалдақтарды, стапельдердi, траптарды және

өрт сатыларын пайдалану қажет.

Теңiз айлағындағы, доктағы және затондағы теңiз және

өзен кемелерiнiң өртiн сөндiру

285. Теңiз айлағындағы, доктағы және затондағы теңiз және өзен

кемелерiнiң өртi кезiнде:

- күрделi жобалаудың, жанатын материалдардың көп мөлшерде болуы,

әртүрлi жүктердiң және дизель отынының, сондай-ақ аралық бөлулерде

қуыстардың болуы;

- жану ошағына жетудiң қиындығы;

- басқа жаққа әкету жұмыстарын жүргiзудiң күрделiлiгi;

       - жанатын конструкциялар мен жүктер, әсiресе товар-жолаушы кемелерiнiң трюмдерi мен жоғары құрылыстары арқылы оттың тез таралуы мүмкiн.
      286. Теңiз айлағындағы, доктағы және затондағы теңiз және өзен кемелерiнiң өртiн сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - iс-қимылын кеме капитанымен, айлақ, параходство әкiмшiлiгiмен келiсуге;
      - айлақ диспетчерiмен, керуен капитанымен, өрт сөндiрудiң шұғыл штабымен және құтқару кемелерiмен тұрақты байланыс ұстауға;
      - өрттi сөндiру, адамдарды құтқару және жүктердi басқа жаққа әкеу кезiнде кеме механизмдерiнiң бар-жоғын, сондай-ақ айлақ крандарын пайдаланудың мүмкiндiгiн анықтауға;
      - жанған кеменi басқа кемелерден немесе жаға құрылыстарынан алыс әкетудiң, жанып жатқаннан басқа кемелердi әкетудiң қажеттiгiн анықтауға;
      - трюмдегi, машина-қазандық бөлiмiндегi және басқа кемелердегi жанған өрттi сөндiру үшiн;
      - кеме капитанынан от пен түтiннiң таралуын хабарлайтын кемеде бар құрылысты iске қосуды талап етуге, палуба құрылысы ашық жанғанда кеменi желдiң бағытын ескерiп оның бойымен от тарамауы үшiн бұруға;
      - кеменiң орнықтылығына бақылау қоюға, (оның жантаюы, отыруы және

т.б.), қажет болғанда тормен суды айдап шығаруды ұйымдастыруға;

- жанған немесе көршi кемелердi тiркеуге алуға және су беру үшiн

жүзетiн құралдарды пайдалануға мiндеттi.

287. Мұнай құятын кемелердегi (танкерлердегi) өрттi сөндiру кезiнде

ӨСБ бұдан басқа:

- мұнай өнiмдерiнiң түрiн және олармен танктердiң толу деңгейiн

анықтауға;

- мұнай өнiмдерiн құю немесе айдау жөнiндегi барлық жұмысты тоқтатуға;

- танктерден төгу-құю қондырғыларын әкетiп және жанбаған танктер

люктерiнiң қақпақтарын ашуға;

- жанған танктердi, палубаны және кеме борттарын салқындатуды

ұйымдастыруға;

- мүмкiндiгiнше бос танктердi сумен немесе инерттi газдармен

толтыруға;

- өрт автомобильдерi мен жүзу құралдарын жанған кемеден өзеннiң ағысы

бойымен жоғары орналастыруға;

- танктердiң қабырғалары бұзылып және жанған сұйықтар судың бетiмен

аққан жағдайда кемелердi және жаға құрылыстарын қорғау жөнiндегi шараларды

қолданып, қуатты су ағынын беруге;

- ЖЖС және ЖС-ның сол төңiрекке таралуын болдырмау үшiн бон

қоршауларын ұйымдастыруға;

- көбiкпен атқылауды әзiрлеу мен жүргiзудi осы жарғының 219-222

баптарына сәйкес орындауға мiндеттi.

Гараждардағы, троллейбус және трамвай парктерiндегi

өрттi сөндiру

288. Гараждарда, троллейбус және трамвай парктерiнде өрт болған кезде:

- гаражда бензин (сығымдалған газ) құйылған автомобильдердiң,

троллейбус және трамвай паркiнде - жоғары кернеулi электр жүйесiнiң болуы;

- гараж, парк және кiре берiс жолдарда, әсiресе түнгi мезгiлде көлiк

құралдарының жиналып қалуы, олар арқылы оттың таралуы;

- гараждың көп қабатты үйiнiң тез түтiндеуi және олардағы адамдарға

қауiптiң төнуi;

- полимерлiк материалдардың жануы кезiнде уландырушы газдардың

бөлiнуi;

- жанатын жылытқыштары бар кең алаңның болуы мүмкiн.

289. Гаражда, троллейбус немесе трамвай паркiндегi өрттi сөндiру

кезiнде ӨСБ:

       - үйдi сөндiрумен бiрге оқпандарды көлiк құралдарын қорғауға беруге, бензин бактарының жарылысын болдырмауға, қажет болғанда сөндiруге көбiк құралдарын қолдануға;
      - трамвай депосында магистральдi және жұмыс шлангi жолдарын трамвайдың қозғалысын ескерiп, жол бойымен және рельстiң астымен салуға;
      - жайдан көлiк құралдарын басқа жаққа әкетудi жүргiзушiлердi, қызмет көрсетушi адамдарды, ерiктi өрт дружиналарын ұйымдастыра отырып және жүк тартқыштарды және тракторларды пайдаланып қамтамасыз етуге, соңғылары болмаған жағдайда көлiк құралдарының өздерiн жүргiзiп немесе қолмен итерiп шығаруға мiндеттi.
      290. Жер асты гаражындағы өрт оттың жоғары және төменде орналасқан қабаттармен тез таралуымен, сөндiру құралдарын әсiресе төменгi қабаттарға берудiң күрделiлiгiмен сипатталады.
      291. Жер асты гаражындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - сөндiрумен бiрге автомобиль көлiгiн басқа жаққа әкетудi ұйымдастыруға;
      - сөндiрудi жоғары жанған қабаттан бастауға және жануды сөндiруге байланысты төмен орналасқан қабаттарға қарай жылжуға;
      - конструкцияларды, әсiресе жамылғыларды, колоналарды тездетiп салқындатуға және түтiндi сыртқа шығаруға мiндеттi.

                              V Тарау
                СЕЛОЛЫҚ ЕЛДI МЕКЕНДЕРДЕГI ӨРТТI СӨНДIРУ
      292. Жылжымалы өрт техникасы санының жетiспеушiлiгi, қанағаттанарлықсыз сумен жабдықтау және байланыс, өрт бөлiмшелерiнiң елдi мекендерден қашықтығы селолық елдi мекендердегi өрт сөндiрудi қиындатады.
      293. Селолық елдi мекендердегi өрт кезiнде:
      - оттың жанатын құрылыстар және материалдар арқылы тез таралуы;
      - оттың (ұшқынның, шоқтың) айтарлықтай ара қашықтыққа ұшуы;
      - тұрмыстық газ құралдарының жарылуы мүмкiн.
      294. Селолық жерлердегi өрттi сөндiру үшiн өрт автомобильдерi және мотопомпалар, сондай-ақ жабдықталған ауыл шаруашылығы және басқа техникалары: автобензин құйғыштар, автосұйық шашқыштар, аспалы су сорғыштар мен жабдықталған автомобильдер мен тракторлар, су таратқыштар, трактордың тiркеме су сепкiштерi және жаңбырлатқыш қондырғылар, суландыру машиналары, сүт тасығыштар, соқасы бар тракторлар және басқалар пайдаланылады.
      295. Селолық елдi мекендегi өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - iшкi iстер бөлiмi жөнiндегi кезекшi, жергiлiктi байланыс торабы немесе ББП (ӨБОП) арқылы аудандық жоспарда көзделген күштер мен құралдарды жер мезгiлiнде шақыруды ұйымдастыруға, өрт туралы ӨБОП-қа хабарлауға;
      - оттың таралуына жол бермеу жөнiндегi шараларды қолданумен бiрге адамдарды құтқаруды, малдарды және материалдық құндылықтарды басқа жаққа әкетудi ұйымдастыруға;
      - оттың таралуы мүмкiн жолдарды бөлiп тастау үшiн тракторларды, бульдозерлердi және басқа техникаларды пайдалануға;
      - ерiктi өрт дружиналары, өрттен құтқару отрядтары мүшелерiнен және тұрғын халықтан жаңа жану ошақтары қаупi болған кезде от сөндiргiштерi және су құйған шелектерi бар бекетшiлер қоюға;
      - халық депутаттары жергiлiктi кеңестерi, шаруашылық әкiмшiлiгi арқылы өршiген өрттi сөндiруге халық шаруашылығы техникасы мен тұрғындарды жұмылдыруға мiндеттi.
      296. Мал шаруашылығы жайларындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - малды басқа жаққа әкетудiң шарасын қолдану мен оқпандарды отты сөндiруге және әкету жолын қорғауға енгiзуге, малдарды байлаудан босату үшiн қызмет етушi адамдарды, ерiктi өрт дружиналары мен өрттен қорғау отрядының мүшелерiн тартуға, малды әкетудi тездету үшiн су ағындарын пайдалануға, ал оларды кiретiн есiктен түкпiрде орналасқан малдарға қарай беруге;
      - көршi объектiлердi қорғауды ұйымдастыруға мiндеттi.
      297. Зығыр пресiн, шөптi, маяланған, шөмеленген сабанды және қатқыл сабақты шөптер қоймасындағы отты сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - ашық жалынды сөндiру үшiн судың шашыранды ағынын беруге, аршуды жүргiзуге, жануды сөндiруге және маяларды, шөмелелердi ауыл шаруашылығы техникаларын қолдана отырып тұрғын халықтың, ерiктi өрт дружиналары, өрттен қорғау отряды мүшелерiнiң күшiмен жүргiзуге;
      - зығыр өңдеу бекеттерiндегi өрт кезiнде маяны белсендi желдетушi агрегат пен пневмокөлiктi өшiруге;
      - өрт сөндiргеннен кейiн қайтадан жану мүмкiндiгiн болдырмас үшiн өрт сөндiру құралдары бар ерiктi өрт дружиналары мен өрттен қорғау отрядтары мүшелерiнiң кезекшiлiгiн ұйымдастыруға мiндеттi.
      298. Гербидцидтер, улы химикаттар және тыңайтқыштар қоймаларындағы өрт кезiнде жарылыс қаупiн туғызатын жиналулар және адамдар мен малдардың өмiрiне қауiптi аймақ құруға қабiлеттi уландырушы заттар, булар және газдар бөлiнуi мүмкiн.

      299. Гербидцидтер, улы химикаттар және тыңайтқыштар қоймаларының өртi кезiнде ӨСБ:
      - сақталатын заттардың аты мен санын дәл анықтауға, жұмысқа улы химикаттардың қасиетiн жақсы бiлетiн мамандарды тартуға, сөндiру барысында олармен үнемi кеңесiп отыруға;
      - техника қауiпсiздiгi үшiн жауапты адам тағайындауға және алғашқы медициналық көмек бекетiн ұйымдастыруға;
      - сақталатын заттарды ескере отырып, от сөндiру заттарын және сөндiру тәсiлдерiн қолдануға;
      - улы химикаттарды сумен сөндiру кезiнде олардың адамдар мен малдар үшiн қауiпсiз орынға ағуын ескеруге;
      - оқпаншылардың позицияларын мүмкiндiгiнше жел жағынан таңдап алуға, жайдың iшiнде жұмыс iстейтiн жеке құрамды осы ортаға арналған ажыратушы немесе сүзгi противогаздарымен қамтамасыз етуге;
      - тұрғын құрылыстар мен мал шаруашылығы қора-жайларына қарай беттеген бұлт пайда болған кезде адамдарды және малдарды басқа орынға жел жағымен әкетуге, оларды басушы шашыранды су ағындарымен ұйымдастыруға;
      Өрт кезiнде жану өнiмдерiнде улы заттардың жиналуына және оның сөндiргеннен кейiн бақылау өлшеуiн жүргiзу үшiн санитарлық-эпидемиологиялық қызметтi шақыруға;
      - сөндiру аяқталғанан кейiн барлық оған қатысушыларды қарау үшiн медициналық мекемеге жiберуге;
      - өртте қолданылған өрт автомобильдерi мен өрт-техникалық жарақтарына дегазация жүргiзуге мiндеттi.
      300. Сабағында тұрған және дестеде жатқан астықтың өртiн сөндiру кезiнде ӨСБ:
      - өрттiң көлемiне, желдiң шапшаңдығына және күштер мен құралдардың санына қарай өрттi сөндiрудiң мына тәсiлдерiн қолдануға: сыпыртқылармен сабалауға, автоцистерналардың, бензин тасығыштардың, автосұйық шашқыштардың және басқа техникалардың көмегiмен оттың қарсы алдынан жер бетiндегi шөптердi дымқылдауға, трактор соқаларымен жырту арқылы қорғау жолақтарын құруға;
      - оттың таралуын тоқтату және адамдарға, механикаландырылған қырмандарға, елдi мекендерге, өндiрiстiк және мал шаруашылығы құрылыстарына қауiптi болдырмау үшiн күштер мен құралдарды шоғырландыруға;
      - сөндiру барысында желдiң бағытын үнемi бақылап отыруға және ол өзгерген кезде күштер мен құралдардың орнын ауыстыруға мiндеттi.
      - "ұнтақ-көбiкпен" араластырылған өрт сөндiруге өрт ұнтақпен сөндiрiлiп, одан кейiн қайтадан тұтанбауы үшiн көбiк шашылады;
      - қоңыр мұнай өнiмдерi резервуарларындағы өртте болатын атылулардан сақтандыру үшiн, уақтылы шаралар қабылдау мақсатында мұнай өнiмдерiнiң ысуы мен резервуардың түбiндегi судың мөлшерiн үзiлiссiз бақылаған жөн, су айдау (жiберу) әлсiн-әлсiн жүргiзiлуге тиiс;
      - қауiптi аймаққа (топырақ үйiндiсiне) өрт сөндiруге қатысы жоқ өрт бөлiмшелерiнiң әскер құрамы, объектiнiң қызметшi құрамы, объектiнiң қызметшi құрамы жiберiлмейдi. Қауiптi аймақта (топырақ үйiндiсiнде) адамдардың мүмкiндiгiнше аз болуы үшiн оқпаншылар сменасын бiр мезгiлде ауыстыруға болмайды;
      - лвж мен гж жер астындағы резервуарларда жанғанда жанып жатқан және көршiлес резервуарлардың периметрлерiн таңбалау керек;
      - оқпандармен жұмыс iстейтiн әскер құрамын қорғау үшiн жылу қайтаратын костюмдер пайдаланылады;
      - Лвж мен гж-ны сақтау мақсатында күш пен құрал-жабдықтар жетiспеген жағдайда (басқа амалы тағылмағанда) су бақылау мақсатымен жiберiледi және сонымен бiр мезетте резервуар қабырғасын салқындатады.

                         VI Тарау
                Өндiрiсте вирусты инфекциялар пайдаланылатын
                   объектiлерде өрт сөндiру

      301. Өндiрiсте вирусты инфекциялар пайдаланылатын объектiлерде өрт сөндiру, аппараттарды жою инфекциялы объектiлердегi өрт пен апаттар кезiнде:
      - бактериялар ауа тарту-желдеткiш жүйелерi бойынша, конвенциялық тасқынмен, технологиялық және басқа ойықтар арқылы жанған өнiмдерге iлесiп шапшаң таралуы;
      - әскер құрамын инфекциялармен зақымдап, қоршаған ортаға таралуы, жауынгерлiк киiмдерге, өрт техникаларына қонуы мүмкiн.
      302. Вирустың инфекциялы объектiлердегi өрттi сөндiру және апаттарды жою кезiнде өсж:
      - болып өткен өрт, авариялар туралы санитарлық-эпидемиялық бақылау органдарына хабарлауға;
      - мекемелер мамандарымен және сэс-пен бiрлесе отырып, инфекцияның түрiн, өрт сөндiру мен апатты жоюда әскер құрамы жұмысының мүмкiндiгiн анықтауға, өрт сөндiру мен апатты жоюға мекеме басшысының (директордың бас дәрiгердiң) жазбаша рұқсатын алғаннан кейiн кiрiсуге;
      - өрттiң, апаттың ауқымына, жұмысқа келген бөлiмшелердегi адам санының мөлшерiне қарамастан шұғыл өрт сөндiру, аварияны жою штабын құрып, оның құрамына мекемелер мен сэс қызметi мамандарын енгiзуге;
      - объектi әкiмшiлiгi арқылы санитарлық өңдеудiң бақылау пунктi мен өрт күзетi әскер құрамына медициналық көмек көрсетудi ұйымдастыруға;
      - жұмысты әскер құрамының мүмкiндiгiне аз мөлшерiмен, оларды оқшаулағыш противогаздармен, қорғаныс киiмдерiмен қамтамасыз етiп атқаруға;
      - күштер мен құрал-жабдықтардың, газ буындарының, қорғаныс киiмдерiнiң резервiн жасақтауға;
      - зақым алу аймағына кiре берiсте ортаңғы немесе кiшi басшы құрамынан

жiберiлген адамның басқаруымен қауiпсiздiк бекетiн орнату;

- зақым алу аймағына бөгде адамдарды кiргiзбеу мақсатында өрт, авария

болған орындарды қоршауға алуды ұйымдастыруға мiндеттi.

303. Өрттен, авариядан кейiн өсж:

- қауiптi аймақта жұмыс iстеген әскер құрамын санитарлық өңдеу мен

шыға берiстегi бақылауды ұйымдастыруға;

- противогаздарды, киiмдердi, аяқ киiмдердi, жарақтарды, өрт

техникаларын активсiздендiрудi жүргiзуге мiндеттi.

Ескерту: Жарғының жалғасы қазақша мәтіні болмағандықтан орыс

тілінде беріліп тұр.