О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам судебно-экспертной деятельности

Закон Республики Казахстан от 20 января 2010 года № 241-IV

Статья 1. Внести изменения и дополнения в следующие законодательные акты Республики Казахстан:
1. В Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан от 13 декабря 1997 года (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 1997 г., № 23, ст. 335; 1998 г., № 23, ст. 416; 2000 г., № 3-4, ст. 66; № 6, ст. 141; 2001 г., № 8, ст. 53; № 15-16, ст. 239; № 17-18, ст. 245; № 21-22, ст. 281; 2002 г., № 4, ст. 32, 33; № 17, ст. 155; № 23-24, ст. 192; 2003 г., № 18, ст. 142; 2004 г., № 5, ст. 22; № 23, ст. 139; № 24, ст. 153, 154, 156; 2005 г., № 13, ст. 53; № 21-22, ст. 87; № 24, ст. 123; 2006 г., № 2, ст. 19; № 5-6, ст. 31; № 12, ст. 72; 2007 г., № 1, ст. 2; № 5-6, ст. 40; № 10, ст. 69; № 13, ст. 99; 2008 г., № 12, ст. 48; № 15-16, ст. 62, 63; № 23, ст. 114; 2009 г., № 6-7, ст. 32; № 15-16, ст. 71, 73; № 17, ст. 81, 83; Закон Республики Казахстан от 3 декабря 2009 года "О внесении изменений и дополнений в Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан по вопросам упрощенного досудебного производства", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" и "Казахстанская правда" 12 декабря 2009 г.; Закон Республики Казахстан от 4 декабря 2009 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам профилактики бытового насилия", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" и "Казахстанская правда" 12 декабря 2009 г.; Закон Республики Казахстан от 7 декабря 2009 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам защиты прав граждан на неприкосновенность частной жизни", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" и "Казахстанская правда" 15 декабря 2009 г.; Закон Республики Казахстан от 7 декабря 2009 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам дальнейшего усиления борьбы с коррупцией", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" и "Казахстанская правда" 15 декабря 2009 г.; Закон Республики Казахстан от 8 декабря 2009 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам пресечения лжепредпринимательства", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" и "Казахстанская правда" 15 декабря 2009 г.; Закон Республики Казахстан от 10 декабря 2009 года "О внесении изменений и дополнений в Уголовный, Уголовно-процессуальный и Гражданский процессуальный кодексы Республики Казахстан по вопросам совершенствования судебной системы", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" и "Казахстанская правда" 22 декабря 2009 г.; Закон Республики Казахстан от 10 декабря 2009 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам дальнейшего совершенствования системы исполнения уголовных наказаний и уголовно-исполнительной системы", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" и "Казахстанская правда" 21 декабря 2009 г.; Закон Республики Казахстан от 11 декабря 2009 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам обеспечения квалифицированной юридической помощью", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" 22 декабря 2009 г. и "Казахстанская правда" 23 декабря 2009 г.):
1) по всему тексту слова "медицинское учреждение", "специальное медицинское учреждение", "медицинского учреждения", "медицинском учреждении", "специализированное медицинское учреждение" заменить соответственно словами "медицинскую организацию", "специальную медицинскую организацию", "медицинской организации", "медицинской организации", "специализированную медицинскую организацию";
2) в статье 7:
в пункте 41):
слово "результате" заменить словом "ходе";
слова "работы по определенной специальности" заменить словами "практической деятельности";
дополнить пунктом 41-1) следующего содержания:
"41-1) "специальные научные знания" - область специальных знаний, содержание которой составляют научные знания, реализованные в методиках судебно-экспертных исследований;";
3) статью 83 изложить в следующей редакции:
"Статья 83. Эксперт
1. В качестве эксперта может быть вызвано не заинтересованное в деле лицо, обладающее специальными научными знаниями. Иные требования, предъявляемые к лицу, которому может быть поручено производство экспертизы, устанавливаются частью первой статьи 243 настоящего Кодекса.
2. Вызов эксперта, назначение и производство экспертизы осуществляются в порядке, предусмотренном главой 32, а также статьей 354 настоящего Кодекса.
3. Эксперт имеет право:
1) знакомиться с материалами дела, относящимися к предмету экспертизы;
2) заявлять ходатайства о представлении ему дополнительных материалов, необходимых для дачи заключения, а также о принятии мер безопасности;
3) участвовать в производстве процессуальных действий и судебном заседании с разрешения органа, ведущего уголовный процесс, и задавать участвующим в них лицам вопросы, относящиеся к предмету экспертизы;
4) знакомиться с протоколом процессуального действия, в котором он участвовал, а также в соответствующей части с протоколом судебного заседания и делать подлежащие внесению в протоколы замечания относительно полноты и правильности фиксации его действий и показаний;
5) по согласованию с органом, назначившим экспертизу, давать в пределах своей компетенции заключение по выявленным в ходе судебно-экспертного исследования обстоятельствам, имеющим значение для дела, выходящим за пределы вопросов, содержащихся в постановлении о назначении судебной экспертизы;
6) представлять заключение и давать показания на родном языке или языке, которым владеет; пользоваться бесплатной помощью переводчика; заявлять отвод переводчику;
7) обжаловать решения и действия органа, ведущего уголовный процесс, и иных лиц, участвующих в производстве по делу, ущемляющие его права при производстве экспертизы;
8) получать возмещение расходов, понесенных при производстве экспертизы, и вознаграждение за выполненную работу, если производство судебной экспертизы не входит в круг его должностных обязанностей.
4. Эксперт не вправе:
1) вести переговоры с участниками процесса по вопросам, связанным с производством экспертизы, без ведома органа, ведущего уголовный процесс;
2) самостоятельно собирать материалы для исследования;
3) проводить исследования, могущие повлечь полное или частичное уничтожение объектов либо изменение их внешнего вида или основных свойств, если на это не было специального разрешения органа, назначившего экспертизу.
5. Эксперт обязан:
1) являться по вызову органа, ведущего уголовный процесс;
2) провести всестороннее, полное и объективное исследование представленных ему объектов, дать обоснованное и объективное письменное заключение по поставленным вопросам;
3) отказаться от дачи заключения и составить мотивированное письменное сообщение о невозможности дать заключение и направить его в орган, ведущий уголовный процесс, в случаях, предусмотренных статьей 252 настоящего Кодекса;
4) давать показания по вопросам, связанным с проведенным исследованием и данным заключением;
5) обеспечивать сохранность представленных на исследование объектов;
6) не разглашать сведения об обстоятельствах дела и иные сведения, ставшие ему известными в связи с производством экспертизы;
7) представлять органу, назначившему экспертизу, смету расходов и отчет о расходах, понесенных в связи с производством экспертизы.
6. За дачу заведомо ложного заключения эксперт несет уголовную ответственность, установленную законом.
7. Эксперт, являющийся сотрудником органов судебной экспертизы, считается по роду своей деятельности ознакомленным с его правами и обязанностями и предупрежденным об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения.";
4) в статье 96:
дополнить частью 1-1 следующего содержания:
"1-1. В производстве экспертизы живого лица, а также трупа в качестве эксперта не может участвовать врач, который до назначения экспертизы оказывал соответствующему лицу медицинскую помощь.";
часть вторую изложить в следующей редакции:
"2. Предыдущее участие лица в данном деле в качестве эксперта не является обстоятельством, исключающим поручение ему производства экспертизы по делу, кроме случаев, когда она назначается повторно после экспертизы, проведенной с его участием.";
5) часть первую статьи 120 изложить в следующей редакции:
"1. Заключение эксперта - оформленный в соответствии с требованиями настоящего Кодекса документ, отражающий ход и результаты судебно-экспертного исследования.";
6) в статье 129:
часть первую изложить в следующей редакции:
"1. Научно-технические средства в процессе доказывания по уголовному делу могут быть использованы органом, ведущим уголовный процесс, а также экспертом и специалистом при исполнении ими процессуальных обязанностей, предусмотренных настоящим Кодексом.";
часть четвертую после слова "действий" дополнить словами "и протоколе судебного заседания";
7) в части пятнадцатой статьи 153 слова "психиатрическом или ином медицинском учреждении" заменить словами "психиатрической или иной медицинской организации";
8) статью 242 изложить в следующей редакции:
"Статья 242. Порядок назначения экспертизы
1. Признав необходимым назначение экспертизы, орган, ведущий уголовный процесс, выносит об этом постановление, в котором указываются: наименование органа, назначившего экспертизу, время, место назначения экспертизы; вид экспертизы; основания для назначения экспертизы; объекты, направляемые на экспертизу, и информация об их происхождении, а также разрешение на возможное полное или частичное уничтожение указанных объектов, изменение их внешнего вида или основных свойств в ходе исследования; наименование органа судебной экспертизы и (или) фамилия, имя, отчество лица, которому поручено производство судебной экспертизы. Постановление органа, ведущего уголовный процесс, о назначении экспертизы обязательно для исполнения органами или лицами, которым оно адресовано, и входит в их компетенцию.
2. В случаях, когда принятие решения о возбуждении уголовного дела невозможно без производства экспертизы, она может быть назначена до возбуждения уголовного дела. При этом объектами судебно-экспертных исследований являются материалы:
1) прилагаемые к заявлениям или сообщениям о преступлениях, представленные в соответствии со статьями 178, 179, 180, 181 настоящего Кодекса;
2) непосредственно обнаруженные должностными лицами и органами, управомоченными возбудить уголовное дело в соответствии со статьей 182 настоящего Кодекса;
3) полученные в результате процессуальных действий, допускаемых настоящим Кодексом в ходе доследственной проверки;
4) истребованные или представленные в порядке, предусмотренном статьей 125 настоящего Кодекса.
3. Наличие в деле актов ревизий, проверок, заключений ведомственных инспекций, а также официальных документов, составленных по результатам исследований, проводимых специалистами в ходе процессуальных действий, не исключает возможности назначения судебной экспертизы по тем же вопросам.
4. Экспертиза может быть назначена по инициативе участников процесса, защищающих свои или представляемые права и интересы. Участник процесса, защищающий свои или представляемые права и интересы, в письменном виде представляет органу, ведущему уголовный процесс, вопросы, по которым, по его мнению, должно быть дано заключение эксперта, указывает объекты исследования, а также называет лицо (лица), которое может быть приглашено в качестве эксперта. При этом орган, ведущий уголовный процесс, не вправе отказать в назначении экспертизы, за исключением случаев, когда вопросы, представленные на ее разрешение, не относятся к уголовному делу или предмету судебной экспертизы.
5. Участник процесса, по инициативе которого назначается экспертиза, может представить в качестве объектов экспертного исследования предметы, документы. Орган, ведущий уголовный процесс, вправе мотивированным постановлением исключить их из числа таковых.
6. Рассмотрев представленные вопросы, орган, ведущий уголовный процесс, отклоняет те из них, которые не относятся к уголовному делу или предмету судебной экспертизы, выясняет, нет ли оснований для отвода эксперта, после чего выносит постановление о назначении экспертизы с соблюдением требований, указанных в части первой настоящей статьи.
7. Возмещение расходов, связанных с производством экспертизы, а также оплата труда эксперта производятся по правилам главы 21 настоящего Кодекса.
8. Орган, ведущий уголовный процесс, обеспечивает доставление к эксперту подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего, свидетеля, если признано необходимым их присутствие при проведении экспертизы.";
9) в статье 244:
пункты 5) и 6) части первой изложить в следующей редакции:
"5) присутствовать при производстве экспертизы в порядке, предусмотренном статьей 246-1 настоящего Кодекса, с разрешения органа, ведущего уголовный процесс;
6) знакомиться с заключением эксперта либо сообщением о невозможности дать заключение в порядке, предусмотренном статьей 254 настоящего Кодекса.";
часть вторую дополнить предложением вторым следующего содержания:
"В стадии возбуждения уголовного дела перечисленными правами обладают лицо, пострадавшее от совершения преступления, а также лицо, в отношении которого решается вопрос о возбуждении уголовного дела.";
в части третьей:
слово "следователь" заменить словами "орган, ведущий уголовный процесс";
слова "права и обязанности, перечисленные в части первой настоящей статьи" заменить словами "право, предусмотренное статьей 254 настоящего Кодекса";
часть четвертую после слова "свидетелей" дополнить словами ", а также лица, пострадавшего от совершения преступления, и лица, в отношении которого решается вопрос о возбуждении уголовного дела,";
в части пятой слово "следователь" заменить словами "орган, ведущий уголовный процесс,";
10) дополнить статьей 244-1 следующего содержания:
"Статья 244-1. Гарантии прав и законных интересов лиц, в
отношении которых производится судебная
экспертиза
1. При производстве судебной экспертизы живых лиц запрещаются:
1) лишение или стеснение их прав, гарантированных законом (в том числе путем обмана, применения насилия, угроз и иных незаконных мер), в целях получения от них сведений;
2) использование указанных лиц в качестве субъектов клинических исследований медицинских технологий, фармакологических и лекарственных средств;
3) применение методов исследования, предусматривающих хирургическое вмешательство.
2. Лицо, в отношении которого производится судебная экспертиза, должно быть информировано в доступной для него форме органом, назначившим судебную экспертизу, об используемых методах судебно-экспертных исследований, включая альтернативные, о возможных болевых ощущениях и побочных явлениях. Указанная информация предоставляется также законному представителю лица, в отношении которого производится судебная экспертиза, по его ходатайству.
3. Медицинская помощь лицу, в отношении которого производится судебная экспертиза, может оказываться только по основаниям и в порядке, предусмотренным законом.
4. Лицу, помещенному в медицинскую организацию, предоставляется возможность подачи жалоб и ходатайств. Жалобы и ходатайства, поданные в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом, направляются администрацией медицинской организации адресату в течение двадцати четырех часов и не подлежат цензуре.
5. Судебная экспертиза, производимая в отношении лица с его согласия, может быть прекращена на любой ее стадии по инициативе указанного лица.";
11) статью 245 изложить в следующей редакции:
"Статья 245. Производство экспертизы органом судебной
экспертизы. Права и обязанности руководителя
органа судебной экспертизы
1. При поручении экспертизы органу судебной экспертизы орган, ведущий уголовный процесс, направляет постановление о назначении экспертизы и необходимые материалы его руководителю. Экспертиза производится тем сотрудником органа судебной экспертизы, который указан в постановлении. Если конкретный эксперт в постановлении не указан, выбор эксперта осуществляет руководитель органа судебной экспертизы, о чем сообщает лицу, назначившему экспертизу, в трехдневный срок.
2. Руководитель органа судебной экспертизы вправе:
1) указав мотивы, возвратить органу, назначившему экспертизу, без исполнения постановление о назначении судебной экспертизы и представленные на исследование объекты в случаях, если: в данном органе судебной экспертизы отсутствует эксперт, обладающий необходимыми специальными научными знаниями; материально-техническая база и условия данного органа судебной экспертизы не позволяют решить конкретные экспертные задачи; вопросы, поставленные перед судебным экспертом, выходят за пределы его компетенции; материалы для производства экспертизы представлены с нарушением требований настоящего Кодекса;
2) ходатайствовать перед органом, назначившим экспертизу, о включении в состав комиссии судебных экспертов лиц, не работающих в данном органе судебной экспертизы, если их специальные научные знания необходимы для дачи заключения.
Руководитель органа судебной экспертизы имеет также иные права, предусмотренные законом.
3. Руководитель органа судебной экспертизы не вправе:
1) самостоятельно истребовать объекты, необходимые для производства экспертизы;
2) без согласования с органом, назначившим экспертизу, привлекать к ее производству лиц, не являющихся сотрудниками данного органа судебной экспертизы;
3) давать эксперту указания, предрешающие содержание выводов по конкретной экспертизе.
4. Руководитель органа судебной экспертизы обязан:
1) по получении постановления о назначении судебной экспертизы и объектов исследования поручить производство конкретному эксперту или комиссии экспертов данного органа судебной экспертизы с учетом требований части первой статьи 242 настоящего Кодекса;
2) не нарушая принципа независимости судебного эксперта, обеспечить контроль за соблюдением срока производства судебной экспертизы, всесторонностью, полнотой и объективностью проводимых исследований, сохранностью объектов судебной экспертизы;
3) не разглашать сведения, которые стали ему известны в связи с организацией производства экспертизы;
4) обеспечить условия, необходимые для проведения исследований.";
12) в статье 246:
часть первую изложить в следующей редакции:
"1. Если производство экспертизы предполагается поручить лицу, не являющемуся сотрудником органа судебной экспертизы, орган, ведущий уголовный процесс, до вынесения постановления о ее назначении должен удостовериться в личности лица, которому он намерен поручить экспертизу, и проверить, нет ли оснований к отводу эксперта, предусмотренных статьей 96 настоящего Кодекса.";
в части второй слова "Следователь", "следователь" заменить соответственно словами "Орган, ведущий уголовный процесс,", "орган, ведущий уголовный процесс,";
13) дополнить статьей 246-1 следующего содержания:
"Статья 246-1. Присутствие участников процесса при производстве
судебной экспертизы
1. Орган, ведущий уголовный процесс, вправе присутствовать при производстве экспертизы, получать разъяснения эксперта по поводу проводимых им действий. Факт присутствия органа, ведущего уголовный процесс, при производстве экспертизы отражается в заключении эксперта.
2. При производстве экспертизы с разрешения органа, ведущего уголовный процесс, могут присутствовать участники процесса, защищающие свои или представляемые права и интересы. В этом случае участие органа, ведущего уголовный процесс, обязательно.
3. При удовлетворении органом, ведущим уголовный процесс, соответствующего ходатайства лицо, его заявившее, извещается о месте и времени производства экспертизы. Неявка извещенного лица не препятствует производству экспертизы.
4. Участники процесса, присутствующие при производстве судебной экспертизы, не вправе вмешиваться в ход исследований, но могут давать объяснения, относящиеся к предмету судебной экспертизы.
5. В случае, если участник процесса, присутствующий при производстве судебной экспертизы, воспрепятствует деятельности судебного эксперта, последний вправе приостановить исследование и ходатайствовать перед органом, ведущим уголовный процесс, об отмене разрешения указанному участнику процесса присутствовать при производстве судебной экспертизы.
6. При составлении судебным экспертом заключения, а также на стадии совещания судебных экспертов и формулирования выводов, если судебная экспертиза производится комиссией судебных экспертов, присутствие участников процесса не допускается.
7. Производство судебной психиатрической и судебной психолого-психиатрической экспертизы осуществляется в условиях конфиденциальности.
8. При проведении судебно-экспертных исследований в отношении лица, сопровождающихся его обнажением, могут присутствовать только лица того же пола. Данное ограничение не распространяется на врачей и других медицинских работников, участвующих в проведении указанных исследований.";
14) статью 247 изложить в следующей редакции:
"Статья 247. Помещение в медицинскую организацию для
производства экспертизы
1. Если производство судебной экспертизы в отношении лица предполагает проведение судебно-экспертных исследований в условиях стационара, то подозреваемый, обвиняемый, потерпевший, свидетель могут быть помещены в медицинскую организацию на основании постановления о назначении экспертизы.
Помещение в медицинскую организацию потерпевшего, свидетеля допускается только с его письменного согласия, за исключением случаев, предусмотренных статьей 241 настоящего Кодекса.
Если указанное лицо не достигло совершеннолетия или признано судом недееспособным, указанное письменное согласие дается законным представителем. В случае возражения или отсутствия законного представителя письменное согласие дается органом опеки и попечительства.
2. Направление в медицинскую организацию для производства судебно-медицинской или судебно-психиатрической экспертизы подозреваемого, обвиняемого, не содержащихся под стражей, а также потерпевшего, свидетеля производится в порядке, предусмотренном частью второй статьи 14 настоящего Кодекса.
3. Правила содержания лиц, в отношении которых проводится экспертиза, в медицинской организации определяются законодательством Республики Казахстан о здравоохранении.
4. При помещении подозреваемого в медицинскую организацию для проведения стационарной судебно-психиатрической экспертизы срок, в течение которого ему должно быть предъявлено обвинение, прерывается до получения заключения комиссии экспертов о психическом состоянии подозреваемого.
5. Общий срок пребывания лица, в отношении которого проводится судебно-медицинская или судебно-психиатрическая экспертиза, в медицинской организации равен тридцати суткам. В случае невозможности завершения судебно-экспертных исследований указанный срок может быть продлен на тридцать суток по мотивированному ходатайству эксперта (комиссии экспертов) в соответствии с требованиями части второй статьи 14 настоящего Кодекса.
Ходатайство должно быть представлено прокурору или в суд не позднее чем за трое суток до истечения срока производства экспертизы и разрешено в течение трех суток со дня получения. В случае отказа прокурора, суда в продлении срока лицо должно быть выписано из медицинской организации. О заявленном ходатайстве и результатах его рассмотрения прокурором, судом руководитель медицинской организации извещает лицо, в отношении которого производится экспертиза, его защитника, законного представителя, представителя, а также орган, ведущий уголовный процесс.
6. Лицо, в отношении которого проводится судебная экспертиза в медицинской организации, его защитник, законный представитель, представитель вправе обжаловать постановление о продления срока ее производства в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.";
15) в статье 248:
часть четвертую изложить в следующей редакции:
"4. Порядок обращения с объектами судебной экспертизы устанавливается законодательством Республики Казахстан.";
дополнить частью пятой следующего содержания:
"5. При производстве экспертизы ее объекты с разрешения органа, назначившего экспертизу, могут быть повреждены или использованы только в той мере, в какой это необходимо для проведения исследований и дачи заключения.
Указанное разрешение должно содержаться в постановлении о назначении судебной экспертизы или в мотивированном постановлении об удовлетворении ходатайства судебного эксперта либо о частичном отказе в его удовлетворении.";
16) в статье 249:
в части второй слово "несколькими" заменить словами "не менее чем двумя";
часть четвертую дополнить предложением первым следующего содержания:
"При производстве комиссионной судебной экспертизы каждый из судебных экспертов независимо и самостоятельно проводит судебно-экспертное исследование в полном объеме.";
в части пятой слово "следователя" заменить словами "органа, ведущего уголовный процесс,";
17) части вторую и четвертую статьи 251 изложить в следующей редакции:
"2. В заключении эксперта должны быть указаны: дата его оформления, сроки и место производства экспертизы; основания производства судебной экспертизы; сведения об органе, назначившем экспертизу; сведения об органе судебной экспертизы и (или) эксперте (экспертах), которым поручено производство экспертизы (фамилия, имя, отчество, образование, экспертная специальность, стаж работы по специальности, ученая степень и ученое звание, занимаемая должность); отметка, удостоверенная подписью эксперта (экспертов) о том, что он предупрежден об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения; вопросы, поставленные перед судебным экспертом (экспертами); сведения об участниках процесса, присутствовавших при производстве экспертизы, и о данных ими пояснениях; объекты исследования; содержание и результаты исследований с указанием использованных методик; оценка результатов проведенных исследований, обоснование и формулировка выводов по поставленным перед экспертом (экспертами) вопросам.";
"4. Материалы, иллюстрирующие заключение эксперта (фототаблицы, схемы, графики, таблицы и другие материалы), удостоверенные в порядке, предусмотренном частью первой настоящей статьи, прилагаются к заключению и являются его составной частью. К заключению также должны быть приложены оставшиеся после исследования объекты, в том числе образцы.";
18) в статье 252 слова "или лицу" исключить;
19) в статье 253:
в части первой слово "следователь" заменить словами "орган, ведущий уголовный процесс";
дополнить частью третьей следующего содержания:
"3. Эксперт не может быть допрошен по поводу обстоятельств, не относящихся к его заключению, ставших ему известными в связи с производством судебно-психиатрической, а также судебно-медицинской экспертизы в отношении живых лиц.";
20) заголовок и часть первую статьи 254 изложить в следующей редакции:
"Статья 254. Предъявление подозреваемому, обвиняемому,
потерпевшему заключения эксперта
1. Заключение эксперта или его сообщение о невозможности дать заключение, а также протокол допроса эксперта до окончания предварительного следствия предъявляются подозреваемому, обвиняемому, потерпевшему либо иным лицам, указанным в частях первой и второй статьи 244 настоящего Кодекса, которые вправе представлять свои замечания, заявлять возражения по выводам эксперта, заявлять ходатайства о допросе эксперта, назначении дополнительной или повторной экспертизы, а также новых экспертиз. В случае удовлетворения или отклонения такого ходатайства орган, ведущий уголовный процесс, выносит соответствующее постановление, которое под расписку объявляется лицу, заявившему ходатайство.";
21) в статье 255:
в части третьей:
слова "правильность вызывает" заменить словами "выводы вызывают";
слова "назначения и производства" заменить словами "о назначении и производстве";
дополнить частью восьмой следующего содержания:
"8. В случае, если вторая или последующая по счету экспертиза назначается по нескольким основаниям, одни из которых относятся к дополнительной экспертизе, а другие - к повторной, такая экспертиза производится по правилам производства повторной.";
22) часть вторую статьи 354 изложить в следующей редакции:
"2. Экспертизу проводит эксперт (эксперты), давший заключение в ходе предварительного расследования, либо другой эксперт (эксперты), назначенный судом.
В последнем случае председательствующий должен сообщить, кому предполагается поручить производство экспертизы, после чего при отсутствии ходатайств об отводе и самоотводе указанного лица суд выносит постановление о привлечении его в качестве эксперта по делу без удаления суда в совещательную комнату. Далее эксперту разъясняются его процессуальные полномочия, он предупреждается об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения, о чем дает подписку.";
23) часть первую статьи 355 дополнить словами "с учетом требований части третьей статьи 253 настоящего Кодекса".

2. В Гражданский процессуальный кодекс Республики Казахстан от 13 июля 1999 года (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 1999 г., № 18, ст. 644; 2000 г., № 3-4, ст. 66; № 10, ст. 244; 2001 г., № 8, ст. 52; № 15-16, ст. 239; № 21-22, ст. 281; № 24, ст. 338; 2002 г., № 17, ст. 155; 2003 г., № 10, ст. 49; № 14, ст. 109; № 15, ст. 138; 2004 г., № 5, ст. 25; № 17, ст. 97; № 23, ст. 140; № 24, ст. 153; 2005 г., № 5, ст. 5; № 13, ст. 53; № 24, ст. 123; 2006 г., № 2, ст. 19; № 10, ст. 52; № 11, ст. 55; № 12, ст. 72; № 13, ст. 86; 2007 г., № 3, ст. 20; № 4, ст. 28; № 9, ст. 67; № 10, ст. 69, № 13, ст. 99; 2008 г., № 13-14, ст. 56; № 15-16, ст. 62; 2009 г., № 15-16, ст. 74; № 17, ст. 81; Закон Республики Казахстан от 10 декабря 2009 года "О внесении изменений и дополнений в Уголовный, Уголовно-процессуальный и Гражданский процессуальный кодексы Республики Казахстан по вопросам совершенствования судебной системы", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" и "Казахстанская правда" 22 декабря 2009 г.; Закон Республики Казахстан от 11 декабря 2009 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам обеспечения квалифицированной юридической помощью", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" 22 декабря 2009 г. и "Казахстанская правда" 23 декабря 2009 г.):
1) в статье 41:
в части второй:
в абзаце первом слово "специалист" заменить словами "специалист либо переводчик";
дополнить подпунктом 3) следующего содержания:
"3) обнаружилась их некомпетентность.";
в части третьей предложение второе изложить в следующей редакции:
"Предыдущее участие лица в деле в качестве эксперта не является обстоятельством, исключающим поручение ему производство экспертизы по делу, кроме случаев, когда она назначается повторно после проведенной с его участием экспертизы.";
2) в статье 90:
часть первую изложить в следующей редакции:
"1. Научно-технические средства в процессе доказывания по делу могут быть использованы судом, сторонами, а также экспертом и специалистом при исполнении ими процессуальных обязанностей, предусмотренных настоящим Кодексом.";
часть пятую после слова "судом" дополнить словами "либо протоколом судебного заседания";
3) в статье 91:
в части первой слова "материалов дела" заменить словами "ее объектов";
часть вторую после слова "специалистов" дополнить словами ", отчетов оценщиков";
часть десятую изложить в следующей редакции:
"10. В определении о назначении экспертизы указываются: наименование суда, время, место назначения экспертизы; наименование сторон по рассматриваемому делу; вид экспертизы; основания для назначения экспертизы; объекты, направляемые на экспертизу, и информация об их происхождении, а также разрешение на возможное полное или частичное уничтожение указанных объектов, изменение их внешнего вида или основных свойств в ходе исследования; наименование органа судебной экспертизы и (или) фамилия лица, которому поручено производство судебной экспертизы. Определение суда о назначении экспертизы обязательно для исполнения органами или лицами, которым оно адресовано, и входит в их компетенцию.";
4) статьи 92 и 93 изложить в следующей редакции:
"Статья 92. Права и обязанности эксперта
1. Эксперт имеет право: знакомиться с материалами дела, относящимися к предмету экспертизы; заявлять ходатайства о представлении ему дополнительных материалов, необходимых для дачи заключения; участвовать в производстве процессуальных действий и судебном заседании с разрешения суда и задавать участвующим в них лицам вопросы, относящиеся к предмету экспертизы; знакомиться с протоколом процессуального действия, в котором он участвовал, а также в соответствующей части с протоколом судебного заседания и делать подлежащие внесению в протоколы замечания относительно полноты и правильности фиксации его действий и показаний; по согласованию с судом, назначившим судебную экспертизу, давать в пределах своей компетенции заключение по выявленным в ходе судебно-экспертного исследования обстоятельствам, имеющим значение для гражданского дела, выходящим за пределы вопросов, содержащихся в определении о назначении судебной экспертизы; представлять заключение и давать показания на родном языке или языке, которым владеет; пользоваться бесплатной помощью переводчика; заявлять отвод переводчику; обжаловать решения и действия суда и иных лиц, участвующих в производстве по делу, ущемляющие его права при производстве экспертизы; получать возмещение расходов, понесенных при производстве экспертизы, и вознаграждение за выполненную работу, если производство судебной экспертизы не входит в круг его должностных обязанностей.
2. Эксперт не вправе: помимо суда, вести переговоры с лицами, участвующими в деле, по вопросам, связанным с проведением экспертизы; самостоятельно собирать материалы для экспертного исследования; проводить исследования, могущие повлечь полное или частичное уничтожение объектов, изменение их внешнего вида или основных свойств, если на это не было специального разрешения суда, назначившего экспертизу.
3. Эксперт обязан: являться по вызову суда; провести всестороннее, полное и объективное исследование представленных ему объектов, дать обоснованное письменное заключение по поставленным перед ним вопросам; отказаться от дачи заключения и составить мотивированное письменное сообщение о невозможности дать заключение и направить его в суд в случаях, предусмотренных статьей 97 настоящего Кодекса; давать показания по вопросам, связанным с проведенным исследованием и данным заключением; обеспечивать сохранность исследуемых объектов; не разглашать сведения об обстоятельствах дела и иные сведения, ставшие ему известными в связи с производством экспертизы.
4. За дачу заведомо ложного заключения эксперт несет предусмотренную законом уголовную ответственность.
5. Эксперт, являющийся сотрудником органов судебной экспертизы, считается по роду своей деятельности ознакомленным с его правами и обязанностями и предупрежденным об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения.

Статья 93. Порядок производства экспертизы
1. Экспертиза производится в суде или вне суда в зависимости от характера исследования либо невозможности или затруднительности доставки объектов для исследования в судебном заседании. При производстве экспертизы ее объекты с разрешения суда, назначившего экспертизу, могут быть повреждены или использованы только в той мере, в какой это необходимо для проведения исследований и дачи заключения. Указанное разрешение должно содержаться в определении о назначении судебной экспертизы или в мотивированном определении об удовлетворении ходатайства судебного эксперта либо о частичном отказе в его удовлетворении.
2. Достоверность и допустимость объектов экспертного исследования гарантирует суд.
3. Объекты экспертного исследования, если их габариты и свойства это позволяют, передаются эксперту в упакованном и опечатанном виде. В остальных случаях суд, назначивший экспертизу, должен обеспечить доставку эксперта к местонахождению объектов исследования, беспрепятственный доступ к ним и условия, необходимые для проведения исследования.
4. Лица, участвующие в деле, вправе присутствовать при производстве экспертизы, за исключением случаев, когда такое присутствие при производстве экспертизы вне суда может помешать нормальной работе экспертов. При удовлетворении судом просьбы о присутствии при проведении экспертизы лиц, участвующих в деле, указанные лица извещаются о месте и времени производства экспертизы. Неявка извещенных лиц не препятствует производству экспертизы.
5. В случае присутствия при производстве экспертизы вне суда лиц, участвующих в деле, обязательное участие судебного пристава определяется судом.
6. При поручении производства экспертизы органу судебной экспертизы суд направляет определение о назначении экспертизы и необходимые материалы его руководителю. Экспертиза производится тем сотрудником органа судебной экспертизы, который указан в определении. Если конкретный эксперт в определении о назначении экспертизы не указан, его выбор осуществляет руководитель органа судебной экспертизы, о чем сообщает суду, назначившему экспертизу.
7. Руководитель органа судебной экспертизы вправе: указав мотивы, возвратить в суд без исполнения определение о назначении экспертизы, представленные для ее производства объекты в случаях, если: в данном органе судебной экспертизы отсутствует эксперт, обладающий необходимыми специальными научными знаниями; материально-техническая база и условия данного органа судебной экспертизы не позволяют решить конкретные экспертные задачи; вопросы, поставленные перед экспертом, выходят за пределы его компетенции; материалы для проведения экспертизы представлены с нарушением требований, предусмотренных настоящим Кодексом; ходатайствовать перед судом о включении в состав комиссии судебных экспертов лиц, не работающих в данном органе судебной экспертизы, если их специальные научные знания необходимы для дачи заключения.
Руководитель органа судебной экспертизы имеет также иные права, предусмотренные законом.
8. Руководитель органа судебной экспертизы не вправе: истребовать без определения о назначении судебной экспертизы объекты, необходимые для ее производства; самостоятельно без согласования с судом привлекать к ее производству лиц, не работающих в данном учреждении; давать эксперту указания, предрешающие содержание выводов по конкретной экспертизе.
9. Руководитель органа судебной экспертизы обязан: по получении определения о назначении судебной экспертизы и объектов исследования поручить производство конкретному судебному эксперту или комиссии судебных экспертов данного органа судебной экспертизы с учетом требований закона; не нарушая принципа независимости судебного эксперта, обеспечить контроль за соблюдением срока производства судебной экспертизы, всесторонностью, полнотой и объективностью проводимых исследований, обеспечением сохранности объектов судебной экспертизы; не разглашать сведения, которые стали ему известны в связи с организацией производства судебной экспертизы.
10. Если производство экспертизы предполагается поручить лицу, не являющемуся сотрудником органа судебной экспертизы, суд до вынесения определения о ее назначении должен удостовериться в его личности и отсутствии оснований к отводу эксперта, предусмотренных статьей 41 настоящего Кодекса.
11. Суд выносит определение о назначении экспертизы, вручает его эксперту, разъясняет ему права и обязанности, предусмотренные статьей 92 настоящего Кодекса, и предупреждает об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения. О выполнении этих действий суд делает отметку в определении о назначении экспертизы, которая удостоверяется подписью эксперта. Таким же образом фиксируются заявления, сделанные экспертом, и его ходатайства. Об отклонении ходатайства эксперта суд выносит мотивированное определение.
12. Возмещение расходов, связанных с производством экспертизы, а также оплата труда эксперта производится по правилам статьи 108 настоящего Кодекса.";
5) в статье 94:
в части второй слово "несколькими" заменить словами "не менее чем двумя";
часть третью дополнить предложением первым следующего содержания:
"При производстве комиссионной судебной экспертизы каждый из судебных экспертов независимо и самостоятельно проводит судебно-экспертное исследование в полном объеме.";
6) статью 96 изложить в следующей редакции:
"Статья 96. Заключение эксперта
1. Заключение эксперта - это представленные в предусмотренной настоящим Кодексом письменной форме выводы по вопросам, поставленным перед экспертом судом или сторонами, основанные на исследовании объектов экспертизы, проведенном с использованием специальных научных знаний.
2. Заключение составляется экспертом (экспертами) после производства необходимых исследований с учетом его результатов от своего имени, удостоверяется его (их) подписью и личной печатью и направляется в суд, назначивший экспертизу. В случае проведения экспертизы органом судебной экспертизы подпись эксперта (экспертов) заверяется печатью указанного органа.
3. В заключении эксперта должны быть указаны: дата его оформления, сроки и место производства экспертизы; основания производства судебной экспертизы; сведения о суде, сведения об органе судебной экспертизы и (или) эксперте (экспертах), которым поручено производство экспертизы (фамилия, имя, отчество, образование, специальность, стаж работы по специальности, ученая степень и ученое звание, занимаемая должность); отметка, удостоверенная подписью эксперта о том, что он предупрежден об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения; вопросы, поставленные перед экспертом (экспертами); сведения об участниках процесса, присутствовавших при производстве экспертизы, и данных ими пояснениях; объекты исследования; содержание и результаты исследований с указанием использованных методик; оценка результатов проведенных исследований, обоснование и формулировка выводов по поставленным перед экспертом (экспертами) вопросам.
4. Заключение должно содержать обоснование невозможности ответить на все или некоторые из поставленных вопросов, если обстоятельства, указанные в статье 97 настоящего Кодекса, выявлены в ходе исследования.
5. Материалы, иллюстрирующие заключение эксперта (фототаблицы, схемы, графики, таблицы и другие материалы), удостоверенные в порядке, предусмотренном частью второй настоящей статьи, прилагаются к заключению и являются его составной частью. К заключению также должны быть приложены оставшиеся после исследования объекты, в том числе образцы.
6. Показания эксперта, данные им в ходе допроса, проведенного в порядке, предусмотренном статьей 98-1 настоящего Кодекса, являются доказательствами лишь в части разъяснения, дополнения либо уточнения данного им ранее заключения.
7. Заключение эксперта не является обязательным для суда, однако его несогласие с заключением должно быть мотивировано.";
7) в статье 98:
в части первой слова "новых вопросов в отношении ранее исследованных обстоятельств" заменить словами "необходимости решения дополнительных вопросов, связанных с предыдущим исследованием";
в части третьей слова "правильность вызывает" заменить словами "выводы вызывают";
дополнить частью седьмой следующего содержания:
"7. В случае, если вторая или последующая по счету экспертиза назначается по нескольким основаниям, одни из которых относятся к дополнительной экспертизе, а другие - к повторной, такая экспертиза производится по правилам производства повторной.";
8) дополнить статьей 98-1 следующего содержания:
"Статья 98-1. Допрос эксперта
1. Допрос эксперта может быть произведен только после оглашения заключения эксперта в случае, если оно недостаточно ясно, имеет пробелы, для восполнения которых не требуется проведения дополнительных исследований, или необходимо уточнить примененные экспертом методы и термины.
2. Эксперт не может быть допрошен по поводу обстоятельств, не относящихся к его заключению, ставших ему известными в связи с производством судебно-психиатрической, а также судебно-медицинской экспертизы в отношении живых лиц.
3. Первым эксперта допрашивает сторона, по ходатайству которой назначена экспертиза.
4. Если экспертиза произведена по соглашению между сторонами или по инициативе суда, первым задает вопросы эксперту истец, затем ответчик.
5. Суд вправе задавать эксперту вопросы в любой момент допроса.";
9) статью 305 дополнить частью третьей следующего содержания:
"3. Порядок производства судебной психиатрической экспертизы в психиатрических стационарах установлен законодательством Республики Казахстан о судебной экспертизе.".

3. В Кодекс Республики Казахстан об административных правонарушениях от 30 января 2001 года (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2001 г., № 5-6, ст. 24; № 17-18, ст. 241; № 21-22, ст. 281; 2002 г., № 4, ст. 33; № 17, ст. 155; 2003 г., № 1-2, ст. 3; № 4, ст. 25; № 5, ст. 30; № 11, ст. 56, 64, 68; № 14, ст. 109; № 15, ст. 122, 139; № 18, ст. 142; № 21-22, ст. 160; № 23, ст. 171; 2004 г., № 6, ст. 42; № 10, ст. 55; № 15, ст. 86; № 17, ст. 97; № 23, ст. 139, 140; № 24, ст. 153; 2005 г., № 5, ст. 5; № 7-8, ст. 19; № 9, ст. 26; № 13, ст. 53; № 14, ст. 58; № 17-18, ст. 72; № 21-22, ст. 86, 87; № 23, ст. 104; 2006 г., № 1, ст. 5; № 2, ст. 19, 20; № 3, ст. 22; № 5-6, ст. 31; № 8, ст. 45; № 10, ст. 52; № 11, ст. 55; № 12, ст. 72, 77; № 13, ст. 85, 86; № 15, ст. 92, 95; № 16, ст. 98, 102; № 23, ст. 141; 2007 г., № 1, ст. 4; № 2, ст. 16, 18; № 3, ст. 20, 23; № 4, ст. 28, 33; № 5-6, ст. 40; № 9, ст. 67; № 10, ст. 69; № 12, ст. 88; № 13, ст. 99; № 15, ст. 106; № 16, ст. 131; № 17, ст. 136, 139, 140; № 18, ст. 143, 144; № 19, ст. 146, 147; № 20, ст. 152; № 24, ст. 180; 2008 г., № 6-7, ст. 27; № 12, ст. 48, 51; № 13-14, ст. 54, 57, 58; № 15-16, ст. 62; № 20, ст. 88; № 21, ст. 97; № 23, ст. 114; № 24, ст. 126, 128, 129; 2009 г., № 2-3, ст. 7, 21; № 9-10, ст. 47, 48; № 13-14, ст. 62, 63; № 15-16, ст. 70, 72, 73, 74, 75, 76; № 17, ст. 79, 80, 82; № 18, ст. 84, 86; № 19, ст. 88; Закон Республики Казахстан от 9 ноября 2009 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам оценочной деятельности", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" 14 ноября 2009 г. и "Казахстанская правда" 13 ноября 2009 г.; Закон Республики Казахстан от 4 декабря 2009 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам профилактики бытового насилия", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" и "Казахстанская правда" 12 декабря 2009 г.; Закон Республики Казахстан от 4 декабря 2009 года "О внесении изменений и дополнения в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам беженцев", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" и "Казахстанская правда" 12 декабря 2009 г.; Закон Республики Казахстан от 7 декабря 2009 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам защиты прав граждан на неприкосновенность частной жизни", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" и "Казахстанская правда" 15 декабря 2009 г.; Закон Республики Казахстан от 7 декабря 2009 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам дальнейшего усиления борьбы с коррупцией", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" и "Казахстанская правда" 15 декабря 2009 г.; Закон Республики Казахстан от 8 декабря 2009 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам пресечения лжепредпринимательства", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" и "Казахстанская правда" 15 декабря 2009 г.; Закон Республики Казахстан от 11 декабря 2009 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам обеспечения квалифицированной юридической помощью", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" 22 декабря 2009 г. и "Казахстанская правда" 23 декабря 2009 г.; Закон Республики Казахстан от 11 декабря 2009 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам продовольственной безопасности", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" 25 декабря 2009 г. и "Казахстанская правда" 23 декабря 2009 г.):
1) статью 597 изложить в следующей редакции:
"Статья 597. Эксперт
1. В качестве эксперта может быть вызвано не заинтересованное в деле лицо, обладающее специальными научными знаниями. Производство судебной экспертизы может быть поручено:
1) сотрудникам органов судебной экспертизы;
2) лицам, осуществляющим судебно-экспертную деятельность на основании лицензии;
3) в разовом порядке иным лицам в соответствии с требованиями закона.
2. Эксперт вправе: знакомиться с материалами дела, относящимися к предмету экспертизы; заявлять ходатайства о представлении ему дополнительных материалов, необходимых для дачи заключения; участвовать в производстве процессуальных действий с разрешения органа (должностного лица), в производстве которых находится дело об административном правонарушении, и задавать участвующим в них лицам вопросы, относящиеся к предмету экспертизы; знакомиться с протоколом процессуального действия, в котором он участвовал, и делать подлежащие внесению в протоколы замечания относительно полноты и правильности фиксации его действий и показаний; по согласованию с судьей, органом (должностным лицом), назначившим судебную экспертизу, давать в пределах своей компетенции заключение по выявленным в ходе судебно-экспертного исследования обстоятельствам, имеющим значение для гражданского дела, выходящим за пределы вопросов, содержащихся в определении о назначении судебной экспертизы; представлять заключение и давать показания на родном языке или языке, которым владеет; пользоваться бесплатной помощью переводчика; заявлять отвод переводчику; обжаловать решения и действия суда и иных лиц, участвующих в производстве по делу, ущемляющие его права при производстве экспертизы; получать возмещение расходов, понесенных при производстве экспертизы, и вознаграждение за выполненную работу, если производство судебной экспертизы не входит в круг его должностных обязанностей.
3. Эксперт обязан: являться по вызову судьи, органа (должностного лица), в производстве которых находится дело об административном правонарушении; провести всестороннее, полное и объективное исследование представленных ему объектов, дать обоснованное письменное заключение по поставленным перед ним вопросам; отказаться от дачи заключения и составить мотивированное письменное сообщение о невозможности дать заключение и направить его органу (должностному лицу), назначившему судебную экспертизу, в случаях, предусмотренных частью тринадцатой статьи 611 настоящего Кодекса; давать показания по вопросам, связанным с проведенным исследованием и данным заключением; обеспечивать сохранность исследуемых объектов; не разглашать сведения об обстоятельствах дела и иные сведения, ставшие ему известными в связи с производством экспертизы.
4. За дачу заведомо ложного заключения в суде эксперт несет уголовную ответственность, предусмотренную законом.
5. Эксперт, являющийся сотрудником органа судебной экспертизы, считается по роду своей деятельности ознакомленным с его правами и обязанностями и предупрежденным об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения в суде.";
2) в статье 601:
в части второй слово "если" заменить словами "если: обнаружилась их некомпетентность;";
дополнить частью третьей следующего содержания:
"3. Предыдущее участие лица в деле в качестве эксперта является обстоятельством, исключающим поручение ему производство экспертизы в случаях, когда она назначается повторно после проведенной с его участием экспертизы.";
3) в статье 611:
часть шестую после слова "проводится" дополнить словами "не менее чем двумя";
часть седьмую после слова "специальностей" дополнить словами "в пределах своей компетенции";
часть восьмую изложить в следующей редакции:
"8. До направления определения о назначении экспертизы для исполнения орган (должностное лицо), назначивший судебную экспертизу, обязан ознакомить с ним лицо, в отношении которого ведется производство по делу об административном правонарушении, и потерпевшего, разъяснить им права:
заявлять отвод эксперту или ходатайство об отстранении от производства экспертизы органа судебной экспертизы;
ходатайствовать о назначении в качестве экспертов указанных ими лиц или сотрудников конкретных органов судебной экспертизы, а также о проведении экспертизы комиссией экспертов;
ходатайствовать о постановке перед экспертом дополнительных вопросов или об уточнении поставленных;
с разрешения органа (должностного лица), назначившего судебную экспертизу, присутствовать при производстве экспертизы, давать объяснения эксперту, за исключением случаев, препятствующих производству экспертизы;
знакомиться с заключением эксперта либо сообщением о невозможности дать заключение после его поступления органу (должностному лицу), назначившему судебную экспертизу, представлять свои замечания, заявлять ходатайства о назначении дополнительной или повторной экспертизы, назначении новых экспертиз.
Экспертиза потерпевших производится только с их письменного согласия. Если эти лица не достигли совершеннолетия или признаны судом недееспособными, письменное согласие на проведение экспертизы дается их законными представителями.";
в части десятой слова "новых вопросов в отношении ранее исследованных обстоятельств" заменить словами "необходимости решения дополнительных вопросов, связанных с предыдущим исследованием";
в части одиннадцатой слова "правильность вызывает сомнение" заменить словами "выводы вызывают сомнение или были существенно нарушены процессуальные нормы о назначении и производстве экспертизы";
4) статью 612 изложить в следующей редакции:
"Статья 612. Заключение эксперта
1. Заключение эксперта - это представленные в письменной форме выводы по вопросам, поставленным перед ним судьей, органом (должностным лицом), в производстве которого находится дело об административном правонарушении, основанные на результатах исследования материалов дела, в том числе вещественных доказательств и образцов, проведенного с использованием специальных научных знаний. В заключении указываются также методы, примененные экспертом при исследовании, обоснование ответов на поставленные вопросы и обстоятельства, имеющие значение для дела, установленные по инициативе самого эксперта.
2. Заключение составляется экспертом (экспертами) после производства исследований с учетом его результатов от своего имени, удостоверяется его (их) подписью и личной печатью. В случае производства экспертизы органом экспертизы подпись эксперта заверяется печатью указанного органа.
3. В заключении эксперта должны быть указаны: дата его оформления, сроки и место производства экспертизы; основания производства судебной экспертизы; сведения о судье, об органе (должностном лице), в производстве которых находится дело об административном правонарушении; сведения об органе судебной экспертизы и (или) эксперте (экспертах), которым поручено производство экспертизы (фамилия, имя, отчество, образование, специальность, стаж работы по специальности, ученая степень и ученое звание, занимаемая должность); отметка, удостоверенная подписью эксперта о том, что он предупрежден об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения в суде; вопросы, поставленные перед экспертом (экспертами); сведения об участниках процесса, присутствовавших при производстве экспертизы, и данных ими пояснениях; объекты; содержание и результаты исследований с указанием использованных методик; оценка результатов проведенных исследований, обоснование и формулировка выводов по поставленным перед экспертом (экспертами) вопросам.
4. Заключение должно содержать обоснование невозможности ответить на все или некоторые из поставленных вопросов, если обстоятельства, указанные в части тринадцатой статьи 611 настоящего Кодекса, выявлены в ходе исследования.
5. Материалы, иллюстрирующие заключение эксперта (фототаблицы, схемы, графики, таблицы и другие материалы), удостоверенные в порядке, предусмотренном частью второй настоящей статьи, прилагаются к заключению и являются его составной частью. К заключению также должны быть приложены оставшиеся после исследования объекты, в том числе образцы.
6. Заключение эксперта не является обязательным для суда, органа (должностного лица), в производстве которых находится дело об административном правонарушении, однако их несогласие с заключением должно быть мотивировано.".

4. В Закон Республики Казахстан "О лицензировании" от 11 января 2007 года (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2007 г., № 2, ст. 10; № 20, ст. 152; 2008 г., № 20, ст. 89; № 23, ст. 114; № 24, ст. 128, 129; 2009 г., № 2-3, ст. 16, 18; № 9-10, ст. 47; № 13-14, ст. 62, 63; № 17, ст. 79, 81, 82; № 18, ст. 84, 85; Закон Республики Казахстан от 16 ноября 2009 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам налогообложения", опубликованный в газетах "Егемен Қазақстан" 1, 2 декабря 2009 г. и "Казахстанская правда" 2 декабря 2009 г.):
1) подпункт 19) статьи 11 изложить в следующей редакции:
"19) судебно-экспертной с учетом положений Закона Республики Казахстан "О судебно-экспертной деятельности в Республике Казахстан";";
2) абзац двадцать первый подпункта 1) статьи 26 изложить в следующей редакции:
"экспертиза судебно-медицинская, судебно-психиатрическая и судебно-наркологическая;";
3) пункт 1 статьи 48 дополнить подпунктом 8) следующего содержания:
"8) в иных случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан.";
4) в статье 49 слова "законодательством Республики Казахстан об административных правонарушениях" заменить словами "законами Республики Казахстан".

Статья 2. Настоящий Закон вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования.

Президент
Республики Казахстан Н. Назарбаев

Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметі мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 20 қаңтардағы № 241-IV Заңы

1-бап. Қазақстан Республикасының мына заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:
1. 1997 жылғы 13 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексіне (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1997 ж., № 23, 335-құжат; 1998 ж., № 23, 416-құжат; 2000 ж., № 3-4, 66-құжат; № 6, 141-құжат; 2001 ж., № 8, 53-құжат; № 15-16, 239-құжат; № 17-18, 245-құжат; № 21-22, 281-құжат; 2002 ж., № 4, 32, 33-құжаттар; № 17, 155-құжат; № 23-24, 192-құжат; 2003 ж., № 18, 142-құжат; 2004 ж., № 5, 22-құжат; № 23, 139-құжат; № 24, 153, 154, 156-құжаттар; 2005 ж., № 13, 53-құжат; № 21-22, 87-құжат; № 24, 123-құжат; 2006 ж., № 2, 19-құжат; № 5-6, 31-құжат; № 12, 72-құжат; 2007 ж., № 1, 2-құжат; № 5-6, 40-құжат; № 10, 69-құжат; № 13, 99-құжат; 2008 ж., № 12, 48-құжат; № 15-16, 62, 63-құжаттар; № 23, 114-құжат; 2009 ж., № 6-7, 32-құжат; № 15-16, 71, 73-құжаттар; № 17, 81, 83-құжаттар; 2009 жылғы 12 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексіне сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 3 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы; 2009 жылғы 12 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 4 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы; 2009 жылғы 15 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне азаматтардың жеке өміріне қол сұғылмаушылық құқықтарын қорғау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 7 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы; 2009 жылғы 15 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті одан әрі күшейту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 7 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы: 2009 жылғы 15 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне жалған кәсіпкерліктің жолын кесу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 8 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы; 2009 жылғы 22 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының Қылмыстық, Қылмыстық іс жүргізу және Азаматтық іс жүргізу кодекстеріне сот жүйесін жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 10 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы; 2009 жылғы 21 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қылмыстық жазалауды орындау жүйесін және қылмыстық атқару жүйесін одан әрі жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 10 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы; 2009 жылғы 22 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» және 2009 жылғы 23 желтоқсанда «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне білікті заң көмегін қамтамасыз ету мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 11 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы):
1) бүкіл мәтін бойынша «медициналық мекемеге», «медициналық мекеменің», «медициналық мекемеден», «медициналық мекемелерге», «медицина мекемесіне», «медициналық мекеме», «Медициналық мекемеде» деген сөздер тиісінше «медициналық ұйымға», «медициналық ұйымның», «медициналық ұйымнан», «медициналық ұйымға», «медициналық ұйымға», «медициналық ұйым», «Медициналық ұйымда» деген сөздермен ауыстырылсын;

2) 7-бапта:
41)тармақта:
«белгілі бір мамандық бойынша жұмыс істеуінің нәтижесінде» деген сөздер «практикалық қызметтің барысында» деген сөздермен ауыстырылсын;
мынадай мазмұндағы 41-1) тармақпен толықтырылсын:
«41-1) «арнаулы ғылыми білім» - сот-сараптамалық зерттеулердің әдістемелерінде іске асырылған, мазмұны ғылыми білімді құрайтын арнаулы білім саласы;»;

3) 83-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«83-бап. Сарапшы

1. Арнаулы ғылыми білімі бар, іске мүдделі емес адам сарапшы ретінде шақырылуы мүмкін. Сараптама жүргізу тапсырылуы мүмкін адамға қойылатын өзге де талаптар осы Кодекстің 243-бабының бірінші бөлігінде белгіленеді.
2. Сарапшыны шақыру сараптама тағайындау және жүргізу осы Кодекстің 32-тарауында, сондай-ақ 354-бабында көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.
3. Сарапшының:
1) сараптама нысанасына қатысты іс материалдарымен танысуға;
2) қорытынды беру үшін қажетті қосымша материалдарды өзіне беру туралы, сондай-ақ қауіпсіздік шараларын қолдану туралы өтінішті мәлімдеуге;
3) қылмыстық процесті жүргізуші органның рұқсатымен іс жүргізу әрекеттерін жүргізуге және сот отырысына қатысуға және оларға қатысушы адамдарға сараптама нысанасына қатысты сұрақтар қоюға;
4) өзі қатысқан іс жүргізу әрекетінің хаттамасымен, сондай-ақ тиісті бөлігінде сот отырысының хаттамасымен танысуға және өзінің әрекеттері мен айғақтарының толық және дұрыс көрсетілуіне қатысты хаттамаларға енгізілуге тиісті ескертпелер жасауға;
5) сараптама тағайындаған органның келісімі бойынша сот-сараптамалық зерттеу барысында анықталған, іс үшін маңызы бар, сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыда қамтылған мәселелердің шегінен тыс мән-жайлар бойынша өз құзыреті шегінде қорытынды беруге;
6) ана тілінде немесе өзі білетін тілде қорытынды ұсынуға және айғақтар беруге; аудармашының тегін көмегін пайдалануға; аудармашыдан бас тартуды мәлімдеуге;
7) сараптама жүргізу кезінде қылмыстық процесті жүргізуші органның және іс бойынша іс жүргізуге қатысушы өзге де адамдардың өзінің құқықтарына нұқсан келтіретін шешімдері мен әрекеттеріне шағым жасауға;
8) сараптама жүргізу кезінде шеккен шығыстарға өтем және егер сот сараптамасын жүргізу өзінің лауазымдық міндеттерінің шеңберіне кірмейтін болса, орындалған жұмысы үшін сыйақы алуға құқығы бар.
4. Сарапшы:
1) қылмыстық процесті жүргізуші органды хабардар етпестен, процеске қатысушылармен сараптама жүргізуге байланысты мәселелер бойынша келіссөздер жүргізуге;
2) зерттеу үшін материалдарды дербес жинауға;
3) егер сараптама тағайындаған органның бұған арнайы рұқсаты болмаса, объектілерді толық немесе ішінара жоюға не олардың сыртқы түрін немесе негізгі қасиеттерін өзгертуге әкеп соғуы мүмкін зерттеулер жүргізуге құқылы емес.
5. Сарапшы:
1) қылмыстық процесті жүргізуші органның шақыртуы бойынша келуге;
2) өзіне ұсынылған объектілерге жан-жақты, толық және объективті зерттеу жүргізуге, қойылған мәселелер бойынша негізделген және объективті жазбаша қорытынды беруге;
3) осы Кодекстің 252-бабында көзделген жағдайларда қорытынды беруден бас тартуға және қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы дәлелді жазбаша хабарлама жасауға және оны қылмыстық процесті жүргізуші органға жіберуге;
4) жүргізілген зерттеуге және берілген қорытындыға байланысты мәселелер бойынша айғақтар беруге;
5) зерттеуге ұсынылған объектілердің сақталуын қамтамасыз етуге;
6) істің мән-жайы туралы мәліметтерді және сараптама жүргізуге байланысты өзіне белгілі болған өзге де мәліметтерді жария етпеуге;
7) сараптама тағайындаған органға сараптама жүргізуге байланысты шығыстардың сметасын және келтірілген шығыстар туралы есепті табыс етуге міндетті.
6. Сарапшы көрінеу жалған қорытынды бергені үшін заңда белгіленген қылмыстық жауаптылықта болады.
7. Сот сараптамасы органының қызметкері болып табылатын сарапшы өз қызметінің сипатына қарай өзінің құқықтарымен және міндеттерімен танысқан және көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы ескертілген деп есептеледі.»;

4) 96-бапта:
мынадай мазмұндағы 1-1-бөлікпен толықтырылсын:
«1-1. Тірі адамға, сондай-ақ мәйітке сараптама жүргізуге сараптама тағайындалғанға дейін тиісті адамға медициналық көмек көрсеткен дәрігер сарапшы ретінде қатыса алмайды.»;
екінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Адамның осы іске сарапшы ретінде алдыңғы қатысуы, оның қатысуымен жүргізілген сараптамадан кейін ол қайталап тағайындалатын жағдайларды қоспағанда, іс бойынша сараптама жүргізуді оған тапсыруды болдырмайтын мән-жай болып табылмайды.»;

5) 120-баптың бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Сарапшының қорытындысы - осы Кодекстің талаптарына сәйкес ресімделген, сот-сараптамалық зерттеудің барысы мен нәтижелерін көрсететін құжат.»;

6) 129-бапта:
бірінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Қылмыстық іс бойынша дәлелдеу процесінде ғылыми-техникалық құралдарды қылмыстық процесті жүргізуші орган, сондай-ақ сарапшы және маман өздері осы Кодексте көзделген іс жүргізу міндеттерін атқаруы кезінде пайдалана алады.»;
төртінші бөлік «хаттамаларында» деген сөзден кейін «және сот отырысының хаттамасында» деген сөздермен толықтырылсын;

7) 153-баптың он бесінші бөлігіндегі «психиатриялық немесе өзге де медициналық мекемеде» деген сөздер «психиатриялық немесе өзге де медициналық ұйымда» деген сөздермен ауыстырылсын;

8) 242-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«242-бап. Сараптама тағайындау тәртібі

1. Қылмыстық процесті жүргізуші орган сараптама тағайындау кажет деп тани отырып, бұл туралы қаулы шығарады, онда: сараптама тағайындаған органның атауы, сараптаманы тағайындау уақыты, орны; сараптаманың түрі; сараптама тағайындау үшін негіздер; сараптамаға жіберілетін объектілер және олардың шығу тегі туралы ақпарат, сондай-ақ көрсетілген объектілерді зерттеу барысында толық немесе ішінара жою, олардың сыртқы түрін немесе негізгі қасиеттерін өзгерту мүмкіндігіне рұқсат; сот сараптамасы органының атауы және (немесе) сот сараптамасын жүргізу тапсырылған адамның тегі, аты, әкесінің аты көрсетіледі. Қылмыстық процесті жүргізуші органның сараптама тағайындау туралы қаулысы ол жіберілген және өз құзыретіне жататын органдардың немесе адамдардың орындауы үшін міндетті.
2. Сараптама жүргізілмей қылмыстық істі қозғау туралы шешім қабылдау мүмкін болмайтын жағдайларда, ол қылмыстық іс қозғалғанға дейін тағайындалуы мүмкін. Бұл ретте, мыналар:
1) қылмыстар туралы арыздарға немесе хабарламаларға қоса берілетін, осы Кодекстің 178, 179, 180, 181-баптарына сәйкес табыс етілген;
2) осы Кодекстің 182-бабына сәйкес қылмыстық істі қозғауға құқық берілген лауазымды адамдар және органдар тікелей тапқан;
3) тергеуге дейінгі тексеру барысында осы Кодекспен жол берілетін іс жүргізу әрекеттерінің нәтижесінде алынған;
4) осы Кодекстің 125-бабында көзделген тәртіппен талап етіліп алынған немесе табыс етілген материалдар сот-сараптамалық зерттеулердің объектілері болып табылады.
3. Істе ревизия, тексеру актілерінің, ведомстволық инспекциялар қорытындыларының, сондай-ақ іс жүргізу әрекеттері барысында мамандар жүргізген зерттеулердің нәтижелері бойынша жасалған ресми құжаттардың болуы нақ сол мәселелер бойынша сот сараптамасын тағайындау мүмкіндігін жоққа шығармайды.
4. Сараптама өздерінің немесе өздеріне берілетін құқықтары мен мүдделерін қорғайтын процеске қатысушылардың бастамасы бойынша тағайындалуы мүмкін. Өзінің немесе өзіне берілетін құқықтары мен мүдделерін қорғайтын процеске қатысушы қылмыстық процесті жүргізуші органға, өз пікірі бойынша, сарапшының қорытындысы берілуге тиіс мәселелерді жазбаша түрде ұсынады, зерттеу объектілерін көрсетеді, сондай-ақ сарапшы ретінде шақырылуы мүмкін адамды (адамдарды) атайды. Бұл ретте, шешілуі өзіне ұсынылған мәселелер қылмыстық іске немесе сот сараптамасының нысанасына жатпайтын жағдайларды қоспағанда, қылмыстық процесті жүргізуші орган сараптама тағайындаудан бас тартуға құқылы емес.
5. Бастамасы бойынша сараптама тағайындалып отырған процеске қатысушы сараптамалық зерттеу объектілері ретінде заттарды, құжаттарды ұсына алады. Қылмыстық процесті жүргізуші орган дәлелді қаулысымен оларды мұндай объектілердің қатарынан алып тастауға құқылы.
6. Қылмыстық процесті жүргізуші орган ұсынылған мәселелерді қарап, олардың қылмыстық іске немесе сот сараптамасының нысанасына жатпайтындарын қабылдамайды, сарапшыдан бас тартуға негіздердің бар-жоғын анықтайды, содан кейін осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген талаптарды сақтай отырып, сараптама тағайындау туралы қаулы шығарады.
7. Сараптама жүргізуге байланысты шығыстарды өтеу, сондай-ақ сарапшының еңбегіне ақы төлеу осы Кодекстің 21-тарауының ережелері бойынша жүргізіледі.
8. Қылмыстық процесті жүргізуші орган, егер сараптама жүргізу кезінде олардың қатысуы міндетті деп танылса, сезіктіні, айыпталушыны, жәбірленушіні, куәні сарапшыға жеткізуді қамтамасыз етеді.»;

9) 244-бапта:
бірінші бөліктің 5) және 6) тармақтары мынадай редакцияда жазылсын:
«5) қылмыстық процесті жүргізуші органның рұқсатымен, осы Кодекстің 246-1-бабында көзделген тәртіппен сараптама жүргізу кезінде қатысуға;
6) осы Кодекстің 254-бабында көзделген тәртіппен сарапшының қорытындысымен не қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабарламамен танысуға құқығы бар.»;
екінші бөлік мынадай мазмұндағы екінші сөйлеммен толықтырылсын:
«Қылмыстық істі қозғау сатысында тізбеленген құқықтарға қылмыс жасаудан зардап шеккен адам, сондай-ақ өзіне қатысты қылмыстық іс қозғау туралы мәселе шешіліп жатқан адам ие болады.»;
үшінші бөлікте:
«тергеуші» деген сөз «қылмыстық процесті жүргізуші орган» деген сөздермен ауыстырылсын;
«осы баптың бірінші бөлігінде, көрсетілген құқықтары мен міндеттерін» деген сөздер «осы Кодекстің 254-бабында көзделген құқығын» деген сөздермен ауыстырылсын;
төртінші бөлік «куәларды сараптамадан өткізу» деген сөздер «куәларға, сондай-ақ қылмыс жасаудан зардап шеккен адамға және өзіне қатысты қылмыстық іс қозғау туралы мәселе шешіліп жатқан адамға сараптама жүргізу» деген сөздермен ауыстырылсын;
бесінші бөліктегі «тергеуші» деген сөз «, қылмыстық процесті жүргізуші орган» деген сөздермен ауыстырылсын;

10) мынадай мазмұндағы 244-1-баппен толықтырылсын:
«244-1-бап. Өздеріне қатысты сот сараптамасы жүргізілетін
адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерінің
кепілдігі

1. Тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу кезінде:
1) олардан мәліметтер алу мақсатында оларды заңмен кепілдік берілген құқықтарынан айыруға немесе оларға қысым жасауға (оның ішінде, алдау, күш қолдану, қорқыту және өзге де заңсыз шаралар арқылы);
2) аталған адамдарды медициналық технологияларды, фармакологиялық және дәрілік заттарды клиникалық зерттеулердің субъектілері ретінде пайдалануға;
3) хирургиялық араласуды көздейтін зерттеулердің әдістерін қолдануға тыйым салынады.
2. Сот сараптамасын тағайындаған орган өзіне қатысты сот сараптамасы жүргізілетін адамды баламалы, болуы мүмкін ауырсыну сезімдерін және жанама әсерлерді коса алғанда, сот-сараптамалық зерттеулердің пайдаланылатын әдістері туралы оған түсінікті түрде хабардар етуге тиіс. Көрсетілген ақпарат сот сараптамасы жүргізілетін адамның өтініші бойынша оның заңды өкіліне де беріледі.
3. Өзіне қатысты сот сараптамасы жүргізілетін адамға медициналық көмек заңда көзделген негіздер бойынша және тәртіппен ғана көрсетілуі мүмкін.
4. Медициналық ұйымға орналастырылған адамға шағымдар және өтініштер жасауға мүмкіндік беріледі. Осы Кодексте көзделген тәртіппен берілген шағымдарды және өтініштерді медициналық ұйымның әкімшілігі жиырма төрт сағат ішінде жолданым иесіне жібереді және олар цензураға жатпайды.
5. Адамға қатысты оның келісімімен жүргізілетін сот сараптамасы оның кез келген сатысында аталған адамның бастамасы бойынша тоқтатылуы мүмкін.»;

11) 245-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«245-бап. Сот сараптамасы органының сараптама жүргізуі. Сот
сараптамасы органы басшысының құқықтары мен
міндеттері

1. Сараптама сот сараптамасы органына тапсырылған кезде, қылмыстық процесті жүргізуші орган сараптама тағайындау туралы қаулыны және қажетті материалдарды оның басшысына жібереді. Сараптаманы сот сараптамасы органының қаулыда көрсетілген қызметкері жүргізеді. Егер қаулыда нақты сарапшы көрсетілмесе, сарапшыны таңдауды сот сараптамасы органының басшысы жүзеге асырады, бұл туралы сараптама тағайындаған адамға үш күн мерзімде хабарлайды.
2. Сот сараптамасы органының басшысы:
1) егер: осы сот сараптамасы органында қажетті арнаулы ғылыми білімі бар сарапшы болмаса; осы сот сараптамасы органының материалдық-техникалық базасы мен жағдайы нақты сараптама міндеттерін шешуге мүмкіндік бермесе; сот сарапшысының алдына қойылған мәселелер оның құзыретінің шегінен тыс болса; сараптама жүргізуге арналған материалдар осы Кодекстің талаптары бұзыла отырып ұсынылса, дәлелдерді көрсете отырып, сараптама тағайындаған органға сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыны орындамастан және зерттеуге ұсынылған объектілерді қайтаруға;
2) сараптама тағайындаған орган алдында осы сот сараптамасы органында жұмыс істемейтін адамдарды, егер олардың арнаулы ғылыми білімі қорытынды беру үшін қажет болса, сот сарапшылары комиссиясының құрамына енгізу туралы өтініш жасауға құқылы.
Сот сараптамасы органы басшысының заңда көзделген өзге құқықтары да бар.
3. Сот сараптамасы органының басшысы:
1) сараптама жүргізу үшін қажетті объектілерді дербес талап етіп алдыруға;
2) осы сот сараптамасы органының қызметкерлері болып табылмайтын адамдарды сараптама тағайындаған органның келісімінсіз оны жүргізуге тартуға;
3) сарапшыға нақты сараптама бойынша қорытындылардың мазмұнын алдын ала шешетін нұсқаулар беруге құқылы емес.
4. Сот сараптамасы органының басшысы:
1) сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыны және зерттеу объектілерін алысымен, осы Кодекстің 242-бабы бірінші бөлігінің талаптарын ескере отырып, осы сот сараптамасы органының нақты сарапшысына немесе сарапшылар комиссиясына жүргізуді тапсыруға;
2) сот сарапшысының тәуелсіздігі принципін бұзбастан, сот сараптамасын жүргізу мерзімінің сақталуына, жүргізіліп жатқан зерттеулердің жан-жақтылығына, толықтығы мен объективтілігіне, сот сараптамасы объектілерінің сақталуына бақылауды қамтамасыз етуге;
3) сараптама жүргізуді ұйымдастыруға байланысты өзіне белгілі болған мәліметтерді жария етпеуге;
4) зерттеулер жүргізу үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз етуге міндетті.»;

12) 246-бапта:
бірінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Егер сараптама жүргізуді сот сараптамасы органының қызметкері болып табылмайтын адамға тапсыру ұйғарылса, қылмыстық процесті жүргізуші орган оны тағайындау туралы қаулы шығарылғанға дейін өзі сараптама жасауды тапсырғалы отырған адамның жеке басына көз жеткізуге және сарапшыдан бас тартуға осы Кодекстің 96-бабында көзделген негіздердің бар-жоғын тексеруге тиіс.»;
екінші бөліктегі «Тергеуші», «тергеуші» деген сөздер тиісінше «Қылмыстық процесті жүргізуші орган», «қылмыстық процесті жүргізуші орган» деген сөздермен ауыстырылсын;

13) мынадай мазмұндағы 246-1-баппен толықтырылсын:
«246-1-бап. Сот сараптамасын жүргізу кезінде
процеске қатысушылардың қатысуы

1. Қылмыстық процесті жүргізуші орган сараптама жүргізу кезінде қатысуға, сарапшының жүргізіп жатқан іс-әрекеттеріне қатысты оның түсіндірмесін алуға құқылы. Сараптама жүргізу кезінде қылмыстық процесті жүргізуші органның қатысу фактісі сарапшының қорытындысында көрсетіледі.
2. Сараптама жүргізу кезінде өздерінің немесе өздеріне берілетін құқықтары мен мүдделерін қорғайтын процеске қатысушылар қылмыстық процесті жүргізуші органның рұқсатымен қатыса алады. Бұл жағдайда қылмыстық процесті жүргізуші органның қатысуы міндетті.
3. Қылмыстық процесті жүргізуші орган тиісті өтінішті қанағаттандырған кезде, оны мәлімдеген адамға сараптаманың жүргізілетін орны мен уақыты хабарланады. Хабарланған адамның келмей қалуы сараптаманы жүргізуге кедергі келтірмейді.
4. Сот сараптамасын жүргізу кезінде процеске қатысып отырған қатысушылар зерттеулер барысына араласуға құқылы емес, бірақ сот сараптамасының нысанасына қатысты түсініктемелер бере алады.
5. Егер сот сараптамасын жүргізу кезінде процеске қатысып отырған қатысушы сот сарапшысының қызметіне кедергі келтірсе, сот сарапшысы зерттеуді тоқтата тұруға және қылмыстық процесті жүргізуші орган алдында аталған процеске қатысушыға сот сараптамасын жүргізу кезінде қатысуға берілген рұқсаттың күшін жою туралы өтініш жасауға құқылы.
6. Егер сот сараптамасын сот сарапшыларының комиссиясы жүргізсе, сот сарапшысы қорытынды жасаған кезде, сондай-ақ сот сарапшыларының кеңесуі және қорытындыларды тұжырымдау сатысында процеске қатысушылардың қатысуына жол берілмейді.
7. Сот психиатриялық және сот психологиялық-психиатриялық сараптаманың жүргізілуі құпия жағдайда жүзеге асырылады.
8. Адамды жалаңаштау арқылы сот-сараптамалық зерттеулерді жүргізу кезінде тек сол жыныстағы адамдар қатыса алады. Осы шектеу көрсетілген зерттеулерді жүргізуге қатысатын дәрігерлерге және басқа да медицина қызметкерлеріне қолданылмайды.»;

14) 247-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«247-бап Сараптама жүргізу үшін медициналық ұйымға орналастыру

1. Егер адамға қатысты сот сараптамасын жүргізу сот-сараптамалық зерттеулерді стационар жағдайында жүргізуді көздейтін болса, сезікті, айыпталушы, жәбірленуші, куә сараптама тағайындау туралы қаулының негізінде медициналық ұйымға орналастырылуы мүмкін.
Осы Кодекстің 241-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда жәбірленушіні, куәні медициналық ұйымға орналастыруға оның жазбаша келісімімен ғана жол беріледі.
Егер аталған адам кәмелетке толмаса немесе сот оны әрекетке қабілетсіз деп таныса, көрсетілген жазбаша келісімді заңды өкіл береді. Заңды өкіл қарсылық білдірген немесе болмаған жағдайда жазбаша келісімді қорғаншылық және қамқоршылық органы береді.
2. Күзетпен ұсталмайтын сезіктіні, айыпталушыны, сондай-ақ жәбірленушіні, куәні сот-медициналық немесе сот-психиатриялық сараптама жүргізу үшін медициналық ұйымға жіберу осы Кодекстің 14-бабының екінші бөлігінде көзделген тәртіппен жүргізіледі.
3. Өздеріне қатысты сараптама жүргізілетін адамдарды медициналық ұйымда ұстау ережелері Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау туралы заңнамасында айқындалады.
4. Стационарлық сот-психиатриялық сараптама жүргізу үшін сезіктіні медициналық ұйымға орналастырған кезде оған айып тағылуға тиісті мерзім сарапшылар комиссиясының сезіктінің психикалық жағдайы туралы қорытындысы алынғанға дейін кідіртіле тұрады.
5. Өзіне қатысты сот-медициналық немесе сот-психиатриялық сараптама жүргізілетін адамның медициналық ұйымда болуының жалпы мерзімі отыз тәулікке тең. Сот-сараптамалық зерттеулерді аяқтау мүмкін болмаған жағдайда, көрсетілген мерзім осы Кодекстің 14-бабы екінші бөлігінің талаптарына сәйкес сарапшының (сарапшылар комиссиясының) дәлелді өтініші бойынша отыз тәулікке ұзартылуы мүмкін.
Өтініш сараптаманың жүргізілу мерзімінің аяқталуына дейін үш тәуліктен кешіктірілмей прокурорға немесе сотқа табыс етілуге және алған күннен бастап үш тәулік ішінде шешілуге тиіс. Прокурор, сот мерзімді ұзартудан бас тартқан жағдайда, адам медициналық ұйымнан шығарылуға тиіс. Медициналық ұйымның басшысы мәлімделген өтініш пен оны прокурордың, соттың қарау нәтижелері туралы өзіне қатысты сараптама жүргізілетін адамға, оның қорғаушысына, заңды өкіліне, өкіліне, сондай-ақ қылмыстық процесті жүргізуші органға хабарлайды.
6. Медициналық ұйымда өзіне қатысты сот сараптамасы жүргізіліп жатқан адам, оның қорғаушысы, заңды өкілі, өкілі осы Кодексте көзделген тәртіппен оның жүргізілу мерзімін ұзарту туралы қаулыға шағым жасауға құқылы.»;

15) 248-бапта:
төртінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын:
«4. Сот сараптамасы объектілерін пайдалану тәртібі Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленеді.»;
мынадай мазмұндағы бесінші бөлікпен толықтырылсын:
«5. Сараптама жүргізу кезінде оның объектілері сараптама тағайындаған органның рұқсатымен зерттеулер жүргізу және қорытынды беру үшін қаншалықты кажет болса, сол шамада ғана бүлдірілуі немесе пайдаланылуы мүмкін.
Аталған рұқсат сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыда немесе сот сарапшысының өтінішін қанағаттандыру туралы не оны қанағаттандырудан ішінара бас тарту туралы дәлелді қаулыда қамтылуға тиіс.»;

16) 249-бапта:
екінші бөліктегі «бірнеше» деген сөз «кемінде екі» деген сөздермен ауыстырылсын;
төртінші бөлік мынадай мазмұндағы бірінші сөйлеммен толықтырылсын:
«Комиссиялық сот сараптамасын жүргізу кезінде сот сарапшыларының әрқайсысы сот-сараптамалық зерттеуді толық көлемінде тәуелсіз және дербес жүргізеді.»;
бесінші бөліктегі «Тергеушінің» деген сөз «Қылмыстық процесті жүргізуші органның» деген сөздермен ауыстырылсын;

17) 251-баптың екінші және төртінші бөліктері мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Сарапшының қорытындысында: оның ресімделген күні, сараптаманың жүргізілген мерзімдері және орны; сот сараптамасын жүргізудің негіздері; сараптаманы тағайындаған орган туралы мәліметтер; сараптама жүргізу тапсырылған сот сараптамасы органы және (немесе) сарапшы (сарапшылар) туралы мәліметтер (тегі, аты, әкесінің аты, білімі, сарапшылық мамандығы, мамандығы бойынша жұмыс стажы, ғылыми дәрежесі және ғылыми атағы, атқаратын қызметі); көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы өзінің ескертілгені туралы сарапшының (сарапшылардың) қолымен куәландырылған белгі; сот сарапшысының (сарапшылардың) алдына қойылған мәселелер; сараптама жүргізу кезінде процеске қатысқан қатысушылар туралы және олар берген түсіндірмелер туралы мәліметтер; зерттеу объектілері; пайдаланылған әдістемелер көрсетіле отырып, зерттеулердің мазмұны мен нәтижелері; жүргізілген зерттеулердің нәтижелерін бағалау, сарапшының (сарапшылардың) алдына қойылған мәселелер бойынша қорытындылардың негіздемесі мен тұжырымы көрсетілуге тиіс.»;
«4. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген тәртіппен куәландырылған, сарапшының қорытындысын көрнекілейтін материалдар (фотокестелер, схемалар, графиктер, кестелер және басқа да материалдар) қорытындыға қоса беріледі және оның құрамдас бөлігі болып табылады. Сондай-ақ қорытындыға зерттеуден кейін қалған объектілер, оның ішінде үлгілер қоса берілуге тиіс.»;

18) 252-баптағы «немесе адамға» деген сөздер алып тасталсын:

19) 253-бапта:
бірінші бөліктегі «тергеуші» деген сөз «қылмыстық процесті жүргізуші орган» деген сөздермен ауыстырылсын;
мынадай мазмұндағы үшінші бөлікпен толықтырылсын:
«3. Сарапшыдан оның қорытындысына қатысты емес, тірі адамдарға қатысты сот-психиатриялық, сондай-ақ сот-медициналық сараптама жүргізуге байланысты оған белгілі болған мән-жайлар бойынша жауап алуға болмайды.»;

20) 254-баптың тақырыбы мен бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«254-бап. Сезіктіге, айыпталушыға, жәбірленушіге сарапшының
қорытындысын көрсету

1. Сарапшының қорытындысы немесе оның қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабарламасы, сондай-ақ сарапшыдан жауап алу хаттамасы алдын ала тергеу аяқталғанға дейін сезіктіге, айыпталушыға, жәбірленушіге не осы Кодекстің 244-бабының бірінші және екінші бөліктерінде аталған өзге де адамдарға көрсетіледі, олар өз ескертпелерін ұсынуға, сарапшының қорытындылары бойынша қарсылықтарын мәлімдеуге, сарапшыдан жауап алу, қосымша немесе қайталама сараптама, сондай-ақ жаңа сараптамалар тағайындау туралы өтініштерін мәлімдеуге құқылы. Мұндай өтініш қанағаттандырылған немесе ол қабылданбаған жағдайда, қылмыстық процесті жүргізуші орган тиісті қаулы шығарады, ол өтінішті мәлімдеген адамға одан қолхат алып хабарланады.»;

21) 255-бапта:
үшінші бөлікте:
«дұрыстығы күмәнді болған» деген сөздер «қорытындылары күмән туғызған» деген сөздермен ауыстырылсын;
«жүргізудің» деген сөз «жүргізу туралы» деген сөздермен ауыстырылсын;
мынадай мазмұндағы сегізінші бөлікпен толықтырылсын:
«8. Егер екінші немесе реті бойынша келесі сараптама бірнеше негіздер бойынша тағайындалып, олардың бірі - қосымша, ал басқалары қайталама сараптамаға жататын болса, мұндай сараптама қайталама сараптама жүргізу ережелері бойынша жүргізіледі.»;

22) 354-баптың екінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Сараптаманы алдын ала тергеу барысында қорытынды берген сарапшы (сарапшылар) не сот тағайындаған басқа сарапшы (сарапшылар) жүргізеді.
Соңғы жағдайда төрағалық етуші сараптама жүргізуді кімге тапсыруды ұйғарып отырғаны туралы хабарлауға тиіс, содан кейін аталған адамнан бас тарту және оның өздігінен бас тартуы туралы өтініштер болмаған кезде, сот кеңесу бөлмесіне кетпестен оны іс бойынша сарапшы ретінде тарту туралы қаулы шығарады. Бұдан әрі сарапшыға оның іс жүргізу өкілеттіктері түсіндіріледі, ол көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы ескертіліп, бұл туралы қолхат береді.»;

23) 355-баптың бірінші бөлігіндегі «Сарапшыдан» деген сөз «Осы Кодекстің 253-бабы үшінші бөлігінің талаптары ескеріле отырып, сарапшыдан» деген сөздермен толықтырылсын.

2. 1999 жылғы 13 шілдедегі Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексіне (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1999 ж., № 18, 644-құжат; 2000 ж., № 3-4, 66-құжат; № 10, 244-құжат; 2001 ж., № 8, 52-құжат; № 15-16, 239-құжат; № 21-22, 281-құжат; № 24, 338-құжат; 2002 ж., № 17, 155-құжат; 2003 ж., № 10, 49-құжат; № 14, 109-құжат; № 15, 138-құжат; 2004 ж., № 5, 25-құжат; № 17, 97-құжат; № 23, 140-құжат; № 24, 153-құжат; 2005 ж., № 5, 5-құжат; № 13, 53-құжат; № 24, 123-құжат; 2006 ж., № 2, 19-құжат; № 10, 52-құжат; № 11, 55-құжат; № 12, 72-құжат; № 13, 86-құжат; 2007 ж., № 3, 20-құжат; № 4, 28-құжат; № 9, 67-құжат; № 10, 69-құжат; № 13, 99-құжат; 2008 ж., № 13-14, 56-құжат; № 15-16, 62-құжат; 2009 ж., № 15-16, 74-құжат; № 17, 81-құжат; 2009 жылғы 22 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының Қылмыстық, Қылмыстық іс жүргізу және Азаматтық іс жүргізу кодекстеріне сот жүйесін жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 10 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы; 2009 жылғы 22 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» және 2009 жылғы 23 желтоқсанда «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне білікті заң көмегін қамтамасыз ету мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 11 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы):
1) 41-бапта:
екінші бөлікте:
бірінші абзацтағы «маман» деген сөз «маман не аудармашы» деген сөздермен ауыстырылсын;
2) тармақшадағы «пайдаланылса, істі қарауға қатыса алмайды.» деген сөздер «пайдаланылса;» деген сөзбен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы 3) тармақшамен толықтырылсын:
«3) олардың білікті емес екені байқалса, істі қарауға қатыса алмайды.»;
үшінші бөліктегі екінші сөйлем мынадай редакцияда жазылсын:
«Адамның іске сарапшы ретінде алдыңғы қатысуы, оның қатысуымен жүргізілген сараптамадан кейін ол қайта тағайындалатын жағдайларды қоспағанда, іс бойынша сараптама жүргізуді оған тапсыруды болдырмайтын мән-жай болып табылмайды.»;

2) 90-бапта:
бірінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Іс бойынша дәлелдеу процесінде ғылыми-техникалық құралдарды сот, тараптар, сондай-ақ сарапшы және маман өздері осы Кодексте көзделген іс жүргізу міндеттерін атқаруы кезінде пайдалана алады.»;
бесінші бөліктегі «іс-әрекеттерінін хаттамаларында» деген сөздер «әрекетінің хаттамасында не сот отырысының хаттамасында» деген сөздермен ауыстырылсын;

3) 91-бапта:
бірінші бөліктегі «арнайы ғылыми білімдер негізінде жүргізетін іс материалдарын» деген сөздер «арнаулы ғылыми білім негізінде жүргізетін оның объектілерін» деген сөздермен ауыстырылсын;
екінші бөлік «консультацияларының» деген сөздерден кейін «, бағалаушылар есептерінің» деген сөздермен толықтырылсын:
оныншы бөлік мынадай редакцияда жазылсын:
«10. Сараптама тағайындау туралы ұйғарымда: соттың атауы, сараптаманы тағайындау уақыты, орны; қаралатын іс бойынша тараптардың атауы; сараптаманың түрі; сараптама тағайындау үшін негіздер; сараптамаға жіберілетін объектілер және олардың шығу тегі туралы ақпарат, сондай-ақ көрсетілген объектілерді зерттеу барысында толық немесе ішінара жою; олардың сыртқы түрін немесе негізгі қасиеттерін өзгерту мүмкіндігіне рұқсат; сот сараптамасы органының атауы және (немесе) сот сараптамасын жүргізу тапсырылған адамның тегі көрсетіледі. Соттың сараптама тағайындау туралы ұйғарымы ол жіберілген және өз құзыретіне кіретін органдардың немесе адамдардың орындауы үшін міндетті.»;

4) 92 және 93-баптар мынадай редакцияда жазылсын:
«92-бап. Сарапшының құқықтары мен міндеттері

1. Сарапшының: сараптама нысанасына қатысты іс материалдарымен танысуға; қорытынды беру үшін қажетті қосымша материалдарды өзіне беру туралы өтінішті мәлімдеуге; соттың рұқсатымен іс жүргізу әрекеттерін жүргізуге және сот отырысына қатысуға және оларға қатысушы адамдарға сараптама нысанасына қатысты сұрақтар қоюға; өзі қатысқан іс жүргізу әрекетінің хаттамасымен, сондай-ақ тиісті бөлігінде сот отырысының хаттамасымен танысуға және өзінің әрекеттері мен айғақтарының толық және дұрыс көрсетілуіне қатысты хаттамаларға енгізілуге тиісті ескертпелер жасауға; сот сараптамасын тағайындаған соттың келісімі бойынша сот-сараптамалық зерттеу барысында анықталған, азаматтық іс үшін маңызы бар, сараптама тағайындау туралы ұйғарымда қамтылған мәселелердің шегінен тыс мән-жайлар бойынша өз құзыреті шегінде қорытынды беруге; ана тілінде немесе өзі білетін тілде қорытынды ұсынуға және айғақтар беруге; аудармашының тегін көмегін пайдалануға; аудармашыдан бас тартуды мәлімдеуге; сараптама жүргізу кезінде соттың және іс жүргізуге қатысушы өзге де адамдардың өзінің құқықтарына нұқсан келтіретін шешімдері мен әрекеттеріне шағым жасауға; сараптама жүргізу кезінде шеккен шығыстарға өтем және егер сот сараптамасын жүргізу өзінің лауазымдық міндеттерінің шеңберіне кірмейтін болса, орындалған жұмысы үшін сыйақы алуға құқығы бар.
2. Сарапшы: соттан бөлек, іске қатысушы адамдармен сараптама жүргізуге байланысты мәселелер бойынша келіссөздер жүргізуге; сараптамалық зерттеу үшін материалдарды дербес жинауға; егер сараптама тағайындаған соттың бұған арнайы рұқсаты болмаса, объектілерді толық немесе ішінара жоюға, олардың сыртқы түрін немесе негізгі қасиеттерін өзгертуге әкеп соғуы мүмкін зерттеулер жүргізуге құқылы емес.
3. Сарапшы: соттың шақыртуы бойынша келуге; өзіне ұсынылған объектілерге жан-жақты, толық және объективті зерттеу жүргізуге; өзінің алдына қойылған мәселелер бойынша негізделген жазбаша қорытынды беруге; осы Кодекстің 97-бабында көзделген жағдайларда, қорытынды беруден бас тартуға және қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы дәлелді жазбаша хабарлама жасауға және оны сотқа жіберуге; жүргізілген зерттеуге және берілген қорытындыға байланысты мәселелер бойынша айғақтар беруге; зерттеліп жатқан объектілердің сақталуын қамтамасыз етуге; істің мән-жайы туралы мәліметтерді және сараптама жүргізуге байланысты өзіне белгілі болған өзге де мәліметтерді жария етпеуге міндетті.
4. Сарапшы көрінеу жалған қорытынды бергені үшін заңда көзделген қылмыстық жауаптылықта болады.
5. Сот сараптамасы органының қызметкері болып табылатын сарапшы өз қызметінің сипатына қарай өзінің құқықтарымен және міндеттерімен танысқан және көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы ескертілген деп есептеледі.

93-бап. Сараптама жүргізу тәртібі

1. Сараптама сотта немесе зерттеу сипатына не сот отырысында зерттеу үшін объектілерді жеткізудің мүмкін еместігіне немесе қиындығына қарай соттан тыс жүргізіледі. Сараптама жүргізілген кезде сараптама тағайындаған соттың рұқсатымен сараптама объектілері зерттеу жүргізу және қорытынды беру үшін қаншалықты қажет болса, сол шамада ғана бүлдірілуі немесе пайдаланылуы мүмкін. Аталған рұқсат сот сараптамасын тағайындау туралы ұйғарымда немесе сот сарапшысының өтінішін қанағаттандыру туралы не оны қанағаттандырудан ішінара бас тарту туралы дәлелді ұйғарымда қамтылуға тиіс.
2. Сараптамалық зерттеу объектілерінің дұрыстығына және жол берілгендігіне сот кепілдік береді.
3. Сараптамалық зерттеу объектілері, егер олардың көлемдері және қасиеттері мүмкіндік берсе, сарапшыға буып-түйілген және мөрмен бекітілген күйінде беріледі. Қалған жағдайларда сараптаманы тағайындаған сот сарапшыны зерттеу объектілері орналасқан жерге жеткізуді, оларға кедергісіз кол жеткізуді және зерттеу жүргізу үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз етуге тиіс.
4. іске қатысушы адамдар сараптама жүргізу кезінде, осындай қатысу соттан тыс сараптама жүргізу кезінде сарапшылардың қалыпты жұмысына кедергі келтіретін жағдайларды қоспағанда, қатысуға құқылы. Сот іске қатысушы адамдардың сараптама жүргізу кезінде қатысуы туралы өтінішті қанағаттандырған жағдайда, аталған адамдарға сараптама жүргізілетін орын мен уақыт туралы хабарланады. Хабарландырылған адамдардың келмеуі сараптама жүргізуге кедергі келтірілмейді.
5. Соттан тыс сараптама жүргізу кезінде іске қатысушы адамдар қатысқан жағдайда, сот приставының міндетті түрде қатысуын сот айқындайды.
6. Сараптама жүргізу сот сараптамасы органына тапсырылған кезде, сот сараптама тағайындау туралы ұйғарымды және қажетті материалдарды оның басшысына жібереді. Сараптаманы сот сараптамасы органының ұйғарымда көрсетілген қызметкері жүргізеді. Егер сараптама тағайындау туралы ұйғарымда нақты сарапшы көрсетілмесе, оны таңдауды сот сараптамасы органының басшысы жүзеге асырады, бұл туралы сараптама тағайындаған сотқа хабарлайды.
7. Сот сараптамасы органының басшысы: осы сот сараптамасы органында қажетті арнаулы ғылыми білімі бар сарапшы болмаса, осы сот сараптамасы органының материалдық-техникалық базасы мен жағдайы нақты сараптама міндеттерін шешуге мүмкіндік бермесе; сарапшының алдына қойылған мәселелер оның құзыретінің шегінен тыс болса; сараптама жүргізуге арналған материалдар осы Кодексте көзделген талаптар бұзыла отырып ұсынылса, дәлелдерді көрсете отырып, сотқа сараптама тағайындау туралы ұйғарымды орындамастан, оны жүргізу үшін ұсынылған объектілерді қайтаруға; сот алдында осы сот сараптамасы органында жұмыс істемейтін адамдарды, егер олардың арнаулы ғылыми білімі қорытынды беру үшін қажет болса, сот сарапшылары комиссиясының құрамына енгізу туралы өтініш жасауға құқылы.
Сот сараптамасы органы басшысының заңда көзделген өзге құқықтары да бар.
8. Сот сараптамасы органының басшысы: сот сараптамасын жүргізу үшін қажетті объектілерді оны тағайындау туралы ұйғарымсыз талап етіп алдыруға; оны жүргізуге осы мекемеде жұмыс істемейтін адамдарды соттың келісімінсіз дербес тартуға; сарапшыға нақты сараптама бойынша қорытындылардың мазмұнын алдын ала шешетін нұсқаулар беруге құқылы емес.
9. Сот сараптамасы органының басшысы: сот сараптамасын тағайындау туралы ұйғарымды және зерттеу объектілерін алысымен, заңның талаптарын ескере отырып, осы сот сараптамасы органының нақты сот сарапшысына немесе сот сарапшылары комиссиясына жүргізуді тапсыруға; сот сарапшысының тәуелсіздігі принципін бұзбастан сот сараптамасын жүргізу мерзімінің сақталуына, жүргізіліп жатқан зерттеулердің жан-жақтылығына, толықтығы мен объективтілігіне, сот сараптамасы объектілерінің сақталуын қамтамасыз етуге бақылауды қамтамасыз етуге; сот сараптамасын жүргізуді ұйымдастыруға байланысты өзіне белгілі болған мәліметтерді жария етпеуге міндетті.
10. Егер сараптама жүргізуді сот сараптамасы органының қызметкері болып табылмайтын адамға тапсыру ұйғарылса, сот оны тағайындау туралы ұйғарым шығарылғанға дейін оның жеке басына және сарапшыдан бас тартуға осы Кодекстің 41-бабында көзделген негіздердің жоқ екендігіне көз жеткізуге тиіс.
11. Сот сараптама тағайындау туралы ұйғарым шығарады, оны сарапшыға тапсырады, оған осы Кодекстің 92-бабында көзделген құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді және көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы ескертеді. Сот осы іс-әрекеттердің орындалуы жөнінде сараптама тағайындау туралы ұйғарымға белгі қояды, ол сарапшының қолымен куәландырылады. Сарапшы жасаған мәлімдеме және оның өтініші дәл осылайша бекітіледі. Сот сарапшының өтінішін қабылдамау туралы дәлелді ұйғарым шығарады.
12. Сараптама жүргізуге байланысты шығыстарды өтеу, сондай-ақ сарапшының еңбегіне ақы төлеу осы Кодекстің 108-бабының ережелері бойынша жүргізіледі.»;

5) 94-бапта:
екінші бөліктегі «бірнеше» деген сөз «кемінде екі» деген сөздермен ауыстырылсын;
үшінші бөлік мынадай мазмұндағы бірінші сөйлеммен толықтырылсын:
«Комиссиялық сот сараптамасы жүргізілген кезде сот сарапшыларының әрқайсысы сот-сараптамалық зерттеуді толық көлемінде тәуелсіз және дербес жүргізеді.»;

6) 96-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«96-бап. Сарапшының қорытындысы

1. Сарапшының қорытындысы - сот немесе тараптар сарапшының алдына қойған мәселелер бойынша сараптама объектілерін арнаулы ғылыми білімді пайдалана отырып жүргізілген зерттеуге негізделіп, осы Кодексте көзделген жазбаша нысанда ұсынылған қорытындылар.
2. Сарапшы (сарапшылар) қажетті зерттеулер жүргізгеннен кейін оның нәтижелерін ескере отырып, өз атынан қорытынды жасайды, оны өз (өздерінің) қол қоюымен және жеке мөрімен куәландырып, сараптама тағайындаған сотқа жібереді. Сараптаманы сот сараптамасы органы жүргізген жағдайда сарапшының (сарапшылардың) қолы аталған органның мөрімен расталады.
3. Сарапшының қорытындысында: оның ресімделген күні, сараптаманың жүргізілген мерзімдері және орны; сот сараптамасын жүргізудің негіздері; сот туралы мәліметтер, сараптама жүргізу тапсырылған сот сараптамасы органы және (немесе) сарапшы (сарапшылар) туралы мәліметтер (тегі, аты, әкесінің аты, білімі, мамандығы, мамандығы бойынша жұмыс стажы, ғылыми дәрежесі және ғылыми атағы, атқаратын қызметі); көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы өзінің ескертілгені туралы сарапшының қолымен куәландырылған белгі; сарапшының (сарапшылардың) алдына қойылған мәселелер: сараптама жүргізу кезінде процеске қатысқан қатысушылар және олар берген түсіндірмелер туралы мәліметтер; зерттеу объектілері; пайдаланылған әдістемелер көрсетіле отырып, зерттеулердің мазмұны мен нәтижелері; жүргізілген зерттеулердің нәтижелерін бағалау, сарапшының (сарапшылардың) алдына қойылған мәселелер бойынша қорытындылардың негіздемесі мен тұжырымы көрсетілуге тиіс.
4. Егер осы Кодекстің 97-бабында көрсетілген мән-жайлар зерттеу барысында анықталса, қорытындыда қойылған сұрақтардың бәріне немесе олардың кейбіреуіне жауап берудің мүмкін еместігінің негіздемесі қамтылуға тиіс.
5. Осы баптың екінші бөлігінде көзделген тәртіппен куәландырылған, сарапшының қорытындысын көрнекілейтін материалдар (фотокестелер, схемалар, графиктер, кестелер және басқа да материалдар) қорытындыға қоса беріледі және оның құрамдас бөлігі болып табылады. Сондай-ақ қорытындыға зерттеуден кейін қалған объектілер, оның ішінде үлгілер қоса берілуге тиіс.
6. Осы Кодекстің 98-1-бабында көзделген тәртіппен жүргізілген жауап алу барысында сарапшының берген айғақтары ол бұрын берген қорытындыны түсіндіру, толықтыру не нақтылау бөлігінде ғана дәлелдемелер болып табылады.
7. Сарапшының қорытындысы сот үшін міндетті болып табылмайды, алайда оның қорытындымен келіспеуі дәлелді болуға тиіс.»;

7) 98-бапта:
бірінші бөліктегі «бұрын зерттелген мән-жайларға қатысты жаңа мәселелер» деген сөздер «алдыңғы зерттеуге байланысты қосымша мәселелерді шешу қажеттілігі» деген сөздермен ауыстырылсын;
үшінші бөліктегі «дұрыстығы» деген сөз «қорытындылары» деген сөзбен ауыстырылсын;
мынадай мазмұндағы жетінші бөлікпен толықтырылсын:
«7. Егер екінші немесе реті бойынша келесі сараптама бірнеше негіздер бойынша тағайындалып, олардың бірі - қосымша, ал басқалары қайталама сараптамаға жататын болса, мұндай сараптама қайталама сараптама жүргізу ережелері бойынша жүргізіледі.»;

8) мынадай мазмұндағы 98-1-баппен толықтырылсын:
«98-1-бап. Сарапшыдан жауап алу

1. Сарапшыдан жауап алу, егер сарапшының қорытындысы жеткілікті түрде айқын болмаса, толықтыру үшін қосымша зерттеулер жүргізу талап етілмейтін олқылықтары болса немесе сарапшы қолданған әдістер мен терминдерді нақтылау қажет болса, оның қорытындысы жарияланғаннан кейін ғана жүргізілуі мүмкін.
2. Сарапшыдан тірі адамдарға қатысты сот-психиатриялық, сондай-ақ сот-медициналық сараптама жүргізуге байланысты оған белгілі болған, оның қорытындысына қатысты емес мән-жайлар бойынша жауап алуға болмайды.
3. Өтініші бойынша сараптама тағайындалған тарап сарапшыдан бірінші болып жауап алады.
4. Егер сараптама тараптар арасындағы келісім бойынша немесе соттың бастамасы бойынша жүргізілсе, сарапшыға бірінші болып талапкер, содан кейін жауапкер сұрақтар қояды.
5. Сот жауап алудың кез келген сәтінде сарапшыға сұрақ қоюға құқылы.»;

9) 305-бап мынадай мазмұндағы үшінші бөлікпен толықтырылсын:
«3. Сот психиатриялық сараптаманы психиатриялық стационарларда жүргізудің тәртібі Қазақстан Республикасының сот сараптамасы туралы заңнамасында белгіленген.».

3. 2001 жылғы 30 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2001 ж., № 5-6, 24-құжат; № 17-18; 241-құжат; № 21-22, 281-құжат; 2002 ж., № 4, 33-құжат; № 17, 155-құжат; 2003 ж., № 1-2, 3-құжат; № 4, 25-құжат; № 5, 30-құжат; № 11, 56, 64, 68-құжаттар; № 14, 109-құжат; № 15, 122, 139-құжаттар; № 18, 142-құжат; № 21-22, 160-құжат; № 23, 171-құжат; 2004 ж., № 6, 42-құжат; № 10, 55-құжат; № 15, 86-құжат; № 17, 97-құжат; № 23, 139, 140-құжаттар; № 24, 153-құжат; 2005 ж., № 5, 5-құжат; № 7-8, 19-құжат; № 9, 26-құжат; № 13, 53-құжат; № 14, 58-құжат; № 17-18, 72-құжат; № 21-22, 86, 87-құжаттар; № 23, 104-құжат; 2006 ж., № 1, 5-құжат; № 2, 19, 20-құжаттар; № 3, 22-құжат; № 5-6, 31-құжат; № 8, 45-құжат; № 10, 52-құжат; № 11, 55-құжат; № 12, 72, 77-құжаттар; № 13, 85, 86-құжаттар; № 15, 92, 95-құжаттар; № 16, 98, 102-құжаттар; № 23, 141-құжат; 2007 ж., № 1, 4-құжат; № 2, 16, 18-құжаттар; № 3, 20, 23-құжаттар; № 4, 28, 33-құжаттар; № 5-6, 40-құжат; № 9, 67-құжат; № 10, 69-құжат; № 12, 88-құжат; № 13, 99-құжат; № 15, 106-құжат; № 16, 131-құжат; № 17, 136, 139, 140-құжаттар; № 18, 143, 144-құжаттар; № 19, 146, 147-құжаттар; № 20, 152-құжат; № 24, 180-құжат; 2008 ж., № 6-7, 27-құжат; № 12, 48, 51-құжаттар; № 13-14, 54, 57, 58-құжаттар; № 15-16, 62-құжат; № 20, 88-құжат; № 21, 97-құжат; № 23, 114-құжат; № 24, 126, 128, 129-құжаттар; 2009 ж., № 2-3, 7, 21-құжаттар; № 9-10, 47, 48-құжаттар; № 13-14, 62, 63-құжаттар; № 15-16, 70, 72, 73, 74, 75, 76-құжаттар; № 17, 79, 80, 82-құжаттар; № 18, 84, 86-құжаттар; № 19, 88-құжат; 2009 жылғы 14 қарашада «Егемен Қазақстан» және 2009 жылғы 13 қарашада «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне бағалау қызметі мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 9 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңы; 2009 жылғы 12 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 4 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы; 2009 жылғы 12 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне босқындар мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 4 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы; 2009 жылғы 15 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне азаматтардың жеке өміріне қол сұғылмаушылық құқықтарын қорғау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 7 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы; 2009 жылғы 15 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті одан әрі күшейту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 7 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы; 2009 жылғы 15 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне жалған кәсіпкерліктің жолын кесу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 8 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы; 2009 жылғы 22 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» және 2009 жылғы 23 желтоқсанда «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне білікті заң көмегін қамтамасыз ету мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 11 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы; 2009 жылғы 25 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» және 2009 жылғы 23 желтоқсанда «Казахстанская правда» газетінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне азық-түлік қауіпсіздігі мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 11 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы):
1) 597-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«597-бап. Сарапшы

1. Арнаулы ғылыми білімі бар, іске мүдделі емес адам сарапшы ретінде шақырылуы мүмкін. Сот сараптамасын жүргізу:
1) сот сараптамасы органдарының қызметкерлеріне;
2) лицензия негізінде сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын адамдарға;
3) заң талаптарына сәйкес біржолғы тәртіппен өзге де адамдарға тапсырылуы мүмкін.
2. Сарапшы: сараптама нысанасына қатысты іс материалдарымен танысуға; қорытынды беру үшін қажетті қосымша материалдарды өзіне беру туралы өтінішті мәлімдеуге; әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі жүргізетін органның (лауазымды адамның) рұқсатымен іс жүргізу әрекеттерін жүргізуге қатысуға және оларға қатысушы адамдарға сараптама нысанасына қатысты сұрақтар қоюға; өзі қатысқан іс жүргізу әрекетінің хаттамасымен танысуға және өзінің әрекеттері мен айғақтарының толық және дұрыс көрсетілуіне қатысты хаттамаларға енгізілуге тиісті ескертпелер жасауға; сот сараптамасын тағайындаған судьяның, органның (лауазымды адамның) келісімі бойынша сот-сараптамалық зерттеу барысында анықталған, азаматтық іс үшін маңызы бар, сот сараптамасын тағайындау туралы ұйғарымда қамтылған мәселелердің шегінен тыс мән-жайлар бойынша өз құзыреті шегінде қорытынды беруге; ана тілінде немесе өзі білетін тілде қорытынды ұсынуға және айғақтар беруге; аудармашының тегін көмегін пайдалануға; аудармашыдан бас тартуды мәлімдеуге; сараптама жүргізу кезінде соттың және іс жүргізуге қатысушы өзге де адамдардың өзінің құқықтарына нұқсан келтіретін шешімдері мен әрекеттеріне шағым жасауға; сараптама жүргізу кезінде шеккен шығыстарға өтем және егер сот сараптамасын жүргізу өзінің лауазымдық міндеттерінің шеңберіне кірмейтін болса, орындалған жұмысы үшін сыйақы алуға құқылы.
3. Сарапшы: әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі жүргізетін судьяның, органның (лауазымды адамның) шақыруы бойынша келуге; өзіне ұсынылған объектілерге жан-жақты, толық және объективті зерттеу жүргізуге; өзінің алдына қойылған мәселелер бойынша негізделген жазбаша қорытынды беруге; осы Кодекстің 611-бабының он үшінші бөлігінде көзделген жағдайларда, қорытынды беруден бас тартуға және қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы дәлелді жазбаша хабарлама жасауға және оны сот сараптамасын тағайындаған органға (лауазымды адамға) жіберуге; жүргізілген зерттеуге және берілген қорытындыға байланысты мәселелер бойынша айғақтар беруге; зерттеліп жатқан объектілердің сақталуын қамтамасыз етуге; істің мән-жайы туралы мәліметтерді және сот сараптамасын жүргізуге байланысты өзіне белгілі болған өзге де мәліметтерді жария етпеуге міндетті.
4. Сарапшы сотта көрінеу жалған қорытынды бергені үшін заңда көзделген қылмыстық жауаптылықта болады.
5. Сот сараптамасы органының қызметкері болып табылатын сарапшы өз қызметінің сипатына қарай өзінің құқықтарымен және міндеттерімен танысқан және сотта көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы ескертілген деп есептеледі.»;

2) 601-бапта:
екінші бөліктегі «егер» деген сөз «егер: олардың білікті емес екені байқалса;» деген сөздермен ауыстырылсын;
мынадай мазмұндағы үшінші бөлікпен толықтырылсын:
«3. Адамның іске сарапшы ретінде алдыңғы қатысуы, оның қатысуымен жүргізілген сараптамадан кейін ол қайта тағайындалатын жағдайларда, оған сараптама жүргізуді тапсыруды болдырмайтын мән-жай болып табылады.»;

3) 611-бапта:
алтыншы бөліктегі «сарапшылар» деген сөз «кемінде екі сарапшы» деген сөздермен ауыстырылсын;
жетінші бөлік «сарапшылар» деген сөзден кейін «өз құзыреті шегінде» деген сөздермен толықтырылсын;
сегізінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын:
«8. Сараптама тағайындау туралы ұйғарымды орындау үшін жібергенге дейін сот сараптамасын тағайындаған орган (лауазымды адам) өзіне қатысты әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жүргізілетін адамды және жәбірленушіні онымен таныстыруға, оларға:
сарапшыдан бас тарту және сот сараптамасы органын сараптама жүргізуден шеттету туралы өтініш мәлімдеу;
өздері атаған адамдарды немесе нақты сот сараптамасы органдарының қызметкерлерін сарапшы ретінде тағайындау туралы, сондай-ақ сараптаманы сарапшылар комиссиясының жүргізуі туралы өтініш жасау;
сарапшының алдына қосымша мәселелер қою туралы немесе қойылған мәселелерді нақтылау туралы өтініш жасау;
сараптама жүргізуге кедергі келтіретін жағдайларды қоспағанда, сот сараптамасын тағайындаған органның (лауазымды адамның) рұқсатымен сараптама жүргізу кезінде қатысу, сарапшыға түсініктемелер беру;
сот сараптамасын тағайындаған органға (лауазымды адамға) келіп түскеннен кейін сарапшының қорытындысымен не қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабарламамен танысу, өз ескертпелерін ұсыну, қосымша немесе қайталама сараптама тағайындау, жаңа сараптамалар тағайындау туралы өтініштер мәлімдеу құқықтарын түсіндіруге міндетті.
Жәбірленушілерге сараптама олардың жазбаша келісімімен ғана жүргізіледі. Егер осы адамдар кәмелетке толмаса немесе сот оларды әрекетке қабілетсіз деп таныса, сараптама жүргізуге жазбаша келісімді олардың заңды өкілдері береді.»;
оныншы бөліктегі «бұрын зерттелген мән-жағдайларға қатысты жаңа мәселелер» деген сөздер «алдыңғы зерттеуге байланысты қосымша мәселелерді шешу қажеттілігі» деген сөздермен ауыстырылсын:
он бірінші бөліктегі «дұрыстығына күмән туса» деген сөздер «қорытындылары күмән туғызса немесе сараптаманы тағайындау және жүргізу туралы іс жүргізу нормалары елеулі түрде бұзылса» деген сөздермен ауыстырылсын;

4) 612-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«612-бап. Сарапшының қорытындысы

1. Сарапшының қорытындысы - арнаулы ғылыми білімді пайдалана отырып жүргізілген іс материалдарын, оның ішінде заттай дәлелдемелер мен үлгілерді зерттеу нәтижелеріне негізделген, оның алдына әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі жүргізетін судья, орган (лауазымды адам) қойған мәселелер бойынша жазбаша нысанда ұсынылған қорытындылар. Қорытындыда сарапшының зерттеу кезінде қолданған әдістері, қойылған сұрақтарға жауаптардың негіздемесі және осы сарапшының бастамасымен анықталған, іс үшін маңызы бар мән-жайлар көрсетіледі.
2. Қорытындыны зерттеулер жүргізгеннен кейін оның нәтижелерін ескере отырып өз атынан сарапшы (сарапшылар) жасайды, оны өз (өздерінің) қолымен және жеке мөрімен куәландырады. Сараптаманы сараптама органы жүргізген жағдайда сарапшының қолы аталған органның мөрімен расталады.
3. Сарапшының қорытындысында: оның ресімделген күні, сараптаманың жүргізілген мерзімдері және орны; сот сараптамасын жүргізудің негіздері; әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі жүргізетін судья туралы, орган (лауазымды адам) туралы мәліметтер; сараптама жүргізу тапсырылған сот сараптамасы органы және (немесе) сарапшы (сарапшылар) туралы мәліметтер (тегі, аты, әкесінің аты, білімі, мамандығы, мамандығы бойынша жұмыс стажы, ғылыми дәрежесі және ғылыми атағы, атқаратын қызметі); сотта көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы өзінің ескертілгені туралы сарапшының қолымен куәландырылған белгі; сарапшының (сарапшылардың) алдына қойылған мәселелер; сараптама жүргізу кезінде процеске қатысқан қатысушылар және олар берген түсіндірмелер туралы мәліметтер; объектілер; пайдаланылған әдістемелер көрсетіле отырып, жүргізілген зерттеулердің мазмұны мен нәтижелері; жүргізілген зерттеулердің нәтижелерін бағалау, сарапшының (сарапшылардың) алдына қойылған мәселелер бойынша қорытындылардың негіздемесі мен тұжырымы көрсетілуге тиіс.
4. Егер осы Кодекстің 611-бабының он үшінші бөлігінде көрсетілген мән-жайлар зерттеу барысында анықталса, қорытындыда қойылған мәселелердің бәріне немесе кейбіреуіне жауап беру мүмкін еместігінің негіздемесі қамтылуға тиіс.
5. Осы баптың екінші бөлігінде көзделген тәртіппен куәландырылған, сарапшының қорытындысын көрнекілейтін материалдар (фотокестелер, схемалар, графиктер, кестелер және басқа да материалдар) қорытындыға қоса беріледі және оның құрамдас бөлігі болып табылады. Сондай-ақ қорытындыға зерттеуден кейін қалған объектілер, оның ішінде үлгілер қоса берілуге тиіс.
6. Сарапшының қорытындысы әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі жүргізетін сот, орган (лауазымды адам) үшін міндетті болып табылмайды, алайда олардың қорытындымен келіспеуі дәлелді болуға тиіс.».

4. «Лицензиялау туралы» 2007 жылғы 11 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2007 ж., № 2, 10-құжат; № 20, 152-құжат; 2008 ж., № 20, 89-құжат; № 23, 114-құжат; № 24, 128, 129-құжаттар; 2009 ж., № 2-3, 16, 18-құжаттар; № 9-10, 47-құжат; № 13-14, 62, 63-құжаттар; № 17, 79, 81, 82-құжаттар; № 18, 84, 85-құжаттар; 2009 жылғы 1, 2 желтоқсанда «Егемен Қазақстан» және 2009 жылғы 2 желтоқсанда «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне салық салу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 16 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңы):
1) 11-баптың 19) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«19) «Қазақстан Республикасындағы сот-сараптама қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының ережелері ескеріле отырып, сот-сараптама;»;

2) 26-баптың 1) тармақшасының жиырма бірінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:
«сот-медициналық, сот-психиатриялық және сот-наркологиялық сараптама;»;

3) 48-баптың 1-тармағының 7) тармақшасындағы «алып тасталса тоқтатылады.» деген сөздер «алып тасталса;» деген сөздермен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы 8) тармақшамен толықтырылсын:
«8) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де жағдайларда тоқтатылады.»;

4) 49-баптағы «Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамасында» деген сөздер «Қазақстан Республикасының заңдарында» деген сөздермен ауыстырылсын.

2-бап. Осы Заң алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Президенті Н. Назарбаев