On approval of the Rules for provision of the state service “Issuance of a travel document”

Order of the Minister of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstan dated March 5, 2021 № 134. Registered with the Ministry of Justice of the Republic of Kazakhstan on March 5, 2021 № 22306

Unofficial translation

In accordance with subclause 1) of Article 10 of the Law of the Republic of Kazakhstan dated April 15, 2013 "On State Services", I HEREBY ORDER:

1. To approve the Rules for provision of the state service “Issuance of a travel document” according to Appendix 1 to this order.

2. To recognize as invalid certain orders of the Minister of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstan according to Appendix 2 to this order.

3. The Committee of Migration Service of the Ministry of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstan shall ensure:

1) state registration of this order with the Ministry of Justice of the Republic of Kazakhstan;

2) placement of this order on the Internet resource of the Ministry of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstan;

3) within ten working days after state registration of this order with the Ministry of Justice of the Republic of Kazakhstan submission to the Legal Department of the Ministry of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstan of information about implementation of measures, stipulated by subclauses 1) and 2) of this clause.

4. Control over execution of this order shall be entrusted to the supervising Deputy Minister of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstan and the Committee of Migration Service of the Ministry of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstan (Kabdenov M.T.).

5. This order shall be enforced from January 1, 2022 and is subject to official publication.

Minister of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstan

Ye.Turgumbayev

“APPROVED”
Ministry of Digital Development,
Innovations and Aerospace Industry
of the Republic of Kazakhstan

Appendix 1 to the order of the Minister of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstan dated March 5, 2021 No. 134

Rules for provision of the state service “Issuance of a travel document”

Chapter 1. General provisions

1. These Rules for provision of the state service “Issuance of a travel document” (hereinafter referred to as the Rules) have been developed in accordance with subclause 1) of Article 10 of the Law of the Republic of Kazakhstan dated April 15, 2013 “On State Services” and shall determine the procedure for provision of the state service “Issuance of a travel document” to persons, who have been granted refugee status for travelling outside the territory of the Republic of Kazakhstan, as well as foreigners and stateless persons subject to readmission or expulsion from the territory of the Republic of Kazakhstan, in case of loss of a foreign passport during their stay in the Republic of Kazakhstan or expiration period of validity of a foreign passport for departure from the Republic of Kazakhstan.

2. In these Rules, the following concepts are used:

1) refugee – a foreigner, which in view of a well-founded fear of being persecuted on ground of race, nationality, religion, citizenship, affiliation to particular social group or political opinions, is outside the country of his (her) citizenship and is unable to enjoy protection of his (her) country, or does not wish to enjoy such protection, in consequence of such fears, or a person without citizenship residing outside his (her) country of permanent place of residence or citizenship, who are unable or unwilling to return to it in consequence of these fears;

2) refugee certificate – a document, certifying personality and confirming the refugee’s status;

3) travel document – a document, issued to the person, to whom the refugee’s status to travel outside the territory of the Republic of Kazakhstan is awarded;

4) electronic form sheet – a form with a number and a bar code for the production of identity documents (except for a refugee certificate) is executed and filled out using the application software “Registration Section “Documentation and Registration of Foreigners” (hereinafter referred to as the RS DRF).

3. A travel document shall be executed by a territorial division of migration service at the place of registration of the documented person through RS DRF.

4. A travel document shall be issued for the validity period of one year, therewith for refugees the validity period of a travel document shall not exceed the validity period of a refugee certificate.

Chapter 2. Procedure for the provision of a state service

5. The state service “Issuance of a travel document” (hereinafter referred to as the state service) shall be provided by the territorial bodies of police (hereinafter referred to as the service provider.

6. To receive a state service, an individual (hereinafter referred to as the service recipient) submits in person (for children and citizens recognized by the court as legally incompetent, their legal representatives (parents, guardians, trustees) with the provision of documents confirming the authority to represent) to the service provider in a Non-Profit Joint Stock Company “State Corporation “Government for Citizens” (hereinafter referred to as the State Corporation) or through the web portal of “electronic government” (hereinafter referred to as the portal) a package of documents in accordance with the list provided for by the Standard of a State Service (hereinafter referred to as the Standard) according to Appendix 1 to these Rules.

The list of basic requirements for the provision of state services, including the characteristics of the process, the form, content and result of the provision, as well as other information, taking into account the specifics of the provision of state services, is set out in the Standard.

7. On the day of the application, the authorized employee receives documents, checks for compliance with the list, identifies the service recipient by RS DRF, registers the application, fills out the electronic form sheet, photographs the documented person.

When photographing, headwear is not allowed, except for covering the head for religious or medical reasons, in which case the face remains open from the lower border of the chin to the forehead, shadows from the headdress on the face are not allowed. The eyes are open, clearly visible and not covered by hair. The frame of the glasses does not cover the eyes, reflective and sunglasses are not allowed. In addition, photographs of the documented person in uniform are not allowed. The photo corresponds to the age of the service recipient at the time of registration.

When providing a state service through RS DRF, photographing the service recipient is carried out in RS DRF according to the photo samples established by Appendix 2 to the Rules for the provision of state services on documenting and registering the population of the Republic of Kazakhstan, approved by order of the Minister of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstan dated March 30, 2020 267 (registered in the Register of State Registration of Regulatory Legal Acts No. 20192) and without payment.

The photographic image of the service recipient is entered into the electronic form by photographing, the signature of the service recipient - through a signature scanner.

The information entered in the RS DRF is certified by the service provider's EDS, the service recipient is issued an electronic application registration coupon.

8. When applying to the State Corporation, the day of receipt of documents is not included in the period for the provision of the state service, while the result of the provision of the state service by the service provider is provided to the State Corporation one day before the end of the period for the provision of the state service.

9. In case of applying through the portal, the service recipient is sent to the "personal account" information on the status of consideration of the request for the provision of state services, as well as a notification indicating the date and time of receipt of the result of the state service.

10. The Service Provider, within two working days from the date of receipt of the Service Recipient's documents, shall verify the completeness of the submitted documents. In the event that the fact of incompleteness of the submitted documents and (or) the submission by the service recipient of expired documents is established, the service provider shall issue a reasoned refusal to further consider the application within the specified time limits.

11. When the service recipient submits a complete package of documents, the service provider sends the completed electronic form to the central node of RS DRF within one working day.

Upon receipt of the electronic form at the central node, an employee of the Department of Migration Service of the Police Departments of regions, cities of republican significance and the capital (hereinafter referred to as the DMS) shall verify the correctness and validity of filling out the electronic form sheet within one working day.

In case of violations, the form sheet is subject to return for revision, indicating the reason for the return.

12. If there are no violations, the form sheet shall be sent to the Migration Service Committee of the Ministry of Internal Affairs (hereinafter - MSC). Within one working day, an MSC employee shall verify the correctness and validity of filling out the forms received from DMS, checks the service recipients in the database for persons who are on the wanted list.

In case of violations, the form sheet must be returned for revision, indicating the reason for the return.

13. If there are no violations, the electronic form sheet shall be sent to the Republican State Enterprise on the Right of Economic Management “Information Production Center” of the Ministry of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstan (hereinafter referred to as the RSE “IPC”).

14. RSE “IPC” within five working days, shall produce documents, sent them to MSC together with the register of produced documents and a copy of a consolidated register.

15. Within five working days, an MSC employee registers the produced documents, forms a register for dispatch, sends the register for sending to DMS together with registers of prepared documents, finished documents.

16. Within one working day, a DMS employee sends registers of prepared documents along with finished documents to city, district internal affairs bodies.

17. Not later than one day before the expiration of the state service, the OMS employee sends the registers of the produced documents together with the finished documents to the State Corporation.

18. Issuance of finished documents shall be carried out by employees of the State Corporation on the basis of an application registration coupon upon personal application to the State Corporation of the service recipient or his legal representative with the provision of documents confirming the authority to represent, or to an attorney on a notarized power of attorney to carry out the actions provided for by the authority.

The issuance of the result of the provision of a state service in the State Corporation shall be carried out in the order of "electronic queue", without expedited service, it is possible to book an "electronic queue" through the portal.

If the service recipient has not applied for the result of the state service, the State Corporation shall ensure the storage of the travel document for one year from the date of production, thereafter shall transfer it to the service provider for destruction.

19. In the case of registration through the portal, the service recipient receives a notification in the "personal account" about the delivery of the prepared document to the issuing point.

The issuance of finished documents issued through the portal shall be carried out by the service provider on the basis of a notification to the "personal account" of the service recipient about the production of a travel document, upon personal application of the service recipient to the State Corporation.

20. The service provider shall ensure entering of data to the information system of monitoring of rendering of the state services on the stage of rendering of the state services in the manner established by the authorized body in the scope of informatization, according to subclause 11) of clause 2 of Article 5 of the Law of the Republic of Kazakhstan dated April 15, 2013 “On State Services”.

21. In case of a failure of the information system, in the absence of a communication channel or other circumstances that prevent the sending of messages, the authorized division of the service provider, immediately from the moment the occurrence of technical failures is detected, takes measures to identify and eliminate these causes (on working days from 09:00 to 18:30 hours).

Each case of an emergency, leading to a delay in sending messages for more than one hour, shall be recorded by the responsible executor of the authorized division of the service provider in a special log.

22. The grounds for refusal to provide a state service, established by the legislation of the Republic of Kazakhstan, are specified in the Standard.

Chapter 3. Procedure for appealing decisions, actions (inaction) of central state bodies,
as well as service providers and (or) their officials on the provision of state services

23. A complaint against the decision, actions (inaction) of the service provider on the provision of a state service may be filed in the name of the head of the service provider, to the authorized body for assessing and monitoring the quality of state services, in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan.

Complaint of service recipient, received to the address of the service provider, in accordance with subclause 2) of Article 25 of the Law of the Republic of Kazakhstan dated April 15, 2013 “On State Services” shall be subject to consideration within 5 (five) working days from the date of its registration.

Complaint of service recipient, received to the address of the authorized body on assessment and control of quality of rendering of the state services shall be subject to consideration within 15 (fifteen) working days from the date of its registration.

A complaint against the action (inaction) of employees of the State Corporation in the provision of services through the State Corporation shall be submitted in the name of the head of the State Corporation, or to the authorized body in the field of informatization.

In cases of disagreement with the results of the provision of state services, the service recipient shall apply to the court in accordance with the procedure established by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

Appendix 1 to the Rules for Issuance of a travel document

Standard of the state service “Issuance of a travel document”
1	Name of service provider	Territorial bodies of police.
2	Methods of provision of the state service (access channels)	Acceptance of documents and issuance of the result of the provision of the state service shall be carried out through: 1) web-portal of “electronic government”: www.egov.kz; 2) service provider in the State Corporation. For service recipients, who has not attained the age of 16, as well as those subject to readmission and deportation from the territory of the Republic of Kazakhstan, acceptance of documents and issuance of the result of the provision of state services shall be carried out through the service provider in the State Corporation.
3	Period of provision of the state service	17 working days. The maximum allowable waiting time for submitting a package of documents at the State Corporation is 15 minutes. The maximum allowable service time for a service recipient in the State Corporation is 30 minutes.
4	Form of provision of the state service	Electronic (partially automatized), paper.
5	Result of provision of the state service	Issuance of a travel document or a reasoned refusal to provide a state service. Form of providing the result of the state service: on paper.
6	The amount of payment charged to the service recipient for the provision of state services, and the methods of its collection in cases provided for by the legislation of the Republic of Kazakhstan	A state fee shall be charged for provision of a state service, which in accordance with subclause 3) of Article 615of the Code of the Republic of Kazakhstan dated December 25, 2017 “On taxes and other obligatory payments to the budget” (Tax Code) amounts to 8 monthly calculated indices. Payment shall be made in cash and non-cash form through second-tier banks and organizations that carry out certain types of banking operations. In the case of applying for a state service through the State Corporation, payment shall be made through the payment gateway of "electronic government" (hereinafter referred to as the PGEG) or second-tier banks and organizations that carry out certain types of banking operations.
7	Work schedule	1) service provider – from Monday to Friday from 9-00 a.m. to 18-30 p.m. without a break for lunch, on Saturday from 9-00 a.m. to 13-00 p.m., day off - Sunday and holidays, according to the labor legislation of the Republic of Kazakhstan. Acceptance of documents and issuance of the result of the provision of state services (executed through the portal) shall be carried out by the service provider from Monday to Friday from 9-00 a.m. to 18-00 p.m. without a break for lunch, on Saturday from 9-00 a.m. to 13-00 p.m., day off - Sunday and holidays, according to the labor legislation of the Republic of Kazakhstan. 2) State Corporation – from Monday to Saturday inclusive, in accordance with the established work schedule from 9-00 a.m. to 20-00 p.m. without a break for lunch, day off - Sunday and holidays, according to the labor legislation of the Republic of Kazakhstan. 3) portal – around the clock, except for technical breaks associated with repair work (when the service recipient applies after the end of working hours, on weekends and holidays according to the labor legislation of the Republic of Kazakhstan, applications are accepted and the results of the provision of the state services are received on the next working day). The addresses of the places of provision of the state services are posted on: 1) Internet-resource of the Ministry – www.mvd.gov.kz in section “About the Ministry” subsection “Web-resources of structural divisions of the Ministry of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstan”; 2) Internet-resource of the State Corporation – www.gov4c.kz; 3) portal – www.egov.kz.
8	List of documents required for the provision of the state service	When applying to the service provider in the State Corporation: One of the following documents: birth certificate (when documenting readmitted persons); birth certificate (upon receipt of a travel document by refugees under the age of 16 or readmitted persons); certificate of a stateless person; international passport; a refugee certificate with a refugee status valid for at least 3 months on the date of application. To replace a travel document in connection with the loss by a refugee of a written application for the restoration of a travel document indicating the circumstances of the loss shall be additionally submitted to the authorized state body. In order to make changes to the travel document related to changing the initial data, sex, the refugee shall additionally submit a document confirming the validity of the application. When applying to the portal: 1) an electronic request certified by the EDS of the service recipient; 2) graphic images in the form of graphic files, a digital photograph of 3.5 x 4.5 cm and a personal signature in a scanned version of 7 x 2 cm.
9	Grounds for refusal to provide state services established by the legislation of the Republic of Kazakhstan	1) establishing the unreliability of the documents submitted by the service recipient for the receipt of state services, and (or) the data (information) contained in them; 2) non-compliance of the service recipient and (or) submitted materials, objects, data and information necessary for the provision of state services with the requirements established by the regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan.
10	Other requirements, taking into account the specifics of the provision of state services, including those provided in electronic form and through the State Corporation	1) The service recipient shall have an opportunity to receive information on the procedure and the status of provision of the state service in a remote access mode through a unified contact center for the provision of state services or through a "personal account" on the portal; 2) Conditions are provided for servicing service recipients with disabilities, entrances to buildings are equipped with ramps, there are chairs for waiting; 3) Contact numbers of inquiry services on the provision of state services are indicated on the Internet resource www.mvd.gov.kz, section "State Services". Unified contact center for the provision of state services 1414, 8 800 080 7777; 4) The service recipient shall have an opportunity to receive a state service in electronic form through the portal, subject to the availability of EDS.

Appendix 2 to the Order of the Minister of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstan dated March 5, 2021 No. 134

List of certain invalidated orders of the Minister of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstan

1. Order of the Minister of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstan dated April 24, 2015 No. 391 On approval of the Rules for Issuance of a Travel Document” (registered with the Register of state registration of regulatory legal acts as No. 11202, Published on June 19, 2015 in the Information Legal System “Adilet”);

2. Order of the Minister of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstan dated March 30, 2020 No. 264 On amendments to the Order of the Minister of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstan dated April 24, 2015 No. 391 On approval of the Rules for Issuance of a Travel Document of Refugees” (registered with the Register of state registration of regulatory legal acts as No. 20194, Published on April 2, 2020 in the Reference Control Bank of Regulatory Legal Acts of the Republic of Kazakhstan ).

"Жол жүру құжатын беру" мемлекеттік қызмет көрсету қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2021 жылғы 5 наурыздағы № 134 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2021 жылғы 5 наурызда № 22306 болып тіркелді.

ЗҚАИ-ның ескертпесі!
Осы бұйрық 01.01.2022 бастап қолданысқа енгізіледі

"Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы" 2013 жылғы 15 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 10-бабы 1) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. "Жол жүру құжатын беру" мемлекеттік қызмет көрсету қағидалары осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрінің кейбір бұйрықтарының күші осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес жойылды деп танылсын.

3. Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Көші-қон қызметі комитеті:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің интернет-ресурсына орналастыруды;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің жетекшілік ететін орынбасарына және Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Көші-қон қызметі комитетіне (М.Т. Қабденов) жүктелсін.

5. Осы бұйрық 2022 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі және ресми жариялануы тиіс

Қазақстан Республикасы Ішкі істер Министрі

Е. Тургумбаев

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Цифрлық даму, инновациялар

және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі

Қазақстан Республикасы Ішкі істер Министрінің 2021 жылғы 5 наурыздағы № 134 Бұйрыққа 1-қосымша

"Жол жүру құжатын беру" мемлекеттік қызмет көрсету қағидаларын бекіту туралы

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы "Жол жүру құжатын беру" мемлекеттік қызмет көрсету қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы" Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі - Заң) 10-бабы 1) тармақшасына сәйкес әзірленді және Қазақстан Республикасының аумағынан тыс жерде жүріп-тұруы үшін босқын мәртебесі берілген адамдарға, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағынан реадмиссиялауға немесе шығарып жіберуге жататын шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарға Қазақстан Республикасында болу кезеңінде шетелдік паспортты жоғалтқан немесе Қазақстан Республикасынан шығу үшін шетелдік паспортының жарамдылық мерзімі өткен жағдайда "Жол жүру құжатын беру" мемлекеттік қызмет көрсету тәртібін айқындайды.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Ішкі істер министрінің м.а. 26.07.2022 № 624 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2. Осы Қағидаларда мынадай ұғымдар пайдаланылады:

1) көрсетілетін қызметті алушы – орталық мемлекеттік органдарды, Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерін, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарын, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдерін қоспағанда, жеке және заңды тұлғалар;

2) мемлекеттік көрсетілетін қызмет – көрсетілетін қызметті алушылардың өтініш жасауы бойынша немесе өтініш жасауынсыз жеке тәртіппен жүзеге асырылатын және олардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін іске асыруға, оларға тиісті материалдық немесе материалдық емес игіліктер беруге бағытталған жекелеген мемлекеттік функцияларды іске асыру нысандарының бірі;

3) көрсетілетін қызметті беруші – Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсететін орталық мемлекеттік органдар, Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелері, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалар;

4) босқын – нәсілдік, ұлттық, діни сенімі, азаматтық белгісі, белгілі бір әлеуметтік топқа жататындығы немесе саяси нанымы бойынша қудалаудың құрбаны болу қаупінің негізділігіне орай өзі азаматы болып табылатын елден тыс жерде жүрген және өз елінің қорғауын пайдалана алмайтын немесе осындай қауіп салдарынан мұндай қорғауды пайдаланғысы келмейтін шетелдік немесе осындай қауіп салдарынан еліне қайтып орала алмайтын немесе қайтып оралғысы келмейтін, өзі тұрақты тұратын немесе өзі азаматы болып табылатын елден тыс жерде жүрген азаматтығы жоқ адам;

5) босқын куәлігі – босқынның жеке басын куәландыратын және мәртебесін растайтын құжат;

6) жол жүру құжаты – шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарға Қазақстан Республикасынан тыс жерге шығуы үшін берілетін құжат.

7) электрондық формуляр – жеке басты куәландыратын құжаттарды (босқынның куәлігінен басқа) дайындау үшін нөмірі және штрих коды бар бланк, "Шетелдіктерді құжаттандыру және тіркеу" тіркеу пункті" қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз ету (бұдан әрі – ШҚТ ТП) арқылы ресімделеді және толтырылады.

Ескерту. 2-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Ішкі істер министрінің м.а. 26.07.2022 № 624 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

3. Жол жүру құжатын құжатталатын адамның есепке алынған орны бойынша аумақтық көші-қон қызметтері бөліністері ШҚТ ТП арқылы ресімдейді.

4. Жол жүру құжаты бір жылға, бұл ретте босқындар үшін жол жүру құжатының жарамдылық мерзімі босқын куәлігінің жарамдылық мерзімінен аспауы тиіс.

2-тарау. Мемлекеттік қызмет көрсету тәртібі

5. "Жол жүру құжатын беру" мемлекеттік көрсетілетін қызметті (бұдан әрі – мемлекеттік көрсетілетін қызмет) аумақтық полиция органдары (бұдан әрі – көрсетілетін қызметті беруші) көрсетеді.

6. Жеке тұлға (бұдан әрі – көрсетілетін қызметті алушы) мемлекеттік көрсетілетін қызметті алу үшін (балалар және сот әрекетке қабілетсіз деп таныған азаматтар, олардың заңды өкілдері (ата-аналары, қамқоршылары, қорғаншылары) өкілдікке өкілеттігін растайтын құжаттарды ұсына отырып) көрсетілетін қызметті алушыға "Азаматтарға арналған үкімет" Мемлекеттік корпорациясы" коммерциялық емес акционерлік қоғамға (бұдан әрі – Мемлекеттік корпорациясы) не "электрондық үкімет" веб-порталы (бұдан әрі –портал) арқылы осы Қағидаларға қосымшаға сәйкес Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартында (бұдан әрі – Стандарт) көзделген тізбеге сәйкес жеке жүгінген кезде құжаттар топтамасын береді.

Процесс сипаттамаларын, нысанын, мазмұнын және көрсету нәтижесін, сондай-ақ мемлекеттік қызмет көрсету ерекшеліктерін ескере отырып, өзге де мәліметтерді енгізетін мемлекеттік қызмет көрсетуге негізгі талаптардың тізбесі Стандартта жазылған.

Ескерту. 6-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Ішкі істер министрінің м.а. 26.07.2022 № 624 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

7. Уәкілетті қызметкер жүгінген күні құжаттарды қабылдауды жүзеге асырады, тізбеге сәйкестігін тексереді, ШҚТ ТП арқылы көрсетілетін қызметті алушыны сәйкестендіруді жүргізеді, өтінімді тіркейді, электрондық формулярды толтырады, құжатталатын адамды суретке түсіреді.

Фотосуретке түсу кезінде діни тұрғыда не медициналық себептер бойынша басты жабуды қоспағанда, бас киіммен түсуге рұқсат етілмейді, осындай жағдайда бет иектің төменгі жағынан бастап маңдайға дейін көрініп тұруы керек, бетінде бас киімнің көлеңкесі түсіп тұруына жол берілмейді. Көздері ашық, анық көрінуі және шаштарымен жаппауы тиіс. Көзілдіріктің жиектемелері көзді жаппайды, шағылыстыратын және күн сәулесінен қорғайтын көзілдіріктерді киіп түсуге жол берілмейді. Бұдан басқа, құжатталатын адамның нысанды киімде түскен фотосуреті қабылданбайды. Фотосурет ресімдеу сәтінде көрсетілетін қызметті алушының жасына сәйкес келеді.

Мемлекеттік қызметті ШҚТ ТП АЖ арқылы көрсеткен кезде көрсетілетін қызметті алушыны фотосуретке түсіру Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2020 жылғы 30 наурыздағы № 267 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 20192 болып тіркелген) бекітілген Қазақстан Республикасының халқын құжаттандыру және тіркеу мәселелері бойынша мемлекеттік қызметтер көрсету қағидаларына 2-қосымшада белгіленген фотосурет үлгілеріне сәйкес және ақысыз жүргізіледі.

Көрсетілетін қызметті алушының фотобейнесі фотосуретке түсіру арқылы электрондық формулярға, көрсетілетін қызметті алушының қолтаңбасы – қолтаңба сканері арқылы енгізіледі.

ШҚТ ТП-ға енгізілген мәліметтер көрсетілетін қызметті берушінің ЭЦҚ-сымен куәландырылады, көрсетілетін қызметті алушыға электрондық өтінімді тіркеу талоны беріледі.

8. Мемлекеттік корпорацияға жүгінген кезде құжаттарды қабылдау күні мемлекеттік қызмет көрсету мерзіміне кірмейді, бұл ретте мемлекеттік қызмет көрсету нәтижесі көрсетілетін қызметті берушіге Мемлекеттік корпорацияға мемлекеттік қызмет көрсету мерзімінің аяқталғанға дейінгі күнге ұсынылады.

9. Портал арқылы жүгінген жағдайда көрсетілетін қызметті алушының "жеке кабинетіне" мемлекеттік қызмет көрсетуге сұрау салуды қарау мәртебесі туралы ақпарат, сондай-ақ мемлекеттік қызмет көрсету нәтижесін алу күні мен уақытын көрсете отырып, хабарлама жолданады.

10. Көрсетілетін қызметті беруші көрсетілетін қызметті алушыдан құжаттарды алған күннен бастап екі жұмыс күші ішінде ұсынылған құжаттардың толықтығын тексереді.

"Көрсетілетін қызметті алушы мемлекеттік қызмет көрсету тәртібін айқындайтын заңға тәуелді нормативтік құқықтық актіде көзделген тізбеге сәйкес құжаттардың топтамасын толық ұсынбаған және (немесе) қолданылу мерзімі өтіп кеткен құжаттарды ұсынған жағдайларда, көрсетілетін қызметті беруші өтінішті қабылдаудан бас тартады.

Ескерту. 10-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Ішкі істер министрінің м.а. 26.07.2022 № 624 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

11. Көрсетілетін қызметті алушы құжаттардың толық топтамасын ұсынған жағдайда көрсетілетін қызметті беруші бір жұмыс күні ішінде ШТҚ ТП орталық торабына ресімделген электрондық формулярды береді.

Электрондық формуляр орталық торапқа түскеннен кейін Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының, облыстардың Полиция департаменттерінің көші-қон қызметтері басқармаларының (бұдан әрі - КҚҚБ) қызметкері бір жұмыс күні ішінде электрондық формулярды толтырудың дұрыстығына және негізділігіне тексеруді жүзеге асырады.

Стандарттың 9-тармағында көзделген бас тарту үшін негіздемелер бар болған кезде көрсетілетін қызметті беруші көрсетілетін қызметті алушыға мемлекеттік көрсетілетін қызметті көрсетуден бас тарту туралы алдын ала шешім, сондай-ақ көрсетілетін қызметті алушыға алдын ала шешім бойынша ұстанымын білдіру мүмкіндігі үшін тыңдауды өткізу уақыты мен орны (тәсілі) туралы хабарлайды.

Көрсетілетін қызметті беруші көрсетілетін қызметті алушыға тыңдау туралы алдын ала, бірақ әкімшілік акті қабылданғанға дейін кемінде 3 (үш) жұмыс күні бұрын хабардар етеді. Тыңдау хабардар етілген күннен бастап 2 (екі) жұмыс күнінен кешіктірілмей жүргізіледі.

Тыңдаудың нәтижесі бойынша көрсетілетін қызметті беруші оларды қанағаттандыру туралы шешім қабылдайды және жеке басын куәландыратын құжатты дайындауға электрондық формуляр жібереді не мемлекеттік қызметті көрсетуден толық немесе ішінара бас тарту туралы шешім қабылдайды.

Ескерту. 11-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Ішкі істер министрінің м.а. 26.07.2022 № 624 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

12. Бұзушылықтар болмаған жағдайда формуляр ІІМ Көші-қон қызметі комитетіне (бұдан әрі – КҚҚК) жолданады. КҚҚК қызметкері бір жұмыс күні ішінде КҚҚБ-дан алынған формулярлардың толтырылуы дұрыстығы мен негізділігін тексереді, көрсетілетін қызметті алушыларды іздестірудегі адамдардың деректер базасы бойынша тексеруді жүргізеді.

Бұзушылықтар анықталған жағдайда формуляр қайтару себебі көрсетіле отырып, пысықтауға қайтарылуы тиіс.

13. Бұзушылықтар болмаған жағдайда электрондық формуляр "Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің "Ақпараттық-өндірістік орталық" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорынға (бұдан әрі – "АӨО" РМК) жолданады.

14. "АӨО" РМК бес жұмыс күні ішінде құжаттарды дайындайды, оларды дайындалған құжаттардың тізілімімен және жиынтық тізілімнің данасымен бірге КҚҚК-ға жолдайды.

15. КҚҚК қызметкері бес жұмыс күні ішінде дайындалған құжаттарды тіркейді, жөнелтуге тізілімді қалыптастырады, тізілімдерді дайындалған құжаттардың тізілімімен, дайын құжаттармен бірге КҚҚБ-ға жөнелтуге жолдайды.

16. КҚҚБ қызметкері бір жұмыс күні ішінде дайындалған құжаттардың тізілімдерін дайын құжаттармен бірге қалалық, аудандық ішкі істер органдарына жолдайды.

17. КҚҚб қызметкері мемлекеттік қызмет көрсету мерзімі өткенге дейін бір тәуліктен кешіктірмей дайындалған құжаттардың тізілімдерін дайын құжаттармен бірге Мемлекеттік корпорацияға жолдайды.

18. Дайын құжаттарды беруді Мемлекеттік корпорация қызметкерлері Мемлекеттік корпорацияға көрсетілетін қызметті алушы өз жеке немесе өкілдікке өкілеттігін растайтын құжаттарды ұсына отырып, оның заңды өкілі не көзделген өкілеттіктермен әрекеттерді жүзеге асыруға нотариалды куәландырылған сенімхат бойынша сенімді адам жүгінген кезде өтінімді тіркеу талонының негізінде жүзеге асырады.

Мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесін беру Мемлекеттік корпорацияда "электрондық кезек" тәртібінде, жылдам қызмет көрсетусіз, портал арқылы "электрондық кезекті" брондау мүмкіндігімен жүзеге асырылады.

Егер көрсетілетін қызметті алушы мемлекеттік көрсетілетін қызметтің нәтижесіне жүгінбесе, Мемлекеттік корпорация жол жүру құжаты дайындалған күннен бастап бір жыл бойы сақтауды қамтамасыз етеді, содан кейін көрсетілетін қызметті алушыға жою үшін береді.

19. Портал арқылы ресімдеген кезде көрсетілетін қызметті алушы "жеке кабинетке" дайындалған құжаттың беру пунктіне жеткізілуі туралы хабарлама алады.

Портал арқылы ресімделген дайын құжаттарды беру жол жүру құжатын дайындау туралы көрсетілетін қызметті беруші көрсетілетін қызметті алушының "жеке кабинетіне" хабарлау негізінде, көрсетілетін қызметті алушының жеке өзі Мемлекеттік корпорацияға жүгінген кезде жүзеге асырады.

20. Заңның 5-бабы 2-тармағының 11) тармақшасына сәйкес көрсетілетін қызметті беруші мемлекеттік қызметті көрсету деректерін ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган белгілеген тәртіпте ақпараттық мониторинг жүйесіне мемлекеттік қызметті көрсету сатысы туралы енгізуді қамтамасыз етеді.

Ескерту. 20-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Ішкі істер министрінің м.а. 26.07.2022 № 624 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

21. Ақпараттық жүйе бұзылған жағдайда, байланыс арнасы болмаған немесе хабарламаларды жөнелтеуге кедергі келтіретін өзге де мән-жайлар туындаған кезде көрсетілетін қызметті берушінің уәкілетті бөлінісі техникалық ақаулардың туындауын анықтаған сәттен бастап көрсетілген себептерді анықтау және жою үшін дереу шаралар қабылдайды (жұмыс күндері сағат 09:00-ден 18:30-ға дейін).

Хабарламаларды жөнелтуді бір сағаттан астам кешіктіруге әкеп соғатын апатты жағдайдың әрбір оқиғасын көрсетілетін қызметті берушінің уәкілетті бөлінісінің жауапты орындаушысы арнайы журналда тіркейді.

22. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мемлекеттік қызмет көрсетуден бас тарту үшін негіздер Стандартта көрсетілген.

3-тарау. Мемлекеттік қызмет көрсету мәселелері бойынша орталық мемлекеттік органдардың, сондай-ақ көрсетілетін қызметті берушінің және (немесе) оның лауазымды адамдарының шешімдеріне, әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағымдану тәртібі

23. Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша шағымды қарауды жоғары тұрған әкімшілік орган, лауазымды адам, мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті орган (бұдан әрі – шағымды қарайтын орган) жүргізеді.

Шағым көрсетілетін қызметті берушіге және (немесе) шешіміне, әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасалып отырған лауазымды адамға беріледі.

Көрсетілетін қызметті беруші, шешіміне, әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасалып отырған лауазымды адам шағым келіп түскен күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей шағымды және әкімшілік істі шағымды қарайтын органға жолдайды.

Бұл ретте, көрсетілетін қызметті беруші, шешіміне, әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасалып отырған лауазымды адам, егер ол үш жұмыс күні ішінде шағымда көрсетілген талаптарды толық қанағаттандыратын шешім не өзге де әкімшілік әрекет қабылдаса, шағымды қарайтын органға шағымды жолдамауға құқылы.

Көрсетілетін қызметті берушінің мекенжайына келіп түскен көрсетілетін қызметті алушының шағымы Заңның 25-бабының 2) тармақшасына сәйкес оны тіркеген күннен бастап 5 (бес) жұмыс күні ішінде қаралуға жатады.

Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті органға келіп түскен көрсетілетін қызметті алушының шағымы ол тіркелген күннен бастап 15 (он бес) жұмыс күні ішінде қаралуға жатады.

Егер заңда өзгеше көзделмесе, сотқа жүгінуге сотқа дейінгі тәртіпте шағым жасалғаннан кейін жол беріледі.

Ескерту. 23-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Ішкі істер министрінің м.а. 26.07.2022 № 624 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

"Жол жүру құжатын беру" мемлекеттік қызмет көрсету қағидаларына қосымша

Ескерту. Оң жақтағы жоғарыдағы бұрышы жаңа редакцияда - ҚР Ішкі істер министрінің м.а. 26.07.2022 № 624 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
Ескерту. 1-қосымшаға өзгеріс енгізілді - ҚР Ішкі істер министрінің м.а. 26.07.2022 № 624 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

"Жол жүрі құжатын беру" мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты
1	Көрсетілетін қызметті берушінің атауы	Аумақтық полиция органдары
2	Мемлекеттік көрсетілетін қызметті ұсыну тәсілдері (қол жеткізу арналары)	Құжаттарды қабылдау және мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесін беру: 1) "электрондық үкімет" веб-порталы арқылы: www.egov.kz - жол жүру құжаттарын ауыстырған кезде; 2) Мемлекеттік корпорацияда көрсетілетін қызметті беруші арқылы жүзеге асырылады. 16 жасқа толмаған көрсетілетін қызметті алушылар, соңдай-ақ реадмиссиялауға және Қазақстан Республикасының аумағынан шығарып жіберуге жататын адамдар үшін құжаттарды қабылдау және мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесін беру Мемлекеттік корпорацияда көрсетілетін қызметті беруші арқылы жүзеге асырылады.
3	Мемлекеттік қызметті көрсету мерзімі	17 жұмыс күні. Мемлекеттік корпорацияда құжаттар топтамасын тапсыру үшін рұқсат етілетін ең ұзақ күту уақыты – 15 минут; Мемлекеттік корпорацияда көрсетілетін қызметті алушыға рұқсат етілетін ең ұзақ қызмет көрсету уақыты – 30 минут.
4	Мемлекеттік қызметті көрсету нысаны	Электрондық (ішінара автоматтандырылған), қағаз түрінде
5	Мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесі	Жол жүру құжатын беру не мемлекеттік қызметті көрсетуден дәлелді бас тарту.Мемлекеттік қызмет нәтижесін ұсыну нысаны: қағаз түрінде.
6	Мемлекеттік қызметті көрсету кезінде көрсетілетін қызметті алушыдан алынатын төлем мөлшері және Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда оны алу тәсілдері	Мемлекеттік қызметті көрсету үшін мемлекеттік баж алынады, ол "Салықтар және басқа да бюджетке міндетті төлемдер туралы (Салық кодексі)" Қазақстан Республикасының 2017 жылғы 25 желтоқсандағы кодексінің 615-бабының 3) тармақшасына сәйкес 8 айлық есептік көрсеткішті құрайды. Төлем екінші деңгейдегі банктер және банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар арқылы қолма-қол ақшамен және қолма-қол ақшасыз нысанда жүргізіледі. Мемлекеттік көрсетілетін қызметті алуға өтінішті Мемлекеттік корпорация арқылы берген жағдайда төлем "электрондық үкімет" төлем шлюзі (бұдан әрі – ЭҮТШ) немесе екінші деңгейдегі банктер және банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар арқылы жүзеге асырылады.
7	Жұмыс кестесі	1) көрсетілетін қызметті беруші – дүйсенбіден бастап жұма аралығында сағат 9.00-ден 18.30-ға дейiн, түскі асқа үзіліссіз, сенбі күні сағат 09.00-ден 13.00-ге дейін, демалыс – жексенбі және Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес мереке күндері. Құжаттарды қабылдау және мемлекеттік көрсетілетін қызметті көрсетудің нәтижелерін беру (портал арқылы ресімделген) дүйсенбіден бастап жұма аралығында сағат 9.00-ден 18.00-ге дейiн, түскі асқа үзіліссіз, сенбі күні сағат 09.00-ден 13.00-ге дейін, демалыс – жексенбі және Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес мереке күндері. 2) Мемлекеттік корпорация – дүйсенбіден бастап сенбіні қоса алғанда белгіленген жұмыс кестесіне сәйкес сағат 9.00-ден 20.00-ге дейiн, түскі асқа үзіліссіз, демалыс – жексенбі және Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес мереке күндері. 3) порталда – жөндеу жұмыстарын жүргізумен байланысты техникалық үзілістерді қоспағанда, тәулік бойы (көрсетілетін қызметті алушы жұмыс уақыты аяқталғаннан кейін, демалыс және мереке күндері жүгінген кезде Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметті көрсету нәтижелерін беру келесі жұмыс күні жүзеге асырылады). Мемлекеттік қызметті көрсету орындарының мекенжайлары: 1) Министрліктің интернет-ресурсында – www.mvd.gov.kz "Министрлік туралы" бөлімінде, "Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің құрылымдық бөліністерінің веб-ресурстары" кіші бөлімінде; 2) Мемлекеттік корпорацияның интернет-ресурсында - www.gov4c.kz; 3) порталда – www.egov.kz орналастырылған.
8	Мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті құжаттар тізбесі	Мемлекеттік корпорацияда көрсетілетін қызметті беруші: мынадай құжаттардың біреуін: туу туралы акт жазбасы (реадмиссияланатын адамдарды құжаттандыру кезінде); туу туралы куәлік (16 жасқа толмаған босқындар немесе реадмиссияланатын адамдардың жол жүру құжаттарын алу кезінде); азаматтығы жоқ адамның куәлігі; шетелдік паспорт; өтінімді берген күнге кемінде 3 ай босқын мәртебесінің әрекет ету мерзімімен босқын куәлігі. Жоғалтуға байланысты жол жүру құжатын ауыстыру үшін босқын уәкілетті мемлекеттік органға жоғалту мән-жайларын көрсете отырып, жол жүру құжатын қалпына келтіру туралы жазбаша өтінішті қосымша ұсынады. Айқындамалық деректерінің, жынысының өзгеруіне байланысты жол жүру құжатына өзгерістер енгізу үшін босқын жүгінуінің негізділігін растайтын құжат ұсынады. Порталға жүгенген кезде: 1) көрсетілетін қызметті алушының ЭЦҚ куәландырылған электрондық сұрау салу: 2) графикалық файл түріндегі графикалық сурет, цифрлық фотосурет мөлшері 3,5 х 4,5 см және мөлшерінде және 7 х 2 см форматында сканерленген нұсқада жеке қолтаңбасы.
9	Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мемлекеттік қызметті көрсетуден бас тарту үшін негіз	1) көрсетілетін қызметті алушының мемлекеттік қызметті алу үшін ұсынған құжаттардың және (немесе) оларда қамтылған деректердің (мәліметтердің) дұрыс еместігін анықтау; 2) көрсетілетін қызметті алушының және (немесе) ұсынылған материалдардың, объектілердің, мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті деректер мен мәліметтердің Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерімен белгіленген талаптарға сәйкес келмеуі.
10	Мемлекеттік қызмет көрсету, оның ішінде электрондық нысандаы және Мемлекеттік корпорация арқылы көрсетілетін қызметтің ерекшеліктерін ескере отырып, өзге де талаптар	1) Көрсетілетін қызметті алушы мемлекеттік қызмет көрсету тәртібі мен мәртебесі туралы ақпаратты мемлекеттік қызмет көрсету мәселелері бойынша бірыңғай байланыс орталығы арқылы қашықтықтан қол жеткізу режимінде немесе порталда "жеке кабинет" арқылы алу мүмкіндігі бар; 2) Мүмкіндігі шектелген көрсетілетін қызметті алушыларға қызмет көрсету үшін жағдайлар көзделген, ғимараттарға кіре берістер пандустармен жабдықталған, күту үшін креслолар бар; 3) Мемлекеттік қызмет көрсету мәселелері бойынша анықтамалық қызметтерінің байланыс телефондары www.mvd.gov.kz интернет ресурсында, "Мемлекеттік қызметтер" бөлімінде көрсетілген, Мемлекеттік қызмет көрсету мәселелері бойынша бірыңғай байланыс-орталығы 1414, 8 800 080 7777; 4) Көрсетілетін қызметті алушы мемлекеттік көрсетілетін қызметті электрондық нысанда ЭЦҚ болған жағдайда портал арқылы алу мүмкіндігі бар.

Қазақстан Республикасы Ішкі істер Министрінің 2021 жылғы 5 наурыздағы № 134 Бұйрыққа 2-қосымша

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің күші жойылған кейбір бұйрықтарының тізбесі

1. "Жол жүру құжатын беру қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 25 сәуірдегі № 391 бұйрығы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11202 болып тіркелді, "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылғы 19 маусымда жарияланды);

2. "Босқындардың жол жүру құжаттарын беру қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 24 сәуірдегі № 391 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2020 жылғы 30 наурыздағы № 264 бұйрығы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 20194 болып тіркелді Қазақстан Республикасының Нормативтік құқықтық актілерді эталонды бақылау банкінде 2020 жылғы 2 сәуірде жарияланды).