ON CIRCULATION OF BILLS IN THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

The Law of the Republic of Kazakhstan dated 28 April 1997 No. 97-1.

      Unofficial translation

      The Law regulates the circulation of bills in the Republic of Kazakhstan and determines the functions of bill as a payment instrument and funds of credit provision in accordance with the Convention establishing uniform law on bills of exchange and promissory bills, Convention having the purpose of resolving several conflicts of Laws on bills of exchange and promissory bills, and Convention on a stamp duty in respect of bills of exchange and promissory bills dated 7 June 1930.

Definitions used in the Law

      Aval – bill guarantee when a person committed it shall accept obligation on making the payment on a bill (in full or in part) for another person being liable on the bill.

      Avalist – a person that committed aval.

      Acceptance – written agreement for payment of a bill.

      Allonge – supplementary sheet to a bill for commission of endorsement.

      Accommodation bill – a bill drawn for a fictitious person.

      Bill currency – monetary unit in which the sum of bill is expressed.

      Bill drawer – a legal entity or individual that drew a bill.

      Bill holder – owner of a bill having the right for receipt of a sum of money stated in it.

      Bill – payment document of a strictly prescribed form containing one-sided absolute money obligation.

      Bill head paper – variety of stamped paper having a certain degree of protection and designed for drawing up of a bill on it.

      Day of grace – respite days to which the term of payment specified on a bill shall be extended.

      Discount is the interest charged on bills of exchange prior to maturity.

      Addressed bill – a bill being subject to payment by a third person at another place that a residence place of a payer in the name and at the expense of the payer, upon specification on the bill itself about it.

      Friendly bills – bills issued by persons to each other without intention of a bill holder to make a payment on it, but for the purpose of survey of money by mutual discounting of these bills in a second-tier bank.

      Endorsement – endorsement of a bill or on allonge certifying assignment of rights on this bill to another person.

      Endorser – a person transferring a bill.

      Endorsee – a person in favour of which a bill on endorse is transferred.

      Commercial bill – a bill issued on the basis of buy-and-sell agreements, performance of works, rendering of services (with the exception of financial services).

      Brokering – reward paid to an intermediary during commission of a transaction with a bill.

      Residence place – residence place of an individual (mail address) or location of a legal entity (mail address).

      “Not to order” – formula included to the bill by a bill drawer that means a prohibition for transferring a bill by endorsement.

      “Turnover without costs”, “no protest” – remark included to the text of a bill by a bill holder, endorser, avalist, releasing the bill holder from commission of a protest of the bill in non-payment or non-accept by a bill drawer.

      Persons liable on a bill – the persons to which a demand to pay the bill may be submitted: bill drawer, endorser, payer, acceptor, avalist.

      Bill of exchange (sight exchange) – a bill containing unconditioned proposal (order) of a bill drawer (drawer of a sight exchange) to a third person (drawee) to pay a sum of money specified in the bill to the first bill holder (remittee) or under the order in a certain time in future, or upon presentation.

      Inscribed endorsement – a signature on a bill committed by a bill holder and having the purpose the transferring of several rights on a bill within the ambits established by an endorser.

      Promissory bill (straight paper) containing unconditioned obligation of a bill drawer to pay a sum of money specified in the bill to a bill holder upon request or in a certain time in future.

      Protest of a bill – written act certifying failure to date of acceptance or default in acceptance or payment.

      Regress – counter demand on unaccepted or outstanding bill.

      Cross-bill – requirement that may be drawn up in the form of a bill (reserve sight exchange) submitted by a person that answered a bill to one from among the persons liable on the bill. Cross-bill may include paid sum of a bill, fine, expenses linked with commission of a protest.

      Remittance – bill of exchange in a foreign currency acquired by a debtor for a national currency from a third person and transferred to a foreign creditor by him (her) in satisfaction of debt before him (her).

      Accounting office – the second-tier bank (hereinafter – bank) having a license for carrying out accounting operations.

      Finance bill – a bill drawn for the purpose of attraction of money, as well as on the basis of transactions on rendering of financial services.

      Cession – assignment of demand in obligation in accordance with civil legislation.

      Footnote. Supplements amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24 December 2001 No. 276; by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 July 2003 No. 482; dated 02.07.2018 No. 168-VI (shall be enforced upon expiration of ten calendar days from the date of its first official publication).

Chapter I.
ON BILLS OF EXCHANGE AND PROMISSORY BILLS
Chapter 1. ON DRAWING UP AND FORM OF A BILL OF EXCHANGE

      Bill of exchange shall include:

      1) name “bill” included to the text of document and expressed in the language in which this document is drawn up;

      2) unconditioned order to pay certain sum of money;

      3) name of a person who shall pay (payer);

      4) specification of term of payment;

      5) specification of the place in which the payment shall be made;

      6) name of a person to whom or under the order of whom the payment shall be made;

      7) specification of date and place of drawing up of a bill;

      8) signature of a person who shall issue a bill (bill drawer).

Article 2

      Document in which any of requirements mentioned in a previous Article are absent, have no force of a bill of exchange, with the exception of cases determined in the following items.

      Bill of exchange on which the term of payment is not stated shall be considered as subjected to payment on demand.

      In the absence of special instructions, the place designated near the name of a payer shall be considered as the place of payment and residence place of the payer at the same time.

      Bill of exchange in which the place of its drawing up is not stated shall be recognized as signed at the place designated near the name of a bill drawer.

Article 3

      Bill of exchange may be issued as subjected to payment on the order of a bill drawer.

      It may be issued to the bill drawer himself (herself).

      It may be issued at the expense of a third person.

Article 4

      Bill of exchange may be subject to payment at the residence place of a third person or at the same place where the residence place of a payer is located, or at any other place.

Article 5

      In the bill of exchange that shall be subject to payment with a term on demand or in a particular time after presentation, a bill drawer may attach condition that the interest shall be charged on a sum of bill. In any other bill of exchange such condition shall be considered as unwritten.

      Percentage rate shall be stated in a bill; in the absence of such statement, the condition shall be considered as unwritten.

      Interest shall be charged from the date of drawing up a bill of exchange, unless the other date is stated.

Article 6

      If the sum of the bill of exchange is specified as in words so in figures, in case of discord between these designations, the bill shall have a force for a sum designated in words.

      If the sum is designated several times in a bill of exchange, in words or in figures, in case of discord between these designations, the bill shall have a force only for smaller sum.

Article 7

      If there are signatures on the bill of exchange of persons not able to incur obligations on the bill of exchange, the forged signatures or signatures of fictitious persons, or the signatures that may not oblige the persons that affixed them or in the name of which it is signed on any other ground, the signatures of other persons shall not lose force.

      Absent signature on a bill may be refilled upon condition that officially certified application written on a bill of exchange authenticates a will of that who should affix the signature.

Article 8

      Each who signed the bill of exchange as a representative of a person in the name of which he (she) was not authorized to act, as a party on a bill shall be obliged and if he (she) paid shall have the same rights that would have that who was stated as a represented person. A representative that went beyond the powers shall be in the same position.

Article 9

      Bill drawer shall answer for acceptance and payment as well.

      He (she) may lay down the responsibility from him (her) for the acceptance; any condition on which he (she) lays down the responsibility for payment shall be considered as unwritten.

Chapter 2. ON ENDORSEMENT

Article 10

      Any bill of exchange, even if it is issued without instructions on order, may be transferred by endorsement.

      If a bill drawer put the words “not to order” in a bill of exchange or any other similar expression, the document may be transferred only in compliance with the form and consequences of ordinary cession.

      Endorsement may be committed even in favour of a payer independently from that is he (she) accepted the bill or not, or in favour of a bill drawer, or in favour of any other person liable on the bill. These persons may endorse the bill in turn.

Article 11

      Endorsement shall be simple and unconditioned. Any condition restricting it shall be considered as unwritten.

      Private endorsement shall not be valid.

      Endorsement for a presenter shall have a force of blank endorsement.

Article 12

      Endorsement shall be written on a bill of exchange or on a sheet attached to it (allonge). It shall be signed by an endorser.

      Endorsement may not contain instructions of a person in favour of whom it is made, or it may be consisted from one signature of an endorser (blank endorsement). In this latter case, the endorsement shall be written on the reverse side of a bill of exchange or on allonge for having the force.

      Footnote. Article 12 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 July 2003 No. 482.

Article 13

      Endorsement shall transfer all the rights arising from the bill of exchange. If the endorsement if a blank endorsement, a bill holder may:

      1) fill the blank by his (her) name or by the name of any other person;

      2) endorse the bill in turn by blank or in favour of any other person;

      3) transfer the bill to a third person without filling the blank and without commission of endorsement.

Article 14

      Endorser shall answer for acceptance and for payment if there is no any reverse condition.

      He (she) may prohibit the following endorsement; in this case he (she) shall not bear responsibility before the persons in favour of which the bill was endorsed after that.

Article 15

      Person possessing a bill of exchange shall be considered as a legal bill holder, if he (she) bases his (her) right on a continuous number of endorsements, even if the latter endorsement is a blank endorsement. Cancelled endorsements shall be considered as unwritten by this. When there is other endorsement following after the blank endorsement, the person that signed the latter shall be considered as acquired the bill on blank endorsement.

      If someone is deprived of possession of a bill in virtue of any event, the person possessing the bill and that bases his (her) right by the order mentioned in a previous item shall be obliged to return a bill only in case when he (she) acquired it in bad faith or committed gross carelessness in the process of its acquisition.

Article 16

      Persons, against whom the suit is filed on a bill of exchange, may not refer objections to a bill holder based on their personal relations to a bill drawer or to the previous bill holders, only if the bill holder did not act consciously in prejudice of a debtor in the process of acquisition of the bill.

Article 17

      If the endorsement contains a remark “value in collection”, “for collection”, “as an attorney” or any other remark having in view a simple instruction, the bill holder may carry out all the rights arising from the bill of exchange, but he (she) may endorse it only in the manner of commitment.

      In this case, the liable persons may claim objections against the bill holder that could be referred to an endorser.

      The instruction containing in the inscribed endorsement shall not be terminated due to the death of an inscriber or occurrence of his (her) incapacity.

Article 18

      If the endorsement contains a remark “value in security”, “value in pledge” or any other remark having in view a pledge, a bill holder may carry out all the rights arising from the bill of exchange, but the endorsement placed by him (her) shall have the force only as the inscribed endorsement.

      Liable persons may not claim objections against a bill holder based on their personal relations to an endorsee, only if the bill holder didn’t act in prejudice of a debtor in the process of acquisition of the bill.

Article 19

      Endorsement committed after the term of payment shall have the same consequence as a previous endorsement. However, the endorsement committed after the protest in non-payment or after expiration of the term established for commission of the protest shall have a consequence only after the ordinary cession.

      Inasmuch as the reverse is not proved, the undated endorsement shall be considered as committed until expiration of the term established for commission of a protest.

Chapter 3. ON ACCEPTANCE

Article 20

      Bill of exchange may be submitted by a bill holder or even a person possessing the bill before maturity of payment for the acceptance to a payer at the place of his (her) residence.

Article 21

      In any bill of exchange, a bill drawer may attach condition that the bill shall be submitted for acceptance with specification or without specification of the term.

      In the bill, he (she) may prohibit its submission for acceptance, only if the case is not on the bill of exchange that shall be subject to payment at a third person or on the bill that shall be subject to payment in another place, than the residence place of a payer, or on the bill that shall be subject to payment through particular time on demand.

      Also, he (she) may attach condition that its submission for acceptance may not have a place previously than the designated term.

      Each endorser may attach condition that the bill shall be submitted for acceptance with designation of the term or without its designation, only if the bill is not declared by a bill drawer as not subjected to the acceptance.

Article 22

      Bills of exchange being subject to payment in particular time after submission shall be submitted for acceptance within one year from the date of their issuance.

      Bill drawer may reduce this final term or condition longer term.

      These terms may be reduced by endorsers.

Article 23

      A payer may request that the bill was secondly submitted to him (her) on the next day after the first submission.

      Interested persons may refer that the requirement was not performed only in the case if it was specified in a protest on this requirement.

      Bill holder shall not be obliged to transfer the bill to a payer submitted for acceptance.

Article 24

      Acceptance shall be marked on the bill of exchange. It shall be expressed by the word “accepted” or any other similar word; it shall be signed by a payer. Similar signature of a payer made on the front side of the bill shall have the force of the acceptance.

      If the bill is subject to payment in a particular time from submission or if it shall be submitted for acceptance in particular time in virtue of special condition, the acceptance shall be dated by the date on which it was issued, only if the bill holder doesn’t require its dating by the date of submission. In case of absence of the date, for saving the rights of contribution against endorsers and against the bill drawer, the bill holder shall certify this loss by timely commission of a protest.

Article 25

      Acceptance shall be simple and unconditioned however a payer may limit its part of sum.

      Any other change performed by acceptance in a content of the bill of exchange shall be equivalent to default in acceptance. However the acceptor shall answer according to the content of his (her) acceptance.

Article 26

      If in a bill of exchange, the bill holder specified the other place of payment than the residence place of a payer not specifying a third person by this at which the payment shall be committed, the payer shall specify such person upon acceptance. In the absence of such specification it shall be suggested that an acceptor was obliged to make payment by him (herself) at the place of payment.

      If the bill is subject to payment at the residence place of a payer, the latter may specify any address in accept at the same place in which the payment shall be made.

Article 27

      Payer shall incur the obligation in virtue of accept to pay the bill of exchange in due time.

      In case of non-payment, a bill holder even if he (she) is a bill drawer shall have direct suit against an acceptor based on the bill of exchange in respect of all to which the requirement may be submitted according to Articles 47 and 48.

Article 28

      If a payer that put an inscription on a bill of exchange on his (her) acceptance, crossed it out before return of the bill, it shall be considered that it was dishonored by non-acceptance. Inasmuch as otherwise is not proved, it shall be considered that crossing out was made before return of the document.

      However if a payer informed the bill holder or any other among signed persons on his (her) acceptance in written, he (she) is liable before them according to conditions of his (her) acceptance.

Chapter 4. ON AVAL

Article 29

      Payment on the bill of exchange may be ensured in full or in part of the bill amount in virtue of aval.

      This ensuring shall be given by a third person or even one of the persons that signed the bill.

Article 30

      Aval shall be given on a bill of exchange or on a supplementary sheet. Aval may be given by separate act with specification of the place where it was given.

      It shall be expressed by the words “good as aval” or any other similar formula; it shall be signed by those who give the aval.

      Only one signature made by avalist on a front side of the bill of exchange is enough for aval, only if the signature is not made by a payer or bill drawer.

      It shall be specified in aval, at whose expense it was given. In the absence of such specification, it shall be considered as given for a bill drawer.

Article 31

      Avalist shall answer in the same manner as that for which he (she) gave the aval.

      His (her) obligation is valid even in the case if the obligation which he (she) guaranteed turned to be invalid on any ground, being otherwise than defect of the form.

      While paying the bill of exchange, the avalist shall acquire the rights arising from the bill of exchange against whom he (she) gave a guarantee and against those who in the virtue of the bill of exchange are obliged before the latter.

Chapter 5. ON TERM OF PAYMENT

Article 32

      Bill of exchange may be issued as subjected to payment:

      on demand;

      in particular time after presentation;

      in particular time after drawing up;

      on particular date.

      Bills of exchange containing other specifying of time, or sequential terms of payment shall be invalid.

Article 33

      Bill of exchange with a term on demand shall be paid upon its presentation. It shall be presented to payment within one year from the date of its drawing up.

      Bill drawer may reduce this term or condition longer term. These terms may be reduced by endorsers.

      Bill drawer may establish that the bill of exchange with a term on demand may not be presented to payment earlier than particular term. In this case, the term for presentation shall expiry from this term.

Article 34

      Term of payment on the bill of exchange drawn up in particular time after presentation shall be determined by the date of acceptance, or the date of protest.

      In the absence of protest, undated acceptance shall be considered as made in respect of an acceptor in the final date of term provided for presentation for acceptance.

Article 35

      Term of payment on the bill of exchange issued for the term of one or several months from drawing up or from presentation shall occur in the relevant date of the month in which the payment should be made. In the absence of the relevant date in this month, the term of payment shall occur in the final date of this month.

      If the bill of exchange is issued with a term of one month and half or several months with a half from drawing up or presentation, it is necessary to calculate the full months first.

      If the term of payment is specified to beginning, mid- (mid-January, mid-February etc.) or end of month, that means the first, fifteenth or the last date of month.

      Expression “eight days” or “fifteen days” doesn’t mean one or two weeks, but the terms in full eight or fifteen days.

      Expression “half of month” means the term in fifteen days.

Article 36

      If the bill of exchange is subject to payment in particular date at any place where the calendar being other than at the place of issuance is accepted, the term of payment shall be considered as specified according to calendar of the place of payment.

      If at the place of issuance and place of payment on the bill of exchange made with a term in particular time after drawing up there are different valid calendars, the date that is relevant to the date of issuance according to calendar of the place of payment shall be established and depending on this the term of payment shall be determined.

      Terms for presentation of the bills of exchange shall be calculated respectively by the rules of the previous item.

      These rules shall not be applied if any remark made in the bill of exchange or even a content of document specifies to intention to adopt new rules.

Chapter 6. ON PAYMENT

Article 37

      Holder of the bill of exchange for a term of particular date or in particular time after drawing up or from presentation shall give the bill of exchange to payment or on a date when it shall be paid or on one of two following business days. <*>

      Footnote. Article 37 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 July 2003 No. 482.

Article 38

      Upon payment of the bill of exchange, a payer may require that it should be handed to him (her) by a bill holder with quittance in receipt of payment.

      Bill holder may not refuse from participation in partial payment.

      In case of partial payment, a payer may require marking on such payment on a bill and issuance of receipt to him (her) about this.

Article 39

      Bill holder may not be forced to receive payment on the bill of exchange before maturity.

      Payer, who pays before maturity, makes this at his (her) own risk.

      He (she) who pays in due time shall be released from the obligation, only if there was no lie or gross carelessness from his (her) side. He (she) shall be obliged to check correctness of the sequential range of endorsements, but not the signatures of endorsers.

Article 40

      If the bill of exchange is drawn in a currency not having a circulation at the place of payment, its sum may be paid in a local currency at the exchange rate for the date of maturity of payment. If a debtor falls into arrears, a bill holder at his (her) discretion may require that the sum of the bill of exchange is paid in a local currency at the exchange rate or for the date of maturity of payment, or for the date of payment.

      Rate of foreign currency shall be determined according to practices acting at the place of payment. However, a bill drawer may attach a condition that the sum being subject to payment shall be calculated according to the rate of exchange designated in the bill.

      If the sum of the bill of exchange is designated in a currency having similar name in a country of issuance and in a country of payment, but different rate, it shall be suggested that it means the currency of the place of payment.

Article 41

      In case of non-presentation of the bill of exchange to the payment in term mentioned in Article 37, each debtor shall have the right to introduce the sum of bill in a deposit of a person specially authorized by the Law on account, at the risk of a bill holder.

Chapter 7. SUIT IN CASE OF NON-ACCEPTANCE OR NON-PAYMENT

Article 42

      Bill holder may realize his (her) right in contribution against endorsers, bill drawer and other liable persons:

      upon maturity of payment:

      if the payment was not made;

      even earlier than maturity of payment:

      1) if there was full or partial default in acceptance;

      2) in case of recognition of a payer as bankrupt independently from that if he accepted the bill or not, in case of termination of payments by him (her), even if this circumstance was not established by court, or in case of issueless levy of execution on his (her) property;

      3) in case of recognition of a bill holder as a bankrupt on the bill not subject to acceptance.

      Procedure for establishment of the fact by court of termination of payments by a payer, as well as procedure for levy of execution on property is established by Article 94 of this Law.

      Regress suit to persons bearing responsibility for acceptance and payment on the bill may be brought not later than the term of payment on the bill (for paragraphs 2 and 3 of this Article).

Article 43

      Default of acceptance or payment shall be confirmed by the act certifying the fact of refusal (protest in non-acceptance or non-payment).

      Protest may be substituted by an application completed on thebill itself and signed by a payer with the exception of cases when a bill drawer requires commission of a protest by official act in the text of the bill of exchange. Mentioned application shall be committed on terms established for commission of protests and shall be registered in accordance with current legislation of the Republic of Kazakhstan. By this undated endorsement shall be suggested to be placed before the protest.

      Protest in non-acceptance shall be committed on terms established for presentation for acceptance. If in case provided in the first item of Article 23, the first presentation took the place in the final date of the term, the protest still may be committed on the next day.

      Protest in non-payment shall be committed on a date when the bill of exchange is subject to payment or on one of two following business days.

      Protest in non-acceptance shall release from presentation to payment and from the protest in non-payment.

      In case of termination of payments by a payer independently from that if he (she) accepted the bill or not, or in case of issueless levy of execution on the property of the payer, a bill holder may exercise the rights belonging to him (her) only after presentation of the bill to the payer for payment and after commission of the protest.

      In case of recognition of a payer as bankrupt independently from if he (she) accepted the bill or not, as well as in case of recognition of a bill drawer on the bill not subject to acceptance as bankrupt, for exercising the rights of a bill holder belonging to him (her) it is enough to present court decision on his (her) recognition as bankrupt.

Article 44

      Bill holder shall notify his (her) endorser and bill drawer on non-acceptance or non-payment within four business days next to the date of protest or in case of remark “turnover without costs” next to the date of presenting. Each endorser shall inform his (her) endorser within two business days following the date of receiving the notification by him (her) on the notification with specification of names and addresses of those who sent the previous notifications, and so on until coming to the bill drawer. Above mentioned terms shall run from the date of receiving the previous notification.

      If in accordance with the previous item, the notification is sent to someone who affixed the signature on the bill of exchange, the notification shall be sent in the same term to that who gave the aval for it.

      In case, if someone among the endorsers didn’t specify his (her) address or specified it in unreadable manner, it is sufficient that the notification is sent to the endorser that preceding him (her).

      He (she) who shall send notification may make it in any form, even by simple return of the bill of exchange.

      He (she) shall prove that he (she) has sent the notification within established term. It should be considered shall the term is kept if a letter containing the notification is sent by mail within established term.

      He (she) who didn’t send notification within established term shall not lose his (her) right; he (she) shall bear responsibility for the harm that may occur due to his (her) carelessness with that however the amount of compensated losses may not exceed the sums of the bill of exchange.

      In case of protest on non-acceptance or non-payment, the notary officer shall be obliged to prevent all the persons liable on the bill about this by sending written notification in accordance with addresses available on the bill or requested from the persons requiring the protest. Expenses on such notification shall be added to the costs on protest.

Article 45

      Bill drawer, endorses or avalist may release a bill holder from commission, for exercising his (her) right in contribution, protest in non-acceptance or non-payment by remark signed and included to the document “turnover without costs”, “no protest” or any other equivalent remark.

      This remark shall not release a bill holder neither from presentation of the bill of exchange within established terms, nor from sending the notification. Prove of non-observance of the terms shall be laid on whoever making reference to this circumstance in a dispute with the bill holder.

      If the remark is included by a bill drawer, it shall have the force in respect of all the persons that signed the bill; if it is included by an endorser or avalist it shall have the force in respect of it itself.

      If in spite of remark included by the bill drawer, a bill holder commits a protest, the costs on the protest shall be laid on him (her). If remark came from an endorser or avalist, the costs on the protest if such was committed, may be demanded from all the persons that affixed their signatures.

Article 46

      All of those that issued, accepted, endorsed the bill of exchange or that put an aval on it are jointly liable before a bill holder.

      Bill holder shall have the right of bringing the suit to all these persons, to each taken separately and to all together, by this without being obliged to comply with the sequence in which they are liable.

      The same right belongs to each who signed the bill of exchange after that he (she) paid it.

      The suit brought to one of liable shall not impede bringing of suits to others even if there are obligated after primal defendant.

Article 47

      Bill holder may require as follows from that to whom he (she) brings a suit:

      1) sum of the bill of exchange, non-accepted or non-paid with interest if it was conditioned;

      2) a penalty on the amount of the bill in the amount of the base rate of the National Bank of the Republic of Kazakhstan on the day on which the bill was payable;

      3) costs on the protest, costs on sending notification, as well as other costs.

      Besides, the bill holder that brought the suit may include a fee in amount of 0.01 percent from the sum of bill to the sum of suit.

      If the suit is brought before maturity of payment, the interest rate shall be deducted from the bill amount. This interest rate shall be calculated according to official discount rate (banking rate) existing at the residence place of the bill holder on the date of bringing the suit.

      Footnote. Article 47 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 02.01.2021 No. 399-VI (shall be enforced from 01.01.2021).

Article 48

      He (she) who paid the bill of exchange may require as follows from those who are responsible before him (her):

      1) all the sum paid by him (her);

      2) interest on the specified amount, calculated in the amount of the base rate of the National Bank of the Republic of Kazakhstan on the day on which the bill was paid by the claimant;

      3) expenses incurred by him (her).

      Person that paid the bill and brought the suit to the persons liable on the bill may include a fee in amount of 0.05 percent from the sum of bill to the sum of suit.

      Footnote. Article 48 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 02.01.2021 No. 399-VI (shall be enforced from 01.01.2021).

Article 49

      Each liable person to whom the suit is brought or may be brought may require delivery of the bill of exchange with a protest and quittance of payment against payment.

      Each endorser that paid the bill of exchange may cross out his (her) endorsement and endorsement of the endorsers following after it.

Article 50

      In case of carrying out the regress after partial acceptance, he (she) who pays the sum on which the bill was not accepted, may require marking of which payment on the bill and issuance of quittance about this. Moreover, the bill holder shall be obliged to send him (her) certified copy from the bill and act of protest in order to carry out the following regress by him (her).

Article 51

      Inasmuch as otherwise is specified, each person having the right to bring a suit may receive a payment by new bill (reserve sight exchange) issued for the term on demand for one of persons liable before him (her), with a payment at the residence place of this person.

      Beside the sums mentioned in Articles 47 and 28, the reserve sight exchange shall include brokering on the reserve sight exchange as well.

      If the reserve sight exchange is issued by a bill holder, its sum shall be established at the exchange rate for the bills of exchange for the term on demand issued for the residence place of a liable person at the place of payment on primary bill. If the reserve sight exchange is issued by an endorser, its sum shall be established at the exchange rate for the bills of exchange for the term on demand issued for the residence place of a guaranteed person at the residence place of a bill drawer on reserve sight exchange.

      Footnote. Article 51 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 July No. 2003 No. 482.

Article 52

      Upon expiry of terms established:

      for presentation of the bill of exchange for the term on demand or in particular time after presentation;

      for commission of protest in non-acceptance or non-payment;

      for presentation to payment in case of remark “turnover without costs”,

      bill holder loses his (her) rights against endorsers and against other liable persons with the exception of an acceptor.

      In case of non-presentation to acceptance in due time conditioned by a bill drawer, a bill holder shall be deprived of the rights belonging to him (her) arising as due to non-payment and due to non-acceptance, only if it follows from the content of condition that the bill drawer suggested to release himself (herself) only from the responsibility for the acceptance.

      If the term for presentation is conditioned in endorsement, only an endorser may refer to it.

Article 53

      If invincible obstacle (legislative regulation of any state or other case of insuperable force) impedes the presentation of the bill of exchange or commission of protest within established terms, these terms shall be prolonged.

      Bill of holder shall be obliged to notify his (her) endorser without delay on a case of insuperable force and make a note of this notification on the bill of exchange or on allonge specifying its date and affixing the signature; as for the rest, the rules of Article 44 shall be applied.

      After termination of act of insuperable force, a bill holder shall present the bill without delay for acceptance or payment and commit the protest if it is necessary.

      If the act of insuperable force continues for more than thirty days after the term of payment, the presentation of the bill, as well as commission of the protest shall not be necessary for carrying out the regress.

      For the bills of exchange for the term on demand or in particular time after presenting, the thirty days term shall run from the date on which a bill holder notified his (her) endorser on insuperable force; this notification may follow before expiration of the term for presenting the bill; for the bills of exchange for the term in particular time after presenting, the thirty days term shall be increased for the term of presenting mentioned in the bill of exchange.

      Insuperable force shall not be considered as the circumstances concerning a bill holder in person or that to which he (she) assigned the presentation of the bill or commission of the protest.

Chapter 8. ON MEDIATION
1. GENERAL PROVISIONS

Article 54.

      Bill drawer, endorser or avalist may specify any person for acceptance or payment in case of necessity.

      Bill of exchange may be accepted or paid upon conditions established below by a person acting as an intermediary for any of debtors liable in the manner of regress.

      Intermediary may be a third person, even a payer or any other person being already liable in virtue of the bill of exchange with the exception of an acceptor.

      Intermediary shall notify that for whom he (she) acted on mediation within two business days. In case of non-observance of this term, he (she) shall answer in the relevant cases for damage inflicted by his (her) carelessness, however with that losses are subject to compensation in amount no more than the bill amount.

2. ACCEPT IN THE MANNER OF MEDIATION

Article 55

      Acceptance in the manner of mediation may take a place in all the cases when the right to regress is created before maturity of payment of a bill holder of the bill of exchange being subject to acceptance.

      If in the bill of exchange, in case of necessity, there was specified a person for acceptance or for payment at the place of payment, the bill holder may exercise his (her) right of regress before maturity of payment against that who made this specification, and against the persons that affixed their signatures after that the specification was made, but all of this only upon condition that he (she) presented the bill of exchange to mentioned person and that in case of default of acceptance of the latter, this default was certified by the protest.

      In other cases of mediation, bill holder may reject the acceptance in the manner of mediatory. However, if he (she) admit acceptance, he (she) losses the right to regress before maturity of payment against that at the expense of which the acceptance was issued, and against the persons who affixed their signatures after him (her).

Article 56

      Acceptance in the manner of mediation shall be marked on the bill of exchange; acceptance shall be signed by an intermediary. There shall be specified at whose expense it is committed; in the absence of such specification, the acceptance shall be considered as made for a bill drawer.

Article 57

      Acceptor in the manner of mediatory shall be obliged in respect of a bill holder and in respect of endorsers that made inscriptions after the person at the expense of whom he (she) acted as an intermediary on the similar grounds with this person.

      In spite of the acceptance in the manner of mediation, the person at the expense of whom it was made, as well as persons being liable for it may require from a bill holder against payment of the sum mentioned in Article 47, delivery of the bill, protest and in the relevant case – account with quittance on payment.

3. PAYMENT IN THE MANNER OF MEDIATORY

Article 58.

      Payment in the manner of mediation may take a place in all the cases when upon maturity of payment or before maturity of payment; a bill holder has the right to regress.

      Payment shall cover the entire sum being subject to payment by which the payment is made.

      At the latest, it shall be made no later than on the next day after the last date provided for commission of the protest in non-payment.

Article 59

      If the bill of exchange was accepted by intermediaries having the residence place at the place of payment, or in case if the persons having the residence places at the same place were specified for payment in case of necessity, the bill holder shall present a bill to all these persons and in the relevant cases to commit the protest in non-payment at the latest on the next day after the last date provided for commission of the protest.

      If the protest is not committed in this term, he (she) who specified a person for payment in case of necessity or he (she) at the expense of whom the bill was accepted, as well as the following endorsers shall not be liable.

Article 60

      Bill holder refused from payment in the manner of mediation shall lose the right to regress against those who were released from responsibility.

Article 61

      Payment in the manner of mediation shall be certified by quittance committed on the bill of exchange with specification of the person for whom the payment was made. In the absence of such specification it shall be considered that the payment is made for a bill drawer.

      Bill of exchange and protest if such was committed shall be delivered to that who made a payment in the manner of mediation.

Article 62

      Person that made payment in the manner of mediation shall acquire the rights arising from the bill of exchange against that for whom he (she) paid and against those who are liable before this latter on the bill of exchange. However he (she) may not endorse the bill of exchange.

      Endorsers following the person who affixed his (her) signature on the bill and for whom the payment was made shall be released from responsibility.

      In case of competition of several suggestions on payment in the manner of mediation, he (she) that releases more persons from responsibility shall be preferred. Intermediary knowing that he (she) violates this rule shall lose the right to regress to those who might be released from responsibility.

Chapter 9. ON MULTIPLICITY OF SAMPLES AND ON COPIES
1. MULTIPLICITY OF SAMPLES

Article 63

      Bill of exchange may be issued in several identical samples.

      These samples shall be provided with sequential numbers in the text itself of the document; otherwise each of them shall be considered as separate bill of exchange.

      If there is no specification that it is issued in a single sample, the bill holder may require issuance of several samples at his (her) expense. For this he (she) shall apply to his (her) direct endorser that shall be obliged to render assistance to him (her) and so on coming to the bill drawer. Endorsers shall be obliged to reproduce endorsements on new samples.

Article 64

      Payment made on one sample shall release from responsibility even if it was not conditioned that the payment covers the other samples. However a payer shall continue answer for each sample accepted by him (her) and not returned to him (her).

      Endorser that transferred the samples to different persons, as well as the following endorsers shall be liable on all the samples on which there is their signature and that were not returned.

Article 65

      He (she) who sent one of the samples for acceptance shall specify the name on other samples of the person in hands of which this sample is. This latter person shall be obliged to present it to legal holder of other sample.

      If he (she) refuse to make this, a bill holder may exercise the right only after certification of protest that:

      1) the sample sent for acceptance was not transferred to him (her) in spite of his (her) requirement;

      2) that accept or payment might not be received on another sample.

2. COPIES

Article 66

      Each holder of the bill of exchange shall have the right to make its copies.

      Copy shall exactly reproduce original with endorsements and all other marks on it. It shall specify to which place it is made.

      It may be endorsed and avaled in the same manner and with the same consequences as the original.

Article 67

      Person in the hands of which there is original document shall be specified in the copy. The latter shall be obliged to deliver mentioned document to a legal holder of copy.

      If he (she) refuses to make this, a bill holder may exercise the right of regress against endorsers or avalists only after certification by the protest of that the original was not transferred to him (her) in spite of his (her) requirement.

      If there is remark on the original document after the last endorser made before copying: “from this point, the endorsement is valid only on a copy” or any other similar formula, the endorsement placed after this on original shall be invalid.

Chapter 10. ON CHANGES

Article 68

      In case of change of the text of the bill of exchange, the persons that affixed their signatures after this change shall answer in accordance with the content of changed text; persons that affixed their signatures before this shall answer in accordance with the content of primary text.

Chapter 11. ON LIMITATION

Article 69

      Plaintiff's claims arising from the bill of exchange against an acceptor shall be discharged upon expiry of three years from the date of term of payment.

      Plaintiff’s claims of a bill holder against endorsers and against a bill drawer shall be discharged upon expiry of one year from the date of protest committed within established term or from the date of term of payment in case of remark on turnover without costs.

      Plaintiff’s claims of endorsers to each other and to a bill drawer shall be discharged upon expiry of six months calculating from the date on which the endorser paid the bill, or from the date of bringing the suit to him (her).

      In case of loss of right or expiration of the limitation period, the right of the suit against a bill drawer that didn’t ensure cover or endorser illegally enriched, or against an acceptor that received cover or illegally enriched shall be preserved.

      Running of limitation period may be suspended in accordance with current legislation of the Republic of Kazakhstan.

Article 70

      Interruption of limitation shall have the force only in respect of that against whom the action interrupting limitation was committed.

Chapter 12. GENERAL REGULATIONS

Article 71

      Payment on the bill of exchange the term of which falls to non-working day according to the law may be requested only on the first following business day. Equally, all other actions related to the bill of exchange, particularly presentation for acceptance and protest may be committed only on business day.

      If any of these actions should be committed within particular term the last date of which is non-working day according to the law, such term shall be prolonged up to the nearest business day after expiration of the term. Non-working days falling to the time of running of the term shall be counted on account of the term.

      Business days recognized as non-working days in accordance with the current legislation of the Republic of Kazakhstan shall be equated to non-working days.

Article 72

      A date from which the term begins to run shall not be included to the terms established by the Law or in a bill.

Article 73

      None days of grace, whether legal or judicial shall be admitted.

Chapter 13. ON SIMPLE BILL

Article 74

      Simple bill shall contain:

      1) name “bill” included to the text and expressed in the language in which this document is drawn up;

      2) unconditioned promise to pay particular sum of money;

      3) specifying the term of payment;

      4) specifying the place at which the payment shall be made;

      5) name of that who or by the order of whom the payment shall be made;

      6) specifying date and place of drawing up the bill;

      7) signature of that who issues a document (bill drawer).

Article 75

      Document, in which there are no any designations mentioned in a previous Article, shall not have the force of simple bill with the exception of cases determined in the items following below.

      Simple bill the term of payment on which is not specified shall be considered as being subject to payment on demand.

      In the absence of special specification, the place of drawing up of document shall be considered as the place of payment and with that the residence place of a bill drawer.

      Simple bill not specifying the place of its drawing up shall be considered as signed at the place designated near the name of a bill drawer.

Article 76

      Regulations related to the bill of exchange shall be applied to the simple bill inasmuch as they are not unsuited with nature of this document, and concerning:

      endorsement (Articles 10-19);

      term of payment (Article 32-36);

      payment (Article 37-41);

      suit in case of non-acceptance or non-payment (Articles 42-49, 51-53);

      payment in the manner of mediation (Article 54, 58-62);

      copies (Article 66, 67);

      changes (Article 68);

      limitation (Article 69, 70);

      non-working days, calculation of terms and prohibitions of the days of grace (Article 71, 72. 73).

      Regulations related to the bill of exchange being subject to payment at a third person or at another place than the residence place of a payer (Articles 4 and 26), conditions on interests (Article 5), disagreements in designations of the sum subjected to payment (Article 6), consequences of placing any signature in conditions provided in Article 7, consequences of signature of a person that acts without powers or with excess of powers (Article 8) shall be applied to the simple bill.

      Equally, the regulations concerning aval (Articles 29-31) shall be applied to the simple bill; in case provided in the last item of Article 30, if it is not specified in aval for whom it is placed, it shall be considered that it is placed for a bill drawer on the simple bill.

Article 77

      Bill drawer on the simple bill shall be liable as an acceptor on the bill of exchange.

      Simple bills with a term in particular time after presentation shall be presented to a bill drawer for marking on terms mentioned in Article 22. Term from presentation shall run from the date of mark signed by a bill drawer on the bill. Refusal of a bill drawer to put a dated mark shall be certified by protest (Article 24) the date of which serves as a moment of beginning for running of the term from presentation.

Section II
PROCEDURE FOR CIRCULATION OF BILLS IN
THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN
Chapter 14. GENERAL PROVISIONS

Article 78

      Promissory note in the Republic of Kazakhstan is a complex of relations formed in relation to issue of promissory notes and promissory notes of a commercial nature in the territory of the Republic of Kazakhstan, transfer of the right of claim on promissory notes, including those issued outside the Republic of Kazakhstan, fulfillment of obligations on such promissory notes and operations related to them, their accounting by accounting offices, as well as issue of promissory notes and promissory notes by central and local executive bodies of the Republic of Kazakhstan.

      Central executive bodies shall release simple and exchange bills on the basis of decision of the Government of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 78 is in the wording of the Constitutional Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.07.2013 No. 121-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); with the amendments introduced by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 02.07.2018 № 168-VI (shall be enforced upon expiration of ten calendar days from the date of its first official.

Article 79

      Relations on circulation of the bills in the Republic of Kazakhstan shall be regulated by Geneva bill conventions, as well as by the legislation of the Republic of Kazakhstan consisting of this Law, other legislative acts of the Republic of Kazakhstan, regulatory legal acts of the National Bank of the Republic of Kazakhstan issued in accordance with them.

      Footnote. Article 79 is in the wording of the Constitutional Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.07.2013 No. 121-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 80

      Bill obligation shall be created from the date of transfer of the bill properly drawn up by a bill drawer.

      Commercial bill shall be issued for deferral of payment on the buy-and-sell agreements, performance of works, rendering of services (with the exception of financial services).

      Bill obligation shall have a force, if the bill is drawn up in accordance with requirements established by Articles 1-9 of this Law.

      Footnote. Article 80 is in the wording of the Constitutional Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.07.2013 No. 121-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 81

      Allonge together with a bill shall represent a single document.

      Allonge shall contain inscription allowing determining definitely belonging of allonge to particular bill. Allonge may be attached to a bill in such a way that endorsement begins on the bill itself and ends on allonge.

Article 82

      Sum of a bill is a monetary amount on which it is issued. Interests mentioned in it, fee and other costs linked with operations on the bill shall not be included to the bill amount.

      The currency of the promissory note issued in the territory of the Republic of Kazakhstan is the Tenge. A promissory note in foreign currency issued by a resident of the Republic of Kazakhstan on transactions with non-residents of the Republic of Kazakhstan may be circulated in the territory of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 82 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 July 2003 No. 482; dated 02.07.2018 № 168-VI (shall be enforced from 01.07.2019).

Article 83

      Banks and organizations carrying out separate types of banking operations in existence of the relevant license shall have the right to carry out the following types of operations with the bills:

      acceptance of bills for collection;

      rendering of services on payment of bills by a payer;

      payment of addressed bills;

      acceptance of bills in the manner of mediation.

      Operations on discounting of bills shall be carried out only by account offices.

      Banks shall have the right to aval the bills inly in existence of license for issuance of banking guarantees providing fulfillment in monetary form.

      Footnote. Article 83 is in new wording by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 July 2003 No. 482.

Article 83-1

      Bills in the territory of the Republic of Kazakhstan may be issued in ordinary and bill paper.

      Requirements submitted to levels of protection of bill paper produced in the territory of the Republic of Kazakhstan on imported to its territory, as well as technical requirements to the bill paper shall be established by the National Bank of the Republic of Kazakhstan.

      In case of issuance of a bill on bill paper, the text of such bill shall be drawn up in national and Russian languages. Additional use of other foreign languages shall be admitted.

      Footnote. The Law is supplemented by new Article 83-1 by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24 December 2001 No. 276; Article is in new wording – by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 July 2003 No. 482. As amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 8 July 2005 No. 69.

Chapter 15. FUNCTIONS OF BILL AS MEANS OF PAYMENT AND
CREDITING

Article 84

      Legal entities and individuals in the territory of the Republic of Kazakhstan shall have the right to use simple and exchange bill in calculations between each other upon condition that this is provided in the relevant contract and is not inconsistent with the Law.

      Calculations by bills through accounting offices shall be carried out in the manner established by the National Bank of the Republic of Kazakhstan.

      Procedure for remittance of bills accepted for collection by institutions of communication shall be determined by the regulatory legal acts of the authorized body of the Republic of Kazakhstan issued in coordination with the National Bank of the Republic of Kazakhstan and contract between the institution of communication and accounting office.

Article 85

      Article 85 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 July 2003 No. 482.

Article 86

      Acceptance of promissory notes by endorsement offices before the maturity date with payment of the bill of exchange to the bearer of the bill of exchange is called promissory notes accounting. The accounting office has the right to deduct from the bill amount the discount established by the accounting office independently.

      The procedure for accounting for promissory notes, as well as the performance of operations with promissory notes by banks and organizations engaged in certain types of banking operations, are established by regulatory legal acts of the National Bank of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 86 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 July 2003 No. 482; dated 8 July 2005 No. 69; No. 168-VI dated 02.07.2018 (shall be enforced upon expiration of ten calendar days from the date of its first official publication).

Article 87

      Article 87 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 July 2003 No. 482.

Article 88

      Cover of the bill means establishment of such relations by a bill drawer with a person mentioned in the bill as a payer in virtue of which the bill drawer shall hold the right of demand of fulfilling any obligations. By this the sum of such obligation shall be no lower than the sum of payment on the bill.

      Bill holder shall have the right to require cover of the bill from a bill drawer. Bill drawer shall be obliged to ensure cover of the bill by the term of payment.

Article 89

      Ensuring of payment of the letter of credit, return of bank loan by bill guarantee shall be carried out in the manner established by the National Bank of the Republic of Kazakhstan. Hypothecation of the bill shall be carried out in compliance with requirements submitted to drawing up of endorsement.

      In the rest cases, the bill guarantee shall not be allowed.

      Bills guarantee and registration of such transactions in the territory of the Republic of Kazakhstan shall be performed through the relevant accounting offices. <*>

      Footnote. Article 89 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 July 2003 No. 482.

Chapter 16. CIRCULATION OF BILLS OF NON-RESIDENTS OF THE
REPUBLIC OF KAZAKHSTAN. OPERATIONS WITH BILLS IN FOREIGN
CURRENCY

Article 90

      Circulation of bills issued by non-residents of the Republic of Kazakhstan in the territory of the Republic of Kazakhstan shall be regulated by the bills legislation of the Republic of Kazakhstan.

      Bill obligation accepted by the resident of the Republic of Kazakhstan beyond the borders of the Republic of Kazakhstan shall be valid in the territory of the Republic of Kazakhstan only in case if by this the requirements submitted by the bill legislation of the Republic of Kazakhstan are observed.

Article 91

      Rate of bill currency shall be determined according to the rate of such currency established by accounting office serving a payer or that accepted the bill for discounting.

Article 92

      Remittance may be used only by accounting office having a license of the National Bank of the Republic of Kazakhstan for conduct of currency operations in mutual settlements with a non-resident of the Republic of Kazakhstan.

Chapter 16-1. Stamp duty

      Footnote. The Law is supplemented by new chapter 16-1 by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24 December 2001 No. 276; chapter is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 July 2003 No. 482.

Chapter 17. RESPONSIBILITY FOR VIOLATION OF THE
BILL LEGISLATION

Article 93

      Protest on non-acceptance or non-payment on the bill shall be committed by a notary officer within one business day from the date of presenting the bill to him (her) by making the relevant inscription on it and drawing up of written act certifying the fact of non-acceptance or non-payment.

      Protest in failure to date acceptance shall be committed in the manner and on terms established for commission of protest in non-acceptance of the bill.

      Footnote. Article 93 is in new wording by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 July 2003 No. 482.

Article 94

      Levy of execution on property of a payer on the bill shall be performed only on the basis of judicial order or court decision.

      Court shall not have the right to consider conditions of the contract that served as the ground for issuance of the bill, with the exception of cases when the bill was recognized invalid.

      In the cases when the bill was drawn up with violations of requirements established by Articles 1 and 74 of this Law, the bill shall be recognized invalid. In case of occurrence of dispute on obligations arising from invalid bill, the dispute shall be considered as a case on violation of obligations under the contract mentioned in item two of this Article.

      Footnote. Article 94 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 July 2003 No. 482.

Article 95

      Release of friendly, accommodation and finance bills shall be prohibited in the territory of the Republic of Kazakhstan.

      Risk of non-payment on friendly or accommodation bill shall be carried by a bill holder that presented friendly or accommodation bill.

      Legal entities and individuals shall be obliged to apply to the relevant law enforcement bodies immediately on the facts of presenting accommodation bills.

      Person that is guilty in release of friendly, accommodation or finance bill shall bear responsibility in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 95 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 July 2003 No. 482.

Article 96

      Risk of loss of the bill shall be carried by a bill holder. Loss of bill by a bill holder shall entail loss of the right of demand on it, with the exception of cases when a bill drawer recognized issuance of the lost bill. Payment on lost bill may be carried out upon condition of restoration of the right of demand on it in a judicial proceeding as well.

      Application on restoration of the right on lost bill shall be considered by court in the manner provided by the current legislation of the Republic of Kazakhstan.

      Issuance of the bill instead of lost bill and restoration of qualified endorsements on a bill shall be carried out at the expense of a bill holder that lost it.

      Person obliged to deliver a bill shall bear responsibility for loss of the bill from the date of its acceptance to sending and until delivery to its addressee. In case of loss of a bill, he (she) shall be obliged to compensate all the expenses linked with restoration of the rights of such bill to a bill holder or accounting office that carried operations on collection of the lost bill.

      Footnote. Article 96 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 July 2003 No. 482.

Article 97

      Footnote. Article 97 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 July 2003 No. 482.

Chapter 18. FINAL PROVISIONS

      Footnote. Chapter 18 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 July 2003 No. 482.

      The President
of the Republic of Kazakhstan

Қазақстан Республикасындағы вексель айналысы туралы

Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 28 сәуiрдегі N 97 Заңы.

     

      МАЗМҰНЫ

      Осы Заң 1930 жылғы 7 маусымдағы Аударым және жай вексельдер туралы бiрыңғай заңды белгiлейтiн конвенцияға, Аударым және жай вексельдер туралы заңдардың кейбiр үйлеспеушiлiктерiн шешу мақсатын көздейтiн конвенция мен Аударым және жай вексельдерге қатысты елтаңба алымы жөнiндегi конвенцияға сәйкес Қазақстан Республикасындағы вексель айналысын реттейдi және төлем құралы мен несие қаражаты ретiнде вексельдiң қызметiн белгiлейдi.

      Аваль - вексель кепiлдiгi, соған орай оны жасаған тұлға вексель бойынша мiндеттi басқа тұлға үшiн вексель жөнiндегi төлемдi жасауға (толық немесе бiр бөлiгiн) өзiне мiндеттеме қабылдайды.

      Авальшы - аваль берушi тұлға.

      Акцепт - вексель төлемiне берiлетiн жазбаша келiсiм.

      Аллонж - индоссаменттер жасау үшiн вексельге қосымша парақ.

      Қола вексель - ойдан шығарылған тұлғаға жазылған вексель.

      Вексель валютасы - вексельдiң сомасы көрсетiлген ақша бiрлiгi.

      Вексель берушi - вексель берген заңды немесе жеке тұлға.

      Вексель ұстаушы - вексельде көрсетiлген ақша сомасын алуға

      құқығы бар вексель иесi.

      Вексель - бiржақты сөзсiз ақшалай мiндеттеменi бiлдiретiн қатаң белгiленген нысандағы төлем құжаты.

      Вексель қағазы - белгiлi бiр қорғалу дәрежесi бар және оған вексель жасауға арналған елтаңбалы қағаздың бiр түрi.

      Грациялық күн - вексельде белгiленген төлем мерзiмi ұзартылатын жеңiлдiк берiлген күн.

      Дисконт - төлем мерзiмi басталғанға дейiн вексельдердi есепке алу кезiнде алынатын процент.

      Домицияландырылған вексель - үшiншi тұлға төлеушiнiң атынан және соның есебiнен төлеушiнiң тұрғылықты жерiнен өзге жерде төлеуге тиiс вексель, бұл жайында вексельдiң өзiнде көрсетiледi.

      Достық вексельдерi - вексель берушiнiң ол бойынша төлем жасау ниетiнсiз, осы вексельдердi екiншi деңгейдегi банктерде өзара есепке алу арқылы ақша қарастыру мақсатымен ғана тұлғалар бiр-бiрiне беретiн вексельдер.

      Индоссамент - вексель сыртындағы немесе аллонждағы табыстау жазбасы, бұл осы вексель бойынша иелену құқығының басқа тұлғаға берiлгенiн куәландырады.

      Индоссант - вексельдi табыстаушы тұлға.

      Индоссат - табыстау жазбасы бойынша вексель арнайы аударылатын тұлға.

      Коммерциялық вексель - сатып алу-сату, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету (қаржылық қызметтер көрсетудi қоспағанда) шарттарының негiзiнде берiлген вексель.

      Куртаж - вексельмен мәмiле жасалған кезде делдалға төленетiн сыйақы.

      Тұрғылықты жерi - жеке тұлғаның тұрғылықты жерi (почта мекен-жайы) немесе заңды тұлғаның орналасқан жерi (почта мекен-жайы).

      "Бұйрыққа емес" - вексель берушi вексельге енгiзетiн анықтама, бұл индоссамент арқылы вексель беруге тыйым салуды бiлдiредi.

      "Шығынсыз айналым" , "наразылықсыз" - вексель ұстаушының, индоссанттың, авальшының вексель мәтiнiне қосқан, вексель ұстаушыны вексель берушiнiң төлемегенi немесе акцепт жасамағаны үшiн вексель наразылығын бiлдiруден босататын ескертпе.

      Вексель бойынша мiндеттi тұлғалар - вексельдi төлеу талап етiлуi мүмкiн тұлғалар: вексель берушi, индоссант, төлеушi, акцептант, авальшы.

      Аударым векселi (тратта) - вексель берушiнiң (трассанттың) үшiншi тұлғаға (трассатқа) бiрiншi вексель ұстаушының (ремитенттiң) немесе оның бұйрығы бойынша алдағы белгiлi бiр уақытта не ұсынуы бойынша төлейтiн вексельде көрсетiлген ақша сомасының ешнәрсеге негiзделмеген ұсынысы (бұйрығы) бар вексель.

      Сенiм индоссаментi - вексельге вексель ұстаушы жазған және индоссант белгiлеген шекте вексель бойынша кейбір құқықтарды көшiру мақсатындағы жазба.

      Жай вексель (соло) - вексель берушiнiң вексель ұстаушыға талап ету бойынша немесе алдағы белгiлi бiр уақытта төлейтiн вексельде көрсетiлген ақша сомасының ешнәрсеге негiзделмеген мiндеттемесi жазылған вексель.

      Вексель наразылығы - акцептiң күнi көрсетiлмегенiн не акцептен немесе төлем төлеуден бас тартуды куәландыратын жазбаша акт.

      Регресс - акцептелмеген немесе төленбеген вексель бойынша керi талап ету.

      Рекамбио - вексельдi төлеген тұлғаның вексель бойынша мiндеттi тұлғалардың бiрiне вексель (керi тратта) түрiнде ресiмделуi мүмкiн талабы. Рекамбиоға наразылық бiлдiруiне байланысты төленген вексель сомасы, процент, өсiм, шығындар кiруi мүмкiн.

      Римесса - борышкердiң үшiншi тұлғадан ұлттық валютаға сатып алатын және өзiнiң шетелдiк несие берушiсiнiң алдындағы берешегiн өтеу үшiн оған жiберетiн шетелдiк валюта түрiндегi аударым векселi.

      Есеп кеңсесi - есеп операцияларын жүзеге асыруға лицензиясы бар екiншi деңгейдегi банк (бұдан әрi - банк).

      Қаржы векселi - ақша тарту мақсатында, сондай-ақ қаржылық қызмет көрсету туралы мәмiлелер негiзiнде берiлген вексель.

      Цессия - азаматтық заңдарға сәйкес мiндеттемедегi талаптарды азайту.

      Ескерту. Ұғымдарға өзгерту енгізілді – ҚР 2001.12.24. N 276, 2003.07.09. N 482; 02.07.2018 № 168-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

I бөлiм.
Аударым вексельдерi мен жай вексельдер туралы
1-тарау. Аударым векселiн жасау және оның нысаны туралы

1-бап

      Аударым векселiнде мыналар болуға тиiс:

      1) құжат мәтiнiнiң өзiне енгiзiлген және осы құжат жасалған тiлде айтылған "вексель" атауы;

      2) белгiлi бiр ақша сомасын төлеуге ешқандай шарт қойылмаған бұйрық;

      3) төлем төлеуге тиiс тұлғаның (төлеушiнiң) атауы;

      4) төлем мерзiмiн көрсету;

      5) төлем жасалуға тиiс орынды көрсету;

      6) кiмге немесе кiмнiң бұйрығымен төлем төленуге тиiс тұлғаның

      атауы;

      7) вексель жасалатын уақыт пен орынды көрсету;

      8) вексель беретiн тұлғаның (вексель берушiнiң) қолы.

2-бап

      Алдыңғы бапта аталған талаптардың бiреуi жоқ құжаттың аударым вексельдiк күшi болмайды, бұған төмендегi азатжолдарда белгiленген жағдайлар қосылмайды.

      Төлеу мерзiмi көрсетiлмеген аударым векселi талап ету бойынша төленуге тиiс вексель ретiнде қарастырылады.

      Арнайы көрсету болмаған ретте төлеушiнiң атауымен қатар белгiленген орын төлем орны және сонымен бiрге төлеушiнiң тұрғылықты жерi болып есептеледi.

      Жасалған орны көрсетiлмеген аударым векселi вексель берушiнiң атауымен қатар көрсетiлген орында қол қойылған деп танылады.

3-бап

      Аударым векселi вексель берушiнiң бұйрығымен ақы төленуге тиiс деп берiлуi мүмкiн.

      Ол вексель берушiнiң өзiне берiлуi мүмкiн.

      Ол үшiншi тұлғаның есебiнен берiлуi мүмкiн.

4-бап

      Аударым векселi үшiншi тұлғаның тұрғылықты жерiнде немесе төлеушiнiң тұрғылықты жерiнде немесе басқа бiр жерде төленуге тиiс болуы мүмкiн.

5-бап

      Ұсынылған мерзiмде немесе ұсынылғаннан кейiн белгiлi бiр уақытта төленуге тиiстi аударым векселiнде вексель берушi вексель сомасына процент есептеуге шарт қоя алады. Мұнан басқа аударым вексельдерiнде мұндай шарт жазылмаған деп есептеледi.

      Вексельде проценттiк ставка көрсетiлуге тиiс; мұндай нұсқау болмаған жағдайда, шарт жазылмаған деп есептеледi.

      Егер де басқа күн көрсетiлмесе, проценттер аударым векселi жасалған күннен бастап есептеледi.

6-бап

      Егер аударым векселiндегi сома жазбаша да, цифрмен де жазылса, бұл жазбалардың арасында қайшылықтар болған жағдайда вексель жазбаша көрсетiлген сомада күшiнде болады.

      Егер аударым векселiнде сома жазбаша түрде не цифрмен бiрнеше рет көрсетiлсе, бұл жазбалардың арасында қайшылықтар болған жағдайда вексель тек аз сомаға ғана күшiнде болады.

7-бап

      Егер аударым векселiнде аударым векселi бойынша мiндеттi бола алмайтын тұлғаның қолы, жалған қолдар немесе ойдан шығарылған адамдардың қолдары болса, немесе оған қол қойғандарды барлық басқа негiзде мiндеттей алмайтын, немесе бiреудiң атынан қол қойылса, басқалардың қойған қолдары дегенмен де күшiн жоймайды.

      Вексельге қойылмаған қолдың орыны аударым векселiне өз қолын қойып куәландырушы адамның еркiн бiлдiретiн ресми түрде куәландырып жазған өтiнiшi арқылы ғана толтырылуы мүмкiн.

8-бап

      Тұлға атынан iс-әрекет жасауға уәкiлдiк берiлмеген, тұлғаның өкiлi ретiнде аударма векселiне қол қойған әрбiр адам вексель бойынша тарап ретiнде мiндеттi болады және, егер ол вексельдi төлеген болса, өкiл ретiнде көрсетiлген адамның құқығындай құқықтарға ие болады. Өзiнiң өкiлеттiгiн асыра пайдаланған өкiл де дәл осындай жағдайда болады.

9-бап

      Вексель берушi акцепт үшiн де, төлем үшiн де жауап бередi.

      Оның өзiне акцепт үшiн жауапкершiлiк алмауына болады; оның төлем үшiн жауапкершiлiктi алмауының әрбiр жағдайы жазылмаған деп саналады.

2-тарау. Индоссамент туралы

10-бап

      Әрбiр аударым векселi, тiптi ол бұйрық туралы нұсқаусыз берiлсе де, индоссамент арқылы берiлуi мүмкiн.

      Егер вексель берушi аударым векселiнде "бұйрыққа емес" деген сөздi немесе қандай да бiр соған тең мағынадағы сөздi жазатын болса, құжаттың нысаны ғана сақталып және жай цессия нәтижелерiмен берiлуi мүмкiн.

      Төлемшi вексельдi акцептегенiне немесе акцептемегенiне де қарамастан, тiптi соның пайдасына немесе вексель берушiнiң пайдасына не вексель бойынша мiндеттi қандай да бiр басқа тұлғаның пайдасына индоссамент жасалуы мүмкiн. Бұл тұлғалар өз кезегiнде вексельдi индоссация жасай алады.

11-бап

      Индоссамент жай және ешқандай шарт қойылмаған болуға тиiс. Оны шектейтiн шарттың кез-келгенi жазылмаған деп есептеледi.

      Iшiнара индоссамент жарамсыз болады.

      Индоссамент көрсетушiге бланктiк индоссамент күшiнде болады.

12-бап

      Индоссамент аударым векселiне немесе соған қосымша параққа (аллонжға) жазылуға тиiс. Оған индоссант қол қоюға тиiс.

      Индоссамент өз пайдасына индоссамент жазылған тұлғаның нұсқауы көрсетiлмеуi мүмкiн немесе онда бiр индоссанттың ғана қойған қолы болуы тиiс (бланктiк индоссамент). Бұл соңғы жағдайда индоссамент өз күшiнде болуы үшiн ол аударым векселiнiң сырт жағына немесе аллонжға жазылуға тиiс. <*>

      Ескерту. 12-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2003.07.09. N 482 Заңымен.

13-бап

      Индоссаментке аударым векселiнен туындайтын барлық құқық берiледi. Егер индоссамент бланктiк индоссамент болса, вексель ұстаушы:

      1) бланктi не өзiнiң атынан немесе басқа бiр тұлғаның атынан толтыра алады;

      2) өз кезегiнде вексельдi бланк арқылы немесе қандай да басқа бiр тұлғаның атына индоссациялай алады;

      3) вексельдi бланк толтырмастан және индоссамент жасамастан үшiншi тұлғаға бере алады.

14-бап

      Егер қандай да бiр керi шарт қойылмаса, индоссант акцепт үшiн және төлем үшiн жауап бередi.

      Ол бұдан кейiнгi индоссаментке тыйым салуы мүмкiн: мұндай жағдайда ол бұдан кейiн пайдасына вексель индоссацияланған тұлғалардың алдында жауап бермейдi.

15-бап

      Аударым векселi кiмнiң қолында болса, тiптi соңғы индоссамент бланктi индоссамент болғанның өзiнде, егер ол өз құқығын индоссаменттердiң үздiксiз қатарына негiздей алса, сол тұлға заңды вексель ұстаушы деп қарастырылады. Бұл орайда сызылып тасталған индоссаменттер жазылмаған болып есептеледi. Бланктiк индоссаменттен кейiн басқа индоссамент болған кезде, соңғысына қол қойған тұлға бланктiк индоссамент бойынша вексельдi сатып алған деп есептеледi.

      Егер кiмде-кiм әлде нендей бiр кездейсоқ жағдайларда вексель иелiгiнен айрылса, қолында векселi бар, өз құқығын бұдан бұрынғы азатжолда көрсетiлген тәртiппен негiздейтiн тұлға вексельдi дұрыс алмаған немесе оны сатып алғанда өрескел абайсыздық жасаған жағдайда ғана оны қайтаруға мiндеттi.

16-бап

      Аударым векселi бойынша талап қойылған тұлғалар, егер вексель ұстаушы вексель сатып алғанда борышкерге саналы түрде зиян келтiрмеген болса, вексель берушiге немесе алдыңғы вексель ұстаушыларға жеке қатынастарына негiзделген қарсылықты вексель ұстаушыға қарсы қоя алмайды.

17-бап

      Егер индоссаменттiң "валюта алуға", "инкассоға", "сенiм бiлдiрiлген ретiнде" деген ескертпесi немесе жай тапсырманы бiлдiретiн қандай да бiр өзге ескертпесi болса, вексель ұстаушы аударым векселiнен туындайтын барлық құқықтарды жүзеге асыра алады, бiрақ оны ол қайта тапсыру тәртiбiмен ғана индоссациялай алады.

      Мұндай жағдайда мiндеттi тұлғалар вексель ұстаушыға қарсы тек индоссантқа ғана қарсы қоятындай наразылық мәлiмдей алады.

      Индоссаментке берiлген тапсырма қайта кепiлдiк берушiнiң қайтыс болуы немесе оның iс-әрекетке қабiлетсiздiгiне ұшырауы салдарынан тоқтатылмайды.

18-бап

      Егер индоссаментте "қамтамасыз етiлуге тиiс валюта", "кепiлдiкке берiлетiн валюта" ескертiлсе немесе өзге де кез-келген кепiл түрiндегi ескертпе болса, вексель ұстаушы аударым векселiнен туындайтын барлық құқықтарды жүзеге асыра алады, бiрақ олар қойған индоссаменттiң қайта кепiлдiк берушi индоссамент ретiнде ғана күшi болады.

      Егер тек вексель ұстаушы вексель алғанда борышкерге саналы түрде зиян келтiрмеген болса, мiндеттi тұлғалар индоссантқа өздерiнiң жеке қатынастарына негiзделген қарсылықтарын ұстаушыға қарсы мәлiмдей алмайды.

19-бап

      Төлем мерзiмiнен кейiн жасалған индоссаменттiң нәтижесi алдыңғы жасалған индоссаменттегi сияқты болады. Алайда төлем төлемеу наразалығынан кейiн немесе наразылық бiлдiру үшiн белгiленген мерзiм өткеннен кейiн жасалған индоссамент тек қана дағдылы цессия салдарына ие болады.

      Керiсiнше дәлелденбейтiн болғандықтан күнi көрсетiлмеген индоссамент наразылық бiлдiру үшiн белгiленген мерзiм өткенге дейiн жасалған деп есептеледi.

3-тарау. Акцепт туралы

20-бап

      Төлем мерзiмi басталғанға дейiн қолында векселi бар вексель ұстаушы немесе тiптi жай адам төлем төлеушiге өзiнiң тұрғылықты жерiнде акцептеу үшiн аударым векселiн көрсетуiне болады.

21-бап

      Вексель берушi қандай да болсын аударым векселiнде мерзiмi белгiленген немесе белгiленбеген вексельдiң акцептке табыс етiлуге тиiстiлiгiн шарт етiп қоя алады.

      Егер үшiншi бiреуде төленуге тиiс болатын аударым векселi туралы, немесе төлем төлеушiнiң тұратын жерiнен басқа жерде төленуге тиiс вексель туралы, немесе ұсыну бойынша белгiлi бiр уақыттан кейiн төленетiн вексель туралы сөз болып отырмаса, ол вексельде оны акцептке ұсынуға тыйым сала алады.

      Ол акцептке белгiленген мерзiмнен бұрын орын алуға болмайтынын да шарт етiп қоя алады.

      Егер вексель берушi вексельдi ғана акцептеуге болмайды деп жарияламаған болса, әрбiр индоссант вексель мерзiмiн белгiлеп немесе оны белгiлемей вексельдi акцептке ұсынуға тиiс екенiн шарт етiп қоя алады.

22-бап

      Ұсынудан кейiн белгiлi бiр уақытта төленуге тиiстi аударым вексельдерi берiлген күнiнен бастап бiр жыл iшiнде акцептке табыс етiлуге тиiс.

      Вексель берушi бұл соңғы мерзiмдi қысқартуы немесе неғұрлым ұзағырақ мерзiмдi белгiлеуi мүмкiн.

      Индоссанттардың бұл мерзiмдi қысқартуы мүмкiн.

23-бап

      Төлем төлеушi бiрiншi ұсынудан кейiн вексельдi келесi күнi өзiне қайталап ұсынуды талап ете алады.

      Мүдделi адамдар, наразылықта айтылған талап орындалмаған жағдайда ғана ол талаптың орындалмағанына сiлтеме жасай алады.

      Вексель ұстаушы акцептке ұсынылған вексельдi төлем төлеушiге беруге мiндеттi емес.

24-бап

      Аударым векселiнде акцепт белгiленедi. Ол "акцептелген" деген сөзбен немесе басқа бiр сондай мағынадағы сөзбен бiлдiрiледi; оған төлем төлеушi қол қояды. Вексельдiң бет жағына төлем төлеушiнiң қойған жай қолы акцепт күшiн алады.

      Егер вексель ұсынудан кейiн белгiлi бiр уақытта төленуге тиiс болса немесе ерекше жағдайға байланысты белгiлi бiр мерзiмде акцептке ұсынылуға тиiс болса, акцептке оның берiлген күнi қойылуға тиiс, бұл орайда вексель ұстаушы оның ұсынылатын күнмен көрсетiлуiн талап етпеуi керек. Күнi көрсетiлмеген жағдайда вексель ұстаушы индоссанттарға қарсы және вексель берушiге қарсы өзiнiң регресс құқығын сақтап қалу үшiн бұл олқылықты мезгiлiнде наразылық жасаумен куәландыруға тиiс.

25-бап

      Акцепт жай және ешқандай шарт қойылмаған болуға тиiс, алайда төлем төлеушi оны соманың бiр бөлiгiмен шектей алады.

      Акцептпен аударым векселiнiң мазмұнына жасалған қандай да болмасын өзге өзгерiс акцепт жасамаудан бас тартумен бара-бар болады. Алайда акцептант өз акцептiнiң мазмұнына сәйкес жауап бередi.

26-бап

      Егер вексель берушi аударым векселiнде төлем төлеушiнiң тұрғылықты жерiнен өзге төлем жасайтын жердi көрсетсе, бұл орайда төлем жасалуға тиiс үшiншi тұлғаны көрсетпеген болса, төлем төлеушi мұндай тұлғаны акцепт жасалған кезде көрсете алады. Мұндай нұсқау болмаған жағдайда, акцептант төлемдi төлем төленетiн жерде өзi жасауға мiндеттендi деп ұйғарылады.

      Егер вексель төлем төлеушiнiң тұрғылықты жерiнде төленуге жататын болса, соңғысы акцепте сол жердегi төлем жасалуы тиiс болатын қандай да бiр мекен-жайды көрсете алады.

27-бап

      Төлем төлеушi акцепт арқылы аударым векселiн мерзiмiнде төлеуге өзiне мiндеттеме қабылдайды.

      Төлем жасалмаған жағдайда, вексель ұстаушы тiптi өзi вексель берушi болса да, акцептантқа қарсы 47 және 48-баптарға сәйкес талап қоюға мүмкiн болатынның бәрiне қатысты, аударым векселiне негiзделген тiкелей талап қояды.

28-бап

      Егер аударым векселiне акцептi туралы жазба жасаған төлем төлеушi оны вексель қайтарылғанға дейiн сызып тастаған болса, акцепт жасаудан бас тартылды деп есептеледi. Өзгеше дәлелденбейтiн болғандықтан, сызып тастау құжатты қайтарып бергенге дейiн жасалған деп есептеледi.

      Алайда, егер төлем төлеушi өзiнiң акцептi туралы вексель ұстаушыға немесе қол қойғандардың әлде бiреуiне жазбаша хабарласа, онда өз акцептiнiң шарттарына сәйкес олардың алдында мiндеттi болып табылады.

4-тарау. Аваль туралы

29-бап

      Аударым вексель бойынша төлем толығымен немесе вексель сомасының бiр бөлiгiнде аваль арқылы қамтамасыз етiлуi мүмкiн.

      Бұл қамтамасыз етудi үшiншi тұлға немесе вексельге қол қойған тұлғалардың бiрi бередi.

30-бап

      Аваль аударым векселiнде немесе қосымша парақта берiледi. Аваль берiлген жерi көрсетiле отырып жеке актiмен берiлуi мүмкiн.

      Ол "аваль үшiн есептелсiн" деген сөздермен немесе соған бара-бар өзге де кез келген тұжырым сөздермен бiлдiрiледi; оған авальды кiм берсе, сол қол қояды.

      Аваль үшiн, егер тек бұған төлем төлеушi немесе вексель берушi қол қоймаған болса, аударым векселiнiң бет жағына авальшы қойған қолдың өзi жеткiлiктi.

      Авальда, ол кiмнiң есебiнен берiлiп отырғаны көрсетiлуi тиiс. Мұндай нұсқау болмаған жағдайда, ол вексель берушiнiң атынан берiлген деп есептеледi.

31-бап

      Авальшы өзi кiмнiң атынан аваль берсе, сонымен бiрдей жауапты болады.

      Оның мiндеттемесi тiптi егер ол кепiлдiк берген мiндеттеме нысан кемшiлiгiнен өзге қандай да болмасын негiз бойынша жарамсыз болып шыққан жағдайда да жарамды.

      Аударым векселiне төлем жасай отырып, авальшы кiм үшiн өзi кепiлдiк берсе, соған қарсы және аударым векселiне байланысты осы соңғысының алдында мiндеттi болғандарға қарсы аударым векселiнен туындайтын құқықтарға ие болады.

5-тарау. Төлем мерзiмi туралы

32-бап

      Аударым векселi:

      ұсынуы бойынша;

      ұсынылғаннан кейiн белгiлi бiр уақытта;

      жасалғаннан кейiн белгiлi бiр уақытта;

      белгiлi бiр күнде төленуге тиiстi болып берiлуi мүмкiн.

      Мерзiмнiң өзгедей белгiленуiн не төлемнiң дәйектi мерзiмдерiн қамтитын аударым вексельдерi жарамсыз болады.

33-бап

      Мерзiмi ұсынылуы бойынша болатын аударым векселi ол ұсынылған кезде төленедi. Ол жасалған күннен бастап бiр жыл iшiнде төлем жасауға ұсынылуға тиiс. Вексель берушi бұл мерзiмдi қысқартуы немесе неғұрлым ұзартылған мерзiмге белгiлеуi мүмкiн. Бұл мерзiмдердi индоссанттар қысқарта алады.

      Вексель берушi мерзiмi ұсынылуы бойынша берiлген аударым векселiн белгiленген мерзiмiнен бұрын төлемге ұсынылмайтынын белгiлей алады. Мұндай жағдайда ұсынылу мерзiмi сол белгiленген мерзiмнен бастап есептеледi.

34-бап

      Аударым векселi бойынша ұсынудан кейiн белгiлi бiр уақытта жасалған төлем мерзiмi не акцепт жасалған күнмен, не наразылық бiлдiрiлген күнмен анықталады.

      Наразылық болмаған жағдайда күнi көрсетiлмеген акцепт акцептантқа қатысты акцептке ұсынылуы үшiн көзделген мерзiмнiң соңғы күнi жасалған деп есептеледi.

35-бап

      Жасалғаннан немесе ұсынылуынан бастап бiр немесе бiрнеше ай мерзiмге берiлген аударым векселi бойынша төлем мерзiмi төлем жасалатын айдың тиiстi күнi басталады. Бұл айда тиiстi күнi болмаған жағдайда, төлем мерзiмi сол айдың соңғы күнi басталады.

      Егер аударым векселi жасалғанынан немесе ұсынылғанынан бастап бiр жарым айға немесе бiрнеше ай жарым мерзiмге берiлген болса, онда ең алдымен тұтас айлар есептелiнуi тиiс.

      Егер төлем мерзiмi айдың басына, ортасына (қаңтардың ортасы, ақпанның ортасы және т.б.) немесе айдың соңына белгiленген болса, мұны айдың бiрi, он бесi немесе соңғы күнi деп түсiну керек.

      "Сегiз күн" немесе "он бес күн" деген сөздер бiр немесе екi аптаны емес, толық сегiз немесе он бес күндiк мерзiмдi бiлдiредi.

      "Жарты ай" деген сөз он бес күндiк мерзiмдi бiлдiредi.

36-бап

      Егер аударым векселi берiлген жерден өзге күнтiзбе қабылданған әлдебiр жерде белгiлi бiр күнi төленуге тиiс болса, онда төлем мерзiмi төлем төленетiн жердiң күнтiзбесi бойынша тағайындалған деп есептеледi.

      Егер жасалғаннан кейiн белгiлi бiр уақытқа қойылған мерзiмдегi аударым векселi бойынша берiлген жерi мен төлем төленетiн жерiнде түрлiше күнтiзбелер қолданылатын болса, онда берiлген күнiне сәйкес келетiн төлем төленетiн жердiң күнтiзбесi бойынша тиiстi күн белгiленедi және осыған байланысты төлем мерзiмi анықталады.

      Аударым вексельдерiнiң ұсынылу мерзiмдерi бұдан бұрынғы азатжолдағы ережелерге сәйкес есептеледi.

      Аударым векселiнде егер қандай да болмасын жасалған ескерту немесе тiптi жай ғана құжаттың мазмұнында өзге бiр ережелердi қабылдау ниетi бiлдiрiлсе, бұл ережелердi қолдануға болмайды.

6-тарау. Төлем туралы

37-бап

      Белгiлi бiр күнге арналған мерзiммен аударым векселiн ұстаушы жасалғаннан немесе ұсынылғаннан кейiнгi белгiлi бiр уақыт iшiнде аударым векселiн ол төленуге тиiстi күнi, не келесi екi жұмыс күнiнiң бiрiнде ұсынуға тиiс.

      Ескерту. 37-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2003.07.09. N 482 Заңымен.

38-бап

      Аударым векселiн төлеген кезде төлем төлеушi вексель ұстаушыдан төлемдi қабылдағаны туралы оған қолхат табысталуын талап ете алады.

      Вексель ұстаушы iшiнара төлем қабылдаудан бас тарта алмайды.

      Төлем iшiнара төленген жағдайда төлем төлеушi мұндай төлем туралы вексельге белгi қойылып отыруын және ол туралы қолхат беруiн талап ете алады.

39-бап

      Вексель ұстаушыны аударым векселi бойынша төлемдi мерзiмiнен бұрын қабылдауға мәжбүр етуге болмайды.

      Төлемдi мерзiмiнен бұрын жасаған төлем төлеушi оған өз бетiнше тәуекел етедi.

      Төлемдi мерзiмiнде төлеген адам, егер тек қана оның тарапынан алдау немесе өрескел абайсыздық болмаса, мiндеттемелерден босатылады. Ол индоссанттардың қойған қолдарын емес, индоссаменттердiң кезектi қатарының дұрыстығын тексерiп отыруға мiндеттi.

40-бап

      Егер аударым векселi төлем төленетiн жерде жүрмейтiн валютамен жазылып берiлсе, онда оның сомасын төлем мерзiмi басталған күнгi бағам бойынша жергiлiктi валютамен төлеуге болады. Егер борышкер төлем жасау мерзiмiн өткiзiп алса, онда вексель ұстаушы өз қалауы бойынша аударым векселiнiң сомасы жергiлiктi валютаның бағамымен не төлем мерзiмi басталған күнгi, не төлем төленетiн күнгi бағаммен төленуiн талап ете алады.

      Шетел валютасының бағамы төлем төленетiн жерде қолданылып жүрген қалыптасқан жағдайларға сәйкес белгiленедi. Алайда вексель берушi төленуге тиiстi сома вексельде көрсетiлген бағам бойынша есептелетiнiн ескерте алады.

      Егер аударым векселiнiң сомасы оны берген елдiң және төлем төленетiн елдiң бiрдей атаудағы, бiрақ түрлi бағамдағы валютасымен көрсетiлсе, төлем төленетiн жердiң валютасы көзделгенiн аңғартады.

41-бап

      Аударым векселiн 37-баптағы көрсетiлген төлем мерзiмiне ұсынбаған жағдайда, әрбiр борышкер вексель ұстаушының есебiнен тәуекелге барып, вексель сомасын заңмен арнайы уәкiлеттiк берiлген тұлғаның депозитiне салуға құқығы бар.

7-тарау. Акцепт емес немесе төлем жасалмаған жағдайда талап
ету

42-бап

      Вексель ұстаушы индоссантқа, вексель берушiге және басқа мiндеттi тұлғаларға қарсы өзiнiң регресс құқықтарын:

      төлем мерзiмi басталғанда;

      төлем жасалмаған болса;

      төлем мерзiмi басталмай-ақ:

      1) егер акцептен толық немесе iшiнара бас тартылса;

      2) төлем төлеушi, оның вексельдi акцептегенiне немесе акцептемегенiне қарамастан банкрот деп танылған жағдайда, жағдаяты сот арқылы анықталмаса да ол төлем төлеудi тоқтатқан жағдайда немесе оның мүлкiнен өндiрiп алуды өтiну нәтижесiз болған жағдайда;

      3) вексель берушi акцептке жатпайтын вексель бойынша банкрот деп танылған жағдайда жүзеге асыра алады.

      Төлем төлеушiнiң төлемдi тоқтату фактiсiн сот арқылы анықтау тәртiбi, сондай-ақ мүлiктi өндiрiп алуға өтiнiш жасау тәртiбi осы Заңның 94-бабында белгiленген.

      Вексель бойынша акцепт пен төлем үшiн жауап беретiн тұлғаларға керi талапты вексель бойынша төлем мерзiмiнен кешiктiрмей қоюға болады (осы баптың 2 және 3-тармақтары үшiн).

43-бап

      Акцептен немесе төлемнен бас тарту - бас тарту фактiсiн куәландыратын актiмен расталуға тиiс (акцепт емес немесе төлем төлемеу наразылығы).

      Вексель берушi аударым векселiнiң өз мәтiнiнде ресми акт арқылы наразылық жасауды талап еткен жағдайларды қоспағанда, наразылық вексельдiң өзiнде жасалып және төлем төлеушi қол қойған өтiнiшпен алмастырылуы мүмкiн. Мұндай өтiнiш наразылық бiлдiру үшiн белгiленген мерзiмде жасалуға және Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарына сәйкес тiзiлiмдемеге енгiзуге тиiс. Бұл орайда күнi белгiленбеген индоссамент наразылық бiлдiрiлгенге дейiн қойылған деп есептеледi.

      Акцептемеуге наразылық акцептке ұсыну үшiн белгiленген мерзiмде жасалуға тиiс. Егер 23-баптың бiрiншi азатжолында көзделген жағдайда, бiрiншi рет ұсыну мерзiмнiң соңғы күнi орын алса, онда наразылық бiлдiру келесi күнi жасалуы да мүмкiн.

      Төлем төлемеу наразылығы аударым векселi төленетiн күнi не келесi екi жұмыс күнiнiң бiрiнде жасалуға тиiс.

      Акцептемеу наразылығы төлемге ұсынудан және төлем төлемеу наразылығынан босатады.

      Төлем төлеушi вексельдi акцептегенiне немесе акцептемегенiне қарамастан төлемдi тоқтатқан жағдайда немесе вексель ұстаушы төлем төлеушiнiң мүлкiнен өндiрiп алуға жасаған әрекетi нәтижесiз болған жағдайда, төлем төлеушiге төлеу үшiн вексельдi ұсынғаннан кейiн және наразылық бiлдiрiлгеннен кейiн ғана вексель ұстаушы өзiне берiлген құқықтарын жүзеге асыра алады.

      Төлем төлеушi вексельдi акцептегенiне, немесе акцептемегенiне қарамастан, банкрот деп танылған жағдайда, сондай-ақ акцептеуге жатпайтын вексель бойынша вексель берушi банкрот деп танылған жағдайда, вексель ұстаушының өзiне берiлген құқықтарын жүзеге асыру үшiн сот органдарының оны банкрот деп тану туралы ұйғарымын ұсынуының өзi жеткiлiктi болады.

44-бап

      Вексель ұстаушы өзiнiң индоссанты мен вексель берушiсiн акцептелмегенi немесе төлем төленбегенi туралы наразылық бiлдiрiлген күннен кейiнгi төрт жұмыс күнi iшiнде немесе "шығынсыз айналым" деген ескерту болған жағдайда, ұсынудан кейiнгi күнi хабардар етуi тиiс. Әрбiр индоссант хабарлама алғаннан кейiнгi екi жұмыс күнi iшiнде өздерi алған хабарламасымен қатар алдыңғы хабарламаны жолдаушылардың атаулары мен мекен-жайларын, өзiнiң индоссантына және одан әрi вексель берушiге дейiн жеткенше хабарлауға тиiс. Жоғарыда аталған мерзiмдер алдыңғы хабарлама алынған сәттен бастап саналады.

      Егер аударым векселiне өзiнiң қолын қойған әлдекiмге алдыңғы азатжолға сәйкес хабарлама жiберiлетiн болса, онда дәл сондай хабарлама сол мерзiмде ол үшiн аваль берген адамға жiберiлуi тиiс.

      Егер индоссанттардың бiреуi өзiнiң мекен-жайын көрсетпеген жағдайда немесе анықтап жазбаған жағдайда, оның алдындағы индоссантқа хабарлама жiберiлгеннiң өзi жеткiлiктi болады.

      Хабарламаны жiберушi адам оны қандай түрде болса да, тiптi аударым векселiнiң өзiн қайтару жолымен де жасай алады.

      Ол хабарламаны белгiленген мерзiмiнде жолдағанын дәлелдеуi тиiс. Егер мазмұнында хабарлама жазылған хат почта арқылы аталған мерзiмде жөнелтiлген болса, мерзiм сақталған деп есептеледi.

      Жоғарыда аталған мерзiмде хабарламаны кiмде-кiм жiбермесе, ол өз құқығын жоғалтпайды; ол өзiнiң ұқыпсыздығынан келуi мүмкiн зиян үшiн жауап бередi, алайда өтелетiн зиянның мөлшерiн аударым векселiнiң сомасынан арттыруға болмайды.

      Акцептемеу немесе төлем төлемеу туралы наразылық бiлдiрiлген жағдайда, нотариус вексельдегi бар не наразылық жасалуын талап еткен адамдардан алынған мекен-жайларға сәйкес оларға жазбаша хабарлама жiбере отырып, вексель бойынша барлық мiндеттi тұлғаларды бұл туралы ескертуге мiндеттi. Мұндай хабарламаның шығындары наразылық жөнiндегi шығындарға қосылады.

45-бап

      Вексель берушi, индоссант немесе авальшы құжатқа енгiзiлген және "шығынсыз айналым", "наразылықсыз" деген ескертуiне немесе соған бара-бар өзге де кез келген ескертулерге қол қойылуы арқылы вексель ұстаушыны акцептемеу немесе төлем төлемеу наразылығы регресiн жасау құқықтарын жүзеге асырудан босата алады.

      Бұл ескерту вексель ұстаушыны аударым векселiн мерзiмiнде ұсынудан да, мезгiлiнде хабарлама жiберуден де босатпайды. Келiсiлген мерзiмдi сақтамау вексель ұстаушымен дауласқанда бұл жағдаятқа сiлтеме жасайтындарға дәлел болады.

      Егер ескертудi вексель берушi енгiзген болса, онда вексельге қол қойған барлық тұлғаларға оның күшi болады; егер оны индоссант немесе авальшы енгiзген болса, онда оның күшi оның өзiне ғана қолданылады.

      Егер вексель берушiнiң енгiзген ескертпесiне қарамай, вексель ұстаушы наразылық бiлдiрсе, онда наразылық бойынша шығындарды оның өзi көретiн болады. Егер ескертпенi индоссант немесе авальшы жасаған болса, онда наразылық шығындары, егер ол жасалса өздерiнiң қолын қойған барлық тұлғалардан талап етiлуi мүмкiн.

46-бап

      Барлық аударым векселiн берушiлер, акцептегендер, индоссант ұсынушылар немесе оған аваль қойғандар вексель ұстаушының алдында бiрдей мiндеттi болып табылады.

      Вексель ұстаушы барлық осындай тұлғаларға талап қоюға, олардың қабылдаған мiндеттерiн сақтау ретiн бұзуға мәжбүр болмағанмен, әрқайсысына жеке-жеке және барлығына бiрге талап қоюға құқылы.

      Аударым векселiне қол қойған адамдардың әрқайсысы оны төлегеннен кейiн осындай құқықтарға ие бола алады.

      Мiндеттi адамдардың бiрiне талап қою, тiптi олар алғашқы жауапкерден кейiн мiндеттенсе де, басқаларға да талап қоюға кедергi бола алмайды.

47-бап

      Вексель ұстаушы өзi талап қоятындардан мыналарды талап ете алады:

      1) егер шарт қойылмаса, акцептелмеген немесе төлем төленбеген аударым векселiнiң сомасын процентiмен;

      2) вексель төленуге тиiстi күнгi Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің базалық мөлшерлемесінің мөлшерiнде вексель сомасынан өсiм;

      3) наразылық бiлдiру жөнiндегi шығындар, хабарлама жолдау жөнiндегi шығындар, сондай-ақ басқа да шығындар.

      Бұдан басқа, талап қоюшы вексель ұстаушы талап қою сомасына вексель сомасынан алынатын 0,01 % мөлшерiнде комиссия жинағын қосуы мүмкiн.

      Егер талап қою төлем мерзiмi басталғанға дейiн ұсынылса, онда вексель сомасынан есептiк процент ұсталады. Бұл есептiк процент вексель ұстаушының тұратын жерiнде талап қойылған күнгi қолданымдағы ресми есептеу ставкасына (банк ставкасына) сәйкес есептеледi.

      Ескерту. 47-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 02.01.2021 № 399-VI (01.01.2021 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

48-бап

      Аударым векселiн төлеген адам, өзiнiң алдында мiндеттi адамдардан:

      1) олардың төлеген барлық сомасын;

      2) талапкер вексельдi төлеген күнi Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің базалық мөлшерлемесінің мөлшерiнде есептелгенде көрсетiлген сомадан проценттердi;

      3) олардың шеккен шығындарын талап ете алады.

      Вексельдi төлеген және вексель бойынша мiндеттi адамдарға талап қойған тұлға талап қою сомасына 0,05 % мөлшерiнде комиссия жинағын қоса алады.

      Ескерту. 48-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 02.01.2021 № 399-VI (01.01.2021 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

49-бап

      Талап қойылатын немесе талап қойылуы мүмкiн әрбiр мiндеттi тұлға аударым векселiн төлеуге қарсы наразылығымен және төлем төлегенi жөнiндегi қолхатымен бiрге өзiне табыс етiлуiн талап ете алады.

      Аударым векселiн төлеген әрбiр индоссант өзiнiң индоссаментiн және өзiнен кейiнгi индоссанттарды да сызып тастай алады.

50-бап

      Iшiнара акцептегеннен кейiн регресi жүзеге асырылған жағдайда, вексельге акцептелмеген соманы төлеушi сол төлем жөнiнде вексельде белгi қойылуын және өзiне сол туралы қолхат берiлуiн талап ете алады. Вексель ұстаушы мұның үстiне оған вексельдiң куәландырылған көшiрмесiн және келесi регрестi жүзеге асыра алуы үшiн наразылық актiсiн беруге мiндеттi.

51-бап

      Талап қою құқығы бар әрбiр тұлға, басқаша ескертiлмегендiктен, өз алдында жауапты адамдардың бiрiне ұсынылуы бойынша берiлген жаңа вексель (керi тратта) арқылы сол тұлғаның тұратын жерi бойынша төлете отырып, төлем ала алады.

      Керi траттаға 47 және 48-баптарда көрсетiлген сомадан басқа керi тратта бойынша куртаж да кiредi. <*>

      Егер керi траттаны вексель ұстаушы берген болса, онда оның сомасы ұсынылуы бойынша мерзiмдегi аударма вексельдерi үшiн қойылған бағам бойынша белгiленедi, ол алғашқы вексель бойынша төлем төленетiн жердегi жауапты адамның тұрған жерiнде берiледi. Егер керi траттаны индоссант берген болса, онда оның сомасы ұсынылуы бойынша мерзiмдегi аударым вексельдер үшiн қойылған бағам бойынша белгiленедi, ол керi тратта бойынша вексель берушiнiң тұратын жерiндегi кепiл болған адамның тұрған жерiнде берiледi.

      Ескерту. 51-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2003.07.09. N 482 Заңымен.

52-бап

      Ұсынылу мерзiмiнде немесе ұсынылғаннан кейiн белгiлi бiр уақытта төленетiн аударым векселiн ұсыну үшiн;

      акцептемеу немесе төлем төлемеу наразылығын жүзеге асыру үшiн;

      "шығынсыз айналым" деген ескертпесi болған жағдайда, төлемге ұсыну үшiн, белгiленген мерзiм өткен соң вексель ұстаушы индоссанттарға қарсы, вексель берушiге қарсы және, акцептантты қоспағанда, басқа мiндеттi тұлғаларға қарсы өзiнiң құқықтарын жоғалтады.

      Вексель берушiмен келiсiлген мерзiмде акцептке ұсынылмаған жағдайда, вексель ұстаушы төлем жасамаудың салдарынан, сондай-ақ егер вексель берушi акцепт үшiн жауапкершiлiктен өзiн босатуды көздегендiктен ғана қоятын шартының мазмұнынан туындамаса, акцептемегеннiң салдарынан өзiне тиiстi құқықтарынан айырылады.

      Егер индоссаментте ұсынылу мерзiмi келiсiлсе, оған тек индоссант қана сiлтеме жасай алады.

53-бап

      Егер аударым векселiн ұсынуға немесе белгiленген мерзiмде наразылық жасауға бой бермейтiн бөгет кедергi болған жағдайда (қайсы бiр мемлекеттiң заң өкiмдерi немесе жеңуге болмайтын басқа да күштер болған жағдайда) бұл мерзiмдер ұзартылады.

      Вексель ұстаушы өзiнiң индоссантын кедергi жасайтын күштер жайы туралы кiдiрiссiз хабарлауға және аударым векселiне немесе аллонжға осы хабарлама туралы, оның күнiн және өзiнiң қолын қоя отырып белгi салуға мiндеттi; басқаларына 44-баптың ережесi қолданылады.

      Кедергi жасайтын күштердiң әрекетi тоқтағаннан кейiн вексель ұстаушы вексельдi акцептеуге немесе төлем жасауға кiдiрiссiз ұсынуға, егер қажет болса, наразылық жасауға тиiс.

      Егер төлем жасалған мерзiмнен кейiн кедергi жасайтын күштердiң әрекетi отыз күннен аса уақыт жалғасатын болса, онда регрестi жүзеге асыру үшiн вексельдi ұсыну да, наразылық жасау да қажеттi болып табылмайды.

      Ұсынылу мерзiмi немесе ұсынылғаннан кейiнгi белгiлi бiр уақыт көрсетiлген аударым вексельдерi үшiн отыз күндiк мерзiм вексель ұстаушы кедергi жасайтын күштер жайында өзiнiң индоссантына хабарлаған күннен бастап өте бастайды; бұл хабарлау вексельдi ұсыну үшiн белгiленген мерзiм өткенге дейiн де жасалатын болады;

      ұсынылғаннан кейiнгi белгiлi бiр уақыттағы аударым вексельдерi үшiн отыз күн аударым векселiнде көрсетiлген ұсыну мерзiмiне ұзартылады.

      Вексель ұстаушыға немесе оны вексель ұсынуды немесе наразылық жасауды тапсырғандарына тiкелей қатысты жағдайлар кедергi жасайтын күш болып саналмайды.

8-тарау. Делдалдық туралы
1. Жалпы ережелер

54-бап

      Вексель берушi, индоссант немесе авальшы қажет болатын жағдайда акцепт немесе төлем үшiн қандай да бiр тұлғаны көрсете алады.

      Аударым векселiн регресс тәртiбiмен мiндеттi борышкерлердiң әлдебiрi үшiн делдал ретiнде әрекет етушi тұлға төменде белгiленген шарттарда қабылдауы және төлеуi мүмкiн.

      Акцептантты қоспағанда, үшiншi тұлға, тiптi төлемшi немесе аударым векселi бойынша мiндеттi қандай да бiр тұлға делдал болуы мүмкiн.

      Делдал өзiнiң кiм үшiн делдалдық жасайтыны жөнiнде екi жұмыс күнi iшiнде хабарлауға тиiс. Осы мерзiмдi сақтамаған жағдайда ол өзiнiң ұқыпсыздығынан келген зиян үшiн тиiстi жағдайларда жауап бередi, алайда шығын вексель сомасынан аспайтын мөлшерде өтелуге тиiс.

2. Делдалдық тәртiбiмен акцепт жасау

55-бап

      Вексель ұстаушының акцептелуге тиiс аударым векселiнде төлем мерзiмi басталғанға дейiн регреске құқығы туындайтын барлық жағдайларда делдалдық тәртiбiмен акцепт жасау орын алуы мүмкiн.

      Егер аударым векселiнде, қажетiне қарай, төлем орнында акцепт үшiн немесе төлем үшiн тұлға көрсетiлсе, онда вексель ұстаушы төлем мерзiмi басталғанға дейiн өзiнiң регрестiк құқығын осындай нұсқауды берушiге қарсы және осы нұсқау берiлгеннен кейiн қолдарын қойған адамдарға қарсы, бiрақ мұның бәрi ол аударма векселiн аталған тұлғаға ұсынған және соңғысы акцептен бас тартқан ретте бұл қарсылық наразылық бiлдiрумен куәландырылған жағдайда ғана жүзеге асыра алады.

      Делдалдықтың басқа жағдайларында вексель ұстаушы делдалдық тәртiбiмен акцепт жасауды қабылдамай тастауы мүмкiн. Алайда, егер ол акцепт жасауға жол берсе, акцепт кiмнiң есебiнен берiлсе, соған қарсы және одан кейiн қол қойған тұлғаларға қарсы төлем мерзiмi жеткенге дейiнгi регресс құқығын жоғалтады.

56-бап

      Делдалдық тәртiбiмен акцепт жасау аударым векселiнде белгiленедi; акцептке делдал қол қояды. Онда ол кiмнiң есебiнен жасалғандығы көрсетiледi; мұндай көрсету жоқ болса, акцепт вексель берушi үшiн жасалған деп есептеледi.

57-бап

      Делдалдық тәртiбiмен акцептант вексель ұстаушыға қатысты және өзi соның есебiне делдал ретiнде әрекет еткен тұлғадан кейiн осы тұлғамен бiрдей негiздерде жазбалар жазған индоссанттарға қатысты мiндеттенедi.

      Делдалдық тәртiбiмен акцепт жасалуына қарамастан, өз есебiнен акцепт жасалған тұлға, сондай-ақ ол үшiн жауапты тұлғалар вексель ұстаушыдан 47-бапта аталған соманы төлеуге қарсы вексельдiң, наразылық бiлдiрудiң және тиiстi жағдайда төлем төленгенi туралы қолхатпен бiрге шотты тапсыруды талап ете алады.

3. Делдалдық тәртiбiмен төлем төлеу

58-бап

      Делдалдық тәртiбiмен төлем төлеу төлем мерзiмi басталған кезде, не төлем мерзiмi басталғанға дейiн вексель ұстаушыда регреске құқық пайда болған барлық жағдайларда орын алуы мүмкiн.

      Төлем кiмге төлем жүргiзiлсе, соған төленуге тиiстi барлық соманы жабуы тиiс.

      Ол ең кем дегенде төлемсiздiкке наразылық жасау үшiн берiлген соңғы күннен кейiнгi келесi күнi жасалуы тиiс.

59-бап

      Егер аударым векселi төлем төлеу орнында өзiнiң тұрғылықты жерi бар делдалдармен акцептелсе, немесе, егер онда өзiнiң тұрғылықты жерi бар тұлғалар төлем үшiн қажет болар деп көрсетiлген жағдайда, вексель ұстаушы вексельдi осы тұлғалардың бәрiне ұсынуы және тиiстi жағдайларда наразылық жасау үшiн берiлген соңғы күннен кейiн ең кем дегенде келесi күнi төлемсiздiкке наразылық жасауы тиiс.

      Егер наразылық бұл мерзiмде жасалмаса, онда төлем үшiн керек болар деп көрсетiлген тұлға немесе өз есебiнен вексель акцептіленген тұлға сондай-ақ келесi индоссанттар мiндеттi болуларын тоқтатады.

60-бап

      Делдалдық тәртiбiмен төлем төлеуден бас тартқан вексель ұстаушы жауапкершiлiктен босатылғандарға қарсы регреске өз құқығын жоғалтады.

61-бап

      Делдалдық тәртiбiмен төлем төлеу аударым векселiнде қолхатпен, төлем жасалған тұлға көрсетiле отырып, куәландырылуға тиiс. Мұндай нұсқау жоқ болған жағдайда, төлем вексель берушi үшiн жасалған деп есептеледi.

      Аударым векселi мен наразылық бiлдiру, егер мұндай жасалса, делдалдық тәртiбiмен төлем жасаушыға табысталуы тиiс.

62-бап

      Делдалдық тәртiбiмен төлем жасаған тұлға өзi кiм үшiн төлесе, соған қарсы аударым векселi бойынша осы соңғының алдында мiндеттi болатындарға қарсы аударым векселiнен туындайтын құқыққа ие болады. Алайда ол аударым векселiн қайта индоссаттай алмайды.

      Аударым векселiне өз қолын қойған және өзi үшiн төлем жасалған тұлғадан кейiнгi тұрған индоссанттар жауапкершiлiктен босатылады.

      Делдалдық тәртiбiмен төлеу туралы бiрнеше ұсыныс бәсекеге түскен жағдайда қайсысы жауапкершiлiктен адам санын барынша көп босатса, соған артықшылық берiледi. Осы ереженi бұзып отырғандығын бiлетiн делдал жауапкершiлiктен босатылатындарға қатысты регреске өз құқығын жоғалтады.

9-тарау. Даналарының көптiгi туралы және көшiрмелер туралы
1. Даналарының көптiгi

63-бап

      Аударым векселi бiрнеше бара-бар даналармен берiлуi мүмкiн.

      Бұл даналар құжат мәтiнінiң өзiнде ретiмен келетiн нөмiрлермен жабдықталуға тиiс; олай болмаған жағдайда даналардың әрқайсысы жеке аударым векселi ретiнде қаралады.

      Егер вексельде оның жалғыз данамен берiлгендiгi көрсетiлмесе, онда вексель ұстаушы өз есебiнен оған бiрнеше дана берiлуiн талап ете алады. Бұл үшiн ол тiкелей өзiнiң индоссантына өтiнiш жасай алады, ол оған өз индоссантына және т.т. қатысты вексель берушiге дейiн жеткенше жәрдем көрсетуге мiндеттi. Индоссанттар индоссаменттердi жаңа даналарда көбейтуге мiндеттi.

64-бап

      Бiр-бiр данадан жасалған төлем бұл төлем тiптi басқа даналарды өтейдi деп көрсетiлмесе де, жауапкершiлiктен босатады. Алайда төлемшi өзi акцепт жасаған және оған қайтарылмаған дана бойынша жауап бере бередi.

      Түрлi тұлғаларға даналар берген индоссант, сондай-ақ келесi индоссанттар да қолдары қойылған және қайтарылмаған барлық даналар бойынша мiндеттi болады.

65-бап

      Акцепт үшiн даналардың бiреуiн жiберген тұлға қолында осы дана бар тұлғаның атауын басқа даналарда көрсетуi тиiс. Бұл соңғы тұлға оны басқа дананы заңды ұстаушыға табыс етуге мiндеттi.

      Егер ол мұны жасаудан бас тартатын болса, вексель ұстаушы оған наразылық бiлдiрiп:

      1) акцепт үшiн жiберiлген дана оның талап етуiне қарамастан, оған берiлмегенiн;

      2) акцептiң немесе төлемнiң басқа дана бойынша алынуы мүмкiн еместiгiн куәландырғаннан кейiн ғана талап қою құқығын жүзеге асыра алады.

2. Көшiрмелер

66-бап

      Аударым векселiн ұстаушының әрбiрiнiң одан көшiрме алуға құқығы бар.

      Көшiрме индоссаменттерiмен және онда бар барлық басқа белгiлермен бiрге түпнұсқамен дәлме-дәл жасалуға тиiс. Онда қай жерге дейiн түсiрiлгенi көрсетiлуге тиiс.

      Көшiрменiң де түпнұсқадағы сияқты тәртiппен және сондай ретпен индоссатталуы және авальдануы мүмкiн.

67-бап

      Көшiрмеде қолында түпнұсқа құжат бар тұлға көрсетiлуге тиiс. Ол тұлға аталған құжатты көшiрменiң заңды ұстаушысына табыс етуге мiндеттi.

      Егер ол мұны жасаудан бас тартса, вексель ұстаушы оның талап еткенiне қарамастан түпнұсқаның оған берiлмегенi наразылықпен куәландырылғаннан кейiн ғана индоссанттарға немесе авальшыларға қарсы регресс құқығын жүзеге асыра алады.

      Егер түпнұсқа құжатта көшiрмесi түсiрiлгенге дейiн жасалған соңғы индоссаменттен кейiн: "осы жерден бастап индоссаттау тек көшiрмеде ғана жарамды" деген ескертпе болса немесе қандай да бiр өзге де кез келген осыған тең келетiн тұжырым болса, онда осыдан кейiн түпнұсқаға қойылған индоссамент жарамсыз болып табылады.

10-тарау. Өзгерiстер туралы

68-бап

      Аударым векселiнiң мәтiнi өзгерген жағдайда, осы өзгерiстен кейiн қол қойған тұлғалар өзгерген мәтiннiң мазмұнына сәйкес жауап бередi; осы өзгерiске дейiн қол қойған тұлғалар бастапқы мәтiннiң мазмұнына сәйкес жауап бередi.

11-тарау. Мерзiмi өткенi туралы

69-бап

      Акцептантқа қарсы аударым векселiнен туындайтын талап-арыздар төлем мерзiмiнен үш жыл өткен соң өтеледi.

      Вексель ұстаушының индоссантқа қарсы және вексель берушiге қарсы талап-арыздары белгiленген мерзiмiнде жасалған наразылық бiлдiрген күннен бастап бiр жыл өткен соң немесе шығынсыз айналым туралы ескертiлген жағдайда төлем мерзiмi күнiнен бастап өтеледi.

      Индоссанттардың бiр-бiрiне және вексель берушiге талап-арыздары индоссант вексель төлеген күннен бастап немесе оған талап қойылған күннен бастап, алты ай өткен соң өтеледi.

      Талап ету құқығын жоғалтқан жағдайда немесе талап етудiң мерзiмi өтiп кеткенде өтеудi қамтамасыз етпеген вексель берушiге қарсы немесе жөнсiз байып кеткен вексель берушiге не индоссантқа қарсы, не өтеуi қамтамасыз етiлген немесе жөнсiз байып кеткен акцептантқа қарсы талап ету құқығы сақталады.

      Талап ету мерзiмiнiң өтуi Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарына сәйкес тоқтатылуы мүмкiн.

70-бап

      Мерзiмi өтiп кеткен үзiлiстiң тек мерзiмi өтуiн тоқтатуға iс-қимыл жасалған адамға ғана қатысты күшi болады.

12-тарау. Жалпы қаулылар

71-бап

      Белгiленген мерзiмi заң бойынша жұмыс iстелмейтiн күнге тап келген аударым векселi бойынша төлем тек келесi жұмыс күнiнде ғана талап етiлуi мүмкiн. Аударым векселiне, атап айтқанда, акцептке және наразылық бiлдiруге қатысты барлық басқа iс-әрекеттер бiрдей дәрежеде тек жұмыс күнi орындалуы мүмкiн.

      Егер бұл iс-әрекеттердiң қайсы бiрi соңғы күнi белгiленген заң бойынша жұмыс iстелмейтiн күн болып табылатын белгiлi бiр мерзiм iшiнде жасалса, онда мерзiм өткеннен кейiнгi ең таяу жұмыс күнiне дейiн мұндай мерзiм ұзартылады. Мерзiм iшiнде тап келетiн жұмыс iстелмейтiн күндер мерзiмнiң есебiне жатады.

      Жұмыс iстелмейтiн күндерге Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарына сәйкес жұмыс күнi емес деп танылған жұмыс күндерi жатады.

72-бап

      Заңмен немесе вексельде белгiленген мерзiмге сол мерзiмнiң басталған күнi қосылмайды.

73-бап

      Ешқандай жеңiлдiктi күндерге заң бойынша да, сот бойынша да жол берiлмейдi.

13-тарау. Жай вексель туралы

74-бап

      Жай вексель мыналардан тұрады:

      1) мәтiннiң өзiне енгiзiлген және осы құжат жасалған тiлдегi "вексель" атауы;

      2) белгiлi бiр ақша сомасын төлеуге ештеңемен шарттастырылмаған уәде;

      3) төлем мерзiмiнiң көрсетiлуi;

      4) төлем жасалуы тиiс орынның көрсетiлуi;

      5) кiмге немесе кiмнiң бұйрығымен төлем жасалуы тиiс тұлғаның атауы;

      6) вексельдiң жасалған күнi мен орнының көрсетiлуi;

      7) құжатты берушiнiң (вексель берушiнiң) қойған қолы.

75-бап

      Алдыңғы бапта көрсетiлгендердiң қандай болса да бiрi жоқ құжат, төмендегi абзацтарда белгiленген жағдайларды қоспағанда, жай вексельдiң күшiне ие бола алмайды.

      Төлем мерзiмi көрсетiлмеген жай вексель ұсыну бойынша төленуге тиiстi вексель ретiнде қарастырылады.

      Ерекше нұсқау болмаған жағдайда, құжат жасалған жер төлем төленетiн жер және сонымен бiрге вексель берушiнiң тұрғылықты жерi деп есептеледi.

      Жасалған жерi көрсетiлмеген жай вексель - вексель берушiнiң атауымен қатар көрсетiлген жерде қол қойылған деп қарастырылады.

76-бап

      Жай вексельге, бұл құжаттың табиғатына қайшы келмейтiндiктен, аударым векселiне қатысты және:

      индоссаментке (10-19-баптар);

      төлем мерзiмiне (32-36-баптар);

      төлемге (37-41-баптар);

      акцептемеген немесе төлем төлемеген жағдайда талап қоюға (42-49, 51-53-баптар);

      делдалдық тәртiбiмен төлем төлеуге (54, 58-62-баптар);

      көшiрмелерге (66, 67-баптар);

      өзгерiстерге (68-бап);

      мерзiмi өтуге (69, 70-баптар);

      жұмыс iстелмейтiн күндерге, мерзiмдердi есептеуге және жеңiлдiк берiлген күндерге тыйым салуға (71, 72, 73-баптар) қатысты қаулылар қолданылады.

      Жай вексельге сондай-ақ үшiншi тұлғада немесе төлеушiнiң тұрғылықты жерiнен өзге жерде төленуге жататын аударым векселiне (4 және 26-баптар), проценттер туралы шартқа (5-бап), төленуге тиiстi соманы жазудағы келiспеушiлiктерге (6-бап), 7-бапта көзделген шарттармен қол қоюдың қандайын болса да орналастырудың салдарына, өкiлетсiз iс-қимыл жасайтын немесе өз өкiлеттiгiн асыра пайдаланатын тұлғаның қойған қолының салдарына (8-бап) қатысты қаулылар қолданылады.

      Дәл осылай жай вексельге авальға қатысты қаулылар қолданылады (29-31-баптар); 30-баптың соңғы абзацында көзделген жағдайда, егер авальда оның кiм үшiн қойылғаны көрсетiлмесе, онда ол жай вексель бойынша вексель берушi үшiн қойылған деп есептеледi.

77-бап

      Жай вексель бойынша вексель берушi де, аударым векселi бойынша акцептант сияқты мiндеттi.

      Ұсынылғаннан кейiн белгiлi бiр уақыт мерзiмiндегi жай вексельдер 22-бапта көрсетiлген мерзiмде белгi қоюы үшiн вексель берушiге ұсынылуға тиiс. Ұсынылғаннан бастап есептелетiн мерзiм вексель берушi вексельге белгi қойған күннен басталады. Вексель берушiнiң күнi көрсетiлген белгiнi қоюдан бас тартуы наразылық бiлдiрумен куәландырылады (24-бап), ол күн ұсынылғаннан бастап есептелетiн мерзiмнiң басталуы болады.

II бөлiм.
Қазақстан Республикасындағы вексель айналысының тәртiбi
14-тарау. Жалпы ережелер

78-бап

      Қазақстан Республикасындағы вексель айналысы – Қазақстан Республикасының аумағында жай және аударым коммерциялық вексельдерiн шығаруға, вексельдер, оның iшiнде Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде шығарылғандары бойынша талап ету құқығын басқаға беруге, осындай вексельдер мен оларға байланысты операциялар жөнiндегi мiндеттемелерді орындауға, оларды есеп кеңселерiнiң есепке алуына, сондай-ақ Қазақстан Республикасы орталық және жергілікті атқарушы органдарының жай және аударым вексельдерiн шығаруына байланысты қалыптасатын қатынастар жиынтығы.

      Орталық атқарушы органдар Қазақстан Республикасы Үкiметiнің шешімі негізінде жай және аударым вексельдерiн шығарады.

      Ескерту. 78-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 № 121-V Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 02.07.2018 № 168-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

79-бап

      Қазақстан Республикасындағы вексель айналысы жөнiндегi қатынастар Женева вексель конвенцияларымен, сондай-ақ осы Заңнан, Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актiлерiнен, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң соларға сәйкес шығарылған нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұратын Қазақстан Республикасының заңнамасымен реттеледi.

      Ескерту. 79-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 № 121-V Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

80-бап

      Вексельдiк мiндеттеме вексель берушiнiң тиiстi дәрежеде ресiмделген вексельдi берген кезінен бастап пайда болады. Коммерциялық вексель сатып алу-сату, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету (қаржылық қызметтер көрсетудi қоспағанда) шарттары бойынша төлемдi кейiнге қалдыру үшiн берiледi.

      Егер вексель осы Заңның 19-баптарында белгiленген талаптарға сәйкес жасалса, вексельдiк мiндеттеменiң күшi болады.

      Ескерту. 80-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 № 121-V Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

81-бап

      Аллонж вексельмен бiрге бiрыңғай құжат болып саналады.

      Аллонжда аллонждың нақты бiр вексельге тиесiлiгiн даусыз анықтауға мүмкiндiк беретiн жазба болуға тиiс. Аллонж вексельге индоссамент вексельдiң өзiнде басталып, аллонжда аяқталатындай болып тiркелуi мүмкiн.

82-бап

      Вексель сомасын онда жазылған ақша сомасы құрайды. Вексель сомасына онда көрсетiлген проценттер, вексель бойынша операциялармен байланысты өсiм және басқа шығындар қосылмайды.

      Қазақстан Республикасының аумағында берілген вексель валютасы теңге болып табылады. Қазақстан Республикасының аумағында Қазақстан Республикасының резиденті Қазақстан Республикасының бейрезиденттерімен операциялар бойынша шығарған, шетел валютасындағы вексельдің айналысына жол беріледі.

      Ескерту. 82-бапқа өзгерістер енгізілді – ҚР 2003.07.09. N 482; 02.07.2018 № 168-VІ (01.07.2019 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

83-бап

      Банктер және банк операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымдар тиiстi лицензиясы болған кезде, вексельдермен операциялардың мынадай түрлерін жүзеге асыруға:

      вексельдердi инкассоға қабылдауға;

      төлем жасаушының вексельдердi төлеуi бойынша қызмет көрсетуге;

      домицильдендiрiлген вексельдердi төлеуге;

      делдалдық тәртiппен вексельдердiң акцептiн жасауға құқылы.

      Вексельдердi есепке алу жөнiндегi операцияларды есеп кеңселерi ғана жүзеге асырады.

      Банктер ақшалай нысанда орындауды көздейтiн банктiк кепiлдiктер беруге лицензиясы болғанда ғана вексельдердi авальдауға құқылы

      Ескерту. 83-бап жаңа редакцияда – ҚР 2003.07.09. N 482 Заңымен.

83-1-бап

      Вексельдер Қазақстан Республикасының аумағында жай қағазға және вексель қағазына шығарылуы мүмкiн.

      Қазақстан Республикасының аумағында шығарылатын немесе оның аумағына әкелiнетiн вексель қағаздарының қорғалу дәрежелерiне қойылатын талаптарды, сондай-ақ вексель қағазына қойылатын техникалық талаптарды Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi белгiлейдi.

      Вексельдi вексель қағазына шығарған жағдайда мұндай вексельдiң мәтiнi мемлекеттiк тiлде және орыс тiлiнде жазылуға тиiс. Басқа шет тiлдердi қосымша пайдалануға жол берiледi.

      Ескерту. 83-1-баппен толықтырылды – ҚР 2001.12.24. N 276; жаңа редакцияда – ҚР 2003.07.09. N 482; өзгерту енгізілді – ҚР 2005.07.08. N 69 Заңдарымен.

15-тарау. Вексельдiң төлем және несие беру құралы ретiнде атқаратын қызметтерi

84-бап

      Заңды және жеке тұлғалар Қазақстан Республикасының аумағында өзара есеп айырысуларда, мұның өзi тиiстi шартта көзделген және осы Заңға қайшы келмейтiн жағдайларда, жай және аударым векселiн пайдалануға құқылы.

      Есеп кеңселерi арқылы вексельдермен есеп айырысу Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi белгiлеген тәртiппен жүзеге асырылады.

      Инкассоға қабылданған вексельдердi байланыс мекемелерiнiң жiберу тәртiбi Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкiмен келiсiм бойынша шығарылған Қазақстан Республикасының уәкiлеттi органының нормативтiк құқықтық актiлерiмен және байланыс мекемесi мен есеп кеңсесiнiң арасындағы шартпен белгiленедi.

85-бап <*>

      Ескерту. 85-бап алынып тасталды – ҚР 2003.07.09. N 482 Заңымен.

86-бап

      Есеп кеңселерiнiң вексель ұсынушыға вексель сомасын төлей отырып төлем мерзiмi жеткенге дейiн индоссамент бойынша вексельдер қабылдауы вексельдердi есепке алу деп аталады. Есеп кеңсесi вексель сомасынан есеп кеңсесi өз бетiнше белгiлеген дисконт ұстап қалуға құқылы.

      Вексельдердi есепке алу тәртiбi, сондай-ақ банктер мен банк операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымдардың вексельдермен операцияларды жүзеге асыруы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң нормативтiк құқықтық актiлерiмен белгiленедi.

      Ескерту. 86-бапқа өзгерту енгізілді – ҚР 2003.07.09. N 482, 2005.07.08. N 69; 02.07.2018 № 168-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

87-бап <*>

      Ескерту. 87-бап алынып тасталды - Қазақстан Республикасының 2003.07.09. N 482 Заңымен.

88-бап

      Вексельде төлемшi ретiнде көрсетiлген тұлға мен вексель берушi төлемшiден қандай да бiр мiндеттеменiң орындалуын талап ету құқығына ие болатындай қатынастарды вексель берушiнiң белгiлеуi вексельдi жабу деп түсiнiледi. Бұл орайда мұндай мiндеттеменiң сомасы вексель бойынша төлем сомасынан төлем болмауға тиiс.

      Вексель ұстаушының вексель берушiден вексельдi жабуды талап етуге құқығы бар. Вексель берушi вексельдi жабуды төлем мерзiмiнде қамтамасыз етуге мiндеттi.

89-бап

      Аккредитив төлемiнiң, банк заемының қайтарылуын қамтамасыз ету Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi белгiлеген тәртiппен вексельдi кепiлге беру жолымен жүзеге асырылады. Вексельдi кепiлге беру индоссаменттi ресiмдеуге қойылатын талаптар сақтала отырып жүзеге асырылады.

      Қалған жағдайларда вексельдi кепiлге беруге жол берiлмейдi.

      Вексельдiң кепiлге берiлуi және мұндай мәмiлелердi тiркеу Қазақстан Республикасының аумағында тиiстi есеп кеңселерi арқылы жүргiзiледi.

      Ескерту. 89-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2003.07.09. N 482 Заңымен.

16-тарау. Қазақстан Республикасы резидент еместерiнiң
вексель айналысы. Шетел валютасындағы вексельдермен
жүргiзiлетiн операциялар

90-бап

      Қазақстан Республикасының аумағында Қазақстан Республикасының резидент еместерi берген вексель айналысы Қазақстан Республикасының вексель заңдарымен реттеледi.

      Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде Қазақстан Республикасының резидентi қабылдаған вексельдiк мiндеттеме Қазақстан Республикасының аумағында, Қазақстан Республикасының вексельдiк заңдарымен қойылған барлық талаптар сақталған жағдайда ғана жарамды болады.

91-бап

      Вексель валютасының бағамы төлемшiге қызмет көрсететiн не вексельдi есепке алған есеп кеңсесi белгiлеген осындай валюта бағамына сәйкес анықталады.

92-бап

      Римессаны Қазақстан Республикасының резидент емесiмен өзара есеп айырылысуларда валюталық операциялар жүргiзуге Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң лицензиясы бар есеп кеңсесi ғана пайдалана алады.

16-1-тарау. Елтаңбалық алым

      Ескерту. 16-1-тараумен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2001.12.24. N 276 Заңымен.
      Ескерту. 16-1-тарау алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2003.07.09. N 482 Заңымен.

17-тарау. Вексельдiк заңдарды бұзғаны үшiн жауапкершiлiк

93-бап

      Вексель бойынша акцепт бермеу немесе төлем жасамау туралы наразылықты нотариус өзiне вексель берiлген кезден бастап бiр жұмыс күнi iшiнде оған тиiстi жазба жасау және акцепт бермеу немесе төлем жасамау фактiсiн куәландыратын жазбаша акт жазу арқылы жасайды.

      Акцептiң күнi қойылмауына наразылық вексельге акцепт бермеуге наразылық жасау үшiн белгiленген тәртiппен және мерзiмде жасалуға тиіс.

      Ескерту. 93-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2003.07.09. N 482 Заңымен.

94-бап

      Вексель бойынша төлем жасаушының мүлкiн өндiрiп алу сот бұйрығы немесе сот шешiмi негiзiнде ғана жүргiзiледi.

      Вексель жарамсыз деп танылған жағдайларды қоспағанда, вексельдi беруге негiз болған шарттың ережелерiн сот қарауға құқылы емес.

      Осы Заңның 1 және 74-баптарында белгiленген талаптар бұзыла отырып вексель жасалған жағдайларда, вексель жарамсыз деп танылады. Жарамсыз вексельдерден туындайтын мiндеттемелер бойынша дау туған жағдайда осы баптың екiншi абзацында көрсетiлген шарт бойынша мiндеттемелердi бұзу туралы iс ретiнде қаралады.

      Ескерту. 94-бап өзгерту енгізілді – ҚР 2003.07.09. N 482 Заңымен.

95-бап

      Қазақстан Республикасының аумағында достық, қола және қаржы вексельдерiн шығаруға тыйым салынады.

      Достық немесе қола векселi бойынша төлем жасамау тәуекелiн достық немесе қола векселiн ұсынушы вексель ұстаушы мойнына алады.

      Заңды және жеке тұлғалар тиiстi құқық қорғау органдарына қола вексельдi ұсыну фактiлерi туралы кешiктiрмей хабарлауға мiндеттi.

      Достық, қола немесе қаржы векселiн шығаруға кiнәлi адамдар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады. <*>

      Ескерту. 95-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2003.07.09. N 482 Заңымен.

96-бап

      Вексельдiң жоғалғаны үшiн, вексель берушi жоғалған вексельдi бергенiн мойындаған жағдайларды қоспағанда, оны жоғалтқан вексель ұстаушы жауап бередi. Жоғалған вексель бойынша оның құқығы сот тәртiбiмен қайта қалпына келтiрiлген жағдайда төлем жасалуы мүмкiн.

      Жоғалған вексель бойынша құқығын қалпына келтiру жөнiндегi өтiнiштi Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарында көзделген тәртiппен сот қарайды.

      Жоғалғанның орнына вексель берiлуi және вексельдегi берiлiм жазбасының қайта қалпына келтiрiлуi оны жоғалтқаны вексель ұстаушының есебiнен жүргiзiледi.

      Вексельдi жеткiзiп беруге мiндеттенген адам оны жөнелтуге қабылдаған сәттен бастап, адресатқа табыс еткенге дейiн жоғалтса ғана ол үшiн жауап бередi. Ол вексельдi жоғалтқан жағдайда жоғалған вексельдi инкассациялау бойынша операциялар орындаған вексель ұстаушыға не есеп кеңсесiне осындай вексель бойынша құқықтарды қалпына келтiрумен байланысты барлық шығыстардың орнын толтыруға мiндеттi.

97-бап <*>

      Ескерту. 97-бап алынып тасталды – ҚР 2003.07.09. N 482 Заңымен.

18-тарау. Қорытынды ережелер <*>

      Ескерту. 18-тарау алынып тасталды – ҚР 2003.07.09. N 482 Заңымен.