ИПС "Әділет"

Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 195-1-бабы 2-тармағының 2) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Монополияға қарсы комплаенстің ішкі актісін әзірлеу және енгізу жөніндегі әдістемелік ұсынымдар бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің Құқықтық қамтамасыз ету басқармасы заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрыққа қол қойылғаннан кейін күнтізбелік он күн ішінде оны қазақ және орыс тілдерінде ресми жариялау және Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің Эталондық бақылау банкіне енгізу үшін Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Қазақстан Республикасының Заңнама және құқықтық ақпарат институты" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді қамтамасыз етсін;

2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің интернет-ресурсында орналастыруды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің аппарат басшысына жүктелсін.

4. Осы бұйрық қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.

Төраға

С. Жұманғарин

Қазақстан Республикасы
Бәсекелестікті қорғау және
дамыту агенттігі төрағасының
2022 жылғы 21 сәуірдегі
№ 117/ НҚ бұйрығымен
бекітілген

Монополияға қарсы комплаенстің ішкі актісін әзірлеу және енгізу жөніндегі әдістемелік ұсынымдар

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы әдістемелік ұсынымдар монополияға қарсы комплаенстің ішкі актісін әзірлеу және енгізу арқылы монополияға қарсы заңнаманы бұзушылықтардың алдын алу бойынша нарық субъектілерінің шаралар жүйесіне бірыңғай тәсілді қалыптастыру мақсатында әзірленді.

Нақты нарық субъектісінің монополияға қарсы комплаенстің ішкі актісін әзірлеу мен енгізу кезінде оның қызметінде туындайтын монополияға қарсы заңнаманы бұзу тәуекелдері және өзге де параметрлердi ескере отырып, ішкі құрылымның ерекшеліктері, нарық субъектілерінің қажеттідіктері ескерілуі мүмкін.

2. Осы әдістемелік ұсынымдарда мынадай ұғымдар пайдаланылады:

1) монополияға қарсы заңнама – Қазақстан Республикасының Конституциясына, Кәсіпкерлік кодекстің (бұдан әрі – Кодекс) нормаларына және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілеріне негізделген Қазақстан Республикасының бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнамасы;

2) монополияға қарсы орган – бәсекелестікті қорғау және монополистік қызметті шектеу саласындағы басшылықты, мемлекеттік монополия саласына жатқызылған қызметті бақылауды және реттеуді жүзеге асыратын мемлекеттік орган;

3) монополияға қарсы комплаенстің ішкі актісі – монополияға қарсы заңнамасын бұзушылықтарды жасау тәуекелдерін бағалау әдістерін, тәсілдерін, нарық субъектісінің (субъектілерінің) тәуекелдерді басқару жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыруы тәртібін көздейтін ішкі құжаттар (бұдан әрі – монополияға қарсы комплаенс).

Ішкі құжаттарға мыналар жатқызылуы мүмкін:

Нарық субъектісі қызметкерлерінің монополияға қарсы заңнаманы сақтау жөніндегі нұсқаулығы;

Өзінің өкілеттіктерін орындау кезінде монополияға қарсы органмен өзара іс-қимыл жөніндегі нұсқаулық;

Қызметкерлердің монополияға қарсы комплаенсті сақтауын ішкі мониторингті ұйымдастыру жөніндегі нұсқаулық;

Нарық субъектісі қызметінің комплеанс-тәуекелдерін бағалау қорытындысы жөніндегі есептің үлгілік нысаны.

Сауда-саттық практикасы (сауда-өткізу саясаты) қағидалары, нарық субъектісінің өзге тұлғалармен өзара іс-қимылын реттейтін өзге де ішкі актілер.

Аталған тізбе ұсынымдық сипатта болып табылады. Нарық субъектісі өзінің ұйымдық құрылымына және қызмет бағытына сәйкес қажетті құжаттардың тізбесін айқындайды.

4) монополияға қарсы заңнаманы бұзу тәуекелдері – бәсекелестікті шектеу және (немесе) жою түріндегі қолайсыз оқиғалардың туындау ықтималдығы мен салдарының ұштасуы;

5) тәуекелдерді корпоративті басқару – бұл тәуекелді оқиғалардың туындауының оң салдарларын көбейту мен теріс салдарларын азайтуды қамтитын қауіптерді сәйкестендірумен, талдаумен және қабылдаумен байланысты процестер;

6) уәкілетті бөлімше (лауазымды адам) – монополияға қарсы комплаенсті енгізуді және оны орындауды бақылауды жүзеге асыратын нарық субъектісі айқындайтын тұлға;

7) басқару органы – монополияға қарсы комплаенстің жұмыс істеу тиімділігін бағалауды жүзеге асыратын орган (атқарушы орган, директорлар кеңесі, байқаушы кеңесі және басқалар).

2-тарау. Монополияға қарсы комплаенсті әзірлеу және енгізу кезеңдері

3. Монополияға қарсы комплаенсті әзірлеу және енгізу мынадай кезеңдерді қамтуы мүмкін:

1) комплаенс-саясатты қалыптастыру;

2) жауапкершілікті бөлу;

3) комплаенс-тәуекелдерді бағалау;

4) тәуекелдерді басқару тетіктерін құру;

5) қабылданған шараларды орындауды қамтамасыз ету;

6) комплаенс-бақылауды енгізу;

7) монополияға қарсы комплаенстің тиімділігін бағалау.

3 тарау. Монополияға қарсы комплаенсті әзірлеу және енгізу жөніндегі іс-шаралардың мазмұны

Параграф 1. Комплаенс-саясатты қалыптастыру

4. Комплаенс-саясатты қалыптастыру кезінде монополияға қарсы комплаенстің мақсаттары, міндеттері мен қағидаттары айқындалады.

5. Монополияға қарсы комплаенстің мақсаттары мен міндеттері мыналар:

монополияға қарсы заңнама мониторингі мен сақталуын бақылау жүйесін тәуекелдерді корпоративті басқару саясатына енгізу;

жарыспалылық, адалдық, заңдылық, нарық субъектiсі өзінiң қызметін жүзеге асырған кезде нарық субъектілері мен тұтынушылардың заңды құқықтарын сақтау;

монополияға қарсы заңнаманы ықтимал бұзушылықпен байланысты комплеанс-тәуекелдерді алдын ала анықтау;

монополияға қарсы заңнаманы бұзушылықтың ықтимал проблемаларына белсенді және жедел ден қою;

нормативтік құқықтық сәйкессіздіктен ықтимал апатты шығындардың алдын алу;

өзінің қызметінде бәсекелестік артықшылықтарды құру;

монополияға қарсы заңнаманы бұзушылық тәуекелдерін басқару;

нарық субъектісі қызметкерлерінің монополияға қарсы заңнаманы сақтауына ішкі ден қою, мониторинг және бақылау жүйесін құру;

нарық субъектісі қызметкерлерінің монополияға қарсы заңнаманың талаптары, қолданыстағы монополияға қарсы комплаенс жүйесі туралы және бұзушылық үшін жауапкершілік туралы ақпараттандырылуын қамтамасыз ету.

Қазақстан Республикасының монополияға қарсы заңнамасын сақтауға бағытталған өзге де мақсаттар мен міндеттер болып табылады.

6. Монополияға қарсы комплаенсті әзірлеу мен енгізу кезінде нарық субъектісіне мынадай қағидаттарды басшылыққа алу ұсынылады:

нарық субъектісі басшылығының монополияға қарсы комплаенс жүйесінің жұмыс істеу тиімділігіне қызығушылығы, сондай-ақ нарық субъектісінің монополияға қарсы комплеанс ережелерін іске асыруға тартылуы;

монополияға қарсы заңнаманы бұзу тәуекелдерін бағалаудың жүйелілігі;

монополияға қарсы комплаенстің жұмыс істеуінің үздіксіздігі, сондай-ақ монополияға қарсы комплаенс жүйесінің тиімділігін тұрақты жетілдіру және арттыру;

тәуекелдерге нақты уақыт режимінде ден қою мүмкіндігін қамтамасыз ету;

комплаенс-саясатты жылжыту үшін мамандардың біліктілігін арттыру және жалдау;

тәуекелдерге шоғырландырылған көзқарасты тұжырымдау үшін ынтымақтастық және күш-жігерді үйлестіру;

монополияға қарсы комплаенстің жұмыс істеу тиімділігіне қызығушылық;

монополияға қарсы комплаенстің белгіленген мақсаттары мен міндетерін ұстану;

монополияға қарсы комплаенстің жұмыс істеуінің ақпараттық ашықтығын қамтамасыз ету.

Санамаланған қағидаттар толық болып табылмайды. Нарық субъектісі қағидаттарды өзінің ұйымдық құрылымына және қызмет бағытына сәйкес айқындайды.

Параграф 2. Жауапкершілікті бөлу

7. Монополияға қарсы комплаенсті ұйымдастыру мен оның жұмыс істеуін жалпы бақылауды заңнамалық актілерге және құрылтай құжаттарына сәйкес жұмыс істейтін басшы не басшының шешімімен айқындалған уәкілетті тұлға жүзеге асырады, ол:

лауазымды адамдардың жауапкершілігін бөледі;

монополияға қарсы комплаенсті әзірлеу және енгізу жөніндегі уәкілетті бөлімшені (лауазымды адамды), оның міндеттері мен жауапкершілігін айқындайды;

монополияға қарсы комплаенсті қолданысқа енгізеді, оған өзгерістер енгізеду, сондай-ақ монополияға қарсы комплаенстің жұмыс істеуін регламенттейтін өзге де ішкі құжаттарды қабылдайды;

монополияға қарсы комплаенсті сақтамағаны үшін Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жауапкершілік шараларын қолданады;

монополияға қарсы комплаенстіің жұмыс істеу тиімділігін кезеңдік бағалау материалдары мен нәтижелерін қарайды және анықталған кемшіліктерді жоюға бағытталған шараларды қабылдайды;

монополияға қарсы комплаенстің анықталған кемшіліктерін жоюды бақылауды жүзеге асырады.

8. Уәкілетті бөлімшені (лауазымды адамды) айқындау кезінде мынадай қағидаттарды басшылыққа алу қажет:

уәкілетті бөлімшенің (лауазымды адамның) тікелей басшыға есеп беруі;

уәкілетті бөлімшенің (лауазымды адамның) өз міндеттерін орындауы үшін қажет өкілеттіктері мен ресурстарының жеткіліктігі.

9. Уәкілетті бөлімшенің (лауазымды адамның) құзыретіне мынадай функциялар жатқызылуы мүмкін:

монополияға қарсы комплаенстің жобасын, оған өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгзу (қажет болған жағдайда) туралы актінің жобасын, сондай-ақ монополияға қарсы комплаенс рәсімдерін регламенттейтін өзге де ішкі құжаттарды дайындау және басшылыққа ұсыну;

тәуекелдерді және монополияға қарсы заңнаманы бұзу тәуекелдерінің туындау ықтималдығын анықтау, монополияға қарсы заңнаманы бұзу тәуекелдерімен байланысты мән-жайларды есепке алу;

қызметкерлерге монополияға қарсы заңнаманы және монополияға қарсы комплаенсті сақтаумен байланысты мәселелер бойынша консультация беру;

монополияға қарсы комплаенспен байланысты мәселелер бойынша қызметкерлермен өзара іс-қимылды ұйымдастыру;

монополияға қарсы заңнамадағы өзгерістерді қадағалау;

рәсімді әзірлеу және қызметкерлердің монополияға қарсы комплаенсті сақтауының ішкі мониторингін ұйымдастыру;

монополияға қарсы органмен өзара іс-қимыл және оларға өз функцияларын жүзеге асыруымен байланысты мәселелерге қатысты бөлікте (тауар нарығына талдау, тергеп-тексеру жүргізу және басқалар) жәрдемдесуді ұйымдастыру;

басшыны монополияға қарсы заңнаманы бұзушылыққа әкеп соғуы мүмкін ішкі құжаттар және (немесе) қызметкерлердің әрекеттері туралы хабардар ету;

монополияға қарсы комплаенстің жұмыс істеуімен байланысты өзге де функциялар.

10. Нарық субъектісінің қызметкерлері монополияға қарсы комплаенстің талаптарын сақтауға, өзіне белгілі болған уәкілетті бөлімшеге (лауазымды адамға) монополияға қарсы заңнаманы бұзудың белгілері туралы хабарлауға, монополияға қарсы комплаенсті енгізу және оның жұмыс істеуі бойынша іс-шараларға қатысуға міндетті.

Параграф 3. Комплаенс-тәуекелдерді бағалау

11. Комплаенс-тәуекелдерді бағалау және бизнес-процестерді түзету тұрақты негізде, жылына бір реттен жиі емес жүзеге асырылады.

12. Комплаенс-тәуекелдерге бағалау жүргізу кезінде мынадай іс-шаралар өткізілуі мүмкін:

нарық субъектісінің жарғысын және өзге де ішкі құжаттарын талдау;

тұтынушылармен, жеткізушілермен және (немесе) өзге де нарық субъектілерімен жасалатын шарттарды талдау;

тұтынушыларға қызметтер көрсету практикасын талдау;

қызметкерлерге сауалнама жүргізу;

монополияға қарсы заңнаманы бұзушылықтың (болған кезде) болуы туралы мәліметтерді жинауды жүзеге асыру;

тиісті және аралас тауар нарықтарында монополияға қарсы бақылауды жүзеге асыру практикасын талдау;

қорытынды және монополияға қарсы заңнаманы бұзу тәуекелдерінің тізбесін дайындау;

нарық субъектісінің сайтында (ол болған кезде) комплеанс-тәуекелдерге жүргізілген бағалау нәтижелері туралы ақпаратты орналастыру;

монополияға қарсы заңнама нормаларына сәйкестігі тұрғысынан бағалық саясатты, жеңілдіктер жүйесін талдау;

нарық субъектісінің сайтын, жарнама буклеттерін талдау;

нарық субъектісінің қауымдастықтарға қатысуына байланысты құжаттарды талдау;

нарық субъектісінің комплеанс-тәуекелдерге жүргізген бағалау қорытындылары және оларды жою бойынша ұсынымдар бойынша негізгі тұжырымдармен есеп дайындау.

13. Тәуекелдер тізбесі мыналарды қамтиды:

ұйымдастыру тәуекелдері - нарық субъектісінің жұмысын ішкі ұйымдастырумен байланысты тәуекелдер (менеджменттің және (немесе) нарық субъектісі қызметкерлерінің қателері, ішкі бақылау жүйесінің жетілмеуі және басқалар);

өндірістік тәуекелдер – оның процесінде шикізатты тиімсіз пайдалану, өзіндік құнның негізсіз өсуі, жұмыс уақыты ысыраптарының ұлғаюы, өндірістің жаңа әдістерін пайдалану мәселелері туындайтын, тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді өндірумен байланысты тәуекелдер;

нарықтық тәуекелдер - экономикалық конъюнктураның тұрақсыздығымен байланысты тәуекелдер (тауардың, жұмыстың, көрсетілетін қызметтің бағасын төмендетумен байланысты қаржылық ысыраптар тәуекелі, өнімге сұраныстың азаю тәуекелі, валюта тәуекелі, өтiмдiлiкті жоғалту тәуекелi және басқалар);

қаржылық тәуекелдер – қолайсыз қаржылық салдарлардың туындау ықтималдығы (кірісті жоғалту, контрагенттің міндеттемелерді орындамауы, кредитті қайтармау тәуекелі, дебиторлық берешек және басқалар).

14. Тәуекелдер кестесін қалыптастыру кезінде монополияға қарсы комплеансты сақтамаған жағдайда төленуі тиіс жиынтық шығындар мөлшері көрсетілуі мүмкін (айыппұлдар, клиенттер тарапынан сенімді және бәсекелестік артықшылықтарды жоғалту, цифрлық және өзге де стратегиялық бастамалардан тиімсіз әсер).

15. Монополияға қарсы заңнаманы бұзудың анықталатын тәуекелдерін уәкілетті бөлімше (лауазымды адам) деңгейлер бойынша, мысалы, осы әдістемелік ұсынымдарға қосымшадағыдай сияқты бөледі.

16. Монополияға қарсы заңнаманы бұзу тәуекелдеріне жүргізілген бағалаудың негізінде уәкілетті бөлімше (лауазымды адам) тәуекелдерге сипаттама жүргізеді, олардың туындау себептері мен жағдайлары бағаланады және тәуекелдерді бағалау тетігі айқындалады.

Параграф 4. Тәуекелдерді басқару тетіктерін құру

17. Тәуекел-менеджмент деп аталатын тәуекелдерді басқару жүйесі мыналарды қамтуы мүмкін:

монополияға қарсы заңнаманы сақтауға кедергі келтіретін рәсімдерді регламенттеу (мысалы, құжат айналымы, сатып алу, шарттар жасасу, шағымдар мен талаптарды қарау, монополияға қарсы органмен өзара іс-қимыл);

қызметкерлерді монополияға қарсы комплаенсті регламенттейтін құжаттармен және монополияға қарсы заңнамадағы өзгерістермен таныстыру;

монополияға қарсы комплаенстің мақсаттары мен міндеттерін сақтау, сондай-ақ негізгі көрсеткіштерге қол жеткізу;

қызметкерлерді заңды іс-әрекетке және монополияға қарсы комплаенстің талаптарын сақтауғы ынталандыру;

монополияға қарсы талаптарға және монополияға қарсы комплаенстің рәсімдеріне оқу тренингтерін өткізу;

монополияға қарсы заңнаманы сақтау бойынша ішкі құжаттарға жатқызылған нұсқамалар әзірлеу және оларды қызметкерлердің қолдануын қамтамасыз ету;

ішкі құжаттарды монополияға қарсы заңнамаға сәйкестігіне тексеру;

қызметкерлердің монополияға қарсы заңнаманың және монополияға қарсы комплаенстің талаптарын сақтау мониторингі;

бөгде тұлғалармен өзара қарым-қатынасты түзету:

бизнес бойынша серіктестіктері таңдау кезінде тиісінше сақтық көрсету;

келісімшарттарда комплаенс-түсіндірмелерді (кепілдіктер, сендіру, мүдделер қақтығысы құралдарын және басқалар) пайдалану.

Параграф 5. Қабылданған шараларды орындауды қамтамасыз ету

18. Тәуекелдерді бағалау тетігін енгізу қорытындылары бойынша оларды азайтуға бағытталған шаралар әзірленіп, қабылданады.

19. Тәуекелдерді азайту бойынша әзірленген шараларды орындауды және олар орындалмаған немесе тиісінше орындалмаған жағдайда шешімдер қабылдауды қамтамасыз етуге мыналар:

қызметкерлерді монополияға қарсы комплаенс бойынша ішкі құжаттармен (қол қойып) таныстыру;

монополияға қарсы комплаенс бойынша ішкі құжаттармен таныстыру туралы талаптарды еңбек шартына (келісімге) енгізу;

монополияға қарсы комплаенсті қабылдау (қолдану) туралы ақпаратты нарық субъектісінің сайтында (ол болған кезде) орналастыру арқылы қол жеткізіледі.

20. Монополияға қарсы заңнаманы бұзу тәуекелдерін азайту жөніндегі іс-шараларды орындау мониторингін уәкілетті бөлімше (лауазымды адам) жылына бір рет жүзеге асырады.

21. Монополияға қарсы заңнаманы бұзу тәуекелдерін азайту жөніндегі іс-шаралардың орындалуы туралы ақпаратты уәкілетті бөлімше (лауазымды адам) монополияға қарсы комплаенс туралы есепке қосуы мүмкін.

Параграф 6. Комплаенс-бақылауды енгізу

22. Комплаенс-бақылауды енгізуді нарық субъектісі монополияға қарсы заңнаманы бұзу тәуекелдерін анықтау мен талдаудың тиімді тетіктерін құру үшін жүзеге асырады.

23. Комплаенс-бақылауды енгізу жүйесі мыналарды қамтиды:

ұлттық заңнама (Кодекстер, заңдар және заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілер);

нарық субъектісінің ішкі құжаттары (ережелер, нұсқаулықтар, регламент және басқалар);

монополияға қарсы бұзушылықтар (болған кезде) белгілерін қарау;

монополияға қарсы комплаенстің аудитін өткізу;

монополияға қарсы бұзушылықтар белгілері туралы хабарлаған адамдарды көтермелеу және оларды қудалаудан қорғау;

оларды азайту жөніндегі практикалық ұсынымдармен тәуекелдер матрицасын құру;

нарық субъектісінің қызметкерлері үшін тренингтер және оқыту семинарларын өткізу;

персоналға монополияға қарсы комплаенс бойынша ішкі құжаттарды және бизнес-процестерді білуіне тестілеу өткізу;

комплаенс-жүйені тұрақты негізде жетілдіру;

монополияға қарсы заңнама мәселелері бойынша консультациялық қызметтер.

24. Комплаенс-бақылауды жылына кемінде бір рет тәуелсіз сарапшы не нарық субъектісінің тәуелсіз бөлімшесі (комплаенс-бақылау қызметі), не өзге тәсілмен жоспарлы және жоспардан тыс тексерулер өткізу арқылы өзі диагностикалау тәртібімен өзге де тәсілмен жүзеге асырады.

25. Бақылау нәтижелері анықталған мән-жайлар, жиналған дәлелдемелер және бақылау қорытындылары бойынша қабылданған шешімдер көрсетіле отырып, тексеру актілерінде тіркеледі.

Параграф 7. Монополияға қарсы комплаенстің тиімділігін бағалау

26. Монополияға қарсы комплаенстің жұмыс істеу тиімділігін бағалауды бақылау органы жылына кемінде бір рет жүзеге асырады.

Басқару органының функциялары нарық субъектісінің консультативтік-кеңесші органына жүктелуі мүмкін.

25. Монополияға қарсы комплаенстің жұмыс істеу тиімділігі нарық субъектісі бекітетін түйінді көрсеткіштерге қол жеткізумен айқындалады.

26. Түйінді көрсеткіштер – бұл нарық субъектісі қызметінің нәтижелелігі мен өнімділігінің өлшемшарттары.

Нәтижелелік түрлі коэффициенттер серпінін есептеумен айқындалады, мысалы бұзушылықтар санының азаюы, комплаенс шараларын енгізу сәтіне деңгейімен салыстырғанда тәуекелдердің ағымдағы деңгейі, талаптар мен шағымдар саны және басқалар.

Комплаенстің өнімділігі нарық субъектісі қабылдайтын шаралардың жеткіліктігі мен ең аз қажетті шағымдардың арақатынасымен айқындалады. Күш-жігер мен ресурстарды (өндірістік, қаржылық, адами), нарық субъектісінің заңды мүдделері үшін зиян келтірместен оңтайлы жұмсаған кезде монополияға қарсы заңнаманың бұзушылықтың алдын алатын жүйе өнімді деп танылады.

27. Монополияға қарсы комплаенс актісінің жұмыс істеу тиімділігінің түйінді көрсеткіштеріне қол жеткізу туралы ақпарат монополияға қарсы комплаенс туралы есепке қосылуы мүмкін.

28. Монополияға қарсы комплаенс туралы есепте мынадай ақпарат:

монополияға қарсы заңнаманы бұзу тәуекелдеріне жүргізілген бағалау нәтижелері туралы;

монополияға қарсы заңнаманы бұзу тәуекелдерін азайту жөніндегі іс-шаралардың орындалуы туралы;

монополияға қарсы комплаенстің жұмыс істеу тиімділігінің түйінді көрсеткіштеріне қол жеткізу туралы;

іске асырылатын шараларды жетілдіру және өндірістік, қаржылық, адами ресурстарды оңтайландыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлеу туралы;

монополияға қарсы комплаенстің жұмыс істеуі туралы өзге де ақпарат болуы мүмкін.

29. Монополияға қарсы комплаенс туралы есепті уәкілетті бөлімше (лауазымды адам) жылына кемінде бір рет басқару органына қарауға ұсынуы міндетті.

30. Монополияға қарсы комплаенстің жұмыс істеуі туралы есеп нарық субъектісінің ресми интернет-ресурсында (ол болған кезде) орналастырылуы мүмкін.

31. Монополияға қарсы комплаенс туралы бекітілген есепті монополияға қарсы орган жекелеген тауар нарықтарындағы бәсекелестіктің жай-күйі және монополистік қызметті шектеу жөнінде қолданылатын шаралар туралы жылдық есепті қалыптастыру кезінде пайдаланылуы мүмкін.

32. Мнополияға қарсы комплаенсті тиімді енгізудің нәтижесі будут являться:

нарық субъектіне тәуелді монополияға қарсы заңнамасын сақтаудың және монополияға қарсы комплеанстің мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізудің барлық шараларын қабылдау;

нарық субъектісіне қатысты монополияға қарсы орган тарапынан санкциялардың алдын алу және азайту

монополияға қарсы заңнаманың талаптарын немесе нарық субъектісінің ішкі құжаттарын сақтамау тәуекелдерін анықтау және алдын алу;

нарық субъектісі қызметінің тиімділігін және оның бәсекеге қабілеттілігін арттыру.

Монополияға қарсы
комплаенстің ішкі
актісін әзірлеу мен енгізу
жөніндегі
әдістемелік ұсынымдарға
қосымша

Монополияға қарсы заңнаманы бұзу тәуекелдерінің деңгейлері

Тәуекел деңгейі	Тәуекелдің сипаттамасы
Төмен деңгей	азаматтық қоғам институттарының нарық субъектісінің қызметіне теріс әсері, монополияға қарсы заңнаманы бұзуға жол бермеу туралы алдын ала ескерту, әрекеттерінде (әрекетсіздігінде) монополияға қарсы заңнаманы бұзушылық белгілерінің болуы туралы хабарламаны алу, әкімшілік іс қозғаудың, айыппұл салумен және (немесе) нұсқама шығарумен әкімшілік жауапкершілікке тарту ықтималдығының болмауы
Елеусіз деңгей	монополияға қарсы заңнаманы бұзуға жол бермеу туралы алдын ала ескертуді, әрекеттерінде (әрекетсіздігінде) монополияға қарсы заңнаманы бұзушылық белгілерінің болуы туралы хабарламаны алу ықтималдығы
Елеулі деңгей	монополияға қарсы заңнаманың бұзылуына тергеп-тексеру жүргізудің ықтималдығы
Жоғары деңгей	әкімішлік іс қозғау, айыппұл салумен және (немесе) нұсқама шығарумен әкімшілік жауапкершілікке тарту ықтималдығы

В соответствии с подпунктом 2) пункта 2 статьи 195-1 Предпринимательского кодекса Республики Казахстан ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Методические рекомендации по разработке и внедрению внутреннего акта антимонопольного комплаенса.

2. Управлению правового обеспечения Агентства по защите и развитию конкуренции Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) в течение десяти календарных дней после подписания настоящего приказа направление его на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Институт законодательства и правовой информации Республики Казахстан" Министерства юстиции Республики Казахстан для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Агентства по защите и развитию конкуренции Республики Казахстан.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на Руководителя аппарата Агентства по защите и развитию конкуренции Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вступает в силу со дня его подписания.

Председатель

С. Жумангарин

Утверждены приказом
Председателя Агентства по
защите и развитию конкуренции
Республики Казахстан
от 21 апреля 2022 года № 117/НҚ

Методические рекомендации по разработке и внедрению внутреннего акта антимонопольного комплаенса

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие методические рекомендации разработаны в целях формирования единого подхода к системе мер субъекта рынка по предупреждению нарушений антимонопольного законодательства посредством разработки и внедрения внутреннего акта антимонопольного комплаенса.

При разработке и внедрении внутреннего акта антимонопольного комплаенса конкретного субъекта рынка могут учитываться особенности отрасли, внутренней структуры, потребности субъекта рынка, учитывая возникающие в его деятельности риски нарушения антимонопольного законодательства и иных параметров.

2. В настоящих методических рекомендациях используются следующие понятия:

1) антимонопольное законодательство – законодательство Республики Казахстан в области защиты конкуренции, основанное на Конституции Республики Казахстан, нормах Предпринимательского кодекса (далее – Кодекс) и иных нормативных правовых актах Республики Казахстан;

2) антимонопольный орган – государственный орган, осуществляющий руководство в сфере защиты конкуренции и ограничения монополистической деятельности, контроль и регулирование деятельности, отнесенной к сфере государственной монополии;

3) внутренний акт антимонопольного комплаенса – внутренние документы, предусматривающие методы, способы оценки рисков, порядок организации работ субъектом (субъектами) рынка по управлению рисками совершения нарушений антимонопольного законодательства (далее – антимонопольный комплаенс).

К внутренним документам могут быть отнесены:

Инструкция по соблюдению антимонопольного законодательства сотрудниками субъекта рынка;

Инструкция по взаимодействию с антимонопольным органом при выполнении им своих полномочий;

Инструкция по организации внутреннего мониторинга за соблюдением сотрудниками антимонопольного комплаенса;

Типовая форма отчета по итогам оценки комплаенс-рисков деятельности субъекта рынка;

Правила торговой практики (торгово-сбытовой политики), иные внутренние акты, регулирующие взаимодействие субъекта рынка с иными лицами;

Указанный перечень носит рекомендательный характер. Субъект рынка определяет перечень необходимых документов в соответствии со своей организационной структурой и направлением деятельности;

4) риски нарушения антимонопольного законодательства – сочетание вероятности и последствий наступления неблагоприятных событий в виде ограничения и (или) устранения конкуренции;

5) корпоративное управление рисками – это процессы, связанные с идентификацией, анализом рисков и принятием решений, которые включают максимизацию положительных и минимизацию отрицательных последствий наступления рисковых событий;

6) уполномоченное подразделение (должностное лицо) – лицо, определяемое субъектом рынка, осуществляющее внедрение антимонопольного комплаенса и контроль за его исполнением;

7) орган управления – орган (исполнительный орган, совет директоров, наблюдательный совет и другие), осуществляющий оценку эффективности функционирования антимонопольного комплаенса.

Глава 2. Этапы разработки и внедрения антимонопольного комплаенса

3. Разработка и внедрение антимонопольного комплаенса может включать следующие этапы:

1) формирование комплаенс-политики;

2) распределение ответственности;

3) оценку комплаенс-рисков;

4) создание механизмов управления рисками;

5) обеспечение исполнения принятых мер;

6) внедрение комплаенс-контроля;

7) оценку эффективности антимонопольного комплаенса.

Глава 3. Содержание мероприятий по разработке и внедрению антимонопольного комплаенса

Параграф 1. Формирование комплаенс-политики

4. При формировании комплаенс-политики определяются цели, задачи и принципы антимонопольного комплаенса.

5. Целями и задачами антимонопольного комплаенса являются:

внедрение системы мониторинга и контроля за соблюдением антимонопольного законодательства в политику корпоративного управления рисками;

соблюдение принципов состязательности, добросовестности, законности, соблюдение законных прав субъектов рынка и потребителей при осуществлении субъектом рынка своей деятельности;

заблаговременное выявление комплаенс-рисков, связанных с возможным нарушением антимонопольного законодательства;

активное и оперативное реагирование на возможные нарушения антимонопольного законодательства;

предотвращение возможных катастрофических убытков из-за нормативного правового несоответствия;

создание конкурентных преимуществ в своей деятельности;

управление рисками нарушения антимонопольного законодательства;

создание системы внутреннего реагирования, мониторинга и контроля за соблюдением антимонопольного законодательства сотрудниками субъекта рынка;

обеспечение информированности сотрудников субъекта рынка о требованиях антимонопольного законодательства, действующей системе антимонопольного комплаенса и об ответственности за нарушения.

иные цели и задачи, направленные на соблюдение антимонопольного законодательства Республики Казахстан.

6. При разработке и внедрении антимонопольного комплаенса субъекту рынка рекомендуется руководствоваться следующими принципами:

заинтересованность руководства субъекта рынка в эффективности функционирования системы антимонопольного комплаенса, а также вовлеченность сотрудников субъекта рынка в реализацию положений антимонопольного комплаенса;

регулярность оценки рисков нарушения антимонопольного законодательства;

непрерывность функционирования антимонопольного комплаенса, а также постоянное совершенствование и повышение эффективности системы антимонопольного комплаенса.

обеспечение возможности реагировать на риски в режиме реального времени;

повышение квалификации и наем специалистов для продвижения комплаенс-политики;

сотрудничество и синхронизация усилий для выработки консолидированного взгляда на риски;

заинтересованность в эффективности функционирования антимонопольного комплаенса;

приверженность обозначенным целям и задачам антимонопольного комплаенса;

обеспечение информационной открытости функционирования антимонопольного комплаенса.

Перечисленные принципы не являются исчерпывающими. Субъект рынка определяет принципы в соответствии со своей организационной структурой и направлением деятельности.

Параграф 2. Распределение ответственности

7. Общий контроль за организацией и функционированием антимонопольного комплаенса осуществляет руководитель, действующий в соответствии с законодательными актами и учредительными документами либо уполномоченное лицо, определенное решением руководителя, которое:

распределяет ответственность должностных лиц;

определяет уполномоченное подразделение (должностное лицо) по разработке и внедрению антимонопольного комплаенса, его задачи и ответственность;

вводит в действие антимонопольный комплаенс, вносит в него изменения, а также принимает иные внутренние документы, регламентирующие функционирование антимонопольного комплаенса;

применяет предусмотренные законодательством Республики Казахстан меры ответственности за несоблюдение антимонопольного комплаенса;

рассматривает материалы и результаты периодических оценок эффективности функционирования антимонопольного комплаенса и принимает меры, направленные на устранение выявленных недостатков;

осуществляет контроль за устранением выявленных недостатков антимонопольного комплаенса.

8. При определении уполномоченного подразделения (должностного лица) следует руководствоваться следующими принципами:

подотчетность уполномоченного подразделения (должностного лица) непосредственно руководителю;

достаточность полномочий и ресурсов, необходимых для выполнения своих задач уполномоченным подразделением (должностным лицом).

9. К компетенции уполномоченного подразделения (должностного лица) могут относиться следующие функции:

подготовка и представление руководству проекта антимонопольного комплаенса, проекта акта о внесении в него изменений и (или) дополнений (в случае необходимости), а также иных внутренних документов, регламентирующих процедуры антимонопольного комплаенса;

выявление рисков и вероятности возникновения рисков нарушения антимонопольного законодательства, учет обстоятельств, связанных с рисками нарушения антимонопольного законодательства;

консультирование работников по вопросам, связанным с соблюдением антимонопольного законодательства и антимонопольного комплаенса;

организация взаимодействия работников по вопросам, связанным с антимонопольным комплаенсом;

отслеживание изменений в антимонопольном законодательстве;

разработка процедуры и организация внутреннего мониторинга за соблюдением сотрудниками антимонопольного комплаенса;

взаимодействие с антимонопольным органом и организация содействия ему в части, касающейся вопросов, связанных с осуществлением им своих функций (проведения анализа товарного рынка, расследования и других);

информирование руководителя о внутренних документах и (или) действиях сотрудников, которые могут повлечь нарушение антимонопольного законодательства;

иные функции, связанные с функционированием антимонопольного комплаенса.

10. Сотрудники субъекта рынка обязаны соблюдать требования антимонопольного комплаенса, сообщать об известных им признаках нарушения антимонопольного законодательства уполномоченному подразделению (должностному лицу), принимать участие в мероприятиях по внедрению и функционированию антимонопольного комплаенса.

Параграф 3. Оценка комплаенс-рисков

11. Оценка комплаенс-рисков и корреляция бизнес-процессов осуществляются на регулярной основе, не реже одного раза в год.

12. При проведении оценки комплаенс-рисков могут проводиться следующие мероприятия:

анализ устава и иных внутренних документов субъекта рынка;

анализ договоров, заключаемых с потребителями, поставщиками и (или) иными субъектами рынка;

анализ практики оказания услуг потребителям;

опрос сотрудников;

осуществление сбора сведений о наличии нарушений антимонопольного законодательства (при наличии)

анализ практики осуществления антимонопольного контроля на соответствующем и смежном товарных рынках;

подготовка заключения и перечня рисков нарушений антимонопольного законодательства;

размещение информации о результатах проведенной оценки комплаенс- рисков на сайте субъекта рынка (при его наличии);

анализ ценовой политики, системы скидок на предмет соответствия нормам антимонопольного законодательства;

анализ сайта, рекламных буклетов субъекта рынка;

анализ документов, связанных с участием субъекта рынка в ассоциациях;

подготовка отчета с основными выводами по итогам проведенной оценки комплаенс-рисков субъекта рынка и рекомендациями по их устранению.

13. Перечень рисков включает:

организационные риски - риски, связанные с внутренней организацией работы субъекта рынка (ошибки менеджмента и (или) сотрудников субъекта рынка, несовершенство системы внутреннего контроля и другие);

производственные риски – риски, связанные с производством товаров, работ, услуг, в процессе которого возникают проблемы нерационального использования сырья, необоснованного роста себестоимости, увеличения потерь рабочего времени, использования новых методов производства;

рыночные риски - риски, связанные с нестабильностью экономической конъюнктуры (риск финансовых потерь из-за снижения цены товара, работы, услуги, риск снижения спроса на продукцию, валютный риск, риск потери ликвидности и другие);

финансовые риски - риск вероятности возникновения неблагоприятных финансовых последствий (потери дохода, невыполнение обязательств контрагентом, риск невозврата кредита, дебиторская задолженность и другие).

14. При формировании таблицы рисков может быть указан размер суммарных затрат, которые придется понести в случае несоблюдения антимонопольного комплаенса (штрафы, потеря доверия со стороны клиентов и конкурентных преимуществ, недостаточный эффект от цифровых и иных стратегических инициатив).

15. Выявляемые риски нарушения антимонопольного законодательства распределяются уполномоченным подразделением (должностным лицом) по уровням, к примеру, как в приложении к настоящим методическим рекомендациям.

16. На основе проведенной оценки рисков нарушения антимонопольного законодательства уполномоченным подразделением (должностным лицом) составляется описание рисков, оцениваются причины и условия их возникновения и определяется механизм управления рисками.

Параграф 4. Создание механизмов управления рисками

17. Система управления рисками, так называемый риск-менеджмент может включать в себя:

регламентацию процедур, препятствующих соблюдению антимонопольного законодательства (к примеру, документооборота, закупок, заключения договоров, рассмотрения жалоб и претензий, взаимодействия с антимонопольным органом);

ознакомление работников с документами, регламентирующими антимонопольный комплаенс и с изменениями антимонопольного законодательства;

соблюдение целей и задач антимонопольного комплаенса, а также достижение ключевых показателей;

стимулирование работников к правомерному поведению и соблюдению требований антимонопольного комплаенса;

проведение обучающих тренингов антимонопольным требованиям и процедурам антимонопольного комплаенса;

разработку инструкций, отнесенных к внутренним документам по соблюдению антимонопольного законодательства и обеспечение их применения работниками;

проверку внутренних документов на соответствие антимонопольному законодательству;

мониторинг соблюдения сотрудниками требований антимонопольного законодательства и антимонопольного комплаенса;

корректировку взаимоотношений со сторонними лицами:

проявление должной осмотрительности при выборе партнеров по бизнесу;

использование в контрактах комплаенс-оговорок (инструментов гарантий, заверений, конфликта интересов и других).

Параграф 5. Обеспечение исполнения принятых мер

18. По итогам внедрения механизма управления рисками разрабатываются и применяются меры, направленные на их снижение.

19. Обеспечение исполнения разработанных мер по снижению рисков и принятия решений в случае их неисполнения или ненадлежащего исполнения достигается посредством:

ознакомления работников (под роспись) с внутренними документами по антимонопольному комплаенсу;

включения условий об ознакомлении с внутренними документами по антимонопольному комплаенсу в трудовой договор (соглашение);

размещения информации о принятии (применении) антимонопольного комплаенса на сайте субъекта рынка (при его наличии);

20. Мониторинг исполнения мероприятий по снижению рисков нарушения антимонопольного законодательства осуществляется один раз в год уполномоченным подразделением (должностным лицом).

21. Информация об исполнении мероприятий по снижению рисков нарушения антимонопольного законодательства может включаться уполномоченным подразделением (должностным лицом) в отчет об антимонопольном комплаенсе.

Параграф 6. Внедрение комплаенс- контроля

22. Внедрение системы комплаенс-контроля осуществляется субъектом рынка для создания эффективных механизмов по выявлению и анализу рисков нарушений антимонопольного законодательства.

23. Система комплаенс-контроля включает:

национальное законодательство (Кодексы, законы и подзаконные нормативные правовые акты);

внутренние документы субъекта рынка (положения, инструкции, регламент и другие);

рассмотрение признаков антимонопольных нарушений (при наличии);

проведение аудита антимонопольного комплаенса;

поощрение и защита от преследования лиц, сообщивших о признаках антимонопольных нарушений;

составление матрицы рисков с практическими рекомендациями по их минимизации;

проведение тренингов и обучающих семинаров для сотрудников субъекта рынка;

проведение тестирования персонала на предмет знания внутренних документов по антимонопольному комплаенсу и бизнес-процессов;

совершенствование на постоянной основе комплаенс-системы;

консультационные услуги по вопросам антимонопольного законодательства.

24. Комплаенс-контроль осуществляется не реже одного раза в год независимым экспертом либо независимым подразделением субъекта рынка (служба комплаенс-контроля), либо иным способом в порядке самодиагностики путем проведения плановых и внеплановых проверок.

25. Результаты контроля фиксируются в актах проверок с указанием выявленных обстоятельств, собранных доказательств и решения, принятого по итогам контроля.

Параграф 7. Оценка эффективности функционирования антимонопольного комплаенса

26. Оценка эффективности функционирования антимонопольного комплаенса осуществляется не реже одного раза в год органом управления.

Функции органа управления могут быть возложены на консультативно-совещательный орган субъекта рынка.

25. Эффективность функционирования антимонопольного комплаенса определяется достижением ключевых показателей, утверждаемых субъектом рынка.

26. Ключевые показатели – это критерии результативности и продуктивности деятельности субъекта рынка.

Результативность определяется расчетом динамики различных коэффициентов, например снижения количества нарушений, текущего уровня риска по сравнению с уровнем на момент внедрения мер комплаенса, количества претензий и жалоб и других.

Продуктивность комплаенса определяется соотношением достаточности принимаемых субъектом рынка мер и минимально необходимых затрат. Продуктивной признается система, которая предотвращает нарушения антимонопольного законодательства при оптимальных затратах усилий и ресурсов (производственных, финансовых, человеческих), без вреда для законных интересов субъекта рынка.

27. Информация о достижении ключевых показателей эффективности функционирования акта антимонопольного комплаенса может включаться в отчет об антимонопольном комплаенсе.

28. Отчет об антимонопольном комплаенсе может содержать информацию:

о результатах проведенной оценки рисков нарушения антимонопольного законодательства;

об исполнении мероприятий по снижению рисков нарушения антимонопольного законодательства;

о достижении ключевых показателей эффективности функционирования антимонопольного комплаенса;

о разработке плана мероприятий по совершенствованию реализуемых мер и оптимизации производственных, финансовых, человеческих ресурсов;

иную информацию о функционировании антимонопольного комплаенса.

29. Отчет об антимонопольном комплаенсе должен представляться на рассмотрение в орган управления уполномоченным подразделением (должностным лицом) не реже одного раза в год.

30. Отчет о функционировании антимонопольного комплаенса может быть размещен на официальном интернет-ресурсе субъекта рынка (при его наличии).

31. Утвержденный отчет об антимонопольном комплаенсе может быть использован антимонопольным органом при формировании годового отчета о состоянии конкуренции на отдельных товарных рынках и принимаемых мерах по ограничению монополистической деятельности.

32. Результатом эффективного внедрения антимонопольного комплаенса будут являться:

принятие всех, зависящих от субъекта рынка, мер по соблюдению антимонопольного законодательства и достижению целей и задач антимонопольного комплаенса;

предотвращение и минимизация санкций применительно к субъекту рынка со стороны антимонопольного органа;

распознавание и предупреждение рисков несоблюдения требований антимонопольного законодательства или внутренних документов субъекта рынка;

повышение эффективности деятельности субъекта рынка и его конкурентоспособности.

Приложение
к Методическим рекомендациям
по разработке и внедрению
внутреннего акта
антимонопольного комплаенса

Уровни рисков нарушения антимонопольного законодательства

Уровень риска	Описание риска
Низкий уровень	отрицательное влияние на отношение институтов гражданского общества к деятельности субъекта рынка, отсутствие вероятности получения предостережения о недопустимости нарушения антимонопольного законодательства, уведомления о наличии в действиях (бездействии) признаков нарушения антимонопольного законодательства, возбуждения административного дела, привлечения к административной ответственности с наложением штрафа и (или) вынесением предписания
Незначительный уровень	вероятность получения предостережения о недопустимости нарушения антимонопольного законодательства, уведомления о наличии в действиях (бездействии) признаков нарушения антимонопольного законодательства
Существенный уровень	вероятность проведения расследования нарушений антимонопольного законодательства
Высокий уровень	вероятность возбуждения административного дела, привлечения к административной ответственности с наложением штрафа и (или) вынесением предписания

Монополияға қарсы комплаенстің ішкі актісін әзірлеу және енгізу жөніндегі әдістемелік ұсынымдарды бекіту туралы