Қазақстан Республикасының патенттік жүйесін дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған бағдарламасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 23 желтоқсандағы N 1243 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 8 желтоқсандағы № 1324 Қаулысымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2010.12.08 № 1324 Қаулысымен.

"Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі іс-шаралардың жалпыұлттық жоспарын және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 - 2008 жылдарға арналған бағдарламасын орындаудың желілік кестесі туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 31 наурыздағы N 222 қаулысын іске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының патенттік жүйесін дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсін.
2. Орталық атқарушы және өзге де мемлекеттік органдар:
1) Бағдарламада көзделген іс-шаралардың уақытылы орындалуын қамтамасыз етсін.
2) Қазақстан Республикасы Әділет министрлігіне жылына екі рет, 30 шілдеге және 30 желтоқсанға қарай Бағдарламаны іске асыру барысы туралы жарты жылдықтың қорытындылары бойынша ақпарат берсін.
3. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі жыл сайын, 20 тамызға және 20 қаңтарға қарай Қазақстан Республикасының Үкіметіне Бағдарламаны іске асыру барысы туралы ақпарат берсін.
4. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2006 жылғы 23 желтоқсандағы
N 1243 қаулысымен
бекітілген

Қазақстан Республикасының патенттік жүйесін дамытудың 2007 - 2011 жылдарға арналған бағдарламасын бекіту туралы

Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша «веб-сайты» деген сөздер «интернет-ресурсы» деген сөздермен ауыстырылды - ҚР Үкіметінің 2009.12.30 № 2305 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен.

Мазмұны

1. Бағдарламаның паспорты
2. Кіріспе
3. Патенттік жүйенің қазіргі жағдайын талдау және оны дамыту проблемалары
3.1. Зияткерлік меншікті қорғау саласындағы әлемдік жүйенің жағдайы және оның даму үрдістері
3.2. Қазақстанның патенттік жүйесінің даму тарихы мен проблемалары
4. Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері
5. Бағдарламаның негізгі бағыттары мен іске асыру тетіктері
1. Зияткерлік меншік объектілерін патенттеу рәсімдерін жаңғырту
1.1. Өнертабыстар мен пайдалы модельдерді патенттеу
1.2. Өнеркәсіптік үлгілерді патенттеу
1.3. Тауар таңбаларын және тауарлар шығарылған жерлердің атауларын тіркеу
1.4. Қорғау құжаттарын беру мерзімін қысқарту
2. 3ияткерлік меншік объектілерін қорғау саласын кеңейту және жетілдіру
2.1. Қызметтік өнеркәсіптік меншік объектілері
2.2. Құпия өнеркәсіптік меншік объектілері
2.3. Селекциялық жетістіктер
2.4. Дәстүрлі білімдер, генетикалық ресурстар және фольклор
3. Патенттік-ақпараттық қамтамасыз ету
4. Зияткерлік меншік нарығын дамыту
4.1. Өнеркәсіптік меншік объектілерін шетелде патенттеу
4.2. Өнеркәсіптік меншік саласындағы лицензиялық қызмет
4.3. Зияткерлік меншікті бағалау институтын дамыту
4.4. Патенттік сақтандыру
4.5. Өнертапқыштық қызметті қолдау және ынталандыру
4.6. Патенттік қызметтің инфраструктурасын дамыту
4.7. Конференцияларды, семинарларды, жәрмеңкелерді, көрмелерді және зияткерлік меншік объектілерін жарнамалау мен сату жөніндегі басқа да шараларды өткізу
5. Зияткерлік меншікті заңсыз пайдалануға қарсы күрес
6. Зияткерлік меншікті қорғау саласындағы халықаралық ынтымақтастық
7. Кадрлармен қамтамасыз ету
8. Материалдық-техникалық қамтамасыз ету
9. Қажетті ресурстар мен қаржыландыру көздері
10. Күтілетін нәтижелер

Бағдарламаның паспорты

Атауы Қазақстан Республикасының патенттік жүйесін
дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған
бағдарламасы
Әзірлеуге негіздеме Қазақстан Республикасының Президентінің
2006 жылғы 30 наурыздағы N 80 Жарлығымен
бекітілген Қазақстан Республикасы
Президентінің 2006 жылғы 1 наурыздағы
"Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша
қабілетті елу елдің қатарына кіру
стратегиясын" атты Қазақстан халқына
Жолдауын іске асыру жөніндегі іс-шаралардың
жалпы ұлттық жоспары және 2006 - 2008
жылдарына арналған Қазақстан Республикасы
Үкіметінің бағдарламасы 2006 жылғы 31
наурыздағы Қазақстан Республикасы
Үкіметінің N 222 қаулысымен бекітілген
Қазақстан Республикасы Президентінің 2006
жылғы 1 наурыздағы Қазақстан халқына
Жолдауын іске асыру жөніндегі іс-шаралардың
жалпыұлттық шаралар жоспарын және Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 2006-2008 жылдарға
арналған бағдарламасын орындаудың желілік
кестесі.
Бағдарламаны Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі
әзірлеуші

Бағдарламаның Ұлттық патенттік жүйенің тиімділігін арттыру
мақсаты

Бағдарлама 1. Өнеркәсіптік меншік объектілерін
міндеттері патенттеу рәсімін жаңғырту, оның ішінде
патенттік өтінімнің сараптамасын уақтылы
қамтамасыз ету, қорғау құжаттарын беру
мерзімін қысқарту және олардың сенімділігін
арттыру.
2. Зияткерлік меншік объектілерін қорғау
саласын кеңейту және жетілдіру.
3. Толыққанды патенттік-ақпараттық
ресурстарды құру.
4. Патенттік қызмет инфрақұрылымының
институционалдық негіздерін жасау.
5. Өнертапқыштық және патенттік-лицензиялық
қызметті жандандыру және қолдау.
6. Ішкі нарықты жалған тауарлардан қорғауға
ықпал ету және өнеркәсіптік меншік
объектілерін заңсыз пайдаланудың жолын кесу
жөніндегі шараларды жетілдіру,
контрафактілік өнім деңгейін қысқарту.
Бағдарламаны іске 2007-2011 жылдар
асыру мерзімдері Бірінші кезең: 2007-2009 жылдар
Екінші кезең: 2010-2011 жылдар
Қажетті ресурстар Бағдарламаны қаржыландыруды республикалық
және қаржыландыру бюджеттің қаражаты есебінен жүзеге асыру
көздері жоспарлануда.
Бірінші кезең:
2007 жылға республикалық бюджеттен қаржы
шығындары талап етілмейді.
2008 жылы - 668,27 млн. теңге.
2009 жылы - 876,65 млн. теңге.
Барлығы бірінші кезеңде - 1 544,92 млн. теңге
Екінші кезең:
2010 жылы - 653,607 млн.теңге
2011 жылы - 166,02 млн. теңге
Барлығы екінші кезеңде - 819,627 млн. теңге
Республикалық бюджеттен қаржы шығындарының
жалпы көлемі - 2364,547 млн.теңге
Бағдарламаны іске асыру бойынша
қаржыландыру көлемдері тиісті қаржы жылына
арналған республикалық бюджетті
қалыптастыру кезінде нақтыланатын
болады.
Күтілетін "Қазақстан Республикасының патенттік
нәтижелер жүйесін дамытудың 2007 - 2011 жылдарға
арналған бағдарламасының" ойдағыдай іске
асырылуы - тиімді ұлттық патенттік жүйенің
құрылуын қамтамасыз етеді, оның ішінде:
- алдын ала патентті жою, өнертабыс пен
өнеркәсіп үлгілерді бір қадамдық патенттеу
жүйесін құру, инновациялық патентті енгізу
жолымен өнеркәсіптік меншік объектілерін
патенттеу рәсімі жаңғыртылады;
- өнертабыстар, өнеркәсіптік үлгілер және
пайдалы модельдерге қорғау құжаттарын беруге
өтінімдердің сараптама жасау мерзімі орташа
есеппен 20% қысқартылады;
- халықтың өнертапқыштық белсенділігі арта
түседі және өтінімдер саны ең аз дегенде 50%
өседі;
- барлық облыс орталықтарында
патенттік-лицензиялық қызметтің және
патенттік клиникалардың желісі құрылады;
- ең аз дегенде, әлемнің 11 елінің және 3
халықаралық ұйымының патенттік құжаттары
сақталатын патенттік ведомство үшін
патенттік-ақпараттық ресурстардың
сараптамалық қоры қалыптастырылады;
- өнеркәсіптік меншік объектілеріне
электрондық өтінім беру жүйесі енгізеді;
- өнеркәсіптік меншік объектілеріне
лицензиялық шарттардың орташа есеппен 1,5
есе өсумен лицензиялық қызмет
жандандырылады;
- мемлекеттік патенттік сарапшылардың корпусы
орташа есеппен 50% артады;
- зияткерлік меншік саласындағы кадрларды
даярлау, қайта даярлау жүйесі құрылады;
- қызметтік және құпия өнеркәсіптік меншік
объектілері саласындағы құқықтық
қатынастарды реттеу туралы мәселелер
шешіледі;
- қазақстандық өнеркәсіптік меншік
объектілерін шетелдерде патенттеудің
деңгейі ең аз дегенде 100% артады;
- зияткерлік меншікті бағалау стандартталады;
- контрафактілік өнімдер орташа есеппен 10%
қысқарады;
- Қазақстан зияткерлік меншік объектілерін
қорғау саласындағы алты халықаралық шартқа
қосылады.

2. Кіріспе

Әлемдік тәжірибе тәуелсіздікті және тұрақты экономикалық өсімді дамыған жоғары зияткерлік индустрия болған кезде ғана қамтамасыз етуге болатындығын куәландырып отыр. Барлық дамыған елдердің ұқсас салыстырмалы нарықтық тетіктері мен заңдары бар, олар дегенмен де технологиялық басымдылықтың кепілі болып табылмайды. Табысқа жетуге қажетті және жеткілікті талап - барлық нарық құралдары жинағының болуы, сонымен қатар ғылыми мектептермен және қазіргі кездегі технологиялармен сабақтасқан зияткерлік меншікті патенттік қорғаудың тиімді жүйесінің болуы.
Жиырмасыншы ғасырда зияткерлік меншік, көбінесе технологияны немесе жаңа өнімді көшіруден қорғау құралы ретінде қаралған. Аз ғана уақыт өтісімен, зияткерлік меншікке жай ғана құқықтық функция ретінде қарауға болмайтындығы айқын болды. Білімнің белсенді қалыптасып келе жатқан экономикасы мүлдем жаңа бәсекелес ортаны тудырып отыр, онда ноу-хау мен өнертабыстардың айрықша құқықтарын иелену үшін күрес жүргізіледі, онда болашақ байлық тұқымы табиғи ресурстар емес, зияткерлік меншік болып табылады.
Бұрын бәсекелес артықшылықтардың негізін қол жетімді табиғи ресурстар, арзан жұмыс күші, өндіріс ауқымының факторын қолдану, ал кейінгі уақытта - жақсы бедел және клиенттермен бірегей тауарлар мен қызметтерді саралау негізінде тығыз байланысты қамтамасыз ететін күшейтілген маркетингілік қызмет құрады. Жаңа жағдайларда әлемнің бәсекеге барынша қабілетті елдерінің компаниялары ноу-хауға, өнертабыстарға, тауар белгілеріне және салалық стандарттарға ерекше құқықтарды алдын ала алу және виртуозды пайдалану негізінде бәсекелік артықшылықтарға қол жеткізуге ұмтылады. "Жоғары реттегі бәсекелік артықшылықтарға" қол жеткізуге талаптану - болашақ байлықтың және Қазақстанның өркендеуінің негізі зияткерлік меншік бола алатынын түсінгендіктен туындайды.
Біздің елімізде даму институттарының көмегімен инновациялық қызметке мемлекеттік қолдау жүзеге асырылады: Қазақстанның инвестициялық қоры, Қазақстанның Даму Банкі, Ұлттық инновациялық қор, Маркетингтік және талдамалық зерттеулер орталығы, Инжиниринг және технологиялар трансферті орталығы жұмыс істейді, бірқатар технологиялық парктер мен бизнес-инкубаторлар құрылған. Бірақ, Қазақстанда ғылыми-техникалық қызметтің нәтижелерін құру, қорғау және экономикалық тұрғыда жүзеге асыру жүйесінің нарықтық құралдарының бірқалыпты дамымауы инновациялардың дамуына кедергі келтіретін болады.
Осы жүйе құралдарының жиынтығы, өзінің мәні бойынша, ұлттық патенттермен қорғалған ғылыми-техникалық қызметтің нәтижелерін инновациялық өнімдерді кейіннен тауарлар мен қызметтердің нарығына шығара отырып, инновациялық белсенді өндіріске енгізу жөніндегі іске асыру кешені ретінде қызмет етуі қажет. Бұл кешен Ұлттық патенттік жүйе ғылыми-техникалық идеялардың жиынтығын зияткерлік меншік объектілерінің басқарылатын құқықтар жүйесіне сенімді әрі тиімді айырбастайтын бағаны құрудың негізгі буыны болуы қажет.
Қазақстан Республикасының ұлттық патенттік жүйесі маңызды стратегиялық ресурс болып табылады, оның потенциалды мүмкіндіктері шексіз. Әдетте, біздің мемлекетіміздің экономикалық және әлеуметтік қауіпсіздігінің факторы ретінде бағаланатын патенттік жүйе ғылыми-техникалық және әлеуметтік-экономикалық реформаларда маңызды рөл атқаруға тиіс және нарықтық қатынастарды кеңейтіп, елдің зияткерлік әлеуетін арттырудың қомақты факторына айналуы қажет.
Қазақстан Республикасының жаңа жағдайдағы патенттік жүйесінің міндеті "Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті елу елдің қатарына кіру стратегиясынан" туындайды. Бұл міндет Қазақстанда тауарлар мен зияткерлік меншік құқықтары қорғалған тауарлар мен қызметтердің өндірісі үшін қолайлы инновациялық ахуалды қалыптастырудың қажетті әрі жеткілікті патенттік-құқықтық, патенттік-ақпараттық және институционалдық шарттармен қамтамасыз етуге және жаһандану жағдайында Қазақстан Республикасының, халықаралық экономикалық қатынастардың тең құқылы және бәсекеге қабілетті әріптесі ретінде өз орнын алуға бағытталған.

3. Патенттік жүйенің қазіргі жағдайын талдау және оны дамыту
проблемалары

3.1 Зияткерлік меншікті қорғау саласындағы әлемдік жүйенің
жағдайы және оның даму үрдістері

Жүз жылға жуық тарихы бар әлемдік патенттік жүйені құру адамзаттың ең керемет жетістіктерінің бірі деп айтуға әбден болады. Қазіргі өнертабыс патенттерінің алғы үлгісі болып табылатын бірінші факультативтік артықшылықтардың пайда болуы орта ғасырлардың соңына келеді. XVIII ғасырдың соңынан басталған патенттік құқықтың дамуындағы жаңа кезең бірінші облигаторлық патенттердің пайда болуымен сипатталады. Осы кезеңнің эволюциясы, шын мәнінде, патенттік жүйенің негізгі қағидаларын белгілейтін, өнертапқыш пен мемлекет арасындағы мәмілені құрайтын 1877 жылғы герман Патент Заңының шығуымен аяқталды, оған сәйкес өнертапқыш өзі шығарған, жалпы жұрттың назарына жарияланатын жаңалығының мәнін ашады және осылайша ғылыми-техникалық прогресті ынталандырады. Оның орнына мемлекет өнертапқышқа осы жаңалықты белгілі бір мерзімде, белгіленген бір аумақта пайдалануға монопольдық құқық береді.
Әлемдік патент жүйесінің ХХ-ХХІ ғасырлардағы ең жаңа тарихында басқа мемлекеттерде кейіннен шыққан заңдар әлде де классикалық патент құқығының қалыптасқан нормаларын түбегейлі өзгерте алатындай ешбір жаңа идеяны енгізген жоқ. Осыған қарамастан, әлемдік патенттік жүйе Өнеркәсіптік меншікті қорғау туралы Париж конвенциясын қабылдаған сәттен бастап даму жолында және бүгінгі таңда барынша жаһанданған болып табылады.
Өнеркәсіптік меншік және авторлық құқық саласындағы 20-дан астам келісім қазіргі заманғы халықаралық зияткерлік меншік жүйесінің негізі болып табылады, олардың ішіндегі мейлінше маңыздылары мыналар:
1883 жылғы 20 наурыздағы Өнеркәсіптік меншікті қорғау туралы Париж Конвенциясы;
1944 жылғы 15 сәуірдегі Зияткерлік меншік құқықтарының сауда-саттық аспектілері жөніндегі келісім (бұдан әрі - ТРИПС Келісімі);
1891 жылғы 14 сәуірдегі Таңбаларды халықаралық тіркеу туралы Мадрид келісімі;
1970 жылғы 19 маусымдағы Патенттік кооперация туралы шарт (бұдан әрі - РСТ шарты);
1958 жылғы 31 қазандағы Тауар шығарылған жерлердің атауларын қорғау және оларды халықаралық тіркеу туралы Лиссабон келісімі;
1961 жылғы 2 желтоқсандағы Өсімдіктердің жаңа сорттарын қорғау туралы халықаралық конвенция (бұдан әрі - УПОВ конвенциясы);
1968 жылғы 8 қазанда Локарнода қол қойылған Өнеркәсіптік үлгілердің халықаралық сыныптамасын құру туралы Локарно келісімі;
1967 жылғы 14 шілдеде Стокгольмде және 1977 жылғы 13 мамырда Женевада қайта қаралған, 1957 жылғы 15 маусымдағы Таңбаларды тіркеу үшін тауарлар мен қызметтердің халықаралық сыныптамасы туралы Ницца келісімі;
1971 жылғы 24 наурыздағы Халықаралық патент сыныптамасы туралы Страсбург келісімі;
1925 жылғы 6 қарашадағы Өнеркәсіп үлгілерін депозиттеу туралы Гаага келісімі.
Бұл шарттар әрбір елдегі Зияткерлік меншікті қорғаудың халықаралық деңгейде келісілген негізгі стандарттарын белгілейді. Бірақ жеделдетілген техникалық прогресс пен сауданы жаһандандыру қысқа мерзім ішінде жаңа өнертабыстар мен көптеген елдерде тауар таңбалары мен өнеркәсіптік үлгілер болып табылатын коммерциялық құндылығы бар активтерді қорғауды қамтамасыз ететін тетіктерді құру қажеттілігін туғызады. Дүниежүзілік зияткерлік меншік ұйымының (ДЗМҰ) Өнертабыстарды, тауар таңбалары мен өнеркәсіптік үлгілерді қамтитын төрт шарты: Патенттік кооперация туралы шарт, Тауар таңбаларын халықаралық тіркеу туралы Мадрид келісімі, Тауар шығарылған жерлердің атауларын қорғау және оларды халықаралық тіркеу туралы Лиссабон келісімі, Өнеркәсіптік үлгілерді халықаралық депозитке салу туралы Гаага келісімі бір халықаралық тіркеу немесе берілген өтінім қатысушы мемлекеттердің кез келгенінде күшін сақтайтындай жағдайды қамтамасыз етеді. Қазақстандық өтінім берушілерге, сонымен бірге осы өнеркәсіптік меншік объектісіне қорғау сұралатын барлық елдерде өтінімдерді оңайлатылған тәртіппен беру мүмкіндігі берілген.
1970 жылы құрылған ДЗМҰ сәйкес жағдайларда кез келген басқа халықаралық ұйымдармен өзара әрекет жасау және мемлекеттердің ынтымақтастығы арқылы зияткерлік меншікті қорғауға көмектесуге шақырылған, сондай-ақ Париж одағы мүшелерінің қол қойған бірнеше шарттарының шеңберінде сонымен қатар Париж және Берн конвенцияларының шеңберінде құрылған одақтардың әкімшілік ынтымақтастығын қамтамасыз ететін Біріккен Ұлттар Ұйымы (бұдан әрі - БҰҰ) жүйесінің мамандандырылған халықаралық ұйымы болып табылады.
ДЗМҰ әкімшілік ететін халықаралық келісімдерден басқа, зияткерлік меншік саласындағы елдердің ынтымақтастығы мынадай аймақтық ұйымдар аясында жүзеге асырылады:
1. Еуропалық патенттік ұйым (ЕПҰ);
2. Еуразиялық патенттік ұйым (ЕАПҰ);
3. Африка зияткерлік меншік ұйымы (ОАРИ);
4. Африка аймақтық өнеркәсіптік меншік ұйымы (АRІРО).
Сонымен қатар, Дүниежүзілік сауда ұйымы шегінде (бұдан әрі - ДСҰ) жасалған ТРИПС келісімі әлемдік зияткерлік меншікті қорғау жүйесінде аса маңыздысы болып табылады. Бұл Келісім зияткерлік меншік құқықтарының барлық дәстүрлі түрлерін - авторлық құқықтарды, сабақтас құқықтарды, өнеркәсіптік меншік құқықтарын және жабық коммерциялық ақпараттар құқықтарын қорғауды қамтамасыз етуге бағытталған. ТРИПС келісімі осы келісімге қатысушы барлық елдер үшін міндетті ең төменгі стандарттарды белгілейді.
Қазақстанның ДСҰ-ға кіруіне байланысты зияткерлік меншікті қорғау саласындағы заңдар толығымен ТРИПС Келісімінің нормаларына сәйкестендірілді деуге болады.
Соңғы кезде белсенді дамып келе жатқан экономикалық байланыстарды жаһандандыру және халықаралық сауданы одан әрі ырықтандыру инновациялардың және олардың әлемдік нарықта сенімді құқықтық қорғалу қажеттілігін күшейте түсіп, бәсекелестік сайысты шиеленістіре түсті. Ол өз кезегінде жалпы зияткерлік меншікті және әсіресе өнеркәсіптік меншікті құқықтық қорғау жүйесінің рөлін арттырады, өйткені соңғысы өнеркәсіптік меншік зерттеулер мен өңдемелердің нәтижелерін қорғауды қамтамасыз етеді, сонымен қатар, ғылыми-техникалық дамуды ынталандырады. Жапония, АҚШ, Австралия, Қытай сияқты алдыңғы қатарлы әлемдік державалар зияткерлік меншікті қорғау саласында XXI ғасырға арналған өзіндік стратегияларын қабылдаған. Мысалы, Ұлыбритания мен АҚШ-та олар басқыншылық. Олардың мәні өнертабыстардың көпшілігін басқа елдерде, көбінесе дамушы елдерде тіркеуде. Бұл стратегия ертеңгі тауарлар және қызметтер нарығын жабуға және өзіндік технологияларды ілгері тартуға көмектеседі. Осындай зияткерлік экспансияның мүмкін болуына мемлекеттік протекционизм саясаты қосымша күш береді. Жапонияның осы саладағы стратегиялық бағдарламасы "зияткерлік меншікке негізделген ұлтты қалыптастыруға" бағытталған.
1985 жылдан бастап экономикалық дамыған елдердің шетелге жіберетін өтінімдер ағынының елеулі өсуі белгіленеді. 2001 жылғы деректер бойынша АҚШ шетелдік патенттеуі ең жоғары деңгейдегі ел болып табылады, жалпы әлемдік ағында американдық өтініш білдірушілерден келіп түскен өтінімдер үлесі 28 % құрайды. Жапон және Германия фирмалары өз үлестерін өсіруде, олар тиісінше 14,3% және 19%-ға ие, келесі орында Ұлыбритания мен Франция.
РТС Шарты бойынша берілетін өтінімдер статистикасы мына кестеде ұсынылады.

Ел	2004 жылғы бүкіл әлемде берілген РСТ өтінімдерінің жалпы санынан пайыздық үлесі
АҚШ	34,99
Жапония	16,9
Германия	12,4
Франция	4,4
Ұлыбритания	4,2
Финляндия	1,4
Ресей	0,4
Қазақстан	0,006
Қалған елдер	25,304
Барлығы	100% (120100 өтінім)

Жоғарыда келтірілген статистикалық деректерге сүйенсек, шетелдік патенттеу деңгейі бойынша және РСТ тәртібімен берілген өтінімдер саны бойынша, мемлекеттік деңгейде қабылданатын нақты стратегиялары мен бәсекеге қабілетті патенттік жүйелері бар әлемнің жетекші елдері көш басқаратыны айқын.
Экономикалық қатынастарды жаһандандыру зияткерлік меншікті құқықтық қорғау жүйесін интернационалдандыру және ұлттық патенттік рәсімдердің үйлесімді болу қажеттілігін тудырады.
Бүгінгі таңда зияткерлік меншікті қорғаудың әлемдік жүйесінде ұлттық жүйелер арасындағы ерекшеліктерді жоюға әкеп соғатын тұрақты үрдіс байқалып отыр, ол зияткерлік меншік иегерлеріне жаһандық құқық қорғауды пайдалануға мүмкіндік береді.
Ұлттық жүйелер көбінесе дамыған елдер болып табылатын мейлінше ұйымдасқан зияткерлік меншік жасаушылар мүдделерінің тұтынушылардың мүдделерінен іс жүзінде басым болуы тәуекеліне қақтығысып отыр.
Әлемдік патенттік жүйені дамытудың қалыптасып отырған жалпы әлемдік үрдісіне орай инновациялық даму мақсатында Қазақстан зияткерлік меншікті сенімді қорғауды қамтамасыз ететін, икемді әрі тиімді, қазіргі заманғы, бәсекеге қабілетті патенттік жүйенің жаңа үлгісін жасауға ұмтылып отыр.

3.2. Қазақстанның патенттік жүйесінің даму тарихы мен проблемалары

Қазақстан Республикасының ұлттық патенттік жүйесінің құрылуы "Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинеті жанындағы Ұлттық патенттік ведомство туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің N 806 Жарлығына қол қойған күннен, яғни 1992 жылғы 23 маусымнан бастау алады. Ұлттық патенттік жүйені құрудың негізгі мақсаттары республиканың ғылыми-техникалық потенциалын сақтап қалу және қорғау, өнеркәсіптік меншік саласындағы өркениетті нарықтық қатынастарды құру, отандық өнертапқыштардың шығармашылығын демеу болып табылады.
Қазақстан Республикасының Патенттік ведомствосы өзінің қызмет ету кезеңінде бірқатар ұйымдастырушылық өзгерістерді басынан кешті және қазіргі кезде мемлекеттік басқару органы - Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Зияткерлік меншік құқығы комитеті мен сараптама жасау ұйымы - "Ұлттық зияткерлік меншік институты" РМҚК-ны қамтитын екі деңгейлі құрылым болып табылады.
Ұлттық патенттік жүйенің негізін 1992 жылғы маусымда ТМД елдері арасында алғаш қабылданған Қазақстан Республикасының Патент заңы (бүгінде 1999 жылғы 16 шілдедегі Заң қолданылып жүр) және 1993 жылғы қаңтарда қабылданған "Тауар таңбалары, қызмет көрсету таңбалары және тауар шығарылған жерлердің атаулары туралы" Қазақстан Республикасының Заңы (бүгінде 1999 жылғы 26 шілдедегі Заң қолданылып жүр) құрған.
Кейінгі жылдары зияткерлік меншік саласындағы заңдар "Авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы", "Селекциялық жетістіктерді қорғау туралы", "Интегралды микросхемалар топологиясын құқықтық қорғау туралы" Қазақстан Республикасының Заңдарымен толықтырылды.
Қазақстанда ұлттық заңдарға сәйкес, үстірт тексеру, формальды патенттеудің жүйесі әрекет етеді, бұл жағдайда өнертабысқа, өнеркәсіптік үлгіге екі түрлі қорғау құжаты беріледі.
Үстірт тексеру жүйесі бойынша өтінім материалдарының формальды сараптамасы әлемдік жаңашылдық, өнертабыстың өнертапқыштылық деңгейі және өнеркәсіптік қолдану, Патентке қабілеттілігі сияқты өлшемдерді тексерусіз өткізіледі, ал қорғау құжаты (алдын ала патент) 5 жыл мерзімге өтініш білдірушінің тәуекелі мен жауапкершілігіне беріледі.
Патенттеудің тексеру жүйесі патент алу үшін өтінім материалдарының толық сараптамасын (мәні бойынша сараптама) жасау кезінде қолданылады, ол өнертабысты патентке қабілеттіліктің барлық өлшемдері - әлемдік жаңашылдық, өнертапқыштық деңгейі мен өнеркәсіптік қолдану бойынша тексеруді қамтиды. Мәні бойынша сараптаманы өткізу кезінде, әлемде басымдықтың күніне дейін жалпыға қолжетімді болған және РСТ құжаттарының минимумы болып саналатын ақпарат көздері бойынша ақпараттық іздестіруді жүргізу қажет. Бұл жетекші елдердің: Германияның, АҚШ-тың, Ұлыбританияның, Францияның, Швейцарияның (тек неміс және француз тілдерінде), Жапонияның, КСРО-ның, Ресейдің, осы елдерде берілген патенттерді қоса алғанда, патенттік құжаттары; РСТ жүйесі бойынша жарияланған халықаралық өтінімдер; Еуразиялық патенттік ведомствоның КСРО-ның 1920 жылдан бері мүмкін болған жерде жарияланған патенттеріне, ретроспективасы бар авторлық куәліктерге өтінімдер; Еуразиялық патенттік ведомствоның жарияланған өңірлік патенттері, КСРО-ның ретроспективасы бар авторлық куәліктері, сонымен бірге 5 жылдан кем емес (басымды 30 жыл шамасында) ретроспективасы бар ғылыми-техникалық ақпарат. Өнертабыстың жаңалығын анықтау кезінде Қазақстан Республикасында патенттелген өнертабыстар мен пайдалы модельдер ескеріледі, сондай-ақ Қазақстан Республикасында өнертабыстарға және пайдалы модельдерге басқа адамдар тапсырған өтінімдер (олардың басымдығы бұрынырақ болған жағдайда). Патент өзінің иесіне 20 жыл мерзімге объектіні рұқсатсыз пайдаланудан толыққанды қорғауға мемлекет кепілдік беретін қорғау құжаты болып табылады.
Қазақстан Республикасының патент жүйесі әрекет еткен уақытта өнертабыстарға берілген 18377 қорғау құжатының ішінде алдын ала патенттеудің үлесі 13446 немесе олардың жалпы санының 73 % құрайды.
Бұл жағдай елдегі инновациялық қызметке теріс әсер етеді, өйткені бизнес пен өндірушілер алдын ала патентті өндірісте іс жүзінде жүзеге асыру үшін орта және ұзақ мерзімді салымдардан ұстанады, себебі ол формальды сараптама жасау негізінде өтінім берушінің, патент иеленушінің тәуекелі мен жауапкершілігіне беріледі.

1993-2005 жылдар аралығындағы алдын ала патенттер мен патенттердің берілу серпіні

Кестені қағаз ретінде қараңыз

Кестеде көрсетілгендей, өнеркәсіптік меншік объектілерін қорғау көбінесе патенттеудің үстірт тексеру жүйесі негізінде берілген алдын ала патенттермен жүзеге асырылады. Патенттеудің үстірт тексеру жүйесін басым жүйе ретінде айырып қарастырудың бірден бір себебі, патентке қабілеттіліктің барлық өлшемдерін тексерумен бірге өтінімдерге қажетті мәні бойынша сараптама жүргізу үшін Қазақстанда әлемдік патенттік құжаттаманың сараптамалық қорының болмауынан туындады. Мұндай қорлардың негізгісі РСФСР-да (Өнертабыстар бойынша мемлекеттік комитет), резервтік қор Украина КСР-да орналасқан болатын. Тәуелсіздікке ие болғаннан кейін, Қазақстан аталған қорларды пайдалану мүмкіншілігінен айырылды. Сондықтан да ұлттық өтінім берушілердің өнеркәсіптік меншік объектілерін қорғауды қамтамасыз ету тек формальды сараптама қамтитын үстірт тексеру жүйесін пайдалану арқылы жүзеге асырылды, бұл мәселенің бірден бір шешімі болып табылды.
Бұл жүйенің жағымды жағы өтінім материалдарын жылдам қарап, өтінім берушінің алдын ала патент алуы еді, ол өтінім берушіге өзге тұлғалардың тарапынан жосықсыз бәсекелестіктен қорықпай өзінің объектісін құқық иеленуші ретінде қолдануға мүмкіндік берді. Бірақ ҚР Патент заңының кейінгі редакцияларында алдын ала патент беру мерзімі патент беру мерзімімен теңестірілген. Алдын ала патенттің оның тез берілуіндегі негізгі артықшылығы іс жүзінде жойылған, бұл өнертапқыштардың өз құқықтарын қорғауына теріс әсерін тигізді.
Сондай-ақ, алдымен алдын ала патент алу, тек содан кейін патент алу туралы өтініш беруді қамтитын, өнертабыстар мен пайдалы модельдерге қорғау құжатын алудың қатаң реттелген кезектілігі сараптама жасау мерзімінің негізсіз созылуына және өтінім берушілердің өз объектілеріне тиісті қорғауды алудағы әрекет ету еркіндігін шектеуге әкеп соқты не өтінім берушілер патент алудан мүлдем бас тартты.
Бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кірген бір қатар жоғары дамыған елдердің патенттеу жүйелеріне талдау жасай отырып (АҚШ, Швейцария, Австралия, Жапония, Ұлыбритания, Канада, Германия, Австрия, Франция) бұлардың басым көпшілігі өтінімнің формальды (алдын ала) сараптамасынан кейін жарияланымды көздейтін патенттеудің мерзімі ұзартылған тексеру жүйесін пайдаланатындығын атап өтуге болады.
Бұлардан ерекшеленетін АҚШ-та өтінімдерді жарияланымсыз тексеру жүйесі пайдаланылады, Швейцарияда тексеру жүйесі тоқыма және сағат өнеркәсібі объектілері үшін қолданылады, ал қалған объектілер үшін үстірт сараптама жасау жүйесі қолданылады.
Қазіргі кезде Қазақстандағы инновациялық үдерістердің жеделдетілуіне байланысты қорғау құжаттарын беру мерзімін айтарлықтай қысқарту қажеттілігі туындап отыр. Бірқатар елдердің тәжірибесі патенттік өтінімдердің сараптамасын өткізуді жеделдету патенттің қолданылу мерзімін ұзартуға әкеп соғатынын көрсетті, ол ғылыми-техникалық прогреске объектіні өндіріске мейлінше ерте енгізуге әсерін тигізеді және өнертапқыштарды патент алуға ынталандыра түседі.
Сондықтан, жаңарып отырған ұлттық патенттік жүйе берілетін қорғау құжаттарының сапасы мен сенімділігін қамтамасыз етуге тиіс және елдің ғылыми-техникалық потенциалын дамытуға ықпал етуге тиіс.
Сондай-ақ, географиялық сілтемелер, фирмалық атаулар, генетикалық ресурстар, фольклор және т.б. сияқты дәстүрден тыс зияткерлік меншік объектілерін қорғау мәселесін шешу керек.

4. Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері

Қазақстан Республикасының патенттік жүйесін дамытудың 2007 - 2011 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 17 мамырдағы N 1096 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2003 - 2015 жылдарға арналған индустриялық-инновациялық даму стратегиясын іске асырудың қосымша құралдарын қамтиды.
Сервистік-технологиялық экономика жағдайында зияткерлік меншік пен оны пайдаланудың әр түрлі стратегиялары компаниялардың бәсекеге қабілеттіліктерінің өсуінің күшті құралына айналады. Әсіресе, бұл құбылыс әлемнің бәсекеге барынша қабілетті он бес елдің шағын және ірі компанияларының қызметінен белгілі. Сондықтан "Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы" Қазақстанның ұлттық патенттік жүйесінің осы үрдіске сәйкес дамуын талап етеді. Қазақстанда да зияткерлік ресурстар бизнес активтеріне айналуы қажет, ал бизнестің бәсекелестік стратегиясын құруда әр компания өзінің ұзақ мерзімді бәсекелестік басымдықтарына қол жеткізудегі патенттік стратегиясын құру қажет.
Ол үшін республикада зияткерлік меншік құқықтарымен қорғалатын тауарлар мен қызметтерді өндіру үшін қолайлы инновациялық ахуал орнату қажет.
Бағдарлама мемлекеттің зияткерлік меншік объектілерін пайдалана отырып, бәсекелестік сайыстың құралдарын құру мен дамытудағы инновациялық кәсіпкерлікті қолдау және патенттік жүйенің дамуы бойынша мемлекеттік бағдарламаны құрайды.
Осы өнімнің көлемі қарқынының өсуіне қарай, әлемдік экономикалық айналымға қосылу мүмкіндігіне ие болу үшін, экспорттық нарықта орнықты орын алу мақсатында әлемдік патенттік жүйесінің беретін барлық артықшылықтарын қолдану қажет. Нәтижесінде жаңа экономиканың жағдайында құн қалыптастыру тізбегінде патенттік жүйенің ең маңызды буындарының бірі екендігі көрінеді.
Бағдарламаның мақсаты ұлттық патенттік жүйенің тиімділігін арттыру болып табылады.
Бағдарламаның негізгі міндеттері:
1. Өнеркәсіптік меншік объектілерін патенттеу рәсімін жаңғырту, оның ішінде патенттік өтінімнің сараптамасын уақтылы қамтамасыз ету, қорғау құжаттарын беру мерзімін қысқарту және олардың сенімділігін арттыру.
2. Зияткерлік меншік объектілерін қорғау саласын кеңейту және жетілдіру.
3. Толыққанды патенттік-ақпараттық ресурстарды құру.
4. Патенттік қызмет инфрақұрылымының институционалдық негіздерін жасау.
5. Өнертапқыштық және патенттік-лицензиялық қызметті қолдау және жандандыру.
6. Ішкі нарықты жалған тауарлардан қорғауға ықпал ету және өнеркәсіптік меншік объектілерін заңсыз пайдаланудың жолын кесу жөніндегі шараларды жетілдіру, контрафактілік өнім деңгейін қысқарту.

5. Бағдарламаның негізгі бағыттары мен іске асыру тетіктері

1. Зияткерлік меншік объектілерін патенттеу рәсімдерін жаңғырту

1.1. Өнертабыстар мен пайдалы модельдерді патенттеу

Қазіргі кезде Қазақстанда өнертабыстарды патенттеудің үстірт қарау және тексеру жүйесі, ал пайдалы модельдер үшін - үстірт қарау жүйесі әрекет етеді. Қазақстан Республикасының өнертабыстарға берілетін патенті алдын ала патент берілгеннен кейін ғана беріледі.
Қазақстан Республикасының қорғау құжаттарының статистикалық талдауы ұлттық патент иеленушілерге берілген қорғау құжаттарының арасындағы патенттердің саны шамамен 10 пайызды, ал алдын-ала патенттер 90 % құрайтындығын көрсетіп отыр. Біздің еліміздің аумағындағы 3299 аса еуразиялық патенттерді есепке алғанда толыққанды патенттік қорғанысқа негізінен шетелдік өтінім берушілер ие. Патенттік нарық үшін бәсекелестік сайыста ұлттық патент иеленушілер көбінесе алдын ала патентті пайдаланады, олар өздерінің міндетті әрі дәйекті екі сатылы патент алу рәсімдерінің нәтижесі болып табылатын ұзақ мерзімді патенттік позицияны ұстап тұру мүмкіндігін жүзеге асырмайды.
Қазақстан зияткерлік меншік саласындағы барлық маңызды халықаралық конвенциялар мен шарттарға қосылды, ол қазақстандық өтінім берушілерге халықаралық патенттеуді жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Бірақ өнертабыстарға берілетін қазақстандық өтінімдердің көп дегенде 1 %-дан кемі әлемнің өзге елдерінде патенттеледі. Ал халықаралық патенттеу жаһандық нарыққа шығуға дайындық, экспортты қорғау және халықаралық ауқымдағы инновация тәуекелдерін сақтандыру құралы болып табылады.
Ұлттық өтінім берушілердің мүдделерін, ұлттық зияткерлік меншікті қорғау үшін, сондай-ақ Қазақстанның жақында ДСҰ-ға кіруіне байланысты отандық патенттік нарықты жандандыру, күшейту және ұлттық патенттік жүйені халықаралық патенттік тәжірибемен өзара үйлестіру қажет.
Өнеркәсіптік меншік объектісін патенттеу рәсімін модернизациялау келесі негізгі жайғасымдарды қамтиды:
- алдын ала патенттен бас тарту;
- инновациялық патентті енгізу;
- ТРИПС келісімінің ережелеріне сәйкес "өнертабыс объектісі" деген ұғымды ырықтандыру;
- Беру рәсімін өтінім құжаттарын ДЗМҰ-дың патенттік құқық туралы шартының (РLТ) ережелері негізінде ұсыну арқылы жеңілдету;
Өнертабысты құқықтық қорғау инновациялық патентке немесе балама негіздегі патентке өзара өзгерту мүмкіндігін қарастыра отырып, өтінім беру жолымен жүзеге асырылатын болады, бұл ретте инновациялық патентке дауласу және оны жарамсыз деп тану стандартты патенттерге қойылатын негіздемелер бойынша жүзеге асады, соның ішінде мәлімделген объектінің патенттік қабілеттілігінің барлық шарттарына сәйкессіздігі бойынша да жүзеге асады.

кестені қағаз мәтіннен қараңыз

Жергілікті жаңашылдығы мен өнеркәсіпте қолдануға жарамдылығына сараптама қорытындысы бойынша берілетін инновациялық патент өнеркәсіптік меншікке айрықша құқықтың жедел құжаты ретінде инновацияларды нарыққа жылдам шығару құралдарының бірі болып табылады.

1.2. Өнеркәсіптік үлгілерді патенттеу

Қазақстанда өнеркәсіптік үлгілерді қорғау Патент заңына сәйкес үстірт қарау-тексеру жүйесі бойынша іске асырылады. Формальды сараптаманың нәтижесі бойынша өтінім берушіге өтінім берген күннен бастап бес жыл бойы күшін сақтайтын алдын ала патент беріледі, мәні бойынша сараптаманың нәтижесі бойынша өтінім берілген күннен бастап он жыл бойы күшін сақтайтын және бес жылға ұзарту мүмкіншілігі бар патент беріледі.
2006 жылдың 1 қаңтарына Қазақстан Республикасының патенттік ведомствосына өнеркәсіптік үлгіге 938 өтінім келіп түсті, 500 астам қорғау құжаты берілді, оның ішінде жартысына жуығы қорғау құжаттарын күшінде ұстап тұрмаған салдарынан жойылды. Статистика негізінен шетелдік өтінім берушілерден келіп түсетін өтінімдердің бестен бір бөлігіне ғана мәні бойынша сараптама жасалатындығын көрсетеді, олар ұлттық өтінім берушілердің әзірлемелерінің көркемдік-конструкторлық деңгейін көтеру және шетелдік аналогиялардан көшірме жасамай бәсекеге қабілетті бұйымдарды өндіру мақсатында өнеркәсіптік үлгілерді патенттеудің тексеру жүйесін енгізу жоспарланады. Патент заңындағы осы сияқты өзгерістер ұлттық өтінім берушілерден келіп түсетін өтінімдердің санын азайтатыны күмәнсіз, бірақ келешекте жаңа, бірегей көркемдік-конструкторлық бұйымдардың жасалуына мүмкіндік туғызады. Бір сатылы мәні бойынша сараптама жасауға көшу өнеркәсіптік үлгіге патентті алудың мерзімін анағұрлым қысқартады және бөтен біреудің патенттелген үлгілерін пайдалануына байланысты соттық істердің санын азайтады.
Өнеркәсіптік үлгілерді патенттеудің тексеру жүйесіне көшу, ведомстволары мәні бойынша сараптама жүргізетін елдердің ұлттық заңнамаларының ерекшеліктерін ескере отырып жасалған, 1999 жылғы 2 шілдеде ДЗМҰ-дың дипломатиялық конференциясы қабылдаған, өнеркәсіптік үлгілерді халықаралық тіркеу туралы Гаага келісімінің Женева актісіне Қазақстанның қол қоюына мүмкіндік береді.
Ұлттық патенттік заңнаманың негізгі нормалары Гаага келісімінің Женева актісінің негізгі ережелеріне қайшы келмейді және халықаралық жүйе бойынша тіркеуге келетін объектілерге қатысты дербес шешім қабылдауға, атап айтқанда:
- өнеркәсіптік үлгіні тіркеуге халықаралық өтінім берілген күнді оның патенттік ведомствоға түскен күні бойынша белгілеуге;
- көп объектілік өтінімді қарауға қабылдамауға және бөлініп алынған өтінім үшін қосымша баж салығын төлетуге;
- бас тарту туралы ведомствоның қорытындысын шығару мерзімін 12 айға дейін ұзартуға;
- уағдаласушы тараптың заңнамасында осы сияқты норманың болмауына байланысты өтінім берушіге жарияланымның мерзімін ұзартуды қабыл алмауға мүмкіндік береді;
Женева актісі жеке баж жүйесін енгізеді. Уағдаласушы тарап баж салығының көлемін өзі белгілей алады, бірақ ол ДЗМҰ-дың Халықаралық бюросы белгілеген баж салығының көлемінен артық болмау керек.
Қазақстанның Женева актісіне қол қоюы шетелдік өтінім берушілерден өнеркәсіптік үлгілерді тіркеуге келіп түскен өтінімдердің легін көбейтеді және бөтен біреулердің патенттеген объектілерін пайдалануды болдырмау үшін жаңа бұйымдарды құрастырып өндіруде отандық өтінім берушілердің жауапкершілігін арттырады, сонымен қатар патенттік ведомствоның штатын шетел тілін жетік білетін білікті сарапшылармен толықтыруды талап етеді.

1.3. Тауар таңбаларын және тауарлар шығарылған
жерлердің атауларын тіркеу

Қазақстан Республикасында жыл сайын халықаралық өтінімдерді қосқанда тауар таңбаларын тіркеуге 6500-ден астам өтінім беріледі. Пайыздық арақатынаста жалпы өтінімдердің санынан қазақстандық өтінім берушілердің ұлттық тіркеу жүйесіндегі үлесі - 76%, ал шетелдіктердің үлесі - 24%. Ұлттық өтінім берушілерден түсетін өтінімдердің тұрақты саны өндірушілердің өз тауар таңбаларына құқықтық қорғау алып, олардың рұқсатсыз пайдаланылуын болдырмауға ұмтылатынын куәландырады.

ДЗМҰ-дың 2004 ж. есебінен алынған деректер

Ел	Ұлттық өтінім берушілер	Шетелдік өтінім берушілер	Халықаралық тіркеу	Барлығы	%
KZ	2908	1070	2545	6523	44,6
ВҮ	2410	1027	4387	7824	30,8
UA	11516	2434	6369	20319	56,7
RU	23571	7088	9952	40611	58
DЕ	62576	3342	8279	74197	84,3
US	213495	26988	7110	247593	86,2
JР	110270	18573	7136	135979	81

Ұлттық, шетелдік өтінім берушілерден ұлттық патенттік ведомстволарға және таңбаларды халықаралық тіркеу жүйесі бойынша Қазақстан Республикасы мен алдыңғы қатарлы шет елдерде берілетін өтінімдердің салыстырмалы талдауы, Германия, Америка және Жапонияда тауар таңбаларын тіркеуде ұлттық өтінім берушілердің белсенділігі 80% жоғары екенін анықтады, ал Қазақстанда жалпы санның жартысына жақындағанын көруге болады, бұл жәйт ТМД елдерінің көрсеткіштерімен толық шамалас.
Тауар таңбалары дамыған экономиканың ажырамас бөлігі бола бастады, тауар өндірушілер үшін өсіп келе жатқан құндылыққа айнала отырып, нарықтық қатынастарға қатысады. Материалдық емес активтер ретінде кәсіпорынның визит карточкасы бола тұра тауар таңбалары, фирманың нарықтық құнының елеулі үлесін құрайды және кепілге беру, сатып алу және сату нысаны бола алады.
Тауар таңбаларын интернетте олардың иелерінің рұқсатынсыз пайдалануды тауар таңбасы иелерінің айрықша құқықтарының бұзылуы деп танитын "Тауар таңбалары, қызмет көрсету таңбалары және тауарлар шығарылған жерлердің атаулары туралы" Қазақстан Республикасының Заңына енгізілген 2005 жылғы 1 тамыздағы, толықтыру тауар таңбалары иелерінің құқықтарын телекоммуникация желілері арқылы жиі бұзу жағдайларын сот тәртібімен реттеуге мүмкіндік береді.
Соңғы жылдары Таңбаларды халықаралық тіркеу туралы Мадрид келісімінің жүйесі бойынша шетелде тіркелетін тауар таңбаларының саны көбейді. 2006 жылдың 1 қаңтарына халықаралық жүйе бойынша қазақстандық өтінім берушілерден шетелдерге 170 өтінім берілді, оның ішінде 19 өтінім 2004 жылы, ал 35 өтінім 2005 жылы. Халықаралық тіркеуге көбінесе спорт тауарлары, банк қызметтері, дәрі-дәрмек, тағам өнімдеріне қатысты таңбалар беріледі.
Қазақстан Республикасы 1993 жылы бекіткен Таңбаларды халықаралық тіркеу туралы Мадрид келісімі тауар таңбаларын бір халықаралық тіркеу арқылы келісімнің бірнеше қатысушы елдерінде қорғау мүмкіндігін туғызады. Кейбір дамыған елдердің келісімге қатысушылардың қатарына кірмеуінің бірден-бір себептері мынадай:
- тауар таңбасының міндетті түрде шығарылған елінде тіркелуі;
- бас тарту себептерін көрсете отырып қорғау берілмеу туралы хабарламаны жіберумен қатар, аталған елде таңбаға сараптама жасау мерзімінің біршама қысқа (бір жыл) болуы;
- халықаралық өтінімнің ұлттық өтінімге бес жыл бойы тәуелді болуы және ұлттық тіркеудің күші жойылған кезде оның күшінің жойылуы;
1989 жылы жасалған Мадрид хаттамасының Мадрид келісіміне қарағанда бір қатар артықшылықтары бар:
- халықаралық өтінім ұлттық (өңірлік) өтінімге негізделуі мүмкін;
- Хаттаманың 5(2)(b)-бабына сәйкес кез келген уағдаласушы тарап өтінімді қарау мерзімін бір жылдан 18 айға ауыстыруы туралы мәлімдеме жасауы мүмкін;
- жеке салығы жүйесі енгізілген, бұл жүйе бойынша уағдаласушы тарап, ол көрсетілген жағдайда, белгілі бір шектеулерді ескере отырып, баж салығының көлемін өзі белгілей алады;
- базалық тіркеудің күші жойылған жағдайда көрсетілген уағдаласушы елдерде халықаралық тіркеуді ұлттық (өңірлік) өтінімге өзгерту мүмкіндігі ескерілген;
- жұмыс тілі ретінде француз және ағылшын тілдерін пайдалану мүмкіндігі.
2005 жылғы 15 шілде күніне Мадрид хаттамасында 66 қатысушы болған, оның ішінде Дания, Финляндия, Жапония, Ұлыбритания, АҚШ.
Армения, Австрия, Беларусь, Қытай, Франция, Германия және басқалары (барлығы 77 ел) бір мезгілде Мадрид келісімінің және хаттамасының қатысушылары болып табылады.
Қазақстанның Мадрид келісімі хаттамасына қол қоюы отандық өтінім берушілердің ұлттық өтінімдер негізінде халықаралық өтінімдерін берілген елде тіркелуін күтпестен беру жағдайын келешекте жақсартады. Хаттамада базалық өтінімнің күші жойылған жағдайда халықаралық тіркеуді ұлттық немесе өңірлік өтінімдерге өзгерту мүмкіндігі көзделмеген. Қазақстанның хаттамаға қатысуы ұлттық заңнамаларының ерекшеліктеріне байланысты мадрид келісімі бойынша өтінім беру мүмкіндігі болмаған, АҚШ, Жапония, Финляндия сияқты елдерден келіп түсетін халықаралық өтінімдердің санын көбейтеді.
Тауар шығарылған жерлердің атауларын тіркеуге қатысты, қазақстандық өндірушілердің өз өніміне қатысты мұндай қорғаудың түрін іс жүзінде пайдаланбайтынын атап өту қажет. 2005 жылдың қараша айына дейін Қазақстан Республикасында тауар шығарылған жерлердің 8 атауы тіркелді, оның ішінде 2 чехиялық және 6 қазақстандық. Сонымен қатар, Қазақстанның аумағы табиғи ресурстардың әр түрлілігімен танымал, сондықтан көптеген өңірлер ерекше қасиеттері бар тауарларды ұсына алады. Сонымен бірге кейбір жерлер өздерінің дәстүрлі қолөнерлерімен және бірегей рецептерімен әйгілі. Осылайша, тауарлардың шығарылған жерлері ретінде қазақстандық географиялық көрсеткіштерді тіркеуге мол мүмкіндік бар, бұл, әрине, біздің өндірушілерге ерекше қорғалған өнімдерімен әлемдік нарыққа шығуға мүмкіндік береді.
Сонымен бірге қазір құқықтық қорғауға және анықтамаға зияткерлік меншік объектісі, сондай-ақ цифрлік ортада нарық қатынасушыларының бірегейлендіру құралы ретінде "домен атауы" деген ұғымды енгізу қажеттілігі аса туындап отыр.
Фармацевтикалық фирмалармен дәрілік заттардың атауларында сөзді тауар таңбалары кең пайдаланылады. Тауар таңбасы ретінде дәрілік заттардың атауларын тіркеудің рәсімі және фармокопеялық комитетінің номенклатуралық комиссиясында оларға атау беруде айтарлықтай сәйкессіздіктер бар. Бір жағынан, "Дәрілік заттар туралы" ҚР Заңы дәрілік заттарды әзірлеушіге дәрілік заттың атауын тіркеуге және осы атаумен өнім өндіруге құқық береді, мұндағы атауды пайдалану құқығы айрықша емес екендігін айта кету керек. Оны мемлекеттен дәрілік заттарды өндіруге тиісті лицензияны алған дәрілік заттың кез келген өндірушісі алуы мүмкін. Бірақ дәрілік затты осы атаумен басқа ешкім өндіре алмайды. Осымен қатар "Тауар таңбалары, қызмет көрсету таңбалары және тауар шығарылған жерлердің атаулары туралы" ҚР Заңы тауар таңбасы ретінде дәрілік заттың сол атауын (немесе аралас дәрежеге дейін ұқсас) кез келген тұлғаның атына тіркеуге мүмкіндік береді, оның ішінде дәрілік заттардың өндірісіне қатысы болмаған тұлғаның атына. Оған қоса, тауар таңбасы тіркелген тұлға оны пайдалануға айрықша құқық алады.
Жоғарыда айтылғаннан, номенклатуралық комиссиямен бекітілген дәрілік заттың атауы және дәрінің сауда атауы - қорғаудың әр түрлі объектілері екені ортаға шығады. Сауда атауының (тауар таңбасының) құқықтық статусы "Тауар таңбалары, қызмет көрсету таңбалары және тауар шығарылған жерлердің атаулары туралы" ҚР Заңымен регламенттеледі, ал дәрілер атауларының құқықтық қағидалары халықаралық немесе ұлттық номенклатуралардың ережелеріне негізделеді және атаулары тиісті номенклатуралық комиссиялармен беріледі. Осылайша, дәріні әзірлеген адамның өзіне дәрі өндірісін сатып алуға немесе тыйым салу мақсатында дәрінің сауда атауларын (тауар таңбаларын) өз атына тіркеген теріс пиғылды тұлғалардың пайдаланатын қайшылықтардың тууы үшін құқықтық шарттар құрылады.
Сондықтан дара заттардың, дәрілік заттардың және тауар таңбаларын тіркеу кезінде министрліктер мен ведомстволардың өзара іс-әрекеттер тәртібін жасау және бекіту қажет, осы тәртіпке сәйкес дәрілік затты әзірлеуші әзірлеген заттың атауын номенклатуралық құрылымдарда (фармакопеялық комитеттің номенклатуралық комиссиясында) тіркеп қана қоймай, тауар таңбасы ретінде дәрінің сауда атауын уәкілетті патенттік органда тіркелуін алдын ала қамтамасыз етуі қажет.
Бұл ұсыныстың түйіні мынада: дәрілік затты мемлекеттік тіркеу рәсімі кезінде әзірлеушіге уәкілетті патенттік органнан мынадай мәліметтердің берілуін ұсынады:
- деректер базасында дәрілік заттың атауымен аралас дәрежеге дейін бірдей немесе ұқсас өтінім берілген немесе тіркелген тауар таңбаларының бар-жоқтығы туралы;
- тауар таңбасы туралы заңдар жағынан осындай белгінің қорғалу қабілеттігі туралы, сонымен бірге қорғалу қабілеттігі жоқ тауар таңбалары категорияларына фармацевтикалық заттар үшін халықаралық патенттелмейтін атаулар жатады, олардың құқықтық статусы Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымдарының құжаттарымен реттеледі.
Іздеу барысында өтінім берілген дәрілік заттың атауымен аралас дәрежеге дейін бірдей немесе ұқсас белгілер табылмаған жағдайда, сонымен қатар оның қорғалуға қабілеттігі бар болған жағдайда, әзірлеушіге мүмкін болатын қайшылықтардың алдын алу мақсатында бұл белгіні тауар таңбасы ретінде тіркеуге өтінім берілуі ұсынылады.
Егер дәрілік зат әзірленген және патенттік нормалармен, басқа да заңнамалық кесімдермен қорғалған мемлекеттен тыс жерге жеткізілсе, әзірлеушіге жеткізілім жасайтын елдің уәкілетті патенттік органында дәрілік затын патенттік тазалыққа тексерту ұсынылады.
Дәрілік заттың сауда атауына да қатысты жоғарыдағыдай шаралардың қолданылуы қажет. Әкелінетін дәрінің атауын жаңашылдыққа тексеру осы мемлекеттің аумағында тіркелген және қорғалатын тауар таңбалары иелерінің құқығын бұзудың алдын алу үшін қажет. Егер дәрінің атауы бірегей болатын болса, әзірлеушіге мемлекетке әкелуден бұрын уәкілетті патенттік органға атауын тауар таңбасы ретінде тіркеуге өтінім берілуі ұсынылады.
Дәрілік заттың сауда атауының тіркелуі ұлттық тіркеу жүйесі бойынша қалай іске асырылса, халықаралық бойынша да асырылады. Тауар таңбаларының ұлттық тіркелуі болжалды әкелінетін мемлекеттің заңдық және нормативтік актілеріне сәйкес жүзеге асады. Дәрілік заттың атауын өнеркәсіптік меншікті қорғау жөніндегі Париж конвенциясының бірнеше мүше мемлекеттерінде тіркелген жағдайда, өтінім беруші таңбаларды халықаралық тіркеу жөніндегі Мадрид келісіміне сәйкес тауар таңбаларын тіркеудегі артықшылықтарды пайдалана алады. Бұл жағдайда, тауар таңбасының базалық тіркеуі болса, өтінім беруші Халықаралық бюроға болжалды әкелінетін мемлекеттерді көрсете отырып бір өтінім бере алады. Аталған елдердегі тауар таңбасының тіркеу күшін тарату мен өтінім беру механизмі мадрид келісімінің Нұсқаулығымен реттеледі.

1.4. Қорғау құжаттарын беру мерзімін қысқарту

Қазіргі заманғы техникалық даму жағдайында өнеркәсіптік меншік объектілеріне өтінімдерді қарау мерзімін қысқарту, экономикалық айналымға жаңа технологияларды жылдам енгізуге және инновациялық процестерді жеделдетуге ықпал ету мақсатында қорғау құжаттарын жедел беру қажеттілігі артып отыр. Осылайша, Жапонияның Патенттік ведомствосы сараптаманы күту кезеңінің мерзімін 26 айдан 11 айға дейін қысқартуды жоспарлап отыр, АҚШ патенттік ведомстволары, Еуропа патенттік ведомствосы патенттік сараптаманың қарқынын арттыру мүмкіндігін қарауда.
Қазіргі кездегі ҚР қорғау құжаттарын беру мерзімі Қазақстанның инновациялық даму қажеттіліктерін қанағаттандырмайды. Біріншіден, оның ұзақтылығы патенттік-ақпараттық іздеу жүргізудің қиындықтарына, сарапшылардың жетіспеушілігіне, сараптамалық жұмыстардың жеткіліксіз техникалық жабдықталуына байланысты.
Өтінімдерді қарау мерзімін қысқарту, берілетін қорғау құжаттарының сенімділігін арттыру техникалық және ақпараттық жабдықталумен, сондай-ақ кадрлық қамтамасыз етілумен байланысты. Зияткерлік меншік объектілерін тіркеуге берілетін өтінімдердің және сарапшылардың штаттағы санын талдау сараптамалық корпусты айтарлықтай ұлғайту қажеттілігін көрсетіп отыр. Білімнің нақты салалары бойынша сарапшылардың белгілі бір салада ғана мамандануын енгізу өнертабыстар мен пайдалы модельдерге өтінімдердің қаралуын жеделдетуге ықпал етеді.
Өтінімдерді электронды түрде беру қорғау құжаттарын беруді жеделдетудің маңызды резерві болып табылады.
Ғылыми-техникалық прогрестің қазіргі дамуы жағдайында өтінімдерді тіркеу үшін электронды байланыс құралдарын пайдалану мейлінше өзекті болып табылады. Өтінімді электронды түрде беруді енгізу қорғау құжаттарын беру рәсімін жетілдіру процесінің құрама бөліктерінің бірі ғана болып табылмайды, ол сондай-ақ "электронды үкімет" тұжырымдамасын іске асыруға, халыққа көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыруға, қағаз бетіндегі құжат айналымын азайтуға, іс жүргізуді жеңілдетуге нақты қадам болып табылады.
Электронды өтінім беруді енгізу кезінде өтінім беру рәсімін жеңілдету мен электронды нысандағы өтінімдердің материалдарын өңдеу кезінде жұмсалатын уақыттың қысқаруы есебінен мәні бойынша сараптама мерзімдерін айтарлықтай қысқарту нәтижесінде өнеркәсіптік меншік объектілерінің елеулі санын тіркеуге нақты мүмкіндік туады.

2. Зияткерлік меншік объектілерін қорғау саласын кеңейту және жетілдіру

Қазақстанның ДСҰ-ға кіруіне байланысты интегралды миркосхемалар топологиясы, жабық ақпараттар, компьютерлік бағдарламалар, селекциялық жетістіктер, дәстүрлі білімдер, фольклор, генетикалық ресурстар, домендік атаулар сияқты зияткерлік меншіктің дәстүрден тыс объектілерін қорғауды кеңейту және жетілдіру болжанып отыр. Сонымен қатар, қызметтік және құпия өнертабыстар саласындағы заңдарды жетілдіру керек, өйткені ол тікелей мемлекеттің экономикалық мүдделері саласына және ұлттық қауіпсіздік мәселелеріне қатысты.

2.1. Қызметтік өнеркәсіптік меншік объектілері

Өндірістік, ғылыми-зерттеу, көркем-құрастырмалық және басқа да жұмыстарды жүзеге асыру барысында кәсіпорындар, ұйымдар, кез келген нысандағы мекемелер сияқты жұмыс берушілерден алынған қызметтік тапсырмаларды орындау процесінде жұмыскердің объектіні жасау фактісі қызметтік өнеркәсіптік меншік объектісінің ерекшелік белгісі болып табылады. Инновациялық процестерді тиімді басқару үшін мемлекеттің, жұмыс беруші мен жұмыскердің мүдделерінің теңгерімін толық көлемде қамтамасыз ету өте маңызды. Сонымен қатар инновациялық процестің барлық өзге субъектілерінің, сондай-ақ өнеркәсіптік меншік объектілерін коммерцияландыруды жүзеге асыратын тұлғалардың да мүдделерін есепке алу сонша маңызды. Өнеркәсіптік меншік объектілерін жасағаны үшін авторларға сыйақы төлеудің нақты әрі міндетті механизмін жасау керек. Инновациялық процестердің субъектілері - авторлар, жұмыс берушілер, мемлекет пен инвесторлар арасындағы шарттық қатынастарды тиісті түрде орындауға жауапкершілікті күшейту керек.

2.2. Құпия өнеркәсіптік меншік объектілері

Мемлекеттік құпияға жататын мәліметтерді қамтитын өнеркәсіптік меншік объектілері құпия өнертабыстар болып танылады. Мемлекет әзірлеуші авторларға өтемақы төлей отырып, ондай объектілерге иеліктен айыруға тиіс.
Әлемдегі өнеркәсіптік тұрғыда дамыған елдердің барлығы құпия өнертабыстарға қандай да бір түрдегі құқықтық қорғау береді. Бұрын КСРО-да құпия өнертабыстарға авторлық куәліктер берілетін, олар ашық баспада жарияланбайтын және тиісті мемлекеттік орган немесе ұйым мемлекет атынан оның айрықша құқығын куәландыратын.
Қазақстан Республикасында қолданылып жүрген заңнамаға сәйкес өнеркәсіптік меншік объектілеріне берілетін өтінімдер мемлекеттік құпияны құрайтын Мәліметтердің тізімі бойынша тексеріледі және өтінімнің материалдарында мемлекеттік құпияға жатқызылатын мәліметтер табылған жағдайда ондай өтінімдер сәйкес мемлекеттік органға құпияландыру негіздемесін анықтау үшін және құпиялылық дәрежесін анықтау үшін жолданады.
Бірақ, білікті патенттік жұмыскерлері болмаса, мемлекеттік органдар құпиялылықтың дәрежесін анықтауда қиналады және мәні бойынша өтінім материалдарының білікті сараптамасын өткізе алмайды. Патенттік жүйенің бүкіл әрекет ету мерзімі ішінде Қазақстанда құпия өнертабысқа бірде бір патент берілмеген. Өтініштердің материалдарын құпияландыратын бірқатар уәкілетті органдар олардың қаралуын және тиісті шешім қабылдауды негізсіз созады. Одан аса құпиялық белгі қойылған өтініштер бойынша тиісті сараптама жүргізілмейді, және көбінесе, бес жыл өткен соң, яғни құпиялауға жататын мәліметтердің заңнамада белгіленген тізімін қайта қарағаннан кейін, осындай өтініштерді құпиясыздандыру туралы шешім қабылданады.
Осындай өтініштердің материалдары ұзақ уақыт қараусыз қалған соң, олардағы жаңа енгізулер ескіріп қалады. Әзірлеушілер өздерінің объектілері құпияланғаны үшін өтемақы алмайтыны өзіне басқа, ал мемлекет пен қоғам осындай объектіні пайдаланудан түсетін пайданы ала алмайды.
Қолданылып жүрген нормативтік құқықтық база құпия өнертабыстармен жұмыс істеуді тиімді реттеуге мүмкіндік бермейді, құпия өнертабыстардың құқықтық қорғанысын қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін және авторлардың, мемлекет пен өндірушілердің арасындағы арақатынастарды реттеуге мүмкіндік беретін олармен жұмыс істеудің бірыңғай механизмі жоқ.
Құпия өнертабыстарды тұжырымды құқықтық қорғау негізінде құпия өнертабыстар үшін ол ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және еліміздің әскери-өнеркәсіптік кешенін дамыту мақсатында мемлекеттік құпия туралы заңдардың талаптарын ескеріп отыратын нарықтық қатынастарды құруға ықпал етуге тиіс.

2.3. Селекциялық жетістіктер

Қазақстан Республикасы үшін селекциялық жетістіктерді қорғау тиімділігі маңызды мәнге ие. Қазіргі кезде Қазақстан Республикасы UРОV мүшесі болып табылмайды, демек отандық селекционерлердің халықаралық нарыққа шығуға мүмкіндігі жоқ.
Зияткерлік меншік құқығы комитетінің "Ұлттық зияткерлік меншік институтының" РМҚК мен Қазақстан Республикасының Ауылшаруашылық министрлігі Өсімдіктер сорттары мен мал тұқымдары жөніндегі мемлекеттік комиссиялардың селекциялық жетістіктерді сараптау және қорғау саласындағы өзара іс-қимылын үйлестіру мәселелерін реттеу қажет. Селекциялық жетістіктердің патент қабілеттілігіне сараптама өткізудің нормативтік және әдістемелік базасын құру қажет, сондай-ақ өсімдік сорттарының, тұқымның (өсімдіктерге қатысты) нұсқаулық үлгілерін сақтау үшін өсімдік сорттарының гендік қорларын құру керек.
Жұмыс беруші мен селекциялық жетістік авторының арасындағы азаматтық арақатынастарды да белгілеу керек, өйткені селекциялық жетістіктер көп жағдайда қызметтік міндеттемелерді орындау процесінде туындайды. Селекционерлердің мүдделерін, сондай-ақ осындай зияткерлік меншік объектілерін жасауға материалдық және өзге де құралдарын, тәжірибесі мен білімін салған жұмыс берушінің құқықтарын заң жүзінде қорғау керек.

2.4. Дәстүрлі білімдер, генетикалық ресурстар және фольклор

Зияткерлік меншікті құқықтық қорғаудың әлемдік үрдісі дәстүрлі білімдерді, генетикалық ресурстарды және халық шығармашылығын қорғауды жетілдіруге бағытталған.
БҰҰ-ның зияткерлік меншікке жауапты мамандандырылған органы ретінде ДЗМҰ Дәстүрлі білімдер, генетикалық ресурстар мен фольклор комитетін құрған. Комитеттің концепциясына сәйкес ортақ мұра - генетикалық ресурстарға, дәстүрлі білімдер мен фольклорға қатысты халықаралық саясаттың негізгі мақсаты халықтың игілігін сақтап қалу болып табылады. Аталған объектілердің ерекшелігі олардың ресми және бейресми жаңашылдық пен шығармашылық салаларымен қиылысып адамның дараландырылған зияткерлік қызметінен тыс және тәуелсіз өзгеру әрі даму қабілеті болып табылады. Халықаралық қауымдастық таптырмас сипатын ескеруге мүмкіндік беретін зияткерлік меншіктің жаңа стандарттарын белгілейді.
ДЗМҰ-дың Зияткерлік меншік, генетикалық ресурстар, дәстүрлі білімдер және фольклор жөніндегі үкіметаралық комитетінің бірінші сессиясында (биологиялық компоненттер үшін генетикалық ресурстар - іс жүзінде құндылығы бар немесе болуы әбден ықтимал және өсімдік, жануар, микроб немесе басқа текті, биологиялық әр түрлілік туралы Конвенцияның 2 бабына сәйкес құрамында функционалдық тұқым қуалаушылық бірліктері бар кез келген генетикалық материалды, анықтаманы пайдалану туралы шешім қабылданған.
Дүниедегі биосфераға бұзғыш антропогендік әсер етудің ғаламдық сипаттамасы бірігу және экологиялық дағдарыстан шығу шараларын үйлестіру қажеттілігін белгіледі. Осы мақсатта: БҰҰ-дың қоршаған орта жөніндегі бағдарламасы (ЮНЕП), Жаһандық экологиялық қор (ГЭФ), Халықаралық табиғатты қорғау қоры (МСОП), Дүниежүзілік жабайы табиғатты қорғау қоры (WWF), Табиғи және мәдени мұра (UNESCO) және басқалары құрылды.
Халықаралық Конвенциялар экологиялық тұрақтылықтың, қауіпсіздіктің және мемлекеттің тұрақты дамуының маңызды құралы болды. Қазақстан БҰҰ жанындағы Тұрақты даму комиссиясының мүшесі ретінде 17 конвенцияларға қосылды, олардың ішінде: Конвенция (СBD), (1992); "Су-батпақ аумақтарды қорғау туралы" Рамсар конвенциясы" және Сирек әрі сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлерімен халықаралық сауда жасау жөніндегі конвенция (СИТЕС) және басқалар.
Қазақстан, 2000 жылдан бастап СИТЕС Конвенциясының мүшесі болысымен, жануарлардың барлық жылжуларын Комитеттің - СИТЕС ғылыми органының сертификаты бойынша жүзеге асырады.
XX ғасырдың аяғына дейін биолог-ғалымдар тірі организмдердің, өсімдіктердің және жануарлардың жеке түрлерін олардың мекендеген жерлерін қорғаусыз сақтау мүмкін емес деген бір ауызды шешімге келді. Сондықтан, XX ғасырдың 90-шы жылдарынан бастап "экожүйелік зерттеулер" дами бастады, олар бұрын жинақталған білімдерді қорытындылаудың жаңа деңгейіне көтерілуге, табиғи резерваттар, бақтар, қорықтар жүйесін кеңейтуге және Заң қабылдауға мүмкіндік берді. Биологиялық түрлілікке келтірілген залал осы жағымсыз құбылысты жеңу амалдарын қолдануға бастамашы болды - өсімдіктер және жануарлар туралы білімдер іргелі флористикалық және фауналық жинақтар, каталогтар, кадастрлар, анықтамалықтар және олардың электрондық версияларын басып шығару арқылы, генетикалық карталау арқылы жүйелендірілді және қорытылды.
Биотүрлілік туралы Конвенцияның шарттары бойынша "Ұлттық әрекеттер жоспары және Шөлденуге қарсы күрес жүргізу жөніндегі ұлттық стратегия" (1997); "Ұлттық стратегия және биологиялық түрлілікті сақтау және теңдестіріліп пайдалану жөніндегі іс-әрекеттер жоспары" (1999); "Қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-әрекеттердің ұлттық жоспары" (1999); Каспий және Арал теңіздері, Семей ядролық полигоны аумақтарының экологиялық проблемалары жөніндегі ғылыми баяндамалар сияқты маңызды негізгі құжаттар және басқа да мемлекеттік деңгейдегі материалдар әзірленді.
Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына омыртқалы жануарлардың 125 түрі мен түршелері, 96 омыртқасыздар мен өсімдіктердің 303 түрі енгізілді.
Биологиялық түрлілікті сақтап қалу үшін, оның тұрақты дамуы үшін республикалық маңыздылығы бар қорықтар, ұлттық парктер, табиғи резерваттар мен жергілікті маңыздығы бар табиғи саябақтар сияқты заңды тұлға мәртебесі бар айрықша сақталатын табиғи аумақтардың (АҚТА) маңызы зор. Бірақ табиғи объектілерді қорғаудың осы амалдары тұтастай экожүйені және, атап айтқанда оның генетикалық ресурстарын толық көлемде құқықтық қорғауды қамтамасыз етпейді. Зияткерлік меншік саласында табиғи ресурстар мен оның генетикалық ресурстарын құқықтық қорғауға арналған нақты механизмнің жоқтығы, осымен байланысты, еркін саудаға ықпал етуге, қоршаған ортаны сақтауға, азық-түлік өнімдерінің, сырттан әкелінетін ГЖӨ (генетикалық жақсартылған өнімдері) қауіпсіздігін, сырттан әкелінетін азық-түлік өнімдерін, тұқым материалдарын және т.б. тиісті бақылаудың болмауымен байланысты бір топ проблемаларды шешуге кедергі келтіріп отыр.
ДЗМҰ Бас ассамблеясының 26-ші сессиясының шешіміне сәйкес алғаш рет Зияткерлік меншік, генетикалық ресурстар, дәстүрлі білімдер және фольклор жөніндегі үкіметаралық комитет шақырылды. 2001 жылы Комитеттің екі сессиясы өтті, онда SСBD, МСОП және басқалардың өкілдері қатысты, генетикалық ресурстарға қол жеткізу және пайданы бөлісу жөнінде тақырыптар талқыланды.
Генетикалық ресурс немесе кең аспектіде - биологиялық ресурс биологиялық орта жағдайында өздігінен көбею қабілеті бар, тамыр қуалаушы ақпаратты қамтитын объект болып табылады.
Конвенцияның атқарушы хатшысы биоматериалдарды тапсыру тәртібі бойынша "Бонн уағдаласулары" құжатын, "Зияткерлік меншікке, генетикалық ресурстарға қол жеткізу және пайданы бөлісу жөніндегі шарттық - келісімдерге қатысты, баптарына қатысты басшылық принциптер" атты құжатын дайындаған. 3-ші отырысқа (2002 ж.) "Қолданылып жүрген шарттық - келісімдер бойынша Зияткерлік меншікке, генетикалық ресурстарға қол жеткізуге және пайданы бөлісуге қатысты дерекқор құрылымы" (БД) әзірленді. Табиғаттың жойылып бара жатқан объектілерін сақтап қалу үшін зияткерлік меншік жүйесін пайдалану және оның компоненттерін тұрақты пайдалану жөнінде шұғыл шаралар, мысалы, биоматериалды сақтау және оны ғылыми әрі шаруашылық қызметте, соның ішінде коммерциялық пайдалануда ұтымды пайдалану үшін генетикалық ресурстар банкін жасау қажет.
ДЗМҰ осы бағытта алғашқы қадам жасады, SCBD, UNESCO, МСОП-пен және т.б. бірлесіп Зияткерлік меншік, генетикалық ресурстар, дәстүрлі білімдер және фольклор бойынша үкіметаралық комитет құрды және генетикалық ресурстарды құқықтық қорғау үшін зияткерлік меншікті пайдалану саласында басымдықтарды белгіледі. ДЗМҰ Комитеті сессияларының белсенді мүшесі бола отырып, Қазақстан зияткерлік меншік құқықтары мен биологиялық түрліліктің арасында өзара іс-қимыл жасау мәселелерін шешуі қажет.
Азық-түлік, ауыл шаруашылығы, биологиялық түрлілік саласындағы генетикалық ресурстар, дәстүрлі білімдер бойынша жүйелендірілген мәліметтер базасының жоқтығы көрсетілген объектілердің техника деңгейіне кірмеуіне әкеп соғады, ал ол Қазақстан халықтарының дәстүрлі білім иегерлері мен сақтаушыларының құқықтарын да бұзуға әкеп соғуы мүмкін.
Генетикалық ресурстарды, дәстүрлі білімдерді және халық шығармашылығын каталогқа енгізу, тізілімдер мен дерекқорларды құру бірінші кезектегі міндет болып табылады. Дәстүрлі білімдерді құқықтық қорғауға арналған зияткерлік меншік жүйесін пайдалану принциптерін әзірлеу, көрсетілген саладағы құқықтық қатынастардың субъектілік құрамын белгілеу қажет.

3. Патенттік-ақпараттық қамтамасыз ету

Кез келген мемлекеттің патенттік жүйесінің табысты әрекет етуінің міндетті шарты осы жүйемен қамтылатын барлық субъектілерді ақпараттық қамтамасыз ету болып табылады: мемлекеттік сарапшыларды - сараптамалық жұмыстарды қамтамасыз ету үшін; ғылыми-техникалық жаңалық жасаушыларды - бұрыннан белгілі ғылыми-техникалық шешімдердің қайталануын болдырмау үшін; патент иеленушілер мен олардың оппоненттерін, апелляциялық және сот инстанцияларын - өнеркәсіптік меншіктің қайсы бір объектісіне қатысты әрекеттенуді ұсыну, дауласу және қорғау үшін; кәсіпкерлерді өз өңдемелерінің мақсаттылығы туралы шешім қабылдау үшін немесе бұрыннан жасалған өнертабыстарға лицензия алу үшін, бәсекелестік сайыста қорғау шараларын жүзеге асыру үшін немесе, керісінше - бірлесіп кәсіпкерлікпен айналысуға әріптестерді іздеу үшін және т.б.
Осындай қамтамасыз ету айтарлықтай ұлттық патенттік-ақпараттық ресурстардың болуын болжайды, оларды құруда негізгі рөлді кез келген мемлекетте патенттік ведомство атқарады.
Ақпараттық ресурстардың құрылымы мен құрамы олардың мақсатымен және олардың негізінде шешілетін мынадай мәселелермен белгіленеді:
- өнеркәсіптік меншік объектілеріне сараптама жасау мақсатында әлемдік ақпараттық ресурстарға қол жеткізуді қамтамасыз ету;
- Қазақстанның барлық аймақтарында патенттік-ақпараттық
ресурстарды көпшілік алдында пайдалану үшін қолайлы жағдай жасау;
- мемлекеттің индустриялық-инновациялық даму стратегиясын жүзеге асыру саласындағы мемлекеттік саясаттың мүддесінде сұраныстарды орындау;
- барлық мүдделі тұлғаларға қызмет көрсету;
Өнеркәсіптік меншік объектілерінің толыққанды сараптамасын жүргізуге мүмкіндік беретін алға қойылған мақсаттың ойдағыдай шешілуі үшін патенттік ведомство үшін патенттік-ақпараттық ресурстардың сараптамалық қорын құру қажет. Патенттік ведомствоның патенттік-ақпараттық сараптамалық қоры жүйелендірілген және ақпараттық-іздеу аппаратымен (бұдан әрі - АІА) жабдықталған өнеркәсіптік меншік объектілеріне жатқызылған (өнертабыстар, пайдалы модельдер, селекциялық жетістіктер, өнеркәсіптік үлгілер, тауар таңбалары) және патенттік құжаттамаларды, патенттік-біріктірілетін, патенттік-құқықтық, нормативтік-әдістемелік, ғылыми-техникалық және анықтамалық әдебиетті қамтитын ақпарат көздерінің жиынтығы болып табылады. Әлемде қалыптасқан тәжірибе әлемдегі басым елдердің патенттік қорлары патенттік ведомстволардың құрылымды бөлімшелері болып табылатындығын куәландырады. Мысал ретінде Ресейді, АҚШ-ты, Қырғызстанды, Украинаны, Беларусьты, Канаданы, Францияны, Израильді және т.б. атауға болады.
Патенттік ведомствоның патенттік-ақпараттық сараптамалық қорын құру және оны тиімді пайдалану патенттік-ақпараттық қорды жинақтауға, шетелдік патенттік дерекқорларға қол жеткізуді ұйымдастыруға, патенттік құжаттардың рефераттарының отандық қорын қазақ және ағылшын тілдеріне аудару жұмыстарын жүргізуге, ұлттық патенттік құжаттардың дерекқорын құру үшін патенттік құжаттардың әлемдік жазба стандартын қолдануға, патенттік ақпараттардың көлемін ұлғайтуға бағытталған шаралар кешенін өткізуді болжайды.
Бүгінгі күнде ұлттық патенттік ведомствоның патенттік құжаттар қоры 3 халықаралық ұйымдардың және 4 өнеркәсібі дамыған елдердің 8 миллионға жуық патенттерін құрайды, бұл жоғарыда көрсетілген мәселелерді шешу үшін қажетті құжаттардың аздаған бөлігі ғана. Атап айтқанда, патентті қор өнертабыстарға сараптама жасау кезінде ақпараттық іздестіру жүргізу үшін негізгі іздестіру құралы болып табылады, бұл қордың құрамы Патенттік кооперация туралы Нұсқаулықпен реттеледі. Осы қор айтарлықтай тереңдігімен кем дегенде әлемнің 11 елдерінің және 3 халықаралық ұйымдардың құжаттарын сақтауы қажет.
Өнеркәсіптік меншік объектілеріне сараптама жасауды ақпараттық қамтамасыз ету сапасы мен деңгейі ғана емес, патенттік ақпарат негізінде болжаудың деңгейі мен сапасы да патенттік - ақпараттық қордың толықтығына және оны пайдаланудың тиімділігіне байланысты. Еуропада жыл сайын компаниялар артық НИОКР-ға жұмсайтыны есептелген, егер жұмыс басталмай тұрып тиісті патенттік іздестіру жүргізілсе, ондай жағдай болмауы мүмкін еді.
Дүниежүзілік тәжірибеден белгілі болғандай, кез-келген ведомствоның қызметі эксперттік жұмыспен шектелмейді. Бұл құрылымдар патенттік ақпаратты барлық мүдделі тұтынушыларға, жеткізуге ықпалын тигізуге міндетті. Сондықтан, патенттік-ақпараттық қордың әрі қарай дамуы жоғарыда аталған басқа да міндеттерді орындауға бағытталуы қажет.

4. Зияткерлік меншік нарығын дамыту

Нарықтық экономика жағдайында зияткерлік меншік объектісі оны құруға және оған қорғау құжатын алуға байланысты туындайтын осы объектіге қатысты айрықша құқықтарды іске асыру мақсатында құрылады. Айрықша құқықтардың маңызды бөлігі әртүрлі шарттардың негізінде жүзеге асырылады. Зияткерлік меншіктің лицензиялық сауда-саттығының әлемдік нарығын дамыту және оның көлемінің өсуі тиісті институционалдық шара қабылдауды талап етеді.

4.1. Өнеркәсіптік меншік объектілерін шетелде патенттеу

Өнеркәсіптік меншік объектілерін шетелде патенттеу тауарлардың экспортын және лицензияларды шетелдерде сатуды құқықтық қамтамасыз етудің негізі болып табылады. Шетелде құқықтық қорғау патент берген елде ұқсас өнімнің рұқсатсыз өндірілуіне кедергі келтіреді, бәсекелестерге техниканың белгілі бір саласында ғылыми зерттеулер мен әзірлемелерді жүргізуге қиындық тудырады. Шетелдік патенттеу, әдетте, эксперт өнімдерін қорғау мақсатында жүзеге асырылады. Сонымен бірге, экспорт өнімдерін немесе қызметтерді патенттермен, сондай-ақ осы өнімді немесе қызметтерді белгілейтін тауар таңбалармен де қорғауды қамтамасыз етіп кешенді қорғауды жүзеге асыру қажет. Сондай-ақ өнімнің сатылуын қамтамасыз етуге, патенттелген өнімді шығару құқығын алуға және оны жүзеге асыруға лицензия жасауға бағытталған келісімдерді жасауға ынталандырады.
Мысалы, ресейлік өтінім берушілер өздерінің әзірмелерін әлемнің елу елінде патенттейді және Австралия мен АҚШ неғұрлым белсенді түрде патенттейді. Тұтастай алғанда, алдыңғы қатарлы шетелдерде ұлттық патенттік ведомствоға берілетін барлық өтінімдер саны (сонымен қатар шетелдік өтінім берушілерден де) шетелдерде берілетін өтінімдер санынан не мейлінше жоғары (Түркиядан - 17 есе, Венгриядан - 4,5 есе, Австралиядан - 4 есе, Кореядан - 3 есе) не шетелдерде (Ресейден, Жапониядан, Италиядан, Швециядан) берілетін өтінімдер санымен салыстырымды немесе шетелдік өтінімдер санынан мейлінше аз (АҚШ - 8 есе, Германиядан - 3,6 есе, Ұлыбританиядан - 3 есе, Франциядан - 2 есе).
Жоғарыда көрсетілген деректер тиісті елдерде қолданылатын зияткерлік меншікті экономиканың активтеріне айналдыруға бағытталған патенттік стратегияларды сипаттайды.
Мысалы, бірінші топтағы елдер объектіні рынокқа шығармастан бұрын жаңа өнімге монопольді құқықтарды өз елінде алу арқылы бәсекелестіктен қорғау стратегиясын белсенділікпен қолданады. Үшінші топтағы елдер сол елдердің зерттеушілерін объектіні пайдалануды жалғастыруға немесе пайдалануға құқық иеленушілерден пайдалануға лицензияларды алуға мәжбүрлей отырып, өздерінің патенттерімен басқа елдердің нарығына белсенді енумен шабуыл стратегиясын жүргізеді.
Өтінім берушілердің дамыған елдердің (АҚШ, ЕПВ) ведомстволарына жіберілген өтініштер саны дүниежүзілік нарықтағы инновацияларға қабілеттілік көрсеткіші болып табылады және ғылыми құрастырулар мен ғылымды көп қажет ететін тауарды қорғау қажеттілігімен белгіленеді.
Патенттік жүйе ел экономикасының жағдайын көрсетеді. Өнеркәсіптік меншік саласындағы заңнама экономика талаптарына сәйкес жетілдіріледі. Тиісінше, патенттік жүйе қызметінің белсенділік көрсеткіштері экономика жағдайының индикатор болып табылады. Патенттік жүйенің жағдайы және оның экономикамен, дамыған елдердің зияткерлік меншігінің белгілі концепцияларымен арақатынасы болжау концепцияларында бағдар болуы мүмкін. Патенттік белсенділігі ең жоғарғы және экономикасы дамыған елдер АҚШ, Жапония осының барынша айқын үлгісі болып табылады.
Зияткерлік меншіктің қоғам өміріндегі өспелі рөлі әлемдік үрдіс болып табылады. Индустриялдық дамыған елдердің экономикалық, техникалық прогресі зияткерлік жетістіктерде негізделген. Ең қуатты патенттік әлеуеті бар ел Жапонияда - зияткерлік меншікті саласындағы ғаламдық реформалар басталды. 2002 жылы онда Зияткерлік меншік жөніндегі стратегиялық кеңес құрылды, Жапонияны "зияткерлік меншікке негізделген ұлтқа" айналдыру мақсатында, зияткерлік меншікті қорғау саласындағы саясатын келешек жоспарын құрастырды. Жапонияда динамикалық экономика және қоғамның денсаулығы зияткерлік меншікті стратегиялық тұрғыдан жасау, қорғау және пайдалану арқылы қамтамасыз етіледі деп саналады. Зияткерлік меншікті қорғау жөніндегі стратегиялық бағдарламаны жасау жөніндегі шаралар Жапонияда оны "зияткерлік меншікке негізделген ұлтқа" айналдырудағы алғашқы қадам ретінде қарастырылып отыр, бұл өнертабыстар мен шығармашылыққа, "құнды ақпаратты өндіруге" назар аударатын ұлттық басқарудың құрылуын білдіреді. Бұл ұлттық саясаттың мәнін құрайды.
Қазақстан Республикасында шетелдік патенттеудің деңгейі ұлттық патенттік ведомствоға берілетін өтінімдердің жалпы санының кем дегенде 1 %-ын құрайды. Ондай жағдай ғылымды көп қажет ететін отандық өнімдер мен жоғары технологиялардың қалыптасып келе жатқан экспорты үшін айтарлықтай қауіп төндіреді.
Осыған байланысты шетелдік және әлемдік нарықтардағы, сонымен қатар отандық құқық иеленушілердің мемлекеттік бюджет есебінен немесе оның қаражатын пайдалана отырып жасалған зияткерлік меншігін қорғауды ынталандыру және қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар кешенін қабылдау қажет. Осыған өздері қаржыландыратын, патентке қабілетті өнеркәсіптік меншік объектілерін қамтитын жобалары жеткілікті сенімді және кең қорғауға ие болуына мүдделі даму институттары көмек көрсете алады. Сондықтан, ғылыми-техникалық және инновациялық жобаларды қаржыландыруды жоспарлау кезінде, шетелдік патенттеу мүмкіндігін де қарастыру қажет.

4.2. Өнеркәсіптік меншік саласындағы лицензиялық қызмет

Өткен ғасырдың 50-жылдары халықаралық технологиялар нарығының мәселесі оның бар екендігі туралы құқықтық және экономикалық әдебиет беттерінде жарияланған пікірталастармен шектелген. Алдыңғы кезеңдегі лицензиялық сауда-саттықтың мардымсыз көлемдері, оның орталықтарының болмауы, төмен сұраныс пен лицензияларға ұсыныс осындай нарықты құруға ықпал еткен жоқ.
XX ғасырдың ортасында әлемдік экономикадағы ғылыми-техникалық революцияның, интеграциялық процестердің және құрылымдық ілгерілеудің әсерімен халықаралық лицензия алмасудың ұзақ даму кезеңі, өнертабыстардың, ғылыми білімнің және өндірістік жағдайлардың сауда саттық көлемінің артуымен және қарқындылығының күрт өсуімен және айналасына барлық елдерді тартумен сипатталатын революциялық кезеңге айналды.
Дәл осы технологиялық алмасу арқылы жалпы экономиканың қайсы бір саласының технологиялық деңгейін арттыру мәселелерін шешуге болады. Әлемдегі тәжірибе бойынша лицензия алуға салынған әрбір 1 долларға тауар экспорты мен толық өңделген лицензия экспорты есебінен 2 доллардан 15 долларға дейін пайда түседі.
Ғылыми-техникалық жетістіктерді лицензиялардың әлемдік нарығында сатудың негізгі көлемі өнеркәсібі дамыған елдердің үлесіне жатады. 1989 жылы лицензиялар экспорты 25163 млн. долларды құрады, сонымен қатар, 17 алдыңғы қатардағы елдердің (АҚШ, Швейцария, Ұлыбритания, Италия, Франция, ФРГ, Жапония, Нидерландтар, Бельгия, Люксембург, Швеция, Испания, Норвегия, Португалия, Финляндия, Австрия, Австралия) үлесі 98,4 % құрады.
Сонымен бірге, өнеркәсібі дамыған елдер арасында әлемдік лицензиялар нарығында алдыңғы орындарға ие мемлекеттер тобы көзге түседі. Бірінші болып көрсетілген жеті елдердің үлесіне лицензиялық түсілімдердің 90% келеді.
Лицензиялардың әлемдік нарығында лицензияларды импорттайтын елдердің саны бұдан да көп. Елдердің импорт бойынша статистикасының талдауы көрсеткендей, 1989 ж. лицензиялар үшін 91%-дан көп төлемдер көрсетілген 17 өнеркәсібі дамыған елдерге келсе, ал барлық дамып келе жатқан елдердің үлесі 9% құрайды. Лицензиялар импортында өнеркәсібі дамыған елдердің лицензияларды сатып алу көлемі өсуінің нақты үрдісі көрінеді және дамып келе жатқан елдердің лицензияларды сатып алуы төмендеуде, олардың үлесі лицензиялардың әлемдік нарығында 1960 жылдан 1989 жылға дейін 45,8 % дан 9% дейін қысқарды. Бұл нарықтың жалпы көлемінің кеңеюімен түсіндіріледі. Яғни іс жүзінде сатып алынған лицензиялар көлемі көбейді, бірақ пайыздық қатынаста қысқарды.
Көрсетілген мерзімде халықаралық лицензиялық келісімдер бойынша төлемдер мен түсілімдер өзгеру динамикасын зерттеу өндірістік дамыған елдерде лицензиямен сауда жасау басқа елдерден тез дамитынын көрсетеді. Мысалы, 17 өнеркәсібі дамыған елдердің төлемдері 1960-1989 жж. 643-тен 22904 млн. долларға, немесе 35,6 есе көбейді, ал қалған елдердің төлемдері 509-дан 2259 млн. долларға, немесе 4,2 есе өсті. Көрсетілген 17 елдерде лицензиялармен өзара сауда жасаудың жартыжылда өсу қарқыны 13,5%, ал қалғандарында тек 2,0 % құрады. Бұл алдыңғы қатарлы капиталистік елдер арасында лицензиялармен өзара сауда жасау үлес салмағының 54,4 тен 1960 ж. 91,0% 1989 ж. өсуіне әкеп соқты.
Батыстың дамыған елдерінің өзіндік ғылыми-техникалық әзірлемелерін коммерциялық сатуы оларға үлкен пайда келтіреді. Мысалы, егер 1987 ж. лицензиялар сатудың халықаралық көлемі 28,5 млрд. АҚШ долларға бағаланса, 1990 жылы ол 60,3 млрд. АҚШ долларын құрады және қазіргі уақытқа дейін өсіп келеді.
Қазақстанда есепке алудың дұрыс қойылмауына байланысты материалдық емес активтер мен зияткерлік меншіктің үлесі 1 %-дан аз. Ал өнеркәсіптік меншік объектісінің маңыздылығы мен бәсекеге қабілеттілігінің басты межесі - оның коммерцияландырылу деңгейінде, яғни объектіні иеленуші өзі, сондай-ақ пайдалануға лицензия ұсыну негізінде қаншалықты тиімді пайдаланылатынында.
Қазіргі кезде өнеркәсіптік меншіктің қорғалатын объектілерін пайдалануға лицензиялық шарттарға және өнеркәсіптік меншік объектілеріне айрықша құқықтарды кепілге беру шарттарға міндетті түрде сараптама жасау және тіркеу рәсімі жүргізіледі. Технологияларды пайдалану немесе трансфертті жүзеге асыруға негіз болатын шарттардың бүкіл спектрі шарттардың бұл түрлерімен шектелмейді.
Шарттарды дұрыс жасау және патентиеленушілерге көмек ретінде өнеркәсіптік меншік объектілерін, соның ішінде "ноу-хау" беруге келісім-шарттарды жасау жөнінде әдістемелік ұсыныстарды әзірлеу керек болып жатыр.
Қазақстан Республикасының патенттік жүйесі әрекет ете бастаған 12 жылдан бері өнеркәсіптік меншік объектілерін пайдалануға 400-ден сәл асатын лицензиялық шарттар тіркелді. Біріншіден, бұл көрсеткіш қорғалатын объектілердің қазақстандық иегерлерінің лицензиялық белсенділігінің төмен екендігін куәландырады, ал екіншіден, нарыққа қатысушылардың өздерінің осындай шарттарды жасау мүмкіндігі мен қажеттілігі туралы хабардар болу деңгейін сипаттайды.
Қазақстан ұлттық ғылым, инновациялық қызмет және индустрияның дамуына қаражат бөліп жатқанын айрықша атап өту керек. Қазіргі кезде республикалық бюджеттен қаржыландырылған көптеген өнеркәсіптік меншік объектілері нарықта өз орнын таба алмады. Осыған байланысты республикалық бюджет тарапынан қаржыландырылған зияткерлік меншік объектілерін тиімді пайдалану қажет. Осылайша, өнертабыстар, инновациялар және ғылыми-техникалық қызметтің басқа да нәтижелерін құратын орталық мемлекеттік органдар, ведомстволық бағыныстағы ұйымдар республикалық бюджеттің есебінен және/немесе бюджет қаржысын пайдалану арқылы зияткерлік меншік объектілерін тиімді пайдаланумен байланысты қарым-қатынастарды реттеуі қажет.

4.3. Зияткерлік меншікті бағалау институтын дамыту

Зияткерлік меншікті құндық бағалау, сонымен қатар ЗМ кәсіпорындардың мүліктік кешенінің құрамында бағалау, сондай-ақ материалдық емес активтердің (бұдан әрі - НМА) құрамында зияткерлік меншікті есепке алу, кәсіби ортада, сонымен қатар, ведомстволар деңгейінде де үлкен пікірталас тудырады.
Әлі күнге дейін отандық тәжірибеде көптеген басшылар мен мамандар материалдық емес активтер деген ұғымды олардың сезілмеуімен, шынайы құнының абстрактілігімен теңейді. Соңғы уақытқа дейін көптеген қазақстандық кәсіпорындардың бухгалтерлік баланстарының "Материалдық емес" деген бағанында сызықша немесе қандай да бір мардымсыз активтер көрсетіледі. Алайда, бүгінгі таңда зияткерлік меншік, фирманың материалдық емес активтерін құру негізі бола отырып, фирма бағасының қалыптасуы мен оның нарықтағы бәсекеге қабілеттілігін арттыруда үлкен рөл атқаратыны айқын көрінеді.
Талдаушы Пол Страссманның деректері бойынша, 1998 жылдың аяғында 6 513 американ компанияларының жалпы құны 13,7 триллион долларды құрады, ал соның ішіндегі ең сәтті компаниялардың 25%-ның (Microsoft, Symantec, Oracle, ІВМ және т.с.) негізгі капиталының құны олардың нарықтық құнының шамамен 14% құрайды. Ал құнның қалған 86% компанияның жинақтаған білімінің құны ретінде белгіленеді, соның ішінде зияткерлік меншік құны ретінде де.
1 кестеде әлемнің бірнеше алдыңғы қатарлы компаниялары активтерінің нарықтық құнын сипаттайтын сандар көрсетілген.
1-кесте. Әлемнің алдыңғы қатарлы компанияларының капиталындағы МЕА және ЗМ үлесі (млн USD).
Қаржы көздері: компаниялардың 2004 жылғы 31 желтоқсанға дейін қаржылық есеп беруі, NҮSЕ, Іnternet.

Ком- пания	Сала	Капитал дау	Инвес- тиция- лық капи- тал	Айналымдағы капи- тал	Негіз гі қара- жат	Өзге де актив- тер	МЕА және ЗМ нарықтық құны	Инвес- тиция- ланған капи- талдан МЕА және ЗМ %
Disney	Ойын-сауық	58 380	67 775	-1690	16 482	8 270	44 713	66%
Неіnz	Азық-түлік	13 717	18 691	398	2 057	0	16 236	87%
Johnson& Johnson	Медицина	188 357	191 772	14 941	9 595	3 950	163 286	85%
Меrcк	Фармацевтикалық	71029	77 092	3 912	14 714	12 619	46 657	60%
Microsoft	БҚ	290 714	290 714	29 354	2 336	14 607	244 417	84%
ЗМ	Өнеркәсіп	63 393	66 214	4 743	5711	3 345	52 415	79%
Nikе	Киім және аяқ киім	23 948	24 654	4 054	1 624	341	18 635	76%
Рrосtеr & Gamble	Тұтыныс. тауарлары	138 802	162 048	6 954	14 502	2 228	138 364	85%
Үаhоо!	Интернет	52 375	53 125	2 909	532	1524	48 160	91%
Барлығы							772 882	79%

Қатал бәсекелестік жағдайында, зияткерлік меншіктің тек бірегей сипаттамасы фирмаға ұзақ мерзімде айтарлықтай берік әрі биік, нарықта ұзақ жылдар бойы тұрақты табыс табуға мүмкіндік беретін монополиялық тосқауыл қоюды қамтамасыз ете алады. Маңыздысы, бұл тосқауылдар бүкіл әлемде заңдармен қорғалады. Зияткерлік меншік объектілерін бағалау технологиялары осы ресурстың иесі үшін тек оның құндылығын (құнын) анықтауды ғана емес, нарықтық құндылығын, зияткерлік меншікке нарықтағы сұраныс деңгейін, нәтижесінде меншік иесінің зияткерлік меншікті іске асыру және енгізу жөніндегі қызметінің арғы стратегиясын болжауға мүмкіндік береді.
Одан басқа, зияткерлік меншікке құқықтар құрылымының ерекшелігі оны кәсіпорынның қаржылық-экономикалық қызметінде кеңінен пайдалануға мүмкіндік береді. МЕА-ді, оның ішінде зияткерлік меншікті басқару кәсіпорындарға:
- кәсіпорынның нарықтың құнын көтеруге;
- пайдаға салықты азайтуға;
- амортизациялық аударымдар көлемін реттеуге және жаңа зияткерлік меншік объектілерін сатып алуға арналған қорларды құруға;
- жарғылық капиталға салым енгізу кезінде зияткерлік меншік түріндегі үлестің мөлшерін анықтауға;
- зияткерлік меншік объектілерінің оларды сатып алу-сату кезіндегі құнын анықтауға;
- активтердің арақатынасын оңтайландыруға;
- кәсіпорынға тиесілі зияткерлік меншік объектілерін заңсыз пайдаланған үшін келтірілген шығындар мен өтемақы мөлшерін анықтауға;
- кәсіпорын қайта құрылған, таратылған немесе банкрот болған кезде зияткерлік меншік объектілерінің құнын ескеруге;
- банк кредиттерін алған кезде зияткерлік меншік объектілерінің бағасын ескеруге;
- зияткерлік меншік иелеріне еншілес және дербес фирмаларды құруға ақшалай қаражат енгізбестен құрылтайшы (меншік иесі) ретінде қатысу;
- зияткерлік меншік объектілерін пайдалануға құқықтарды берген үшін қосымша табыс табуға мүмкіндік береді.
Зияткерлік меншікті бағалауды стандарттау бағалау қызметін дамытуға және ұсынылатын қызметтердің сапасын арттыруға ықпал етеді.
Зияткерлік меншікті құндық бағалау айтарлықтай қиындық тудырады, өйткені ол рәсімнің жылжымайтын немесе жылжымалы мүлікті құндық бағалаудан әлде қайда ерекшелілігі бар. Ол зияткерлік меншік объектілерін қорғаудың көптеген халықаралық және қазақстандық нормативтік құқықтық актілерге негізделетін ерекшеліктерімен көзге түседі, сондай-ақ зияткерлік меншікті бағалау кезінде зияткерлік еңбек нәтижелеріне құқық көлемінің құны анықталады, объекті зияткерлік меншік объектілеріне құқық бағалау объектісі болып табылады және бұл құқықтар аумақтық және уақытша сипатқа ие.
Осылайша, зияткерлік меншік объектілерін бағалау стандарттарын, капиталдандыру, дисконттау ставкаларын жасап бекіту қажет.
Аса маңызды мәселе - осы салада белсенді жұмыс істеп жүрген теоретиктер мен тәжірибешілердің аз болуына байланысты осы саладағы білікті бағалаушыларды дайындау болып табылады. Өзге материалдық емес активтердің зияткерлік меншігін бағалаудың теориялық-әдістемелік негіздемесін оқу пәні ретінде құру керек.
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында бағалау қызметін жүзеге асыру үшін жылжымайтын және жылжымалы мүлікті бағалаумен қатар зияткерлік меншікті бағалау құқығын қамтитын лицензияның бір түрі беріледі, ол зияткерлік меншік объектілерін бағалау қағидаттарын бұзуға әкеп соғады, өйткені объективті түрде жылжымайтын мүлікті немесе автокөлікті бағалаумен айналысатын бағалаушы көбінесе зияткерлік меншікті бағалау жөніндегі маман болмайды және бағалаудың тым сенімсіз әдістерін пайдаланады.
Бірақ кандидаттардан талап етілетін, оларды зияткерлік меншіктің келешекті бағалаушысы ретінде біліктілік талаптарын қайта қарау қажет. Сонымен қатар зияткерлік меншікті бағалауды бағалау әрекетінің бөлек түрі ретінде бөлу керек, оны лицензиялау лицензиялау мәселелері бойынша мемлекеттік өкілетті органмен жасалады.

4.4. Патенттік сақтандыру

Қазіргі кезде Еуропалық Қоғамдастықта, сондай-ақ Ресейде патенттік сақтандыру туралы мәселелер туындап отыр. Кейбір сақтандыру компаниялары патенттік сақтандыру сияқты қызметті қазірдің өзінде жүзеге асырып жүр.
Патенттік сақтандыру:
- мүлікті сақтандыру ретінде қолданыла алады, ол құжаттарды, мысалы өнеркәсіптік меншік объектілеріне, инновациялық патенттерге қорғау құжаттарын, инновациялық патенттерді сақтандыруды қамтуы мүмкін;
- зияткерлік меншік иесін құқықтары бұзылуы нәтижесінде келтірілген шығындардан қорғайтын сақтандыру ретінде қолданылуы мүмкін;
- зияткерлік меншік объектілерін кездейсоқ және қасақана емес пайдаланған үшін жауапкершілікті сақтандыру ретінде қолданылады, мысалы, жарнамалау кезінде зияткерлік меншік объектілеріне құқықтарды бұзу нәтижесінде немесе өнімді Қазақстан Республикасының аумағына әкелу кезінде үшінші тұлғаларға нұқсан келтірілуі мүмкін;
- уәкілетті мемлекеттік орган немесе сот шешімі нәтижесінде зияткерлік меншік объектілеріне құқықтарды жоғалту тәуекелін сақтандыру ретінде;
- патенттік сенімді өкілдердің мүліктік жауапкершілігін сақтандыру ретінде;
- патенттеу рәсімі кезінде туындайтын тәуекелдерді сақтандыру ретінде;
- зияткерлік меншік объектілерін пайдалану, өзгеге беру немесе кепілге беру туралы шарттарды жасау кезінде жауапкершілікті сақтандыру ретінде қолданыла алады.
Осы саланы дамыту мақсатында Қазақстан Республикасында патенттік сақтандыруды тәжірибеге енгізу шараларын жүзеге асыру керек.

4.5. Өнертапқыштық қызметті қолдау және ынталандыру

Материалды және моральды қолдаудың ұтымды жүйесі болмаған жағдайда шығармашыл адамдардың зияткерлік меншік объектісін жасауға деген қызығушылығын қамтамасыз ету мүмкін емес. Авторларға өнеркәсіптік меншік объектісін жасағаны үшін төлемақы төлеу жүйесі құқық иеленуші (жұмыс беруші), авторларға және өнеркәсіптік меншік объектісін пайдалануға ықпал ететін басқа тұлғаларға оны пайдаланған үшін төленетін төлемақы жүйесімен үйлесімді толықтырылып отыруы тиіс.
Өнертабысты жасаған тұлғаларға сыйақы беру жеке кәсіпорындарда да, үкіметтік органдарда да және университеттерде де қолданылатын арнайы сыйақының дәстүрлі нысаны болып табылатынын бүкіл әлемдік тәжірибе айқындады. Ондай сыйлықтар ауқымы, мақсаты мен көлемдері бойынша әртүрлі болады. Олар патенттелмейтін объектілерді жасаушыларға да таралады.
Қазақстан Республикасында өнертапқыш үшін шетелдік өтінім берушіні де қызықтыратын қолайлы ахуал жасау қажет.
Өнертапқыштық қызметті ынталандырудың неғұрлым әсерлі әдістерінің біріне мыналарды жатқызуға болады:
- авторларды өнеркәсіптік меншік объектілерін жасаған фактісі үшін көтермелейтін бір жолғы сыйақы;
- өнеркәсіптік меншік объектісінің іс жүзіндегі құндылығын ескере отырып, бір жолғы сыйақы төлеу (паушальды төлем);
- авторлардың табысқа қатысуы (роялти) немесе оған өнеркәсіптік меншік объектісінің иесі-фирманың, акционерлік капиталына қатысу үлесін беру;
- "Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген өнертапқышы" құрмет атағын бекіту және беру.
Қазақстанда өнертапқыштық пен жаңашылдықты дамыту және қолдау мақсатында ғылыми ұйымдардың, жоғарғы оқу орындарының, меншіктің кез келген түріндегі кәсіпорындардың және басқа да зияткерлік меншік иелерін көрме және конкурстық жұмыстарға белсенді қатысуын қамтамасыз ету керек, ол жерде олар өздерінің техникалық құрастыруларын ұсына алады, тиімді келісім-шарттар жасап, мемлекеттік тапсырыстарды ала алады.
Жоғарыда көрсетілгеннен басқа Қазақстан Республикасында өнертапқыштық пен жаңашылдықты дамыту және қолдау мақсатында конференциялар, семинарлар, жәрмеңкелер, көрмелер және зияткерлік меншік объектілерін жарнамалау және сату жөнінде басқа да шараларды өткізу өте қажет.

4.6. Патенттік қызметтің инфраструктурасын дамыту

Патенттік және конъюнктуралық зерттеулер жүргізуге, өнеркәсіптік меншік объектілеріне құқықтарды ҚР және шетелдерде рәсімдеуге, және зияткерлік меншік объектілерін сатып алу және (немесе) сату жөніндегі коммерциялық ұсыныстарды даярлауға байланысты қызметтер тиісті дамуы және мемлекет тарапынан қолдау алуы керек.
Патенттік-лицензиялық қызметтердің кәсіпорындардағы және ғылыми ұйымдардағы рөлін арттыру қажет, бұл осы қызметтердің атқаратын міндеттері мен функцияларының кеңеюіне байланысты. Патенттік-лицензиялық қызметтер жұмыстардың негізгі түрлерін орындай отырып, Қазақстанның қазіргі заманғы даму жағдайында, ұйымның ғылыми-техникалық дамуының келешекке және басым бағыттарын айқындауы, ғылыми-техникалық шығармашылықты және инновациялық қызметті басқаруы, ұйымның материалдық емес активтерін, оның лицензиялық саясатын құруға, мемлекеттік бюджеттің есебінен немесе оны пайдаланып жасалған зияткерлік меншік объектілерін тиімді пайдалану мақсатында зияткерлік меншікті басқаруға және коммерцияландыруға белсенді қатысуы тиіс.
Осыған байланысты ғылыми ұйымдардағы, оқу орындарындағы, кәсіпорындардағы патенттік-лицензиялық қызметтерді негізгі ғылыми немесе өндірістік бөлімшелерге жатқызу қажет, ол үшін осы бөлімшелердің қызметін реттейтін нормативтік-құқықтық құжаттарды әзірлеу және олардың қызметтерінің тиісті мәртебесін белгілеу қажет. Бұл қызметтердің жұмысының тиімділігін арттыру үшін кадр құрамын тиісті біліктілігі бар қызметкерлермен кеңейту қажет.
Бүгінгі күндегі патенттік-лицензиялық қызметтер жұмысының тиімділігін нығайта және арттыра отырып, жаңадан құрылатын мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдарда, ғылыми-технологиялық парктерде, жаңа өндірістік компанияларда осындай бөлімшелерді құру қажет. Қызметтерге әдістемелік көмек көрсету, қызметкерлерді оқытуға және оларға тағылымдамадан өтуге ықпал ету, осы бөлімшелердің техникалық жабдықталуын арттыру қажет.
Өнертапқыштар мен басқа да мүдделі тұлғалар зияткерлік меншік объектілерін жасаудың, қорғаудың және сатудың барлық аспектілері бойынша кеңес ала алатын құрылымдарды құру қажет. ҚР қорғау құжаттарын алуға, шетелде патенттеуге өтінім материалдарын ресімдеу мәселелері, жасалған жаңалықтарды өткізу амалдары, патенттік іздестіру мен патенттік зерттеулерді жүргізу аса қажетті болып табылады.
Патент ісі жөніндегі кеңес беру пункттері немесе "патенттік клиникалар" бола алатын осындай құрылымдарды облыстық әділет департаменттері, ғылыми-техникалық кітапханалар, сауда-өнеркәсіп палаталары, университеттер, ғылыми орталықтар, технопарктер жанында құрған дұрыс.
Сонымен бірге осындай қызмет көрсететін тұлғаларға және ұйымдарға конкурстық негізде мемлекеттік тапсырыс бөлу арқылы патенттік қызмет нарығын дамытуға мемлекеттік қолдау көрсету қажет.
Ескерту. жетінші, сегізінші абзацтары алынып тасталды - ҚР Үкіметінің 2007.02.28. N 162 Қаулысымен .

4.7. Конференцияларды, семинарларды, жәрмеңкелерді, көрмелерді және зияткерлік меншік объектілерін
жарнамалау мен сату жөніндегі басқа да шараларды өткізу

Қазақстан Республикасында өнертапқыштық пен жаңашылдықты дамыту және қолдау мақсатында ғылыми ұйымдардың, ЖОО-ның, кез келген меншік нысанындағы кәсіпорындардың және басқа да зияткерлік меншік иегерлерінің өздерінің техникалық өңдемелерін көрсете алатын, қолайлы келісім-шарттарды жасап, мемлекеттік тапсырыстарды қабылдай алатын көрмелік және байқаулық қызметке белсенді қатысуын қамтамасыз ету керек.
Брэнд нарығының дамуына "Ең үздік брэнд" байқауы өзінің оң ықпалын көрсетуі қажет. Брэндингтің дамуы, мамандандырылған брэндингтік агенттіктер қазақстандық фирмалардың бәсекеге қабілеттілігін арттырады, бұл Қазақстанның ДСҰ мүше болуына мұрындық болады.

5. Зияткерлік меншікті заңсыз пайдалануға қарсы күрес

Қазақстанның нарығындағы айналымда көп мөлшерде бөтен зияткерлік меншік объектілерін қамтитын тауарлардың жақсы орындалған көшірмелері жүреді. Осыған байланысты контрафактілі өнім мен зияткерлік меншіктің заңсыз пайдаланылуы елдегі кәсіпкерлікті дамытуға теріс әсерін тигізеді, әсіресе шағын және орта инновациялық бизнес объектілері қорғаусыз қалады. Сондай-ақ зияткерлік меншік құқықтарын бұзу толық алынбаған салықтар түрінде мемлекетке нұқсан келтіреді және әдеттегідей заңсыз жолмен табылған қаражаттар көлеңкелі айналымда жүреді.
Осылайша, контрафактілі өнімдер нарығының көлемі әлемде 600 миллиард АҚШ долларына жетті. Қарақшылық кедей, сондай-ақ экономикалық тұрғыда дамыған елдерге де айтарлықтай зиян келтіруі мүмкін. АҚШ сауда өкілдігінің ресми деректері бойынша американдық экономика "қарақшылардың" әрекетінен жылына 40 млрд. аса доллар жоғалтады екен. Сонымен қатар Қазақстанда Экономикалық зерттеулер институтының деректері бойынша ІЖӨ 18-20 пайызын контрафактілі өнімдер құрайды, оның жыл сайынғы шығыны шамамен 1 миллиард АҚШ долларын құрайды.
Осылайша, зияткерлік меншік объектілері тиімді қорғау жүйесімен қамтамасыз етілуге тиіс.
Зияткерлік меншікті заңсыз пайдалануға қарсы күрестің отандық тәжірибесі негізінен авторлық құқық саласындағы құқық бұзушылыққа тыйым салуға бағытталған болатын. Өнеркәсіптік меншік саласындағы құқық бұзушылықтарға қарсы күрес жөніндегі шаралардың кешенін әзірлеу керек.
Бұндай жүйені құру үшін:
- өнеркәсіптік меншік саласында контрафактілі өнімді анықтау және алдын ала айқындау жөнінде әдістеме әзірлеу;
- сот-сараптама ұйымын не зияткерлік меншік құқығын қорғау саласындағы сараптама жасау ұйымының жанынан контрафактілі өнімді анықтау жөнінде сараптама жүргізетін құрылымдық бөлімше құру;
- зияткерлік меншікті заңсыз пайдалануға қарсы күрес жөнінде кадрлар даярлауды жүзеге асыру қажет;
- зияткерлік меншікке өз құқықтарын қорғау құралдары туралы халықтың құқықтық білімін жетілдіру;
- зияткерлік меншікті заңсыз пайдалануға қарсы күрес мәселелері бойынша шетелдік әріптестермен тәжірибе алмасуды жүзеге асыру қажет.
Қазіргі уақытта құқық қорғау органдары контрафактілі әсіресе, өнеркәсіптік меншік объектілеріне байланысты өнімді айқындау мәселесіне тап болып отыр. Өйткені, құқық қорғау органдары жоспарлық және жоспардан тыс тексерулерді және жедел-іздестіру қызметін жүргізу кезінде өнеркәсіптік меншік объектілерін алаяқтардың әзірлеген өнімдерінде заңсыз пайдалану фактісін анықтай алмайды. Бұл жағдайда өнеркәсіптік меншік саласында контрафактілі өнімді айқындау және алдын ала анықтау әдістемесін жасау қажет.
Сонымен қатар, сараптама жасау ұйымы жанынан контрафактілікке сараптама жасайтын ұйым немесе құрылымдық бөлімше құру қажет. Ол ұйым, біріншіден, ғылыми қызметті жүзеге асыратын болады және, сот-контрафактілі сараптамасының сараптама жасау әдістемесінің жасауды жүзеге асыратын болады. Екіншіден, қылмыстық және әкімшілік өндірістерді қозғау үшін бұл ұйым өнімдердің контрафактілігін ақырғы рет анықтау нысанына сараптама жүргізетін болады. Сонымен қатар, осындай ұйым кеден органдарында және азаматтық-іс жүргізу өндірісінде зияткерлік меншік құқығын қорғауға ықпал ететін болады.
Қазіргі уақытта құқық қорғау органдарында зияткерлік меншік саласындағы кадрлар жетіспейді. Осындай жағдайда құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне зияткерлік меншік құқығын оқыту керек. Оқу Ұлттық зияткерлік меншік институты, сондай-ақ келешекте құрылатын Зияткерлік меншік академиясы арқылы жүргізіле алады. Сонымен қатар құқық қорғау органдарының қызметкерлерін шетелге жіберу қажет. Одан басқа, шетелдік құқық қорғау органдарымен зияткерлік меншікті заңсыз пайдалану саласында тәжірибе алмасу және конференциялар мен дөңгелек столдар ұйымдастыру қажет. Қазіргі уақытта сот органдарында зияткерлік меншік саласындағы мамандар аз екенін атап өткен жөн. Осылайша, әр сотта зияткерлік меншік құқығын қорғау саласында білікті маманның болуы қажет. Республикада құқық қорғау органдарында өз құқығын қорғау мүмкінділігі туралы халықтың хабардарсыз болу мәселесі көкейтесті мәселе болып отыр. Құқық қорғау және сот органдарында өз құқықтарын қорғау тәртібі туралы хабардар ету мақсатында жұртшылықпен байланыс шараларын өткізу қажет.
Елдің транзиттік әлеуетін ескере отырып, зияткерлік меншікті заңсыз пайдаланудың алдын алу және тосқауыл қою жүйесін құру дүниежүзілік қауымдастықтың алдында зияткерлік меншік құқығын қорғау мен сақтаудың қатаң кепілі ретінде Қазақстанның беделін нығайтады.

6. Зияткерлік меншікті қорғау саласындағы халықаралық ынтымақтастық

Зияткерлік меншік саласында халықаралық ынтымақтастықтың дамуы ұлттық патенттік жүйенің жаңаруы мен дүниежүзілік жүйеге кірігуінің негізгі факторларының бірі болып табылады.
Шетелдермен және халықаралық ұйымдармен әртүрлі деңгейлерде әріптестік қатынастарды дамыту халықаралық ынтымақтастықтың басым бағыттары болып табылады. Олар:
- зияткерлік меншік объектілерін және олардың қорғау түрлерін бірыңғай түсіну үшін зияткерлік меншікті қорғау рәсімін және түрлерін, осындай қорғау беру рәсімін стандарттау және жетілдіру, қорғау шараларын бірегейлендіру;
- Қазақстан Республикасының зияткерлік меншік объектілерін қорғау саласындағы бірқатар тиімді халықаралық шарттарға қосылуы;
- мәні бойынша неғұрлым тиімді және толық сараптама жүргізуге
қажет шетелдік патенттік ақпаратқа қол жеткізу;
- зияткерлік меншік саласындағы мамандардың біліктілігін және білім деңгейін арттыру;
- зияткерлік меншікті заңсыз пайдаланудың алдын алу және оны болдырмау, контрафактілі өнімнің айналымына тосқауыл қою;
- Қазақстан Республикасының дүниежүзілік аренада зияткерлік меншік саласындағы ынтымақтастық жөніндегі аумақтық орталық ретінде қалыптасуы мақсатында жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасы көп жақты және екі жақты халықаралық шарттардың, сондай-ақ зияткерлік меншік саласындағы халықаралық және аумақтық ұйымдармен жасасылған шарттардың қатысушысы болып табылады. Олардың аясында Қазақстан бірқатар халықаралық ұйымдармен және алдыңғы қатарлы, атап айтқанда, ДЗМҰ, ЕАПО, ЕПВ, Ресей, Германия, АҚШ, Жапония, Оңтүстік Корея, Австрия және т.б. елдердің патенттік ведомстволарымен ынтымақтас, ТМД елдерінің Өнеркәсіптік меншікті қорғау мәселелері жөніндегі мемлекетаралық кеңесінің қатысушысы болып табылады. Халықаралық ынтымақтастықты белсенді дамыту қажет және оны ақпараттық технологияларды жетілдіруге, кадрлардың кәсіби біліктілігін арттыруға, ақпараттық алмасуды дамытуға, тәжірибе алмасуға және зияткерлік меншікті қорғау саласында бірлескен шараларды өткізуге бағыттау қажет. Қазақстан Республикасы мен Дүниежүзілік зияткерлік меншік ұйымы арасындағы ынтымақтастық бағдарламасы көздейтін шаралардың бүкіл кешенін толық жүзеге асыру керек.
Қазақстан Республикасының зияткерлік меншікті қорғау жөніндегі бірқатар халықаралық шарттарға қосылу мәселесін қараған жөн, олардың бекітілуі зияткерлік меншік құқықтарын неғұрлым тиімді қорғалуын қамтамасыз етуге ықпал етеді, бұл өз кезегінде инвестициялар ағынын ұлғайтуға, экономиканың өсуіне және адамдардың әлеуметтік жағдайын жақсартуға әсер етеді, зияткерлік меншіктің кейбір сирек кездесетін объектілеріне деген қызығушылықты тудырады, олардың даму деңгейіне (интегралдық микросхемалар топологиялары, үлгілер) әсер етеді.
Алматы қаласында бірыңғай патенттік ведомствосы ОHIМ (Ішкі нарықтағы үйлесімділік жөніндегі кеңсе) (Тауар таңбалары мен өнеркәсіптік үлгілер) Аликантода, Испанияда орналасқан және 1994 жылдан бастап Еуропалық Одақтың сауда белгілерін тіркеумен айналысатын Еуропалық одақтың тәжірибесіне сүйене отырып, ЕврАзЭС және ЕЭП аясында қазіргі заманғы әлемдік талаптарға сәйкес деңгейде тауар таңбаларын тіркеу жөніндегі бірыңғай органды құру Қазақстан Республикасының биік халықаралық деңгейге көтерілу амалының бірі болып табылады.
Осындай халықаралық үкіметаралық ұйымды құру біздің елге көптеген артықшылықтар береді: шетелдерден тауар таңбаларын тіркеуге берілетін өтінімдер санының көбеюі есебінен қаржылық ағындар көбейе түседі, тиісінше, тауар таңбалары саласында сарапшылар саны көбейеді және олардың біліктілік деңгейі артады, Қазақстан зияткерлік меншік саласындағы ынтымақтастықтың аумақтық орталығы ретінде өзінің лайықты орнын алады.

7. Кадрлармен қамтамасыз ету

Қазақстан Республикасында білімге, ақпарат пен шығармашылыққа негізделген экономиканы дамыту құралы ретінде тиімді әрекет ететіндей зияткерлік меншік жүйесін осы салаға белсенді түрде білікті мамандарды тартпай құру мүмкін емес.
Зияткерлік меншік объектілерін қорғау, зияткерлік қызмет өнімдерін шаруашылық айналымға енгізу міндетінің, сондай-ақ осы саладағы бұзушылықтарға қарсы тұрудың қиындығы мен аспектілігі осы бағыттарда мамандарды ерекше даярлауды талап етеді.
Зияткерлік меншік саласындағы жоғары деңгейлі білім мен құзыреттілік барлық мемлекеттік органдардың, сонымен қатар зияткерлік меншікке қатысты мәселелерді шешу құзырына жататын құқық қорғау органдарының қызметкерлері үшін қажет.
Осы мәселені шешу келесі бағыттар бойынша жүзеге асырылады: Қазақстанның және шетел жоғары оқу орындарында кадрларды дайындау, Қазақстанда және шетелде мамандарды қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру, ғылыми зерттеулерді жүргізу мен ғылыми-әдістемелік және оқу әдебиеттерін әзірлеу.
Жүзеге асырылғалы отырған маңызды шаралардың ішінде аймақтық оқу орталығына айналатын Зияткерлік меншік академиясын құруды ерекше атап өту керек, ол оқу-әдістемелік орталығы мен зияткерлік меншік мәселелері бойынша магистратура мен аспирантура ашу құқы бар жоғары оқу орындары арасындағы кафедраны қамтиды.
Осы жұмысты жүргізу ДЗМҰ Дүниежүзілік Академиясымен, ЕАПҰ, ЕПҰ-мен және басқа елдердің патенттік ведомстволарымен бірлесе отырып, халықаралық деңгейде жоспарланып отыр.
Аталған білім беру және әдістемелік шараларды табысты жүзеге асыру, сондай-ақ жедел кеңес алу үшін дистанциялық оқыту, электронды форумдар, тиісті дерекқорлар кеңінен қолданылатын болады.
Жоғары оқу орындарына мемлекеттік білім беру стандарты негізінде әзірленген зияткерлік меншік объектілерін құқықтық қорғауға және пайдалануға қатысты пән енгізу керек.
Ұлттық зияткерлік меншік институтының барлық бөлімшелерін, бірінші кезекте сараптама жасау қызметтерін қамтамасыз ету үшін кадрлар даярлауға назар аудару керек. Беру мерзімін қысқарту, сараптаманың сапасын арттыру арқылы қорғау құжаттарының сенімділігін арттыру үшін осы салада дүниежүзілік стандарттарға сәйкес жоғары білікті сарапшыларды даярлау керек.
Сонымен қатар, ҰЗМИ-дің барлық санаттағы қызметкерлерін сырттай және дистанционды оқуды қоса алғанда, барлық қол жетімді тәсілдермен үзіксіз оқытуды қамтамасыз ету керек.
Индустриялық-инновациялық саясаттың іске асырылуы қазақстандық тауарлардың ішкі және сыртқы нарықтағы жылжуын қамтамасыз ететін отандық өнім өндірушілерінің жаңа тауар таңбаларының пайда болуына себеп болады. Бұл таңбаларға Қазақстанмен қатар шетел тұтынушыларының сенімін ақтау қажет.
Қорғалу және жарнамалау қабілеттілігін есепке ала отырып тауар таңбасын білікті жолмен таңдаудың ролі маңызды, бұл ұлттық брендтерді құруда таңбаланатын тауардың бәсекеге қабілеттілігін анықтайды.
Қазақстанның жарнамалық нарығының зерттеулері тек батыстың тәжірибесіне немесе әлемдік дәрежедегі алдыңғы қатарлы жарнамалық агенттіктерге жүгіну қазақстандық менталитеттің түсінбеушілігін көрсетеді.
Қазақстанда дамып келе жатқан брендингтің жеке-жеке бағыттары бір бірінен дербес өмір сүруде, толыққанды брендингпен айналысатын бірде бір ірі компания жоқ. Осылай, патенттік сенімді өкілдерінің фирмалары, жарнамалық компаниялар, дизайн-студиялар және нақты фирмалардың маркетологтары жеке-жеке даму үстінде. Осылайша, тауар таңбасы әзірлеуден тіркеуге, ендіруге дейін, жарнама мен нарықтағы жылжуына дейін үлкен жолды өтеді.
Осы орайда, брендинг саласындағы мамандардың дайындығы, брендтерді бағалау және қорғау, тиісті ғылыми зерттеулердің жасалуы қажет.

8. Материалдық-техникалық қамтамасыз ету

Патенттік жүйе тиімді қызмет етуі мақсатында патенттік ведомствоның әлемдік стандарттарға сай материалдық-техникалық базасын күшейту керек.
Қазіргі уақытта патенттік ведомствоның материалдық-техникалық базасы (Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Зияткерлік меншік құқығы комитеті мен Ұлттық зияткерлік меншік институтының) Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясының мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес емес.
Мемлекеттің Қазақстанның индустриялық-инновациялық дамуына бағытталған саясатын іске асыру өнертапқыштық қызметтің артуына әкеп соғады, коммерциялық құрылымдардың өнертапқыштық шығармашылық нәтижелерін өндірісте пайдалануға мүдделілігін арта түседі және түбі Уәкілетті органның қызметін айтарлықтай күшейтеді және сараптама жасау ұйымы қызметінің қажеттілігін арттырады. Сарапшылар құрамын аз дегенде екі есе көбейту қажет болады, бұл өз кезегінде, бар ғимараттарға сарапшыларды орналастыру мен оларға орналасуы бойынша негізгі санитарлық нормаларға сәйкес келетін қолайлы еңбек жағдайын жасау мәселесін күрделендіре түседі.
Бар қызмет көлемдерін орналастыру ерекшеліктері патенттік-техникалық ақпаратты сақтауға қажетті жайларды және осы ақпаратқа ғылыми-техникалық және іскер жұртшылықтың еркін қол жеткізуін қамтамасыз ететін жайларды және өтінім берушілермен сараптамалық жиналыстарды, жұртшылықпен келіссөздер, семинарлар, конференциялар, кездесулер, "дөңгелек столдарды", өткізуге қажет, сондай-ақ арнайы жайларды (мысалы, өтінім берушілердің қарсылықтарын соттан бұрын қарау жөніндегі Аппеляциялық кеңестің отырыстарына арналған зал, Оқу орталығы және т.б.) бөлуге мүмкіндік бермейді. Уәкілетті органның және сараптама жасау ұйымының халықаралық интеграциялық байланыстарын ескере отырып, шетелдік делегацияларды қабылдау үшін белгілі бір халықаралық стандарттарға сай зал қажет, сол үшін жеке жағдайларда, айтарлықтай қаражат жұмсап жайларды жалға алуға тура келеді.
Өнеркәсіптік меншік объектілеріне өтінім материалдарының құпиялылығын қамтамасыз ету мәселесінің орны ерекше.
Осыған байланысты толыққанды қызметтік ғимараттардың құрылысы мен патенттік ведомствоның инфрақұрылымын салу қажет.
Жалпы алғанда, ғимараттар кешенінде (Патент сарайында) кемінде:
- әкімшілік және сарапшылар құрамына арналған бөлмелер;
- конференц-залдар, келіссөздер залдары;
- шетелдік делегацияларды қабылдау залы;
- құпиялылық тәртіпті қамтамасыз ететін бөлмелер;
- Апелляциялық кеңес отырыстары залы;
- сараптамалық жиналыстар залы;
- халыққа және кәсіпорындарға патенттік-ақпараттық қызмет көрсету үшін компьютерлік зал;
- өтінім материалдары мен патенттік әдебиетті сақтауға арналған қоймалар;
- қосымша ғимараттар (коридорлар, баспалдақтар, санбуындар, техникалық персоналға арналған тазалау құралдарын жуып, кептіретін бөлмелер) болуы керек.
Ғимараттардың көрсетілген тізімі патенттік ведомствоның тиімді қызмет етуі үшін қажет қызметтік бөлмелердің ең аз деген санын құрайды.
Сонымен қатар, "Патент сарайының" кітапханасын көбейту жөніндегі іс-шаралар өте маңызды болып табылады, ол жерде шетел авторларының, сондай-ақ ұлттық авторлардың әдебиеттері орналастырылады. Аталған кітапхананы сарапшылар, сондай-ақ азаматтар пайдалана алады.

9. Қажетті ресурстар мен қаржыландыру көздері

Бағдарламаны қаржыландыру республикалық, бюджет есебінен іске асыру жоспарлануда. Бірінші кезең:
2007 жылға республикалық бюджеттен қаржы шығындары талап
етілмейді.
2008 жылы - 668,27 млн. теңге.
2009 жылы - 876,65 млн. теңге.
Барлығы бірінші кезеңде - 1 544,92 млн. теңге.
Екінші кезең:
2010 жылы - 653,607 млн. теңге.
2011 жылы - 166,02 млн. теңге.
Барлығы екінші кезеңде - 819,627 млн. теңге.
Республикалық бюджеттен қаржы шығындарының жалпы көлемі - 2364,547 млн. теңге.
Бағдарламаны қаржыландыру көлемдері тиісті қаржы жылына республикалық бюджетті құру кезінде нақтыланатын болады.

10. Күтілетін нәтижелер

"Қазақстан Республикасының патенттік жүйесін дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған бағдарламасы" тиімді ұлттық патенттік жүйені құруды, патенттік-лицензиялық қызмет пен өнертапқыштықты жандандыруды, сондай-ақ зияткерлік меншік иелерінің құқықтарын оларды заңсыз пайдаланудан іс жүзінде қорғауды қамтамасыз етеді.
Бұл жағдайда 2010 жылы мынадай нәтижелерге қол жеткізіледі:
- алдын ала патентті жою, өнертабыс пен өнеркәсіп үлгілерді бір қадамдық патенттеу жүйесін құру, инновациялық патентті енгізу жолымен өнеркәсіптік меншік объектілерін патенттеу рәсімі жаңғыртылады;
- өнертабыстар, өнеркәсіптік үлгілер және пайдалы модельдерге қорғау құжаттарын беруге өтінімдердің сараптама жасау мерзімі орташа есеппен 20% қысқартылады;
- халықтың өнертапқыштық белсенділігі арта түседі және өтінімдер саны ең аз дегенде 50% өседі;
- барлық облыс орталықтарында патенттік-лицензиялық қызметтің және патенттік клиникалардың желісі құрылады;
- ең аз дегенде әлемнің 11 елінің және 3 халықаралық ұйымының патенттік құжаттары сақталатын патенттік ведомство үшін патенттік-ақпараттық ресурстарының сараптамалық қоры қалыптастырылады;
- өнеркәсіптік меншік объектілеріне электрондық өтінім беру жүйесін енгізіледі;
- өнеркәсіптік меншік объектілеріне лицензиялық шарттардың орташа есеппен 1,5 есе өсумен лицензиялық қызмет жандандырылады;
- мемлекеттік патенттік сарапшылардың корпусын орташа есеппен 50% арттырылады;
- зияткерлік меншік саласындағы кадрларды даярлау, қайта даярлау жүйесі құрылады;
- қызметтік және құпия өнеркәсіптік меншік объектілері саласындағы құқықтық қатынастарды реттеу туралы мәселелер шешіледі;
- қазақстандық өнеркәсіптік меншік объектілерін шетелдерде
патенттеудің деңгейі ең аз дегенде 100 % артады;
- зияткерлік меншікті бағалау стандартталады;
- контрафактілік өнімдер орташа есеппен 10 % қысқарады;
- Қазақстанды зияткерлік меншік объектілерін қорғау саласындағы алты халықаралық шартқа қосылады.

8. Қазақстан Республикасының патенттік жүйесін дамытудың
2007 - 2011 жылдарға арналған бағдарламасын іске асыру
жөніндегі іс-шаралардың жоспары

Ескерту. Жоспарға өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2010.02.25 № 129 Қаулысымен.

р/с N	Іс-шаралар	Аяқталу нысаны	Орындауға жауаптылар	Орындау мерзімі	Болжамдағы шығындар (млн. теңге)	Қаржыландыру көзі
1 кезеңі 2007-2009 жылдар
1	2	3	4	5	6	7
1. Өнеркәсіптік меншік объектілерін патенттеу рәсімдерін жаңғырту
1.1.	Зияткерлік меншік мәселелері жөніндегі қолданылып жүрген заңға тәуелді нормативтік құқықтық кесімдерге өнеркәсіптік меншік объектілеріне электронды өтінімдерді беруге қатысты өзгерістер мен толықтырулар енгізу	ЗМК бұйрығы	ЗМК	2008 жылдың IV тоқсаны	Қажет емес
1.2.	Дәрілік заттарды және тауар таңбалары тіркеу кезінде министрліктер мен ведомстволар арасындағы өзара іс-қимыл жасау тәртібін әзірлеу	Бірлескен бұйрық	Әділетмині (жинақтау), ДСМ	2008 жылдың II тоқсаны	Қажет емес
2. Зияткерлік меншік объектілерін қорғау саласын кеңейту және жетілдіру
2.1.	Құпия өнеркәсіптік меншік объектілерін пайдалану тәртібін әзірлеу	Әділетминнің бұйрығы	Әділетмині	2007 жылдың III тоқсаны	Қажет емес
2.2.	Қызметтік өнеркәсіптік меншік объектілерін жасау үшін қызметкерлерге сыйақы төлеу тетігі бойынша ұсыныстар әзірлеу	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныс	Әділетмині	2007 жылдың III тоқсаны	Қажет емес
2.3.	Дәстүрден тыс зияткерлік меншік объектілерін құқықтық қорғау жөнінде ұсыныстарды талдау және әзірлеу	Қазақстан Республикасы ның Үкіметіне ақпарат	Әділетмині (жинақтау), БҒМ, АШМ	2008 жылдың I тоқсаны	Қажет емес
2.4.	Өсімдіктер сорттарының, дән-дақылдарының (өсімдіктің бөлігінің) және мал тұқымдарының эталондық үлгісін сақтау үшін селекциялық жетістіктердің (өсімдіктер сорттарының, мал тұқымдарының) гендік қорының сақталуына бақылау жасау мәселелер бойынша ұсыныс әзірлеу	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Ауылшармині	2008 жылдың II тоқсаны	Қажет емес
3. Патенттік-ақпараттық қамтамасыз ету
3.1 .	"СІSPatent" өңірлік ақпараттық өнімді шығаруға Қазақстан Республикасының қатысуын қамтамасыз ету.	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині, ЗМК	2008-2009 жылдардың 20-тамызы	2008 - 15,2* 2009 - 0,6*	Республикалық бюджет Республикалық бюджет
3.2.	Ұлттық ақпараттық базалар үшін патенттік құжаттардың "Мимоза" халықаралық іздеу-ақпараттық жүйесін енгізу	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині	2009 жылдың 20-қаңтары	2008 - 8,0*	Республикалық бюджет
3.3.	Ұлттық патенттік құжаттарды (құжаттардың рефераттарын) мемлекеттік және ағылшын тілдеріне аударуды жүзеге асыру	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині	2009 жылдың 20-қаңтары	2008 - 60,9*	Республикалық бюджет
3.4.	Шетелдік патенттік ведомстволармен және ұйымдармен патенттік құжат алмасу жөнінде келіссөздер өткізу	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині	2009 жылдың 20-қаңтары	2008 - 5,75*	Республикалық бюджет
3.5.	Ұлттық патенттік құжаттар негізінде әртүрлі санаттағы пайдаланушыларға арналған электрондық дерекқор құру	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині	2009 жылдың 20-қаңтары	2008-18,7*	Республикалық бюджет
3.6.	Патенттік ведомствоның интернет-ресурсы арқылы берілетін патенттік, патенттік-құқықтық ақпарат көлемін жаңарту	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині	2007-2009 жылдардың 20-тамыз 20-қаңтары	2008 - 62,0* 2009 - 62,0*	Республикалық бюджет Республикалық бюджет
3.7.	Зияткерлік меншік саласындағы электрондық құжат айналымы жүйесінің техникалық тапсырмасын әзірлеу	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині, ЗМК, ҰСМИ	2008 жылдың 20-тамызы	2008 - 5,3*	Республикалық бюджет
3.8	Зияткерлік меншік саласындағы бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеу және электрондық құжат айналымының кешендік автоматтандырылған жүйесін енгізу	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині, ЗМК, ҰСМИ	2010 жылдың 20-қаңтары	2009 - 410,63*	Республикалық бюджет
4. Зияткерлік меншік нарығын дамыту
4.1.	Мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен құрылған зияткерлік меншік объектілерін шетелде патенттеуді қаржыландыру жөнінде ұсыныстар дайындау	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныс	БҒМ (жинақтау), Қаржыммині, СІМ, ИСМ, Әділетмині	2007 жылдың II тоқсаны	Қажет емес
4.2.	Технологиялар трансфертін реттеу мәселелері бойынша ұсыныс дайындау	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныс	ИСМ (жинақтау), БҒМ, АШМ, ЭМРМ, Әділетмині	2007 жылдың III тоқсаны	Қажет емес
4.3.	Облыс орталықтарында ҰЗМИ филиалдары мен өкілдіктері жүйесін (патенттік клиникаларды) құру бойынша ұсыныстар енгізу	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныс	Әділетмині, (жинақтау), БҒМ, ИСМ	2008 жылдың II жартыжылдығы	2008 - 10,0*	Республикалық бюджет
4.4.	"Жылдың ұлттық брэнді" атты қазақстандық конкурсты өткізу бойынша ұсыныс енгізу	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныс	Әділетмині, ИСМ, БҒМ	2007 жылдың IV тоқсаны	Қажет емес
4.5.	Зияткерлік меншік объектілері бойынша халықаралық және республикалық конкурстарды, жәрмеңкелерді, көрмелерді өткізу және оларға қатысу жөнінде ұсыныс әзірлеу	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныс	Әділетмині (жинақтау), ИСМ, АШМ, ЭМРМ, БҒМ	2007 жылдың III тоқсаны	Қажет емес
4.6.	Өнертапқыштықты және патенттік жүйені насихаттау жөнінде іс-шараларды, сонымен қатар зияткерлік меншік саласы бойынша семинарлар, конференциялар, дөңгелек үстелдер өткізу	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині, (жинақтау), БҒМ, ИСМ, АШМ	2007-2009 жылдардың 20-тамыз 20-қаңтар	Қажет емес
4.7.	Мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен құрылған өнеркәсіптік меншік объектілерін пайдалану мәселелері жөнінде ұсыныстар дайындау	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныс	Әділетмині (жинақтау), ИСМ, БҒМ, АШМ, ЭМРМ, ККМ, ДСМ	2007 жылдың IV тоқсаны	Қажет емес
4.8.	Өнеркәсіптік меншік объектілерін, соның ішінде "ноу-хау" беруге келісім-шарттарды жасау жөнінде әдістемелік ұсыныстарды әзірлеу	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині (жинақтау), БҒМ, ИСМ	2009 жылдың I тоқсаны	Қажет емес
4.9.	Зияткерлік меншікті құратын және пайдаланатын ведомстволық бағыныстағы ұйымдарда патенттік қызметтер құру	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	ИСМ (жинақтау), Әділетмині, БҒМ, АШМ, ЭМРМ, ККМ, ДСМ	2009 жылдың III тоқсаны	Қажет емес
4.10.	Зияткерлік меншік объектілерін бағалаудың мемлекеттік стандарттарын, капиталдандыру, дисконттау ставкаларын әзірлеу	Техникалық реттеу мен метрология саласындағы уәкілетті органмен бекітілген мемлекеттік стандарттар	Әділетмині, ИСМ 2007 жылдың IV тоқсаны	Қажет емес
5. Зияткерлік меншікті заңсыз пайдалануға қарсы күрес жүргізу
5.1.	Зияткерлік меншікті заңсыз пайдалануға қарсы күрес жүргізу және контрафактілі өнімге сараптама жасау жөнінде шетелдік мемлекеттік және халықаралық ұйымдармен тәжірибе алмасу	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині	2007-2009 жылдардың 20- тамыз 20-қаңтар	2008 - 8,62* 2009 - 8,62*	Республикалық бюджет Республикалық бюджет
6. Халықаралық ынтымақтастық
6.1	Зияткерлік меншікті қорғау саласында кейбір халықаралық келісімдерге қосылу туралы ұсыныстар енгізу - Өсімдіктердің жаңа сорттарын қорғау жөніндегі халықаралық одақ; - Өнеркәсіптік үлгілерді халықаралық депозиттеу туралы Гаага келісімі; - Олимпиада рәмізін қорғау туралы Найроб шарты; - Патенттік құқық туралы шарт; - Таңбаларды халықаралық тіркеу туралы Мадрид келісіміне хаттама.	Қазақстан Республикасының халықаралық ұйымдармен ынтымақтастығы бойынша сараптама кеңесіне	Әділетмині, (жинақтау), АШМ, СІМ 2008-2009 жылдар	Қажет емес
6.2.	Дүниежүзілік зияткерлік меншік ұйымымен және өзге де аймақтық патенттік ұйымдармен және шетелдік ведомстволармен зияткерлік меншікті қорғау саласындағы ынтымақтастықты жүзеге асыру	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині	Жыл сайын	Қажет емес
7. Бағдарламаны кадрлармен қамтамасыз ету
7.1.	Кадрларды қайта дайындау және біліктілікті жоғарлыту жүйесі, сонымен қатар аспирантура және магистратура бағдарламаларының аясында әрекет ететін жоғары оқу орындары мен басқа да мүдделі отандық және халықаралық ұйымдардың қатысуы не/немесе негізінде зияткерлік меншік Академиясын құру	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині (жинақтау), БҒМ	2008 жылдың 20-тамыз	2008 - 79,0*	Республикалық бюджет
7.2.	Зияткерлік меншікті қорғау мәселелері бойынша шетелде мемлекеттік қызметкерлерді, сарапшыларды, мамандарды және өзге де тұлғаларды даярлау әрі олардың біліктілігін арттыруды жүзеге асыру	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныс	Әділетмині	2007-2009 жылдардың 20-тамыз 20-қаңтар	2008 - 94,8* 2009- 94,8*	Республикалық бюджет Республикалық бюджет
8. Материалдық-техникалық қамтамасыз ету
8.1.	Патент сарайының құрылысы	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині	2008-2009 жылдардың 20-тамыз	2008 - 300* 2009 - 300*	Республикалық бюджет Республикалық бюджет
2 кезең 2010-2011 жылдар
р/с N	Іс-шаралар	Аяқталу нысаны	Орындауға жауаптылар	Орындау мерзімі	Болжамдағы шығындар (млн. теңге)	Қаржыландыру көзі
1	2	3	4	5	6	7
1. Патенттік-ақпараттық қамтамасыз ету
1.1.	"СІS Раtent" өңірлік ақпараттық өнімді шығаруға Қазақстан Республикасының қатысуын қамтамасыз ету.	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині, ЗМК	2010-2011 жылдардың 20-тамыздағы	2010 - 0,6* 2011 - 0,6*	Республикалық бюджет Республикалық бюджет
1.2.	Патенттік ведомствоның интернет-ресурсы арқылы берілетін патенттік, патенттік-құқықтық ақпарат көлемін жаңарту	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині	2010-2011 жылдардың 20-тамыз 20-қаңтар	2010 - 62,0* 2011 - 62,0*	Республикалық бюджет Республикалық бюджет
2. Зияткерлік меншік нарығын дамыту
2.1.	Патенттік сақтандыруды нарыққа енгізу туралы ұсынысты әзірлеу	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныс	Әділетмині	2010 жылдың IV тоқсаны	Қажет емес
2.2.	Өнертапқыштықты және ҚР патенттік жүйесін насихаттау жөнінде іс-шараларды, сонымен қатар зияткерлік меншік саласы бойынша семинарлар, конференциялар, дөңгелек столдарды өткізу.	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині (жинақтау), БҒМ, ИСМ, АШМ	2010-2011 жылдардың 20-тамыз 20-қаңтар	Қажет емес
2.3.	Алынып тасталды - ҚР Үкіметінің 2010.02.25 № 129 Қаулысымен.
2.4.	"Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген өнертапқышы" құрмет белгісін беру туралы ұсыныс жасау	Қазақстан Республикасы Үкіметіне ұсыныс	Әділетмині	2010 жылдың II тоқсаны	Қажет емес
2.5.	Ғылыми зерттеулерді енгізу, сондай-ақ заңды тұлғалардың жарғылық капиталдарына зияткерлік меншікті кіргізу, оның ішінде вечурлық өндірісті ұйымдастыру кезінде зияткерлік меншікті бағалау әдістерін қолдану жөніндегі нұсқаулыққа өзгерістер мен толықтырулар енгізу	Бірлескен бұйрық	Әділетмині, БҒМ, ИСМ, ЭМРМ	2010 жылдың I тоқсаны	Қажет емес
3. Зияткерлік меншік объектісін заңсыз пайдалануға қарсы күрес жүргізу
3.1.	Жасанды өнімдердің сотқа дейінгі сараптамасын жасау жөніндегі мамандандырылған ұйымды құру	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині	2011 жылдың 20-қаңтары	2010 - 270,72*	Республикалық бюджет
3.2.	Зияткерлік меншікті заңсыз пайдалануға қарсы күрес жүргізу және контрафактілі өнімге сараптама жасау жөнінде шетелдік мемлекеттік және халықаралық ұйымдармен тәжірибе алмасу	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині	2010-2011 жылдардың 20-тамыз 20-қаңтар	2010 - 8,62* 2011 - 8,62*	Республикалық бюджет Республикалық бюджет
4. Халықаралық ынтымақтастық
4.1	Зияткерлік меншікті қорғау саласындағы кейбір халықаралық келісімдерге қосылу туралы ұсыныс беру - Тауар шығарылатын жерлердің атауларын қорғау және оларды халықаралық тіркеу туралы Лиссабон келісімі; - Спутник арқылы берілетін дабылдардың негізгі бағдарламаларын тарату туралы Брюссель конвенциясы.	Қазақстан Республикасының Халықаралық ұйымдармен ынтымақтастығы бойынша экспертік кеңеске ұсыныс беру	Әділетмині (жинақтау), АШМ, СІМ	2010-2011 жылдар 20-тамыз	Қажет емес
4.2.	Дүниежүзілік зияткерлік меншік ұйымымен және өзге де аймақтық патенттік ұйымдармен және шетелдік ведомстволармен зияткерлік меншікті қорғау саласындағы ынтымақтастықты жүзеге асыру	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині	2010-2011 жылдардың 20-тамыз 20-қаңтар	Қажет емес
5. Бағдарламаны кадрлармен қамтамасыз ету
5.1.	Таңдау бойынша компонент ретінде жоғары оқу орындарында зияткерлік меншікті қорғау бойынша пән енгізу	Нұсқаулық хат	БҒМ, Әділетмині	2010 жыл	Қажет емес
5.2	Зияткерлік меншікті қорғау жөнінде шетелдерде мемлекеттік қызметкерлерді, сарапшыларды, мамандарды және басқа да тұлғаларды даярлауды әрі олардың біліктілігін арттыруды жүзеге асыру	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныс беру	Әділетмині	2010-2011 жылдардың 20-тамыз 20-қаңтар	2010 - 94,8* 2011 - 94,8*	Республикалық бюджет Республикалық бюджет
6. Материалдық-техникалық қамтамасыз ету
6.1.	Патент сарайының құрылысы	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	Әділетмині	2010 жылдың 20-тамыз	2010 - 216,867*	Республикалық бюджет
	Барлығы	Бағдарламаны қаржыландыру республикалық бюджет есебінен іске асыру жоспарлануда. Бірінші кезең: 2007 жылға республикалық бюджеттен қаржы шығындары талап етілмейді. 2008 жылы - 668,27 млн. теңге.				Республикалық бюджет

Об утверждении Программы развития патентной системы Республики Казахстан на 2007-2011 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 23 декабря 2006 года N 1243. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 8 декабря 2010 года N 1324

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 08.12.2010 N 1324.

В целях реализации постановления Правительства Республики Казахстан от 31 марта 2006 года N 222 "О Сетевом графике исполнения Общенационального плана мероприятий по реализации Послания Президента Республики Казахстан народу Казахстана от 1 марта 2006 года и Программы Правительства Республики Казахстан на 2006-2008 годы" Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемую Программу развития патентной системы Республики Казахстан на 2007-2011 годы (далее - Программа).

2. Центральным исполнительным и иным государственным органам:
1) обеспечить своевременное выполнение мероприятий, предусмотренных Программой;
2) представлять информацию о ходе реализации Программы в Министерство юстиции Республики Казахстан два раза в год, к 30 июля и 30 декабря, по итогам полугодия.

3. Министерству юстиции Республики Казахстан ежегодно, к 20 августа и 20 января, представлять информацию в Правительство Республики Казахстан о ходе реализации Программы.

4. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 23 декабря 2006 года N 1243

Программа
развития патентной системы Республики Казахстан
на 2007-2011 годы

Сноска. По всему тексту слова "веб-сайт" заменены словами "интернет-ресурс" постановлением Правительства РК от 30.12.2009 № 2305 (порядок введения в действие см. п. 2).

г. Астана 2006 год

Содержание

1. Паспорт Программы

2. Введение

3. Анализ современного состояния и проблемы развития патентной системы
3.1. Состояние и тенденции развития мировой системы в области охраны
интеллектуальной собственности
3.2. История развития и проблемы патентной системы Казахстана

4. Цель и задачи Программы

5. Основные направления и механизмы реализации Программы
1. Модернизация процедуры патентования объектов интеллектуальной собственности
1.1. Патентование изобретений и полезных моделей
1.2. Патентование промышленных образцов
1.3. Регистрация товарных знаков и наименований мест происхождения товаров
1.4. Сокращение сроков выдачи охранных документов
2. Расширение и совершенствование сферы охраны объектов интеллектуальной
собственности
2.1. Служебные объекты промышленной собственности
2.2. Секретные объекты промышленной собственности
2.3. Селекционные достижения
2.4. Традиционные знания, генетические ресурсы и фольклор

3. Патентно-информационное обеспечение

4. Развитие рынка интеллектуальной собственности
4.1. Зарубежное патентование объектов промышленной собственности
4.2. Лицензионная деятельность в области промышленной собственности
4.3. Развитие института оценки интеллектуальной собственности
4.4. Патентное страхование
4.5. Поддержка и стимулирование изобретательской деятельности
4.6. Развитие инфраструктуры патентных услуг
4.7. Проведение конференций, семинаров, ярмарок, выставок и других
мероприятий по рекламе и продаже объектов интеллектуальной
собственности
5. Борьба с нелегальным использованием интеллектуальной собственности
6. Международное сотрудничество в области охраны интеллектуальной собственности
7. Кадровое обеспечение
8. Материально-техническое обеспечение

6. Необходимые ресурсы и источники финансирования

7. Ожидаемые результаты

Программа развития патентной системы
Республики Казахстан на 2007-2011 годы

Паспорт программы

Наименование Программа развития патентной системы
Республики Казахстан на 2007-2011 годы
Общенациональный план мероприятий по
Основание реализации Послания Президента Республики
для Казахстан народу Казахстана от 1 марта
разработки 2006 года "Стратегия вхождения Казахстана
в число пятидесяти наиболее конкурентоспо-
собных стран мира" и Программа Правительства
Республики Казахстан на 2006-2008 годы,
утвержденные Указом Президента Республики
Казахстан от 30 марта 2006 года N 80
Сетевой график исполнения Общенационального
плана мероприятий по реализации Послания
Президента Республики Казахстан народу
Казахстана от 1 марта 2006 года и Программы
Правительства Республики Казахстан на
2006-2008 годы, утвержденный Постановлением
Правительства Республики Казахстан
от 31 марта 2006 года N 222
Разработчик Министерство юстиции Республики Казахстан
Программы
Цель Повышение эффективности национальной
Программы патентной системы
Задачи 1. Модернизация процедуры патентования объектов
Программы промышленной собственности, в том числе
обеспечения своевременности экспертизы патентных
заявок, сокращение сроков выдачи и повышение
надежности охранных документов.
2. Расширение и совершенствование сферы охраны
объектов интеллектуальной собственности.
3. Создание полноценной системы патентно-
информационных ресурсов.
4. Создание институциональных основ инфраструктуры
патентных услуг.
5. Активизация и поддержка изобретательской и
патентно-лицензионной деятельности.
6. Содействие ограждению внутреннего рынка от
поддельных товаров и совершенствование мер по
пресечению неправомерного использования
объектов промышленной собственности, сокращение
уровня контрафактной продукции.
Сроки реализации 2007-2011 годы
Программы Первый этап: 2007-2009 годы
Второй этап: 2010-2011 годы
Необходимые Финансирование Программы предполагается
ресурсы осуществляться за счет средств республиканского
и источники бюджета.
финансирования Первый этап:
На 2007 год финансовых затрат из республиканского
бюджета не требуется.
2008 год - 668,27 млн. тенге
2009 год - 876,65 млн. тенге
Итого в первом этапе - 1 544,92 млн. тенге.
Второй этап:
2010 год - 653,607 млн. тенге
2011 год - 166,02 млн. тенге
Итого во втором этапе - 819,627 млн. тенге.
Общий объем финансирования из республиканского
бюджета - 2 364,547 млн. тенге.
Ожидаемые Успешная реализация "Программы развития
результаты патентной системы Республики Казахстан
на 2007-2011 годы" обеспечит создание
эффективной национальной патентной
системы, а именно будет:
- модернизирована процедура патентования
объектов промышленной собственности путем
упразднения предварительного патента,
создания одноступенчатой системы патентования
изобретений и промышленных образцов, а также
внедрения инновационного патента;
- сокращены сроки экспертизы заявок на
выдачу охранных документов изобретений,
промышленных образцов и полезных моделей
в среднем на 20 %;
- повышение изобретательской активности
населения и рост количества подаваемых
заявок как минимум на 50 %.
- создана сеть патентно-лицензионных
служб и патентных клиник в каждом
областном центре;
- сформирован экспертный фонд патентно-
информационных ресурсов для патентного
ведомства, содержащий патентную
документацию как минимум 11 стран мира
и 3 международных организаций;
- внедрена система электронной подачи
заявок на объекты промышленной собственности;
- активизирована лицензионная деятельность,
с увеличением лицензионных договоров на
объекты промышленной собственности в
среднем в 1,5 раза;
- увеличен корпус государственных
патентных экспертов в среднем на 50 %;
- создана система подготовки, перепод-
готовки кадров в сфере интеллектуальной
собственности;
- решены вопросы по урегулированию
правоотношений в области служебных и
секретных объектов промышленной собственности;
- увеличен уровень зарубежного патентования
казахстанских объектов промышленной собствен-
ности, как минимум на 100 %;
- стандартизирована оценка интеллектуальной
собственности;
- сокращение объемов контрафактной продукции
в среднем на 10 %;
- Казахстан присоединится к шести международным
договорам в области охраны объектов
интеллектуальной собственности.

2. Введение

Мировой опыт свидетельствует, что независимость и устойчивый экономический рост можно обеспечить только при развитой высокоинтеллектуальной индустрии. Все развитые страны имеют приблизительно сопоставимые рыночные механизмы и законодательства, которые, тем не менее, не являются гарантом технологического превосходства. Необходимым и достаточным условием для достижения успеха является наличие всей совокупности рыночных инструментов, в том числе эффективной системы патентной защиты интеллектуальной собственности, в сочетании с научными школами и современными технологиями.
В двадцатом веке интеллектуальная собственность преимущественно рассматривалась как средство охраны технологии или новой продукции от копирования. Прошло совсем немного времени и уже становится очевидным, что интеллектуальную собственность нельзя рассматривать просто как правовую функцию. Активно формирующаяся экономика знаний порождает совершенно новую конкурентную среду, в которой борьба идет за обладание исключительными правами на ноу-хау и изобретения, где не природные ресурсы, а интеллектуальная собственность несет в себе семена будущего богатства.
Ранее основу конкурентных преимуществ составляли доступные природные ресурсы, дешевая рабочая сила, применение фактора масштаба производства, а в более позднее время - усиленная маркетинговая деятельность, обеспечивающая хорошую репутацию и тесные связи с клиентами на основе дифференциации уникальных товаров и услуг. В новых условиях компании наиболее конкурентоспособных стран мира стали добиваться конкурентных преимуществ на основе заблаговременного получения и виртуозного использования исключительными правами на ноу-хау, изобретения, товарные знаки и отраслевые стандарты. Стремление добиться "конкурентных преимуществ высшего порядка" - исходит из понимания того, что именно интеллектуальная собственность может стать основой будущего богатства и процветания Казахстана.
В нашей стране осуществляется государственная поддержка инновационной деятельности с помощью институтов развития: функционируют Инвестиционный фонд Казахстана, Банк развития Казахстана, Национальный инновационный фонд, Центр маркетинговых и аналитических исследований и Центр инжиниринга и трансферта технологий, создан ряд технологических парков и бизнес-инкубаторов. Однако, неравномерное развитие в Казахстане рыночных инструментов системы создания, охраны и экономической реализации результатов научно-технической деятельности будет препятствовать развитию инноваций.
Совокупность инструментов этой системы по своей сути должна служить реализационным комплексом по внедрению результатов научно-технической деятельности, защищенных национальными патентами, в инновационно-активное производство с последующим выходом инновационной продукции на рынках товаров и услуг. Данный комплекс должен стать ключевой цепочкой создания стоимости, в которой Национальная патентная система надежно и эффективно конвертирует совокупность научно-технических идей в систему управляемых прав на объекты интеллектуальной собственности.
Национальная патентная система Республики Казахстан является важным стратегическим ресурсом, потенциальные возможности которого трудно переоценить. Традиционно рассматриваемая как фактор экономической и социальной безопасности нашего государства патентная система должна играть важную роль в научно-технических и социально-экономических реформах и стать весомым фактором расширения рыночных отношений и приумножения интеллектуального потенциала страны.
Миссия патентной системы Республики Казахстан в новых условиях вытекает из "Стратегии вхождения Казахстана в число пятидесяти наиболее конкурентоспособных стран мира". Она направлена на обеспечение необходимых и достаточных патентно-правовых, патентно-информационных и институциональных условий формирования благоприятного инновационного климата для производства в Казахстане товаров и услуг с защищенными правами интеллектуальной собственности и утверждения Республики Казахстан в качестве равноправного и конкурентоспособного партнера международных экономических отношений в условиях глобализации.

3. Анализ современного состояния
и проблемы развития патентной системы

3.1. Состояние и тенденции развития мировой
системы в области охраны интеллектуальной собственности

Создание мировой патентной системы, история которой насчитывает сотни лет, по праву можно считать одним из величайших достижений человечества. Появление первых факультативных привилегий, являющихся прообразом современных патентов на изобретения, относится к концу средних веков. Последующий период в развитии патентного права, начавшийся с конца XVIII века, характеризуется появлением первых облигаторных патентов. Эволюция этого периода фактически завершилась изданием германского Патентного Закона 1877 года, утверждающего основной принцип патентной системы, заключающийся в своеобразном компромиссе (договоре) между изобретателем и государством: изобретатель раскрывает сущность созданного им новшества, которое публикуется для всеобщего сведения и стимулирует таким образом научно-технический прогресс. В обмен на это государство предоставляет изобретателю монопольное право на использование этого новшества на определенный срок на определенной территории.
В новейшей истории мировой патентной системы XX-XXI веков позднейшие законы, изданные в других государствах, пока не внесли новой принципиальной идеи, способной кардинально изменить сложившиеся нормы классического патентного права. Несмотря на это, мировая патентная система, с момента принятия Парижской конвенции об охране промышленной собственности продолжает развиваться и является сегодня наиболее глобализированной.
Основой современной международной системы интеллектуальной собственности является более 20 соглашений в области промышленной собственности и авторского права, наиболее важными из которых являются:
Парижская Конвенция об охране промышленной собственности от 20 марта 1883 года;
Соглашение по торговым аспектам прав интеллектуальной собственности (далее - Соглашение ТРИПС) от 15 апреля 1994 года;
Мадридское соглашение о международной регистрации знаков от 14 апреля 1891 года;
Договор о патентной кооперации (далее - договор РСТ) от 19 июня 1970 года;
Лиссабонское соглашение об охране мест происхождения товаров и услуг и их международной регистрации от 31 октября 1958 года;
Международная конвенция по охране новых сортов растений (далее - Конвенция УПОВ) от 2 декабря 1961 года;
Локарнское соглашение об учреждении Международной классификации промышленных образцов, подписанное в Локарно 8 октября 1968 г.;
Ниццкое Соглашение о Международной классификации товаров и услуг для регистрации знаков от 15 июня 1957 г., пересмотренное в Стокгольме 14 июля 1967 г. и в Женеве 13 мая 1977 г.;
Страсбургское соглашение о международной патентной классификации от 24 марта 1971 г.;
Гаагское соглашение о международном депонировании промышленных образцов от 6 ноября 1925 г.
Данные договоры определяют согласованные на международном уровне основные стандарты охраны интеллектуальной собственности в стране-участнице договора. Однако ускоренный технический прогресс и глобализация торговли привели к необходимости создания механизмов, обеспечивающих в сжатые сроки охрану новых изобретений и других коммерчески ценных активов. Четыре договора Всемирной организации интеллектуальной собственности (далее - ВОИС): Договор о патентной кооперации, Мадридское соглашение о международной регистрации знаков, Лиссабонское соглашение об охране мест происхождения товаров и услуг и их международной регистрации, Гаагское соглашение о международном депонировании промышленных образцов, охватывающие изобретения, товарные знаки и промышленные образцы, обеспечивают положение, при котором одна международная регистрация или подача заявки будет иметь действие в любом из государств-участников по выбору заявителя.
Созданная в 1970 г. ВОИС является специализированной международной организацией системы Организации Объединенных Наций (далее - ООН), призванной содействовать охране интеллектуальной собственности во всем мире путем сотрудничества государств и в соответствующих случаях во взаимодействии с любой другой международной организацией, а также обеспечивать административное сотрудничество Союзов, созданных в рамках Парижской и Бернской конвенций, а также в рамках нескольких договоров, заключенных членами Парижского союза.
Кроме международных соглашений, которые администрирует ВОИС, сотрудничество стран в сфере интеллектуальной собственности осуществляется в рамках региональных организаций, таких как:
1. Европейская патентная организация (ЕПО);
2. Евразийская патентная организация (ЕАПО);
3. Африканская организация интеллектуальной собственности (ОАРИ);
4. Африканская региональная организация промышленной собственности (ARIPO).
Также, одним из наиболее важных в мировой системе охраны интеллектуальной собственности является Соглашение ТРИПС, заключенное в рамках Всемирной торговой организации (далее - ВТО). Данное Соглашение направлено на обеспечение защиты всех традиционных видов прав на интеллектуальную собственность - авторских прав, смежных прав, прав на промышленную собственность и прав на закрытую коммерческую информацию. Соглашение ТРИПС определяет минимальные стандарты, обязательные для всех стран участниц данного соглашения.
В связи с предстоящим вступлением Казахстана в ВТО законодательство в области охраны интеллектуальной собственности практически полностью приведено в соответствие с нормами Соглашения ТРИПС.
Активно развивающаяся в последнее время глобализация экономических связей и дальнейшая либерализация международной торговли, обостряет конкурентную борьбу, усиливая потребность в инновациях и их надежной правовой охране на мировом рынке. Это, в свою очередь, повышает роль систем правовой охраны интеллектуальной собственности вообще и промышленной собственности в особенности, так как именно последняя обеспечивает охрану результатов исследований и разработок, а также стимулирует научно-техническое развитие. Такие ведущие мировые державы, как Япония, США, Австралия, Китай, Великобритания приняли свои собственные стратегии на XXI век в сфере интеллектуальной собственности. Например, в Великобритании и США они агрессивные. Суть их - в регистрации как можно большего числа изобретений в других странах, чаще всего развивающихся. Эта стратегия позволяет закрывать перспективные рынки товаров и услуг и содействовать продвижению собственных технологий. Возможность такой интеллектуальной экспансии подкреплена политикой государственного протекционизма. Стратегическая программа Японии в этой сфере направлена на "создание нации, основанной на интеллектуальной собственности".
Начиная с 1985 г. отмечается значительный рост потока заявок, направляемых экономически развитыми странами за границу. По данным за 2001 год США является страной с наиболее высоким уровнем зарубежного патентования, доля заявок от американских заявителей в общем мировом потоке составляет 28 %. Увеличивают свою долю фирмы Японии и Германии, они имеют соответственно 14,3 % и 19 %, на следующем месте - Великобритания и Франция.
Статистика подаваемых заявок по Договору РСТ представлена в таблице.

Страна	Процент от общего количества заявок РСТ, поданных во всем мире в 2004 году.
США	34,99
Япония	16,9
Германия	12,4
Франция	4,4
Великобритания	4,2
Финляндия	1,4
Россия	0,4
Казахстан	0,006
Остальные страны	25,304
Всего	100 % (120100 заявок)

Из вышеприведенных статистических данных видно, что и по уровню зарубежного патентования, и по количеству заявок поданных по процедуре РСТ лидерами являются ведущие страны мира с четкими стратегиями, принимаемыми на государственном уровне, и конкурентоспособными патентными системами.
Глобализация экономических отношений вызывает необходимость интернационализации систем правовой охраны интеллектуальной собственности и согласованности национальных патентных процедур.
В настоящее время в мировой системе охраны интеллектуальной собственности наблюдается устойчивая тенденция к стиранию различий между национальными системами, ведущая к тому, что правообладатели интеллектуальной собственности смогут пользоваться глобальной охраной прав.
Национальные системы стоят перед реальным риском преобладания интересов более организованных создателей интеллектуальной собственности над интересами потребителей, в роли которых выступают преимущественно развивающиеся страны.
Исходя из тенденций развития мировой патентной системы, в целях инновационного развития, Казахстан стремится к созданию гибкой, эффективной, обеспечивающей надежную охрану интеллектуальной собственности, современной конкурентоспособной модели патентной системы.

3.2. История развития и
проблемы патентной системы Казахстана

Создание национальной патентной системы Республики Казахстан берет свое начало с 23 июня 1992 года, когда был подписан Указ Президента Республики Казахстан N 806 "О Национальном патентном ведомстве при Кабинете Министров Республики Казахстан". Основными целями создания национальной патентной системы явились сохранение и защита научно-технического потенциала республики, создание цивилизованных рыночных отношений в области промышленной собственности, поддержка творчества отечественных изобретателей.
За время своей деятельности Патентное ведомство Казахстана претерпело ряд организационных изменений и в настоящее время представляет Комитет по правам интеллектуальной собственности Министерства юстиции Республики Казахстан, в ведении которого находится экспертная организация - Республиканское государственное казенное предприятие "Национальный институт интеллектуальной собственности Комитета по правам интеллектуальной собственности Министерства юстиции Республики Казахстан".
Основу национальной патентной системы составили Патентный закон Республики Казахстан, принятый одним из первых среди стран СНГ еще в июне 1992 года (в настоящее время действует Закон от 16 июля 1999 года), и Закон Республики Казахстан "О товарных знаках, знаках обслуживания и наименованиях мест происхождения товаров", принятый в январе 1993 года (в настоящее время действует Закон от 26 июля 1999 года).
В последующие годы законодательство в области охраны интеллектуальной собственности было дополнено Законами Республики Казахстан " Об авторском праве и смежных правах " от 10 июня 1996 года, "Об охране селекционных достижений" от 13 июля 1999 года, " О правовой охране топологий интегральных микросхем" от 29 июня 2001 года.
В соответствии с национальным законодательством в Казахстане действует явочно-проверочная система патентования, при которой на изобретение, промышленный образец выдаются охранные документы двух видов.
По явочной системе проводится формальная экспертиза материалов заявки без проверки таких критериев патентоспособности как мировая новизна, промышленная применимость и изобретательский уровень изобретения, а охранный документ (предварительный патент) выдается сроком на 5 лет на риск и под ответственность заявителя.
Проверочная система патентования применяется при проведении полной экспертизы материалов заявки (экспертизы по существу) для получения патента, которая включает проверку изобретения по всем критериям патентоспособности - мировой новизне, изобретательскому уровню и промышленной применимости. При проведении экспертизы по существу необходимо проведение информационного поиска по источникам информации, ставшими общедоступными в мире до даты приоритета и представляющих собой минимум документации РСТ. Это патентные документы ведущих стран: Германии, США, Великобритании, Франции, Швейцарии (только на немецком и французском языках), Японии, СССР, России, включающие выданные в этих странах патенты; опубликованные международные заявки по системе РСТ; опубликованные заявки Евразийского патентного ведомства на патенты, на авторские свидетельства СССР; опубликованные региональные патенты Евразийского патентного ведомства, авторские свидетельства СССР с ретроспективой, где это возможно, с 1920 г, а также научно-техническая информация с ретроспективой не менее 5 лет (преимущественно около 30 лет). При установлении новизны изобретения учитываются также запатентованные в Республике Казахстан изобретения и полезные модели, а также заявки на изобретения и полезные модели (при условии их более раннего приоритета), поданные в Республике Казахстан другими лицами. Патент является охранным документом, предоставляющим его владельцу гарантированную государством полноценную защиту объекта от несанкционированного использования со сроком действия в 20 лет.
За все время действия патентной системы Республики Казахстан из числа 18377 охранных документов, выданных на изобретения, на долю предварительных патентов приходится 13446 или 73 % от их общего количества. Это обстоятельство оказывает негативное влияние на инновационную деятельность в стране, поскольку бизнес и производители воздерживаются от средне- и долгосрочных вложений в практическую реализацию предварительного патента в производстве, так как он выдается на основании формальной экспертизы на риск и под ответственность заявителя, патентообладателя.

Динамика выдачи предварительных патентов
и патентов в период 1993-2005 г.г.

(см. бумажный вариант)

Как следует из графика, защита объектов промышленной собственности преимущественно осуществляется предварительными патентами, выдаваемыми на основе явочной системы патентования. Выделение явочной системы патентования в качестве преимущественной было продиктовано отсутствием в Казахстане экспертного фонда мировой патентной документации, необходимого для проведения экспертизы заявок по существу с учетом проверки всех критериев патентоспособности. Такие фонды были сформированы и находились в РСФСР (Государственный комитет по делам изобретений) в качестве основного, и в Украинской ССР в качестве резервного фондов. После обретения независимости, Казахстан был лишен возможности использовать эти фонды, поэтому для обеспечения защиты объектов промышленной собственности национальных заявителей явочная система патентования, предусматривающая только формальную экспертизу, стала единственным решением этого вопроса.
Положительным моментом принятия преимущественно явочной системы патентования стало ускоренное рассмотрение материалов заявки и получение заявителем предварительного патента, что позволяло ему как правообладателю использовать свой объект, не опасаясь недобросовестной конкуренции со стороны других лиц. Но в последующих редакциях Патентного закона РК сроки выдачи предварительного патента были уравнены со сроками выдачи патента. Основное преимущество предварительного патента, заключающееся в ускоренной его выдаче, было практически утрачено, что негативным образом повлияло на защиту своих прав изобретателями.
Кроме того, жестко регламентированная последовательность получения охранных документов на изобретения и промышленные образцы, заключающаяся в том, что вначале необходимо было получить предварительный патент и только после этого можно было ходатайствовать о получении патента, привела к тому, что неоправданно затягивались сроки проведения экспертизы и ограничивалась свобода действий заявителей в получении соответствующей охраны своего объекта либо заявители вообще отказывались от получения патента.
Анализируя системы патентования ряда высокоразвитых стран, вошедших в число 50 наиболее конкурентоспособных (США, Швейцария, Австралия, Япония, Великобритания, Канада, Германия, Австрия, Франция) можно отметить, что подавляющее их количество использует отсроченную проверочную систему патентования, которая предусматривает публикацию заявки после проведения формальной (предварительной) экспертизы. Исключение составляют США, где используется проверочная система без публикации заявок, и Швейцария, где проверочная система патентования применяется для объектов текстильной и часовой промышленности, а для всех остальных объектов используется явочная система.
В настоящее время назрела необходимость значительного сокращения сроков выдачи охранных документов в связи с ускорением инновационных процессов в Казахстане. Опыт ряда стран показал, что ускорение проведения экспертизы патентных заявок приводит к увеличению срока действия патента, что положительно влияет на научно-технический прогресс, более раннему внедрению объекта в производство и стимулирует изобретателей на получение патента.
Поэтому модернизируемая национальная патентная система должна обеспечить качество и надежность выдаваемых охранных документов и содействовать развитию научно-технического потенциала страны.
Необходимо также решить проблему охраны нетрадиционных объектов интеллектуальной собственности: географических указаний, фирменных наименований, традиционных знаний, генетических ресурсов, фольклора и т.д.

4. Цель и задачи Программы

"Программа развития патентной системы Республики Казахстан на 2007-2011 годы" (далее - Программа) содержит дополнительные инструменты реализации Стратегии индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003-2015 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 17 мая 2003 года N 1096.
В условиях сервисно-технологической экономики интеллектуальная собственность и различные ее стратегии использования превращаются в мощный инструмент роста конкурентоспособности компаний. Особенно это явление заметно по деятельности малых и больших компаний пятнадцати наиболее конкурентоспособных стран мира. Поэтому, "Стратегия вхождения Казахстана в число пятидесяти наиболее конкурентоспособных стран мира" предполагает развитие национальной патентной системы Казахстана согласно этой тенденции. И в Казахстане необходимо, чтобы интеллектуальные ресурсы превращались в активы бизнеса, а при разработке конкурентной стратегии бизнеса каждая компания должна разработать свою патентную стратегию достижения долговременных конкурентных преимуществ.
Для этого требуется создать в республике благоприятный инновационный климат для производства в Казахстане товаров и услуг с защищенными правами интеллектуальной собственности.
Программа представляет программу государства по развитию патентной системы и поддержке инновационного предпринимательства в формировании и развитии им инструментов конкурентной борьбы с использованием объектов интеллектуальной собственности.
Затем, для возможности последующего вовлечения в мировой экономический оборот по мере роста объемов этой продукции необходимо воспользоваться всеми теми преимуществами, которые дает мировая патентная система для позиционирования и закрепления на экспортных рынках. Из всего это следует, что патентная система является важным звеном в цепочке создания стоимости в условиях новой экономики.
Целью Программы является повышение эффективности национальной патентной системы.
Основными задачами Программы:
1. Модернизация процедуры патентования объектов промышленной собственности, в том числе обеспечения своевременности экспертизы патентных заявок, сокращение сроков выдачи и повышение надежности охранных документов.
2. Расширение и совершенствование сферы охраны объектов интеллектуальной собственности.
3. Создание полноценной системы патентно-информационных ресурсов.
4. Создание институциональных основ инфраструктуры патентных услуг.
5. Активизация и поддержка изобретательской и патентно-лицензионной деятельности.
6. Содействие ограждению внутреннего рынка от поддельных товаров и совершенствование мер по пресечению неправомерного использования объектов промышленной собственности, сокращение уровня контрафактной продукции.

5. Основные направления и
механизмы реализации Программы

1. Модернизация процедуры патентования
объектов интеллектуальной собственности

1.1. Патентование изобретений и полезных моделей

В настоящее время в Казахстане действует явочно-проверочная система патентования изобретений и явочная - для полезных моделей. Патент Республики Казахстан на изобретение выдается только после выдачи предварительного патента.
Статистический анализ охранных документов РК показывает, что количество патентов среди охранных документов, выданных национальным патентообладателям, составляет только около 10 %, а предварительных патентов - 90 %. С учетом более 3299 евразийских патентов на территории нашей страны полноценную патентную охрану имеют в основном иностранные заявители. В конкурентной борьбе за патентный рынок национальные патентообладатели используют преимущественно предварительный патент, не реализуя возможность долгосрочного патентного позиционирования, что является следствием обязательной последовательной двухступенчатой процедуры получения патента.
Казахстан присоединился ко всем значимым международным конвенциям и договорам в сфере интеллектуальной собственности, что позволяет казахстанским заявителям осуществлять международное патентование. Однако менее 1 % казахстанских заявок на изобретения патентуются в других странах мира, тогда как международное патентование является средством подготовки выхода на глобальные рынки, защиты экспорта и страхования рисков инноваций международного масштаба.
Для защиты интересов национальных заявителей, охраны национальной интеллектуальной собственности, а также в связи с предстоящим вступлением Казахстана в ВТО необходимо активизировать и усилить отечественный патентный рынок и гармонизировать национальную патентную систему с международной патентной практикой.
Модернизация процедуры патентования объектов промышленной собственности включает следующие основные позиции:
- отказ от предварительного патента,
- введение инновационного патента,
- либерализацию понятия "объект изобретения" в соответствии с положениями соглашения ТРИПС,
- упрощение процедуры подачи путем представления заявочной документации на основании положений договора ВОИС о патентном праве (далее договор PLT).
Правовая охрана изобретения будет осуществляться путем подачи заявки на инновационный патент или патент на альтернативной основе, с возможностью взаимного преобразования. При этом оспаривание инновационного патента и признание его недействительным предполагается по тем же основаниям, что и для стандартного патента, в т.ч. и по несоответствию заявленного объекта всем условиям патентоспособности изобретения.

Существующая процедура Предлагаемая процедура
патентования патентования
_________ _________
| Заявитель | | Заявитель |
| |
V V
______ ______
| Заявка | | Заявка |
| |
V V
__________ / \
|Формальная| / \
| экспертиза | V V
| _____________ _________
V 5-8 лет | на | <-> | на патент |
_______________ |инновационный| |
|Предварительный| | патент | |
| патент | | |
| V V
V ____________ _________________
______________ |Экспертиза: | | Экспертиза |
|Ходатайство на| |Локальная | | Мировая новизна.|
| патент | |новизна. | | Изобретательский|
| |Промышленная| | уровень. |
| | применимость | | Промышленная |
| | | применимость. |
V | |
________________ 3-5 лет V V 20 лет
|Экспертиза по | ______________ ____________
|существу: | |Инновационный | | Патент |
|Мировая новизна.| | патент |
|Изобретательский|
|уровень. |
|Промышленная |
| применимость. |
|
V 20 лет
_________
| Патент |

Инновационный патент как оперативный документ исключительного права промышленной собственности будет являться одним из инструментов быстрого выведения инноваций на рынок, который выдается по результатам экспертизы на локальную новизну и промышленную применимость.

1.2. Патентование промышленных образцов

Охрана промышленных образцов в Казахстане осуществляется согласно Патентному закону по явочно-проверочной системе. По результатам формальной экспертизы заявителю выдается предварительный патент, действующий в течение пяти лет с даты подачи заявки, по результатам экспертизы по существу выдается патент, действующий в течение десяти лет с даты подачи заявки с возможностью продления сроком на пять лет.
На 1 января 2006 г. в патентное ведомство Республики Казахстан было подано 938 заявок на промышленные образцы, выдано свыше 500 охранных документов, из которых около половины прекратило существование в связи с неподдержанием охранных документов в силе. Статистика показывает, что только пятая часть заявок, в основном от иностранных заявителей, проходит экспертизу по существу. С целью повышения художественно-конструкторского уровня разработок национальных заявителей и производства конкурентоспособных изделий, исключающих копирование зарубежных аналогов, предполагается введение проверочной системы патентования промышленных образцов. Подобные изменения в Патентном законе, несомненно, повлекут за собой уменьшение количества заявок, подаваемых от национальных заявителей, но в дальнейшем будут способствовать созданию новых, оригинальных художественно-конструкторских изделий. Переход к одноэтапному проведению экспертизы по существу значительно сократит срок получения патента на промышленный образец и сократит количество судебных процессов по использованию чужих запатентованных образцов.
Переход на проверочную систему патентования промышленных образцов позволит Казахстану подписать Женевский акт Гаагского соглашения о международной регистрации промышленных образцов, принятый 2 июля 1999 г. дипломатической конференцией ВОИС, разработанный с учетом положений, учитывающих особенности национальных законодательств стран, ведомства которых проводят экспертизу по существу.
Основополагающие нормы национального патентного законодательства не противоречат основным положениям Женевского акта Гаагского соглашения и позволяют принимать самостоятельные решения по отношению к объектам, поступающим на регистрацию по международной системе, а именно:
- позволяют устанавливать дату подачи международной заявки на регистрацию промышленного образца по дате ее получения патентным ведомством;
- не принимать к рассмотрению многообъектную заявку и взимать дополнительную пошлину за выделенную заявку;
- увеличить срок до 12 месяцев для вынесения ведомством заключения об отказе;
- отказать заявителю в отсрочке публикации в связи с отсутствием в законодательстве договаривающейся стороны подобной нормы.
Женевский акт вводит систему индивидуальных пошлин. Договаривающаяся сторона сама сможет устанавливать размер пошлины за указание, но в пределах, не превышающих пошлины, устанавливаемые Международным бюро ВОИС.
Подписание Казахстаном Женевского акта увеличит поток заявок на регистрацию промышленных образцов от иностранных заявителей и повысит ответственность национальных производителей при разработке и производстве новых изделий во избежание использования чужих запатентованных объектов, а также потребует пополнения штата патентного ведомства квалифицированными экспертами со знанием иностранных языков.

1.3. Регистрация товарных знаков и
наименований мест происхождения товаров

Ежегодно в Республике Казахстан на регистрацию подается свыше 6500 заявок на товарные знаки, включая международные. В процентном соотношении доля казахстанских заявителей в системе национальной регистрации составляет 76 %, а иностранных - 24 % от общего числа заявок. Стабильное количество заявок от национальных заявителей свидетельствует о стремлении производителей получить правовую охрану на свои товарные знаки и оградить их от несанкционированного использования.

Данные из отчета ВОИС за 2004 г.

Страна	Национальные заявители	Иностранные заявители	Международная регистрация	Всего	%
KZ	2908	1070	2545	6523	44,6
BY	2410	1027	4387	7824	30,8
UA	11516	2434	6369	20319	56,7
RU	23571	7088	9952	40611	58
DE	62576	3342	8279	74197	84,3
US	213495	26988	7110	247593	86,2
JP	110270	18573	7136	135979	81

Сопоставительный анализ подачи заявок в национальные патентные ведомства от национальных заявителей, иностранных заявителей и по системе международной регистрации знаков в Республике Казахстан и ведущих странах зарубежья, выявил, что в Германии, Америке и Японии активность национальных заявителей при регистрации товарных знаков превышает 80 %, в то время как в Казахстане приближается к половине от общего количества, что вполне соизмеримо с показателями стран СНГ.
Товарные знаки становятся неотъемлемой частью развитой экономики, участвуют в рыночных отношениях, представляя все возрастающую ценность для товаропроизводителей. Являясь визитной карточкой предприятия, в качестве нематериальных активов, товарные знаки составляют существенную долю рыночной стоимости фирмы и могут быть предметом залога, купли или продажи.
Дополнение, внесенное в Закон Республики Казахстан "О товарных знаках, знаках обслуживания и наименований мест происхождения товаров", признающее нарушением исключительных прав владельцев товарных знаков несанкционированное их использование в Интернете, позволяет регулировать в судебном порядке участившиеся случаи нарушения прав владельцев товарных знаков посредством сетей телекоммуникаций.
В последние годы возросло количество товарных знаков, регистрируемых в странах зарубежья по системе Мадридского соглашения о международной регистрации знаков. На 1 января 2006 г. от казахстанских заявителей в зарубежные страны по международной системе подано 170 заявок, из которых 19 подано в 2004 году, а в 2005 г. - 35. На международную регистрацию подаются, в основном, знаки в отношении спортивных товаров, банковских услуг, медикаментов, продуктов питания.
Мадридское соглашение о международной регистрации знаков, ратифицированное Республикой Казахстан в 1993 г., предоставляет возможность получения охраны товарного знака в нескольких странах-участницах соглашения путем одной международной регистрации. Одними из причин, по которым некоторые развитые страны не вошли в число участников соглашения, являются:
- обязательная регистрация товарного знака в стране происхождения;
- относительно короткий срок (один год) проведения экспертизы знака в указанной стране с направлением уведомления об отказе в предоставлении ему охраны с указанием мотивов отказа;
- пятилетняя зависимость международной заявки от национальной и прекращение ее действия при аннулировании национальной регистрации.
Мадридский протокол, созданный в 1989 г., имеет ряд преимуществ по сравнению с Мадридским соглашением:
- международная заявка может основываться на национальной (региональной) заявке;
- в соответствии со Статьей 5(2)(b) Протокола любая договаривающаяся сторона может сделать заявление о замене срока рассмотрения заявки с одного года на 18 месяцев;
- введена система индивидуальных пошлин, по которой договаривающаяся сторона, в случае ее указания, сама может устанавливать размер пошлин, с учетом определенных ограничений;
- предусмотрена возможность преобразования международной регистрации в национальные (региональные) заявки в указанных договаривающихся странах при прекращении действия базовой регистрации;
- возможно использование в качестве рабочего языка французского и английского.
На дату 15 июля 2005 г. Мадридский протокол насчитывал 66 участников, в числе которых Дания, Финляндия, Япония, Великобритания, США.
Армения, Австрия, Беларусь, Китай, Франция, Германия и др. (всего 77 стран) являются участниками одновременно Мадридского соглашения и Протокола.
Подписание Казахстаном Протокола к Мадридскому соглашению улучшает перспективы подачи международных заявок отечественными заявителями на основе национальных заявок, не дожидаясь их регистрации в стране подачи. Протоколом предусмотрена возможность преобразования международной регистрации в национальные или региональные заявки в случае прекращения действия базовой заявки. Участие Казахстана в Протоколе повлечет за собой увеличение количества международных заявок из стран, которые из-за специфики национальных законодательств не имели возможности подачи заявок по системе Мадридского соглашения, таких как США, Япония, Финляндия.
В части регистрации наименований мест происхождения товаров следует отметить, что казахстанский производитель практически не использует такую форму защиты своей продукции. По состоянию на ноябрь 2005 года в РК зарегистрировано всего 8 наименований мест происхождения товаров, в том числе 2 чешских и 6 казахстанских. Между тем, территория Казахстана известна разнообразием своих природных ресурсов, и многие регионы могут представлять товары с особенными свойствами. Также отдельные местности славятся традиционными ремеслами и оригинальными рецептами. Таким образом, имеется большой потенциал для регистрации казахстанских географических указаний в качестве мест происхождения товаров, что также позволит выйти нашим производителям на мировой рынок, с особо защищенной продукцией.
Также необходимо отметить, что сейчас назревает острая необходимость введения понятия "доменное имя" в правовую охрану и определения, как объекта интеллектуальной собственности, и также средства индивидуализации участников рынка в цифровой среде.
Словесные товарные знаки широко используются фармацевтическими фирмами в названиях лекарственных средств. Процедура регистрации наименований лекарственных средств в качестве товарных знаков и присвоение им названия в номенклатурной комиссии фармакопейного комитета имеет значительные несоответствия. С одной стороны, Закон РК "О лекарственных средствах" предоставляет разработчику лекарственных средств право зарегистрировать наименование лекарственного средства и производить продукцию под этим названием, причем, это право на использование наименования не является исключительным. Его может приобрести любой иной производитель лекарственных средств, получивший от государства соответствующую лицензию на производство лекарственных средств. Однако никто иной не вправе производить лекарственное средство под таким наименованием. Наряду с этим Закон РК "О товарных знаках, знаках обслуживания и наименованиях мест происхождения товаров" предусматривает возможность регистрации того же наименования лекарственного средства (или сходного с ним до степени смешения) в качестве товарного знака на имя любого лица, в том числе, не имеющего отношения к производству лекарственных средств. При этом лицо, на имя которого зарегистрирован товарный знак, получает исключительное право на его использование.
Из сказанного следует, что наименование лекарственного средства, утверждаемое номенклатурной комиссией и торговое название лекарства - это различные объекты охраны. Правовой статус торгового названия (товарного знака) регламентируется Законом РК "О товарных знаках, знаках обслуживания и наименованиях мест происхождения товаров", а правовое положение наименования лекарств базируется на правилах международной или национальной номенклатур, и наименования присваиваются соответствующими номенклатурными комиссиями. Таким образом, создаются правовые условия для возникновения коллизий, используемые недобросовестными лицами, зарегистрировавшими торговые названия лекарств (товарные знаки) на свое имя с целью предложить их для выкупа или запрета производства лекарств самому разработчику.
Поэтому необходимо разработать и утвердить порядок взаимодействия министерств и ведомств при регистрации средств индивидуализации, лекарственных препаратов и товарных знаков, согласно которому, разработчик лекарственного средства должен позаботиться не только о регистрации наименования разработанного средства в номенклатурных структурах (номенклатурной комиссии фармакопейного комитета), но и о заблаговременной регистрации торгового названия лекарства в качестве товарного знака в уполномоченном патентном органе.
Предложение сводится к следующему: разработчику рекомендуется в процессе государственной регистрации лекарственного средства обратиться в уполномоченный патентный орган с просьбой о предоставлении ему сведений:
- о наличии или отсутствии в базе данных зарегистрированных или заявленных товарных знаков обозначений, тождественных или сходных до степени смешения с наименованием лекарственного средства;
- об охраноспособности такого обозначения с позиции законодательства о товарных знаках, при этом к категории неохраноспособных товарных знаков относятся и международные непатентуемые наименования для фармацевтических веществ, правовой статус которых регламентируется документами Всемирной организации здравоохранения.
В случае, если в процессе поиска не будут выявлены обозначения тождественные или сходные до степени смешения с заявленным названием лекарственного средства, а также в случае его охраноспособности, разработчику рекомендуется для предотвращения возможных коллизий подать заявку на регистрацию данного обозначения в качестве товарного знака.
При поставке лекарственного средства за пределы государства, в котором оно разработано и защищено нормами патентного и иных законодательных актов, разработчику рекомендуется проверить лекарственное средство на патентную чистоту в уполномоченном патентном органе страны предполагаемого ввоза.
В отношении торгового наименования лекарственного средства следует предпринять меры, аналогичные предложенным выше. Проверка на новизну названия ввозимого лекарства необходима во избежание нарушения прав владельцев зарегистрированных или охраняемых на территории данной страны товарных знаков. Если название лекарства оригинально, то разработчику рекомендуется до ввоза его в страну, подать заявку в уполномоченный патентный орган на регистрацию его названия в качестве товарного знака.
Регистрация торгового названия лекарственного средства может осуществляться как по национальной системе регистрации товарных знаков, так и по международной. Национальная регистрация товарных знаков осуществляется в соответствии с законодательными и нормативными актами страны предполагаемого ввоза. При регистрации названия лекарственного средства сразу в нескольких странах - участницах Парижской конвенции по охране промышленной собственности, заявитель может воспользоваться преимуществами международной регистрации товарных знаков в соответствии с Мадридским соглашением о международной регистрации знаков. В этом случае, при наличии базовой регистрации товарного знака, заявитель может подать одну заявку в Международное Бюро с указанием стран предполагаемого ввода. Механизм подачи и распространения действия регистрации товарного знака в указанных странах регламентируется Инструкцией к мадридскому соглашению.

1.4. Сокращение сроков выдачи охранных документов

В условиях современного технического развития растет потребность в сокращении сроков рассмотрения заявок на объекты промышленной собственности, оперативной выдаче охранных документов для целей содействия быстрейшему введению в экономический оборот новых технологий и ускорения инновационных процессов. Так, Патентное ведомство Японии планирует сократить сроки периода ожидания экспертизы с 26 до 11 месяцев, возможность интенсификации патентной экспертизы рассматриваются Патентными ведомствами США, Европейским патентным ведомством.
Существующий в настоящее время срок выдачи охранных документов РК не удовлетворяет потребностям инновационного развития Казахстана. Его длительность определяется в первую очередь сложностями проведения патентно-информационного поиска, нехваткой экспертов, недостаточной технической оснащенностью экспертных работ.
Сокращение сроков рассмотрения заявок, повышение надежности выдаваемых охранных документов определяется технической и информационной оснащенностью, а также кадровым обеспечением. Анализ количества подаваемых заявок на регистрацию объектов интеллектуальной собственности и штатной численности экспертов показывает необходимость значительного расширения экспертного корпуса. Ускорению рассмотрения заявок на изобретения и полезные модели способствует введение узкой специализации экспертов по конкретным областям знаний.
Значительным резервом ускорения выдачи охранных документов является электронная подача заявок.
В условиях современного развития научно-технического прогресса наиболее актуальным является использование электронных средств связи для регистрации заявок. Внедрение электронной подачи заявок не только одна из составляющих процесса совершенствования процедуры выдачи охранных документов, но и конкретный шаг в реализации концепции "электронного правительства", повышении качества оказываемых населению услуг, снижению бумажного документооборота и упрощению делопроизводства.
При внедрении электронной подачи заявок возникнет реальная возможность регистрации большего количества объектов промышленной собственности, ввиду упрощения процедуры подачи заявок и значительного сокращения сроков экспертизы по существу за счет уменьшения времени при обработке материалов заявок в электронной форме.

2. Расширение и совершенствование сферы
охраны объектов интеллектуальной собственности

В связи с вхождением Казахстана в ВТО предполагается расширять и совершенствовать охрану нетрадиционных объектов интеллектуальной собственности: топологий интегральных микросхем, закрытой информации, компьютерных программ, селекционных достижений, традиционных знаний, фольклора, генетические ресурсов, доменных имен. Необходимо также совершенствовать законодательство в области служебных и секретных изобретений, т.к. оно непосредственно касается сферы экономических интересов государства и вопросов национальной безопасности.

2.1. Служебные объекты промышленной собственности

Отличительным признаком служебного объекта промышленной собственности является факт создания объекта работником в процессе выполнения служебного задания, полученного от работодателя, в качестве которого выступают предприятия, организации, учреждения любой формы собственности в ходе осуществления производственных, научно-исследовательских, художественно-конструкторских и других работ. Для эффективного управления инновационными процессами важно в полной мере обеспечить баланс интересов государства, работодателя и работника. Не менее важно учесть интересы всех других субъектов инновационного процесса, в том числе лиц, осуществляющих коммерциализацию объектов промышленной собственности. Следует выработать четкий и обязательный механизм выплат вознаграждений авторам за создание объектов промышленной собственности. Усилить ответственность за надлежащее исполнение договорных отношений между субъектами инновационных процессов - авторами, работодателями, государством, инвесторами.

2.2. Секретные объекты промышленной собственности

Секретными изобретениями признаются объекты промышленной собственности, содержащие сведения, отнесенные к государственной тайне. Такие объекты должны отчуждаться государством с выплатой компенсаций авторам-разработчикам.
Все промышленно развитые страны мира предоставляют в том или ином виде правовую охрану секретным изобретениям. Ранее в СССР на секретные изобретения выдавались авторские свидетельства, не публикуемые в открытой печати, которые удостоверяли исключительное право государства в лице соответствующего государственного органа или организации.
В Республике Казахстан в соответствии с действующим законодательством заявки на объекты промышленной собственности проверяются по Перечням сведений, составляющих государственную тайну и в случае обнаружения в материалах заявок сведений, отнесенных к государственной тайне, эти заявки направляются в соответствующий государственный орган для определения обоснованности засекречивания и установления степени секретности.
Однако, не имея квалифицированных патентных работников, государственные органы затрудняются в установлении степени секретности и не имеют возможности проводить квалифицированную экспертизу материалов заявки по существу. За все время функционирования патентной системы, в Казахстане не было выдано ни одного охранного документа на секретное изобретение. Ряд государственных органов, уполномоченных принимать решения о засекречивании материалов заявок, неоправданно затягивают их рассмотрение и принятие соответствующего решения. Более того, даже по тем заявкам, которым был присвоен гриф секретности, не производится соответствующая экспертиза, и, зачастую, по истечении пяти лет, то есть после пересмотра перечня сведений, подлежащих засекречиванию, установленного законодательством, принимаются решения о рассекречивании таких заявок.
Поскольку материалы таких заявок длительное время находятся без рассмотрения, их актуальность безвозвратно теряется, заложенные в них нововведения морально устаревают. Разработчики не получают компенсацию не только за засекречивание их объекта, но и за сам факт создания новшества. В результате чего наносится материальный и моральный ущерб разработчику, а государство и общество не получают той выгоды, которая могла бы быть от использования такого объекта.
Существующая нормативная правовая база не позволяет эффективно регулировать обращение с секретными изобретениями, отсутствует единый механизм обращения с ними, позволяющий обеспечить правовую охрану секретных изобретений и регулирующий взаимоотношения между авторами, государством и производителями.
Концептуально правовая охрана секретных изобретений должна способствовать созданию рыночных отношений для секретных изобретений, учитывающие требования законодательства о государственной тайне в целях обеспечения национальной безопасности и развития военно-промышленного комплекса страны.

2.3. Селекционные достижения

Важное значение для Республики Казахстан имеет эффективность охраны селекционных достижений. На настоящий момент Республика Казахстан не является членом UPOV (Международный союз по охране новых сортов растений), и как следствие не предоставляет возможности выхода отечественных селекционеров на международный рынок.
Необходимо отрегулировать вопросы координации взаимодействия РГКП "Национальный институт интеллектуальной собственности" Комитета по правам интеллектуальной собственности и Госкомиссий по сортам растений и породам животных Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан в области экспертизы и охраны селекционных достижений. Необходимо разработать нормативную и методическую базу по проведению экспертизы селекционных достижений на патентоспособность, а также создать генное хранилище сортов растений для хранения эталонного образца сорта растений, семена (части растений).
Следует определить гражданские отношения между работодателем и автором селекционного достижения, т.к. селекционные достижения в большинстве своем создаются в процессе выполнения служебных обязанностей. Законодательно необходимо защитить интересы селекционеров, а также права работодателя, вложившего материальные и иные средства, опыт и знания в создание таких объектов интеллектуальной собственности.

2.4. Традиционные знания, генетические ресурсы и фольклор

Мировая тенденция правовой охраны интеллектуальной собственности направлена на совершенствование охраны традиционных знаний, генетических ресурсов и народного творчества.
ВОИС, как специализированный орган ООН, ответственный за интеллектуальную собственность, создал Комитет по традиционным знаниям, генетическим ресурсам и фольклору. Согласно концепции Комитета основной целью международной политики в отношении общего наследия - генетических ресурсов, традиционных знаний и фольклора является сбережение народного достояния. Отличительной особенностью указанных объектов является их способность преобразовываться и развиваться вне и независимо от индивидуализированной интеллектуальной деятельности человека, при этом пересекая области официального и неофициального новаторства и творчества. Международное сообщество устанавливает новые стандарты интеллектуальной собственности, которые позволят учесть их уникальный характер.
На первой сессии Межправительственного комитета ВОИС по интеллектуальной собственности, генетическим ресурсам, традиционным знаниям и фольклору было решено для биологических компонентов использовать определение: "генетические ресурсы - генетический материал, представляющий фактическую или потенциальную ценность и подразумевающий любой материал растительного, животного, микробного или иного происхождения, содержащий функциональные единицы наследственности в соответствии со ст. 2 Конвенции о биоразнообразии".
Глобальный характер разрушительного антропогенного влияния на биосферу в мире определил необходимость объединения и координации мер по выходу из экологически кризисного состояния. С этой целью были созданы: - Программа ООН по окружающей среде (ЮНЕП), Глобальный Экологический Фонд (ГЭФ), Международный союз охраны природы (МСОП), Всемирный фонд охраны дикой природы (WWF), Природное и культурное наследие (UNESCO) и др.
Важным международным инструментом экологической стабильности, безопасности и устойчивого развития государства стали Международные Конвенции. Казахстан как член Комиссии устойчивого развития при ООН, присоединился к 17 конвенциям, среди которых: Конвенция (CBD), (1992); "Рамсарская Конвенция "Об охране водно-болотных угодий" и Конвенция по международной торговле редкими и исчезающими видами (СИТЕС) и др.
Казахстан, став членом Конвенции СИТЕС с 2000 года, все перемещения животных осуществляет по сертификату Комитета - научного органа СИТЕС.
К концу XX столетия ученые-биологи пришли к единодушному выводу, что отдельные виды живых организмов, растений и животных невозможно сохранить без сохранения их местообитаний. Поэтому с 90-х годов XX столетия началось развитие "экосистемных исследований", позволивших выйти на новый уровень обобщения ранее накопленных знаний, расширить сеть природных резерватов, парков, заповедников и принять Закон. Большие потери биологического разнообразия инициировали способы по преодолению этого негативного явления - систематизированы и обобщены знания о растениях и животных в виде издания фундаментальных флористических и фаунистических сводок, каталогов, кадастров, определителей и их электронных версий, проведения генетического картирования.
По условиям Конвенции о биоразнообразии подготовлены такие важные основополагающие документы как "Национальный план действий и Национальная стратегия по борьбе с опустыниванием" (1997); "Национальная стратегия и план действий по сохранению и сбалансированному использованию биологического разнообразия" (1999); "Национальный план действий по охране окружающей среды" (1999); Национальные доклады по экологическим проблемам регионов Каспийского и Аральского морей, Семипалатинского ядерного полигона и другие государственного уровня материалы.
В Красную книгу Республики занесено 125 видов и подвидов позвоночных животных, 96 видов беспозвоночных животных и 303 вида растений.
Большое значение для сохранения биологического разнообразия, его устойчивого развития имеют особо охраняемые природные территории (ООПТ) со статусом юридического лица, такие как заповедники, национальные парки, природные резерваты республиканского значения и природные парки местного значения. Однако эти способы защиты природных объектов не обеспечивают в полном объеме правовую охрану в целом экосистемы и ее генетических ресурсов, в частности. Отсутствие четкого правового механизма в сфере интеллектуальной собственности для правовой охраны объектов природы и ее генетических ресурсов тормозит широкий круг проблем, связанных с вопросами содействия свободной торговле, сохранения окружающей среды, безопасности пищевых продуктов, ввозимых ГМП (генетически модифицированные продукты), отсутствия должного контроля ввозимых продуктов питания, семенного материала и т.д.
В соответствии с решением 26-й сессии Генеральной ассамблеи ВОИС впервые был созван межправительственный Комитет по интеллектуальной собственности, генетическим ресурсам, традиционным знания и фольклору. В 2001 году состоялись две сессии Комитета, в которой также участвовали представители SCBD, МСОП и др., обсуждались темы доступу к генетическим ресурсам и распределению прибыли".
Генетический ресурс или в широком аспекте - биологический ресурс является объектом, содержащим наследственную информацию, способную к самовоспроизведению в условиях биологической среды.
Исполнительным секретарем Конвенции был выработан документ "Боннские договоренности" по порядку передачи биоматериалов, документ "Руководящие принципы, относящиеся к статьям, касающимся интеллектуальной собственности, договорных соглашений по доступу к генетическим ресурсам и распределению прибыли". К 3-й сессии (2002 г.) была подготовлена "Структура базы данных (БД) по существующим договорным соглашениям и практике, касающейся интеллектуальной собственности, доступа к генетическим ресурсам и распределения прибыли". Необходимы скорейшие безотлагательные меры по использованию системы интеллектуальной собственности для сохранения исчезающих объектов природы и устойчивому использованию его компонентов, например, создание банка генетических ресурсов для сохранения и рационального использования в научной и хозяйственной деятельности, в том числе в коммерческом использовании биоматериала.
ВОИС предпринял первые шаги в этом направлении, созвав межправительственный Комитет по интеллектуальной собственности, генетическим ресурсам, традиционным знания и фольклору совместно с SCBD, UNESCO, МСОП и др. и обозначил приоритеты в области использования интеллектуальной собственности (далее - ИС) для правовой охраны генетических ресурсов. Казахстан, став активным участником сессий Комитета ВОИС, должен решить вопросы взаимодействия между правами интеллектуальной собственности и биологическим разнообразием.
Отсутствие систематизированной базы сведений по генетическим ресурсам, традиционным знаниям в области продовольствия, сельского хозяйства, биологического разнообразия приводит к тому, что указанные объекты не входят в уровень техники, что может привести и к нарушению прав владельцев и хранителей традиционных знаний народов Казахстана.
Первоочередной задачей является каталогизация генетических ресурсов, традиционных знаний и народного творчества, создание реестров и баз данных. Необходимо разработать принципы использования системы интеллектуальной собственности для правовой охраны традиционных знаний, определить субъектный состав правоотношений в указанной сфере.

3. Патентно-информационное обеспечение

Обязательным условием успешного функционирования патентной системы любого государства, является информационное обеспечение всех охватываемых этой системой субъектов: государственных экспертов - для обеспечения экспертных работ; создателей научно-технических новшеств - для исключения дублирования уже известных научно-технических решений; патентовладельцев и их оппонентов, апелляционных и судебных инстанций - для предъявления, оспаривания и отстаивания притязаний на тот или иной объект промышленной собственности; предпринимателей - для принятия решений о целесообразности собственных разработок либо приобретения лицензий на уже созданные изобретения, осуществления защитных мер в конкурентной борьбе либо, напротив - поиска партнеров для совместного предпринимательства и т.д.
Такое обеспечение предполагает наличие значительных национальных патентно-информационных ресурсов, основную роль в создании которых в любом государстве берет на себя патентное ведомство.
Структура и состав информационных ресурсов определяются их назначением и решаемыми на их основе задачами:
- обеспечить доступ к мировым информационным ресурсам для целей проведения экспертизы объектов промышленной собственности;
- создать благоприятные условия для публичного использования патентно- информационных ресурсов во всех регионах Казахстана;
- выполнять запросы в интересах государственной политики в области реализации стратегии индустриально-инновационного развития государства;
- предоставлять услуги всем заинтересованным лицам.
В целях успешного решения поставленных задач необходимо создание экспертного фонда патентно-информационных ресурсов для патентного ведомства, который позволит проводить полноценную экспертизу объектов промышленной собственности. Экспертный фонд патентно-информационных ресурсов патентного ведомства должен представлять собой совокупность систематизированных и снабженных справочно-поисковым аппаратом (далее - СПА) источников информации, относящихся к объектам промышленной собственности (изобретениям, полезным моделям, селекционным достижениям, промышленным образцам, товарным знакам) и включающих патентную документацию, патентно-ассоциируемую, патентно-правовую, нормативно-методическую, научно-техническую и справочную литературу. Сложившаяся в мире практика свидетельствует, что патентные фонды в большинстве стран мира являются структурными подразделениями патентных ведомств. Для примера можно назвать Россию, США, Кыргызстан, Украину, Беларусь, Канаду, Францию, Израиль и др. На сегодняшний день патентный фонд находится в ведении Национального центра научно-технической информации Министерства образования и науки Республики Казахстан.
Формирование экспертного фонда патентно-информационных ресурсов патентного ведомства и эффективное его использование предполагает проведение комплекса мероприятий, направленных на комплектование патентно-информационного фонда, организацию доступа к зарубежным патентным базам данных, проведение работ по переводу отечественного фонда рефератов патентных документов на государственный и английский языки, на применение мирового стандарта записи патентных документов для формирования баз данных национальных патентных документов, на наращивание объема патентной информации.
На сегодняшний день фонд патентной документации национального патентного ведомства насчитывает около 8 млн. патентных документов 3-х международных организаций и 4 промышленно развитых стран мира, что является лишь незначительной частью массива документов, необходимых для решения вышеперечисленных задач. Именно патентный фонд представляет собой основной поисковый инструмент для проведения информационного поиска при экспертизе изобретений, состав этого фонда регламентируется Инструкцией к Договору о патентной кооперации. Этот фонд должен содержать документы как минимум 11 стран мира и 3 международных организаций на значительную глубину.
От полноты патентно-информационного фонда и эффективности его использования зависит не только уровень и качество информационного обеспечения экспертизы объектов промышленной собственности, но и уровень и качество прогнозирования на основе патентной информации. Было подсчитано, что в Европе ежегодно расходуется компаниями около 30 миллиардов долларов на лишние НИОКР, которых можно было избежать, если бы до начала работ был проведен надлежащий патентный поиск.
Из мировой практики известно, что деятельность любого ведомства не ограничивается экспертной работой. Эти структуры призваны содействовать доведению патентной информации до всех заинтересованных потребителей. Поэтому дальнейшее развитие патентно-информационного фонда должно быть направлено и на выполнение других вышеперечисленных задач.

4. Развитие рынка интеллектуальной собственности

В условиях рыночной экономики объект интеллектуальной собственности создается в целях реализации исключительных прав на этот объект, которые возникают в связи с его созданием или получением на него охранного документа. Значительная часть исключительных прав реализуется на основе различного типа договоров. Развитие мирового рынка лицензионной торговли интеллектуальной собственностью и рост его объемов требует принятия соответствующих институциональных мер.

4.1. Зарубежное патентование объектов промышленной собственности

Патентование объектов промышленной собственности за рубежом является основой юридического обеспечения экспорта товаров и продажи лицензий за рубеж. Правовая охрана за рубежом препятствует несанкционированному производству аналогичной продукции в стране патентования, затрудняет конкурентам проведение научных исследований и разработок в определенной области техники. Зарубежное патентование, как правило, осуществляется в целях защиты экспортной продукции. Причем необходимо осуществлять комплексную защиту экспортной продукции или услуг, обеспечивая их охрану, как патентами, так и товарными знаками, обозначающими эту продукцию или услуги. Также создаются стимулы для заключения соглашений, направленных на обеспечение сбыта продукции, заключения лицензий на получение права на изготовление запатентованной продукции и ее реализацию.
Например, российские заявители патентуют свои разработки в пятидесяти странах мира и наиболее активно - в Австралии и США. В целом, в ведущих зарубежных странах количество всех заявок (включая и от иностранных заявителей), подаваемых в национальное патентное ведомство, либо значительно выше количества заявок, подаваемых за рубежом (Турция - в 17 раз, Венгрия - в 4,5, Австрия - в 4, Корея - в 3 раза), либо сопоставимо с количеством заявок, подаваемых за рубежом (Россия, Япония, Италия, Швеция), либо значительно уступает количеству зарубежных заявок (США - в 8 раз, Германия - в 3,6, Великобритания - в 3, во Франции - в 2 раза).
Вышеприведенные данные характеризуют применяемые в соответствующих странах патентные стратегии, направленные на превращение интеллектуальной собственности в активы экономики.
Например, первая группа стран активно применяет стратегию защиты от конкурентов с помощью получения монопольных прав на новую продукцию внутри страны перед выведением объекта на рынок. Третья группа стран проводит стратегию нападения, активно внедряясь своими патентами на рынки других стран, вынуждая исследователей этих стран приобретать правообладателя лицензии на продолжение использования или на использование объекта.
Количество заявок, подаваемых заявителями в патентные ведомства развитых стран мира (США, ЕПВ) является показателем способности к инновациям на мировом рынке и определяется необходимостью защиты научных разработок и наукоемкого товара.
Патентная система отражает состояние экономики страны. Законодательство в сфере промышленной собственности совершенствуется в соответствии с потребностями экономики. Соответственно, показатели активности функционирования патентной системы являются индикаторами состояния экономики. Ориентиром в прогнозных концепциях могут служить состояние патентной системы и соотношение ее с экономикой, известными концепциями интеллектуальной собственности развитых стран. Наиболее яркими примерами являются США, Япония - страны с самой высокой патентной активностью и развитой экономикой.
Все возрастающая роль интеллектуальной собственности в жизни общества является мировой тенденцией. Экономический, технический прогресс индустриально развитых стран основан на интеллектуальных достижениях. В стране с самым мощным патентным потенциалом - Японии начаты глобальные реформы в области ИС. В 2002 году там создан Стратегический совет по интеллектуальной собственности, который разработал Перспективы политики в области охраны интеллектуальной собственности, с целью превращения Японии в "нацию, основанную на интеллектуальной собственности". В Японии считают, что динамичная экономика и здоровое общества будут обеспечиваться путем стратегического создания, охраны и использования интеллектуальной собственности. Меры, по разработке стратегической программы в области охраны интеллектуальной собственности рассматриваются в Японии как первые шаги в направлении превращения Японии "в нацию, основанную на интеллектуальной собственности", что означает создание национального управления, которое концентрирует внимание на изобретениях и творчестве, производстве "ценной информации". Это составляет суть национальной политики.
В Республике Казахстан уровень зарубежного патентования составляет менее 1 % от общего количества подаваемых заявок в национальное патентное ведомство. Такая ситуация представляет значительную опасность для формируемого экспорта отечественной наукоемкой продукции и высоких технологий.
В этой связи необходимо принятие комплекса мер по стимулированию и обеспечению защиты интеллектуальной собственности отечественных правообладателей на зарубежных и мировых рынках, в том числе, созданной за счет или с использованием средств государственного бюджета. Большую помощь в этом могут оказать институты развития, которые в принципе заинтересованы в том, чтобы финансируемые ими проекты, содержащие патентоспособные объекты промышленной собственности, имели достаточно надежную и широкую охрану. Поэтому при планировании финансирования научно-технических и инновационных проектов, необходимо предусматривать и возможность зарубежного патентования.

4.2. Лицензионная деятельность
в области промышленной собственности

Еще в 50-е годы прошлого века проблема международного рынка технологий не выходила за рамки дискуссии о его существовании, которая велась на страницах правовой и экономической литературы. Незначительные объемы лицензионной торговли в предшествующий период, отсутствие ее центров, невысокие спрос и предложение на лицензии не способствовали формированию такого рынка.
В середине XX столетия под воздействием научно-технической революции, интеграционных процессов и структурных сдвигов в мировой экономике длительный период развития международного обмена лицензиями сменился революционным этапом, который характеризуется резкой интенсификацией и ростом объемов торговли изобретениями, научными знаниями и секретами производства и вовлечением в ее орбиту практических всех стран мира.
Именно посредством технологического обмена можно решить вопросы повышения технологического уровня тех или иных отраслей экономики в целом. По существующей в мире практике на 1 доллар, вложенный в приобретение лицензии, приходится от 2 до 15 долларов прибыли за счет экспорта товара и экспорта доработанной лицензии.
Основной объем продаж научно-технических достижений на мировом рынке лицензий приходится на долю промышленно развитых стран. В 1989 г. экспорт лицензий составил 25163 млн. долл., причем доля 17 ведущих стран (США, Швейцария, Великобритания, Италия, Франция, ФРГ, Япония, Нидерланды, Бельгия, Люксембург, Швеция, Испания, Норвегия, Португалия, Финляндия, Австрия, Австралия) составила 98,4 %.
В то же время среди промышленно развитых стран выделяется группа государств, занимающих ведущие позиции на мировом рынке лицензий. На долю первых семи из указанных стран приходится около 90 % лицензионных поступлений.
На мировом рынке лицензий присутствует значительно большее число стран, импортирующих лицензии. Анализ статистики по импорту стран показывает, что в 1989 г. более 91 % платежей за лицензии приходилось на 17 указанных промышленно развитых стран, в то время как доля всех развивающихся стран составился около 9 %. В импорте лицензий прослеживается четкая тенденция роста объемов закупок лицензий промышленно развитыми странами и сокращение закупок лицензий развивающимися странами, доля которых на мировом рынке лицензий с 1960 по 1989 год сократилась с 45,8 % до 9 %. Это объясняется расширением общего объема рынка. То есть фактически объем закупаемых лицензий увеличился, но в процентном отношении сократился.
Исследование динамики платежей и поступлений по международным лицензионным соглашениям за указанный период говорит о том, что торговля лицензиями в промышленно развитых странах развивается быстрее, чем в остальных странах. Так, платежи 17 промышленно развитых стран в 1960-1989 гг. увеличились с 643 до 22904 млн. долл., или в 35,6 раза, в то время как платежи остальных стран возросли с 509 до 2259 млн. долл., или в 4,2 раза. Среднегодовые темпы прироста взаимной торговли лицензиями в указанных 17 странах составляли 13,5 %, в остальных лишь 2,0 %. Это привело к увеличению удельного веса взаимной торговли лицензиями ведущих капиталистических стран с 54,4 в 1960 г. до 91,0 % в 1989 г.
Коммерческая реализация развитыми странами Запада собственных научно-технических разработок в других странах дает им большие прибыли. Например, если в 1987 году общий объем международной торговли лицензиями оценивался в 38,5 млрд. долларов США, то в 1990 году он уже достиг 60,3 млрд. долларов США и продолжает расти до настоящего времени.
В Казахстане из-за плохо поставленного учета доля нематериальных активов и интеллектуальной собственности составляет менее 1 %. В то время как главным критерием значимости и конкурентоспособности объектов промышленной собственности является уровень его коммерциализации, то есть, насколько эффективно объект используется как самим владельцем, так и на основе предоставления лицензий на его использование.
В настоящее время процедуре обязательной экспертизы и регистрации подвергаются лицензионные договоры на использование охраняемых объектов промышленной собственности и договоры залога исключительных прав на объекты промышленной собственности. Эти типы договоров далеко не исчерпывают весь спектр договоров, на основании которых осуществляется использование или трансферт технологий.
В целях правильного составления договоров в помощь патентообладателям необходима разработка методических рекомендаций по составлению договоров на передачу объектов промышленной собственности, в том числе "ноу-хау".
За 12 лет действия патентной системы Республики Казахстан зарегистрировано чуть больше 400 лицензионных договоров на использование объектов промышленной собственности. С одной стороны, эта цифра свидетельствует о низкой лицензионной активности казахстанских владельцев охраняемых объектов, с другой - характеризует уровень информированности самих участников рынка о возможностях или необходимости заключения таких договоров.
Важно отметить, что Казахстан выделяет средства на развитие национальной науки, инновационной деятельности и индустрии. В настоящее время многие объекты промышленной собственности, которые были созданы за счет средств республиканского бюджета, не нашли своего применения на рынке. В этой связи необходимо эффективно использовать объекты интеллектуальной собственности, созданные за счет средств республиканского бюджета. Таким образом, центральные государственные органы, подведомственные организации которых генерируют изобретения, инновации и иные результаты научно-технической деятельности, должны регулировать отношения связанные с созданием эффективным использованием объектов интеллектуальной собственности, созданной за счет и/или с использованием средств республиканского бюджета.

4.3. Развитие института
оценки интеллектуальной собственности

Стоимостная оценка интеллектуальной собственности, в том числе оценка интеллектуальной собственности в составе имущественных комплексов предприятий, а также учет интеллектуальной собственности в составе нематериальных активов (далее - НМА), составляют сегодня предмет широких дискуссий, как в профессиональной среде, так и на уровне ведомств.
До сих пор в отечественной практике понятие нематериальных активов у многих руководителей и специалистов прямо ассоциируется с неосязаемостью, абстрактностью их реальной стоимости. До последнего времени в графе "Нематериальные активы" бухгалтерских балансов большинства казахстанских предприятий значится прочерк или какие-нибудь незначительные активы. Однако уже сегодня очевидно, что интеллектуальная собственность, являясь базой формирования нематериальных активов фирмы, играет все большую роль в формировании и повышении стоимости и конкурентоспособности фирмы на рынке.
По данным аналитика Пола Страссмана, в конце 1998 года общая стоимость 6 153 американских компаний составила 13,7 трлн. долл., причем стоимость основного капитала 25 % наиболее удачных из этих компаний (таких, как Microsoft, Symantec, Oracle, IBM и т.п.) составляет в среднем всего около 14 % от их рыночной стоимости. Следовательно, оставшиеся 86 % стоимости определяется как стоимость знаний, накопленных компанией, в том числе и как стоимость интеллектуальной собственности.
В таблице 1 приведены цифры, характеризующие рыночную стоимость активов ряда ведущих компаний мира.

Таблица 1. Доля НМА и ИС в капитале у ведущих компаний мира (млн. USD)
Источник: финансовая отчетность компаний на 31 декабря 2004 года,
NYSE, Internet.

Компания	Отрасль	Капи- тали- зация	Инвес- тирова- нный капитал	Оборо- тный капи- тал	Основ- ные сред- ства	Про- чие ак- тивы	Рыноч- ная стои- мость НМА и ИС	НМА и ИС в % от инвес- тиро- ванного капи- тала
Disney	Развле- чения	58 380	67 775	-1 690	16 482	8 270	44 713	66 %
Heinz	Пищевая	13 717	18 691	398	2 057	0	16 236	87 %
Johnson & Johnson	Медицина	188357	191 772	14 941	9 595	3 950	163 286	85 %
Merck	Фарма- цевти- ческая	71 029	77 902	3912	14 714	12619	46 657	60 %
Microsoft	ПО	290 714	290 714	29 354	2 336	14607	244 417	84 %
3M	Промыш- ленность	63 393	66 214	4 743	5711	3 345	52 415	79 %
Nike	Одежда и обувь	23 948	24 654	4 054	1 624	341	18 635	76 %
Procter & Gamble	Потр. товары	138 802	162 048	6 954	14 502	2 228	138 364	85 %
Yahoo!	Интернет	52 375	53 125	2 909	532	1 524	48 160	91 %
Всего:							772882	79 %

Следует отметить, что в условиях жесткой конкуренции только уникальный характер интеллектуальной собственности может обеспечить фирме в долгосрочном периоде достаточно прочные и высокие монопольные барьеры, позволяющие получать стабильные доходы на рынке в долгосрочном периоде. И что очень важно, эти барьеры охраняются законами во всем мире. Технологии оценки объектов интеллектуальной собственности позволяют не только определить ценность (стоимость) этого ресурса для собственника, но и представить его рыночную ценность, уровень востребованности интеллектуальной собственности на рынке, а следовательно и дальнейшую стратегию деятельности собственника по реализации и внедрению ИС.
Кроме того, специфика структуры прав на интеллектуальную собственность позволяет широко использовать ее в финансово-экономической деятельности предприятия. Управление НМА, в том числе интеллектуальной собственностью позволяет предприятиям:
- Увеличить рыночную стоимость предприятия;
- Уменьшить налог на прибыль;
- Регулировать объем амортизационных отчислений и создавать фонды на приобретение новых объектов интеллектуальной собственности;
- Определить размер доли при вкладе в уставный капитал в форме объектов интеллектуальной собственности;
- Определить стоимость объектов интеллектуальной собственности при их купле-продаже;
- Оптимизировать соотношение активов;
- Определить размер ущерба или размер компенсации по поводу незаконного использования объектов интеллектуальной собственности, принадлежащих предприятию;
- Учесть стоимость объектов интеллектуальной собственности при реорганизации, ликвидации или банкротстве предприятия;
- Учесть стоимость объектов интеллектуальной собственности при получении банковских кредитов;
- Участвовать владельцам интеллектуальной собственности в качестве учредителей (собственников) при организации дочерних и самостоятельных фирм без отвлечения денежных средств;
- Получить дополнительные доходы за передачу прав на использование объектов интеллектуальной собственности.
Стандартизация оценки интеллектуальной собственности будет способствовать развитию оценочной деятельности и повышению качества предоставляемых услуг.
Значительную сложность представляет собой стоимостная оценка интеллектуальной собственности, так как эта процедура имеет большие отличия от стоимостной оценки движимого или недвижимого имущества. Она отличается особенностями охраны и защиты объектов интеллектуальной собственности, которые базируются на множестве международных и казахстанских нормативных правовых актах, а также тем, что при оценке интеллектуальной собственности определяется стоимость объема прав на результаты интеллектуального труда, а объектом оценки являются права на объекты интеллектуальной собственности, причем эти права имеют территориальный и временный характер.
Таким образом, необходимо разработать и утвердить стандарты оценки объектов интеллектуальной собственности, ставки капитализации, дисконтирования.
Весьма значительной проблемой является подготовка квалифицированных оценщиков в этой области ввиду малочисленности теоретиков и практиков, активно работающих в данной сфере. Следует сформировать теоретико-методологическую основу оценки интеллектуальной собственности других нематериальных активов как учебной дисциплины.
В настоящее время в Республике Казахстан для осуществления оценочной деятельности выдается один вид лицензии, включающий наряду с оценкой движимого и недвижимого имущества, нематериальных активов и право на оценку интеллектуальной собственности, что приводит к размыванию принципов оценки объектов интеллектуальной собственности, так как объективно оценщик, занимающийся оценкой недвижимости или автотранспорта, зачастую не является специалистом по оценке интеллектуальной собственности и использует весьма сомнительные методы оценки.
Необходимо пересмотреть существующие квалификационные требования, предъявляемые к кандидатам, позволяющие оценить его как будущего профессионального оценщика интеллектуальной собственности. Целесообразно также выделить оценку интеллектуальной собственности в отдельный вид оценочной деятельности, лицензирование которого, будет осуществлять уполномоченный государственный орган по вопросам интеллектуальной собственности.

4.4. Патентное страхование

В настоящее время в Европейском Сообществе, а также России возникают вопросы о патентном страховании. Некоторые страховые компании уже осуществляют такие услуги, как патентное страхование.
Патентное страхование может применяться как:
- имущественное страхование, которое может включать в себя страхование документов, например, охранных документов на объекты промышленной собственности, инновационных патентов;
- страхование, которое защищает владельца интеллектуальной собственности от ущерба, возникающего в результате нарушения его прав;
- страхование ответственности за случайное и непреднамеренное использование объектов интеллектуальной собственности, например, при рекламировании может быть нанесен вред третьим лицам в результате нарушения прав на объекты интеллектуальной собственности либо при ввозе продукции на территорию Республики Казахстан;
- страхование риска утраты прав на объекты интеллектуальной собственности вследствие решения уполномоченного государственного органа или суда;
- страхование имущественной ответственности патентных поверенных;
- страхование рисков, возникающих при процедуре патентования;
- страхование ответственности при заключении договоров об использовании, уступке или залоге объектов интеллектуальной собственности.
В целях развития данной отрасли в Республике Казахстан необходимо осуществить меры по введению в практику патентного страхования.

4.5. Поддержка и стимулирование изобретательской деятельности

При отсутствии действенной системы материальных и моральных стимулов изобретателя невозможно обеспечить заинтересованность творческих людей в создании интеллектуальной собственности. Система выплат авторам за создание объекта промышленной собственности должна органично дополняться системой выплат за его использование, производимых правообладателем (работодателем), авторам и содействующим использованию объекта промышленной собственности другим лицам.
Мировая практика показала, что традиционной формой специального вознаграждения, применяемой и на частных предприятиях, и в правительственных органах, и в университетах, является премирование лиц, создавших изобретение. Такие награды чрезвычайно разнообразны по масштабам, целям и объемам. Они распространяются и на создателей непатентуемых объектов.
В Республике Казахстан необходимо создать такой благоприятный климат для изобретателя, который будет привлекателен и для зарубежного заявителя.
К наиболее действенным методам стимулирования изобретательской деятельности можно отнести:
- единовременные вознаграждения, поощряющие авторов за факт создания объекта промышленной собственности;
- единовременное вознаграждение с учетом практической ценности объекта промышленной собственности (паушальные выплаты);
- участие авторов в прибылях (роялти), либо выделение ему доли в акционерном капитале фирмы-владельца объекта промышленной собственности;
- утверждение и присвоение почетного звания "Заслуженный изобретатель Республики Казахстан".
В целях развития и поддержки изобретательства и новаторства в Республике Казахстан необходимо обеспечить активное участие научных организаций, ВУЗов, предприятий любых форм собственности и других владельцев интеллектуальной собственности в выставочной и конкурсной деятельности, где они смогут представлять свои технические разработки, заключать выгодные контракты, получать государственные заказы.
Помимо указанного выше крайне целесообразно проведение конференций, семинаров, ярмарок, выставок и других мероприятий по рекламе и продаже объектов интеллектуальной собственности в целях развития и поддержки изобретательства и новаторства в Республике Казахстан.

4.6. Развитие инфраструктуры патентных услуг

Патентные услуги, заключающиеся в выполнении широкого круга работ, связанных с проведением патентных и конъюнктурных исследований, оформлением прав на объекты промышленной собственности в РК и за рубежом, подготовкой коммерческих предложений по приобретению и (или) продаже объектов интеллектуальной собственности должны получить соответствующее развитие и поддержку со стороны государства.
Необходимо повышать роль патентно-лицензионных служб на предприятиях и в научных организациях, что связано с расширением и качественным изменением задач и функций, выполняемых этими службами. Патентно-лицензионные службы, выполняя основные виды работ, в современных условиях развития Казахстана должны выявлять перспективные и приоритетные направления развития научно-технической деятельности организации, принимать активное участие в управлении научно-техническим творчеством и инновационной деятельностью, формировании нематериальных активов организации, его лицензионной политики, управлении и коммерциализации интеллектуальной собственности с целью эффективного использования объектов интеллектуальной собственности, созданных за счет или с использованием средств государственного бюджета.
В этой связи необходимо содействовать отнесению патентно-лицензионных служб в научных организациях, учебных заведениях, на предприятиях к основным научным или производственным подразделениям, для чего разработать нормативно-правовые документы, регламентирующие деятельность этих подразделений и определить соответствующий статус их сотрудников. Для повышения эффективности деятельности этих служб необходимо расширять кадровый состав сотрудниками соответствующей квалификации.
Укрепляя и повышая эффективность деятельности действующих патентно-лицензионных служб необходимо создавать такие подразделения на вновь образуемых государственных предприятиях и организациях, в научно-технологических парках, новых производственных компаниях. Следует оказывать службам методическую помощь, содействовать в обучении и стажировках сотрудников, повышать техническую оснащенность этих подразделений.
Необходимо создавать структуры, где изобретатели и другие заинтересованные лица могли бы получить консультацию по всем аспектам создания, защиты и реализации объектов интеллектуальной собственности. Особенно насущными являются вопросы оформления заявочных материалов на получение охранных документов РК, патентование за рубежом, способы реализации созданных новшеств, проведение патентных поисков и патентных исследований. Такие структуры, в качестве которых могли бы быть консультационные пункты по патентному делу или "патентные клиники", целесообразно создать при областных департаментах юстиции, научно-технических библиотеках, торгово-промышленных палатах, университетах, научных центрах, технопарках.
Для решения вопроса о помощи изобретателям в получении охраны (патентовании) и использования своих интеллектуальных достижений как в Казахстане так в зарубежных странах необходимо создать "Фонд поддержки изобретателей". Такая организация будет содействовать развитию интеллектуальной собственности во всех направлениях. Фонд будет осуществлять помощь в оформлении заявок, ведения переписки с экспертной организацией и уполномоченным органом. Проводить отборы наиболее интересных изобретений и осуществлять выведение в рынок такой продукции. Одним словом, такая организация будет осуществлять управлением интеллектуальной собственностью. С помощью такой организации изобретателям, научным работникам и иным лицам необходимо лишь создавать изобретения, остальные процедуры по охране, защите от нелегального использования и по выводу в рынок изобретения будет осуществлять Фонд. Организация будет существовать за счет государственных грантов и субсидий, грантов международных организаций, за счет пожертвований, безвозмездных вкладов, процентов от использования изобретений при управлении ими и т.д.
Сноска. Раздел 4.6. с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 28 февраля 2007 года N 162 .

4.7. Проведение конференций, семинаров, ярмарок,
выставок и других мероприятий по рекламе и
продаже объектов интеллектуальной собственности

В целях развития и поддержки изобретательства и новаторства в Республике Казахстан необходимо обеспечить активное участие научных организаций, ВУЗов, предприятий любых форм собственности и других владельцев интеллектуальной собственности в выставочной и конкурсной деятельности, где они смогут представлять свои технические разработки, заключать выгодные контракты, получать государственные заказы.
Развитию рынка брэндов должен способствовать в немалой степени национальный конкурс "Лучший брэнд года". Развитие брендинга, создание специализированных брэндинговых агентств усилит конкурентоспособность казахстанских фирм, что особенно важно при вступлении Казахстана в ВТО.

5. Борьба с нелегальным
использованием интеллектуальной собственности

На рынке Казахстана обращаются в большом объеме хорошо выполненные копии товаров, содержащих чужие объекты интеллектуальной собственности. Тем самым контрафактная продукция и нелегальное использование интеллектуальной собственности негативно влияют на развитие предпринимательства в стране. Особенно незащищенными оказываются субъекты малого и среднего инновационного бизнеса. Более того, нарушения прав на интеллектуальную собственность наносит ущерб государству в виде недополученных налогов и, как правило, незаконно вырученные средства находятся в теневом обороте.
Так, объем рынка контрафактной продукции в мире достигает 600 миллиардов долларов США. Пиратство может нанести серьезный ущерб экономике, как бедных, так и экономически развитых стран. По официальным данным торгового представительства США американская экономика теряет из-за действий "пиратов" более 40 млрд. долларов в год. В тоже время в Казахстане по данным Института экономических исследований 18-20 % от ВВП составляет контрафактная продукция, от которой ежегодные убытки составляют около 1 миллиарда долларов США.
Таким образом, охрана объектов интеллектуальной собственности должна быть обеспечена эффективной системой ее защиты.
Отечественная практика борьбы с незаконным использованием интеллектуальной собственности в основном была сосредоточена на пресечении правонарушений в области авторского права. Необходимо разработать комплекс мер по борьбе с правонарушениями в области промышленной собственности. Для создания такой системы необходимо следующее:
- разработка методики по выявлению и предварительному определению контрафактной продукции в области промышленной собственности;
- создать судебно-экспертную организации либо структурное подразделение при экспертной организации в области охраны интеллектуальной собственности, которая будет проводить экспертизу по определению контрафактного продукта;
- осуществлять подготовку кадров по борьбе с нелегальным использованием интеллектуальной собственности;
- формирование правосознания населения о средствах защиты своих прав на интеллектуальную собственность;
- осуществлять обмен опытом с зарубежными коллегами в вопросах борьбы с нелегальным использованием интеллектуальной собственности.
В настоящее время правоохранительные органы сталкиваются с проблемой выявления контрафактной продукции, в особенности связанные с объектами промышленной собственности.
Так как при проведении плановых и внеплановых проверок и оперативно-розыскной деятельности правоохранительные органы не могут определить факт незаконного использования объектов промышленной собственности в продуктах изготавливаемых недобросовестными лицами. В этом случае необходимо разработать методику выявления и предварительного определения контрафактной продукции в области промышленной собственности.
Также, необходимо создать организацию либо структурное подразделение при экспертной организации в области охраны интеллектуальной собственности, которая будет проводить экспертизу на предмет контрафактности. Данная организация, во-первых, будет осуществлять научную деятельность, и разрабатывать методики экспертизы судебно-контрафактной экспертизы. Во-вторых, для возбуждения уголовных и административных производств данная организация будет проводить экспертизу на предмет окончательного определения контрафактности продуктов. Также такая организация будет способствовать защите права интеллектуальной собственности в таможенных органах и в гражданско-процессуальном производстве.
В настоящее время правоохранительные органы ощущают нехватку кадров в области интеллектуальной собственности. Необходимо в данной ситуации обучать работников правоохранительных органов праву интеллектуальной собственности. Обучение возможно через Национальный институт интеллектуальной собственности, а также создаваемую в будущем Академию интеллектуальной собственности. Необходимо также направлять сотрудников правоохранительных органов заграницу на обучение. Более того, необходимо организовывать конференции и круглые столы с правоохранительными организациями зарубежных стран по обмену опытом в области борьбы с нелегальным использованием интеллектуальной собственности. Необходимо отметить, что в настоящее время очень мало специалистов в области интеллектуальной собственности в судебных органах. Таким образом, в каждом суде должен быть специалист, квалифицирующийся в области защиты прав интеллектуальной собственности.
В республике остро стоит вопрос о неосведомленности населения о возможностях защиты своих прав в правоохранительных органах. Необходимо провести мероприятия по связям с общественностью с целью информирования о порядке защиты своих прав в правоохранительных и судебных органах.
Создание системы предупреждения и пресечения незаконного использования интеллектуальной собственности с учетом транзитного потенциала страны укрепит имидж Казахстана в качестве жесткого гаранта охраны и защиты прав интеллектуальной собственности в глазах мирового сообщества.

6. Международное сотрудничество
в области охраны интеллектуальной собственности

Одним из важнейших факторов модернизации и интеграции национальной патентной системы в общемировую является развитие международного сотрудничества в области охраны интеллектуальной собственности.
Приоритетными направлениями международного сотрудничества является развитие партнерских связей с зарубежными странами и международными организациями на различных уровнях в целях:
- стандартизации и совершенствования процедуры и форм охраны интеллектуальной собственности для единого понимания объектов интеллектуальной собственности и форм их охраны, процедур предоставления такой охраны, унификация мер защиты;
- присоединения Республики Казахстан к ряду выгодных международных договоров в области охраны объектов интеллектуальной собственности;
- получения доступа к массивам зарубежной патентной информации, необходимой для проведения наиболее эффективной и полной экспертизы по существу;
- повышения квалификации и уровня знаний специалистов в области интеллектуальной собственности;
- предупреждения и предотвращения нелегального использования интеллектуальной собственности, пресечения оборота контрафактной продукции;
- становления Республики Казахстан на мировой арене как регионального центра по сотрудничеству в области интеллектуальной собственности.
Республика Казахстан является участником многосторонних и двусторонних международных договоров, а также договоров с международными и региональными организациями в области охраны интеллектуальной собственности, в рамках которых сотрудничает с рядом международных организаций и патентными ведомствами ведущих стран мира, в частности с ВОИС, ЕАПО, ЕПВ, патентными ведомствами России, Германии, США, Японии, Южной Кореи, Австрии и др. стран, является участником Межгосударственного Совета стран СНГ по вопросам охраны промышленной собственности. Международное сотрудничество необходимо активно развивать и направлять на совершенствование информационных технологий, повышение профессиональной подготовки кадров, развитие информационного обмена, обмена опытом и проведения совместных мероприятий в сфере охраны интеллектуальной собственности. Необходимо полностью реализовать весь комплекс мероприятий, предусмотренный Программой сотрудничества между Правительством Республики Казахстан и Всемирной организацией интеллектуальной собственности.
Целесообразно рассмотреть вопрос о присоединении Республики Казахстан к ряду международных договорам по вопросам охраны объектов интеллектуальной собственности, ратификация которых будет способствовать обеспечению более эффективной охраны прав интеллектуальной собственности, что в свою очередь приведет к наращиванию притока инвестиций, экономическому росту и укреплению социального благосостояния людей, породит интерес к некоторым менее распространенным объектам интеллектуальной собственности и повлияет на уровень их развития (топологии интегральных микросхем, промышленные образцы).
Одним из способов прорыва Республики Казахстан на высокий международный уровень является создание единого органа по регистрации товарных знаков в рамках ЕврАзЭС и ЕЭП в г. Алматы на уровне, отвечающем современным мировым требованиям, опираясь на опыт Европейского союза, Единое патентное ведомство которого - ОНIM (Офис по гармонизации на внутреннем рынке (Товарные знаки и промышленные образцы) расположено в Аликанте, Испания и с 1994 года занимается регистрацией товарных знаков Европейского Союза.
Создание подобной международной межправительственной организации принесет нашей стране значительные преимущества: увеличит финансовые потоки за счет большого количество подаваемых в страну заявок на регистрацию товарных знаков из-за рубежа, соответственно увеличится количество экспертов в области товарных знаков и повысится их уровень квалификации, Казахстан займет достойное место регионального центра по сотрудничеству в области интеллектуальной собственности.

7. Кадровое обеспечение

Создание в Республике Казахстан системы интеллектуальной собственности, которая действовала бы эффективно в качестве инструмента развития экономики, основанной на знаниях, информации и творчестве, невозможно без активного включения в данную сферу квалифицированных специалистов.
Сложность и многоаспектность задачи охраны объектов интеллектуальной собственности, оценки и введения в хозяйственный оборот продуктов интеллектуальной деятельности, а также противодействия нарушениям в данной сфере требуют особой подготовки специалистов данных направлений.
Высокий уровень образования в области интеллектуальной собственности и компетентность необходимы для работников всех государственных органов, в том числе правоохранительных, к ведению которых относится решение вопросов, связанных с интеллектуальной собственностью.
Решение данной задачи будет осуществляться по следующим направлениям: подготовка кадров в высших учебных заведениях Казахстана и за рубежом, переподготовка и повышение квалификации специалистов в Казахстане и за рубежом, проведение научных исследований и разработке научно-методической и учебной литературы.
Среди наиболее важных мероприятий, которые предстоит осуществить, необходимо выделить создание Академии интеллектуальной собственности, включающей учебно-методический центр и межвузовскую кафедру с правом открытия магистратуры и аспирантуры по вопросам интеллектуальной собственности, с развитием ее в региональный образовательный центр.
Проведение данной работы также планируется на международном уровне совместно с Всемирной Академией ВОИС, ЕАПО, ЕПО и патентными ведомствами других стран.
Для успешного осуществления указанных образовательных и учебных мероприятий, а также для оперативного получения консультаций будут широко применяться дистанционное обучение, электронные форумы, соответствующие базы данных.
Следует ввести в ВУЗах предмет, относящийся к правовой охране и использованию объектов интеллектуальной собственности на основе разработанного государственного образовательного стандарта.
Особое внимание следует уделить подготовке кадров для обеспечения всех подразделений Национального института интеллектуальной собственности, и в первую очередь экспертных служб. Для выполнения поставленной задачи сокращения сроков выдачи, а также повышения надежности охранных документов путем повышения качества экспертизы необходимо обеспечить потребное количество экспертов высокой квалификации, соответствующей мировым стандартам в данной области.
Следует обеспечить также непрерывное обучение всех категорий сотрудников НИИС доступными способами, включая заочное и дистанционное.
Реализация индустриально-инновационной политики должна вызвать появление и новых товарных знаков отечественных производителей, что обеспечит продвижение казахстанских товаров на внутреннем и внешнем рынках. Этим знакам предстоит завоевать доверие потребителей, как в Казахстане, так и за рубежом. При этом важную роль будет играть квалифицированный подход к выбору товарного знака с учетом его охрано- и рекламоспособности, что определит конкурентоспособность маркируемого товара создания национальных брэндов.
Исследования рекламного рынка Казахстана свидетельствуют о том, что обращение только к западному опыту или к самым продвинутым рекламным агентствам мирового класса демонстрирует непонимание казахстанского менталитета.
Развивающиеся в Казахстане отдельные направления брэндинга совершенно оторваны друг от друга, и нет ни одной крупной компании, занимающейся в полной мере брэндингом. Так, отдельно развиваются фирмы патентных поверенных, рекламные компании, дизайн-студии и маркетологи конкретных фирм. Таким образом, созданный товарный знак проделывает огромный путь от разработки до регистрации, внедрения, рекламы и продвижения на рынке.
В этой связи, необходима профессиональная подготовка специалистов в области брэндинга, защита и оценка брэндов, проведение соответствующих научных исследований.

8. Материально-техническое обеспечение

В целях эффективного функционирования патентной системы необходимо укрепление материально-технической базы патентного ведомства, соответствующей мировым стандартам.
В настоящее время материально-техническая база патентного ведомства (Комитета по правам интеллектуальной собственности Министерства юстиции Республики Казахстан и Национального института интеллектуальной собственности) не соответствует целям и задачам Стратегии вхождения Казахстана в число 50-ти наиболее конкурентоспособных стран мира.
Реализация политики государства, направленной на индустриально-инновационное развитие Казахстана, вызовет подъем изобретательской деятельности, усилит интерес коммерческих структур к использованию творческих результатов изобретателей в производстве и в конечном итоге значительно усилит деятельность Уполномоченного органа и повысит потребности в услугах Экспертной организации. Потребуется, по меньшей мере, удвоение числа экспертного состава, что в свою очередь усугубит проблему с размещением экспертов в имеющихся зданиях и созданию для них благоприятных условий труда, отвечающих основным санитарным нормам по их размещению.
Особенности планировки имеющихся служебных площадей не позволяют выделить необходимые помещения для хранения патентно-технической информации и помещения, обеспечивающие свободный доступ к этой информации научно-технической и деловой общественности, проведения экспертных совещаний с заявителями, проведения переговоров, семинаров, конференций, встреч с общественностью, "круглых столов", а также других специализированных помещений (например, залом для заседаний Апелляционного совета по досудебному рассмотрению возражений заявителей, Учебный центр и др.). Учитывая международные интеграционные связи Уполномоченного органа и Экспертной организации, необходим также зал для приема иностранных делегаций, соответствующий определенным международным стандартам, из-за чего приходится в отдельных случаях арендовать помещения, затрачивая на это значительные финансовые средства.
Особое место занимает вопрос обеспечения режима секретности сведений, содержащихся в заявочных материалах на объекты промышленной собственности.
В этой связи необходимо строительство полноценных служебных помещений и инфраструктуры патентного ведомства в городе Астана.
В целом комплекс зданий (Патентный дворец), как минимум, должен включать:
- помещения для администрации и экспертного состава;
- конференц-залы, залы переговоров,
- зал приема иностранных делегаций;
- помещения для обеспечения режима секретности;
- зал заседаний Апелляционного совета;
- помещения для экспертных совещаний;
- компьютерный зал для патентно-информационного обслуживания населения и предприятий;
- хранилища для заявочных материалов и патентной литературы;
- вспомогательные помещения (коридоры, лестничные площадки, санузлы, комнаты для технического персонала, очистки и сушки уборочного инвентаря и т.п.).
Указанный перечень помещений соответствует минимуму служебных площадей, необходимых для эффективного функционирования патентного ведомства.
Также очень значимым являются мероприятия для увеличения библиотеки "Патентного дворца", в котором будет находиться литература, как иностранных государств, так и национальных авторов. Данной библиотекой будут пользоваться как сами эксперты, так и граждане.

6. Необходимые ресурсы и источники финансирования

Финансирование Программы предполагается осуществляться за счет средств республиканского бюджета.
Первый этап:
На 2007 год финансовых затрат из республиканского бюджета не требуется.
2008 год - 668,27 млн. тенге
2009 год - 876,65 млн. тенге
Итого в первом этапе - 1 544,92 млн. тенге.
Второй этап:
2010 год - 653,607 млн. тенге
2011 год - 166,02 млн. тенге
Итого во втором этапе - 819,627 млн. тенге.
Общий объем финансирования из республиканского бюджета - 2 364,547 млн. тенге.

7. Ожидаемые результаты

Успешная реализация "Программы развития патентной системы Республики Казахстан на 2007-2011 годы" обеспечит создание эффективной национальной патентной системы, активизацию патентно-лицензионной деятельности и изобретательства, а также действенную защиту владельцев интеллектуальной собственности от ее нелегального использования.
При этом к 2011 году будут достигнуты следующие результаты:
- модернизирована процедура патентования объектов промышленной собственности путем упразднения предварительного патента, создания одноступенчатой системы патентования изобретения и промышленных образов, а так же внедрения инновационного патента;
- сокращены сроки экспертизы заявок на выдачу охранных документов изобретений, промышленных образцов и полезных моделей в среднем на 20 %;
- повышение изобретательской активности населения и рост количества подаваемых заявок как минимум на 50 %;
- создана сеть патентно-лицензионных Служб и патентных клиник в каждом областном центре;
- сформирован экспертный фонд патентно-информационных ресурсов для патентного ведомства, содержащий патентную документацию как минимум 11 стран мира и 3 международных организаций;
- внедрена система электронной подачи заявок на объекты промышленной собственности;
- активизирована лицензионная деятельность, с увеличение лицензионных договоров на объекты промышленной собственности в среднем в 1,5 раза;
- увеличен корпус государственных патентных экспертов в среднем на 50 %;
- создана система подготовки, переподготовки кадров в сфере интеллектуальной собственности;
- решены вопросы по урегулированию правоотношений в области служебных и секретных объектов промышленной собственности;
- увеличен уровень зарубежного патентования казахстанских объектов промышленной собственности как минимум на 100 %;
- стандартизирована оценка интеллектуальной собственности;
- сокращение объемов контрафактной продукции в среднем на 10 %;
- Казахстан присоединится к шести международным договорам в области охраны объектов интеллектуальной собственности.

8. План мероприятий по реализации Программы
развития патентной системы Республики Казахстан
на 2007-2011 годы

Сноска. План с изменением, внесенным постановлением Правительства РК от 25.02.2010 № 129.

N п.п.	Мероприятия	Форма завер- шения	Отв. за выпол- нен.	Срок испол- нения	Предпо- лагаемые расходы (млн. тг)	Источ- ники финан- сиро- вания
1 этап - 2007-2009 г.г.
1	2	3	4	5	6	7
1. Модернизация процедуры патентования объектов интеллектуальной собственности
1.1.	Внесение изменений и дополнений в действующие подзаконные акты по вопросам интеллекту- альной соб- ственности, касающиеся подачи элек- тронных зая- вок на объекты промышленной собствен- ности	Приказ КИС	КИС	IV квартал 2008 год	Не требуется
1.2.	Разработать порядок взаимодей- ствия мини- стерств и ведомств, при регис- трации лекар- ственных препаратов и товарных знаков.	Сов- местный приказ	МЮ (созыв), МЗ	II квартал 2008 год	Не требуется
2. Расширение и совершенствование сферы охраны объектов интеллектуальной собственности
2.1.	Разработать порядок обращения с секретными объектами промышленной собствен- ности	Приказ МЮ	МЮ	III квартал 2007 года	Не требуется
2.2.	Выработать предложения по механизму выплаты воз- награждений работникам за создание служебных объектов промышленной собствен- ности	Предло- жения в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ	III квартал 2007 года	Не требуется
2.3.	Проведение анализа и подготовка предложений по вопросам правовой охраны не- традиционных объектов ин- теллектуаль- ной соб- ственности	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ (созыв), МОН, МСХ	20 января 2009 года	Не требуется
2.4.	Подготовить предложения по вопросам контроля за соблюдением сохранности генофонда селекционных достижений (сортов рас- тений, пород животных) для хранений эталонного образца сор- та растений, семян (части растений) и пород животных	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МСХ	20 января 2009 года	Не требуется
3. Патентно-информационное обеспечение
3.1.	Обеспечить участие Республики Казахстан в выпуске региональ- ного инфор- мационного продукта "CISPatent"	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ	20 августа 20 января 2008- 2009 годов	2008- 15,2* 2009 - 0,6*	Респу- бликан- ский бюджет Респу- бликан- ский бюджет
3.2.	Внедрение международ- ной поиско- во-информа- ционной сис- темы патент- ных докумен- тов "Мимоза" для нацио- нальных баз данных	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ	20 января 2009 года	2008 - 8,0*	Респу- бликан- ский бюджет
3.3.	Осуществить перевод национальных патентных документов на государ- ственный и английский языки (рефераты документов)	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ	20 января 2009 года	2008 - 60,9*	Респу- бликан- ский бюджет
3.4.	Провести переговоры по обмену патентной документа- цией с зару- бежными па- тентными ведомствами и организа- циями	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ	20 января 2009 года	2008 - 5,75*	Респу- бликан- ский бюджет
3.5.	Создать электронную базу данных, ориентиро- ванных на разные кате- гории поль- зователей на основе национальных патентных документов	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ	20 января 2009 года	2008- 18,7*	Респу- бликан- ский бюджет
3.6.	Обновлять объем патентной, патентно- правовой информации, предоставля- емой через интернет- ресурс патентного ведомства	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ	20 августа 20 января 2007- 2009 годов	2008 - 62,0* 2009 - 62,0*	Респу- бликан- ский бюджет Респу- бликан- ский бюджет
3.7.	Разработка технического задания системы электронного документо- оборота в сфере интел- лектуальной собствен- ности	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ	20 августа 2008 года	2008 - 5,3*	Респу- бликан- ский бюджет
3.8.	Разработка программного обеспечения и внедрение комплексной автоматизи- рованной системы электронного документо- оборота в сфере интел- лектуальной собствен- ности	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ	20 января 2010 года	2009- 410,63*	Респу- бликан- ский бюджет
4. Развитие рынка интеллектуальной собственности
4.1.	Подготовить предложения по финанси- рованию зарубежного патентования объектов интеллек- туальной собствен- ности, соз- данных за счет средств государ- ственного бюджета	Предло- жения в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МОН (созыв), МФ, МИД, МИТ, МЮ	II квартал 2007 года	Не требуется
4.2.	Подготовить предложения по вопросам регулирова ния транс- ферта технологий	Предло- жения в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МИТ (созыв), МОН, МСХ, МЭМР, МЮ	III квартал 2007 года	Не требуется
4.3.	Внести пред- ложения по созданию сети филиа- лов и пред- ставительств НИИС в областных центрах (патентные клиники)	Предло- жения в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ (созыв), МОН, МИТ	II-Полу- годие 2008 года	2008 -10,0*	Респу- бликан- ский бюджет
4.4.	Внести пред- ложение по проведению казахстан- ского конкурса "Националь- ный брэнд года"	Предло- жения в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ (созыв), МИТ, МОН	IV квартал 2007 года	Не требуется
4.5.	Подготовить предложения по проведе- нию и учас- тию в между- народных и республикан- ских конкур- сах, ярмар- ках, выстав- ках по объектам интеллек- туальной собствен- ности	Предло- жения в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ (созыв), МИТ, МСХ, МЭМР, МОН	III квартал 2007 год	Не требуется
4.6.	Проведение мероприятий по пропаган- де изобрета- тельства и патентной системы, а также прове- дению семи- наров, кон- ференций, круглых сто- лов в облас- ти интеллек- туальной собствен- ности	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ (созыв), МОН, МИТ, МСХ	20 августа 20 января 2007- 2009 годов	Не требуется
4.7.	Подготовить предложения по вопросам использова- ния объектов промышленной собствен- ности, соз- данных за счет средств государ- ственного бюджета	Предло- жения в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ (созыв), МИТ, МОН, МСХ, МЭМР, МТК, МЗ	IV квартал 2007 года	Не требуется
4.8.	Разработка методических рекомендаций по составле- нию догово- ров на пере- дачу объек- тов промыш- ленной соб- ственности, в том числе "ноу-хау"	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики- Казах- стан	МЮ (созыв), МОН, МИТ	20 января 2009 года	Не требуется
4.9.	Создать патентные службы в подведом- ственных ор- ганизациях, генерирующих и использую- щих интел- лектуальную собствен- ность	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики- Казах- стан	МИТ (созыв), МЮ, МОН, МСХ, МЭМР, МТК, МЗ	20 августа 2009 года	Не требуется
4.10.	Разработать государ- ственные стандарты оценки объектов интеллек- туальной собствен- ности, ставки капи- тализации, дисконти- рования	Госу- дарст- венные стан- дарты, утвер- жденные упол- номо- ченным органом в области техни- ческого регули- рования и метро- логии	МЮ, МИТ	IV квартал 2008 года	Не требуется
5. Борьба с нелегальным использованием интеллектуальной собственности
5.1.	Осуществлять обмен опытом по борьбе с нелегальным использова- нием интел- лектуальной собственнос- ти и прове- дению экс- пертизы кон- трафактной продукции с зарубежными государ- ственными и международ- ными орга- низациями	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ	20 августа 20 января 2007- 2009 годов	2008 - 8,62* 2009 - 8,62*	Респу- бли- канский бюджет Респу- бли- канский бюджет
6. Международное сотрудничество
6.1.	Внести пред- ложения о присоедине- нии к неко- торым между- народным соглашениям в области охраны ин- теллектуаль- ной соб- ственности - Междуна- родный союз по охране новых сор- тов растений - Гаагское соглашение о международ- ном депони- ровании промышленных образцов - Найробский договор об охране олим- пийского символа - Договор о патентном праве - Протокол к Мадридско- му соглаше- нию о между- народной регистрации знаков	Внести пред- ложения в Экспер- тный совет по со- трудни- честву Респуб- лики Казах- стан с между- народ- ными органи- зациями	МЮ (созыв), МСХ, МИД	20 августа 2008- 2009 годов	Не требуется
6.2.	Осуществлять сотрудничес- тво с Все- мирной орга- низацией интеллек- туальной собствен- ности и иными регио- нальными патентными организациям и зарубеж- ными ведом- ствами в об- ласти охраны интеллек- туальной собствен- ности	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики- Казах- стан	МЮ	20 августа 20 января 2007- 2009 годов	Не требуется
7. Кадровое обеспечение Программы
7.1.	Создать Академию интеллекту- альной соб- ственности на базе и/или с участием действующих высших учебных заведений и других заин- тересованных отечествен- ных и между- народных организаций в рамках программ магистратуры и аспиранту- ры, а также системы повышения квалификации и переподго- товки кадров	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ (свод), МОН	20 августа 2008 года	2008 - 79,0*	Респу- бликан- ский бюджет
7.2.	Осуществлять подготовку и повышение квалификации государст- венных служащих, экспертов, специалистов и иных лиц за рубежом по вопросам охраны ин- теллектуаль- ной собст- венности	Пред- ложения в Пра- витель- ство Респуб- лики Казах- стан	МЮ	20 августа 20 января 2007- 2009 годов	2008- 94,8* 2009 - 94,8*	Респу- бликан- ский бюджет Респу- бликан- ский бюджет
8. Материально-техническое оснащение
8.1.	Строитель- ство Патент- ного дворца	Инфор- мация в Пра- витель- ство	МЮ	20 августа 2008- 2009 годов	2008 - 300* 2009 - 300*	Респу- бликан- ский бюджет Респу- бликан- ский бюджет
2 этап 2010-2011 г.г.
N п.п .	Мероприятия	Форма завер- шения	Отв. за выпол- нен.	Срок испол- нения	Предпола- гаемые расходы (млн. тг)	Источ- ники финан- сиро- вания
1	2	3	4	5	6	7
1. Патентно-информационное обеспечение
1.1.	Обеспечить участие Республики Казахстан в выпуске региональ- ного инфор- мационного продукта "CISPatent"	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ, КИС	20 августа 2010- 2011 годов	2010-0,6* 2011-0,6*	Респу- бли- канский бюджет Респу- бли- канский бюджет
1.2.	Обновлять объем патен- тной, патен- тно-правовой информации, предоставля- емой через интернет- ресурс патентного ведомства	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ	20 августа 20 января 2010- 2011 годов	2010-62,0* 2011-62,0*	Респу- бли- канский бюджет Респу- бли- канский бюджет
2. Развитие рынка интеллектуальной собственности
2.1	Подготовить предложение о введении в рынок патентного страхования	Предло- жения в Прави- тель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ	IV квартал 2010 года	Не требуется
2.2.	Проведение мероприятий по пропаган- де изобрета- тельства и патентной системы РК, а также проведение семинаров, конференций, круглых сто- лов в облас- ти интеллек- туальной собствен- ности	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ (созыв), МОН, МИТ, МСХ	20 августа 20 января 2010- 2011 годов	Не требуется
2.3.	Исключена постановлением Правительства РК от 25.02.2010 № 129
2.4.	Выработка предложений по присвое- нию почетно- го звания "Заслуженный изобретатель Республики Казахстан"	Предло- жения в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ	II квартал 2010 года	Не требуется
2.5.	Внести изме- нения и дополнения в Инструкцию по примене- нию методов оценки инте- ллектуальной собственнос- ти при внед- рении науч- ных исследо- ваний, а также при внесении в интеллекту- альной соб- ственности в уставные капиталы юридических лиц при организации венчурных производств	Сов- местный приказ	МЮ, МОН, МИТ, МЭМР	I квартал 2010 года	Не требуется
3. Борьба с нелегальными использованием интеллектуальной собственности
3.1	Создать спе- циализиро- ванную орга- низацию по досудебному проведению экспертиз поддельной продукции	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ	20 января 2011 года	2010- 270,72*	Респу- бликан- ский бюджет
3.2	Осуществлять обмен опытом по борьбе с нелегальным использова- нием интел- лектуальной собственнос- ти и прове- дению экс- пертизы контрафакт- ной продук- ции с зару- бежными го- сударствен- ными и меж- дународными организация- ми	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ	20 августа 20 января 2010- 2011 годов	2010-8,62 2011-8,62	Респу- бликан- ский бюджет Респу- бликан- ский бюджет
4. Международное сотрудничество
4.1	Внести пред- ложения о присоедине- нии к неко- торым между- народным соглашениям в области охраны интеллекту- альной соб- ственности - Лиссабон- ское согла- шение об охране наи- менований мест проис- хождения и их между- народной регистрации - Брюссель- ская конвен- ция о рас- пространении несущих про- грамм сигна- лов, переда- ваемых через спутник	Внести предло- жения в Экс- пертный совет по со- трудни- честву Респу- блики Казах- стан с между- народ- ными органи- зациями	МЮ (созыв), МСХ, МИД	20 августа 2010- 2011 годов	Не требуется
4.2	Осуществлять сотрудничес- тво с Все- мирной орга- низацией интеллекту- альной соб- ственности и иными региональны- ми патентны- ми организа- циями и зарубежными ведомствами в области охраны инте- ллектуальной собственнос- ти	Инфор- мация в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ	20 августа 20 января 2010- 2011 годов	Не требуется
5. Кадровое обеспечение Программ
5.1.	В высших учебных заведениях ввести дис- циплину по охране инте- ллектуальной собственнос- ти в качес- тве компо- нента по выбору	Ин- струк- тивное письмо	МОН, МЮ	I полуго- дие 2010 года	Не требуется
5.2.	Осуществлять подготовку и повышение квалификации государ- ственных служащих, экспертов, специалистов и иных лиц за рубежом по вопросам охраны инте- ллектуальной собственнос- ти	Предло- жение в Пра- витель- ство Респу- блики Казах- стан	МЮ	20 августа 20 января 2010- 2011 годов	2010-94,8* 2011-94,8*	Респу- бликан- ский бюджет Респу- бликан- ский бюджет
6. Материально-техническое оснащение
6.1.	Строитель- ство Патентного дворца	Инфор- мация в Пра- витель- ство	МЮ	20 августа 2010 года	2010- 216,867*
	Итого		Финансирование Программы предполагается осуществляться за счет средств республи- канского бюджета. Первый этап: На 2007 год финансовых затрат из республиканского бюджета не требуется. - 2008 год - 668,27 млн. тенге - 2009 год - 876,65 млн. тенге Итого в первом этапе - 1 544,92 млн. тенге. Второй этап: - 2010 год - 653,607 млн. тенге - 2011 год - 166,02 млн. тенге Итого во втором этапе - 819,627 млн. тенге. Общий объем финансирования из республиканского бюджета - 2 364,547 млн. тенге.

* Объемы финансирования, которые будут ежегодно уточняться при
формировании республиканского бюджета на соответствующий финансовый год

Примечания

МЮ - Министерство юстиции РК
МФ - Министерство финансов РК
МИД - Министерство иностранных дел РК
МОН - Министерство образования и науки РК
МИТ - Министерство индустрии и торговли РК
МСХ - Министерство сельского хозяйства РК
МЗ - Министерство здравоохранения РК
МЭМР - Министерство энергетики и минеральных ресурсов РК
МТК - Министерство транспорта и коммуникаций РК
КИС - Комитет по правам интеллектуальной собственности
НИИС - Национальный институт интеллектуальной собственности