"Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамының еншілес және тәуелді ұйымдары акцияларының пакеттерін бағалы қағаздар нарығына шығару бағдарламасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 8 қыркүйектегі № 1027 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 5 шілдедегі № 395 қаулысымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 05.07.2016 № 395 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 11 ақпанда «Нұр Отан» халықтық-демократиялық партиясы» қоғамдық бірлестігінің XIII съезінің барысында жарияланған тапсырмасын іске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса беріліп отырған «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» акционерлік қоғамының еншілес және тәуелді ұйымдары акцияларының пакеттерін бағалы қағаздар нарығына шығару бағдарламасы бекітілсін.
2. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастан қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2011 жылғы 8 қыркүйектегі
№ 1027 қаулысымен
бекітілген

«Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» акционерлік қоғамының еншілес және тәуелді ұйымдары акцияларының пакеттерін бағалы қағаздар нарығына шығару бағдарламасы

Ескерту. Бүкіл мәтіні бойынша «халық», «халықтың», «халқының», «халыққа» деген сөздер тиісінше «Қазақстан Республикасының азаматтары», «Қазақстан Республикасы азаматтарының», «Қазақстан Республикасының азаматтарына» деген сөздермен ауыстырылды - ҚР Үкіметінің 10.10.2014 № 1084 қаулысымен.

Мазмұны

1.	Бағдарламаның паспорты
2.	Кіріспе
3.	Ағымдағы жағдайды талдау
4.	Бағдарламаның мақсаттары мен міндеттері, мақсатты индикаторлары
5.	«Халықтық ІРО» бағдарламасын іске асыру кезеңдері. Компаниялардың акцияларын бағалы қағаздар нарығына шығару
6.	Негізгі тәуекелдер және оларды басқару жөніндегі шаралар
7.	Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар
8.	Қажетті ресурстар

1. Бағдарламаның паспорты

Ескерту. 1-бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 10.10.2014 № 1084 қаулысымен.

Бағдарламаның атауы	«Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ еншілес және тәуелді ұйымдары акцияларының пакеттерін бағалы қағаздар нарығына шығару бағдарламасы
Әзірлеу үшін негіздеме	Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 2011 жылғы 11 ақпанда «Нұр Отан» халықтық демократиялық партиясының ХІІІ съезінің барысында берген тапсырмалары
Әзірлеуші	«Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ-мен бірге Қазақстан Республикасы Экономикалық даму және сауда министрлігі
Бағдарламаның мақсаты	Қазақстан Республикасының азаматтары үшін отандық жетекші компаниялардың акцияларын сатып алу мүмкіндігін қамтамасыз ету және қазақстандық бағалы қағаздар нарығын дамытуға ықпал ету
Міндеттері	Қазақстан Республикасының азаматтарына елдің аса ірі кәсіпорындарының акцияларын иелену мүмкіндіктерін беру; Қазақстан Республикасы азаматтарының жинақтарын инвестициялау мен көбейтудің жаңа құралын жасау; бағалы қағаздар нарығын одан әрі дамыту; инвестициялық бағдарламаларды іске асыру мақсатында компаниялардың қосымша қаржыландыруын тарту.
Іске асыру мерзімі	2011 - 2022 жылдар
Қажетті ресурстар және қаржыландыру көздері	«Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ мен оның еншілес және тәуелді ұйымдарының өз қаражаты. Мемлекеттік органдарға өздерінің бағалы қағаздары нарығының инфрақұрылымын жетілдіруге бағытталған қызметін қамтамасыз етуге және Қазақстан Республикасы азаматтарының қаржы-инвестициялық сауаттылығын арттыруға бөлінетін республикалық бюджет қаражаты
Мақсатты индикаторлар	1) алынып тасталды - ҚР Үкіметінің 10.10.2014 № 1084 қаулысымен. 2) Қазақстан Республикасының азаматтары - кемінде 160 000 жеке тұлғаны бағдарламаға қатысуға тарту; 3) Қазақстан қор биржасының акциялары нарығының көлемін (капиталдандыруды) 2022 жылға қарай 2011 жылдың орташа көрсеткішінен кемінде 15-20% арттыру; 4) 2022 жылға дейін Қор компанияларының акцияларын орналастыру шеңберінде кемінде 500 млн. АҚШ долларын тарту.

2. Кіріспе

2011 жылы Қазақстан тәуелсіздіктің 20 жылдығын атап өтеді. Бүкіл осы кезең ішіндегі мемлекеттің негізгі басымдығы ел азаматтарының әлеуметтік және экономикалық әл-ауқаты болып қала береді.
Мемлекет басшысының 2011 жылғы 11 ақпанда «Нұр Отан» халықтық демократиялық партиясының ХІІІ съезінің барысында берген тапсырмаларын орындау үшін әзірленген «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ-ның еншілес және тәуелді ұйымдарының акцияларын (бұдан әрі – IPO¹) бағалы қағаздар нарығына бастапқы орналастыру бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама немесе «Халықтық ІРО» бағдарламасы), ол тапсырмалар бойынша «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» акционерлік қоғамы (бұдан әрі – Қор немесе «Самұрық-Қазына» АҚ) басқа мемлекеттік құрылымдармен бірлесіп, оларға сәйкес осы Бағдарламаны әзірлеуі және іске асыруы қажет.
Бағдарлама Қазақстан Республикасы азаматтарының мүдделерінде әзірленді және Қазақстан Республикасының азаматтары үшін отандық жетекші компаниялардың акцияларын сатып алу мүмкіндігін қамтамасыз етуге бағытталады, оларды сатып ала отырып, қазақстандықтар олардың тең иелеріне айналады және елдің экономикалық өсуіне өзінің қатысу мүмкіндігін алады.
Бұл бағдарлама сондай-ақ Қазақстан Республикасы азаматтарының жинақтарын капитал нарығына тарту, Қазақстан Республикасы азаматтарының қаржылық сауаттылығын арттыру мен мемлекеттік және жеке меншік компаниялардың кең шеңберін қор нарығына шығару үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз ету есебінен Қазақстанның бағалы қағаздар нарығын және тұтастай ел экономикасын дамытуға ықпал ететін болады.
«Халықтық ІРО» бағдарламасы айқындық, ашықтық, әділдік және барлық қазақстандықтар үшін тең қол жетімділік қағидаттарында өткізілетін болады. Бағдарламаны іске асыру кезінде Қазақстан азаматтарының «Халықтық ІРО» бағдарламасына қатысуға басым құқығы қамтамасыз етілетін болады.
Қазақстан әлемдік қаржы дағдарысынан табысты шықты, бұл Қазақстанның экономикасы мен ұлттық компаниялардың алдына одан әрі өсудің оң перспективаларын ашады. Бағдарламаға қатысатын қазақстандықтар аса ірі компаниялардың акцияларын сатып ала отырып, ұзақ мерзімді перспективада пайдадан кіріс ала алады.
Бағдарламаны іске асыру дәйекті және кешенді негізде жүзеге асырылатын болады, бағдарлама компаниялардың әзірлігіне қарай акцияларды бастапқы орналастыру сериясын жүзеге асыруға бағытталған. Бағдарламаны іске асыру барысында мемлекеттік компаниялардың ІРО әзірлік жұмыстарымен бір мезгілде Қазақстан Республикасының Үкіметі мен басқа да уәкілетті мемлекеттік органдар ІРО табысты өткізу үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз ету мақсатында нормативтік құқықтық актілерге талап етілетін өзгерістерді уақтылы енгізу жөнінде бірлескен жұмыс жүргізеді.
Бағдарламаны іске асыру барысында «Халықтық ІРО» қатысуға кандидат компаниялар (бұдан әрі – Кандидат компаниялар) басшылықтың барынша тиімді үлгісін қабылдай отырып, корпоративтік басқару жүйесін жетілдіруге, ақпараттық ашықтықты жақсартуға тиіс болады. Осылайша, аса ірі компаниялар – Қазақстан экономикасының көшбасшылары озық формат беретін, елде корпоративтік мәдениетті дамытуға ықпал ететін болады, сондай-ақ өз қызметі туралы қоғамды хабардар етуді қамтамасыз етеді.
Нормативтік құқықтық актілерге өзгерістермен, сондай-ақ Кандидат компанияларды Бағдарламаға қатысуға дайындаумен қатар Қазақстан Республикасы азаматтарының Бағдарлама туралы барынша хабардар болуын қамтамасыз етуге және Қазақстан Республикасы азаматтарының қаржылық сауаттылығын арттыруға бағытталған толық ауқымды ақпараттық-білім беру бағдарламасы іске асырылатын болады.
_______________
¹ ағыл. Initial public offering

3. Ағымдағы жағдайды талдау

Қазақстандағы бөлшек инвестициялау нарығын талдау
Бөлшек сұранысты шолу

Қазақстандағы бөлшек инвестициялаудың нарықтағы үлесі өте аз және инвесторлардың аздаған санын қамтиды. «Бағалы қағаздардың орталық депозитарийі» АҚ-ның ішкі деректеріне сәйкес 2011 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша брокерлік ұйымдар жеке тұлғалардың атынан шамамен 10 мың² қосалқы шоттар ашты. 2011 жылғы 1 маусымдағы жағдай бойынша жеке тұлғалар 80 млрд. теңгеге жуық сомаға мемлекеттік емес эмитенттердің акцияларын және облигацияларын немесе мемлекеттік емес эмитенттердің акциялары мен облигацияларының жалпы сомасының 0,65%-ын иеленді.
Қазақстан Республикасы азаматтарының инвестициялық белсенділігінің осындай төмен болуының негізгі себептері мыналар болып табылады:
жоғарғы класты эмитенттердің шектеулі санына, төменгі өтімділік деңгейіне байланысты қазақстандық акциялар нарығының дамымауы, бұл сұраныстың жылжымайтын мүлік және банк салымдары сияқты инвестициялау мен жинақтың неғұрлым қарапайым құралдарына қарай ығысуына әкелді;
бағалы қағаздар нарығының жұмыс істеу тетіктері, акциялар құнының бағасы туралы ақпараттандырудың төменгі деңгейі, акциялар бағаларының өзгермелілігіне байланысты жоғары тәуекелдер себебі және басқа да факторлар бойынша Қазақстан Республикасы азаматтарының қызығушылығының төмендігі.
Қазақстан Республикасы азаматтарының бағалы қағаздар нарығына жанама қатысуы шамамен 8 млн. адамның зейнетақы жинақтарын басқаратын жинақтаушы зейнетақы қорларындағы шоттар арқылы да жүреді. Жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық қоржынындағы жинақтардың бір бөлігі (шамамен 7,2%) жалпы құны 172 млрд. теңгеге жуық акцияларға орналастырылған. Акцияларға орналастырудың ең көп үлесі жалпы инвестициялық қоржынның 20%-ын құрайды, алайда бұл көрсеткішке жоғары класты эмитенттердің жеткілікті санының және зейнетақы қорларына капиталдың жеткіліктілігі жөніндегі талаптардың болмауына байланысты қол жеткізілмейді.
Қазақстан Республикасы азаматтарының тарапынан «теориялық» ықтимал сұранысты есептеу үшін Қазақстан Республикасының азаматтары иеленетін таза кіріс³, екінші деңгейдегі банктердің депозиттеріндегі қаражат және ұзақ мерзімді мүмкіншілікпен жинақтауды жүзеге асыруға мүмкіндігі бар Қазақстан Республикасы азаматтарының ескерілмеген жеке жинақтары сияқты акцияларды сатып алуға арналған қаражаттың көздері бойынша бірқатар жорамалдар пайдаланылды. Негізгі көздер есебінен сұраныстың ең көп көлемін алдын ала бағалау мынаны құрайды:
иеліктегі таза кірістен 240 - 1 100 млн. АҚШ доллары;
екінші деңгейдегі банктердің депозиттерінен – 730 - 1 300 млн. АҚШ доллары;
ескерілмеген жеке жинақтардан – 900 - 1 700 млн. АҚШ доллары.
Стратегиялық және саяси зерттеулер орталығы мен АЕ демократияны дамыту қоры жүргізген әлеуметтік зерттеулердің деректері бойынша Қазақстан Республикасы ересек азаматтарының 20%-ын ғана «Халықтық ІРО» бағдарламасы шеңберінде акцияларға инвестиция салуға дайын. Осы зерттеуге сәйкес теориялық жағынан алғашқы ІРО үшін қол жетімді ақша қаражаты 110 млн-нан 230 млн. дейінгі АҚШ долларын құрауы мүмкін.
«Халықтық ІРО» бағдарламасына Қазақстан Республикасы азаматтарының зейнетақы жинақтарын басқаратын жинақтаушы зейнетақы қорлары да қатысады деп күтілуде. Қазақстан Республикасы азаматтарының зейнетақы жинақтарын Кандидат компаниялардың акцияларына инвестициялау Қазақстан Республикасы азаматтарының «Халықтық ІРО» бағдарламасына аз шығынмен тартылуын жанама түрде ұлғайтуға мүмкіндік береді, сондай-ақ бағалы қағаздардың қайталама нарығындағы өтімділікті қолдау арқылы акциялардың бағасына оң әсер ететін болады. Бұдан басқа, инвестициялаудың ұзақ мерзімді мүмкіндігімен қазақстандық бағалы қағаздар нарығындағы аса ірі институционалдық инвесторлардың бірі болып табыла отырып, жинақтаушы зейнетақы қорлары орналастырылғаннан кейін акциялардың әділ нарықтық құнын белгілеуге ықпал етеді және акция бағаларының өзгермелілігін азайтуға ықпал ететін болады.
Алғашқы ІРО өткізу кезінде Қазақстанның аса ірі жинақтаушы зейнетақы қорларының тарапынан Кандидат компанияның акцияларына инвестиция салудың күтілетін көлемі 150 - 300 млн. АҚШ долларын құрайды. Бұл болжам негізінен ІРО үдерісін өткізу кезінде қалыптасатын нарықтық жағдайларға, өтімділік позициясына және әрбір жекелеген жинақтаушы зейнетақы қорының ішкі инвестициялық лимиттеріне және ІРО-ға шығатын Кандидат компанияның сапасына тәуелді болады.
________________
² "Бағалы қағаздардың орталық депозитарийі" АҚ-та ашылған жеке тұлғалардың қосалқы шоттары туралы деректер бойынша
³ Қазақстан Республикасы азаматтарының бірінші кезектегі қажеттіліктерін қанағаттандыруға жұмсалатын шығыстардан кейінгі қалған қаражаты

Жұмыс істеп тұрған инфрақұрылымды шолу

«Халықтық ІРО» бағдарламасы Қазақстан Республикасы азаматтарын Кандидат компаниялардың акцияларын орналастыруға тең қол жетімділікпен қамтамасыз етуді болжайды және демек, бірінші ІРО өткізу сәтінде бағалы қағаздар нарығы мен оған қатысушылардың инфрақұрылымы ықтимал инвесторлардың ең көп санын қамтуға және орналастыру кезінде уақтылы қызмет көрсетуге дайын болуға тиіс.
Алғашқы ІРО-ға инфрақұрылымдары толық дайындыққа келтірілуге тиіс бағалы қағаздар нарығының негізгі қатысушылары «Қазақстан қор биржасы» АҚ (бұдан әрі – ҚҚБ немесе Биржа), брокерлік компаниялар, трансфер-агенттер, «Бағалы қағаздардың орталық депозитарийі» АҚ (бұдан әрі – ОД) және тіркеушілер болып табылады:
1) акцияларды бастапқы орналастыру үдерісінде негізгі рөлді сауда алаңы – ҚҚБ атқарады, ол капиталдың әртүрлі нарықтарына, корпоративтік және үкіметтік облигацияларға, шетелдік валютаға, фьючерстік келісім-шарттарға, мемлекеттік және корпоративтік бағалы қағаздары бар тікелей және автоматты репоға қызмет көрсетеді.
Қазіргі кезде ҚҚБ ресми тізіміне 337 бағалы қағаз енгізілген, олардың ішінде 92 бағалы қағаз 66 эмитенттің акциялары болып табылады. 66 эмитенттің 9-ы бірінші санатқа және 16-ы екінші санатқа енгізілген, осы санаттардағы эмитенттерге қойылатын негізгі талаптар (2011 жылғы маусымдағы жағдай бойынша) мыналар болып табылады:
Халықаралық қаржылық есептілік стандарттары бойынша жасалған аудиттелген қаржы есептілігінің болуы;
бірінші және екінші санаттағы эмитенттердің жеке меншік капиталының шамасы тиісінше кемінде 12 943 млн. теңге және 259 млн. теңгені құрауға тиіс;
бірінші санаттағы эмитенттер таза пайдасының шамасы соңғы үш жылдың әрқайсысында кемінде 129 млн. теңгені құрайды, екінші санат үшін бұл шама белгіленбеген.
2) брокерлік компаниялардың «Халықтық ІРО» бағдарламасына қатысуы клиенттің нұсқаулықтарына сәйкес Кандидат компаниялардың акцияларын орналастыру, сондай-ақ оларды кейіннен сату барысында оларды сатып алуды қамтамасыз ету болып табылады. Ресми деректерге сәйкес 2011 жылғы 01 шілдедегі жағдай бойынша 71 ұйым Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығында брокерлік және дилерлік қызметті жүзеге асыруға арналған лицензияны иеленеді (оның ішінде екінші деңгейдегі банктер – 24; жинақтаушы зейнетақы қорлары – 6, зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымдар – 2). Бұл ретте брокерлік және дилерлік қызметті жүзеге асыратын ұйымдардың негізгі бөлігі Алматы қаласы мен Астана қаласында орналасқан, бұл елдің барлық өңірлерінің Қазақстан Республикасы азаматтарын қамту бойынша қиындықтар туғызады.
3) трансфер-агенттік қызметтер көрсететін компаниялар брокерлермен трансфер-агенттік қызметтер көрсетуге шарттар жасасу жолымен елдің барлық өңірлерін брокерлермен қамтудың жеткіліксіздігі проблемасын шешуге арналған. Осы шартқа сәйкес трансфер-агенттік қызметтер көрсететін компания клиенттерден брокерлерге құжаттарды (ақпаратты) қабылдап алу және беру жөніндегі қызметтерді көрсететін болады.
Қазақстанда трансфер-агенттік қызметтер көрсетуге арналған лицензиясы бар 3 компания жұмыс істейді – «Қазпочта» АҚ, «Қазақстанның халық банкі» АҚ және «ДОС Қаржы» ЖШС.
4) «Халықтық ІРО» бағдарламасы шеңберіндегі ОД-ның негізгі рөлі акцияларды номиналды ұстау қызметтерін көрсету және акциялармен жасалатын мәмілелер бойынша есептерді жүзеге асыру болып табылады, осыған байланысты ОД деректерді өңдеу мүмкіндіктерін кеңейту талап етіледі, өйткені ІРО барысында және олардың акцияларымен кейінгі мәмілелер кезінде Кандидат компаниялары мәмілелерінің саны айтарлықтай артады.
5) тіркеушілер бағалы қағаздарды тіркеуді және клиенттердің бағалы қағаздарды сақтау жөніндегі жеке шоттарын жүргізуді жүзеге асырады. Қазақстанда 10 тіркеуші өз қызметін жүзеге асырады. Кандидат компаниялар тіркеушіні таңдау кезінде тіркеушінің филиал желісінің кең болуына және тіркеушілік қызметті сапалы әрі уақтылы көрсету үшін техникалық әзірлік дәрежесіне назар аударатын болады.
Қорыта келгенде, бағалы қағаздар нарығы мен оған қатысушылардың қазіргі инфрақұрылымының техникалық мүмкіндіктері бағалы қағаздардың ұйымдасқан нарығындағы сауда қызметінің әдеттегі деңгейін және халықаралық мәмілелер бойынша сауда-саттықтардың бар көлемін игеру үшін жеткілікті болып табылады, алайда жүйенің сенімділігі және өсіп отырған тапсырыстар пакетін қысқа уақыт аралығы ішінде өңдеуге қатысты тиімділік белгісіз болып табылады.
Бағдарламаны іске асыруға инфрақұрылымның әзірлігі бөлігіндегі негізгі проблемалар мыналар болып табылады:
ОД-ның ағымдағы білікті персоналының штаты «Халықтық ІРО» бағдарламасы іске асыру барысында болжанатын жеке тұлғалардан түсетін шоттар ашу жөніндегі бұйрықтардың үлкен көлемін қысқа мерзімде өңдеу мүмкіндігінде шектеулі;
Қазақстан брокерлерінің негізгі персоналы негізінен Алматы қаласында шоғырланған, бұл инвестициялық шешім кезінде Қазақстан Республикасы азаматтарының қалың жігіне білікті көмек көрсетуге мүмкіндік бермейді;
Қазақстанның аумағы бойынша тіркеушілердің нашар дамыған желісі, сондай-ақ тапсырыстардың көп саны кезінде бар қызмет көрсету жүйелері сенімділігінің төмен дәрежесі;
электрондық тапсырыстарды жүзеге асыру мен оларды тіркеушілерде өңдеудің автоматтандырылған жүйелері мүмкіндіктерінің болмауы.
ҚҚБ деректері бойынша қазір бар сауда жүйесі өзінің толық қуатының 1%-ын ғана пайдаланады. ҚҚБ қолда бар жеке серверді инвесторлардың «Халықтық ІРО» бағдарламасы шеңберінде акцияларды сатып алуға арналған өтінімдерін өңдеу үшін пайдалануды жоспарлап отыр. Алайда, ең көп қуат сұраулар мен сауда жүйесінің қуатын бағалауды модельдей отырып, одан әрі эксперименттік тексеруді талап етеді. «Халықтық ІРО» бағдарламасын озық халықаралық практика мен стандарттар бойынша іске асырудың негізгі кедергілері мыналар болып табылады:
1. Қолданыстағы сауда әдістері тапсырыстар кітабын⁴ (бук-билдинг) қалыптастырудың халықаралық үдерісін жүргізуді көздемейді. Бұл проблеманы шешу үшін ҚҚБ арқылы акцияларға жазылу жүргізуге және сауда жүйесі мен ілеспе жүйелерді пысықтауға арналған құжаттар әзірлеу бойынша жұмыс жүргізілуде. «Халықтық ІРО» бағдарламасы шеңберінде алғашқы орналастыруды жүргізу сәтіне қарай көрсетілген жұмыс аяқталады деп күтілуде.
2. Қазір бар сауда жүйесі «Халықтық ІРО» бағдарламасын іске асыру барысында сенімді және кідіріссіз жұмысты қамтамасыз ету мақсатында одан арғы инвестицияларды талап етуі мүмкін.
«Халықтық ІРО» бағдарламасын жүргізу кезінде ҚҚБ инфрақұрылымын пайдалану өтінімдерді жинау мен өңдеу, сондай-ақ есептер жүргізу үдерісін автоматтандыруға мүмкіндік беретіндігін назарға алу қажет. Қазіргі кезде ҚҚБ жекелеген қажетті технологияларды иеленбейтіндігіне қарамастан, «Халықтық ІРО» бағдарламасы шеңберінде алғашқы орналастыруды жүргізу сәтіне қарай ҚҚБ өзінің рәсімдерін және техникалық жүйелерін оларды «Халықтық ІРО» бағдарламасын жүргізу кезінде пайдалану үшін дайындауды аяқтауды жоспарлап отыр.
Осылайша, елдің барлық өңірлерінің ықтимал бөлшек инвесторларын қамтуды қамтамасыз ету, сондай-ақ ҚҚБ мен нарыққа басқа қатысушылардың инфрақұрылымын келтіру Бағдарламаны іске асыру барысындағы қауырт міндеттер болып табылады, оларды шешу Бағдарлама шеңберіндегі алғашқы ІРО өткізу сәтінде – 2012 жылдың 1-2-тоқсанында аяқталуға тиіс.
_______________
⁴ Тапсырыстар кітабы орналастырылатын акцияларды сатып алуға арналған барлық тапсырыстарды жинау үшін бөлінген шектеулі уақыт кезеңі ішінде қалыптастырылады

«Самұрық-Қазына» АҚ тобына кіретін компаниялардың бағалы қағаздар нарығына шығу перспективалары

«Халықтық ІРО» бағдарламасын іске асыру қазақстандық бағалы қағаздар нарығын дамыту үшін жағдайлар жасауға және Қазақстан Республикасы азаматтарына рентабельділік деңгейі жоғары, тұрақты және қызметінің нәтижелері болжанатын неғұрлым ірі компаниялардың акцияларын ұсынуға бағытталған.
Қазақстан Республикасы азаматтарының көпшілік бөлігінің акцияларға инвестиция салуға тән тәуекелдер туралы хабардарлығының төмендігіне байланысты «Халықтық ІРО» бағдарламасы операциялық қызмет нәтижелерінің тұрақтылық деңгейіне және олардың нарықтық конъюнктураға тәуелділігіне ерекше назар аудара отырып, акцияларды бастапқы орналастыру жүргізуге кандидаттарды талдауға салмақты тәсіл қолдануды болжайды.
Қазіргі кезде «Самұрық-Қазына» АҚ тобына шамамен 400 еншілес және тәуелді ұйымдар (бұдан әрі – ЕТҰ) кіреді, олардың қызметі Қазақстан экономикасының қомақты бөлігін құрайды. Осы ЕТҰ экономиканың әр түрлі, оның ішінде елдің болашақтағы экономикалық дамуы үшін стратегиялық маңызы бар секторларында қызметін жүзеге асырады.
«Халықтық ІРО» бағдарламасы қызметі әлемдік шикізат нарықтарындағы конъюнктураға тәуелділік дәрежесі мейлінше төмен компаниялардың акцияларын Қазақстан Республикасының азаматтарына ұсынуға бағытталатындықтан, Бағдарламада қарастыру үшін ықтимал кандидат ретіндегілер мыналар болып табылады:
1) «KEGOC» АҚ – диспетчерлеу функцияларын да орындайтын электр энергиясын магистралдық беру саласындағы монополист;
2) «Air Astana» АҚ – аса ірі қазақстандық авиатасымалдаушы;
3) «Самұрық-Энерго» АҚ – өзінің құрылымында электр энергиясын өндіру және бөлу жөніндегі, тас көмір өндіру жөніндегі активтері бар холдингтік компания;
4) «Қазақстан темiр жолы» ҰК» АҚ – темір жол тасымалдарымен байланысты қызметтердің барлық түрлері бойынша үстем жағдайды иеленетін компания.
Бұл ретте қандай да бір еншілес немесе тәуелді ұйымдардың қатысу мүмкіндігін бағалау «Самұрық-Қазына» АҚ үшін бақылауды сақтауды қамтамасыз ететін болады.
Өз кезегінде «Самұрық-Қазына» АҚ компаниялары тобында өндірілетін шикізаттың бағасынан түсетін кірістерге тәуелділігіне байланысты кәсіби емес бөлшек инвесторлардың қалың жігіне ұсыну үшін лайықсыз кандидаттар болып табылатын өндіру секторының компаниялары да бар.
Сонымен бірге, Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының дамуына қарай өндіру компанияларының ІРО өткізілуі мүмкін, алайда кәсіби емес бөлшек инвесторлардың мүдделерін қорғау мақсатында олардың «Халықтық ІРО» бағдарламасына қатысуы акцияларды жинақтаушы зейнетақы қорларының арасында орналастыру есебінен ғана, не бөлшек инвесторлар арасында тек артықшылық берілген акцияларды орналастырумен шектеліп жүзеге асырылуға тиіс.
«Самұрық-Қазына» АҚ-ның ірі өндіруші ЕТҰ-сына мынадай ұлттық компаниялар жатады:
1) «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ – мұнай мен газды өндіру, тасымалдау, сондай-ақ мұнай өнімдерін кейіннен өңдеу және сату саласындағы аса ірі ұлттық компания;
2) «Қазатомөнеркәсібі» ҰАК» АҚ – тігінен интеграцияланған ядролық отын циклы бар уран кенін өндіру бойынша әлемдегі аса ірі компаниялардың бірі.
Өндіру секторындағы ұлттық компаниялардың құрамында қызметі шикізат нарықтарының конъюнктурасына тікелей тәуелді емес еншілес компаниялардың да бар екенін атап айту қажет, демек олардың «Халықтық ІРО» бағдарламасына қатысуы ықтимал болып табылады, атап айтқанда олар «ҚазТрансОйл» АҚ, «ҚазТрансГаз» АҚ және «Қазтеңізкөлікфлот» ҰТКК» АҚ.
Осы уақытқа дейін «Самұрық-Қазына» АҚ барлық ЕТҰ ішінен акцияларын жария орналастыруды «ҚазМұнайГаз» барлау өндіру» АҚ (2006 ж.), «Қазақтелеком» АҚ (2006 ж.) және «Маңғыстау электр желісін тарату компаниясы» АҚ (2008 ж.) өткізді. ЕТҰ тарапынан акцияларын бағалы қағаздар нарығына шамалы көлемін жария орналастырудың негізгі себептері мыналар болып табылды:
стратегиялық объектілерге жататын бірқатар компанияларда қатысу үлестері мен акцияларды орналастыруға немесе сатуға арналған заңнамалық кедергілер;
компанияның акционерлік капиталында иелену үлесінің акциялардың бақылау пакетінен төмендеуі қаупі;
жекелеген салаларда тарифтік реттеудің жетілмегендігі;
дамыған бағалы қағаздар нарығының болмауы және қаржылық жағынан сауатты инвесторлардың салыстырмалы шағын базасы;
жаһандық экономиканың белсенді түрде өсуі барысында қол жетімді болған халықаралық нарықтардан тартылатын қарыз капиталы түріндегі салыстырмалы барынша арзан қаржыландыру;
қаржы-шаруашылық қызметінің теріс нәтижелері;
активтерге ауқымы ірі қайта құрылымдау жүргізу қажеттілігі немесе компанияны стратегиялық дамытуды түбегейлі өзгерту;
бірқатар компаниялардың салыстырмалы шағын мөлшері, бұл ықтимал инвесторлар үшін тартымдылыққа теріс әсер етеді.
Акцияларды жария орналастыруды жүзеге асыруға сыртқы кедергілердің болуын назарға ала отырып, компаниялардың бағалы қағаздар нарықтарына шығуы үшін қажетті жағдайлар жасауға бағытталған бірыңғай шаралар кешенін қабылдау қажеттілігі туындайды. Бұл «Халықтық ІРО» бағдарламасы шеңберінде қазақстандық акциялар нарығын дамытуды, оның ішінде кәсіби емес инвестор – Қазақстан Республикасы азаматтары үшін барынша қолайлы ЕТҰ акцияларын дәйекті түрде орналастыруды жүргізуге арналған жағдайларды қалыптастыру жолымен дамытуды мемлекеттің мақсатты бағытталған қолдауы қажеттілігін ескертеді.

Акцияларды бағалы қағаздар нарығына орналастыруға құқықтық кедергілерді талдау

Қазіргі кезде Қазақстанда негізінен ІРО іске асыруға арналған қажетті нормативтік құқықтық база жасалды. Акционерлік қоғамдардың қызметін жақсартуға бағытталған бағалы қағаздар нарығын дамыту жөніндегі мемлекеттік бағдарламалар, заңнамалық түзетулер бағалы қағаздар нарығын, базалық институционалдық инфрақұрылымды, эмитенттер мен инвесторларды қалыптастыруға оң әсер етті. Алайда Кандидат компаниялар мен өзге де мүдделі компаниялардың ІРО табысты іске асырудың қажетті шарттарын жасау үшін акцияларды орналастыру рәсімін қозғайтын ұлттық заңнаманы жетілдіру жөнінде қосымша шаралар қабылдау талап етіледі.
Жедел заңнамалық реттеуді талап ететін басым мәселелер жаңа акционерлердің пайда болуына кедергі келтіретін кейбір Кандидат компаниялардың жалғыз акционері ретіндегі ұлттық басқарушы холдинг туралы шектеулі ережемен байланысты.
Сонымен қатар таяудағы перспективада ІРО саласында құқықтық және реттегіш реформалар жүзеге асырылатын болады. Бүгінгі күні акцияларды орналастыру мәселелері жөніндегі ұлттық заңнаманы әлемдік озық практикаға сәйкес келтіру мақсатында оны жетілдіруге ықпал ететін нормативтік құқықтық базаны жетілдіру жөніндегі ұсыныстар пакеті қалыптастырылды.

Мемлекеттік реттеу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне қадағалау және реттеу функцияларының берілуі фактісін, сондай-ақ тарифтердің, кеден баждары мен салық жинаудың әр алуан түрлерін белгілейтінін назарға алғанда, компаниялардың рентабельділік деңгейі мен нарықтық құны Қазақстан Республикасының Үкіметі мен мемлекеттік органдары қабылдайтын шешімдерге байланысты елеулі дәрежеде өзгеруі мүмкін.
Тарифтер көрсетілетін қызметтері реттелетін қызметтер тізбесіне енгізілген компаниялардың кірістілігіне елеулі әсер етеді. Табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар саласында Қордың мынадай компаниялары өз қызметін жүзеге асырады – «Қазақстан темір жолы» ҰК» АҚ, «KEGOC» АҚ, «Қазпочта» АҚ, сондай-ақ мынадай компаниялардың еншілес және тәуелді ұйымдары – «Қазақстан темір жолы» ҰК» АҚ, «ҚазМұнайГаз» АҚ, «Самұрық-Энерго» АҚ: мысалы, «ҚазТрансОйл» АҚ, «ҚазТрансГаз» АҚ және басқалар.
Табиғи монополиялар субъектілерін мемлекеттік реттеудің негізгі әдісі тарифті (бағаны, алым ставкасын) немесе олардың шекті деңгейін бекіту арқылы бағалық реттеу болып табылады. Тарифті мемлекеттік реттеудің негізін мынадай қағидаттар құрайды:
уәкілетті орган бекітетін табиғи монополия субъектісінің реттелетін қызметтеріне (тауарларға, жұмыстарға) арналған тарифтер (алымдардың бағалары, ставкалары) немесе олардың шекті деңгейлері реттелетін қызметтерді (тауарлар, жұмыстарды өндіру) көрсету үшін қажетті шығындардың құнынан төмен болмауы тиіс;
табиғи монополия субъектісінің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ететін пайданы алу мүмкіндігі.
Тарифтік реттеу мәселесі өзектілігінің негізгі себептерінің бірі инвестициялық жобаларды іске асыру қажеттілігі болып табылады. Осыған байланысты Қазақстан Республикасының Үкіметі барлық мүдделі мемлекеттік органдармен ағымдағы операциялық шығындарды бір мезгілде қысқартып және инвестициялық міндеттемелердің орындалуына бақылауды күшейте отырып, инвестициялар салуды ынталандыру бөлігінде заңнамаға өзгерістер енгізудің орындылығы мәселесін зерделеу бойынша жұмыс жүргізеді. Заңнамаға енгізілетін өзгерістердің орындылығын қарау ақылға қонымды мерзімде инвестициялардың ақталуы, сондай-ақ компаниялардың тұрақты дамуының сақталуы қағидаттарын ескере отырып, жүзеге асырылатын болады, бұл ретте Қазақстан Республикасының Үкіметі Қазақстан Республикасының азаматтары мүдделерінің теңгерімін, табиғи монополиялар мен реттелетін компаниялардың, сондай-ақ тұтастай алғанда елдегі барлық бизнес қауымдастықтардың әртүрлі деңгейдегі бюджеттерін қамтамасыз ететін болады.
Бұдан өзге, ұзақ мерзімді тарифтердің немесе оларды есептеу мен бекітуге ашық тәсілдің болуы Кандидат компанияларға неғұрлым жоғары сенімділік дәрежесі бар кірістерді болжауға мүмкіндік береді, бұл акциялардың құнына оң әсер ететін болады. Осы мақсаттарда Қазақстан Республикасының Үкіметі тарифтерді (бағаларды) белгіленген тәртіппен бекіту және белгілеу, сондай-ақ мүдделі мемлекеттік органдарды көрсетілген нарық субъектілерімен олардың инвестициялық тартымдылығын күшейту жөніндегі жұмысқа тарту арқылы инвестициялық ортаны жақсарту жөніндегі жұмысты жалғастырады.
Кандидат компаниялардың нарықтық құнына теріс әсер етуі мүмкін мемлекеттік реттеудің өзге де әрекеттері мен шешімдері бөлігінде Қазақстан Республикасының Үкіметі басқа факторлардан өзге қабылданатын әрекеттер мен шешімдердің Кандидат компаниялардың нарықтық құнына ықтимал әсерін назарға алатын болады.

4. Бағдарламаның мақсаттары мен міндеттері, мақсатты индикаторлары

Ескерту. 4-бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 10.10.2014 № 1084 қаулысымен.

«Халықтық ІРО» бағдарламасын іске асырудың түпкі мақсаты кешенді нәтиже алу болып табылады, ол мынадай әлеуметтік-экономикалық бағыттарды біріктіреді:
Қазақстан Республикасы азаматтарына аса ірі отандық компаниялардың акцияларын иелену, сондай-ақ бағалы қағаздарға инвестиция салу жолымен жинақтарын әртараптандыру және көбейту мүмкіндіктерін беру;
бағалы қағаздардың қазақстандық нарығын дамыту;
бағалы қағаздар нарығында инвестициялау мәдениетін қалыптастыру;
Қазақстанның аса ірі компанияларының ашықтығын, тиімділігін және бәсекеге қабілеттілігін арттыру.
Осы Бағдарлама «Самұрық-Қазына» АҚ кіретін еншілес және тәуелді ұйымдардың акцияларын Қазақстан Республикасы азаматтарының арасында бағалы қағаздар нарығына орналастырудың тең қол жетімді, ашық және әділ үдерісін болжайды.
Жоғарыда көрсетілген мақсатқа қол жеткізу үшін мынадай міндеттерді шешу қажет:
1) Қазақстан азаматтарының мүмкіндігінше барынша көп санын ашықтық, әділдік және тең қол жетімділік қағидаттарында Бағдарламаға қатысуға тарту;
2) Қор компанияларын корпоративтік басқаруды Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген шеңберде әлемдік практикаға сәйкес келтіру;
3) инвесторлар үшін бағалы қағаздар нарығындағы тәуекелдерді азайту жөнінде тетіктер жасау;
4) бағалы қағаздар нарығына инвестиция салу үшін қолайлы жағдайлар жасау;
5) бағалы қағаздар нарығының инфрақұрылымын жаңғырту;
6) құқықтық кедергілерді жою және нормативтік құқықтық базаны жетілдіру;
7) компанияларды мемлекеттік реттеудің тәсілдерін жетілдіру.
«Халықтық ІРО» бағдарламасын ойдағыдай іске асыру Қазақстанда бағалы қағаздар нарығын дамытуға, сондай-ақ ел тұрғындарының инвестициялық белсенділігін арттыруға мүмкіндік беруі қажет.
Бағдарламаны іске асыру нәтижесінде мынадай негізгі түйінді көрсеткіштерге қол жеткізу көзделеді:
Қазақстан Республикасының жеке тұлғаларынан кемінде 160 000 адамды Бағдарламаға қатысуға тарту;
Қазақстан қор биржасы акциялар нарығын (капиталдандыру) көлемін 2011 жылғы орташа көрсеткіштен 2022 жылға қарай кемінде 15 – 20 %-ға өсіру;
Қор компанияларының акцияларын орналастыру шеңберінде 2022 жылға дейін кемінде 500 млн. АҚШ долларын тарту.
«Халықтық ІРО» бағдарламасын ойдағыдай іске асыру Қазақстан Республикасының азаматтарына жинақ ақшаны инвестициялауға және көбейтуге, ал Қордың еншілес және тәуелді компанияларына акционерлік капиталға қаражат тарту есебінен өз дамуын қаржыландыруға мүмкіндік береді.
Қазақстанның ірі компанияларының IPO жүргізуі инвестициялау құралы ретінде акциялар нарығының тартымдылығын арттырады, ол басқа компаниялардың акцияларын бағалы қағаздар нарығына шығаруына мүмкіндік береді.
Бағдарламаны іске асыру жүйені жетілдіру, корпоративтік басқару, ішкі бақылау, тәуекелдерді басқару есебінен Қор тобының компанияларын басқарудың ашықтығы мен тиімділігін арттырады.

5. «Халықтық ІРО» бағдарламасын іске асыру кезеңдері. Акцияларды бағалы қағаздар нарығына шығару

Ескерту. 5-бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 10.10.2014 № 1084 қаулысымен.

«Халықтық IPO» бағдарламасын іске асыру бірнеше жылдар бойы тізбекті кезеңдермен жүзеге асырылатын болады және көптеген компанияларда іске қосылады. «Халықтық ІРО» бағдарламасы шеңберінде акцияларды орналастырудың нысаналы индикативтік үлесі дауыс беретін акциялардың жалпы санының 5 %-ынан бастап 25 %-ына дейін минус бір акцияны құрайды, Бағдарлама шеңберіндегі артықшылығы бар акцияларды орналастыру үлесі Кандидат компаниялар үшін жеке белгіленетін болады. Бұл ретте акциялардың дәл санын ІРО-ға дайындық кезінде компаниялардың негізделген ұсынысы бойынша Қордың Директорлар кеңесі ұсынады және Қазақстан Республикасының Үкіметі заңнамада белгіленген тәртіппен бекітеді.
Инвесторлардың әр түрлері үлгілері арасында орналастыру құрылымы (бөлшек және институционалдық) әрбір нақты жағдайда айқындалатын және кандидат-компаниялардың негізделген ұсынысы бойынша Қордың Директорлар кеңесі бекітетін болады.
Бағалы қағаздар нарығында орналастырылатын акциялар үлесін айқындау кезінде компаниялардың әрқайсысы мынадай негізгі факторларды ескеретін болады:
талап етілетін күрделі салымдар шамасын;
бақылаушы акционердің ағымдағы үлесін және акционерлердің нысаналы құрылымын;
бағалы қағаздар нарығында орналастырылатын акциялар санын және орналастырғаннан кейін олардың өтімділік дәрежесі бойынша күтілуін;
болашақта акциялардың құнын елеулі түрде арттыруға мүмкіндік беретін және тиісінше акцияларды қосымша орналастыруды⁵ жүргізетін факторлардың болуы.
Бағдарлама артықшылық берілген акцияларды капитал тартудың қосымша құралы ретінде пайдалану мүмкіндігімен:
тұрақты дивидендтер алуға мүдделі инвесторлардың сұранысын қанағаттандыру;
жай акциялардың елеулі үлесі орналастырылған немесе сатылған жағдайда заңды және операциялық бақылауды сақтау мақсатында Кандидат-компаниялардың жай акцияларын орналастыруды немесе сатуды болжайды.
_______________
⁵ Акцияларды қосымша орналастыру - IPO өткізген және (немесе) акцияларды биржада айналымда жүрген компанияның адамдардың қалың жігіне сатуға компанияның акцияларын жария ұсынуы

Компанияларды іріктеу үдерісі

«Халықтық ІРО» бағдарламасына қатысу үшін Кандидат компанияларды іріктеу бірнеше кезеңде жүзеге асырылды, бұл «Самұрық-Қазына» АҚ тобынан барынша қолайлы компанияларды тиімді іріктеуге мүмкіндік береді.
Іріктеу әдіснамасы олардың негізінде «Самұрық-Қазына» АҚ тобына кіретін компаниялардың ІРО-ға дайындығы айқындалатын объективті өлшемдерді анықтайды. Бұл өлшемдерді компаниялардың оларға дайындық прогресін анықтау және болашақтағы ІРО үшін Кандидат компанияларды айқындау үшін тұрақты негізде бағалауға болады.
Бірінші кезең сандық көрсеткіштер негізінде іріктеуді білдіреді, бұл кейіннен барынша егжей-тегжейлі талдау мақсатында «Самұрық-Қазына» АҚ тобына кіретін 400 еншілес және тәуелді ұйымдардың ішінен оңтайлы деңгейге дейін қолайлы Кандидат компаниялар санын азайтуға мүмкіндік береді. Осы кезеңде іріктеу өлшемдері ретінде 2010 жыл ішіндегі «түсім» және «EBITDA»⁶ көрсеткіштері таңдап алынды, олардың шамасы тиісінше 500 млн. АҚШ долларынан және 50 млн. АҚШ долларынан аспауы тиіс. Кейіннен Қазақстанның бағалы қағаздар нарығын дамыту шарасы бойынша іріктеудің сандық өлшемдері түзетілуі мүмкін.
Екінші кезең бағалы қағаздар нарығына акцияларды шығару қатынасы бойынша күшті және әлсіз жақтарын айқындау мақсатында ағымдағы қызметті және даму перспективаларын зерделеуді болжайды. Осы кезең шеңберінде холдингтік компаниялар деңгейінде де, сондай-ақ орташа компаниялар деңгейінде де сандық және сапалық талдау жүргізілді. Осы талдау «Самұрық-Қазына» АҚ-ның еншілес және тәуелді ұйымдарының бизнес-жоспарларын, қаржылық жағдайын, даму жоспарларын, корпоративтік басқару жай-күйін, стратегиялық анықтығы мен техникалық дайындығын талдауды қамтыды. Осы кезеңде мыналарға:
анық және теңгерімделген даму стратегиясына;
тұрақты және оң рентабельді перспективаларға;
қор биржасында листингтің болмауына;
ең үздік әлемдік практикаға сәйкес корпоративтік басқарудың жеткілікті деңгейіне⁷ ие компаниялар іріктелініп алынды.
Кандидат компанияларды іріктеу үдерісінің қорытынды кезеңі жекелеген компаниялар қызметін егжей-тегжейлі талдау болып табылады. Кандидат компаниялардан әрқайсысын толық талдау ІРО жүргізуге дайын барынша қолайлы кандидаттарды айқындауға мүмкіндік береді.
Кандидат компанияларды бағалау жүйесі барлық компанияларға келісілген тәсілде қолданылатын объективті өлшемдерге негізделген. Балл белгіленген өлшемдерге жауап беретін компаниялардың дайындық дәрежесіне сәйкес бөлінеді:
1. Стратегиялық анықтығы – қалыптасқан әрі анық даму стратегиясының, компанияның айқын және түсінікті тарихы мен инвестициялық тартымдылығының болуы, ағымдағы сәтте бизнесті қайта құрылымдау үдерісінің болмауы.
2. Қаржылық жағдайы – қаржылық қызметке тарихи шолу, пайдалы операциялар тәжірибесі, қызметтің болжанатын нәтижелеріне шолу, компания болашақта ашықтықтың жоғары дәрежесі мен шығындардың шектелген тәуекеліне оң болжамға және оның ІРО-дағы инвестициялық тарихын («equity story») растайтын дербес өсуінің перспективаларына ие бола ма.
3. IPO жүргізгеннен кейін тұрақты жағдай – компаниялардың олардың қаржылық қызметімен және олардың акцияларының болашақтағы бағасымен байланысты тәуекелдерді қоса алғанда, кандидаттарға сыртқы факторлардың әсер етуін бағалау.
4. Мәміле мөлшері – мүмкін болатын қаржыландыруды, компанияның қаржыландыру жөніндегі талабын және бизнес-стратегияның сәйкестігін, сондай-ақ Кандидат-компания капиталының құрылымына ІРО-ның әсер етуін есепке ала отырып, ІРО мәмілесінің әлеуетті мөлшерінің барабарлығын бағалау.
5. Орналастыруға (листингке) қойылатын талаптар – Кандидат компаниялардың ҚҚБ талаптарына сәйкестігін талдау.
6. Техникалық дайындығы (құқықтық жағы/корпоративтік басқару) – ІРО табысты жүргізу үшін кез келген маңызды кедергілерді айқындауға арналған құқықтық, қаржылық және басқарушылық тексеру, сондай-ақ ағымдағы қаржылық есептілік, корпоративтік басқару, инвесторлармен қарым-қатынас және жария компаниялардың мәртебесімен байланысты міндеттемелерді сақтау бөлігінде Кандидат компаниялардың техникалық дайындығын бағалау.
Бұл ретте «Самұрық-Қазына» АҚ-ның еншілес және тәуелді ұйымдарын орналастыруға Қазақстан Республикасы азаматтарының қатысу нәтижелері тұтастай алғанда Бағдарламаға қатынасын анықтайтын және болашақта бағалы қағаздар нарығына Қазақстан Республикасы азаматтарының сеніміне әсер ететінін атап өткен жөн. Соның салдарынан Кандидат компанияларды іріктеу кезінде негізгі өлшем өндіруші сектор Кандидат компанияларының операциялық қызметіне шикізаттық нарықтар конъюнктурасының әсері нәтижесінде компаниялар акцияларының өзгермелілік тәуекелі болып табылады.
Кандидат компанияларға сипатталған өлшемдерді есепке ала отырып, «ІРО дайындығы» өлшемдеріне сәйкестендіру дәрежесі бойынша балл береді және олардың деңгейіне сәйкес дайындық тобына орналастырады. Уақыт өте келе, компаниялар, егер олардың дайындық деңгейі жақсартылса, орналасуына қарай жоғарыға жылжуы мүмкін. Баллдық жүйенің өзі мынадай мәндерді қамтиды:
2 балл: Кандидат компания толығымен өлшемдерге сәйкес келеді;
1 балл: Қазіргі уақытта кандидат компания шешілуі мүмкін белгілі бір проблемаларға байланысты өлшемдерге сәйкес келмейді және шешу үшін іс-қимыл жоспары бар.
0 балл: Кандидат компания қазіргі уақытта өлшемдерге сәйкес келмейді және бұл мәселенің шешілуі уақытты талап етеді.
Төмендегі кестеде іріктеудің барлық үш кезеңінен өткен Кандидат компаниялардың талдауы көрсетілген.
Іріктеу өлшемдеріне сәйкес Кандидат компаниялардың баллдарын бағалау түйіні

Кандидат компания	Страте-гиялық анықтығы	Қаржылық жағдайы		ІРО-дан кейінгі тұрақтылығы	IPO мөлшері	Листинг талап- тары	Техн. дайындығы	Баллдың жалпы саны
		тарих.	болашақ
Air-Astana	2	2	2	1	2	2	2/2	15
ҚТО	2	2	2	2	2	2	1/2	15
КЕГОК	2	1	2	2	2	2	1/1	13
ҚТГ	1	2	2	2	1	2	1/1	12
ҚТКФ	2	2	2	1	1	1	2/1	12
Самұрық-Энерго	2	1	2	1	1	2	1/1	11
ҚМГ ҰК	1	2	2	0	0	2	1/1	9
ҚАӨ ҰАК	1	1	1	0	0	2	1/1	7
ҚТТ	1	2	1	1	1	2	0	8
ҚТЖ	1	2	1	1	0	2	0	7

Кандидат компаниялардың ІРО-ға дайындығына ұсынылған бағалауды негізге ала отырып компаниялар бөлінісінде кешенді талдау жүргізілді. Сонымен ІРО-ға барынша дайын компаниялар бойынша мыналарды атап өту қажет:
«Қазтрансойл» АҚ, оның үлесіне тасымалдаудың елдегі мұнай өндірудің жылдық көлемінің шамамен 60%-ы тиесілі Қазақстандағы мұнай құбырларының ірі операторы. «Қазтрансойл» АҚ-ның, егер нормативтік-құқықтық базасы неғұрлым ашық болған және нарықтық рентабельділікке бағдарланған жағдайда қаржылық көрсеткіштерді жақсартудың әлеуетін иеленетін тұрақты бизнесі бар;
«КЕГОК» АҚ электр желілерін басқарудағы негізгі қызметтерді, Қазақстанның ішкі экономикасының өсуімен байланысты бірқатар артықшылықтары бар ашық әрі түсінікті бизнесті ұсынады. Бұдан басқа, капитал салымдарындағы қажеттілік акциялардың бастапқы шығарылымы үшін негіз болып табылады;
«Air-Astana» АҚ желіні кеңейтудің ойластырылған жоспарымен қолдау көрсетілетін ТМД өңірінің тез өсіп келе жатқан нарығында көшбасшылық ұстанымдарды иеленіп отыр, бұдан басқа ұшақтардың қазіргі заманғы паркі, сондай-ақ жоғарғы операциялық және қаржылық көрсеткіштері бар, бұл компанияны барынша инвестициялық тартымды компанияларға жатқызуға мүмкіндік береді. Сонымен бірге, «Air-Astana» АҚ акционерлік капиталының ағымдағы құрылымымен байланысты бастапқы орналастыруды жүргізу шартын екінші акционермен келісу қажет, бұл ретте «Самұрық-Қазына» АҚ тарапынан компанияның үстінен бақылауды сақтау қамтамасыз етілетін болады.
Сонымен бір мезгілде «Кандидат компаниялардың акцияларының өзгермелілігі салдары» жекелеген факторын талдай келіп, өндіруші компаниялардың операциялық қызметіне нарық конъюнктурасының әсер етуін есепке ала отырып, Кандидат компанияларда макроэкономикалық тәуекелдердің жоғарғы екенін атап көрсету қажет. Атап айтқанда, «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ, «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ, сондай-ақ басқа да өндіруші активтер шикізатқа бағалар өзгермелілігінің әлеуетті тәуекеліне ие болады, бұл өз кезегінде бизнестің өндіруші сегментінің қызмет нәтижесіне әсерін тигізеді. Осының салдарынан, кәсіптік емес бөлшек инвесторлардың елеулі санының мүдделерін қорғау, «Халықтық ІРО» бағдарламасында өндіруші Кандидат компаниялардың акцияларын орналастыру мақсатында институционалдық инвесторлар үшін жүзеге асырылатын, не айрықша артықшылықты акцияларды орналастыру жолымен шектелетін болады.
Іріктеудің қорытынды кезеңінің қорытындылары бойынша Кандидат компаниялардың тізімі ІРО-ға шығуға дайындық дәрежесі бойынша компаниялардың біртекті тобына қатысты біріктірілген компаниялар топтарын (эшелондарын) көрсетеді.
Компаниялардың I эшелоны (2012 жылдың 4-тоқсаны):
«ҚазТрансОйл» АҚ;
«Компаниялардың ІІ эшелоны (2014 – 2015 жылдар):
1) «KEGOC» АҚ;
2) «Самұрық-Энерго» АҚ.»;
«Компаниялардың ІІІ эшелоны (2014 - 2015 жылдар):
1) «Қазақстан темiр жолы» ҰК» АҚ;
2) алынып тасталды - ҚР Үкіметінің 10.10.2014 № 1084 қаулысымен;
Акцияларының құбылмалылық тәуекелі жоғары компаниялар тобы (2015 жылдан кейін):
1) «Қазақстан темiр жолы» ҰК» АҚ;
2) «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ;
3) басқа да компаниялар.
Іріктелген кандидат компаниялардың дайындық дәрежесінің әртүрлігіне қарай, компаниялардың әрқайсысының ІРО-ға шығу мерзімі ІРО-ға дайындық бойынша қажетті іс-шаралардың жүргізілу қарқынына байланысты болады. Осыған байланысты, іріктелген кандидат компанияларға ІРО-ға шығудың көрсетілген мерзімдеріне сәйкес ІРО-ға дайындалу және оны іске асыру жөніндегі іс-шаралардың егжей-тегжейлі жоспарын әзірлеу қажет.
«Халықтық ІРО» бағдарламасының кейінгі кезеңдері ІРО-ға қосымша Кандидат компанияларды шығарады, сондай-ақ капиталдың жергілікті нарығы деңгейін халықаралық деңгейге дейін арттыру мақсатында құқықтық, нормативтік және құрылымдық реформаларды біртіндеп енгізуге алып келеді, сондай-ақ инвесторлардың ұзақ мерзімді дамуына және белсенді қатысуына жәрдемдесетін болады, бұл Қазақстанның капитал нарықтарын дамытуға көмектеседі және Қазақстанда листинг үшін Қазақстан Республикасы азаматтары тарапынан да, сондай-ақ жергілікті компаниялар тарапынан да үлкен қызығушылық тудырады.
_______________
⁶ Борышқа, салықтарға, амортизацияға қызмет көрсету бойынша шығыстарды шегергенге дейінгі пайда (ағылш. Earnings before interest tax depreciation and amortization)
⁷ Осы өлшем бойынша іріктеу Ұлыбритания Корпоративтік басқару кодексінің талаптарын ескере отырып жүргізілді

IPO-ға дайындалу процесі

IPO-ға дайындалу компаниялардың барлық құрылымдық бөлімшелерінің үйлестірілген жұмысын талап ететін, жалғастыратын үдеріс болып табылады, осыған байланысты Кандидат компаниялар ІРО дайындау және жүзеге асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлейтін болады. Осы үдеріс іс-шаралардың мынадай үш негізгі блоктарынан тұрады және «ІРО жүргізу кезеңдері» 1-қосымшасында ұсынылады.
Төменде үш эшелонның Кандидат компанияларына арналған дайындалу үдерісі келтірілген.
Алдын ала дайындалу
Кандидат компаниялардың жария мәртебесі компания туралы жан-жақты объективті ұсынымды қалыптастыруды көздейді, бұл ІРО-ны табысты жүргізудің қажетті шарты. Бұл ретте әлеуетті эмитенттер оларды сыртқы инвесторлар үшін түсінікті пішімге және оларды стандартқа келтіру үшін өздерінің ішкі құжаттарына өзгерістер мен толықтырулар әзірлейді немесе енгізеді.
Объективті ұсынымды қалыптастыру рәсімі үш эшелонның Кандидат компаниялары тарапынан бірқатар іс-шараларды жүргізуді талап етеді, олардың арасында:
қаржылық есептілікті дайындау және оның аудиті (басқарушылық есептілікті талдау және жоспарлау үдерісін формалды етуді қоса алғанда);
корпоративтік басқару және тәуекелдерді басқару жүйелерін диагностикалау және жетілдіру;
ішкі бақылау және аудит жүйесін диагностикалау;
стратегияны және бизнес-жоспарды әзірлеу жүйесін талдау;
Кандидат компаниялардың заңдық сараптамасын жүргізу;
технологиялық және кадрлық әлеуетті бағалау;
қызметті маркетингтік талдау.
Сонымен бір мезгілде Кандидат компаниялар акциялардың бағалы қағаздар нарығында болашақтағы ұсыныстарын әзірлеу жөніндегі рәсімдерге бастамашылық жасауы қажет. Осы мақсаттар үшін Кандидат компаниялар ұсыныстың құрылымын (бағалы қағаздар түрін, орналастыру мөлшерін, орналастыру кезеңін, нысаналы инвесторларды, опциондарды пайдалану мүмкіндігін және т.б.), сұраныстың бастапқы бағасын анықтауға, компанияның тарихын баяндайтын («equity story») ақпараттық анықтаманы дайындауға, сондай-ақ қор биржасымен және реттеуші органдармен өзара іс-қимыл бойынша жұмысты жүргізуге көмектесетін тәуелсіз консультанттарды тартуы мүмкін.
Акцияларды орналастыруға дайындалу
Кандидат компаниялар жұмыстарының елеулі көлемі қор биржасында листингке дайындалу кезінде жүргізілетін болады. Орналастыру сәтінде үш эшелонның Кандидат компаниялары мынадай іс-шараларды аяқтауы қажет:
кешенді тексеріс жүргізу («due diligence»);
андеррайтингті және қызметтердің құнын түпкілікті айқындау;
заңдық сүйемелдеу (эмиссия проспектісін және басқа да ілеспе заңды құжаттарды дайындау);
бизнеске бағалау жүргізу;
маркетингтік стратегияны әзірлеу. Бір акцияның әділ нарықтық құнын анықтау мақсатында жүргізілетін Кандидат компаниялардың бизнесі мен акционерлік капиталының құнын бағалауға ерекше назар аударылатын болады. Әділ нарықтық құнды бағалауға қатысты ортақ қабылданған тәсілдер - кіріс және нарықтық тәсілдер негізінде айқындалатын болады. Бағалауға қатысты осы тәсілдер әлеуетті сатып алушылар немесе инвесторлар қандай да болмасын активтің құнын анықтау кезінде неғұрлым көп тараған болып табылады.
Бір акцияның әділ құнын бағалау нәтижелері, өз кезегінде инвесторлардың бірнеше түрлері арасында (бөлшек, институционалды, компания қызметкері және т.б.) акциялардың (жай немесе артықшылығы бар) әр алуан түрлері орналастырылатын болса, орналастыру бағасы, орналастырылатын акциялар пакетінің шамасы, сондай-ақ орналастырудың нысаналы құрылымы туралы шешім қабылдауға әсерін тигізеді.
Акцияларды орналастыру сәтіне қарай Кандидат компаниялар да талдамалық есептерді қалыптастыру және шешімдерді қабылдау үшін қажетті ақпаратқа тәуелсіз талдаушылар мен инвесторлардың тиісті және уақтылы қолжетімділігін қамтамасыз етеді.
Орналастыруға дайындау жөніндегі фазаны аяқтау І эшелонның кандидат компаниялары үшін 2012 жылғы сәуір-тамызға қарай, ІІ эшелонның кандидат компаниялары үшін 2015 жылғы төртінші тоқсанының соңына дейін іске асырылатын болады.
Акциялардың орналастырылуын жүргізу
Орналастыру сәтіне дейін дайындау жұмыстарының елеулі көлемі әлеуетті инвесторлармен өзара іс-қимылға бөлінетін болады. Акцияларды бағалы қағаздар нарығында орналастыруды жүргізу кезеңі үш эшелонның Кандидат компаниялары тарапынан бірқатар мынадай іс-шараларды орындауды талап етеді:
инвесторларды оқыту (ақпараттық меморандумды дайындау, инвестициялық меморандумды дайындау, PR - сүйемелдеу және т.б.);
өтінімдерді жинау (алдын ала проспектіні жариялау, «road show» басшылығының көшпелі тұсаукесерлерін өткізу, сұранысты талдау, бағаны белгілеу және бөлу);
орналастыруды жүргізгеннен кейін қайталама нарықтағы іс-шаралар (акцияларды ұйымдасқан нарықта қолдау).
Үш эшелонның Кандидат компаниялары талдаушылар есептерінің уақытылы релизін қамтамасыз етеді, акциялардың алдағы орналастырылуының ақпараттық науқанын жүзеге асырады, инвесторлардың нысаналы аудиториясына және олардың оқуына ерекше назар аударылатын болады. Кандидат компания тәуелсіз консультанттармен бірлесіп негізгі инвесторларда бар мәселені зерттейді және осы мәселелерге жауап беретін ақпаратты ұсынады. Бұдан басқа, орналастыру ұсынысы, бағасының мөлшерін түзету және т.б. мақсатында нарықтың конъюнктурасына, әлеуетті инвесторлардың пікірлеріне талдау жүргізуі қажет.
Орналастыруға арналған өтінімдерді жинау басталған сәтке қарай Кандидат компания эмиссияның проспектісін жариялауды, басшылықтың көшпелі тұсаукесерін («roadshow») өткізуді қамтамасыз етеді. Өз кезегінде өтінімдерді жинауды жүргізгеннен кейін сұраныс талданатын және орналастыру бағасы мен құрылымы белгіленетін болады.
Акцияларға арналған бағалардың артық немесе ұтымды емес өзгермелілігін болдырмау үшін Кандидат компаниялар акцияларды орналастырғаннан кейін бағаны тұрақтандыру тетіктерін алдын ала айқындайды.
Компанияның жариялылығы оған ақпаратты ашу жөнінде белгілі бір міндеттемелерді жүктейді. Бұл ретте компанияларды капиталдандыру инвесторлардың сеніміне байланысты, өйткені инвесторлармен тиімді өзара іс-қимыл жасау үшін арнайы қызметтер (IR-бөлімдер) құру қажет.
Акцияларды бағалы қағаздар нарығында орналастыру фазасын жүргізу І эшелонның кандидат компаниялары үшін 2012 жылғы төртінші тоқсанның соңына дейін, ІІ эшелонның кандидат компаниялары үшін 2015 жылғы төртінші тоқсанның соңына дейін іске асырылатын болады.

Инвесторлар арасында акцияларды орналастыру тетіктері

«Халықтық IPO» бағдарламасының мақсаты мен міндеттерін назарға ала отырып, Қазақстан Республикасы азаматтарына компаниялардың акцияларындағы өз жинақтарын инвестициялау мүмкіндігін беру акцияларды тікелей сатып алу арқылы немесе зейнетақы жинақтарында тұрған зейнетақы қорлары арқылы жанама түрде жүзеге асырылатын болады, бұл ретте басымдылық бөлшек инвесторлардың өтінімдерін қанағаттандыруға берілетін болады.
«Халықтық IPO» бағдарламасы шеңберінде зейнетақы қорлары мен бөлшек инвесторлар арасында акцияларды орналастыру құрылымы қалыптасқан сұраныс пен ұсынысқа, сондай-ақ Кандидат компанияның операциялық қызметінен нәтижелердің тұрақтылық дәрежесіне және олардың әлемдік шикізаттық нарықтарда бағалардан тәуелділігіне байланысты әрбір жекелеген орналастырумен анықталатын болады.
Кандидат компаниялардың акцияларын орналастырудың бағасы, саны мен құрылымы туралы шешімді «Самұрық-Қазына» АҚ Директорлар кеңесі мақұлдайтын және кейіннен Қазақстан Республикасының Үкіметі заңнамада белгіленген тәртіппен бекітетін болады.
«Халықтық IPO» бағдарламасы шеңберінде Қазақстан Республикасы азаматтары арасында акцияларды орналастыру үдерісі ҚҚБ-да жазылу әдісімен (бук-билдинг)⁸ жүзеге асырылатын болады, оны жүргізу тәртібі ҚҚБ-ның ішкі құжаттарымен айқындалады. Бұл Қазақстанда бағалы қағаздардың ұйымдасқан нарығын дамыту үшін оң қарқын береді. Бұдан өзге, орналастыруды жазылу әдісімен жүргізу эмитентке орналастыру құрылымы (орналастыру көлемі, инвесторлар мен басқа түрлерінің арасындағы бөлініс) үстінен бақылауды жүзеге асыруға мүмкіндік береді және бір тұлғаның бірнеше рет (қайталама) өтінімдер беруін болдырмауға (әртүрлі делдалдар арқылы бірнеше өтінімдер беруге болатын мамандандырылған сауда-саттықтармен салыстырғанда) мүмкіндік береді. ІРО кезінде бук-булдинг үдерісі орналастыру уақытында өтінімдерді сұрыптау және бөлу, сондай-ақ бір тұлғаның бірнеше рет (қайталама) өтінімдер беруінің тиімді мониторингісі мақсатында инвестордың тұлғасын ашып көрсетуді талап етеді. Өтінімдерді іріктеу өлшемдерін эмитент ҚҚБ-да листинг үшін құжаттар пакетінде ұсынатын эмитенттің ішкі құжаттарымен айқындалатын болады.
Жеке тұлғалардың өтінімдерін жинау үдерісі әлеуетті инвесторларға өтінімдерді беруге жеткілікті уақыт беру мақсатында кемінде 15 күнтізбелік күн және 45 күнтізбелік күнінен аспайтын мерзімде жүргізілетін болады. Кандидат компаниялардың акцияларын сатып алуға тең және әділ қолжетімділікті қамтамасыз ету мақсатында жазылымды жүргізу барысында жеке тұлғалардың өтінімдері сатып алынатын акциялардың барынша көп саны бойынша шектелетін болады, бұл Қазақстан Республикасы азаматтарының барынша қамтамасыз етілген жіктерінің акцияларды шамадан тыс сатып алуын болдырмауға мүмкіндік береді.
«Халықтық IPO» бағдарламасына қатысу үшін бөлшек инвесторы:
егер бөлшек инвестор бұрын мұндай шарт жасамаған жағдайда, брокерлік немесе дилерлік ұйыммен тікелей немесе трансфер-агент арқылы (мысалы, «Қазпочта» АҚ-ның өңірлік филиалы арқылы) брокерлік шарт жасасуы;
акцияларды сатып алуға клиенттік тапсырысты брокерлік және дилерлік ұйым толтыруы және беруі;
есеп айырысуды жүргізу сәтінде төлемсіздік тәуекелін болдырмау үшін ақша қаражатының уақытылы болуын қамтамасыз етуі қажет.
Қазақстан Республикасы азаматтарының барлық жіктеріне тең және әділ қолжетімділікті беру маңыздылығын назарға ала отырып, жеке тұлғаларға шот ашу, сондай-ақ Кандидат компаниялардың акцияларын бастапқы орналастыру сәтінде жүзеге асырылатын акцияларды сатып алу бойынша брокерлік және дилерлік ұйымдардың жеңілдікпен немесе тегін қызметтер көрсету тетігі пысықталатын болады.
Акцияларды жинақтаушы зейнетақы қорлары арасында бөлу ҚҚБ-ға брокерлік және дилерлік қызметті жүзеге асыратын ұйымдар арқылы өтінімдер беру жолымен жүзеге асырылатын болады. «Халықтық ІРО» бағдарламасына жинақтаушы зейнетақы қорларының қатысу артықшылығы мейлінше аз шығындар болған кезде нарықтың кәсіптік қатысушыларының қызметтерін пайдалана отырып, Қазақстан Республикасы азаматтарының елеулі үлесіне акциялардағы өз жинақталымдарының бөлігін инвестициялауға мүмкіндік беру болып табылады.
_______________
⁸ Қазіргі уақытта Биржада қолданылатын сауда-саттық әдістері жазылым жүргізуді көздемейді. Биржа және Орталық Депозитарий ішкі қағидалардың өзгерісі үстінен жұмыс істеуді және жазылымды енгізуді жүргізеді.

6. Негізгі тәуекелдер және оларды төмендету жөніндегі іс-шаралар

Әрбір Кандидат компаниялардың акцияларын бастапқы орналастыру жүргізуді іске асыру табыстылығы ішкі де, сондай-ақ сыртқы да факторлар санының көп болуына байланысты болады. «Халықтық ІРО» бағдарламасы мынадай негізгі тәуекелдерді, оны іске асыруға ілесушілерді және оларды төмендету жөніндегі іс-шараларды ескереді.
1. Акциялар бағаларын елеулі төмендету тәуекелдері
Акциялар бағаларының шамадан тыс өзгермелілігі⁹ және елеулі түрде құлдырау кәсіптік емес бөлшек инвестор үшін шығындарға қатысты тәуекелдің негізгі көздері болып табылады.
Бағдарламаға қатысу үшін операциялық қызметтен барынша тұрақты және болжанатын ақша ағындары бар компаниялар ғана қабылданатын болады. Осындай іріктеу әлемдік нарықтарда жоғары өзгермелілік кезеңінде бағалар елеулі түрде құлдырағаннан кейін акцияларды сату үрдісі бар кәсіптік емес бөлшек инвесторлардың біршама шығындарының тәуекелін мейлінше азайтуға мүмкіндік береді.
Акциялар бағаларының жоғарғы түрде өсу кезеңінде қосымша өтімділікті және оларды негізсіз төмендету кезінде жеткілікті сұранысты қамтамасыз ететін инвестициялаудың ұзақ мерзімді деңгей жиегі бар ірі институционалды инвесторлар болып табылатын жинақтаушы зейнетақы қорлары акциялар бағаларының өзгермелілігін төмендету бойынша ерекше рөл атқаратын болады.
2. Қажетті реформаларды іске асыруды кейінге қалдыру тәуекелі
Бағалы қағаздар нарығында «Самұрық-Қазына» АҚ компанияларының акцияларын орналастыру мерзімі Қазақстан Республикасының бірқатар нормативтік және құқықтық актілеріне өзгерістер енгізу мерзімдеріне, бірақ олармен шектемей, оның ішінде тарифтік реттеуге, өзгерістер мен толықтыруларға, сондай-ақ инфрақұрылымды жетілдіруге байланысты болады. Осыған орай, осыған ұқсас реформаларды іске асыру біршама уақыт алады, оларды орындау қысқа мерзімде болуы мүмкін.
Осыған байланысты Қазақстан Республикасы Үкіметінің және барлық мүдделі министрліктердің, ведомстволар мен басқа да мемлекеттік органдардың тарапынан қажетті реформаларға мерзімді және басым мәртебе беру туралы шешім қабылданатын болады. Кандидат компаниялар мен Қор тарапынан ІРО дайындау және жүзеге асыру үшін қажетті персонал бөлінетін болады.
3. Инвесторлардың шектелген тобы арасында акцияларды орналастырудың шоғырландыру тәуекелі
Акциялардың орналастырылуын жүзеге асыру кезінде «Халықтық ІРО» бағдарламасына қатысуға Қазақстан Республикасы азаматтарының тең және әділ қолжетімділігі қамтамасыз етілетін болады.
Тең қолжетімділік брокер және бүкіл ел бойынша бөлімшелердің тарамдалған желісі бар брокерлік қызметтердің трансфер-агенті ретінде «Қазпочта» АҚ-ны тарту есебінен елдің барлық өңірлерін қамту арқылы қамтамасыз етілетін болады.
Кандидат компаниялардың акцияларын бастапқы орналастыру барысында жеке тұлғалардың шотын ашуға арналған брокерлердің тарифі және акцияларды сатып алу бойынша транзакция бөлігін өтеу тетігі пысықталатын болады, Бағдарламаға қатысу үшін Қазақстан Республикасы азаматтарының барлық жіктеріне тартымды әрі тең жағдайлар жасалады.
Жеке тұлға сатып алуы мүмкін акциялардың барынша көп саны бойынша шектің болуы табыстың және әл-ауқаттың әртүрлі деңгейі бар Қазақстан Республикасы азаматтарының қолдағы жинаған инвестициялауға әділ мүмкіндік береді.
4. Қолайсыз нарықтық конъюнктура тәуекелі
ІРО жүргізу сәтінде әлемдік және өңірлік қаржылық нарықтар жағдайының маңыздылығын назарға ала отырып, орналастырудың нақты мерзімдері жоспарланатын мерзімдерден ерекшеленетінін ескеру қажет.
«Самұрық-Қазына» АҚ-ның Директорлар кеңесі Қордың еншілес ұйымдарының ұсынысы бойынша әлеуетті инвесторлар тарапынан орналастырудың қолайлы бағасын алуды және жеткілікті сұранысын ескере отырып, акцияларды орналастыру үшін «терезе» таңдайтын болады.
5. Қаржылық сауаттылықтың және инвестиция беру жариялылығының жеткіліксіз деңгейінің тәуекелі
Қаржылық сауаттылық пен бағалы қағаздар нарығының, транзакциялық шығындар және салықтық салдарлардың жұмыс істеуі туралы жариялылықтың төменгі деңгейі Қазақстан Республикасы азаматтары тарапынан жеткіліксіз сұраныс түрінде жағымсыз нәтижелерге немесе білікті емес шешімдерді қабылдау нәтижесінде елеулі шығындарға алып келуі мүмкін.
Бағдарламаның білім беру бөлімі әлеуетті инвесторлардың барынша көп санын қамтиды, бұл ретте инвестор көтеретін барлық тәуекелдер мен салықтық салдарлар туралы ақпаратты қамтитын болады. Білім беру науқанының басы Қазақстан Республикасы азаматтарын инвестициялық қызмет туралы дағды мен білімге оқыту үшін жеткілікті уақытпен қамтамасыз ету мақсатында 2011 жылғы 4-тоқсанның басында берілетін болады.
_______________
⁹ Өзгермелілік - белгілі ір уақыт кезеңі ішінде оның орташа мәніне салыстырмалы түрде бағалы қағаз бағасының өзгергіштік дәрежесі

7. Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар

«Халықтық IPO» бағдарламасының негізгі міндеттерінің бірі ел тұрғындары үшін жинақ ақшаны инвестициялау мен әртараптандырудың қосымша құралын құру болып табылады. Негізгі әлеуметтік-экономикалық аспектілердің арасында осы міндетті мыналарға бөлуге болады:
бөлшек инвесторлардың кең шеңберін тарту;
Кандидат компаниялардың акцияларына бағаның жоғары ауытқуын болдырмау;
бөлшек инвесторлар үшін бағалы қағаздар нарығында инфрақұрылымдық және заңнамалық шарттар жасау;
Жоғарыда көрсетілген факторларды назарға ала отырып, бөлшек инвесторлар тарапынан сұранысты ынталандыруға, ІРО жүргізгеннен кейін Кандидат компаниялардың акцияларына бағаның ауытқуын азайтуға, инфрақұрылымды қайта құруға және «Іс-шаралар жоспарының» 2-қосымшасында көрсетілген заңнаманы жетілдіруге бағытталған бірқатар шаралар қабылдау қажет.

Бөлшек сұранысты ынталандыру

Қазақстан Республикасы азаматтарын «Халықтық ІРО» бағдарламасын іске асыру үдерісіне тартудың негізгі тетігі Кандидат компаниялардың акцияларын сатып алу кезінде ынталандыру және көтермелеу жүйесін бөлшек инвесторлар үшін құру болжанып отыр.
Бөлшек инвесторларды көтермелеудің мынадай әдістері болуы мүмкін:
а. Акцияларды сатып алуды көтермелеуге және бөлшек инвесторлардың кең шеңберін қамтуға бағытталған тетіктер:
1. Егер акцияға сұраныс ұсыныс көлемінен асып кеткен жағдайда, акцияларды бағалы қағаздар нарығында орналастырғанға дейін алдын ала тіркеу бойынша өтінім берген инвесторлардың пайдасына орналастыру кезінде акцияларды басымдықпен бөлу;
2. Инвесторлардың әртүрлі топтары арасында акцияларды қайта бөлу мүмкіндігі, яғни инвесторлар топтары бірінің тарапынан акцияға жоғары сұраныс болған жағдайда, акциялардың қосымша саны белгіленген мерзімнен кейін инвесторлардың басқа топтары үшін ұсыныстар қайта бөлінуі мүмкін. Осы шара акцияларды орналастыру кезінде инвесторлардың кейбір топтарында сұраныс пен ұсынысты реттеуге мүмкіндік береді.
3. Акцияларды бірінші орналастыру жүргізу кезінде бөлшек инвесторлар үшін брокерлік қызмет көрсетуге жеңілдікті тарифтер (мұндай жеңілдіктерді беруге келіскен брокерлік компанияларда);
4. Бір инвестордың қолында акциялардың үлкен пакеті шоғырлануын болдырмау мақсатында, әрбір бөлшек инвестор үшін Кандидат компаниялар акцияларының барынша ықтимал пакетін сатып алу бойынша шектеулер.
б. Акциялар ұстауды көтермелеуге бағытталған тетік:
1. Бұрын белгіленген тіркелген кірісті (дивидендті) мерзімді төлеуді көздейтін артықшылығы бар акцияларды пайдалану. Бұл тетікті Кандидат компаниялардың ұсынысы бойынша Қордың Директорлар кеңесі мақұлдайды.
Көтермелеу әдісін анықтаған кезде нарықты алдын ала зерттеудің маңызды рөлін атап өткен жөн. Зерттеу мақсаты, бұдан басқа, кірістіліктің күтілген деңгейі, көтермелеу әдісі, әлеуеті жоғары сұраныс топтарының демографиялық, географиялық және экономикалық сипаттамасы болуы мүмкін.
Бұдан өзге, көтермелеу әдістері мен көлемін таңдау кезінде құқықтық және нормативтік, оның ішінде салық салу саласындағы мәселелерді назарға алу қажет, өйткені осы аспектілер нақты көтермелеу әдісін іске асыруға, сондай-ақ таңдалған әдісті басқаруға акционерлер мен Кандидат компаниялардың дайындық деңгейіне әсер етеді. Осыған байланысты, көтермелеу мен ынталандырудың нақты түрлерін таңдау акцияларды бағалы қағаздар нарығында орналастыруға дайындық кезінде әрбір Компания үшін дербес анықталатын болады.

Инфрақұрылымдық қайта құрулар

Бағалы қағаздар нарығының қолданыстағы инфрақұрылымы білікті қызметкерді, тиісті жүйелердің болуын қоса алғанда қажетті ресурстармен қамтамасыз етілуі қажет, ол клиенттік бұйрықтардың дәл әрі уақытында орындалуын қамтамасыз ету үшін барлық талаптарға жауап беретін болады.
Атап айтқанда, орталық депозитарий, брокерлер, тіркеушілер, трансфер-агенттер инфрақұрылымы мен нормативтік базасын жетілдіру жөніндегі шаралар қатарын жүзеге асыруы қажет.
Орталық депозитарий
Орталық депозитарий ұсынатын қызметтердің үздіксіз жұмыс істеуін және сапасын қамтамасыз етуге бағытталған бірінші кезекті іс-шаралар мынаны қамтиды:
1) инвесторларға берілетін деректерді өңдеу үдерісін жеделдету мақсатында бағдарламалық шешімдерді енгізу арқылы деректерді енгізу бойынша қолмен атқарылатын жұмыстар көлемін қысқарту;
2) клиенттерге шоттарды ашу үдерісін жылдамдату және деректерді өңдеу көлемін ұлғайту мақсатында орталық депозитарийдің жұмыс істеп тұрған жүйесін дербес сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық тізілімімен біріктірудің орындылығын қарау;
3) бағалы қағаздар аударымдарын тиімді тіркеу, ақпаратты уақытылы беру, қателікті азайту және т.б. үшін бұйрықтарды өңдеу қызметін автоматтандыру;
4) жұмыс істеп тұрған жүйелердің сенімділігін арттыру;
5) кітаптарды қалыптастыру үдерісін («бук-билдинг») ҚҚБ-ға енгізу барысында орталық депозитарийдің ҚҚБ сауда жүйесі мен есеп жүйесі арасындағы өзара іс-әрекетті жолға қою және тексеру.
Кейіннен шетелдік инвесторлар тарапынан мүдденің өсуі және капитал нарықтарында белсенділікті арттыру пайымдауларына негізделген жүйені одан әрі жетілдіру шаралары қаралуы қажет. Атап айтқанда, орта мерзімді перспективада халықаралық клирингтік және есеп айырысу ұйымдарымен (мысалы Еuroclear және Clearstream) ынтымақтастық орнауы қажет, ол халықаралық қатысушылар үшін ынтымақтастықтың ыңғайлы платформасын қамтамасыз етуге көмектеседі.
Брокерлік компаниялар, трансфер-агенттер
Қазақстандық брокерлердің белсенді қатысуы бөлшек сұранысын нығайту үшін қажет болды, оның нәтижесінде бөлшек инвесторлар брокерлік компаниялар арқылы өз тапсырыстарын орналастыратын болады. Бұдан басқа, «Халықтық ІРО» бағдарламаны бірігіп іске асыруға мүдделі брокерлік компанияларды тарту арқылы Кандидат компаниялардың акцияларын орналастыру кезінде бөлшек инвесторлар үшін жеңілдікті брокерлік қызмет көрсету мүмкіндігін беру қажет.
Негізінен брокерлік компаниялар өз қызметін Алматы қаласында жүзеге асыратынын және Қазақстан Республикасы азаматтарын кеңінен қамту үшін филиалдарының өңірлік желісінің болмауын ескере отырып, трансфер-агенттік қызметті жүзеге асыратын және өңірлерде тармақталған филиалдық желісі бар компанияларды тарту қажет.
Атап айтқанда, брокерлік және трансфер-агенттік қызметтер көрсету лицензиясы, сондай-ақ бүкіл елде 306 бөлімшеден тұратын тармақталған өңірлік желісі бар «Қазпочта» АҚ акцияларды таратудың әлеуетті арнасы ретінде қаралуы мүмкін. Сонымен қатар, «Қазпочта» АҚ-да көрсетілетін қызметтер сапасын арттыру мақсатында автоматтандыру үдерісін, ішкі бақылауды, жүйелердің сенімділігін, қызметкердің біліктілігін жақсарту және басқалар жөнінде жұмыстар жүргізілуі қажет.
Тіркеушілер
Бағалы қағаздардың биржадан тыс нарығында акциялардың айналымы кезінде бөлшек инвесторлар иелік етуі ОД мен брокерлік және дилерлік қызметті жүзеге асыратын ұйымдардың бағалы қағаздарын есепке алу жүйелерімен ғана шектемей оларға тиесілі акцияларға, сондай-ақ бағалы қағаздарды ұстаушылардың тізілімдерін жүргізу жүйесінде мәмілелерді тіркеу жолымен тіркеуші арқылы акциялар бойынша мәміле жүргізуі мүмкін.
«Халықтық ІРО» бағдарламасы шеңберінде акцияларды бірінші орналастыру сәтіне акцияға меншік құқығын тіркейтін және эмитент акционерлерінің жалпы жиналысына қатысуға құқық беретін құжаттың бірыңғай пішімін әзірлеу және енгізу қажет.
Сонымен қатар, тіркеушілер қызметтерінің сапасын арттыру мақсатында шотты ашу рәсімдерін қайта қарау және оңайлату, бағалы қағаздармен мәмілелер жүргізу, сондай-ақ қолмен істелетін жұмыстарды азайту жөнінде жұмыстар жүргізілуі тиіс.
Қазақстандық қор биржасы
Қысқа мерзімді перспективада қабылданатын шаралар, бірінші кезекте, сауда-саттық және өтімділік көлемін, сауда жүйесінің сапасын арттыруға, құқықтық қорғау тетіктерін жетілдіруге байланысты ҚҚБ мәселелерін шешуге бағытталуы қажет. Атап айтқанда, мыналарды қабылдау қажет:
1) «Халықтық ІРО» бағдарламасы шеңберінде қолданыстағы инфрақұрылымды жақсарту жөніндегі ұсыныстарды енгізу бойынша кешенді шаралармен қатар ҚҚБ-да листинг өткізуге қазақстандық эмитенттерді ынталандыру мақсатында құқықтық талаптардың жаңа қағидасын әзірлеу;
2) «Халықтық ІРО» бағдарламасы шеңберінде мәмілелерге қызмет көрсету үшін бөлек сервер ашу;
3) бөлшек инвесторлар арасында орналастыру үдерісін тиімді жүргізу шеңберінде, өтінімдер кітабын (бук-билдинг) қалыптастыру тәртібімен сауда-саттықты ұйымдастыру қағидасын толықтыру.
Қысқа мерзімді міндеттерді іске асыру бағалы қағаздар нарығында Кандидат компаниялардың шығу сәтіне, яғни 2012 жылғы 1-тоқсанда аяқталуы қажет.
Биржалық инфрақұрылымды жетілдіру жөніндегі орта мерзімді шараларды іске асыру шеңберінде жұмыс мынадай бағыттарға шоғырланатын болады:
1) брокерлік және дилерлік қызметті жүзеге асыратын ұйымдардың тікелей қатысуынсыз ҚҚБ сауда-саттық жүйесіне тікелей қол жеткізу жүйесін одан әрі жетілдіру;
2) нарық қажеттіліктеріне сүйене және қабылданатын инвестициялық шешімнің салымдары мөлшері мен тиімділігін ескере отырып, ұзақ мерзімді перспективада халықаралық тәжірибеге сәйкес сауда-саттық жүйесін жаңғырту;
3) жиілігі жоғары трейдингтің¹⁰ пайда болуына қарай инфрақұрылымды дайындау.
_______________
¹⁰ Уақыт бірлігінде бағалы қағаздармен барынша көп мәмілелер жүзеге асырылатын биржадағы сауда-саттық тәсілі

Нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер енгізу

3.3-тармақта айтылған құқықтық тосқауылдарды болдырмау мақсатында мынадай саланы реттейтін заңнамаға өзгерістер енгізілетін болады: жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану, темір жол көлігі, электр энергетикасы, көлік, стратегиялық объектілер, Ұлттық әл-ауқат қорының құқықтық ережелері.
Қазақстан Республикасы азаматтарының «Халықтық ІРО» бағдарламасына қатысуын ынталандыру мақсатында мына салаларды реттейтін заңнамаға да өзгерістер енгізілетін болады: бағалы қағаздар нарығы, оның ішінде «Самұрық-Қазына» АҚ-ның еншілес және тәуелді ұйымдарының акцияларын сатып алуға шетелдік жеке тұлғалар мен азаматтығы жоқ тұлғалардың құқықтарын шектеу жөнінде, акционерлік қоғамдардың қызметі, мемлекеттік қызмет және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес.
Акцияларды орналастыру мәселелері бойынша заңнамаға түзетулер жеке және институционалдық инвесторларға жағымды әсер еткендіктен, ірі отандық компаниялардың транспаренттілігін және бәсекеге қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік береді, оларды енгізу үдерісі 2011 жылғы қарашаның ортасынан кешіктірілмей аяқталатын болады.

Ақпараттық-түсіндіру науқаны

«Халықтық ІРО» бағдарламасының маңызды элементтерінің бірі ақпараттық-түсіндіру науқанын жүргізу болып табылады.
Осы науқанның мақсаты – Бағдарламаны Қазақстан Республикасы азаматтарына жеткізу және мақсатын, оны іске асыру тетіктерін түсіндіру, сондай-ақ Қазақстан Республикасы азаматтарының қаржы-инвестициялық сауаттылығын арттыру.
Міндеттері:
1. Бағалы қағаздар нарығының жұмыс істеу қағидаттарын, үлестік қаржы құралдарына инвестициялау пайдасы мен тәуекелін қазақстандық қоғамда түсінуге қол жеткізу;
2. «Халықтық ІРО» бағдарламасын іске асырудың бүкіл кезеңі ішінде оған қоғамда оң көзқарасты ынталандыру және қолдау;
3. Әлеуетті бөлшек инвесторлардың барынша кең тобын бағдарламаға қатысуға (акцияларды сатып алуға) тарту.
Алға қойылған міндеттерге қол жеткізу үшін екі дербес бағыт ретінде Ақпараттық-білім беру және Маркетингтік науқан іске асырылатын болады.
1. Ақпараттық-білім беру науқаны.
Осы науқан шеңберіндегі жұмыс мақсаты Қазақстан Республикасы азаматтарының қаржы-инвестициялық сауаттылығы деңгейін арттыру, бағалы қағаздар нарығындағы операцияларға қатысуға азаматтардың көпшілік мүддесін ояту, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың тапсырмасы бойынша жүзеге асырылатын Халықтық ІРО бағдарламасының мақсатын түсіндіру болып табылады.
Білім беру науқанын іске асыру 2011 жылғы 4-тоқсаннан басталады және Бағдарламаның қолданылу мерзімі аяқталғанға дейін жалғастырылады. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасы Байланыс және ақпарат министрлігімен, сондай-ақ басқа да мүдделі мемлекеттік органдармен бірлесіп Қазақстан Республикасы азаматтарын жалпы қаржылық сауаттылыққа оқытуды жүзеге асыратын болады.
Қазақстан Республикасы Экономикалық даму және сауда министрлігі мүдделі мемлекеттік органдармен бірлесіп, «Халықтық ІРО» бағдарламасында ұсынылатын мүмкіндіктерді түсіндіру бөлігінде ақпараттық науқанды жүрізетін болады.
Ақпарттық-білім беру науқаны шеңберінде республикалық және жергілікті теледидар пен радио арналарда ақпараттық-білім беру фильмдерін, аудио- және бейнероликтерді прокаты, сыртқы, баспасөз жарнамаларын орналастыру, брошюралар, буклеттер мен басқа да баспасөз өнімдерін таратуды жүзеге асыру көзделуде. Қазақстандық және шетелдік бұқаралық ақпарат құралдарындағы (бұдан әрі – БАҚ) медиа-жоспарлар негізінде эфирге ақпараттық және талдамалық материалдар, жаңалық сюжеттері, білім беру мақалалары, сұхбаттар жарияланатын, шығатын болады. Теледидар арналарында бағалы қағаздар нарығының жұмыс істеу қағидаттарын, акцияларды иелену пайдалары мен тәуекелдерін түсіндіруге арналған арнайы телехабарлар мен айдарлар ұйымдастырылатын болады.
Бағдарламаны алға жылжыту үшін «Халықтық ІРО» арнайы веб-беті құрылатын болады. Ақпарат интернет-ресурстарында, оның ішінде ақпараттық және мамандандырылған онлайн-басылымдарда, сондай-ақ «Халықтық ІРО» бағдарламасы туралы жаңалықтар мен пікірлерді ілгерілету үшін әлеуметтік желілерде де таратылады.
Ақпараттық-білім беру орталықтарында, оқу орындарында инвестициялық-қаржылық сауаттылық бойынша дәрістер оқылатын, семинарлар өткізілетін болады. Сондай-ақ Қазақстан Республикасы азаматтарына консультациялық ақпарат беру үшін «қауырт желі» (call-center) жұмыс істейтін болады.
Ақпараттық-білім беру жұмысын тиімді ұйымдастыру үшін социологиялық зертеу жүргізіледі, ол ақпараттық-білім беру науқаны шеңберінде қол жеткізілген нәтижелерді бағалауға мүмкіндік береді, қажет болған жағдайда оның мазмұнына түзетулер енгізілетін болады.
2. Маркетингтік науқан.
Осы науқанның шеңберіндегі жұмыс мақсаты «Халықтық ІРО» бағдарламасына қызығушылықты ынталандыру және акцияларды сатып алуға Қазақстан Республикасы азаматтарын тарту болып табылады. Маркетингтік науқан «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ және оның еншілес компанияларымен олардың ІРО-ға шығу қажеттілігіне қарай іске асырылатын болады.
1-эшелондағы (2011 жылғы 4-тоқсан) Кандидат компаниялар хабарланған сәттен бастап Ақпараттық-білім беру науқанымен қатар Бағдарламаға Қазақстан Республикасы азаматтарының қатысу талаптары мен тәртібін түсіндіру жөніндегі іс-шаралар жүргізілетін болады. Маркетингілік науқан БАҚ-та эмитент компаниялар туралы ақпараттық материалдарды орналастыруды, ІРО акциялары шеңберінде ұсынылатын жарнамаларды тарату, баспасөз маркетингілік өнімдерін шығару, БАҚ үшін брифингтер, дөңгелек үстелдер, тұсаукесерлер, промо-акциялар және басқаларды өткізуді қамтитын болады.
Акцияларды елдің барлық өңірлерінде ұсыну кезеңінде «Халықтық ІРО» тұжырымдамасын түсіндіру, бөлшек инвесторлар мен кәсіптік қаржылық қауымдастық тарапынан Бағдарламаға қатысуға қызығушылықты ынталандыру мақсатында роуд-шоу жүргізіледі. Акцияларды және роуд-шоуды ұсыну жөніндегі іс-шаралар 1, 2 және 3-эшелонның эмитент компаниялары іске асыратын болады.
«Халықтық ІРО» бағдарламасы шеңберіндегі ақпараттық жұмысты тиімді ұйымдастыру үшін «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ жұртшылықпен байланыс және БАҚ-қа жауап беретін бөлімшелер қызметкерлерінің біліктілігін арттырудың оқу бағдарламасын іске асыратын болады.
Ақпараттық-білім беру және маркетингтік науқандар шеңберінде «Халықтық ІРО» бірыңғай нышаны қолданылады, осыған сәйкес ортақ жарнамалық тұжырым және бренд-бук әзірленіп қабылданатын болады.

8. Қажетті ресурстар

Қойылған міндеттерді орындау мақсатында «Самұрық-Қазына» АҚ мен оның еншілес және тәуелді компанияларының меншік қаражаты, мемлекеттік органдардың қызметін қамтамасыз етуге бөлінген Республикалық бюджеттің қаражаты және Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің қаражаты, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасымен тыйым салынбаған басқа қаражат пайдаланылатын болады.
Қордың еншілес компанияларын шығару үдерісін қаржыландыру шеңберінде компанияның өз қаражатынан бірінші кезекті және кейінгі іс-шараларды өткізуге арналған бюджеттер әзірленетін болады. Осы қаражат консультанттардың қызметін төлеуге, акцияларды орналастыру үшін қажетті құжаттар дайындауға, roadshow өткізуге және басқаларға бағытталатын болады. Осы мақсатқа Қор компанияларының бюджетінен 750-1 500 млн. жуық теңге жіберілетін болады.
Халықпен ақпараттық-білім беру жұмыстарын іске асыру шеңберінде мүдделі мемлекеттік органдармен және Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен бірлескен жұмыс жоспарланып отыр, ол Қазақстан Республикасы азаматтарының жалпы қаржылық сауаттылығын арттыруға бағытталған іс-шараларды өткізуді де жоспарлайды. Мемлекеттік органдармен және Ұлттық банкпен заңнама мен олардың қызметін қамтамасыз етуге арналған бағалы қағаздар нарығының инфрақұрылымын жетілдіру бөлігінде бірлескен үйлестірілген жұмыс та жоспарланып отыр. Осы іс-шаралар шеңберінде бюджетте осы мақсатты іске асыру үшін қажетті қаражат көзделеді, ол бюджетті қалыптастыру кезінде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тиісті қаржылық жылдарда үш жылдық орта мерзімді даму жоспарларының шегінде нақтыланатын болады.

"Самұрық-Қазына әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамының
еншілес және тәуелді ұйымдары акцияларының пакеттерін
бағалы қағаз нарығына шығару бағдарламасына
1-қосымша

ІРО бағдарламасын өткізу

Алдын ала дайындау		Орналастыруга дайындау			Жобаны іске асыру кезеңі
Компания шеңберінде дайындау	Ұсыныстың үдерісін дайындау	Қор биржасында	Бағалау нәтижелері	Талдаушылардың тұсаукесерлері	Инвесторларды оқыту	Өтінімдерді жинау	Қайталама нарық
- Бизнес-жоспар және стратегия - Қаржылық есептілік/қызмет туралы мәліметтердің есебін жүргізу/ұсыну - Капиталдың құрылымы/дивидендтер бойынша саясат - Ұйымдық құрылым/басқару - Басшылықтың уәждемесі - Ішкі бақылау/ жүйесі	Консульттанттарды тағайындау/ұйымдық кездесу - Компанияның тарихын баяндау - Ұсыныстың құрылымы - Типі және мөлшері - Уақыт шеңбері - Мақсатты инвесторлар - Синдикат құрылымы - Компанияның пайдаларындағы қызметкерлердің қатысу бағдарламасы бойынша мүмкіндіктері (ESOP) - Сұранысты бастапқы бағалау - Қор биржасымен және реттеуші органдармен өзара іс-қимыл	- Тиісті тексеру -Эмиссия проспектісін және басқа да заңды құжаттарды дайындау -Проспектіге қосу үшін дайындалған қаржылық есептілік -Компанияның бизнес-жоспарын/стратегиясын/тарихын дайындауды аяқтау -Маркетингілік стратегияны әзірлеу	- Акционерлердің бағалар, мөлшері, құрылым туралы пікірі	- Талдаушылардың кездесуі -Талдаушылармен зерттеу туралы есептерді дайындау	- Талдаушылар есептерінің релизі -Ақпараттандыру жөніндегі науқан -Инвесторлардың мақсатты аудиториясына және олардың оқуына айрықша назар аударылуы тиіс -Негізгі инвесторлардың пікірі/міндеттер/ проблемалар мәселелерін тексеру -Нарыққа шолу -Әлеуетті инвесторлардың пікірлерін талдау -Ұсыныстар көлемін, орналастыру бағасын т.б. түзету	- Инвестициялық меморандумның жарияланымы - Басшылықтың көшпелі тұсаукесері - Сұранысты талдау - Бағаларды белгілеу және бөлу	- Тұрақ- тандыру - Орналас- тырылғанға дейінгі опцион - Ұйымдас- қан нарықта акциялардың баға кесулерін қолдау
Шешім қабылдауға 1 арналған - Барлық талаптар негізгі шарттар олардың дайын екендігіне және мақсаттармен келіскендігіне сенімді болуы тиіс			2 - Барлық тараптар жобаны одан әрі жүзеге асыруға араласатын қандай да болмасын шешілмеген мәселелердің жоқ екендігіне сенімді болуы тиіс		3 Барлық тараптар акцияларды жария ұсынуға дайын болуы тиіс	4 Инвесторларды оқыту нәтижелері және бағалар диапазоны барлық тараптардың талаптарын қанағаттандыруы тиіс	5 Түпкілікті баға келісілуі тиіс
Қысқа мерзімде		шамамен 12-18 апта		Шамамен 6 апта		Қайталама нарық

«Самұрық-Қазына» әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамының
еншілес және тәуелді ұйымдары акцияларының пакеттерін
бағалы қағаз нарығына шығару бағдарламасына
2-қосымша

«Халықтық ІРО» бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары

Ескерту. 2-қосымшаға өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 10.10.2014 № 1084 қаулысымен.

Р/с №	Іс-шара	Аяқталу нысаны	Іске асыру мерзімі	Іске асыруға жауаптылар
1	2	3	4	5
1. І-эшелонның. Кандидат компанияларын ІРО-ға дайындау
1	ІРО-ға дайындау үшін тәуелсіз консультанттарды тарту	Консультанттардың қызметтерін керсету туралы шарттары	2011 жылғы қыркүйек	«Самұрық-Қазына» АҚ және ЕТҰ
2	Аудиттелген жылдық қаржылық есептілікті дайындау	Аудиторлық жылдық есеп	2012 жылғы сәуір	«Самұрық-Қазына» АҚ және ЕТҰ
3	Корпоративтік басқару жүйесін және тәуекелдерді басқару жүйесін диагностикалау және жетілдіру жүргізу	Өзгертілген редакциядағы ішкі құжаттар	2011 жылғы 3-4 тоқсан	«Самұрық-Қазына» АҚ және ЕТҰ
4	Кандидат компанияларға заң сараптамасын жүргізу	Есеп	2012 жылғы сәуір	«Самұрық-Қазына» АҚ және ЕТҰ
5	Бағалы қағаздар нарығында I эшелонның кандидат компанияларының акцияларын бастапқы орналастыруларын жүргізу	Акцияларды орналастыру	2012 жылғы 2-3 тоқсан	«Самұрық-Қазына» АҚ және ЕТҰ
2. Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар
2.1. Трансфер-агенттік қызметтерді ұйымдастыру
6	Трансфер-агенттік қызметтерді көрсету үшін жағдайлар жасау	«Қазпочта» АҚ мен брокерлер арасындағы шарттар	2011 жылғы қазан -қараша	«Қазпочта» АҚ
7	«Халықтық ІРО» бағдарламасы шеңберінде брокерлік және трансфер-агенттік қызметтерді көрсету мақсаты үшін «Қазпочта» АҚ бөлімшелерінің қызметкерлерін оқыту	Бүкіл өңірлердегі «Халықтық ІРО» бағдарламасы мәселелерін реттейтін «Қазпочта» АҚ-ның білікті мамандарын тағайындау	2011 жылғы қыркүйек -қараша	«Қазпочта» АҚ
2.2. Бөлшек сұранысты ынталандыру
8	Бөлшек инвесторлардың акцияларды сатып алуы мен ұстауын ынталандыру әдістерін анықтау	Ынталандыру түрлері бойынша шешім	2012 жылдың 1-тоқсаны	«Самұрык-Қазына» АҚ және ЕТҰ
3. Инфрақұрылымдық қайта құрулар
3.1. KASE
9	Өтінімдер кітабын (бук-билдинг) қалыптастыру тәртібін көздейтін KASE қағидасына өзгерістер/толықтырулар енгізу	Бук-билдинг туралы ережелер ескерілген KASE қағидаға өзгерістер/толықтырулар	2011 жылғы қазан-желтоқсан	ҰБ, КASE
3.2. Орталық депозитарий
10	ЖСН ұлттық тізіліміне қол жеткізу	Тізілімге қол жеткізу	2011 жылғы қараша	Әділетмині, ҰБ
11	Орталық депозитарийдің фронт-офисін ұлғайту	Қосымша қызметкерлерді тартуға арналған шарттар	2011 жылғы желтоқсан - 2012 жылғы қаңтары	ҰБ
4. Заңнамалық және нормативтік құқықтық реформалар
12	«Самұрық-Қазына» АҚ-ның еншілес және тәуелді ұйымдарының акцияларын орналастыру мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының заңнамасына өзгерістер енгізу	Заң жобасын Қазақстан Республикасының Парламенті Мәжілісінің қарауына енгізу туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы	2011 жылғы қыркүйек - қараша	ЭДСМ
5. Ақпараттық-білім беру науқаны
13	Қазақстан Республикасы азаматтарының жалпы қаржылық сауаттылығы бойынша ақпараттық-білім беру науқанын жүргізу	БАҚ-тағы хабарлар мен жарияланымдар, сондай-ақ қаржы-инвестициялық сауаттылықты арттыруға бағытталған білім беру семинарлары	2011 жылғы қазаны-2015 жылғы желтоқсаны	ҰБ, БАМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері
14	«Халықтық ІРО» бағдарламасы туралы Қазақстан Республикасы азаматтары ақпараттандыру	Халықтық ІРО бағдарламасындағы қатысу талаптары мен тәртібін түсіндіру жөніндегі іс-шаралар кешені	2011 ж. қазаны -2015 ж. желтоқсаны	ЭДСМ, БАМ
6. Маркетингтік науқан
15	Роуд-шоу, акцияларды бөлшек ұсыну жөніндегі іс-шаралар	Роуд-шоу, тұсаукесерлер, БАҚ-та ақпараттық материалдарды орналастыру, визуалды жарнамалар	2012-2022 жылдар, ІРО-ға компаниялардың шығу тәртібіне сәйкес	«Самұрык-Қазына» АҚ және ЕТҰ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері
16	Шетелдік БАҚ-та «Халықтық ІРО» бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізу	Шетелдік БАҚ-тағы жарияланымдар	2011 жылғы қазан-2022 жылғы желтоқсан	«Самұрық-Қазына» АҚ

Ескертпе: аббревиатуралар мен қысқартулардың толық жазылуы:
Әділетмині - Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі
Қаржымині - Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі
ЭДСМ - Қазақстан Республикасы Экономикалық даму және сауда министрлігі
БАМ - Қазақстан Республикасы Байланыс және ақпарат министрлігі
СІМ - Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі
ҰБ - Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі
ТМРА - Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттігі
БҚА - Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау агенттігі (Монополияға қарсы агенттік)
«Самұрық-Қазына» АҚ - «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» акционерлік қоғамы
ЕТҰ - «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» акционерлік қоғамының еншілес және тәуелді ұйымдары
KASE - «Қазақстандық қор биржасы» акционерлік қоғамы
ОД - «Бағалы қағаздардың орталық депозитарий» акционерлік қоғамы

Об утверждении Программы вывода пакетов акций дочерних и зависимых организаций акционерного общества "Фонд национального благосостояния "Самрук-Қазына" на рынок ценных бумаг

Постановление Правительства Республики Казахстан от 8 сентября 2011 года № 1027. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 5 июля 2016 года № 395

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 05.07.2016 № 395 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

В целях реализации поручения Президента Республики Казахстан, озвученного в ходе XIII съезда общественного объединения "Народно-Демократическая партия "Нур Отан" от 11 февраля 2011 года Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Утвердить прилагаемую Программу вывода пакетов акций дочерних и зависимых организаций акционерного общества "Фонд национального благосостояния "Самрук-Қазына" на рынок ценных бумаг.
2. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 8 сентября 2011 года № 1027

Программа
вывода пакетов акций дочерних и зависимых организаций
акционерного общества "Фонд национального благосостояния
"Самрук-Қазына" на рынок ценных бумаг

Сноска. По всему тексту слова «население», «населения», «населению» заменить соответственно словами «граждане Республики Казахстан», «граждан Республики Казахстан», «гражданам Республики Казахстан» в соответствии с постановлением Правительства РК от 10.10.2014 № 1084.

Содержание

1. Паспорт Программы
2. Введение
3. Анализ текущей ситуации
4. Цели и задачи Программы, целевые индикаторы
5. Этапы реализации Программы "Народное IPO".
Вывод акций компаний на рынок ценных бумаг
6. Основные риски и меры по их управлению
7. Мероприятия по реализации Программы
8. Необходимые ресурсы

1. Паспорт Программы

Сноска. Раздел 1 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 10.10.2014 № 1084.

Наименование Программа вывода пакетов акций дочерних и
программы зависимых организаций АО "Фонд национального
благосостояния "Самрук-Қазына" на рынок ценных
бумаг

Основание для Поручение Президента Республики Казахстан
разработки Назарбаева Н.А., данное в ходе XIII съезда
Народно-Демократической партии "Нур-Отан" от 11
февраля 2011 года

Разработчик Министерство экономического развития и торговли
Республики Казахстан совместно с АО "Фонд
национального благосостояния "Самрук-Қазына"

Цель программы Обеспечение возможности для граждан Республики
Казахстан приобрести акции ведущих
отечественных компаний и способствование
развитию казахстанского рынка ценных бумаг

Задачи Предоставление гражданам Республики Казахстан
возможности владения акциями крупнейших
предприятий страны;
создание нового инструмента инвестирования и
приумножения сбережений граждан
Республики Казахстан;
дальнейшее развитие рынка ценных бумаг;
привлечение дополнительного финансирования
компаний с целью реализации инвестиционных
программ.

Срок реализации 2011-2022 годы

Необходимые Собственные средства АО "Фонд национального
ресурсы и источники благосостояния "Самрук-Қазына" и его дочерних
финансирования и зависимых организаций.
Средства республиканского бюджета, выделяемые
государственным органам на обеспечение их
деятельности, направленные на совершенствование
инфраструктуры рынка ценных бумаг и повышения
финансово-инвестиционной грамотности граждан
Республики Казахстан.

Целевые индикаторы 1) исключен постановлением Правительства РК
от 10.10.2014 № 1084;
2) привлечение к участию в Программе не менее
160 000 физических лиц - граждан Республики
Казахстан;
3) рост объема (капитализации) рынка акций
Казахстанской фондовой биржи не менее чем на
15-20 % к 2022 г. от среднего показателя за
2011 год;
4) привлечение не менее 500 млн. долларов США в
рамках размещения акций компаний Фонда до 2022
года.

2. Введение

В 2011 году Казахстан отмечает 20-летие независимости. Основным приоритетом государства на протяжении всего этого периода остается социальное и экономическое благополучие граждан страны.
Программа первичного размещения акций (далее - IPO¹) дочерних и зависимых организаций АО "Фонд национального благосостояния "Самрук-Қазына" на рынке ценных бумаг (далее - Программа или Программа "Народное IPO"), разработанная во исполнение поручений Главы государства, данных в ходе XIII Съезда Народно-Демократической Партии "Нур-Отан" от 11 февраля 2011 года, в соответствии с которыми акционерному обществу "Фонд национального благосостояния "Самрук-Қазына" (далее - Фонд или АО "Самрук-Қазына") совместно с другими государственными структурами необходимо разработать и реализовать данную Программу.
Программа разрабатывается в интересах граждан Республики Казахстан и направлена на обеспечение возможности для граждан Республики Казахстан приобрести акции ведущих отечественных компаний, приобретая которые казахстанцы станут их совладельцами и получат возможность личного участия в экономическом росте страны.
Данная Программа также будет способствовать развитию казахстанского рынка ценных бумаг и экономики страны в целом, за счет привлечения сбережений граждан Республики Казахстан на рынок капитала, повышения финансовой грамотности граждан Республики Казахстан и обеспечения необходимых условий для выхода на фондовый рынок для широкого круга государственных и частных компаний.
Программа "Народное IPO" будет проводиться на принципах прозрачности, открытости, справедливости и равной доступности для всех казахстанцев. При реализации программы будет обеспечено приоритетное право граждан Казахстана на участие в Программе "Народное IPO".
Казахстан успешно вышел из мирового финансового кризиса, что открывает перед казахстанской экономикой и национальными компаниями позитивные перспективы дальнейшего роста. Казахстанцы, которые примут участие в Программе, приобретая акции крупнейших компаний, в долгосрочной перспективе смогут получать доход от прибыли.
Реализация Программы будет осуществляться на последовательной и комплексной основе, Программа нацелена на осуществление серии первичных размещений акций по мере готовности компаний. В ходе реализации Программы, одновременно с подготовительными работами государственных компаний к IPO, Правительство Республики Казахстан и другие уполномоченные государственные органы проведут совместную работу по своевременному внесению требуемых изменений в нормативные и правовые акты в целях обеспечения условий, необходимых для успешного проведения IPO.
В ходе реализации Программы Компании-кандидаты на участие в "Народном IPO" (далее - Компании-кандидаты) должны будут усовершенствовать систему корпоративного управления, приняв наиболее эффективные модели руководства, улучшить информационную прозрачность. Таким образом, крупнейшие компании-лидеры казахстанской экономики, будут задавать передовой формат, способствовать развитию корпоративной культуры в стране, а также обеспечат информированность общества о своей деятельности.
Параллельно изменениям в нормативно-правовых актах, а также подготовке Компаний-кандидатов к участию в Программе, будет реализована полномасштабная информационно-образовательная программа, направленная на обеспечение максимальной осведомленности граждан Республики Казахстан о Программе и повышение финансовой грамотности граждан Республики Казахстан.
________________
¹англ. Initial public offering

3. Анализ текущей ситуации

Анализ рынка розничного инвестирования в Казахстане
Обзор розничного спроса

Розничное инвестирование в Казахстане имеет очень маленькую долю рынка и охватывает небольшое количество инвесторов. По состоянию на 1 января 2011 года, согласно внутренним данным АО "Центральный депозитарий ценных бумаг" брокерскими организациями открыто порядка 10 тысяч² субсчетов от имени физических лиц. По состоянию на 1 июня 2011 года физические лица владели акциями и облигациями негосударственных эмитентов на сумму около 80 млрд. тенге, или 0,65 % от общей суммы размещенных акций и облигаций негосударственных эмитентов.
Основными причинами столь низкой инвестиционной активности граждан Республики Казахстан являются:
неразвитость казахстанского рынка акций, ввиду ограниченного количества высококлассных эмитентов, низкого уровня ликвидности, что привело к смещению спроса в сторону более простых инструментов инвестирования и сбережения, таких как недвижимость и банковские вклады;
невысокая заинтересованность граждан Республики Казахстан в приобретении акций по причине низкого уровня осведомленности о механизмах функционирования рынка ценных бумаг, оценке стоимости акций, высоких рисках, связанных с волатильностью цен на акции и другие факторы.
Косвенное участие граждан Республики Казахстан на рынке ценных бумаг так же происходит через счета в накопительных пенсионных фондах, которые управляют пенсионными сбережениями порядка 8 млн. человек. Часть сбережений (около 7,2 %), находящихся в инвестиционном портфеле накопительных пенсионных фондов, размещено в акции, общей стоимостью около 172 млрд. тенге. Максимальная доля размещения в акции составляет 20 % от общего инвестиционного портфеля, однако, данный показатель не достигается по причине отсутствия достаточного количества высококлассных эмитентов и требований по достаточности капитала к пенсионным фондам.
Для расчета "теоретического" потенциального спроса со стороны граждан Республики Казахстан использовался ряд допущений по источникам средств для приобретения акций, таким как располагаемый чистый доход граждан Республики Казахстан³, средства в депозитах банков второго уровня и неучтенные личные накопления граждан Республики Казахстан, имеющего возможность осуществлять сбережения с долгосрочным горизонтом. Предварительная оценка максимального объема спроса за счет основных источников составляет из:
располагаемого чистого дохода 240 - 1 100 млн. долларов США;
депозитов банков второго уровня - 730 - 1 300 млн. долларов США;
неучтенных личных сбережений - 900 - 1 700 млн. долларов США.
По данным социологического исследования, проведенного Центром стратегических и политических исследований и Фондом развития демократии СА, лишь 20 % от взрослого гражданина Республики Казахстан готовы инвестировать в акции в рамках Программы "Народное IPO". Согласно данному исследованию денежные средства теоретически доступные для первых IPO могут составлять от 110 млн. до 230 млн. долларов США.
Ожидается, что в Программе "Народное IPO" так же примут участие накопительные пенсионные фонды, управляющие пенсионными сбережениями граждан Республики Казахстан. Инвестирование пенсионных сбережений граждан Республики Казахстан в акции Компаний-кандидатов позволит опосредованно увеличить вовлеченность граждан Республики Казахстан в Программу "Народное IPO" с минимальными затратами, а также будет оказывать положительное влияние на цены акций через поддержку ликвидности на вторичном рынке ценных бумаг. Кроме того, являясь одним из крупнейших институциональных инвесторов на казахстанском рынке ценных бумаг с долгосрочным горизонтом инвестирования, накопительные пенсионные фонды будут способствовать установлению справедливой рыночной стоимости акций после размещения и способствовать снижению волатильности цен на акции.
Ожидаемый объем инвестирования в акции Компании-кандидата при проведении первого IPO со стороны крупнейших накопительных пенсионных фондов Казахстана составляет 150 - 300 млн. долларов США. Данный прогноз, главным образом, зависит от рыночных условий, складывающихся во время проведения процесса IPO, позиции ликвидности и внутренних инвестиционных лимитов каждого отдельного накопительного пенсионного фонда и качества Компании-кандидата, выходящего на IPO.
_____________________
²По данным об открытых субсчетах физических лиц в АО «Центральный депозитарий ценных бумаг»
³Средства граждан Республики Казахстан, остающиеся после расходов на удовлетворение первоочередных потребностей.

Обзор существующей инфраструктуры

Программа "Народное IPO" предполагает обеспечить граждане Республики Казахстан Казахстана равным доступом к размещению акций Компаний-кандидатов и, следовательно, к моменту проведения первого IPO инфраструктура рынка ценных бумаг и его участников должна быть готова к охвату максимального количества потенциальных инвесторов и своевременному оказанию услуг во время размещения.
Основными участниками рынка ценных бумаг, инфраструктура которых должна быть приведена в полную готовность к первому IPO, являются АО "Казахстанская фондовая биржа" (далее - КФБ или Биржа), брокерские компании, трансфер-агенты, АО "Центральный депозитарий ценных бумаг" (далее - ЦД) и регистраторы:
1) ключевую роль в процессе первичного размещения акций играет торговая площадка - КФБ, которая обслуживает различные рынки капитала, в том числе рынки акций, корпоративных и правительственных облигаций, иностранной валюты, фьючерсных контрактов, прямые и автоматические репо с государственными и корпоративными ценными бумагами.
В настоящее время в официальный список КФБ включены 337 ценных бумаг, из которых 92 ценные бумаги являются акциями 66 эмитентов. Из 66 эмитентов, 9 включены в первую категорию и 16 во вторую категорию, основные требования к эмитентам данных категорий (по состоянию на июнь 2011 года) являются:
наличие аудированной финансовой отчетности, составленной по Международным стандартам финансовой отчетности;
величина собственного капитала эмитентов первой и второй категории должна составлять не менее 12 943 млн. тенге и 259 млн. тенге соответственно;
величина чистой прибыли эмитентов первой категории за каждый из последних трех лет составляет сумму не менее 129 млн. тенге, для второй категории данная величина не установлена;
2) участие брокерских компаний в Программе "Народное IPO" заключается в обеспечении покупки акций Компаний-кандидатов в ходе размещения, а также их последующей продажи, в соответствии с инструкциями клиента. В соответствие с официальными данными, по состоянию на 01 июля 2011 года 71 организация обладает лицензией на осуществление брокерской и дилерской деятельности на рынке ценных бумаг Республики Казахстан (в т.ч. банки второго уровня - 24; накопительные пенсионные фонды - 6, организации, осуществляющие инвестиционное управление пенсионными активами - 2). При этом, основная часть организаций, осуществляющих брокерскую и дилерскую деятельность расположена в г. Алматы и г. Астане, что будет накладывать трудности по охвату граждан Республики Казахстан со всех регионов страны;
3) компании, оказывающие трансфер-агентские услуги, призваны разрешить проблему недостаточности охвата брокерами всех регионов страны, путем заключения с брокерами договора на оказание трансфер-агентских услуг. Согласно данному договору компания, оказывающая трансфер-агентские услуги, будет оказывать услуги по приему и передаче документов (информации) от клиентов брокерам.
В Казахстане действуют 3 компании, имеющие лицензию на оказание трансфер-агентских услуг - АО "Казпочта", АО "Народный банк Казахстана" и ТОО "ДОС Финанс";
4) основной ролью ЦД в рамках Программы "Народное IPO" будет являться оказание услуг номинального держания акций и осуществление расчетов по сделкам с акциями, в связи с чем, требуется расширить возможности ЦД для обработки данных, т.к. количество сделок в ходе IPO Компаний-кандидатов и при последующих сделках с их акциями значительно возрастет;
5) регистраторы осуществляют регистрацию ценных бумаг и ведение лицевых счетов клиентов по хранению ценных бумаг. В Казахстане осуществляют деятельность 10 регистраторов. Компании-кандидаты при выборе регистратора будут уделять внимание на наличие у регистратора широкой филиальной сети и степень технической готовности для качественного и своевременного оказания регистраторских услуг.
В заключение, технические возможности существующей инфраструктуры рынка ценных бумаг и его участников являются достаточными, чтобы справиться с обычным уровнем торговой деятельности на организованном рынке ценных бумаг и с существующим объемом торгов по международным сделкам, однако, надежность системы и эффективность в отношении обработки возросшего пакета заказов за короткий промежуток времени являются неопределенными.
Основными проблемами в части готовности инфраструктуры к реализации Программы являются:
штат текущего квалифицированного персонала ЦД ограничен в возможности обрабатывать в сжатые сроки большой объем приказов от физических лиц по открытию счетов, предполагаемый в ходе реализации Программы "Народное IPO";
основной персонал брокеров Казахстана в основном сосредоточен в г. Алматы, что не позволяет предложить широкому кругу граждан Республики Казахстан квалифицированную помощь при инвестиционном решении;
слаборазвитая сеть регистраторов по территории Казахстана, а также низкая степень надежности существующих систем обслуживания при большом количестве заказов;
отсутствие возможности осуществления электронных заказов и автоматизированных систем их обработки у регистраторов.
По данным КФБ, существующая торговая система использует только 1 % от своей полной мощности. КФБ планирует использование уже имеющегося отдельного сервера для обработки заявок инвесторов на покупку акций в рамках Программы "Народное IPO". Однако, максимальная мощность требует дальнейшей экспериментальной проверки с моделированием запросов и оценки мощности торговой системы. Основными препятствиями для реализации Программы "Народное IPO" по лучшей международной практике и стандартам являются следующие:
1. Действующие торговые методы не предусматривают проведение международного процесса формирования книги заявок⁴ (бук-билдинга). Для решения данной проблемы проводится работа по разработке документов для проведения подписки на акции через КФБ и доработки торговой системы и сопутствующих систем. Ожидается, что к моменту проведения первого размещения в рамках Программы "Народное IPO" указанная работа будет завершена.
2. Существующая торговая система может потребовать дальнейших инвестиций в целях обеспечения надежной и бесперебойной работы в ходе реализации Программы "Народное IPO".
При проведении Программы "Народное IPO" необходимо принимать во внимание, что использование инфраструктуры КФБ позволит автоматизировать процесс сбора и обработки заявок, а также проведения расчетов. Несмотря на то, что в настоящее время КФБ не располагает отдельными необходимыми технологиями, ожидается, что к моменту проведения первого размещения в рамках Программы "Народное IPO" КФБ планирует завершить подготовку своих процедур и технических систем для их использования при проведении Программы "Народное IPO".
Таким образом, обеспечение охвата потенциальных розничных инвесторов всех регионов страны, а также приведение инфраструктуры КФБ и других участников рынка являются критичными задачами в ходе реализации Программы, решение которых должно завершиться к моменту проведения первого IPO в рамках Программы - 1-2 кварталу 2012 года.

Перспективы выхода на рынок ценных бумаг компаний,
входящих в группу АО "Самрук-Казына"

Реализация Программы "Народное IPO" направлена на создание условий для развития казахстанского рынка ценных бумаг и предложение гражданам Республики Казахстан акций наиболее крупных компаний с высоким уровнем рентабельности, стабильными и предсказуемыми результатами деятельности.
Ввиду низкой осведомленности большей части граждан Республики Казахстан о рисках, присущих инвестированию в акции, Программа "Народное IPO" предполагает взвешенный подход к анализу кандидатов на проведение первичного размещения акций, уделяя особенное внимание уровню стабильности результатов операционной деятельности и их зависимости от рыночной конъюнктуры.
В настоящее время в группу АО "Самрук-Қазына" входит порядка 400 дочерних и зависимых организаций (далее - ДЗО), деятельность которых формирует значительную часть экономики Казахстана. Данные ДЗО осуществляют деятельность в различных секторах экономики, в том числе стратегически важных для будущего экономического развития страны.
Так как Программа "Народное IPO" направлена на предложение гражданам Республики Казахстан акций компаний, деятельность которых в меньшей степени зависит от конъюнктуры на мировых сырьевых рынках, в качестве возможных кандидатов для рассмотрения в Программе являются:
1) АО "KEGOC" - монополист в области магистральной передачи электроэнергии, выполняющее также функции диспетчеризации;
2) АО "Air Astana" - крупнейший казахстанский авиаперевозчик;
3) АО "Самрук-Энерго" - холдинговая компания, имеющая в своей структуре активы по генерации и распределению электроэнергии, по добыче каменного угля;
4) АО "НК "Қазақстан темiр жолы" - компания, занимающая доминирующее положение по всем видам услуг, связанным с железнодорожными перевозками.
При этом в ходе оценки возможности участия какой-либо дочерней или зависимой организации будет обеспечено сохранение контроля за АО "Самрук-Казына".
В свою очередь, в группе компаний АО "Самрук-Қазына" также присутствуют компании из добывающего сектора, которые в силу зависимости доходов от цен на добываемое сырье, являются нежелательными кандидатами для предложения широкому кругу непрофессиональных розничных инвесторов.
Вместе с тем, по мере развития рынка ценных бумаг в Казахстане, возможно проведение IPO добывающих компаний, однако, в целях защиты интересов непрофессиональных розничных инвесторов, их участие в Программе "Народное IPO" должно осуществляться только за счет размещения акций среди накопительных пенсионных фондов, либо ограничившись размещением среди розничных инвесторов исключительно привилегированных акций.
К крупным добывающим ДЗО АО "Самрук-Қазына" относятся следующие национальные компании:
1) АО "НК "Казмунайгаз" - крупнейшая национальная компания в области добычи нефти и газа, транспортировки, а также последующей переработки и реализации нефтепродуктов;
2) АО "НАК "Казатомпром" - одна из крупнейших компаний в мире по добыче урановых руд, имеющая перспективы построения вертикально-интегрированного ядерного топливного цикла.
Необходимо отметить, что в составе национальных компаний из добывающего сектора имеются также дочерние компании, деятельность которых не зависит напрямую от конъюнктуры сырьевых рынков и, следовательно, их участие в Программе "Народное IPO" является возможным, в частности, АО "КазТрансОйл", АО "КазТрансГаз" и АО "НМСК "Казмортрансфлот".
До настоящего времени, из всех ДЗО АО "Самрук-Қазына" публичное размещение акций провели АО "Разведка добыча "КазМунайГаз" (в 2006 г.), АО "Казахтелеком" (в 2006 г.) и АО "Мангистауская распределительная электросетевая компания" (в 2008 г.). Основными причинами для незначительного объема публичного размещения акций на рынке ценных бумаг со стороны ДЗО являлись:
законодательные барьеры для размещения или реализации долей участия и акций в ряде компаний, относящихся к стратегическим объектам;
угроза снижения доли владения в акционерном капитале компании ниже контрольного пакета акций;
несовершенство тарифного регулирования в отдельных отраслях;
отсутствие развитого рынка ценных бумаг и относительная небольшая база финансово-грамотных инвесторов;
относительно более дешевое финансирование в виде заемного капитала, привлекаемое с международных рынков, которое было доступно в ходе активного роста глобальной экономики;
отрицательные результаты финансово-хозяйственной деятельности;
необходимость проведения крупномасштабной реструктуризации активов или кардинальное изменение стратегического развития компании;
относительно небольшой размер ряда компаний, что негативно сказывается на привлекательности для потенциальных инвесторов.
Принимая во внимание наличие внешних препятствий к осуществлению публичного размещения акций, возникает необходимость принятия единого комплекса мер, направленного на создание необходимых условий для выхода компаний на рынки ценных бумаг. Это обуславливает необходимость целенаправленной поддержки государством развития казахстанского рынка акций в рамках Программы "Народное IPO", в том числе путем обеспечения условий для проведения последовательного размещения акций ДЗО, наиболее подходящих для непрофессионального инвестора - граждан Республики Казахстан.
______________
⁴Книга заявок формируется в течение ограниченного периода времени, выделенного для сбора всех заявок на приобретение размещаемых акций.

Анализ правовых барьеров размещения акций
на рынке ценных бумаг

В настоящее время в Казахстане в основном создана необходимая нормативная правовая база для реализации IPO. Государственные программы по развитию рынка ценных бумаг, законодательные поправки, направленные на улучшение деятельности акционерных обществ оказали положительное воздействие на становление рынка ценных бумаг, базовой институциональной инфраструктуры, эмитентов и инвесторов. Однако для того, чтобы создать необходимые условия успешной реализации IPO Компаний-кандидатов и иных заинтересованных компаний, требуется принятие дополнительных мер по усовершенствованию национального законодательства, затрагивающего процедуру размещения акций.
Приоритетный вопрос, требующий немедленного законодательного урегулирования, связан с ограничительным положением о национальном управляющем холдинге, как единственном акционере некоторых Компаний-Кандидатов, препятствующем появлению новых акционеров.
Наряду с этим в ближайшей перспективе будут осуществляться правовые и регуляторные реформы в сфере IPO. На сегодняшний день сформирован пакет предложений по совершенствованию нормативной правовой базы, способствующие усовершенствованию национального законодательства по вопросам размещения акций в целях приведения его в соответствие с лучшей мировой практикой.

Государственное регулирование

Принимая во внимание факт того, что Правительство Республики Казахстан наделено функциями надзора и регулирования, а также устанавливает различные виды тарифов, таможенных пошлин и налоговых сборов, уровень рентабельности и рыночной стоимости компаний может изменяться в значительной степени в зависимости от принимаемых Правительством и государственными органами Республики Казахстан решений.
Тарифы оказывают значительное влияние на доходность компаний, оказываемые услуги которых включены в перечень регулируемых услуг. В сфере естественных монополий и регулируемых рынков осуществляют свою деятельность следующие компании Фонда - АО "НК "Қазақстан темір жолы", АО "KEGOC", АО "Казпочта", а также дочерние и зависимые организации следующих компаний - АО "НК "Қазақстан темір жолы", АО "КазМунайГаз", АО "Самрук-Энерго": например, АО "КазТрансОйл", АО "КазТрансГаз" и другие.
Основным методом государственного регулирования субъектов естественных монополий является ценовое регулирование посредством утверждения тарифа (цены, ставки сбора) или их предельного уровня. Основу государственного регулирования тарифов составляют следующие принципы:
тарифы (цены, ставки сборов) или их предельные уровни на регулируемые услуги (товары, работы) субъекта естественной монополии, утверждаемые уполномоченным органом, должны быть не ниже стоимости затрат, необходимых для предоставления регулируемых услуг (производства товаров, работ);
возможность получения прибыли, обеспечивающей эффективное функционирование субъекта естественной монополии.
Одной из основных причин актуальности вопроса тарифного регулирования является необходимость реализации инвестиционных проектов. В связи с этим, Правительство Республики Казахстан проведет работу со всеми заинтересованными государственными органами по изучению вопроса целесообразности внесения изменений в законодательство в части стимулирования вложения инвестиций с одновременным сокращением текущих операционных затрат и усилением контроля за исполнением инвестиционных обязательств. Рассмотрение целесообразности изменений в законодательство будет осуществляться с учетом принципов окупаемости инвестиций в разумные сроки, а также сохранения устойчивого развития компаний, при этом, Правительство Республики Казахстан будет обеспечивать баланс интересов граждан Республики Казахстан, бюджетов разных уровней, субъектов естественных монополий и регулируемых компаний, а также всего бизнес сообщества страны в целом.
Кроме того, наличие долгосрочных тарифов или прозрачного подхода к их расчету и утверждению позволит Компаниям-кандидатам прогнозировать доходы с более высокой степенью надежности, что будет оказывать положительное влияние на стоимость акций. В этих целях, Правительство Республики Казахстан продолжит работу по улучшению инвестиционной среды посредством утверждения и установления в установленном порядке тарифов (цен), а также привлечения заинтересованных государственных органов к работе с указанными субъектами рынка по усилению их инвестиционной привлекательности.
В части иных действий и решений государственного регулирования, которые могут вызвать негативное влияние на рыночную стоимость Компаний-кандидатов, Правительство Республики Казахстан, помимо других факторов будут принимать во внимание потенциальный эффект принимаемых действий и решений на рыночную стоимость Компаний-кандидатов.

4. Цели и задачи Программы, целевые индикаторы

Сноска. Раздел 4 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 10.10.2014 № 1084.

Конечной целью реализации Программы "Народное IPO" является получение комплексного эффекта, который совмещает в себе следующие социально-экономические направления:
предоставление возможности гражданам Республики Казахстан владеть акциями крупнейших отечественных компаний, а также диверсифицировать и приумножить сбережения путем инвестирования в ценные бумаги;
развитие казахстанского рынка ценных бумаг;
создание культуры инвестирования на рынке ценных бумаг;
повышение прозрачности, эффективности и конкурентоспособности крупнейших компаний Казахстана.
Данная Программа предполагает равнодоступный, прозрачный и справедливый процесс размещения акций дочерних и зависимых организаций, входящих в АО "Самрук-Қазына", на рынке ценных бумаг среди граждан Республики Казахстан.
Для достижения указанной выше цели необходимо решение следующих задач:
1) вовлечение максимально возможного количества граждан Казахстана к участию в Программе на принципах прозрачности, справедливости и равного доступа;
2) приведение корпоративного управления компаний Фонда в соответствие с мировой практикой, в рамках установленного законодательства Республики Казахстан;
3) создание механизмов по снижению рисков для инвесторов на рынке ценных бумаг;
4) создание благоприятных условий для инвестирования на рынке ценных бумаг;
5) модернизация инфраструктуры рынка ценных бумаг;
6) устранение правовых барьеров и совершенствование нормативной правовой базы;
7) совершенствование подходов государственного регулирования компаний.
Успешная реализация Программы "Народное IPO" должна способствовать развитию рынка ценных бумаг в Казахстане, а также повышению инвестиционной активности граждан Республики Казахстан страны.
В результате реализации Программы ожидается достичь следующих основных ключевых показателей:
привлечение к участию в Программе не менее 160 000 физических лиц - граждан Республики Казахстан;
рост объема (капитализации) рынка акций Казахстанской фондовой биржи не менее чем на 15-20 % к 2022 году от среднего показателя за 2011 год;
привлечение не менее 500 млн. долларов США в рамках размещения акций компаний Фонда до 2022 года.
Успешная реализация Программы "Народное IPO" предоставит гражданам Республики Казахстан возможность инвестировать и приумножить сбережения, а дочерним и зависимым компаниям Фонда профинансировать свое развитие за счет привлечения средств в акционерный капитал.
Проведение IPO крупнейших компаний Казахстана повысит привлекательность рынка акций, как инструмент инвестирования, что будет способствовать выводу акций других компаний на рынок ценных бумаг.
Реализация Программы повысит прозрачность и эффективность управления компаниями группы Фонда, за счет совершенствования системы корпоративного управления, внутреннего контроля и управления рисками.

5. Этапы реализации Программы "Народное IPO".
Вывод акций на рынок ценных бумаг

Сноска. Раздел 5 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 10.10.2014 № 1084.

Реализация Программы "Народное IPO" будет осуществляться последовательными фазами на протяжении нескольких лет и задействует множество компаний. Целевая индикативная доля размещения акций в рамках Программы "Народноe IPO" составляет от 5 % до 25% процентов минус одна акция от общего количества голосующих акций, доля размещения привилегированных акций в рамках Программы будет устанавливаться для Компаний-кандидатов отдельно. При этом точное количество акций будет рекомендовано Советом директоров Фонда по обоснованному представлению компаний при подготовке к IPO и утверждаться Правительством Республики Казахстан в установленном законодательством порядке.
Структура размещения среди разных типов инвесторов (розничные и институциональные) будет определяться в каждом конкретном случае, и утверждаться по обоснованному представлению Компаний-кандидатов Советом директоров Фонда.
При определении доли акций, размещаемых на рынке ценных бумаг, каждая из компаний будет учитывать следующие основные факторы:
- величину требуемых капитальных вложений;
- текущую долю контролирующего акционера и целевую структуру акционеров;
- количество акций, размещаемых на рынке ценных бумаг и ожидания по степени их ликвидности после размещения;
- наличие факторов, позволяющих значительно повысить стоимость акций в будущем и, соответственно, провести дополнительное размещение акций⁵.
Программа предполагает размещение или реализацию простых акций Компаний-кандидатов, с возможностью использования привилегированных акций в качестве дополнительного инструмента привлечения капитала, в целях:
- удовлетворения спроса инвесторов, заинтересованных в получении регулярных дивидендов;
- сохранения юридического и операционного контроля, в случае размещения или реализации значительной доли простых акций.

___________________________
⁵Дополнительное размещение акций - публичное предложение акций компании на продажу широкому кругу лиц компанией, которая уже проводила IPO и (или) ее акции уже обращаются на бирже.

Процесс отбора компаний

Отбор Компаний-кандидатов для участия в Программе "Народное IPO" был осуществлен в несколько этапов, что позволяет эффективно отобрать наиболее подходящие компании из группы АО "Самрук-Қазына".
Методология отбора определяет объективные критерии, на основании которых определяется готовность к IPO компаний, входящих в группу АО "Самрук-Қазына". Эти критерии можно оценивать на регулярной основе для определения прогресса компаний в их готовности и выявления Компаний-кандидатов для будущих IPO.
Первый этап представляет собой отбор на основе количественных показателей, что позволяет сузить количество приемлемых Компаний-кандидатов до оптимального уровня из 400 дочерних и зависимых организаций, входящих в группу АО "Самрук-Қазына", с целью последующего более детального анализа. В качестве критериев отбора на данном этапе были выбраны показатели "выручка" и "EBITDA"⁶ за 2010 год, величина которых должна превышать 500 млн. долларов США и 50 млн. долларов США соответственно. В последующем, по мере развития рынка ценных бумаг Казахстана, количественные критерии отбора могут быть скорректированы.
Второй этап предполагает изучение текущей деятельности и перспектив развития, с целью определения сильных и слабых сторон по отношению вывода акций на рынке ценных бумаг. В рамках данного этапа был проведен количественный и качественный анализ, как на уровне холдинговых компаний, так и на уровне средних компаний. Данный анализ включал анализ бизнес-планов, финансового положения, планов развития, состояния корпоративного управления, стратегическую ясность и техническую готовность дочерних и зависимых организаций АО "Самрук-Қазына". На данном этапе были отобраны компании имеющие:
четкую и сбалансированную стратегию развития;
перспективы устойчивой и положительной рентабельности;
отсутствие листинга на фондовой бирже;
достаточный уровень корпоративного управления в соответствии с лучшей мировой практикой⁷.
Заключительный этап процесса отбора Компаний-кандидатов заключается в детальном анализе деятельности отдельных компаний. Подробный анализ каждой из Компаний-кандидатов позволяет определить наиболее подходящих кандидатов, которые готовы к проведению IPO.
Система оценки Компаний-кандидатов основана на объективных критериях, которые применяются в согласованном подходе ко всем компаниям. Баллы распределяются в соответствии со степенью готовности компаний отвечать установленным критериям:
1. Стратегическая ясность - наличие сформулированной и ясной стратегии развития, четкой и понятной истории компании и инвестиционной привлекательности, отсутствие на текущий момент процесса реструктуризации бизнеса.
2. Финансовое положение - исторической обзор финансовой деятельности, опыт прибыльных операций, обзор прогнозируемых результатов деятельности, имеет ли компания позитивный прогноз на будущее с высокой степенью прозрачности и ограниченным риском убытков и перспективы самостоятельного роста, которые будут подтверждать его инвестиционную историю ("equity story") в IPO.
3. Стабильное положение после проведения IPO - оценка воздействия внешних факторов на кандидатов, включая риски, связанные с их финансовой деятельностью и будущей ценой акций их компаний.
4. Размер сделки - оценка адекватности потенциального размера сделки IPO, с учетом возможного финансирования, требования компании по финансированию и соответствие бизнес-стратегии, а также воздействие IPO на структуру капитала Компании-кандидата.
5. Требования к размещению (листингу) - анализ соответствия Компании-кандидата требованиям КФБ.
6. Техническая готовность (правовая сторона/корпоративное управление) - правовая, финансовая и управленческая проверка для выявления любых существенных препятствий для успешного проведения IPO, а также оценки технической готовности Компании-кандидата в части текущей финансовой отчетности, корпоративного управления, отношения с инвесторами и соблюдения обязательств, связанных со статусом публичной компании.
При этом необходимо отметить, что результаты участия граждан Республики Казахстан в размещении дочерних и зависимых организаций АО "Самрук-Қазына" будет определять отношение к Программе в целом, и влиять на доверие граждан Республики Казахстан к рынку ценных бумаг в будущем. Вследствие чего, ключевым критерием при отборе Компаний-кандидатов является риск волатильности акций компаний в результате влияния конъюнктуры сырьевых рынков на операционную деятельность Компаний-кандидатов добывающего сектора.
С учетом описанных критериев Компаниям-кандидатам присваиваются баллы по степени соответствия критериям "IPO готовности" и располагают в группы согласно их уровню готовности. Со временем, компании могут продвигаться вверх по расположению, если уровень их готовности улучшится. Бальная система включает в себя следующие значения:
2 балла: Компания-кандидат полностью соответствует критериям;
1 балл: В настоящее время Компания-кандидат не соответствует критериям из-за определенных проблем, которые могут быть решены и имеется план действий для решения;
0 баллов: Компания-кандидат не соответствует критериям в настоящее время и разрешимость данного вопроса потребует времени.
В таблице ниже предоставлен анализ Компаний-кандидатов, прошедших все три этапа отбора.
Резюме оценки баллов Компаний-кандидатов в соответствии с критериями отбора

Компания- кандидат	Стра- теги- чес- кая яснос- ть	Финансовое положение		Стабиль- ность после IPO	Раз- мер IPO	Требова- ния листинга	Техн. готов- ность	Общее кол-во баллов
		Истор.	Будущ.
AirAstana	2	2	2	1	2	2	2/2	15
КТО	2	2	2	2	2	2	1/2	15
КЕГОК	2	1	2	2	2	2	1/1	13
КТГ	1	2	2	2	1	2	1/1	12
КМТФ	2	2	2	1	1	1	2/1	12
Самрук-Энерго	2	1	2	1	1	2	1/1	11
НК КМГ	1	2	2	0	0	2	1/1	9
НАК КАП	1	1	1	0	0	2	1/1	7
КТТ	1	2	1	1	1	2	0	8
КТЖ	1	2	1	1	0	2	0	7

Базируясь на представленной оценке готовности Компаний-кандидатов к IPO, был проведен комплексный анализ в разрезе компаний. Так по компаниям наиболее готовым к IPO, необходимо отметить следующее:
АО "Казтрансойл", крупнейший оператор нефтепроводов в Казахстане, на долю которого приходится транспортировка около 60 % от годового объема добычи нефти в стране. АО "Казтрансойл" имеет стабильный бизнес, обладающий потенциалом улучшения финансовых показателей в случае, если нормативная правовая база станет более прозрачной и ориентированной на рыночную рентабельность;
АО "КЕГОК" предоставляет основные услуги в управлении электрическими сетями, прозрачный и понятный бизнес, который имеет ряд преимуществ в связи с ростом внутренней экономики Казахстана. Кроме того, потребность в капиталовложениях является основанием для первичного выпуска акций;
АО "AirAstana" занимает лидирующие позиции на быстрорастущем рынке региона СНГ, поддерживаемые продуманным планом расширения сети, кроме того имеет современный парк самолетов, а также высокие операционные и финансовые показатели, что позволяет, относить компанию к наиболее инвестиционно-привлекательным компаниям. Вместе с тем, в связи с текущей структурой акционерного капитала АО "AirAstana", необходимо согласовать со вторым акционером условия проведения первичного размещения, при этом, будет обеспечено сохранение контроля над компанией со стороны АО "Самрук-Казына".
В то же время, анализируя отдельный фактор "последствия волатильности акций Компаний-кандидатов" с учетом влияния рыночной конъюнктуры на операционную деятельность добывающих компаний, необходимо отметить высокие макроэкономические риски у Компаний-кандидатов. В частности, АО "НК "КазМунайГаз", АО "НАК "Казатомпром", а также их добычные активы обладают потенциальным риском волатильности цен на сырье, что в свою очередь влияет на результаты деятельности добывающего сегмента бизнеса.
Вследствие чего, в целях защиты интересов значительного количества непрофессиональных розничных инвесторов, размещение акций добывающих Компаний-кандидатов в Программе "Народное IPO" будет осуществляться для институциональных инвесторов, либо путем размещения исключительно привилегированных акций.
Список Компаний-кандидатов по итогам заключительного этапа отбора, представляет собой группы (эшелоны) компаний, объединенные в относительно однородные группы компаний по степени готовности к выходу на IPO.
I эшелон компаний (4 квартал 2012 года):
АО «КазТрансОйл»;
II эшелон компаний (2014 - 2015 годы):
1) АО «KEGOC»;
2) АО «Самрук-Энерго»
Группа компаний с высоким риском волатильности акций (после 2015 года):
1) АО «НК «Қазақстан темiр жолы»;
2) АО «НАК «Казатомпром»;
3) другие компании.
Ввиду различий в степени готовности отобранных компаний-кандидатов сроки выхода на IPO каждой из компаний будут зависеть от темпов проведения необходимых мероприятий по подготовке к IPO. В связи с этим, отобранным компаниям-кандидатам необходимо разработать детальный план мероприятий по подготовке и реализации IPO согласно указанным срокам выхода на IPO.
Последующие этапы Программы "Народное IPO" выведут дополнительные Компании-кандидаты на IPO, а также приведут к постепенному внедрению правовой, нормативной и структурной реформ, в целях повышения уровня местного рынка капитала до международного уровня, а также будут содействовать долгосрочному развитию и активному участию инвесторов, что поможет развитию рынков капитала Казахстана и вызовет большой интерес, как со стороны граждан Республики Казахстан, так и со стороны местных компаний для листинга в Казахстане.
____________
⁶Прибыль до вычета расходов по обслуживанию долга, налогов, амортизации (англ. Earnings before interest tax depreciation and amortization)
⁷Отбор по данному критерию проводился с учетом требований Кодекса корпоративного управления Великобритании

Процесс подготовки к IPO

Подготовка к IPO является продолжительным процессом, требующим скоординированной работы всех структурных подразделений компании, в связи с этим Компаниями-кандидатами будет разработан план мероприятий по подготовке и осуществлению IPO. Данный процесс состоит из следующих трех основных блоков мероприятий и предоставлен в Приложении 1 "Этапы проведения IPO".
Ниже приведен процесс подготовки для Компаний-кандидатов трех эшелонов.
Предварительная подготовка
Публичный статус Компаний-кандидатов подразумевает формирование всестороннего объективного представления о компании, это необходимое условие успешного проведения IPO. При этом потенциальные эмитенты разработают или внесут изменения и дополнения в свои внутренние документы для приведения их к формату и стандарту, понятному для внешних инвесторов.
Процедура формирования объективного представления требует проведения ряда мероприятий со стороны Компаний-Кандидатов трех эшелонов, среди которых:
подготовка и аудит финансовой отчетности (включая анализ управленческой отчетности и формализация процесса планирования);
диагностика и совершенствование систем корпоративного управления и управления рисками;
диагностика системы внутреннего контроля и аудита;
анализ системы разработки стратегии и бизнес-плана;
проведение юридической экспертизы Компании-кандидата;
оценка технологического и кадрового потенциала;
маркетинговый анализ деятельности.
Одновременно Компаниям-кандидатам необходимо инициировать процедуры по разработке будущего предложения акций на рынке ценных бумаг. Для этих целей Компании-кандидаты могут привлечь независимых консультантов, которые помогут определить структуру предложения (вид ценных бумаг, размер размещения, период размещения, целевые инвесторы, возможность использования опционов и т.д.), первичную оценку спроса, подготовить информационную справку, излагающую историю компании ("equity story"), а также проводить работу по взаимодействию с фондовой биржей и регулирующими органами.
Подготовка к размещению акций
Значительный объем работ будет проведен при подготовке к листингу на фондовой бирже. К моменту размещения Компаниям-кандидатам трех эшелонов необходимо завершить следующие мероприятия:
проведение комплексной проверки ("due diligence");
конечное определение андеррайтинга и стоимости услуг;
юридическое сопровождение (подготовка проспекта эмиссии и других сопутствующих юридических документов);
проведение оценки бизнеса;
разработка маркетинговой стратегии.
Особенное внимание будет уделяться оценке стоимости бизнеса и акционерного капитала Компаний-кандидатов, которая будет проводиться с целью определения справедливой рыночной стоимости одной акции. Справедливая рыночная стоимость будет определяться на основе общепринятых подходов к оценке стоимости - доходным и рыночным подходами. Данные подходы к оценке являются наиболее распространенными при определении стоимости какого-либо актива потенциальными покупателями или инвесторами.
Результаты оценки справедливой стоимости одной акции, в свою очередь, оказывает влияние на принятие решения о цене размещения, величины пакета размещаемых акций, а также целевой структуре размещения, если размещаются разные виды акций (простые или привилегированные) среди нескольких видов инвесторов (розничные, институциональные, персонал компании и т.д.).
К моменту размещения акций, Компании-кандидаты так же обеспечат должный и заблаговременный доступ независимых аналитиков и инвесторов к необходимой информации для формирования аналитических отчетов и принятия решений.
Завершение фазы по подготовке к размещению будет реализовано для компаний-кандидатов I эшелона к апрелю - августу 2012 года, для
компаний-кандидатов II эшелона - до конца четвертого квартала 2015 года.
Проведение размещения акций
Значительный объем подготовительных работ до момента размещения будет уделен взаимодействию с потенциальными инвесторами. Этап проведения размещения акций на рынке ценных бумаг требует выполнения ряда следующих мероприятий со стороны Компаний-кандидатов трех эшелонов:
обучение инвесторов (подготовка информационного меморандума, подготовка инвестиционного меморандума, PR-сопровождение и т.д.);
сбор заявок (публикация предварительного проспекта, проведение выездных презентаций руководства "roadshow", анализ спроса, установление цен и распределение);
мероприятия на вторичном рынке после проведения размещения (поддержание акций на организованном рынке).
Компании-кандидаты трех эшелонов обеспечат своевременный релиз отчетов аналитиков, осуществят информационную кампанию предстоящего размещения акций, особенное внимание будет уделяться целевой аудитории инвесторов и их обучению. Компания-кандидат совместно с независимыми консультантами изучит вопросы, имеющиеся у ключевых инвесторов и предоставит информацию, отвечающую данным вопросам. Кроме того, необходимо провести анализ конъюнктуры рынка, отзывов потенциальных инвесторов, в целях корректировки размера предложения, цены размещения и т.д.
К моменту начала сбора заявок на размещение Компания-кандидат обеспечит публикацию проспекта эмиссии, проведет выездные презентации руководства ("roadshow"). В свою очередь, после проведения сбора заявок будет проанализирован спрос и установлена цена и структура размещения.
Во избежание излишней или нерациональной волатильности цен на акции, Компания-кандидат заблаговременно определит механизмы стабилизации цены акций после размещения.
Публичность компании налагает на нее определенные обязательства по раскрытию информации. При этом капитализация компании зависит от доверия инвесторов, поэтому необходимо создание специальных службы (IR-отделы), для эффективного взаимодействия с инвесторами.
Проведение фазы размещения акций на рынке ценных бумаг будет реализовано для компаний-кандидатов I эшелона до конца четвертого квартала 2012 года, для компаний-кандидатов II эшелона - до конца четвертого квартала 2015 года.

Механизмы размещения акций среди инвесторов

Принимая во внимание цели и задачи Программы "Народное IPO", предоставление гражданам Республики Казахстан возможности инвестировать свои сбережения в акции компаний будет осуществляться через прямую покупку акций или опосредованно - через пенсионные фонды, в которых находятся пенсионные сбережения, при этом, приоритет будет отдаваться удовлетворению заявок розничных инвесторов.
Структура размещения акций среди пенсионных фондов и розничных инвесторов в рамках Программы "Народное IPO" будет определяться в каждом отдельном размещении, исходя из сложившегося спроса и предложения, а также степени стабильности результатов от операционной деятельности Компании-кандидата и их зависимости от цен на мировых сырьевых рынках.
Решение о цене, количестве и структуре размещения акций Компании-кандидата будет одобрено Советом директоров АО "Самрук-Казына" и в последующем утверждаться Правительством Республики Казахстан в установленном законодательством порядке.
Процесс размещения акций среди граждан Республики Казахстан в рамках Программы "Народное IPO" будет осуществляться методом подписки (бук-билдинг)⁸ на КФБ, порядок проведения которого определяется внутренними документами КФБ. Это может служить положительным импульсом для развития организованного рынка ценных бумаг в Казахстане. Кроме того, проведение размещения методом подписки предоставит возможность эмитенту осуществлять контроль над структурой размещения (объем размещения, распределение между видами инвесторов и другие) и позволит избежать подачи многократных (повторных) заявок от одного лица (в отличие от специализированных торгов, где можно подать несколько заявок через разных брокеров). Ожидается, что процесс бук-билдинга во время IPO потребует раскрытия личности инвестора, в целях сортировки и распределения заявок во время размещения, а также эффективного мониторинга подачи многократных (повторных) заявок от одного лица. Критерии отбора заявок эмитентом будут определяться внутренними документами эмитента, представляемыми в пакете документов для листинга на КФБ.
Процесс сбора заявок физических лиц будет проводиться в срок не менее 15 календарных дней и не более 45 календарных дней, с целью предоставления достаточного времени потенциальным инвесторам на подачу заявки. С целью обеспечения равного и справедливого доступа к приобретению акций Компаний-кандидатов в ходе проведения подписки, заявки физических лиц будут ограничены по максимальному количеству приобретаемых акций, что позволит избежать чрезмерного приобретения акций наиболее обеспеченными слоями граждан Республики Казахстан.
Для участия в программе "Народное IPO" розничному инвестору необходимо:
заключить брокерский договор напрямую с брокерской или дилерской организацией или через трансфер-агента (например, через региональный филиал АО "Казпочта"), в случае если розничный инвестор ранее не заключал такой договор;
заполнить и подать брокерской и дилерской организации клиентский заказ на покупку акций;
обеспечить своевременное наличие денежных средств, во избежание риска неуплаты на момент проведения расчетов.
Принимая во внимание важность предоставления равного и справедливого доступа всем слоям граждан Республики Казахстан, будет проработан механизм предоставления льготной или бесплатной услуги брокерскими и дилерскими организациями по открытию счета физическим лицам, а также покупке акций, осуществляемой в момент первичного размещения акций Компаний-кандидатов.
Распределение акций среди накопительных пенсионных фондов будет осуществляться путем подачи заявки на КФБ через организации, осуществляющие брокерскую и дилерскую деятельность. Преимуществом участия накопительных пенсионных фондов в Программе "Народное IPO" является предоставление возможности значительной доле граждан Республики Казахстан инвестировать часть своих сбережений в акции.
_________________
⁸В настоящее время действующие на Бирже методы торгов не предусматривают проведения подписки. Биржа и Центральный Депозитарий ведет работу над изменением внутренних правил и внедрение подписки.

6. Основные риски и мероприятия по их снижению

Успешность реализации проведения первичного размещения акций каждой из Компаний-кандидатов будет зависеть от большого количества факторов, как внутренних, так и внешних. Программа "Народное IPO" учитывает следующие ключевые риски, сопутствующие ее реализации, и мероприятия по их снижению.
1. Риски значительного снижения цен акций
Чрезмерная волатильность⁹ и существенное падение цены акций являются основными источниками риска в отношении убытков для непрофессионального розничного инвестора.
Для участия в Программе будут приниматься только компании с наиболее стабильными и прогнозируемыми денежными потоками от операционной деятельности. Подобный отбор позволит минимизировать риск значительных убытков непрофессиональных розничных инвесторов, имеющих тенденцию продавать акции после значительного падения цен в период высокой волатильности на мировых рынках.
Значительную роль по снижению волатильности цен акций, будут играть накопительные пенсионные фонды, являющиеся крупнейшими институциональными инвесторами с долгосрочным горизонтом инвестирования, которые обеспечат дополнительную ликвидность в период высокого роста цен акций и достаточный спрос при их необоснованном снижении.
2. Риск отсрочки реализации необходимых реформ
Сроки размещения акций компаний АО "Самрук-Қазына" на рынке ценных бумаг будут зависеть от сроков внесения изменений в ряд нормативных и правовых актов Республики Казахстан, в том числе, но не ограничиваясь, изменений и дополнений в тарифное регулирование, а также совершенствования инфраструктуры. В связи с тем, что реализация подобных реформ может занимать значительное количество времени, их исполнение должно происходить в возможно кратчайшие сроки.
В этой связи будет принято решение со стороны Правительства Республики Казахстан и всех заинтересованных министерств, ведомств и других государственных органов о присвоении необходимым реформам статуса срочных и приоритетных. Со стороны Компаний-кандидатов и Фонда будет выделен необходимый персонал для подготовки и осуществления IPO.
3. Риск концентрации размещения акций среди ограниченного круга инвесторов
При осуществлении размещения акций будет обеспечен равный и справедливый доступ граждан Республики Казахстан к участию в Программе "Народное IPO".
Равный доступ будет обеспечен путем охвата всех регионов страны за счет привлечения АО "Казпочта" в качестве брокера и трансфер-агента брокерских услуг, имеющего разветвленную сеть отделений по всей стране.
Будет проработан механизм возмещения части тарифа брокеров на открытие счета физических лиц и транзакции по приобретению акций в ходе первичного размещения акций Компаний-кандидатов, создадут привлекательные и равные условия всем слоям граждан Республики Казахстан для участия в Программе.
Наличие предела по максимальному количеству акций, которое может приобрести физическое лицо, предоставит справедливую возможность инвестировать имеющиеся сбережения гражданам Республики Казахстан с разным уровнем дохода и благосостояния.
4. Риск неблагоприятной рыночной конъюнктуры
Принимая во внимание важность состояния мирового и регионального финансовых рынков в момент проведения IPO, необходимо учитывать, что фактические сроки размещения могут отличаться от планируемых.
Совет директоров АО "Самрук-Қазына" по предложению дочерних организаций Фонда будет выбирать "окна" для размещения акций с учетом получения приемлемой цены размещения и достаточного спроса со стороны потенциальных инвесторов.
5. Риск недостаточного уровня финансовой грамотности и осведомленности об инвестировании
Низкий уровень финансовой грамотности и осведомленности о функционировании рынка ценных бумаг, транзакционных издержках и налоговых последствиях может привести к нежелательным результатам в виде недостаточного спроса со стороны граждан Республики Казахстан или существенных убытков в результате принятия неквалифицированных решений.
Образовательная часть Программы охватит максимально большое количество потенциальных инвесторов, при этом, будет содержать информацию обо всех рисках и налоговых последствиях, которые несет инвестор. Старт образовательной кампании будет дан в начале 4 квартала 2011 года, для обеспечения достаточного времени для обучения граждан Республики Казахстан навыкам и знаниям об инвестиционной деятельности.
______________
⁹Волатильность - степень изменчивости цены ценной бумаги относительно ее среднего значения за определенный период времени

7. Мероприятия по реализации Программы

Одной из основных задач Программы "Народное IPO" является создание дополнительного инструмента инвестирования и диверсификации сбережений для граждан Республики Казахстан. Среди основных социально-экономических аспектов данной задачи можно выделить следующее:
вовлечение широкого круга розничных инвесторов;
недопущение высокого колебания цен на акции Компаний-кандидатов;
создание инфраструктурных и законодательных условий на рынке ценных бумаг для розничных инвесторов.
Принимая во внимание вышеуказанные факторы, необходимо предпринять ряд мер, направленных на стимулирование спроса со стороны розничных инвесторов, снижение колебаний цен на акции Компаний-кандидатов после проведения IPO, преобразование инфраструктуры и совершенствование законодательства, указанные в Приложении 2 "План мероприятий".

Стимулирование розничного спроса

Предполагается, что основным механизмом вовлечения граждан Республики Казахстан в процесс реализации Программы "Народного IPO" будет создание для розничных инвесторов системы стимулов и поощрений при приобретении акций Компаний-кандидатов.
Возможны следующие методы поощрения розничных инвесторов:
а. Механизмы, направленные на поощрение покупки акций и охват широкого круга розничных инвесторов:
1. Приоритетное распределение акций при размещении в пользу инвесторов, подавших заявки по предварительной регистрации до размещения акций на рынке ценных бумаг, в случае если спрос на акции превышает объем предложения;
2. Возможность перераспределения акций между различными группами инвесторов, т.е. в случае повышенного спроса на акции со стороны одной из групп инвесторов, дополнительное количество акций по истечении определенных сроков может быть перераспределено из предложения для других групп инвесторов. Данная мера позволяет регулировать спрос и предложение в отдельных группах инвесторов при размещении акций;
3. Льготные тарифы на брокерское обслуживание (у брокерских компаний, которые будут согласны предоставить такие льготы) для розничных инвесторов при проведении первичного размещения акций;
4. Ограничения по максимально возможному пакету приобретения акций Компаний-кандидатов для каждого розничного инвестора в целях недопущения концентрации большого пакета акций в руках одного инвестора.
б. Механизм, направленный на поощрение держания акций:
1. Использование привилегированных акций, предусматривающих периодичную выплату ранее установленного фиксированного дохода (дивиденда). Данный механизм одобряется Советом директоров Фонда по предложению Компаний-кандидатов.
Следует отметить важную роль предварительного исследования рынка при определении метода поощрения. Целью исследования, помимо прочего, могут быть - желаемый уровень доходности, методы стимулирования, демографическая, географическая и экономическая характеристики групп спроса с высоким потенциалом.
Кроме того, при выборе методов и объема поощрения необходимо принимать во внимание правовые и нормативные вопросы, в том числе в сфере налогообложения, так как данные аспекты влияют на степень готовности акционеров и Компаний-кандидатов к реализации конкретного метода поощрения, а также к управлению выбранным методом. В связи с этим, выбор конкретных видов поощрений и стимулов будут определяться индивидуально для каждой Компании при подготовке размещения акций на рынке ценных бумаг.

Инфраструктурные преобразования

Существующая инфраструктура рынка ценных бумаг должна быть обеспечена необходимыми ресурсами, включая квалифицированный персонал, наличие соответствующих систем, которая будет отвечать всем требованиям для обеспечения точности и своевременности исполнения клиентских приказов.
В частности, необходимо осуществить ряд мер по совершенствованию инфраструктуры и нормативной базы центрального депозитария, брокеров, регистраторов, трансфер-агентов.
Центральный депозитарий
Первоочередные мероприятия, направленные на обеспечение бесперебойности и качество предоставляемых услуг центрального депозитария, включают в себя следующее:
1) сокращение объема ручной работы по вводу данных путем внедрения программных решений в целях ускорения процесса обработки данных, предоставляемых инвесторами;
2) рассмотрение целесообразности интеграции существующей системы центрального депозитария с Национальным реестром индивидуальных идентификационных номеров, в целях ускорения процесса открытия счетов клиентов и увеличения объема обработки данных;
3) автоматизация деятельности обработки приказов для эффективной регистрации переводов ценных бумаг, своевременного предоставления информации, минимизации ошибок и др.;
4) улучшение надежности существующих резервных систем;
5) налаживание и проверка взаимодействия между торговой системой КФБ и учетной системой центрального депозитария в ходе внедрения на КФБ процесса формирования книги ("бук-билдинг").
В последующем, должны быть рассмотрены меры дальнейшего усовершенствования системы, основанные на предположении повышения активности на рынках капитала и роста интереса со стороны иностранных инвесторов. В частности, в среднесрочной перспективе должно быть налажено сотрудничество с международными клиринговыми и расчетными организациями (например Еuroclear и Clearstream), что поможет обеспечить удобную платформу сотрудничества для международных участников.
Брокерские компании, трансфер-агенты
Активное участие казахстанских брокеров будет необходимо для укрепления розничного спроса, в виду того, что розничные инвесторы будут размещать свои заказы через брокерские компании. Кроме того, необходимо предоставить возможность льготного брокерского обслуживания для розничных инвесторов при размещении акций Компаний-кандидатов путем привлечения заинтересованных брокерских компаний к совместной реализации Программы "Народное IPO".
Учитывая, что брокерские компании в основном осуществляют свою деятельность в г. Алматы и не располагают региональной сетью филиалов, для широкого охвата граждан Республики Казахстан необходимо привлечение компаний, осуществляющих трансфер-агентскую деятельность и имеющих разветвленную филиальную сеть в регионах.
В частности, в качестве потенциального канала распространения акций может быть рассмотрено АО "Казпочта", имеющее лицензию на оказание брокерских и трансфер-агентских услуг, а также разветвленную региональную сеть, состоящую из 306 отделений по всей стране. Вместе с тем, в целях повышения качества оказываемых услуг в АО "Казпочта" должна быть проведена работа по улучшению процесса автоматизации, внутреннего контроля, надежности систем, квалификации персонала и другое.
Регистраторы
При обращении акций на внебиржевом рынке ценных бумаг розничные инвесторы могут распоряжаться принадлежащими им акциями, не ограничиваясь только системами учета ценных бумаг ЦД и организаций, осуществляющих брокерскую и дилерскую деятельность, но так же проводить сделки по акциям через регистратора путем регистрации сделок в системе ведения реестров держателей ценных бумаг.
К моменту первого размещения акций в рамках Программы "Народное IPO" необходимо разработать и внедрить единый формат документа, фиксирующего право собственности на акции и предоставляющего право на участие в общем собрании акционеров эмитента.
Вместе с тем, в целях повышения качества услуг регистраторов должна быть проведена работа по пересмотру и упрощению процедур открытия счета, проведению сделок с ценными бумагами, а также сокращению ручной работы.
Казахстанская фондовая биржа
В краткосрочной перспективе предпринимаемые меры должны быть направлены в первую очередь на решение вопросов КФБ, связанных с повышением объемов торгов и ликвидности, качества торговой системы, совершенствованием механизмов правовой защиты. В частности необходимо предпринять следующее:
1) разработка новых правил правовых требований в целях стимулирования казахстанских эмитентов к проведению листинга на КФБ наряду с комплексными мерами по внедрению предложений по улучшению существующей инфраструктуры в рамках Программы "Народное IPO";
2) развертывание отдельного сервера для обслуживания сделок в рамках Программы "Народное IPO";
3) дополнение правил организации торгов порядком формирования книги заявок (бук-билдинг) в рамках эффективного проведения процесса размещения среди розничных инвесторов.
Реализация краткосрочных задач должна быть завершена к моменту выхода Компаний-кандидатов на рынок ценных бумаг, т.е. к 1 кварталу 2012 года.
В рамках реализации среднесрочных мер по совершенствованию биржевой инфраструктуры, работа будет сконцентрирована на следующих направлениях:
1) дальнейшее совершенствование системы прямого доступа к торговой системе КФБ без непосредственного участия организаций, осуществляющих брокерскую и дилерскую деятельность;
2) модернизация торговой системы в соответствии с международной практикой в долгосрочной перспективе исходя из потребностей рынка и с учетом размера вложений и эффективности принимаемого инвестиционного решения;
3) подготовка инфраструктуры к появлению высокочастотного трейдинга¹⁰.

Внесение изменений в нормативные правовые акты

В целях преодоления правовых барьеров, упомянутых в пункте 3.3., будут внесены изменения в законодательство, регулирующее следующие отрасли: недра и недропользование, железнодорожный транспорт, электроэнергетика, транспорт, стратегические объекты, правовые положения Фонда национального благосостояния.
В целях стимулирования участия граждан Республики Казахстан в Программе "Народное IPO" также будут внесены изменения в законодательство, регулирующее следующие отрасли: рынок ценных бумаг, в том числе по ограничению прав иностранных физических лиц и лиц без гражданства на приобретение акций дочерних и зависимых организаций АО "Самрук-Казына", деятельность акционерных обществ, государственная служба и борьба с коррупцией.
Поскольку поправки в законодательство по вопросам размещения акций окажут позитивное влияние на участие в Программе частных и институциональных инвесторов, позволят повысить транспарентность и конкурентоспособность крупнейших отечественных компаний, процесс их внесения должен быть завершен не позднее середины ноября 2011 года.
__________________
¹⁰Способ торгов на бирже, при котором в единицу времени осуществляется максимальное количество сделок с ценными бумагами.

Информационно-разъяснительная кампания

Одним из важнейших элементов Программы "Народное IPO" является проведение информационно-разъяснительной кампании.
Цель данной кампании - доведение до граждан Республики Казахстан и разъяснение целей Программы, механизма ее реализации, а также повышение финансово-инвестиционной грамотности граждан Республики Казахстан.
Задачи:
1. Достижение понимания в казахстанском обществе принципов функционирования рынка ценных бумаг, выгод и рисков инвестирования в долевые финансовые инструменты.
2. Стимулирование и поддержка в обществе позитивного интереса к Программе "Народное IPO" в течение всего периода ее реализации.
3. Привлечение к участию в программе (приобретению акций) максимально широкого круга потенциальных розничных инвесторов.
Для достижения поставленных задач в качестве двух самостоятельных направлений будут реализованы Информационно-образовательная и Маркетинговая кампании.
1. Информационно-образовательная кампания.
Целью работы в рамках данной кампании является повышение уровня финансово-инвестиционной грамотности граждан Республики Казахстан, пробуждение общего интереса граждан к участию в операциях на рынке ценных бумаг, разъяснение целей программы Народного IPO, осуществляемой по поручению Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева.
Реализация образовательной кампании начнется с 4 квартала 2011 года и продолжится до завершения срока действия Программы. Обучение граждан Республики Казахстан общей финансовой грамотности будет осуществляться Национальным Банком Республики Казахстан совместно с Министерством связи и информации Республики Казахстан, а также другими заинтересованными государственными органами.
Министерство экономического развития и торговли Республики Казахстан совместно с заинтересованными государственными органами будет проводить информационную кампанию в части разъяснения возможностей, предоставляемых Программой "Народное IPO".
В рамках информационно-образовательной кампании предполагается осуществлять прокат на республиканских и местных телевизионных и радиоканалах информационно-образовательных фильмов, аудио- и видеороликов, размещение наружной, печатной рекламы, распространение брошюр, буклетов и другой печатной продукции. На основе медиа-планов в казахстанских и зарубежных средствах массовой информации (далее - СМИ) будут публиковаться, выходить в эфир информационные и аналитические материалы, новостные сюжеты, образовательные статьи, интервью. На телевизионных каналах будут организованы специальные телепередачи и рубрики, посвященные разъяснению принципов функционирования рынка ценных бумаг, выгод и рисков владения акциями.
Для продвижения программы будет создана специальная веб-страница "Народного IPO". Информация также будет распространяться на интернет-ресурсах, в том числе в информационных и специализированных онлайн-изданиях, а также в социальных сетях для продвижения новостей и мнений о Программе "Народное IPO".
В информационно-образовательных центрах, учебных заведениях будут читаться лекции по инвестиционно-финансовой грамотности, проводиться семинары. Также будет работать "горячая линия" (call-center) для предоставления консультативной информации гражданам Республики Казахстан.
Для эффективной организации информационно-образовательной работы будет проведено социологическое исследование, которое позволит оценить результаты, достигнутые в рамках информационно-образовательной кампании, в случае необходимости будут внесены коррективы в ее содержание.
2. Маркетинговая кампания.
Целью работы в рамках данной кампании является стимулирование интереса к Программе "Народное IPO" и привлечение граждан Республики Казахстан к покупке акций. Маркетинговая кампания будет реализовываться АО "Фонд национального благосостояния "Самрук-Казына" и его дочерними компаниями по мере их выхода на IPO.
Начиная с момента объявления Компаний-кандидатов 1 эшелона (4 квартал 2011 года), параллельно с Информационно-образовательной кампанией, будут проводиться маркетинговые мероприятия по разъяснению условий и порядка участия граждан Республики Казахстан в Программе. Маркетинговая кампания будет включать в себя заблаговременное размещение в СМИ информационных материалов о компаниях-эмитентах, распространение рекламы предлагаемых в рамках IPO акций, издание печатной маркетинговой продукции, проведение брифингов для СМИ, круглых столов, презентаций, промо-акций и прочее.
На этапе предложения акций во всех регионах страны будут проведены роуд-шоу с целью разъяснения концепции "Народного IPO", стимулирования интереса к участию в Программе со стороны розничных инвесторов и профессионального финансового сообщества. Мероприятия по предложению акций и роуд-шоу будут реализовываться компаниями-эмитентами 1, 2 и 3 эшелонов.
Для эффективной организации информационной работы в рамках Программы "Народное IPO" АО "Фонд национального благосостояния "Самрук-Казына" будет реализована программа обучения, повышение квалификации работников подразделений, отвечающих за связи с общественностью и СМИ.
В рамках информационно-образовательной и маркетинговой кампаний будет применяться единая символика "Народного IPO", в соответствии с этим будут разработаны и приняты общая рекламная концепция и бренд-бук.

8. Необходимые ресурсы

В целях выполнения поставленных задач будут использованы собственные средства АО "Самрук-Қазына" и его дочерних и зависимых компаний, средства республиканского бюджета, выделяемых на обеспечение деятельности государственных органов и средства Национального банка Республики Казахстан, а также другие средства, не запрещенные законодательством Республики Казахстан.
В рамках финансирования процесса вывода дочерних компаний Фонда, будут разработаны бюджеты на проведение первоочередных и последующих мероприятий из собственных средств компаний. Данные средства будут направлены на оплату услуг консультантов, подготовку необходимых документов для размещения акций, проведения roadshow и другое. На данные цели из бюджета компаний Фонда будет направлено порядка 750-1 500 млн. тенге.
В рамках реализации информационно-образовательной работы с населением, планируется совместная работа с заинтересованными государственными органами и Национальным Банком Республики Казахстан, которые также планируют реализацию мероприятий, направленных на повышение общей финансовой грамотности граждан Республики Казахстан. Также с государственными органами и Национальным банком планируется совместная скоординированная работа в части совершенствования законодательства и инфраструктуры рынка ценных бумаг, предназначенного на обеспечение их деятельности. В рамках данных мероприятий в бюджете будут предусмотрены средства, необходимые для реализации этих целей, которые будут уточняться при формировании бюджета в пределах трехлетних среднесрочных планов развития на соответствующие финансовые годы в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Приложение 1
к Программе вывода пакетов акций дочерних и зависимых
организаций акционерного общества "Фонд национального
благосостояния "Самрук-Қазына" на рынок ценных бумаг

Этапы проведения IPO

Предварительная подготовка		Подготовка к размещению			Этап реализации проекта
Подготовка в рамках компании	Подготов- ка процесса предложе- ния	Подготовка к регистра- ции на фондовой бирже	Результаты оценки	Презента- ция аналитиков	Обучения инвесторов	Сбор заявок	Вторичный рынок
- Бизнес- план и стратегия - Финансо- вая отчетность/ ведение учета/ предостав- ление сведений о деятельнос- ти - Структура капитала/ политика по дивидендам - Организа- ционная структура/ управление - Мотивация руководства - Внутрений контроль/ системы	- Назна- чение консуль- татов/ организа- ционная встреча - Изложе- ние истории компании - Струк- тура предложе- ния - Тип и размер - Времен- ные рамки - Целевые инвесторы - Струк- тура синдиката - Возмож- ности по программе участия работни- ков в прибылях компании (ESOP) - Первич- ная оценка спроса - Взаимо- действие с фондовой биржей и регули- рующими органами	- Надлежа- щая проверка - Подго- товка проспекта эмиссии и других юридичес- ких документов - Финансо- вая отчет- ность, подготов- ленная для включения в проспект - Завер- шение подготовки бизнес- плана/ стратегии/ истории компании - Завер- шение подготовки структуры предложе- ния по акциям - Разра- ботка маркетин- говой стратегии	- Мнение акционе- ров о ценах, размере, структуре	- Встреча аналитиков - Подго- товка аналитика- ми отчетов об исследова- нии	- Релиз отчетов аналитиков - Компания по информиро- ванию - Особен- ное внимание должно уделяться целевой аудитории инвесторов и их обучению - Проверка вопросов ключевых инвесторов отзывы/ задачи/ проблемы - Обзор рынка - Анализ отзывов потенци- альных инвесторов - Коррек- тировка объема предложе- ния, цены размещения т.д.	- Публика- ция инвестици- онного меморанду- ма - Выездная презента- ция руководст- ва - Анализ спроса - Установ- ление цен и распреде- ление	- Стабили- зация - Опцион доразмеще- ния - Поддер- жание котировок акций на организо- ванном рынке
Ключевые условия для 1 принятия - Все стороны решений должны быть уверены, что они готовы и согласны с целями			2 - Все стороны должны быть уверены в отсутствии каких-либо нерешенных вопросов, которые могут помешать дальнейшему осуществлению проекта		3 - Все стороны должны быть готовы к публичному предложе- нию акций	4 - Резуль- таты обучения инвесторов и диапазон цен должны удовлет- ворять требова- ниям всех сторон	5 - Оконча- тельная цена должна быть согласова- на
В кратчайшие сроки		прибл. 12-18 недель		прибл. 6 недель		Вторичный рынок

Приложение 2
к Программе вывода пакетов акций дочерних и зависимых
организаций акционерного общества "Фонд национального
благосостояния "Самрук-Қазына" на рынок ценных бумаг

План мероприятий по реализации
Программы "Народное IРО"

Сноска. Приложение 2 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 10.10.2014 № 1084.

№ п/п	Мероприятие	Форма завершения	Срок реализации	Ответствен- ные за реализацию
1	2	3	4	5
1. Подготовка Компании-кандидатов I эшелонов к IPO
1	Привлечение независимых консультантов для подготовки к IРО	Договоры об оказании услуг консультантами	сентябрь 2011 года	АО «Самрук- Қазына» и ДЗО
2	Подготовка аудированной годовой финансовой отчетности	Аудиторский годовой отчет	апрель 2012 года	АО «Самрук- Қазына» и ДЗО
3	Проведение диагностики и совершенствование системы корпоративного управления и системы управления рисками	Внутренние документы в измененной редакции	3-4 квартал 2011 года	АО «Самрук- Қазына» и ДЗО
4	Проведение юридической экспертизы Компаний-кандидатов	Отчет	апрель 2012 года	АО «Самрук- Қазына» и ДЗО
5	Проведение первичных размещений акций Компаний-кандидатов I эшелона на рынке ценных бумаг	Размещение акций	2-3 квартал 2012 года	АО «Самрук- Қазына» и ДЗО
2. Мероприятия по реализации программы
2.1. Организация трансфер-агентстких услуг
6	Создание условий для оказания трансфер-агентских услуг	Договоры между АО «Казпочта» и брокерами	октябрь - ноябрь 2011 года	АО «Казпочта»
7	Обучение сотрудников отделений АО «Казпочта» для целей оказания брокерских и трансфер-агентских услуг в рамках Программы «Народное IРО»	Назначение квалифицированных специалистов АО «Казпочта», курирующими вопросы Программы «Народное IРО» во всех регионах	сентябрь - ноябрь 2011 года	АО «Казпочта»
2.2. Стимулирование розничного спроса
8	Определение методов стимулирования покупки и удержания акций розничными инвесторами	Решение по видам стимулов	1 кв. 2012 года	АО «Самрук- Қазына» и ДЗО
3. Инфраструктурные преобразования
3.1. КАSЕ
9	Внесение в правила КАSЕ изменений/дополнений, предусматривающих порядок формирования книги заявок (бук-билдинг)	Изменения/дополнения правил КАSЕ с учетом положений о бук-билдинге	октябрь - декабрь 2011 года	НБ, КАSЕ
3.2. Центральный депозитарий
10	Получение доступа к национальному реестру ИИН	Доступ к реестру	ноябрь 2011 года	МЮ, НБ
11	Увеличение фронт-офиса Центрального депозитария	Договоры на привлечение дополнительных работников	декабрь 2011 года-январь 2012 года	НБ
4. Законодательные и нормативные правовые реформы
12	Внесение изменений в законодательство Республики Казахстан по вопросам размещения акций дочерних и зависимых организаций АО «Самрук-Қазына»	Постановление Правительства Республики Казахстан о внесении на рассмотрение Мажилиса Парламента Республики Казахстан проекта Закона	сентябрь - ноябрь 2011 года	МЭРТ
5. Информационно-образовательная кампания
13	Проведение информационно-образовательной кампании по общей финансовой грамотности граждан Республики Казахстан	Передачи и публикации в СМИ, а также образовательные семинары, направленные на повышение финансово- инвестиционной грамотности	октябрь 2011 года- декабрь 2015 года	НБ, МСИ, акиматы областей, гг. Астана и Алматы
14	Информирование граждан Республики Казахстан о Программе «Народное IРО»	Комплекс мероприятий по разъяснению условий и порядка участия в Программе «Народного IРО»	октябрь 2011 года - декабрь 2015 года	МЭРТ, МСИ
6. Маркетинговая кампания
15	Роуд-шоу, мероприятия по розничному предложению акций	Роуд-шоу, презентации, размещение информационных материалов в СМИ, визуальной рекламы	2012- 2022 года, в соответст- вии с порядком выхода компаний на IРО	АО «Самрук- Қазына» и ДЗО, акиматы областей, гг. Астана и Алматы
16	Проведение информационно-разъяснительной работы по «Народному IРО» в зарубежных СМИ	Публикации в зарубежных СМИ	октябрь 2011 года - декабрь 2022 года	АО «Самрук- Қазына»

Примечание: расшифровка аббревиатур и сокращений:
МЮ - Министерство юстиции Республики Казахстан
МФ - Министерство финансов Республики Казахстан
МЭРТ - Министерство экономического развития и торговли Республики Казахстан
МСИ - Министерство связи и информации Республики Казахстан
МИД - Министерство иностранных дел Республики Казахстан
НБ - Национальный Банк Республики Казахстан
АРЕМ - Агентство Республики Казахстан по регулированию естественных монополий
АЗК - Агентство Республики Казахстан по защите конкуренции (Антимонопольное агентство)
АО "Самрук-Қазына" - акционерное общество "Фонд национального благосостояния "Самрук-Қазына"
ДЗО - дочерние и зависимые организации акционерного общества "Фонд национального благосостояния "Самрук-Қазына"
КАSЕ - акционерное общество "Казахстанская фондовая биржа"
ЦД -акционерное общество "Центральный депозитарий ценных бумаг"