"Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот төрелігін іске асыруды одан әрі жеңілдету, төрешілдік рәсімдерді азайту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 29 тамыздағы № 903 қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
«Қазақстан Республикасының кейбiр заңнамалық актiлерiне сот төрелігін іске асыруды одан әрі жеңілдету, төрешілдік рәсімдерді азайту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасы Қазақстан Республикасының Парламенті Мәжілісінің қарауына енгізілсін.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі С. Ахметов

жоба

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢЫ

«Қазақстан Республикасының кейбiр заңнамалық актiлерiне
сот төрелігін іске асыруды одан әрі жеңілдету, төрешілдік рәсімдерді азайту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы»

1-бап. Қазақстан Республикасының мынадай заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:
1. 1999 жылғы 13 шілдедегі Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексіне (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1999 ж., № 18, 644-құжат; 2000 ж., № 3-4, 66-құжат; № 10, 244-құжат; 2001 ж., № 8, 52-құжат; № 15-16, 239-құжат; № 21-22, 281-құжат; № 24, 338-құжат; 2002 ж., № 17, 155-құжат; 2003 ж., № 10, 49-құжат; № 14, 109-құжат; № 15, 138-құжат; 2004 ж., № 5, 25-құжат; № 17, 97-құжат; № 23, 140-құжат; № 24, 153-құжат; 2005 ж., № 5, 5-құжат; № 13, 53-құжат; № 24, 123-құжат; 2006 ж., № 2, 19-құжат; № 10, 52-құжат; № 11, 55-құжат; № 12, 72-құжат; № 13, 86-құжат; 2007 ж., № 3, 20-құжат; № 4, 28-құжат; № 9, 67-құжат; № 10, 69-құжат; № 13, 99-құжат; 2008 ж, № 13-14, 56-құжат; № 15-16, 62-құжат; 2009 ж., № 15-16, 74-құжат; № 17, 81-құжат; № 24, 127, 130-құжаттар; 2010 ж, № 1-2, 4-құжат; № 3-4, 12-құжат; № 7, 28, 32-құжаттар; № 17-18, 111-құжат; № 22, 130-құжат; № 24, 151-құжат; 2011 ж, № 1, 9-құжат; № 2, 28-құжат; № 5, 43-құжат; № 6, 50-құжат; № 14, 117-құжат; № 16, 128, 129-құжаттар; № 23, 179-құжат; 2012 ж., № 2, 14-құжат; № 6, 43, 44-құжаттар; № 8, 64-құжат; № 13, 91-құжат; № 14, 93-құжат; № 21-22, 124-құжат; 2013 ж., № 9, 51-құжат; № 10-11, 56-құжат; № 13, 64-құжат; № 14, 72, 74-құжаттар; 2013 жылғы 5 шілдеде «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне төреліктің және аралық соттың қызметін жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2013 жылғы 3 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы):
1) 6-баптың үшінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Істерді шешу кезінде соттың заңды бұзуына болмайды және ол заңсыз сот актілерінің күшін жоюға әкеп соғады.»;
2) 14-баптың екінші және бесінші бөліктері мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Сот ісін жүргізу тілі сотқа талап арыз (арыз) берілген тілге қарай сот ұйғарымымен белгіленеді. Белгілі бір азаматтық іс бойынша іс жүргізу бастапқы белгіленген сот ісін жүргізу тілінде жүзеге асырылады.
Егер талап арыз берушінің өкілі талап арыз (арыз) берілген тілді талапкердің білмейтіндігі бірінші сатыдағы сотта істі қарауға дайындық барысында анықталса, онда сот талапкердің жазбаша өтініші бойынша сот ісін жүргізу тілін өзгерту туралы ұйғарым шығарады.»;
«5. Сот ісін жүргізу тілін білмейтін адам істен алып беру туралы мәлімдеген сот актілері іске қатысушы адамдарға жазбаша арыздың негізінде олардың ана тіліне немесе олар білетін басқа тілге аударылып беріледі.»;
3) 15-баптың екінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Тараптар азаматтық сот ісін жүргізу барысында өз айқындамасын, оны қорғау тәсілдері мен құралдарын дербес және соттан, іске қатысушы басқа адамдардан тәуелсіз түрде таңдап алады. Сот істің нақты мән-жайларын анықтау мақсатында өз бастамасымен айғақтар жинаудан босатылған, алайда тараптың дәлелді өтініші бойынша оған осы Кодексте көзделген тәртіппен қажетті материалдарды алуға жәрдемдеседі.»;
4) 16-бап алып тасталсын;
5) 20-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«20-бап. Сотта істі қарау барысында қауіпсіздікті қамтамасыз ету
Сотта істі қарау соттың қалыпты жұмысын және сот отырысы залында қатысушы азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін жағдайда жүргізілуге тиіс. Сот приставтары қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында азаматтардың жеке басын куәландыратын құжаттарды тексеруді, жеке өздерін тексеруді және олар сот отырысы залына алып келген заттарды тексеруді жүргізе алады.»;
6) 22-баптың бірінші және екінші бөліктері мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Сот актілері осы Кодексте белгіленген тәртіппен шағымдалуы мүмкін.
2. Іске қатысушы адамдардың осы Кодексте белгіленген тәртіппен сот актісін жоғары тұрған сотқа қайта қаратуға құқығы бар.»;
7) 25-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«25-бап. Дауларды төрелік немесе аралық соттың шешуіне, сондай-ақ
медиация арқылы шешуге беру
Сотқа ведомстволық бағынысты мүліктік дау, бұл заң актілерімен тыйым салынбаған кезде және осы Кодекстің 170-бабының 4) тармақшасына және 192-бабына сәйкес, тараптардың келісімі бойынша медиация арқылы шешілуі немесе төрелік немесе аралық соттың қарауына берілуі мүмкін.»;
8) 30-бапта:
бірінші және 1-3-бөліктер мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Мамандандырылған ауданаралық экономикалық соттар тараптары заңды тұлға құрмай кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыратын азаматтар, заңды тұлғалар болып табылатын мүлiктiк немесе мүлiктiк емес даулар жөнiндегi, сондай-ақ корпоративтік даулар жөніндегі азаматтық iстердi қарайды.
Көрсетілген азаматтық істер бойынша талап талапкер дауды сотқа дейін реттеу тәртібін сақтағаннан кейін ғана қойылуға тиіс.»;
«1-3. Кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттар баланың тұрғылықты жерін және балаға қарау тәртібін анықтау туралы даулар; ата-ана құқықтарынан айыру (шектеу) және оларды қалпына келтіру туралы; бала асырап алу туралы; бала асырап алудың күшін жою туралы; кәмелетке толмағандарды арнаулы білім беру ұйымдарына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымдарға жіберу туралы; Қазақстан Республикасының неке-отбасы заңнамасына сәйкес кәмелетке толмағандарға қорғаншылық пен қамқоршылықтан (патронаттан) туындайтын даулар бойынша азаматтық істерді қарайды.»;
ескертпе мынадай редакцияда жазылсын:
«Ескертпе. Кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың қарауына жатқызылған істерді кәмелетке толмағанның өкілдерінің өтініші бойынша аудандық және оған теңестірілген сот қарауы мүмкін.
Істі аудандық және оған теңестірілген соттың қарауы туралы өтініш істі сотта қарауды тағайындауға дейін берілуі мүмкін.
9) 32-баптың сегізінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«8. Қылмыстық жауапқа заңсыз тартудан, ешқайда кетпеу туралы қолхат, үйде қамауда ұстау немесе қамауға алу түріндегі бұлтартпау шараларын заңсыз қолданудан не әкімшілік қамауға алу түрінде әкімшілік жазаны заңсыз қолданудан бұзылған мүліктік және мүліктік емес құқықтарды қалпына келтіру туралы талаптар талапкердің тұрғылықты жері бойынша қойылуы мүмкін.»;
10) 35-баптың бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Әр жерде тұратын немесе орналасқан бірнеше жауапкерге талап талапкердің таңдауымен жауапкердің біреуі тұратын немесе орналасқан жер бойынша қойылады.»;
11) 36-бапта:
екінші бөліктің 4) тармақшасы алып тасталсын;
үшінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Істің сол соттың қарауына жатпайтыны туралы тараптардың арыздарын сол сот шешеді. Істі басқа сотқа беру туралы мәселе бойынша ұйғарым шығарылады. Тараптың (тараптардың) істің сол соттың қарауына жатпайтыны туралы арызын қанағаттандырмай қалдыру туралы сот ұйғарымына апелляциялық сатыдағы сотқа шағымдануға болады, оның шешімі түпкілікті болып табылады және шағымдануға, наразылық келтіруге жатпайды. Істі бір соттан басқа сотқа беру осы ұйғарымға шағымдану мерзімі өткеннен кейін, ал шағым берілген жағдайда - шағымды қанағаттандырмай қалдыру туралы ұйғарым шығарылғаннан кейін жүргізіледі.»;
мынадай мазмұндағы 3-1-бөлікпен толықтырылсын:
«3-1. Осы баптың екінші бөлігінің 2) тармақшасында көзделген жағдайларда істің соттылығы бойынша аудандық және оған теңестірілген сотта қаралуын апелляциялық сатыдағы сот айқындайды.»;
төртінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын:
«4. Соттардың арасындағы соттылық туралы дауларды апелляциялық сатыдағы сот шешеді, оның шешімі түпкілікті болып табылады және шағымдануға, наразылық келтіруге жатпайды.»;
12) 37-баптың үшінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Iстердi кассациялық сатыдағы сотта қарауды осы алқаның саны тақ (кемінде үш) судьяларының алқалы құрамы тиісті облыстық және оған теңестірілген сот төрағасының төрағалық етуімен не облыстық және оған теңестірілген сот төрағасының тапсыруы бойынша кассациялық сатыдағы судья жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының азаматтық және әкімшілік істер жөніндегі қадағалаушы сот алқасында істерді қарауды осы алқа судьяларының саны тақ (кемінде бес) алқалы құрамы осы алқа төрағасының немесе оның тапсыруы бойынша Жоғарғы Сот судьяларының бірінің төрағалық етуімен жүзеге асырады.»;
13) 41-баптың бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Осы Кодекстің 40-бабының бірінші бөлігінің 2) және 3) тармақшаларында және екінші бөлігінде көрсетілген қарсылық білдіру үшін негіздер прокурорға, сарапшыға, маманға, аудармашыға, сот отырысының хатшысына да қолданылады.»;
14) 47-баптың бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Іске қатысушы адамдардың іс материалдарымен танысуға, олардан үзінділер жазып алуға және көшірмелер түсіруге; қарсылықтарын мәлімдеуге; дәлелдемелерді табыс етуге және оларды зерттеуге қатысуға; іске қатысушы басқа адамдарға, куәлерге, сарапшылар мен мамандарға сұрақтар қоюға; өтініш жасауға, оның ішінде қосымша дәлелдемелерді талап ету туралы өтініш жасауға; сотқа ауызша және жазбаша түсініктемелер беруге; сот процесі барысында туындаған барлық мәселелер бойынша өз дәлелдерін келтіруге; іске қатысушы басқа тұлғалардың өтініштері мен дәлелдеріне қарсылық білдіруге; талаптың негіздерін немесе мәнін өзгертуге, талапты мойындауға, қарсы талап қоюға, қойылған талаптың мөлшерін ұлғайтуға немесе талаптан бас тартуға, істі бітімгершілік келісіммен немесе дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісіммен аяқтауға; сот жарыссөздеріне қатысуға; сот отырысының хаттамасымен танысуға және оған жазбаша ескертпелер беруге; осы Кодексте белгіленген тәртіппен сот актілеріне шағымдануға; азаматтық сот ісін жүргізу заңнамасында берілген басқа да іс жүргізу құқықтарын пайдалануға құқығы бар. Олар өздеріне берілген барлық іс жүргізу құқықтарын адал пайдалануға тиіс.»;
15) 49-баптың бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Талапкер талаптың негіздерін немесе мәнін өзгертуге, қойылған талап мөлшерін ұлғайтуға не азайтуға немесе талаптан бас тартуға құқылы. Талаптың негіздерін немесе мәнін өзгерту, қойылған талаптың мөлшерін ұлғайту немесе азайту істі мәні бойынша қарау аяқталғанға дейін жазбаша өтініш беру арқылы жүргізіледі. Жазбаша арыз беру жолымен бірінші сатыдағы сот шешім қабылдағанға дейін талаптан бас тартуға болады. Жауапкер талапты тануға құқылы, бұл жөнінде одан қолхат алынады. Тараптар істі бітімгершілік келісіммен немесе дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісіммен аяқтай алады, оларға тараптар қол қояды және сот бекітеді.»;
16) 57-баптың бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Заңмен көзделген жағдайларда мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдары өздеріне жүктелген міндеттерді жүзеге асыру және азаматтардың құқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін, қоғамдық және мемлекеттік мүдделерді қорғау мақсатында іс бойынша құқықтық қорытынды беру үшін өз бастамашылығы бойынша, іске қатысушы адамдардың бастамашылығы бойынша, сондай-ақ соттың бастамашылығы бойынша бірінші сатыдағы сот істі мәні бойынша қарауды аяқтағанға дейін процеске қатыса алады.»;
17) 62-баптың үшінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Адвокаттың нақты істі жүргізуге арналған өкілеттігі заң консультациясы немесе адвокаттар алқасының адвокаттық кеңсесі берген сенімхатпен және ордермен куәландырылады, ал ол өз қызметін жеке жүзеге асырған жағдайда – адвокаттар алқасының төралқасы куәландырады.
Адвокаттың осы Кодекстің 61-бабының бірінші бөлігінде тізбеленген іс жүргізушілік іс-әрекеттердің әрқайсысын жасауға арналған өкілеттіктері нотариалдық куәландырылған сенімхатпен немесе нотариалдық куәландырылған сенімхатқа теңестірілген сенімхатпен расталуға тиіс.»;
18) 63-баптың бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Әрекетке қабілетсіз азаматтар мен толық әрекет қабілетіне ие емес немесе сот тәртібімен әрекетке қабілеті шектеулі деп танылған адамдардың құқықтары мен бостандықтарын олардың ата-аналары, асырап алушылары, қамқоршылары, қорғаншылары, патронат тәрбиешілері немесе оларды алмастыратын басқа да адамдар қорғайды, олар өздерінің мәртебесін куәландыратын құжаттарды сотқа ұсынады.»;
19) 66-бапта:
бірінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Тарап пен іске қатысушы басқа да тұлғалар бірінші сатыдағы сотқа дәлелдемелерді береді және олар сот талқылауында зерттеледі.»;
мынадай мазмұндағы 1-1-бөлікпен толықтырылсын:
«1-1. Тарап талаптардың немесе оларға қарсы қарсылықтардың негізі ретінде сілтеме жасайтын әрбір дәлелдеменің мазмұны осы дәлелдеме зерттелетін сот талқылауы барысында ашылуға тиіс.
Тұлға сот талқылауы барысында ашылған дәлелдемелерге ғана сілтеме жасауға құқылы.»;
үшінші және төртінші бөліктер мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Бірінші сатыдағы сот тараптарға және іске қатысушы басқа да адамдарға істі дұрыс шешу үшін қажетті қосымша дәлелдемелер табыс етуді ұсынуға құқылы.
Тарапта бар дәлелдемелерді бірінші сатыдағы сотқа ұсынбау осы дәлелдемелерді апелляция, кассация, қадағалау сатысындағы сотқа ұсыну мүмкіндігін жояды.
4. Тараптар мен іске қатысушы басқа да тұлғалар үшін дәлелдемелерді ұсыну қиындық келтірген жағдайда, бірінші сатыдағы сот олардың өтініші бойынша дәлелдемелерді сұратып алдыруға жәрдемдеседі.
Бірінші сатыдағы сот қанағаттандырмай қалдырған, тарапқа қажетті дәлелдемелерді сұратып алуға жәрдемдесу туралы өтініш апелляциялық сатыдағы сот алдында апелляциялық шағымда немесе сот отырысында мәлімделуі мүмкін.»;
20) 71-бап 3-1-бөлікпен толықтырылсын:
«3-1. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша заңды күшіне енген сот қаулысында белгіленген әкімшілік құқық бұзушылық жасаған адамның кінәсі осы адам жасаған құқық бұзушылықтың азаматтық-құқықтық салдары туралы істі қарау кезінде қайтадан дәлелденбейді.»;
21) 77-баптың екінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Сот істегі бар дәлелдемелерді жиынтықта, бұл ретте заңды басшылыққа ала отырып алаламай, жан-жақты және толық қарау кезінде дәлелдемелерге баға береді.
Сот үшін ешқандай дәлелдеменің күні бұрын белгіленген күші болмайды.»;
22) 91-2-бапта:
тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын:
«91-2-бап. Маманның немесе сарапшының адамнан үлгiлердi алуы
бірінші және екінші бөліктер мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Судья өзiнен үлгілер алынуға тиiс адамды, сондай-ақ тиiстi үлгілерді алу туралы ұйғарымды тиісті маманға жiбередi. Ұйғарымда осы iс жүргiзу әрекетiне барлық қатысушылардың құқықтары мен мiндеттерi көрсетiлуге тиiс.
2. Тиісті маман судьяның тапсырмасы бойынша қажеттi әрекеттердi жүргізеді және сараптамалық зерттеулер үшін талап етілетін үлгілердi алады. Yлгiлер оралады және мөр басылады, одан кейiн маман жасаған ресми құжатпен бiрге судьяға жiберiледi.»;
төртінші бөлік алып тасталсын;
23) мынадай мазмұндағы 105-1-баппен толықтырылсын:
«105-1-бап. Мемлекеттік баж төлеуді кейінге қалдыру
Сот тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы жеке тұлға берген талаптар бойынша сот тиісті шешім қабылдағанға дейін мемлекеттік баж төлеу мерзімін кейінге қалдырады. Сот шешім қабылдау кезінде мемлекеттік бажды төлеуге байланысты шығыстарды өз пайдасына шешім шығарылмаған тараптан алып береді.»;
24) 107-баптың 9) тармақшасы алып тасталсын;
25) 110-баптың бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Пайдасына шешім шығарылған тарапқа басқа тараптан іс бойынша жұмсалған барлық шығындарды сот алып береді. Егер талап ішінара қанағаттандырылса, онда шығындар талапкерге қойылған талаптардың сот қанағаттандырған мөлшеріне барабар, ал жауапкерге – талапкердің қойған талаптарынан бас тартылған бөлігіне барабар беріледі.»;
26) 111-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«111-бап. Өкілдің көмегіне ақы төлеу жөніндегі шығындарды өтеу
1. Пайдасына шешім шығарылған тарапқа сот осы тараппен еңбек қатынастарына түспеген, процеске қатысушы өкілдің көмегіне ақы төлеу жөнінде өзіне екінші тарап келтірген шығындарды іс жүзінде өзі шеккен шығындар мөлшерінде басқа тараптан алып береді. Ақшалай талап бойынша бұл шығындар қойылған талаптың қанағаттандырылған бөлігінің он процентінен аспауға тиіс.
2. Егер адвокат заң көмегін тарапқа республикалық бюджет қаражаты есебінен көрсеткен жағдайда, сот істі қараудың нәтижелерін негізге ала отырып, адвокаттың көмегіне ақы төлеу жөніндегі шығыстарды басқа тараптан республикалық бюджет пайдасына өндіріп береді.»;
27) 113-баптың екінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Егер тараптар бітімгершілік келісімін немесе дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді жасау кезінде сот шығындары мен өкілдің көмегіне ақы төлеу жөніндегі шығындарды бөлу тәртібін көздемесе, сот тараптар көтерген сот шығыстарын олардың арасында тең бөледі.»;
28) 114-бапта бірінші бөліктің:
1) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«1) асыраушысының қайтыс болуы, денсаулығына жұмыспен байланысты келтірілген зиянды өтеу туралы дауларды қарау кезінде;»;
тармақшадағы «қарау негізінде» деген сөздерден кейін (;) қойылып мынадай мазмұндағы 3) тармақшамен толықтырылсын:
3) ақталған адамдарға зиянды өтеу туралы дауларды қарау кезінде бюджет қаражатының есебіне жатқызуға міндетті.»;
үшінші және алтыншы бөліктер мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Осы баптың бірінші бөлігінің 2) және 3) тармақшаларында көзделген жағдайларда, азаматтың заң көмегі үшін ақы төлеуден босату туралы және өкілдік етуге байланысты шығындарды өтеу туралы өтінішіне республикалық бюджет есебінен заң көмегі үшін ақы төлеу құқығын растайтын құжаттар мен басқа да дәлелдемелер қоса тіркелуге тиіс.»;
«6. Тарапты адвокаттың заң көмегі үшін ақы төлеуден босату туралы соттың ұйғарымы шағым жасауға, наразылық келтіруге жатпайды.»;
29) 128-баптың үшінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Өткізіліп алынған мерзімді қалпына келтіру туралы өтініш іс жүргізу әрекетін жасауға тиісті болатын сотқа беріледі. Сот бұл өтінішті іске қатысушы адамдарды хабардар етпей және шақыртпай қарайды.»;
30) 129-бап мынадай мазмұндағы бесінші бөлікпен толықтырылсын:
«5. Егер тарап хабарлаудың оған түспегенін не кешірек түскенін дәлелдемесе, тараптың көрсетілген мекен-жай бойынша тұратын отбасының кәмелетке толған мүшелерінің біреуінің тапсырылғаны туралы хабарланатын тапсырыс хатпен жіберілген хабарламаны, сондай-ақ телефонограмманы немесе жеделхатты, ұялы байланыстың абоненттік нөмірі немесе электрондық мекенжай бойынша жіберілетін мәтіндік хабарламаны (СМС) және хабарлаудың немесе шақырудың тіркелуі қамтамасыз етілетін өзге де байланыс құралдарын алуы тарапты тиісінше хабардар ету болып табылады.»;
31) 130-баптың екінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Шақыру қағазымен бірге судья жауапкерге талап арыздың көшірмесін жібереді. Талапкерге жіберетін шақыру қағазымен бірге судья талап арызға қарсылықтардың көшірмесін жібереді.»;
32) 140-бапта:
2) және 11) тармақшалар мынадай редакцияда жазылсын:
«2) егер ақшаны өндіріп алу туралы талап орындау мерзімі басталған, шарттан туындайтын міндеттемені орындамауға негізделсе және міндеттеменің орындалмауын борышкер жазбаша түрде таныса;»;
«11) егер кондоминиум объектісінің ортақ мүлкін күтіп-ұстауға арналған міндетті шығыстарға қатысудан жалтарған үй-жайлардың (пәтерлердің) меншік иелерінен берешекті өндіріп алу туралы, сондай-ақ жария шарттардың негізінде нақты тұтынылған көрсетілетін қызметтер (электрмен, газбен, жылумен, сумен жабдықтау, телефон, интернет байланысы, кабельдік телевидение қызметтері, қатты тұрмыстық қалдықтарды тасып шығару) үшін берешекті өндіріп алу туралы талаптар бойынша талап мәлімделген болса, шығарылады.»;
тармақшадағы «болса, шығарылады» деген сөздер «болса;» деген сөзбен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы 12), 13), 14) тармақшалармен толықтырылсын:
«12) егер берілген сомалардың индексациясы туралы талап мәлімделген болса;
13) егер әскери қызметті өткеру туралы келісімшартта көзделген біржолғы ақшалай сыйақыны өндіріп алу туралы талап мәлімделген болса, келісімшарт жасасқан адамның бастамасы бойынша келісімшарт мерзімінен бұрын дәлелсіз себептермен бұзылған жағдайда;
14) егер шартта көзделген мерзім өткенге дейін өз еркімен қызметін тоқтатқан оқу орындарының курсанттарын оқытуға жұмсалған соманы өндіріп алу туралы талап мәлімделген болса, шығарылады.»;
33) 143-баптың екінші және үшінші бөліктері мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Судья сотқа арыз түскен күнінен бастап үш жұмыс күні ішінде арызды қабылдаудан бас тарту немесе арызды қайтару туралы ұйғарым шығарады.
3. Арызды қабылдаудан бас тарту туралы ұйғарым арыз берушінің талап қою бойынша іс жүргізу тәртібімен осы талап бойынша талап қою мүмкіндігіне кедергі келтірмейді.
Сот бұйрығын беру туралы арызды қайтару туралы ұйғарым қайтару үшін негіз болған кемшіліктерді жойғаннан кейін оны қайтадан беруге кедергі келтірмейді.
Сот бұйрығын беру туралы арызды қабылдаудан бас тарту туралы немесе арызды қайтару туралы ұйғарым шағымдануға, наразылық келтіруге жатпайды.»;
34) 144-баптың 1-бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Судья сот бұйрығын шығару туралы арызды қабылдауға және, егер арыз осы Кодекстің 141-бабының талаптарына сай келмесе кемшіліктерді жою үшін үш күннен аспайтын мерзім белгілеуге құқылы.»;
35) 146-баптың бірінші бөлігінің 3) және 4) тармақшалары мынадай редакцияда жазылсын:
«3) өндiрiп алушы азаматтың тегi, аты және әкесiнiң аты (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілсе), оның тұрғылықты жерi және жеке сәйкестендiру нөмiрi (ЖСН), өндiрiп алушы заңды тұлғаның атауы, оның атқарушы органының орналасқан жері, бизнес-сәйкестендіру нөмірі (БСН), банк реквизиттерi, сондай-ақ егер болған жағдайда, қалалық немесе ұялы байланыстың абоненттік нөмірлері, электрондық мекенжайы туралы мәлімет;
4) борышкердiң тегi, аты және әкесiнiң аты (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілсе), туған күні, айы, жылы, оның тұрғылықты жерi, жұмыс орны және егер белгілі болған жағдайда, жеке сәйкестендiру нөмiрi (ЖСН), борышкер заңды тұлғаның атауы, оның атқарушы органының орналасқан жері, егер белгілі болған жағдайда, бизнес-сәйкестендіру нөмірі (БСН), сондай-ақ егер бар болса және белгілі болған жағдайда, қалалық немесе ұялы байланыстың абоненттік нөмірлері, электрондық мекенжайы туралы мәлімет.»;
36) мынадай мазмұндағы 13-1-тараумен толықтырылсын:
«13-1-тарау. Істерді жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен қарау
149-1-бап. Жеңілдетілген іс жүргізу тәртібі
1. Сот істерді жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен, осы тарауда белгіленген ерекшеліктерімен бірге осы Кодексте көзделген талап қою бойынша іс жүргізудің жалпы қағидалары бойынша қарайды.
Әкімшілік және өзге де жария құқықтық қатынастардан туындайтын істерді жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен қарау кезінде осы Кодекстің 3-кіші бөлімінде, шетелдік тұлғалардың қатысуымен істерді қарау кезінде, егер осы тарауда өзгеше көзделмесе, осы Кодекстің 5-бөлімінде белгіленген ерекшеліктер де қолданылады.
2. Судья істерді арыз өндіріске қабылданған күнінен бастап бір ай мерзімде жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен жеке-дара қарайды. Істерді жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен қарау мерзімі ұзартуға жатпайды.
149-2-бап. Жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен қаралатын істер
1. Жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен мынадай:
1) егер талаптың бағасы заңды тұлғалар үшін 500 айлық есептік көрсеткіштен, жеке кәсіпкерлер үшін 100 айлық есептік көрсеткіштен аспаса, ақша өндіріп алу туралы талап арыздар бойынша;
2) талап бағасына қарамастан, талапкер ұсынған, жауапкердің ақшалай міндеттемелерін белгілейтін құжаттарға және (немесе) шарт бойынша берешекті растайтын құжаттарға негізделген талап арыздар бойынша істер қарауға жатады.
2. Егер жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен істі қарау барысында үшінші адамның іске кіруі туралы өтініші қанағаттандырылса, осы тарауда белгіленген қағидалар бойынша қаралуы мүмкін емес қарсы талап қабылданса, сот талап қою бойынша іс жүргізудің жалпы қағидалары бойынша істі қарау туралы ұйғарым шығарады не егер сот, оның ішінде тараптардың біреуінің өтініші бойынша мынадай:
1) жеңілдетілген іс жүргізу тәртібі мемлекеттік құпияны жариялауға әкеп соғуы мүмкін;
2) олардың орналасқан жері бойынша тексеру жүргізу және дәлелдемелерді зерделеу қажет, сараптама тағайындау немесе куәлік айғақтарды тыңдау;
3) мәлімделген талап өзге де талаптармен, оның ішінде басқа да адамдарға немесе осы іс бойынша қабылданған сот актісіне байланысты, басқа да адамдардың құқықтары мен заңды мүдделері бұзылуы мүмкін;
4) жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен істі қарау, оның ішінде сот қосымша мән-жайларды анықтау немесе қосымша дәлелдемелерді зерделеу қажет деп таныған жағдайда, тиімді сот төрелігінің мақсаттарына сәйкес келмейді деген тұжырымға келді.
3. Талап қою бойынша іс жүргізудің жалпы қағидалары бойынша істі қарау туралы ұйғарымда іске қатысушы адамдар жасауға тиіс іс-қимыл және осы іс-қимылдарды жасау мерзімі көрсетіледі. Егер талап қою бойынша іс жүргізудің жалпы қағидалары бойынша немесе әкімшілік сот ісін жүргізу қағидалары бойынша істі қарауға көшу олардың орналасқан жері бойынша тексеру жүргізу және дәлелдемелерді зерделеу, сараптама тағайындау және куәлік айғақтарын тыңдау қажеттілігінен туындаған жағдайларын қоспағанда, ұйғарымды шығарғаннан кейін істі қарау басынан бастап жүргізіледі.
4. Егер азаматтық құқықтық қатынастардан туындайтын екі талап мәлімделсе, бұл ретте олардың біреуі мүліктік сипатта болса және осы баптың бірінші не екінші бөлімдерінде көрсетілген талаптарға жатса, ал екінші талап мүліктік сипатта болмаса және сот осы талап бойынша жеке іс жүргізуді ұйғармаса, талаптардың екеуі де жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен қаралады.
5. Жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен басталған, бірақ талап қою бойынша іс жүргізудің жалпы қағидалары бойынша одан әрі қаралатын істің мерзімі ұзартуға жатпайды.
149-3-бап. Жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен істі қараудың ерекшеліктері
1. Талап арыз, осы Кодекстің 149-2-бабының бірінші немесе екінші бөліктерінде көрсетілген іс бойынша арыз және осындай арызға қоса берілген құжаттар сотқа қағаз нұсқада немесе электрондық түрде ұсынылуы мүмкін.
2. Талап арызды, арызды өндіріске қабылдау туралы сот ұйғарым шығарады, онда істі жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен қарау көрсетіледі және жауапкердің немесе басқа да мүдделі адамның он бес жұмыс күні ішінде талап арызға, арызға пікір ұсынуы үшін он бес күндік мерзім белгілейді.
3. Тараптар істі қарап жатқан сотқа және бір-біріне мәлімделген талаптардың мәні бойынша түсініктемелерді және өз ұстанымы негізделген қарсылықтарды қамтитын құжаттарды сот белгілеген мерзімде ұсынуға құқылы.
4. Егер талап арызға пікір, арызға пікір, дәлелдемелер мен өзге де құжаттар сот белгілеген мерзім өткен соң сотқа түссе олар қаралмайды және осы құжаттарды берген адамдарға қайтарылады, егер осы адамдардың аталған құжаттарды сот белгілеген мерзімде өздеріне байланысты емес себептер бойынша қайтара алмау себебін негіздеу жағдайы бұған жатпайды. Көрсетілген құжаттарды қайтару туралы сот ұйғарым шығарады.
5. Судья осы баптың үшінші бөлігіне сәйкес дәлелдемелерді және өзге де құжаттарды ұсыну үшін сот белгілеген мерзім өткеннен кейін тараптарды шақырмай істі жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен қарайды.
Жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен қаралатын істер бойынша алдын ала сот отырысы өткізілмейді.
Сот тараптар ұсынған құжаттарда баяндалған түсіндірмелерді, қарсылықтарды және (немесе) іске қатысушы адамдардың дәлелдерін зерттейді және көрсетілген мерзімдер ішінде ұсынылған дәлелдемелердің негізінде шешім қабылдайды.
6. Істі жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен қарау кезінде осы Кодекстің 23-тарауында және осы Кодекстің 189-бабында көзделген қағидалар қолданылмайды.
149-4-бап. Жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен қаралатын іс бойынша шешім
1. Жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен қаралатын іс бойынша шешім, егер осы тарауда белгіленген ерекшеліктерден өзгеше туындамаса, осы Кодекстің 18-тарауында белгіленген қағидалар бойынша қабылданады.
2. Жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен қаралатын іс бойынша шешім, егер апелляциялық шағым берілмесе, ол қабылданған күнінен бастап он бес күн өткен соң заңды күшіне енеді.
Апелляциялық шағым берілген жағдайда шешім, егер оның күші жойылмаса немесе өзгертілмесе апелляциялық сатыдағы сот қаулы қабылдаған күнінен бастап заңды күшіне енеді.
3. Жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен істі қараудың нәтижелері бойынша шешімге, ол қабылданған күнінен бастап он бес күннен аспайтын мерзімде апелляциялық сатыдағы сотқа шағым берілуі мүмкін.
Бұл шешім, егер ол апелляциялық сатыдағы сотта қараудың нысанасы болса немесе егер апелляциялық сатыдағы сот апелляциялық шағым берудің өтіп кеткен мерзімін қалпына келтіруден бас тартса, сондай-ақ осы іс бойынша қабылданған апелляциялық сатыдағы сот қаулысы осы Кодекстің 366-бабында көзделген негіздер бойынша ғана кассациялық сатыдағы сотқа шағым берілуі мүмкін.»;
37) 154-баптың бірінші бөлігінің 1) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«1) талапкер істердің осы санаты үшін дауды сотқа дейін алдын ала шешудің заңнамада белгіленген тәртібін сақтамаса және осы тәртіпті қолдану мүмкіндігі жойылмаса;
Дауларды реттеудің сотқа дейінгі тәртібі:
1) шартты өзгерту немесе бұзу туралы;
2) жалдау шартын тоқтату туралы;
3) тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы;
4) неке-отбасылық қатынастар саласындағы;
5) еңбек заңнамасы саласындағы;
6) мұрагерлік заңнама саласындағы;
7) зияткерлік меншік туралы заңнама саласындағы;
8) шарт бойынша сомаларды өндіріп алу туралы даулар бойынша міндетті болып табылады;»;
38) 156-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«156-бап. Қарсы талап қою
1. Жауапкер істі мәні бойынша қарау аяқталғанға дейін алғашқы талаппен бірге қарау үшін талапкерге қарсы талап қоюға құқылы. Қарсы талап қою талап қою туралы жалпы қағидалар бойынша жүргізіледі. Судья қарсы талап қоюды қабылдау туралы ұйғарым шығарады.
2. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген қабылдау талаптарына сәйкес келмейтін қарсы талап арыз кері қайтарылуға жатады.»;
39) 160-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«160-бап. Талапты қамтамасыз ету туралы арызды қарау
1. Талапты қамтамасыз ету туралы арызды судья жауапкерге және аралық немесе төрелiк сот талқылауы тараптарының iсіне қатысатын басқа да адамдарға хабарламастан, сотқа келіп түскен күні шешеді. Судья талапты қамтамасыз ету туралы арызды қарап ұйғарым шығарады.
2. Талап арызбен бірге сотқа берілген талапты қамтамасыз ету туралы арызды сот жауапкерге және аралық немесе төрелiк сот талқылауы тараптарының iсіне қатысатын басқа да адамдарға хабарламастан, азаматтық істі қозғап бір мезгілде қарайды.»;
40) 167-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«167-бап. Істі сот талқылауына әзірлеу мерзімдері
Азаматтық істерді сот талқылауына әзірлеу, егер заңнамалық актілерде өзгеше белгіленбесе, арыз қабылданған күннен бастап он төрт жұмыс күнінен кешіктірілмей жүргізілуге тиіс. Алименттерді өндіріп алу туралы, мертігуден немесе денсаулықтың өзге де зақымдануынан келтірілген зиянды өтеу туралы істерден басқа, ерекше күрделі істер бойынша, сондай-ақ асыраушысынан айрылуына байланысты және еңбек қатынастарынан туындайтын талаптар бойынша айрықша жағдайларда, бұл мерзім судьяның дәлелді ұйғарымы бойынша бір айға дейін ұзартылуы мүмкін.»;
41) 170-бапта:
2) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«2) қажет болған жағдайларда жауапкерді шақырады, одан істің мән-жайлары бойынша жауап алады, талапқа қандай қарсылықтар бар екенін және осы қарсылықтардың қандай дәлелдемелермен расталуы мүмкін екенін анықтайды; жауапкерге оның іс жүргізу құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді;»;
мынадай мазмұндағы 4-1) тармақшамен толықтырылсын:
«4-1) кәмелетке толмаған талапкердің немесе жауапкердің өкілдеріне істі соттылығы бойынша беру туралы өтінішпен тиісті тараптың тұрғылықты жеріндегі аудандық және оған теңестірілген сотқа жүгіну құқығын түсіндіреді;»;
42) мынадай мазмұндағы 16-1-тараумен толықтырылсын:
«16-1-тарау. Бітімгершілік келісім
173-1-бап. Тараптардың татуласуы
1. Сот тараптардың татуласуы үшін шаралар қолданады, дауды реттеуде оларға жәрдемдеседі.
2. Тараптар бітімгершілік келісім жасап немесе, егер бұл заңға қайшы келмесе, басқа да татуластыру рәсімдерін пайдалана отырып, дауды реттей алады.
173-2-бап. Бітімгершілік келісім жасау
1. Тараптар процестің кез келген сатысында және сот актісінің орындалуы кезінде бітімгершілік келісімді жасай алады.
2. Бітімгершілік келісімді тараптардың бірі мемлекеттік орган болып табылатын және сот әрекетке қабілетсіз не әрекет қабілеттілігі шектеулі деп таныған адамдардың мүдделері қозғалатын, жария-құқықтық қарым-қатынастардан туындайтын істерден басқа, егер осы Кодексте және өзге де заңда өзгеше көзделмесе, талап қою бойынша іс жүргізудің кез келген ісі бойынша жасалуы мүмкін.
3. Бітімгершілік келісім басқа тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін бұзбайды және заңға қайшы келмейді.
4. Бітімгершілік келісімді сот бекітеді.
173-3-бап. Бітімгершілік келісімнің нысаны мен мазмұны
1. Бітімгершілік келісім жазбаша нысанда жасалады және оған тараптар немесе олардың өкілдері өздерінде арнайы көзделген сенімхатта немесе өкілдің өкілеттігін растайтын өзге құжатта бітімгершілік келісім жасауға өкілеттіктері болған кезде қол қояды.
2. Бітімгершілік келісімде тараптардың бір-бірінің алдындағы немесе бір тараптың екіншісінің алдындағы міндеттемелерінің шарттары, мөлшері және оларды орындау мерзімдері туралы келіскен мәліметтер болуы мүмкін.
Бітімгершілік келісімде жауапкердің міндеттемелерді орындауын кейінге қалдыру туралы немесе ұзарту, талап ету құқығын беру, борышты толық немесе ішінара кешіру не мойындау, сот шығындарын бөлу туралы шарттар және заңға қайшы келмейтін өзге де шарттар қамтылуы мүмкін.
3. Егер бітімгершілік келісімде сот шығындарын бөлу туралы шарт болмаса, сот бұл мәселені осы Кодексте белгіленген жалпы тәртіппен бітімгершілік келісімді бекіту кезінде шешеді.
4. Бітімгершілік келісім бітімгершілік келісімді жасасқан адамдардың санынан бір дана асырылып жасалады және оған қол қойылады; осы даналардың біреуін бітімгершілік келісімді бекіткен сот іс материалдарына қоса тіркейді.
173-4-бап. Соттың бітімгершілік келісімді бекітуі
1. Бітімгершілік келісімді іс өндірісінде тұрған сот бекітеді. Егер бітімгершілік келісім сот актісін орындау процесінде жасалған жағдайда, ол сот актісі орындалатын жердегі бірінші сатыдағы соттың бекітуіне немесе осы сот актісін қабылдаған сотқа ұсынылады.
2. Сот бітімгершілік келісімді бекіту туралы мәселені сот отырысында қарайды. Іске қатысатын адамдарға сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарланады.
3. Бітімгершілік келісімді жасасқан және сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарланған адамдар сот отырысына келмеген жағдайда, егер осы адамдардан осы мәселені олар жоқ кезде қарау туралы өтініш түспесе, сот бітімгершілік келісімді бекіту туралы мәселені қарамайды.
4. Сот бітімгершілік келісімді бекіту туралы мәселені қараудың нәтижелері бойынша ұйғарым шығарады.
5. Егер бітімгершілік келісім заңға қайшы келсе немесе басқа адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерін бұзса, сот оны бекітпейді.
6. Сот ұйғарымында:
1) бітімгершілік келісімнің бекітілгені немесе бітімгершілік келісімді бекітуден бас тартылғаны;
2) бітімгершілік келісімнің шарттары;
3) сот шығындарын бөлу көрсетіледі.
Соттың сот актісін орындау процесінде жасалған бітімгершілік келісімді бекіту туралы ұйғарымда осы сот актісі орындауға жатпайтыны да көрсетілуге тиіс.
173-5-бап. Бітімгершілік келісімді орындау
1. Бітімгершілік келісімді оны жасасқан адамдар осы келісімде көзделген тәртіппен және мерзімдерде ерікті түрде орындайды.
2. Ерікті түрде орындалмаған бітімгершілік келісім соттың бітімгершілік келісімді жасасқан адамның өтініші бойынша берген атқару парағының негізінде мәжбүрлеп орындауға жатады.»;
43) 177-бап мынадай редакцияда жазылсын:
177-бап. Сотта іс қараудың тікелей және ауызша жүргізілуі
«1. Істі қарау кезінде сот іс бойынша дәлелдемелерді тікелей зерттеуге: жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен қаралатын істерді қоспағанда, тараптардың және іске қатысушы басқа адамдардың түсініктемелерін, куәлардың айғақтарын, сарапшылардың қорытындыларын, мемлекеттік органдардың және жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қорытындыларын тыңдауға, құжаттармен танысуға, заттай дәлелдемелерді қарап шығуға, дыбыс жазбаларын тыңдауға және бейнежазбаларды, кино-, фотоматериалдарды көруге, ақпаратты қайта көрсететін өзге де құралдардың материалдарымен танысуға міндетті. Қажет болған жағдайларда іс бойынша дәлелдемелерді зерттеген кезде сот маманның консультациялары мен түсіндірмелерін тыңдайды.
Тараптардың және іске қатысушы басқа да адамдардың түсініктемелерін, куәлердің жауаптарын, сарапшылардың қорытындыларын, мемлекеттік және жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қорытындыларын тыңдауды сот бейнебайланыс арқылы нақты уақыт режимінде жүзеге асыруы мүмкін.
2. Істі қарау ауызша жүргізіледі. Істі қарау процесінде судья ауысқан жағдайда істі қарау басынан бастап жүргізілуге тиіс.»;
44) 193-баптың бірінші және бесінші бөліктері мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Талапкердің талаптан бас тартуы туралы арызы, жауапкердің талапты мойындауы немесе тараптардың бітімгершілік келісімінің шарттары не дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісімнің шарттары іс материалдарына қоса тіркеліп, жазбаша түрде беріледі, бұл туралы сот отырысының хаттамасында көрсетіледі.»;
«5. Сот осы Кодекстің 49-бабының екінші бөлігінде көзделген негіздер бойынша талапкердің талаптан бас тартуын, талапты мойындауын қабылдамаған, бітімгершілік келісімді немесе тараптардың дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісімін қабылдамаған жағдайларда сот бұл туралы ұйғарым шығарады және істі мәні бойынша қарауды жалғастырады.»;
45) 194-бап мынадай мазмұндағы үшінші бөлікпен толықтырылсын:
«3. Іске қатысушы адамдардың түсініктемелерін сот осы адамдар орналасқан жердегі сот арқылы нақты уақыт режимінде бейнебайланыс құралдарының көмегімен алуы мүмкін.»;
46) 199-баптың бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Он төрт жасқа толмаған куәдан жауап алу, ал соттың қалауы бойынша он төрт пен он алты жас аралығындағы куәдан жауап алу да сотқа шақырылатын педагогтың, ата-анасының немесе өзге де заңды өкілінің қатысуымен жүргізіледі. Көрсеткен адамдар төрағалық етушінің рұқсатымен куәға сұрақтар қоя алады.»;
47) 216-баптың бірінші және екінші бөліктері мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Сот шешімінің қарар бөлігі қабылданғаннан және оған қол қойылғаннан кейін, судья сот отырысы залына қайта оралады және сот шешімінің қарар бөлігін жария етеді, шешімге шағым жасаудың тәртібі мен мерзімдерін түсіндіреді.
2. Шешімнің қарар бөлігін жария еткеннен кейін судья іске қатысушы адамдар мен өкілдердің сот шешімінің көшірмесін қашан алуына болатынын жариялауға міндетті.»;
48) 217-баптың бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Істі мәні бойынша шешетін бірінші сатыдағы сот актісі шешім нысанында бес жұмыс күні ішінде шығарылады. Шешімнің қарар бөлігі іс материалдарына қоса тіркеледі»;
49) 219-баптың екінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Сот істі талапкер қойған талаптардың шегінде шешеді.»;
50) 222-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«222-бап. Мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының іс-әрекеттері (әрекетсіздіктері) мен шешімдерін заңсыз деп тану туралы шешім
1. Мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының іс-әрекеттері (әрекетсіздіктері) мен шешімдерін заңсыз деп тану туралы талапты қанағаттандыру кезінде сот дауланып отырған іс-әрекетті (әрекетсіздікті) немесе шешімді заңсыз деп таниды, жеке немесе заңды тұлғаның бұзылған құқықтарын қалпына келтіруді міндеттейді. Нормативтік құқықтық актіні заңсыз деп тану туралы шешімнің қарар бөлігінде ол қабылданған кезден бастап бұл акті қолданылмайды деп есептелетіні көрсетілуге тиіс.
2. Соттың нормативтік құқықтық актіні заңсыз деп тану туралы шешімі немесе ол туралы хабарлама нормативтік құқықтық акті жарияланған бұқаралық ақпарат құралдарында оны қабылдаған органның есебінен жариялануға тиіс. Жарияланым сот шешімі заңды күшіне енген күннен бастап он күннен кешіктірілмей жүргізілуге тиіс.»;
51) 229-бап алып тасталсын;
52) 240-3-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«240-3-бап. Апелляциялық, кассациялық немесе қадағалау сатыларындағы соттың сот актісінің орындалуын бұру туралы мәселенi шешуі
Апелляциялық, кассациялық немесе қадағалау тәртібімен күші жойылған немесе өзгертілген сот актісінің орындалуын бұру туралы мәселені қарауды, егер осы мәселені апелляциялық, кассациялық немесе қадағалау сатыларындағы сот қарамаса, күші жойылған немесе өзгертілген сот актісі орындалған жердегі немесе күші жойылған, өзгертілген сот актісін шығарған бірінші сатыдағы сотта істің қаралған жері бойынша бірінші сатыдағы сот жүргізеді.»;
53) 249-баптың 7) және 9) тармақшалары мынадай редакцияда жазылсын:
«7) істі өзінің қатысуынсыз қарауды өтінбеген талапкер екінші шақыру бойынша сотқа келмесе;»;
«9) талап арызды қайтарып алу туралы өтініш берілсе»;
54) 252-баптың 6) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«6) соттың іс жүргізу шешімі»;
55) 257-баптың екінші бөлігі алып тасталсын;
56) 263-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«263-бап. Сырттай шешімнің көшірмесін салып жіберу
Сырттай шешімнің көшірмесі тапсыру туралы хабарламамен бірге жауапкерге және талапкерге ол шығарылған күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірілмей жіберіледі.»;
57) 274-1-бап мынадай мазмұндағы 1-1-бөлікпен толықтырылсын:
«1-1. Арызға азаматтың алқабиге кандидаттардың тізіміне қосылу және алқаби ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу құқығының бұзылуы туралы куәландыратын дәлелдемелер қоса тіркелуге тиіс.»;
58) 281-баптың екінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Сот отырысының орны мен уақыты туралы тиісті түрде хабарланған аталған адамдардың қайсыбірінің сот отырысына келмей қалуы істі мәні бойынша қарауға кедергі болмайды. Мұндай жағдайда сот жеке ұйғарым шығаруға құқылы, осы ұйғарыммен аталған адамның сотты құрметтемеушілік фактісі туралы, ал арыз қанағаттандырылған кезде – осы адамның заң бұзушылықтарға жол бергені туралы жоғары тұрған органның немесе лауазымды адамның назарына жеткізеді.
Дәлелді себептермен келмей қалуы туралы сотты хабардар етпеген арыз иесінің сот отырысына келмеуі арызды қараусыз қалдыруға әкеп соғады.»;
59) 335-баптың төртінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«4. Апелляциялық шағымға Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгіленген мөлшерде мемлекеттік баждың төленгені туралы түбіртек қоса тіркеледі.»;
60) 337-баптың 5) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«5) егер мемлекеттік баждың төленгенін растайтын құжат болмаса қайтарылады.»;
61) 383-5-бап мынадай мазмұндағы үшінші бөлікпен толықтырылсын:
«3. Кассациялық шағымға Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгіленген мөлшерде мемлекеттік баждың төленгені туралы түбіртек қоса тіркеледі.»;
62) 383-6-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«383-6-бап. Кассациялық шағымды немесе наразылықты қайтару
1. Осы Кодекстің 383-5-бабында көрсетілген талаптарға сәйкес келмейтін кассациялық шағым немесе наразылық қаралмай, кассациялық сатыдағы сот судьясының ұйғарымымен оларды берген адамға қайтарылады. Кассациялық шағымды, наразылықты қайтару туралы ұйғарым шағымдануға, наразылық келтіруге жатпайды.
2. Кемшіліктер жойылғаннан кейін кассациялық шағым, наразылық, егер бұл ретте осы Кодекстің 383-4-бабының бірінші бөлігінде белгіленген мерзім өтпесе, қайтадан берілуі мүмкін.»;
63) 391-бап мынадай мазмұндағы жетінші бөлікпен толықтырылсын:
«7. Сот актісін даулау туралы өтінішке Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгіленген мөлшерде мемлекеттік баждың төленгені туралы түбіртек қоса тіркеледі.»;
64) 392-бап мынадай мазмұндағы 7) тармақшамен толықтырылсын:
«7) егер сот актісін даулау туралы өтінішке мемлекеттік баждың төленгенін растайтын құжат қоса тіркелмесе қайтарылуға тиіс.».
2. 1997 жылғы 13 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексіне (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1997 ж., № 23, 335-құжат; 1998 ж., № 23, 416-құжат; 2000 ж., № 3-4, 66-құжат; № 6, 141-құжат; 2001 ж., № 8, 53-құжат; № 15-16, 239-құжат; № 17-18, 245-құжат; № 21-22, 281-құжат; 2002 ж., № 4, 32, 33-құжаттар; № 17, 155-құжат; № 23-24, 192-құжат; 2003 ж., № 18, 142-құжат; 2004 ж., № 5, 22-құжат; № 23, 139-құжат; № 24, 153, 154, 156-құжаттар; 2005 ж., № 13, 53-құжат; № 21-22, 87-құжат; № 24, 123-құжат; 2006 ж., № 2, 19-құжат; № 5-6, 31-құжат; № 12, 72-құжат; 2007 ж., № 1, 2-құжат; № 5-6, 40-құжат; № 10, 69-құжат; № 13, 99-құжат; 2008 ж., № 12, 48-құжат; № 15-16, 62, 63-құжаттар; № 23, 114-құжат; 2009 ж., № 6-7, 32-құжат; № 15-16, 71, 73-құжаттар; № 17, 81, 83-құжаттар; № 23, 113, 115-құжаттар; № 24, 121, 122, 125, 127, 128, 130-құжаттар; 2010 ж., № 1-2, 4-құжат; № 11, 59-құжат; № 17-18, 111-құжат; № 20-21, 119-құжат; № 22, 130-құжат; № 24, 149-құжат; 2011 ж., № 1, 9-құжат; № 2, 19, 28-құжаттар; № 19, 145-құжат; № 20, 158-құжат; № 24, 196-құжат; 2012 ж., № 1, 5-құжат; № 3, 26-құжат; № 4, 32-құжат; № 5, 35-құжат; № 6, 44-құжат; № 10, 77-құжат; № 14, 93-құжат; 2013 ж., № 2, 10, 13-құжаттар; № 7, 36-құжат; № 13, 62, 64-құжаттар; № 14, 72, 74-құжаттар; 2013 жылы 5 шілдеде «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне төреліктің және аралық соттың қызметін жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2013 жылғы 3 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы, 2013 жылы 11 шілдеде «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне адам саудасына қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2013 жылғы 4 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы:
1) 114-баптың екінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге қатысушы әрбiр адамға оған тиесiлi құқықтар мен оған жүктелген мiндеттердi, оның ішінде кәмелетке толмағандар қатысқан істер бойынша олардың өкілдеріне істі кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған сотта немесе кәмелетке толмағанның тұрғылықты жеріндегі сотта қарау құқығын түсiндiруге, осы Кодексте көзделген тәртiппен оларды жүзеге асырудың мүмкiндiгiн қамтамасыз етуге тиiс. Адамның өтiнiшi бойынша қылмыстық процестi жүргiзушi орган оның құқықтары мен мiндеттерiн қайталап түсiндiруге мiндеттi.»;
2) 273-бап мынадай мазмұндағы 2-1-бөлікпен толықтырылсын:
«2.1. Тергеуші осы Кодекстің 290-1-бабының 2-тармағында көрсетілген қылмыстар бойынша кәмелетке толмаған сотталушының немесе кәмелетке толмаған жәбірленушінің мүддесін білдіретін тарапқа кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың қарауына жатқызылған істерді аудандық және оған теңестірілген сотта қарау құқығын түсіндіруге міндетті.»;
3) 287-бап мынадай мазмұндағы 4-1-бөлікпен толықтырылсын:
«4-1. Анықтаушы осы Кодекстің 290-1-бабының 2-тармағында көрсетілген қылмыстар бойынша кәмелетке толмаған сотталушының немесе кәмелетке толмаған жәбірленушінің мүддесін білдіретін тарапқа кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың қарауына жатқызылған істерді аудандық және оған теңестірілген сотта қарау құқығын түсіндіруге міндетті.»;
4) 290-1-бапқа ескерту мына редакцияда жазылсын:
«Ескерту. Кәмелетке толмағанның мүддесін білдіретін тараптың өтініші бойынша кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың қарауына жатқызылған істерді аудандық және оған теңестірілген сот қарауы мүмкін.
Аудандық және оған теңестірілген соттың істі қарауы туралы өтініш сот басты сот талқылауын тағайындағанға дейін берілуі мүмкін.»;
5) 296-баптың үшінші бөлігі мына редакцияда жазылсын:
«3. Егер істің қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың, қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери соттың немесе гарнизонның әскери сотының қарауына жататыны анықталса, ол барлық жағдайларда соттылығы бойынша жіберілуге жатады.»;
6) 301-бап мынадай мазмұндағы 3-2-бөлікпен толықтырылсын:
«3-2. Алдын ала тыңдау барысында судья кәмелетке толмаған сотталушының немесе кәмелетке толмаған жәбірленушінің мүддесін білдіретін тарапқа олардың істі соттылығы бойынша аудандық және оған теңестірілген сотқа беру туралы өтінішпен жүгіну құқығын түсіндіреді.»;
7) 391-бап мынадай мазмұндағы 4-1-бөлікпен толықтырылсын:
«4-1. Судья кәмелетке толмаған тараптарға және олардың өкілдеріне олардың істі соттылығы бойынша аудандық және оған теңестірілген сотқа беру туралы өтінішпен жүгіну құқығын түсіндіруге міндетті.».
3. 2001 жылғы 30 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2001 ж., № 5-6, 24-құжат; № 17-18, 241-құжат; № 21-22, 281-құжат; 2002 ж., № 4, 33-құжат; № 17, 155-құжат; 2003 ж., № 1-2, 3-құжат; № 4, 25-құжат; № 5, 30-құжат; № 11, 56, 64, 68-құжаттар; № 11, 109-құжат; № 15, 122, 139-құжаттар; № 18, 142-құжат; № 21-22, 160-құжат; № 23, 171-құжат; 2004 ж., № 6, 42-құжат; № 10, 55-құжат; № 15, 86-құжат; № 17, 97-құжат; № 23, 139, 140-құжаттар; № 24, 153-құжат; 2005 ж., № 5, 5-құжат; № 7-8, 19-құжат; № 9, 26-құжат; № 13, 53-құжат; № 14, 58-құжат; № 17-18, 72-құжат; № 21-22, 86, 87-құжаттар; № 23, 104-құжат; 2006 ж., № 1, 5-құжат; № 2, 19, 20-құжаттар; № 3, 22-құжат; № 5-6, 31-құжат; № 8, 45-құжат; № 10, 52-құжат; № 11, 55-құжат; № 12, 72, 77-құжаттар; № 13, 85, 86-құжаттар; № 15, 92, 95-құжаттар; № 16, 98, 102-құжаттар; № 23, 141-құжат; 2007 ж., № 1, 4-құжат; № 2, 16, 18-құжаттар; № 3, 20, 23-құжаттар; № 4, 28, 33-құжаттар; № 5-6, 40-құжат; № 9, 67-құжат; № 10, 69-құжат; № 12, 88-құжат; № 13, 99-құжат; № 15, 106-құжат; № 16, 131-құжат; № 17, 136, 139, 140-құжаттар; № 18, 143, 144-құжаттар; № 19, 146, 147-құжаттар; № 20, 152-құжат; № 24, 180-құжат; 2008 ж., № 6-7, 27-құжат; № 12, 48, 51-құжаттар; № 13-14, 54, 57, 58-құжаттар; № 15-16, 62-құжат; № 20, 88-құжат; № 21, 97-құжат; № 23, 114-құжат; № 24, 126, 128, 129-құжаттар; 2009 ж., № 2-3, 7, 21-құжаттар; № 9-10, 47, 48-құжаттар; № 13-14, 62, 63-құжаттар; № 15-16, 70, 72, 73, 74, 75, 76-құжаттар; № 17, 79, 80, 82-құжаттар; № 18, 84, 86-құжаттар; № 19, 88-құжат; № 23, 97, 115, 117-құжаттар; № 24, 121, 122, 125, 129, 130, 133, 134-құжаттар; 2010 ж., № 1-2, 1, 4, 5-құжаттар; № 5, 23-құжат; № 7, 28, 2-құжаттар; № 8, 41-құжат; № 9, 44-құжат; № 11, 58-құжат; № 13, 67-құжат; № 15, 71-құжат; № 17-18, 112, 114-құжаттар; № 20-21, 119-құжат; № 22, 128, 130-құжаттар; № 24, 146, 149-құжаттар; 2011 ж., № 1, 2, 3, 7, 9-құжаттар, № 2, 19, 25, 26, 28-құжаттар; № 3, 32-құжат; № 6, 50-құжат; № 8, 64-құжат; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; № 13, 115, 116-құжаттар; № 14, 117-құжат; № 16, 128, 129-құжаттар; № 17, 136-құжат; № 19, 145-құжат; № 21, 161-құжат; № 24, 196-құжат; 2012 ж., № 1, 5-құжат; № 2, 9, 11, 13, 14, 16-құжаттар; № 3, 21, 22, 25, 26, 27-құжаттар; № 4, 32-құжат; № 5, 35, 36-құжаттар; № 8, 64-құжат; № 10, 77-құжат; № 12, 84, 85-құжаттар; № 13, 91-құжат; № 14, 92, 93, 94-құжаттар; № 15, 97-құжат; № 20, 121-құжат; № 23-24, 125-құжат; 2013 ж., № 1, 2, 3-құжаттар; № 2, 10, 11, 13-құжаттар; № 4, 21-құжат; № 7, 36-құжат; № 8, 50-құжат; № 9, 51-құжат; № 10-11, 54-56-құжаттар; № 13, 62, 63, 64-құжаттар; № 14, 72, 74, 75-құжаттар; 2013 жылы 11 шілдеде «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбiр заңнамалық актiлерiне жетім балалардың, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың тұрғын үйге құқықтарын қамтамасыз ету мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы» 2013 жылғы 4 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы, 2013 жылы 11 шілдеде «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне адам саудасына қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2013 жылғы 4 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы, 2013 жылы 11 шілдеде «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне жаңартылатын энергия көздерін пайдалануды қолдау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 2013 жылғы 4 шілдедегі Заңы, 2013 жылы 11 шілдеде «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2013 жылғы 4 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы, 2013 жылы 11 шілдеде «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік-жекешелік әріптестіктің жаңа түрлерін енгізу және олардың қолданылу салаларын кеңейту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2013 жылғы 4 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы, 2013 жылы 11 шілдеде «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне көлік мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2013 жылғы 4 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы:
1) 538-бапқа ескерту мына редакцияда жазылсын:
«Ескерту. Кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың қарауына жатқызылған істерді кәмелетке толмағанның қорғаушысының немесе заңды өкілінің өтініші бойынша мамандандырылған әкімшілік сот қарауы мүмкін.
Аудандық және оған теңестірілген соттың істі қарауы туралы өтініш іс қарау тағайындалғанға дейін берілуі мүмкін.
Егер тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің аумағында мамандандырылған әкімшілік сот құрылмаса, оның қарауына жатқызылған істерді аудандық (қалалық) соттар қарауға құқылы.»;
635-бап мынадай мазмұндағы 3-1-бөлікпен толықтырылсын:
«3-1. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттама жасалған кезде өзіне қатысты әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізіліп жатқан кәмелетке толмағанның қорғаушысына немесе заңды өкіліне істі соттылығы бойынша мамандандырылған әкімшілік сотқа, ал тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің аумағында мамандандырылған әкімшілік сот болмаған кезде – аудандық (қалалық) сотқа беру туралы өтінішпен жүгіну құқығы түсіндіріледі.»;
3) 643-баптың бірінші бөлігінің 5) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«5) өтiнiштердiң, соның ішінде кәмелетке толмағанның тұрғылықты жеріндегі соттың істі кәмелетке толмағанның қатысуымен қарауы туралы істер бойынша өтініштердің және бас тартудың болуын;».
4. 2008 жылғы 10 желтоқсандағы «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексіне (Салық кодексі) (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы. 2008 ж., № 22-I, 22-II, 112-құжат; 2009 ж., № 2-3, 16, 18-құжаттар; № 13-14, 63-құжат; № 15-16, 74-құжат; № 17, 82-құжат; № 18, 84-құжат; № 23, 100-құжат; № 24, 134-құжат; 2010 ж., № 1-2, 5-құжат; № 5, 23-құжат; № 7, 28, 29-құжаттар; № 11, 58-құжат; № 15, 71-құжат; № 17-18, 112-құжат; № 22, 130, 132-құжаттар; № 24, 145, 146, 149-құжаттар; 2011 ж., № 1, 2, 3-құжаттар; № 2, 21, 25-құжаттар; № 4, 37-құжат; № 6, 50-құжат; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; № 13, 116-құжат; № 14, 117-құжат; № 15, 120-құжат; № 16, 128-құжат; № 20, 151-құжат; № 21, 161-құжат; № 24, 196-құжат; 2012 ж., № 1, 5-құжат; № 2, 11, 15-құжаттар; № 3, 21, 22, 25, 27-құжаттар; № 4, 32-құжат; № 5, 35-құжат; № 6, 43, 44-құжаттар; № 8, 64-құжат; № 10, 77-құжат; № 11, 80-құжат; № 13, 91-құжат; № 14, 92-құжат; № 15, 97-құжат; № 20, 121-құжат; № 21-22, 124-құжат; № 23-24, 125-құжат; 2013 ж., № 1, 3-құжат; № 2, 7, 10-құжаттар; № 3, 15-құжат; № 4, 21-құжат; № 8, 50-құжат; № 9, 51-құжат; № 10-11, 56-құжат; № 12, 57-құжат; № 14, 72-құжат; 2013 жылғы 5 шілдеде «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне төреліктің және аралық соттың қызметін жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2013 жылғы 3 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы; 2013 жылғы 11 шілдеде «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2013 жылғы 4 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы; 2013 жылғы 11 шілдеде «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік-жекешелік әріптестіктің жаңа түрлерін енгізу және олардың қолданылу салаларын кеңейту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2013 жылғы 4 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы; 2013 жылғы 11 шілдеде «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне көлік мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2013 жылғы 4 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы):
1) 535-баптың 1-тармағы мынадай мазмұндағы 14) тармақшамен толықтырылсын:
«14) апелляциялық, кассациялық шағымдардан және қадағалау тәртібінде өндіріске қабылдау туралы өтініштерден сот шешімдеріне және қаулыларына мүліктік және мүліктік емес сипаттағы даулар үшін талап арызды беру кезінде төленген мемлекеттік баж сомасынан – 50 %.»;
2) 547-баптың екінші бөлігінің 1) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Мемлекеттік баж:
1) соттар қарайтын істер бойынша – Азаматтық іс жүргізу кодексінің 105-1-бабын қоспағанда, тиісті арыз (шағым) немесе сот бұйрығын шығару туралы арыз берілгенге дейін, сондай-ақ сот құжаттардың көшірмелерін берген кезде төленеді.»;
3) 548-бапта:
бірінші бөлік мынадай мазмұндағы 1-3) тармақшамен толықтырылсын:
«1-3) іс тараптардың бітімгерлік келісімімен аяқталған;»;
1-1-бөліктің 3) тармақшасы алып тасталсын.
5. 2011 жылғы 26 желтоқсандағы «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Қазақстан Республикасының Кодексіне (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2011 ж., № 22, 174-құжат; 2012 ж., № 21-22, 124-құжат; 2013 ж., № 1, 3-құжат; № 2, 13-құжат; № 9, 51-құжат; № 10-11, 56-құжат; № 14, 72-құжат):
1) 18-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«18-бап. Некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу кезінде ерлі-зайыптылар
арасында туындайтын дауларды қарау
Некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу кезінде ерлі-зайыптылардың арасында ортақ мүлікті бөлуге, еңбекке қабілетсіз жұбайын, сондай-ақ кәмелетке толмаған балаларын күтіп-бағуға қаражат төлеуге қатысты туындайтын даулар медиация арқылы немесе сот тәртібімен қаралады.»;
2) 37-баптың 3-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Дау туған жағдайда ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлу, сондай-ақ ерлi-зайыптылардың осы мүлiктегi үлестерiн айқындау медиация арқылы немесе сот тәртiбiмен жүргiзiледi.
Ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлу кезiнде сот кәмелетке толмаған баланың мүдделерін ескере отырып, ерлi-зайыптылардың талап етуi бойынша қандай мүлiктің ерлi-зайыптылардың әрқайсысына берiлуге тиiс екендiгiн айқындайды. Егер ерлi-зайыптылардың бiреуiне құны оған тиесiлi үлестен асатын мүлiк берiлсе, екінші жұбайға тиісті ақшалай немесе өзге өтемақы берiледі.»;
3) 73-баптың 2 және 3-тармақтары мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Ата-аналары бөлек тұратын кезде баланың тұрғылықты жерi мен заңды мекенжайы ата-аналарының келiсiмiмен белгіленеді.
Келiсiм болмаған кезде ата-аналардың арасындағы дауды баланың мүдделерiн негiзге алып және оның пiкiрiн ескере отырып, ата-аналардың талап етуі бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның қатысуымен медиация арқылы немесе сот шешедi. Бұл ретте сот баланың ата-аналардың әрқайсысына, аға-iнiлерiне (қарындастарына) және апа-сiңлiлерiне үйiрлiгiн, баланың жасын, ата-аналардың адамгершiлiк және өзге де жеке қасиеттерiн, ата-аналардың әрқайсысы мен баланың арасындағы қарым-қатынастарды, баланың дамуы және тәрбиесі үшiн жағдайлар жасау мүмкiндiгiн (ата-аналар қызметiнiң түрiн, жұмыс режимін, ата-аналардың материалдық және отбасылық жағдайын және басқа да осындай жағдайларды) ескередi.
3. Ата-аналар баладан бөлек тұратын ата-ананың ата-ана құқықтарын жүзеге асыру тәртiбi туралы жазбаша түрде келiсiм жасасуға құқылы.
Егер ата-аналар келiсiмге келе алмаса – дауды қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган, ал оның шешімімен келіспеген жағдайда - осы органның және баланың ата-аналарының қатысуымен медиация арқылы немесе сот шешедi.»;
4) 183-баптың бірінші тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Тіркеу туралы бастапқы акт жазбалары, сондай-ақ жеткілікті негіздер болған кезде және мүдделі адамдардың арасында дау болмаған кезде азаматтық хал актілерінің жазбаларына өзгерістер, толықтырулар мен түзетулер енгізуді тіркеуші орган жүргізеді. Мүдделі адамдардың арасында дау болған кезде азаматтық хал актілеріндегі жазбаларға өзгерістер, толықтырулар мен түзетулер енгізу мәселелері медиация арқылы немесе сот тәртібімен шешіледі.».
6. «Қазақстан Республикасының Жоғары Сот Кеңесі туралы» 2008 жылғы 17 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2008 ж., № 20, 80-құжат; 2010 ж., № 24, 153-құжат; 2012 ж., № 5, 39-құжат):
1) 2-баптың 1-тармағы мынадай мазмұндағы 14-1) тармақшамен толықтырылсын:
«14-1) жергілікті және басқа соттардың төрағалары мен сот алқалары төрағаларының, Жоғарғы Соттың судьялары мен сот алқалары төрағаларының лауазымдарына кадр резервіне кандидаттарды енгізуге келісім беру туралы мәселені қарайды;»;
2) 15-бап мынадай мазмұндағы 2-1-тармақпен толықтырылсын:
«2-1. Жергілікті және басқа да соттың судьясы лауазымына конкурсқа қатысушылар құжаттарын Жоғары Сот Кеңесіне тапсырғаннан кейін Қоғамдық кеңестің және облыстық соттың жалпы отырысының қорытындысын алуға тиіс.
Қоғамдық кеңес пен облыстық соттың жалпы отырысының қорытындылары ұсыныс сипатында болатындықтан, олар Жоғары Сот Кеңесі үшін міндетті болып табылмайды.»;
3) 16-бапта:
2-тармақ мынадай мазмұндағы 5), 6), 7) тармақшалармен толықтырылсын:
«5) мемлекеттік немесе ведомстволық наградалары бар адамдарға;
6) судья лауазымына конкурсқа үш реттен астам қатысқан адамдарға;
7) жоғары білім туралы дипломның орташа бағасының нәтижесі бойынша басымдық беріледі;»;
мынадай мазмұндағы 2-1-тармақпен толықтырылсын:
«2-1. Арнайы білімнің болуы мамандандырылған соттар судьяларының бос лауазымдарына кандидаттарды іріктеудің қосымша өлшемі болып табылады.»;
3-тармақтың 5) тармақшасындағы «болуы ескеріледі.» деген сөздер «болуы;» деген сөзбен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы 6), 7) тармақшалармен толықтырылсын:
«6) мемлекеттік немесе ведомстволық наградаларының болуы;
7) судья лауазымына конкурсқа үш реттен астам қатысқаны ескеріледі;».
4) 17-баптың 2-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Аудандық және оған теңестірілген сот төрағасының бос лауазымына кандидатураларды Кеңес Жоғарғы Сот Төрағасының тиісті облыстық және оған теңестірілген соттың жалпы отырысының шешімі негізінде енгізген ұсынуы бойынша баламалы негізде қарайды.
Аудандық және оған теңестірілген сот төрағасының лауазымына кандидатуралар, әдетте, жұмыс істеп жүрген судьялар немесе судья лауазымында кемінде бес жыл жұмыс өтілі бар адамдар арасынан ұсынылады.
Облыстық соттардың төрағалары мен сот алқалары төрағаларының бос лауазымдарына кандидатуралар, әдетте, жұмыс істеп жүрген судьялар немесе судья лауазымында кемінде он жыл жұмыс өтілі бар адамдар арасынан ұсынылады.
Бұл ретте аудандық сот төрағасының, облыстық соттардың төрағалары мен сот алқалары төрағаларының, Жоғарғы Соттың судьясы мен алқа төрағаларының лауазымына кандидаттарды іріктеу кезінде кадр резервінде тұрған адамдарға басымдық беріледі.».
7. «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» 2010 жылғы
4 мамырдағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2010 ж., № 9, 43-құжат; 2011 ж., № 11, 102-құжат):
1) 22-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«22-бап. Тұтынушылардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау құқығы
Тұтынушылардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауды тиісті мемлекеттік органдар және сот, төрелік немесе аралық сот өз құзыреті шегінде жүзеге асырады.
Бұл ретте, тұтынушы тауарды (жұмысты, көрсетілген қызметті) сатушыға (дайындаушыға, орындаушыға) құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуын жою туралы және осы бұзылудан тұтынушыға келтірілген залалды (зиянды) өз еркімен өтеу туралы кінә қойып жүгінуге құқылы.
Егер күнтізбелік он күннің ішінде сатушы (дайындаушы, орындаушы) қойылған кінәға жауап бермесе немесе бұзышылықтарды жоюдан және келтірілген залалды (зиянды) өз еркімен өтеуден бас тартса, тұтынушы сотқа жүгінуге құқылы.».
8. «Медиация туралы» 2011 жылғы 28 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2011 ж., № 2, 27-құжат; 2012 ж., № 6, 44-құжат; 2013 г., № 14, 72-құжат):
1) 1-баптың 2-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Осы баптың 1-тармағында көрсетілген қатынастардан туындайтын дауларға (жанжалдарға), егер мұндай даулар (жанжалдар) медиация рәсіміне қатыспайтын үшінші тұлғалардың және сот әрекетке қабілетсіз не әрекетке қабілеті шектеулі деп таныған адамдардың мүдделерін қозғаса немесе қозғауы мүмкін болса, медиация рәсімі қолданылмайды.»;
2) 24-баптың 3-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Егер медиацияны жүргізу кезінде тараптардың бірі кәмелетке толмаған адам болса, педагогтің немесе психологтың, кәмелетке толмаған адамның заңды өкілінің қатысуы міндетті.».
2-бап. Осы Заң алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Президенті

О проекте Закона Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам дальнейшего упрощения отправления правосудия, снижения бюрократических процедур"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 29 августа 2013 года № 903

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
внести на рассмотрение Мажилиса Парламента Республики Казахстан проект Закона Республики Казахстан «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам дальнейшего упрощения отправления правосудия, снижения бюрократических процедур».

Премьер-Министр
Республики Казахстан С. Ахметов

Проект

ЗАКОН
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН О внесении изменений и дополнений
в некоторые законодательные акты Республики Казахстан
по вопросам дальнейшего упрощения отправления правосудия,
снижения бюрократических процедур

Статья 1. Внести изменения и дополнения в следующие законодательные акты Республики Казахстан:
1. В Гражданский процессуальный кодекс Республики Казахстан от 13 июля 1999 года (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 1999 г., № 18, ст. 644; 2000 г., № 3-4, ст. 66; № 10, ст. 244; 2001 г., № 8, ст. 52; № 15-16, ст. 239; № 21-22, ст. 281; № 24, ст. 338; 2002 г, № 17, ст. 155; 2003 г., № 10, ст. 49; № 14, ст. 109; № 15, ст. 138; 2004 г., № 5, ст. 25; № 17, ст. 97; № 23, ст. 140; № 24, ст. 153; 2005 г., № 5, ст. 5; № 13, ст. 53; № 24, ст. 123; 2006 г., № 2, ст. 19; № 10, ст. 52; № 11, ст. 55; № 12, ст. 72; № 13, ст. 86; 2007 г., № 3, ст. 20; № 4, ст. 28; № 9, ст. 67; № 10, ст. 69; № 13, ст. 99; 2008 г., № 13-14, ст. 56; № 15-16, ст. 62; 2009 г., № 15-16, ст. 74; № 17, ст. 81; № 24, ст. 127, 130; 2010 г, № 1-2, ст. 4; № 3-4, ст. 12; № 7, ст. 28, 32; № 17-18, ст. 111; № 22, ст. 130; № 24, ст. 151; 2011 г, № 1, ст. 9; № 2, ст. 28; № 5, ст. 43; № 6, ст. 50; № 14, ст. 117; № 16, ст. 128, 129; № 23, ст. 179; 2012 г., № 2, ст. 14; № 6, ст. 43, 44; № 8, ст. 64; № 13, ст. 91; № 14, ст. 93; № 21-22, ст. 124; 2013 г., № 9, ст. 51; № 10-11, ст. 56; № 13, ст. 64; № 14, ст. 72, 74; Закон Республики Казахстан от 3 июля 2013 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам совершенствования деятельности арбитража и третейского суда», опубликованный в газетах «Егемен Қазақстан» и «Казахстанская правда» 5 июля 2013 г.):
1) часть третью статьи 6 изложить в следующей редакции:
«3. Нарушение закона судом при разрешении дел недопустимо и влечет за собой отмену незаконных судебных актов.»;
2) части вторую и пятую статьи 14 изложить в следующей редакции:
«2. Язык судопроизводства устанавливается определением суда в зависимости от языка, на котором подано в суд исковое заявление (заявление). Производство по одному и тому же гражданскому делу осуществляется на установленном первоначально языке судопроизводства.
Если в ходе подготовки к рассмотрению дела в суде первой инстанции выяснилось, что истец не владеет языком, на котором его представителем подано исковое заявление (заявление), то по письменному ходатайству истца суд выносит определение об изменении языка судопроизводства.»;
«5. Судебные акты, о выдаче которых из дела заявило лицо, не владеющее языком судопроизводства, вручаются лицам, участвующим в деле, в переводе на их родной язык или другой язык, которым они владеют на основании письменного заявления.»;
3) часть вторую статьи 15 изложить в следующей редакции:
«2. Стороны избирают в ходе гражданского судопроизводства свою позицию, способы и средства ее отстаивания самостоятельно и независимо от суда, других участвующих в деле лиц. Суд полностью освобожден от сбора доказательств по собственной инициативе в целях установления фактических обстоятельств дела, однако по мотивированному ходатайству стороны оказывает ей содействие в получении необходимых материалов в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.»;
4) статью 16 исключить;
5) статью 20 изложить в следующей редакции:
«Статья 20. Обеспечение безопасности в ходе
судебного разбирательства
Судебное разбирательство дела должно происходить в условиях, обеспечивающих нормальную работу суда и безопасность присутствующих в зале судебного заседания граждан. В целях обеспечения безопасности могут проводиться судебными приставами проверка документов, удостоверяющих личность граждан, личный досмотр и досмотр проносимых ими в зал судебного заседания вещей.»;
6) части первую и вторую статьи 22 изложить в следующей редакции:
«1. Судебные акты могут быть обжалованы в порядке, установленном настоящим Кодексом.
2. Лица, участвующие в деле, имеют право на пересмотр судебного акта вышестоящим судом в порядке, установленном настоящим Кодексом.»;
7) статью 25 изложить в следующей редакции:
«Статья 25. Передача споров на разрешение арбитража
или третейского суда, а также посредством медиации
Подведомственный суду имущественный спор по соглашению сторон может быть разрешен посредством медиации или передан на рассмотрение арбитража или третейского суда, когда это не запрещено законодательными актами, и в соответствии с подпунктом 4) статьи 170 и статьей 192 настоящего Кодекса.»;
8) в статье 30:
части первую и 1-3 изложить в следующей редакции:
«1. Специализированные межрайонные экономические суды рассматривают гражданские дела по имущественным или неимущественным спорам, сторонами в которых являются граждане, осуществляющие предпринимательскую деятельность без образования юридического лица, юридические лица, а также по корпоративным спорам.
Иск по указанным гражданским делам может быть предъявлен только после соблюдения истцом досудебного порядка урегулирования спора.»;
«1-3. Специализированные межрайонные суды по делам несовершеннолетних рассматривают гражданские дела по спорам об определении местожительства ребенка и порядка общения с ребенком; о лишении (ограничении) и восстановлении родительских прав; об усыновлении (удочерении) ребенка; об отмене усыновления (удочерения) ребенка; о направлении несовершеннолетних в специальные организации образования или организации с особым режимом содержания; по спорам, возникающим из опеки и попечительства (патроната) над несовершеннолетними в соответствии с брачно-семейным законодательством Республики Казахстан.»;
примечание изложить в следующей редакции:
«Примечание. По ходатайству представителей несовершеннолетнего, дела, отнесенные к подсудности специализированного межрайонного суда по делам несовершеннолетних, могут рассматриваться районным и приравненным к нему судом.
Ходатайство о рассмотрении дела районным и приравненным к нему судом может быть подано до назначения дела к судебному разбирательству.»;
9) часть восьмую статьи 32 изложить в следующей редакции:
«8. Иски о восстановлении имущественных и неимущественных прав, нарушенных незаконным привлечением к уголовной ответственности, незаконным применением меры пресечения в виде подписки о невыезде, домашнего ареста или ареста либо незаконным наложением административного взыскания в виде административного ареста, могут быть предъявлены по местожительству истца.»;
10) часть первую статьи 35 изложить в следующей редакции:
«1. Иск к нескольким ответчикам, проживающим или находящимся в разных местах, предъявляется по месту жительства или нахождения одного из ответчиков по выбору истца.»;
11) в статье 36:
подпункт 4) части второй исключить;
часть третью изложить в следующей редакции:
«3. Заявления сторон о неподсудности дела данному суду разрешаются этим судом. По вопросу о передаче дела в другой суд выносится определение. Определение суда об оставлении без удовлетворения заявления стороны (сторон) о неподсудности дела может быть обжаловано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным и обжалованию, опротестованию не подлежит. Передача дела из одного суда в другой производится по истечении срока на обжалование этого определения, а в случае подачи жалобы - после вынесения определения об оставлении жалобы без удовлетворения.»;
дополнить частью 3-1 следующего содержания:
«3-1. В случаях, предусмотренных подпунктом 2) части второй настоящей статьи, подсудность дела районному и приравненному к нему суду определяется судом апелляционной инстанции.»;
часть четвертую изложить в следующей редакции:
«4. Споры о подсудности между судами разрешаются судом апелляционной инстанции, решение которого является окончательным и обжалованию, опротестованию не подлежит.»;
12) часть третью статьи 37 изложить в следующей редакции:
«3. Рассмотрение дел в суде кассационной инстанции осуществляется коллегиальным составом судей этой коллегии в нечетном количестве (не менее трех) под председательством председателя соответствующего областного и приравненного к нему суда либо судьей кассационной инстанции по поручению председателя областного и приравненного к нему суда.
Рассмотрение дел в надзорной судебной коллегии по гражданским и административным делам Верховного Суда Республики Казахстан осуществляется коллегиальным составом судей этой коллегии в нечетном количестве (не менее пяти) под председательством председателя указанной коллегии или одного из судей Верховного Суда по его поручению.»;
13) часть первую статьи 41 изложить в следующей редакции:
«1. Основания для отвода, указанные в подпунктах 2) и 3) части первой и части второй статьи 40 настоящего Кодекса, распространяются также на прокурора, эксперта, специалиста, переводчика, секретаря судебного заседания.»;
14) часть первую статьи 47 изложить в следующей редакции:
«1. Лица, участвующие в деле, имеют право знакомиться с материалами дела, делать выписки из них и снимать копии; заявлять отводы; представлять доказательства и участвовать в их исследовании; задавать вопросы другим лицам, участвующим в деле, свидетелям, экспертам и специалистам; заявлять ходатайства, в том числе об истребовании дополнительных доказательств; давать устные и письменные объяснения суду; приводить свои доводы по всем возникающим в ходе судебного процесса вопросам; возражать против ходатайств и доводов других лиц, участвующих в деле; изменить основания или предмет иска, признать иск, предъявить встречный иск, увеличить размер исковых требований или отказаться от иска, окончить дело мировым соглашением, или соглашением об урегулировании спора в порядке медиации; участвовать в судебных прениях; знакомиться с протоколом судебного заседания и подавать на него письменные замечания; обжаловать в установленном настоящим Кодексом порядке судебные акты; пользоваться другими процессуальными правами, предоставленными законодательством о гражданском судопроизводстве. Они должны добросовестно пользоваться всеми принадлежащими им процессуальными правами.»;
15) часть первую статьи 49 изложить в следующей редакции:
«1. Истец вправе изменить основание или предмет иска, увеличить или уменьшить размер исковых требований или отказаться от иска. Изменение основания или предмета иска, увеличение или уменьшение размера исковых требований производятся путем подачи письменного заявления до окончания рассмотрения дела по существу. Отказ от иска допускается до принятия решения судом первой инстанции путем подачи письменного заявления. Ответчик вправе признать иск, о чем у него отбирается расписка. Стороны могут окончить дело мировым соглашением или соглашением об урегулировании спора в порядке медиации, которые подписываются сторонами и утверждаются судом.»;
16) часть первую статьи 57 изложить в следующей редакции:
«1. В случаях, предусмотренных законом, государственные органы и органы местного самоуправления до окончания рассмотрения дела по существу судом первой инстанции могут вступить в процесс по своей инициативе, по инициативе участвующих в деле лиц, а также по инициативе суда для дачи правового заключения по делу в целях осуществления возложенных на них обязанностей и для защиты прав, свобод и охраняемых законом интересов граждан, общественных и государственных интересов.»;
17) часть третью статьи 62 изложить в следующей редакции:
«3. Полномочия адвоката на ведение конкретного дела удостоверяются доверенностью и ордером, выдаваемым и юридической консультацией или адвокатской конторой коллегии адвокатов, а при осуществлении им своей деятельности индивидуально - президиумом коллегии адвокатов.
Полномочия адвоката на совершение каждого из процессуальных действий, перечисленных в части первой статьи 61 настоящего Кодекса, должны быть подтверждены нотариально удостоверенной доверенностью или доверенностью, приравненной к нотариально удостоверенной.»;
18) часть первую статьи 63 изложить в следующей редакции:
«1. Права и свободы недееспособных граждан и лиц, не обладающих полной дееспособностью или признанных в судебном порядке ограниченно дееспособными, защищают в суде их родители, усыновители, опекуны, попечители, патронатные воспитатели или другие заменяющие их лица, которые представляют суду документы, удостоверяющие их статус.»;
19) в статье 66:
часть первую изложить в следующей редакции:
«1. Доказательства представляются сторонами и другими лицами, участвующими в деле, суду первой инстанции и исследуются в судебном разбирательстве.»;
дополнить частью 1-1 следующего содержания:
«1-1. Содержание каждого доказательства, на которое сторона ссылается как на основание требований или возражений против них, должно быть раскрыто в ходе судебного разбирательства, в котором это доказательство исследуется.
Лицо вправе ссылаться только на те доказательства, которые были раскрыты в ходе судебного разбирательства.»;
части третью и четвертую изложить в следующей редакции:
«3. Суд первой инстанции вправе предложить сторонам и другим лицам, участвующим в деле, представить необходимые для правильного разрешения дела дополнительные доказательства.
Непредставление суду первой инстанции имеющихся у стороны доказательств исключает возможность представления этих доказательств суду апелляционной, кассационной, надзорной инстанций.
4. В случае, когда представление доказательств для сторон и других лиц, участвующих в деле, затруднительно, суд первой инстанции по их ходатайству оказывает им содействие в истребовании доказательств.
Ходатайство об оказании содействия в истребовании необходимых стороне доказательств, оставленное без удовлетворения судом первой инстанции, может быть заявлено перед судом апелляционной инстанции в апелляционной жалобе или судебном заседании.»;
20) статью 71 дополнить частью 3-1:
«3-1. Виновность лица в совершении административного правонарушения, установленная вступившим в законную силу постановлением суда по делу об административном правонарушении, не доказывается вновь при рассмотрении дела о гражданско-правовых последствиях совершенного этим лицом правонарушения.»;
21) часть вторую статьи 77 изложить в следующей редакции:
«2. Суд оценивает доказательства при беспристрастном, всестороннем и полном рассмотрении имеющихся в деле доказательств в их совокупности, руководствуясь при этом законом.
Никакие доказательства не имеют для суда заранее установленной силы.»;
22) в статье 91-2:
заголовок изложить в следующей редакции:
«Статья 91-2. Получение образцов специалистом или экспертом
от живого лица»;
части первую и вторую изложить в следующей редакции:
«1. Судья направляет к соответствующему специалисту лицо, у которого должны быть получены образцы, а также определение о получении соответствующих образцов. В определении должны быть указаны права и обязанности всех участников данного процессуального действия.
2. Соответствующий специалист по поручению судьи производит необходимые действия и получает требуемые для экспертного исследования образцы. Образцы упаковываются и опечатываются, после чего вместе с официальным документом, составленным специалистом, направляются судье.»;
часть четвертую исключить;
23) дополнить статьей 105-1 следующего содержания:
«Статья 105-1. Отсрочка уплаты государственной пошлины
Суд, по искам о защите прав потребителей, поданным физическим лицом, отсрочивает уплату государственной пошлины до принятия судом соответствующего решения. При принятии решения суд присуждает расходы, связанные с уплатой государственной пошлины, со стороны не в пользу которой вынесено решение.»;
24) подпункт 9) статьи 107 исключить;
25) часть первую статьи 110 изложить в следующей редакции:
«1. Стороне, в пользу которой состоялось решение, суд присуждает с другой стороны все понесенные по делу судебные расходы. Если иск удовлетворен частично, то издержки присуждаются истцу пропорционально размеру удовлетворенных судом исковых требований, а ответчику – пропорционально той части исковых требований, в которой истцу отказано.»;
26) статью 111 изложить в следующей редакции:
«Статья 111. Возмещение расходов по оплате помощи представителя
1. Стороне, в пользу которой состоялось решение, суд присуждает возмещение другой стороной понесенных ею расходов по оплате помощи представителя, не состоящего с этой стороной в трудовых отношениях, участвовавшего в процессе, в размере фактически понесенных стороной затрат. По денежным требованиям эти расходы не должны превышать десяти процентов от удовлетворенной части иска.
2. В случае, если юридическая помощь была оказана стороне адвокатом за счет средств республиканского бюджета, суд расходы по оплате помощи адвоката взыскивает в доход республиканского бюджета с другой стороны, исходя из результатов рассмотрения дела.»;
27) часть вторую статьи 113 изложить в следующей редакции:
«2. Если стороны при заключении мирового соглашения или соглашения об урегулировании спора в порядке медиации не предусмотрели порядок распределения судебных расходов, суд понесенные сторонами судебные расходы распределяет между ними поровну.»;
28) в статье 114 в части первой:
подпункт 1) изложить в следующей редакции:
«1) при рассмотрении споров о возмещении вреда, причиненного смертью кормильца, повреждением здоровья, связанным с работой;»;
дополнить подпунктом 3) следующего содержания:
«3) при рассмотрении споров о возмещении вреда реабилитированным.»;
части третью и шестую изложить в следующей редакции:
«3. К ходатайству гражданина об освобождении от оплаты юридической помощи и возмещении расходов, связанных с представительством, в случаях, предусмотренных подпунктами 2) и 3) части первой настоящей статьи, должны быть приобщены документы и другие доказательства, подтверждающие право на оплату юридической помощи за счет республиканского бюджета.»;
«6. Определение суда об освобождении стороны от оплаты юридической помощи адвокату обжалованию, опротестованию не подлежит.»;
29) часть третью статьи 128 изложить в следующей редакции:
«3. Заявление о восстановлении пропущенного срока подается в суд, в котором надлежало совершить процессуальное действие. Это заявление рассматривается судом без извещения и вызова лиц, участвующих в деле.»;
30) статью 129 дополнить частью пятой следующего содержания:
«5. Надлежащим является извещение сторон, полученное одним из совершеннолетних членов семьи стороны, проживающих по указанному адресу; извещение, направленное заказным письмом с уведомлением о его вручении, телефонограмма или телеграмма, а также подтверждающееся получением отчета о доставке текстового сообщения (СМС) по абонентскому номеру сотовой связи или электронному адресу, а также с использованием иных средств связи, обеспечивающих фиксирование извещения или вызова, если сторона не докажет, что извещение к нему не поступило либо поступило позднее.»;
31) часть вторую статьи 130 изложить в следующей редакции:
«2. Одновременно с повесткой судья направляет ответчику копию искового заявления. Вместе с повесткой, адресованной истцу, судья направляет копию возражения на исковое заявление.»;
32) в статье 140:
подпункты 2) и 11) изложить в следующей редакции:
«2) если требование о взыскании денег основано на неисполнении вытекающего из договора обязательства, срок исполнения которого наступил и неисполнение обязательства признается должником в письменной форме;»;
«11) если заявлено требование о взыскании задолженности с собственников помещений (квартир), уклоняющихся от участия в обязательных расходах на содержание общего имущества объекта кондоминиума, а также по требованиям о взыскании задолженности на основании публичных договоров за фактически потребленные услуги (электро-, газо-, тепло-, водо- снабжение, услуги телефонно-, интернет связи, кабельного телевидения, вывоз твердых бытовых отходов).»;
дополнить подпунктами 12), 13), 14) следующего содержания:
«12) если заявлено требование об индексации присужденных сумм;
13) если заявлено требование о взыскании единовременного денежного вознаграждения, предусмотренного контрактом о прохождении воинской службы, в случае досрочного расторжения контракта по инициативе контрактника без уважительных причин;
14) если заявлено требование о взыскании сумм, затраченных на обучение курсантов учебных заведений, прекративших по собственному желанию службу до истечения предусмотренного договором срока.»;
33) части вторую и третью статьи 143 изложить в следующей редакции:
«2. Об отказе в принятии заявления или возвращении заявления судья выносит определение в течение трех рабочих дней со дня поступления заявления в суд.
3. Определение об отказе в принятии заявления не препятствует возможности предъявления заявителем иска по этому же требованию в порядке искового производства.
Определение о возвращении заявления о выдаче судебного приказа не препятствует его повторной подаче после устранения недостатков, послуживших основанием для возвращения.
Определение об отказе в принятии заявления или возвращении заявления о выдаче судебного приказа обжалованию, опротестованию не подлежит.»;
34) часть первую статьи 144 изложить в следующей редакции:
«1. Судья вправе принять заявление о вынесении судебного приказа и своим определением установить взыскателю срок не более трех дней для устранения недостатков, если заявление не отвечает требованиям статьи 141 настоящего Кодекса.»;
35) подпункты 3) и 4) части первой статьи 146 изложить в следующей редакции:
«3) фамилия, имя и отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность) гражданина-взыскателя, его местожительство и индивидуальный идентификационный номер (ИИН), наименование юридического лица-заявителя, местонахождение его исполнительного органа, бизнес-идентификационный номер (БИН), банковские реквизиты, а также сведения об абонентских номерах городской или сотовой связи, электронный адрес, если таковой имеется;
4) фамилия, имя и отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), дата рождения должника, его местожительство, место работы и индивидуальный идентификационный номер (ИИН), если таковой известен, наименование юридического лица-должника, местонахождение его исполнительного органа, бизнес-идентификационный номер (БИН), если он известен, а также сведения об абонентских номерах городской или сотовой связи, электронный адрес, если таковой имеется и известен;»;
36) дополнить главой 13-1 следующего содержания:
«Глава 13-1. Рассмотрение дел в порядке упрощенного производства
Статья 149-1. Порядок упрощенного производства
1. Дела в порядке упрощенного производства рассматриваются судом по общим правилам искового производства, предусмотренным настоящим Кодексом, с особенностями, установленными настоящей главой.
При рассмотрении в порядке упрощенного производства дел, возникающих из административных и иных публичных правоотношений, применяются также особенности, установленные подразделом 3 настоящего Кодекса, при рассмотрении дел с участием иностранных лиц - разделом 5 настоящего Кодекса, если иное не предусмотрено настоящей главой.
2. Дела в порядке упрощенного производства рассматриваются судьей единолично в месячный срок со дня принятия заявления к производству. Срок рассмотрения дела в порядке упрощенного производства продлению не подлежит.
Статья 149-2. Дела, рассматриваемые в порядке
упрощенного производства
1. В порядке упрощенного производства подлежат рассмотрению дела:
1) по исковым заявлениям о взыскании денег, если цена иска не превышает для юридических лиц 500 месячных расчетных показателей, для индивидуальных предпринимателей 100 месячных расчетных показателей;
2) независимо от цены иска по исковым заявлениям, основанным на представленных истцом документах, устанавливающих денежные обязательства ответчика и (или) на документах, подтверждающих задолженность по договору.
2. Суд выносит определение о рассмотрении дела по общим правилам искового производства, если в ходе рассмотрения дела в порядке упрощенного производства удовлетворено ходатайство третьего лица о вступлении в дело, принят встречный иск, который не может быть рассмотрен по правилам, установленным настоящей главой, либо если суд, в том числе по ходатайству одной из сторон, пришел к выводу о том, что:
1) порядок упрощенного производства может привести к разглашению государственной тайны;
2) необходимо провести осмотр и исследование доказательств по месту их нахождения, назначить экспертизу или заслушать свидетельские показания;
3) заявленное требование связано с иными требованиями, в том числе к другим лицам, или судебным актом, принятым по данному делу, могут быть нарушены права и законные интересы других лиц;
4) рассмотрение дела в порядке упрощенного производства не соответствует целям эффективного правосудия, в том числе в случае признания судом необходимым выяснить дополнительные обстоятельства или исследовать дополнительные доказательства.
3. В определении о рассмотрении дела по общим правилам искового производства указываются действия, которые надлежит совершить лицам, участвующим в деле, и сроки совершения этих действий. После вынесения определения рассмотрение дела производится с самого начала, за исключением случаев, если переход к рассмотрению дела по общим правилам искового производства или по правилам административного судопроизводства вызван необходимостью провести осмотр и исследование доказательств по месту их нахождения, назначить экспертизу или заслушать свидетельские показания.
4. В случае, если заявлены два требования, которые вытекают из гражданских правоотношений, при этом одно из которых носит имущественный характер и относится к требованиям, указанным в частях первой или второй настоящей статьи, а второе требование носит неимущественный характер и суд не выделит это требование в отдельное производство, оба требования рассматриваются в порядке упрощенного производства.
5. Срок рассмотрения дела, начатого в порядке упрощенного производства, но с дальнейшим его рассмотрением по общим правилам искового производства, продлению не подлежит.
Статья 149-3. Особенности рассмотрения дел в порядке
упрощенного производства
1. Исковое заявление, заявление по делу, указанному в частях первой или второй статьи 149-2 настоящего Кодекса, и прилагаемые к такому заявлению документы могут быть представлены в суд на бумажном носителе либо в электронном виде.
2. О принятии искового заявления, заявления к производству суд выносит определение, в котором указывает на рассмотрение дела в порядке упрощенного производства и устанавливает срок для представления отзыва на исковое заявление, заявление ответчиком или другим заинтересованным лицом в течение пятнадцати рабочих дней.
3. Стороны вправе представить в суд, рассматривающий дело, и направить друг другу документы, содержащие объяснения по существу заявленных требований и возражений в обоснование своей позиции, в срок, который установлен судом. Такие документы не должны содержать ссылки на доказательства, которые не были раскрыты в установленный судом срок.
4. Если отзыв на исковое заявление, отзыв на заявление, доказательства и иные документы поступили в суд по истечении установленного судом срока, они не рассматриваются и возвращаются лицам, которыми они были поданы, за исключением случая, если эти лица обосновали невозможность представления указанных документов в установленный судом срок по причинам, не зависящим от них. О возвращении указанных документов суд выносит определение.
5. Судья рассматривает дело в порядке упрощенного производства без вызова сторон после истечения сроков, установленных судом для представления доказательств и иных документов в соответствии с частью третьей настоящей статьи.
Предварительное судебное заседание по делам, рассматриваемым в порядке упрощенного производства, не проводится.
Суд исследует изложенные в представленных сторонами документах объяснения, возражения и (или) доводы лиц, участвующих в деле, и принимает решение на основании доказательств, представленных в течение указанных сроков.
6. При рассмотрении дела в порядке упрощенного производства не применяются правила, предусмотренные главой 23 настоящего Кодекса и статьей 189 настоящего Кодекса.
Статья 149-4. Решение по делу, рассматриваемому в порядке
упрощенного производства
1. Решение по делу, рассматриваемому в порядке упрощенного производства, принимается по правилам, установленным главой 18 настоящего Кодекса, если иное не вытекает из особенностей, установленных в настоящей главе.
2. Решение по делу, рассмотренному в порядке упрощенного производства, вступает в законную силу по истечении пятнадцати рабочих дней со дня его принятия, если не подана апелляционная жалоба.
В случае подачи апелляционной жалобы, решение, если оно не отменено или не изменено, вступает в законную силу со дня принятия постановления судом апелляционной инстанции.
3. Решение по результатам рассмотрения дела в порядке упрощенного производства может быть обжаловано в суд апелляционной инстанции в срок, не превышающий пятнадцати рабочих дней со дня его принятия.
Это решение, если оно было предметом рассмотрения в суде апелляционной инстанции или если суд апелляционной инстанции отказал в восстановлении пропущенного срока подачи апелляционной жалобы, а также постановление суда апелляционной инстанции, принятое по данному делу, могут быть обжалованы в суд кассационной инстанции только по основаниям, предусмотренным статьей 366 настоящего Кодекса.»;
37) подпункт 1) части первой статьи 154 изложить в следующей редакции:
«1) истцом не соблюден установленный законодательством для данной категории дел порядок предварительного досудебного разрешения спора и возможность применения этого порядка не утрачена.
Досудебный порядок урегулирования споров обязателен по спорам:
1) об изменении или расторжении договора;
2) о прекращении договора найма;
3) в сфере защиты прав потребителей;
4) в сфере брачно-семейных отношений;
5) в сфере трудового законодательства;
6) в сфере наследственного законодательства;
7) в сфере законодательства об интеллектуальной собственности;
8) о взыскании сумм по договору;»;
38) статью 156 изложить в следующей редакции:
«Статья 156. Предъявление встречного иска
1. Ответчик вправе до окончания рассмотрения дела по существу предъявить к истцу встречный иск для совместного рассмотрения с первоначальным иском. Предъявление встречного иска производится по общим правилам о предъявлении иска. О принятии встречного иска судья выносит определение.
2. Встречное исковое заявление, не отвечающее условиям его принятия, предусмотренным в части первой настоящей статьи, подлежит возвращению.»;
39) статью 160 изложить в следующей редакции:
«Статья 160. Рассмотрение заявления об обеспечении иска
1. Заявление об обеспечении иска разрешается судьей в день его поступления в суд без извещения ответчика и других лиц, участвующих в деле сторон третейского или арбитражного разбирательства. Рассмотрев заявление об обеспечении иска, судья выносит определение.
2. Заявление об обеспечении иска, поданное в суд с исковым заявлением, рассматривается судом без извещения ответчика и других лиц, участвующих в деле сторон третейского или арбитражного разбирательства одновременно с возбуждением гражданского дела.»;
40) статью 167 изложить в следующей редакции:
«Статья 167. Сроки подготовки дела к судебному разбирательству
Подготовка гражданских дел к судебному разбирательству должна быть проведена не позднее четырнадцати рабочих дней со дня принятия заявления, если иное не установлено законодательными актами. В исключительных случаях по делам особой сложности, кроме дел о взыскании алиментов, о возмещении вреда, причиненного увечьем или иным повреждением здоровья, а также по случаю потери кормильца и по требованиям, вытекающим из трудовых правоотношений, этот срок может быть продлен до одного месяца по мотивированному определению судьи.»;
41) в статье 170:
подпункт 2) изложить в следующей редакции:
«2) в необходимых случаях вызывает ответчика, опрашивает его по обстоятельствам дела, выясняет, какие имеются возражения против иска и какими доказательствами эти возражения могут быть подтверждены; разъясняет ответчику его процессуальные права и обязанности;»;
дополнить подпунктом 4-1) следующего содержания:
«4-1) разъясняет представителям несовершеннолетних истца или ответчика их право обратиться с ходатайством о передаче дела по подсудности в районный и приравненный к нему суд по месту жительства соответствующей стороны;»;
42) дополнить главой 16-1 следующего содержания:
«Глава 16-1. Мировое соглашение.
Статья 173-1. Примирение сторон
1. Суд принимает меры для примирения сторон, содействует им в урегулировании спора.
2. Стороны могут урегулировать спор, заключив мировое соглашение или используя другие примирительные процедуры, если это не противоречит закону.
Статья 173-2. Заключение мирового соглашения
1. Мировое соглашение может быть заключено сторонами на любой стадии процесса и при исполнении судебного акта.
2. Мировое соглашение может быть заключено по любому делу искового производства, кроме дел, когда одной из сторон является государственный орган и если затрагиваются интересы лиц, признанных судом недееспособными либо ограничено дееспособными, вытекающих из публично-правовых отношений, если иное не предусмотрено настоящим Кодексом и иным законом.
3. Мировое соглашение не может нарушать права и законные интересы других лиц и противоречить закону.
4. Мировое соглашение утверждается судом.
Статья 173-3. Форма и содержание мирового соглашения
1. Мировое соглашение заключается в письменной форме и подписывается сторонами или их представителями при наличии у них полномочий на заключение мирового соглашения, специально предусмотренных в доверенности или ином документе, подтверждающих полномочия представителя.
2. Мировое соглашение должно содержать согласованные сторонами сведения об условиях, размере и сроках исполнения обязательств друг перед другом или одной стороной перед другой.
В мировом соглашении могут содержаться условия об отсрочке или рассрочке исполнения обязательств ответчиком, уступке прав требования, полном или частичном прощении либо признании долга, распределении судебных расходов и иные условия, не противоречащие закону.
3. Если в мировом соглашении отсутствует условие о распределении судебных расходов, суд разрешает этот вопрос при утверждении мирового соглашения в общем порядке, установленном настоящим Кодексом.
4. Мировое соглашение составляется и подписывается в количестве экземпляров, превышающем на один экземпляр количество лиц, заключивших мировое соглашение; один из этих экземпляров приобщается судом, утвердившим мировое соглашение, к материалам дела.
Статья 173-4. Утверждение судом мирового соглашения
1. Мировое соглашение утверждается судом, в производстве которого находится дело. В случае, если мировое соглашение заключено в процессе исполнения судебного акта, оно представляется на утверждение суда первой инстанции по месту исполнения судебного акта или в суд, принявший указанный судебный акт.
2. Вопрос об утверждении мирового соглашения рассматривается судом в судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте судебного заседания.
3. В случае неявки в судебное заседание лиц, заключивших мировое соглашение и извещенных надлежащим образом о времени и месте судебного заседания, вопрос об утверждении мирового соглашения не рассматривается судом, если от этих лиц не поступило заявление о рассмотрении данного вопроса в их отсутствие.
4. По результатам рассмотрения вопроса об утверждении мирового соглашения суд выносит определение.
5. Суд не утверждает мировое соглашение, если оно противоречит закону или нарушает права и законные интересы других лиц.
6. В определении суда указывается на:
1) утверждение мирового соглашения или отказ в утверждении мирового соглашения;
2) условия мирового соглашения;
3) распределение судебных расходов.
В определении об утверждении мирового соглашения, заключенного в процессе исполнения судебного акта суда, должно быть также указано, что этот судебный акт не подлежит исполнению.
Статья 173-5. Исполнение мирового соглашения
1. Мировое соглашение исполняется лицами, его заключившими, добровольно в порядке и сроки, которые предусмотрены этим соглашением.
2. Мировое соглашение, не исполненное добровольно, подлежит принудительному исполнению на основании исполнительного листа, выдаваемого судом по ходатайству лица, заключившего мировое соглашение.»;
43) статью 177 изложить в следующей редакции:
«Статья 177. Непосредственность и устность
судебного разбирательства
1. Суд при рассмотрении дела обязан непосредственно исследовать доказательства по делу: заслушать объяснения сторон и других лиц, участвующих в деле, показания свидетелей, заключения экспертов, заключения государственных органов и органов местного самоуправления, за исключением дел, рассматриваемых в порядке упрощенного производства, ознакомиться с документами, осмотреть вещественные доказательства, прослушать звукозаписи и просмотреть видеозаписи, кино-, фотоматериалы, ознакомиться с материалами иных средств преобразования информации. В необходимых случаях при исследовании доказательств по делу суд заслушивает консультации и пояснения специалиста.
Заслушивание объяснений сторон и других лиц, участвующих в деле, показания свидетелей, заключения экспертов, заключения государственных органов и органов местного самоуправления может осуществляться судом в режиме реального времени посредством видеосвязи.
2. Разбирательство дела происходит устно. В случае замены судьи в процессе рассмотрения дела разбирательство должно быть произведено с самого начала.»;
44) части первую и пятую статьи 193 изложить в следующей редакции:
«1. Заявление истца об отказе от иска, признание иска ответчиком или условия мирового соглашения сторон либо условия соглашения об урегулировании спора в порядке медиации подаются в письменном виде, которые приобщаются к материалам дела, о чем указывается в протоколе судебного заседания.»;
«5. В случаях непринятия судом отказа истца от иска, признания иска, неутверждения мирового соглашения или соглашения сторон об урегулировании спора в порядке медиации по основаниям, предусмотренным частью второй статьи 49 настоящего Кодекса, суд выносит об этом определение и продолжает рассмотрение дела по существу.»;
45) статью 194 дополнить частью третьей следующего содержания:
«3. Объяснения участвующих в деле лиц могут быть получены судом в режиме реального времени с помощью средств видеосвязи через суд по месту нахождения данных лиц.»;
46) часть первую статьи 199 изложить в следующей редакции:
«1. Допрос свидетеля в возрасте до четырнадцати лет, а по усмотрению суда и допрос свидетеля в возрасте от четырнадцати до шестнадцати лет производится с участием педагога, родителя или иного законного представителя, которые вызываются в суд. Указанные лица могут с разрешения председательствующего задавать свидетелю вопросы.»;
47) части первую и вторую статьи 216 изложить в следующей редакции:
«1. После принятия и подписания резолютивной части решения суда судья возвращается в зал судебного заседания и оглашает резолютивную часть решения суда, разъясняет порядок и сроки обжалования решения.
2. После оглашения резолютивной части решения судья обязан объявить, когда лица, участвующие в деле, и представители могут получить копию решения суда.»;
48) часть первую статьи 217 изложить в следующей редакции:
«1. Акт суда первой инстанции, которым дело разрешается по существу, выносится в течение пяти рабочих дней в форме решения. Резолютивная часть решения приобщается к материалам дела.»;
49) часть вторую статьи 219 изложить в следующей редакции:
«2. Суд разрешает дело в пределах заявленных истцом требований.»;
50) статью 222 изложить в следующей редакции:
«Статья 222. Решение о признании незаконными действий
(бездействия) и решений государственных органов,
органов местного самоуправления
1. При удовлетворении иска о признании незаконными действий (бездействия) и решений государственных органов, органов местного самоуправления суд признает оспариваемое действие (бездействие) или решение незаконным, обязывает восстановить нарушенные права физического или юридического лица. В резолютивной части решения о признании незаконным нормативного правового акта должно быть указано, что этот акт считается недействующим с момента его принятия.
2. Решение суда о признании незаконным нормативного правового акта или сообщение о нем должны быть опубликованы в средствах массовой информации, в которых был опубликован нормативный правовой акт, за счет средств органа, его принявшего. Публикация должна быть произведена не позднее десяти дней со дня вступления решения суда в законную силу.»;
51) статью 229 исключить;
52) статью 240-3 изложить в следующей редакции:
«Статья 240-3. Разрешение вопроса о повороте
исполнения судебного акта суда апелляционной,
кассационной или надзорной инстанций
Рассмотрение вопроса о повороте исполнения судебного акта, отмененного или измененного в апелляционном, кассационном или надзорном порядке, если этот вопрос не был рассмотрен судом апелляционной, кассационной или надзорной инстанции, производится судом первой инстанции по месту исполнения отмененного или измененного судебного акта или по месту рассмотрения дела в суде первой инстанции, вынесшей отмененный, измененный судебный акт.»;
53) подпункты 7) и 9) статьи 249 изложить в следующей редакции:
«7) истец, не просивший о разбирательстве дела в его отсутствие, не явился в суд по вторичному вызову;»;
«9) подано заявление о возвращении искового заявления»;
54) подпункт 6) статьи 252 изложить в следующей редакции:
«6) процессуальное решение суда»;
55) часть вторую статьи 257 исключить;
56) статью 263 изложить в следующей редакции:
«Статья 263. Высылка копии заочного решения
Копия заочного решения высылается ответчику и истцу не позднее трех рабочих дней со дня его вынесения с уведомлением о вручении.»;
57) статью 274-1 дополнить частью 1-1 следующего содержания:
«1-1. К заявлению должны быть приобщены доказательства, свидетельствующие о нарушении права гражданина на включение в список кандидатов в присяжные заседатели и участии в уголовном судопроизводстве в качестве присяжного заседания.»;
58) часть вторую статьи 281 изложить в следующей редакции:
«2. Неявка в судебное заседание кого-либо из перечисленных лиц, надлежащим образом извещенных о месте и времени судебного заседания, не является препятствием к рассмотрению дела по существу. В этом случае суд вправе вынести частное определение, которым доводит до сведения вышестоящего органа или должностного лица о факте проявления неуважения указанного лица к суду, а при удовлетворении заявления – о допущенных этим лицом нарушениях закона.
Неявка в судебное заседание заявителя, не известившего суд об уважительности причин неявки, влечет оставление заявления без рассмотрения.»;
59) часть четвертую статьи 335 изложить в следующей редакции:
«4. К апелляционной жалобе прилагается квитанция об уплате государственной пошлины в размере, установленном налоговым законодательством Республики Казахстан.»;
60) подпункт 5) статьи 337 изложить в следующей редакции:
«5) если отсутствует документ, подтверждающий оплату государственной пошлины.»;
61) статью 383-5 дополнить частью третьей следующего содержания:
«3. К кассационной жалобе прилагается квитанция об уплате государственной пошлины в размере, установленном налоговым законодательством Республики Казахстан.»;
62) статью 383-6 изложить в следующей редакции:
«Статья 383-6. Возвращение кассационной жалобы или протеста
1. Кассационная жалоба или протест, не соответствующие требованиям, указанным в статье 383-5 настоящего Кодекса, определением судьи суда кассационной инстанции возвращаются без рассмотрения лицу, их подавшему. Определение о возвращении кассационной жалобы, протеста обжалованию, опротестованию не подлежит.
2. После устранения недостатков кассационная жалоба, протест могут быть поданы повторно, если при этом не истек срок, установленный частью первой статьи 383-4 настоящего Кодекса.»;
63) статью 391 дополнить частью седьмой следующего содержания:
«7. К ходатайству об оспаривании судебного акта прилагается квитанция об уплате государственной пошлины в размере, установленном налоговым законодательством Республики Казахстан.»;
64) статью 392 дополнить подпунктом 7) следующего содержания:
«7) если к ходатайству об оспаривании судебного акта не приложен документ, подтверждающий оплату государственной пошлины.».

2. В Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан от 13 декабря 1997 года (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 1997 г., № 23, ст. 335; 1998 г., № 23, ст. 416; 2000 г., № 3-4, ст. 66; № 6, ст. 141; 2001 г., № 8, ст. 53; № 15-16, ст. 239; № 17-18, ст. 245; № 21-22, ст. 281; 2002 г., № 4, ст. 32, 33; № 17, ст. 155; № 23-24, ст. 192; 2003 г., № 18, ст. 142; 2004 г., № 5, ст. 22; № 23, ст. 139; № 24, ст. 153, 154, 156; 2005 г., № 13, ст. 53; № 21-22, ст. 87; № 24, ст. 123; 2006 г., № 2, ст. 19; № 5-6, ст. 31; № 12, ст. 72; 2007 г., № 1, ст. 2; № 5-6, ст. 40; № 10, ст. 69; № 13, ст. 99; 2008 г., № 12, ст. 48; № 15-16, ст. 62, 63; № 23, ст. 114; 2009 г., № 6-7, ст. 32; № 15-16, ст. 71, 73; № 17, ст. 81, 83; № 23, ст. 113, 115; № 24, ст. 121, 122, 125, 127, 128, 130; 2010 г., № 1-2, ст. 4; № 11, ст. 59; № 17-18, ст. 111; № 20-21, ст. 119; № 22, ст. 130; № 24, ст. 149; 2011 г., № 1, ст. 9; № 2, ст. 19, 28; № 19, ст. 145; № 20, ст. 158; № 24, ст. 196; 2012 г., № 1, ст. 5; № 3, ст. 26; № 4, ст. 32; № 5, ст. 35; № 6, ст. 44; № 10, ст. 77; № 14, ст. 93; 2013 г., № 2, ст. 10, 13; № 7, ст. 36; № 13, ст.62, 64; № 14, ст. 72, 74; Закон Республики Казахстан от 3 июля 2013 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам совершенствования деятельности арбитража и третейского суда», опубликованный в газетах «Егемен Қазақстан» и «Казахстанская правда» 5 июля 2013 г.; Закон Республики Казахстан от 4 июля 2013 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам противодействия торговле людьми», опубликованный в газетах «Егемен Қазақстан» и «Казахстанская правда» 11 июля 2013 г.:
1) часть вторую статьи 114 изложить в следующей редакции:
«2. Орган, ведущий уголовный процесс, должен разъяснять каждому лицу, участвующему в производстве по уголовному делу, принадлежащие ему права и возложенные на него обязанности, в том числе по делам с участием несовершеннолетних их представителям право на рассмотрение дела в специализированном суде по делам несовершеннолетних либо в суде по месту жительства несовершеннолетнего, обеспечивать в предусмотренном настоящим Кодексом порядке возможность их осуществления. По просьбе лица орган, ведущий уголовный процесс, обязан разъяснить его права и обязанности повторно.»;
2) статью 273 дополнить частью 2-1 следующего содержания:
«2-1. Следователь обязан разъяснить стороне, представляющей интересы несовершеннолетнего обвиняемого или несовершеннолетнего потерпевшего по преступлениям, указанным в части 2 статьи 290-1 настоящего Кодекса, право на рассмотрение дела, отнесенного к подсудности специализированного межрайонного суда по делам несовершеннолетних, в районном и приравненном к нему суде.»;
3) статью 287 дополнить частью 4-1 следующего содержания:
«4-1. Дознаватель обязан разъяснить стороне, представляющей интересы несовершеннолетнего обвиняемого или несовершеннолетнего потерпевшего по преступлениям, указанным в части 2 статьи 290-1 настоящего Кодекса, право на рассмотрение дела, отнесенного к подсудности специализированного межрайонного суда по делам несовершеннолетних, в районном и приравненном к нему суде.»;
4) примечание к статье 290-1 изложить в следующей редакции:
«Примечание. По ходатайству стороны, представляющей интересы несовершеннолетнего, дела, отнесенные к подсудности специализированного межрайонного суда по делам несовершеннолетних, могут рассматриваться районным и приравненным к нему судом.
Ходатайство о рассмотрении дела районным и приравненным к нему судом может быть подано до назначения судом главного судебного разбирательства.»;
5) часть третью статьи 296 изложить в следующей редакции:
«3. Во всех случаях дело подлежит направлению по подсудности, если будет установлено, что оно подсудно специализированному межрайонному суду по уголовным делам, специализированному межрайонному военному суду по уголовным делам или военному суду гарнизона.»;
6) статью 301 дополнить частью 3-2 следующего содержания:
«3-2. В ходе предварительного слушания судья разъясняет стороне, представляющей интересы несовершеннолетнего подсудимого или несовершеннолетнего потерпевшего их право обратиться с ходатайством о передаче дела по подсудности в районный и приравненный к нему суд.»;
7) статью 391 дополнить частью 4-1 следующего содержания:
«4-1. Судья обязан разъяснить несовершеннолетним сторонам и их представителям их право обратиться с ходатайством о передаче дела по подсудности в районный и приравненный к нему суд.».

3. В Кодекс Республики Казахстан от 30 января 2001 года «Об административных правонарушениях» (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2001 г., № 5-6, ст. 24; № 17-18, ст. 241; № 21-22, ст. 281; 2002 г, № 4, ст. 33; № 17, ст. 155; 2003 г., № 1-2, ст. 3; № 4, ст. 25; № 5, ст. 30; № 11, ст. 56, 64, 68; № 11, ст. 109; № 15, ст. 122, 139; № 18 ст. 142; № 21-22, ст. 160; № 23, ст. 171; 2004 г., № 6, ст. 42; № 10, ст. 55; № 15, ст. 86; № 17, ст. 97; № 23, ст. 139, 140; № 24, ст. 153; 2005 г., № 5, ст. 5; № 7-8 ст. 19; № 9, ст. 26; № 13, ст. 53; № 14, ст. 58; № 17-18, ст. 72; № 21-22, ст. 86 87; № 23, ст. 104; 2006 г, № 1, ст. 5; № 2, ст. 19, 20; № 3, ст. 22; № 5-6, ст. 31 № 8, ст. 45; № 10, ст. 52; № 11, ст. 55; № 12, ст. 72, 77; № 13, ст. 85, 86; № 15 ст. 92, 95; № 16, ст. 98, 102; № 23, ст. 141; 2007 г, № 1, ст. 4; № 2, ст. 16, 18 № 3, ст. 20, 23; № 4, ст. 28, 33; № 5-6, ст. 40; № 9, ст. 67; № 10, ст. 69; № 12 ст. 88; № 13, ст. 99; № 15, ст. 106; № 16, ст. 131; № 17, ст. 136, 139, 140; № 18 ст. 143, 144; № 19, ст. 146, 147; № 20, ст. 152; № 24, ст. 180; 2008 г, № 6-7 ст. 27; № 12, ст. 48, 51; № 13-14, ст. 54, 57, 58; № 15-16, ст. 62; № 20, ст. 88; № 21, ст. 97; № 23, ст. 114; № 24, ст. 126, 128, 129; 2009 г., № 2-3, ст. 7, 21 № 9-10, ст. 47, 48; № 13-14, ст. 62, 63; № 15-16, ст. 70, 72, 73, 74, 75, 76; № 17, ст. 79, 80, 82; № 18, ст. 84, 86; № 19, ст. 88; № 23, ст. 97, 115, 117 № 24, ст. 121, 122, 125, 129, 130, 133, 134; 2010 г, № 1-2, ст. 1, 4, 5; № 5 ст. 23; № 7, ст. 28, 32; № 8, ст. 41; № 9, ст. 44; № 11, ст. 58; № 13, ст. 67; № 15, ст. 71; № 17-18, ст. 112, 114; № 20-21, ст. 119; № 22, ст. 128, 130; № 24 ст. 146, 149; 2011 г., № 1, ст. 2, 3, 7, 9; № 2, ст. 19, 25, 26, 28; № 3, ст. 32; № 6, ст. 50; № 8, ст. 64; № 11, ст. 102; № 12, ст. 111; № 13, ст. 115, 116; № 14, ст. 117; № 16, ст. 128, 129; № 17, ст. 136; № 19, ст. 145; № 21, ст. 161; № 24, ст. 196; 2012 г., № 1, ст. 5; № 2, ст. 9, 11, 13, 14, 16; № 3, ст. 21, 22, 25, 26, 27; № 4, ст. 32; № 5, ст. 35, 36; № 8, ст. 64; № 10, ст. 77; № 12, ст. 84, 85; № 13, ст. 91; № 14, ст. 92, 93, 94; № 15, ст. 97; № 20, ст. 121; № 23-24, ст. 125; 2013 г., № 1, ст. 2, 3;№ 2, ст. 10, 11, 13; № 4, ст. 21; № 7, ст. 36; № 8, ст. 50; № 9, ст. 51; № 10-11, ст. 54, 56; № 13, ст. 62; 63; 64; № 14, ст. 72; 74; 75; Закон Республики Казахстан от 4 июля 2013 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам обеспечения прав на жилище детей-сирот, детей, оставшихся без попечения родителей», опубликованный в газете «Казахстанская правда» 11 июля 2013 г.; Закон Республики Казахстан от 4 июля 2013 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам противодействия торговле людьми», опубликованный в газете «Казахстанская правда» 11 июля 2013 г.; Закон Республики Казахстан от 4 июля 2013 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам поддержки использования возобновляемых источников энергии», опубликованный в газете «Казахстанская правда» 11 июля 2013 г.; Закон Республики Казахстан от 4 июля 2013 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан», опубликованный в газете «Казахстанская правда» 11 июля 2013 г.; Закон Республики Казахстан от 4 июля 2013 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам внедрения новых видов государственно-частного партнерства и расширения сфер их применения», опубликованный в газете «Казахстанская правда» 11 июля 2013 г.; Закон Республики Казахстан от 4 июля 2013 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам транспорта», опубликованный в газете «Казахстанская правда» 11 июля 2013 г.):
1) примечание к статье 538 изложить в следующей редакции:
«Примечание. По ходатайству защитника или законного представителя несовершеннолетнего, дела, отнесенные к подсудности специализированного межрайонного суда по делам несовершеннолетних, могут рассматриваться специализированным административным судом.
Ходатайство о рассмотрении дела районным и приравненным к нему судом может быть подано до назначения рассмотрения дела.
Если на территории соответствующей административно-территориальной единицы не образован специализированный административный суд, отнесенные к его подсудности дела вправе рассматривать районные (городские) суды.»;
2) статью 635 дополнить частью 3-1 следующего содержания:
«3-1. При составлении протокола об административном правонарушении защитнику или законному представителю несовершеннолетнего лица, в отношении которого ведется производство по делу об административном правонарушении, разъясняется их право обратиться с ходатайством о передаче дела по подсудности в специализированный административный суд, а при отсутствии специализированного административного суда на территории соответствующей административно-территориальной единицы – в районный (городской) суд.»;
3) подпункт 5) части первой статьи 643 изложить в следующей редакции:
«5) имеются ли ходатайства, в том числе по делам с участием несовершеннолетнего о рассмотрении дела в суде по месту жительства несовершеннолетнего, и отводы;».

4. В Кодекс Республики Казахстан от 10 декабря 2008 года «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» (Налоговый кодекс) (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2008 г., № 22-I, 22-II, ст. 112; 2009 г., № 2-3, ст. 16,18; № 13-14, ст. 63; № 15-16, ст.74; № 17, ст.82; № 18, ст.84; № 23, ст. 100; № 24, ст.134;2010 г., № 1-2, ст.5; № 5, ст.23; № 7, ст.28,29; № 11, ст.58; № 15, ст.71; № 17-18, ст.112; № 22, ст.130, 132; № 24, ст.145, 146, 149; 2011 г., № 1, ст.2, 3; № 2, ст.21,25; № 4, ст.37; № 6, ст.50; № 11, ст.102; № 12, ст.111; № 13, ст.116; № 14, ст.117; № 15, ст.120; № 16, ст.128; № 20, ст.151; № 21, ст.161; № 24, ст.196; 2012 г., № 1, ст.5; № 2, ст.11,15; № 3, ст.21,22, 25, 27; № 4, ст. 32; № 5, ст.35; № 6, ст.43,44; № 8, ст.64; № 10, ст.77; № 11, ст.80; № 13, ст.91; № 14, ст.92; № 15, ст.97; № 20, ст. 121; № 21-22, ст. 124; № 23-24, ст. 125; 2013 г., № 1, ст. 3; № 2, ст. 7, 10; № 3, ст. 15, № 4, ст. 21; № 8, ст. 50; № 9, ст. 51; № 10-11, ст. 56; № 12, ст. 57; № 14, ст. 72; Закон Республики Казахстан от 3 июля 2013 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам совершенствования деятельности арбитража и третейского суда», опубликованный в газетах «Егемен Қазақстан» и «Казахстанская правда» 5 июля 2013 г.; Закон Республики Казахстан от 4 июля 2013 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан», опубликованный в газетах «Егемен Қазақстан» и «Казахстанская правда» 11 июля 2013 г.; Закон Республики Казахстан от 4 июля 2013 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам внедрения новых видов государственно-частного партнерства и расширения сфер их применения», опубликованный в газетах «Егемен Қазақстан» и «Казахстанская правда» 11 июля 2013 г.; Закон Республики Казахстан от 4 июля 2013 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам транспорта», опубликованный в газетах «Егемен Қазақстан» и «Казахстанская правда», 11 июля 2013 г.):
1) пункт 1 статьи 535 дополнить подпунктом 14) следующего содержания:
«14) с апелляционных, кассационных жалоб и ходатайств о принятии к производству в порядке надзора на решения и постановления судов для споров имущественного и неимущественного характера – 50 % от суммы государственной пошлины, уплаченной при подаче иска.»;
2) подпункт 1) части второй статьи 547 изложить в следующей редакции:
«1) по делам, рассматриваемым судами, - до подачи соответствующего заявления (жалобы) или заявления о вынесении судебного приказа, за исключением дел предусмотренных статьей 105-1 Гражданского процессуального кодекса, а также при выдаче судом копий документов;»;
3) в статье 548:
часть первую дополнить подпунктом 1-3) следующего содержания:
«1-3) окончания дела мировым соглашением сторон;»;
подпункт 3) части 1-1 исключить.

5. В Кодекс Республики Казахстан от 26 декабря 2011 года «О браке (супружестве) и семье» (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2011 г., № 22, ст. 174; 2012 г., № 21-22, ст. 124; 2013 г., № 1, ст. 3; № 2, ст. 13; № 9, ст. 51; № 10-11, ст. 56; № 14, ст. 72):
1) статью 18 изложить в следующей редакции:
«Статья 18. Рассмотрение споров, возникающих между супругами
при расторжении брака (супружества)
Споры относительно раздела общего имущества, выплаты средств на содержание нетрудоспособного супруга, а также несовершеннолетних детей, возникающие между супругами при расторжении брака (супружества), рассматриваются посредством медиации или в судебном порядке.»;
2) пункт 3 статьи 37 изложить в следующей редакции:
«3. В случае спора раздел общего имущества супругов, а также определение долей супругов в этом имуществе производятся посредством медиации или в судебном порядке.
При разделе общего имущества супругов суд по требованию супругов с учетом интересов несовершеннолетнего ребенка определяет, какое имущество подлежит передаче каждому из супругов. В случае, если одному из супругов передается имущество, стоимость которого превышает причитающуюся ему долю, другому супругу присуждается соответствующая денежная или иная компенсация.»;
3) пункты 2 и 3 статьи 73 изложить в следующей редакции:
«2. Местожительство и юридический адрес ребенка при раздельном проживании родителей устанавливаются соглашением родителей.
При отсутствии соглашения спор между родителями разрешается посредством медиации или судом с участием органа, осуществляющего функции по опеке или попечительству, по требованию родителей, исходя из интересов ребенка и с учетом его мнения. При этом суд учитывает привязанность ребенка к каждому из родителей, братьям и сестрам, возраст ребенка, нравственные и иные личные качества родителей, отношения, существующие между каждым из родителей и ребенком, возможность создания ребенку условий для развития и воспитания (род деятельности, режим работы родителей, материальное и семейное положение родителей и другие подобные условия).
3. Родители вправе заключить в письменной форме соглашение о порядке осуществления родительских прав родителем, проживающим отдельно от ребенка.
Если родители не могут прийти к соглашению, спор разрешается органом, осуществляющим функции по опеке или попечительству, а в случае несогласия с его решением - посредством медиации или судом с участием этого органа и родителей ребенка.»;
4) пункт 1 статьи 183 изложить в следующей редакции:
«1. Внесение изменений, дополнений и исправлений в записи актов гражданского состояния при наличии первичной актовой записи о регистрации, также достаточных оснований и при отсутствии спора между заинтересованными лицами производится регистрирующим органом. При наличии спора между заинтересованными лицами вопросы внесения изменений, дополнений и исправлений в записи актов гражданского состояния решаются посредством медиации или в судебном порядке.».

6. В Закон Республики Казахстан от 17 ноября 2008 года «О Высшем Судебном Совете Республики Казахстан» (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2008 г., № 20, ст. 80; 2010 г., № 24, ст. 153; 2012 г., № 5, ст. 39):
1) пункт 1 статьи 2 дополнить подпунктом 14-1) следующего содержания:
«14-1) рассматривает вопрос о даче согласия на зачисление кандидатов в кадровый резерв на должности председателей и председателей судебных коллегий местных и других судов, судей и председателей судебных коллегий Верховного Суда;»;
2) статью 15 дополнить пунктом 2-1 следующего содержания:
«2-1. Участники конкурса на должность судьи местного и другого суда после подачи документов в Высший Судебный Совет должны получить заключение Общественного совета и пленарного заседания областного суда.
Заключения Общественного совета и пленарного заседания областного суда не являются обязательными для Высшего Судебного Совета в силу того, что они носят рекомендательный характер.»;
3) в статье 16:
пункт 2 дополнить подпунктами 5), 6), 7) следующего содержания:
«5) имеющим государственные или ведомственные награды;
6) участвующим в конкурсе на должность судьи более трех раз;
7) по результатам средней оценки диплома о высшем образовании;»;
дополнить пунктом 2-1 следующего содержания:
«2-1. Дополнительным критерием отбора кандидатов на вакантные должности судей специализированных судов является наличие специального образования.»;
пункт 3 дополнить подпунктами 6), 7) следующего содержания:
«6) имеющим государственные или ведомственные награды;
7) участвующим в конкурсе на должность судьи более трех раз;»;
4) пункт 2 статьи 17 дополнить частями третьей и четвертой следующего содержания:
«Кандидатуры на вакантные должности председателей и председателей судебных коллегий областных судов рекомендуются, как правило, из числа действующих судей или лиц, имеющих стаж работы в должности судьи не менее десяти лет.
При этом приоритет при отборе кандидатов на должность председателя районного суда, председателей и председателей судебных коллегий областных судов, судьи и председателей коллегий Верховного Суда отдается лицам, состоящим в кадровом резерве.».

7. В Закон Республики Казахстан от 4 мая 2010 года «О защите прав потребителей» (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2010 г., № 9, ст. 43; 2011 г., № 11, ст.102):
1) статью 22 изложить в следующей редакции:
«Статья 22. Право потребителей на защиту прав
и законных интересов
Защита прав и законных интересов потребителей осуществляется в пределах компетенции соответствующими государственными органами и судом, арбитражем или третейским судом.
При этом, потребитель вправе обращаться с претензией к продавцу (изготовителю, исполнителю) товара (работы, услуги) об устранении нарушений прав и законных интересов и возмещении потребителю причиненного этими нарушениями убытка (вреда) в добровольном порядке.
Если в течение десяти календарных дней продавец (изготовитель, исполнитель) не даст ответа на претензию или откажется устранить нарушения и возместить в добровольном порядке причиненный убыток (вред), потребитель вправе обратиться в суд.».

8. В Закон Республики Казахстан от 28 января 2011 года «О медиации» (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2011 г., № 2, ст. 27; 2012 г., № 6, ст. 44; 2013 г., № 14, ст. 72):
1) пункт 2 статьи 1 изложить в следующей редакции:
«2. Процедура медиации не применяется к спорам (конфликтам), возникающим из отношений, указанных в пункте 1 настоящей статьи, в случае, если такие споры (конфликты) затрагивают или могут затронуть интересы третьих лиц, не участвующих в процедуре медиации, и лиц, признанных судом недееспособными либо ограничено дееспособными.»;
2) пункт 3 статьи 24 изложить в следующей редакции:
«3. Если при проведении медиации одна из сторон является несовершеннолетней, участие педагога или психолога, законного представителя несовершеннолетнего обязательно.».
Статья 2. Настоящий Закон вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования.

Президент
Республики Казахстан