"Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының 2014 – 2023 жылдарға арналған даму жоспарын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 18 маусымдағы № 674 қаулысы.

      Ескерту. Қаулының тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 29.04.2022 № 265 қаулысымен.

      "Мемлекеттік мүлік туралы" 2011 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан Республикасы Заңының 184-бабы 2-тармағының 2) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      1. Қоса беріліп отырған "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының 2014 – 2023 жылдарға арналған даму жоспары бекітілсін.

      Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 29.04.2022 № 265 қаулысымен.

      2. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының


Премьер-Министрі

К. Мәсімов


  Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2014 жылғы 18 маусымдағы
№ 674 қаулысымен
бекітілген

"Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының 2014 – 2023 жылдарға арналған даму жоспары

      Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 29.04.2022 № 265 қаулысымен.
      Ескерту. Даму стратегиясы жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 30.11.2021 № 849 қаулысымен; өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 29.04.2022 № 265 қаулысымен.

Кіріспе

3

1. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ағымдағы жай-күйін талдау: Сыртқы ортаны талдау

5

1.1 "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2014 – 2023 жылдарға арналған даму жоспарына әсер ететін макроэкономикалық үрдістер мен мегатрендтер

5

1.2 Мемлекеттік экономикалық саясаттың негізгі бағыттары

14

1.2.1 Ұлт жоспары – 100 нақты қадам

15

1.2.2 Ұттық жобалар

16

1.2.3 Жекешелендірудің 2021 – 2025 жылдарға арналған кешенді жоспары

18

2. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ағымдағы жай-күйін талдау: Ішкі ортаны талдау

20

2.1 "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен ЕҰ ағымдағы құрылымы

20

2.2 ҚТК орындалуы мен SWOT атқарылуын талдау

21

3. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның миссиясы мен пайымы

25

4. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің стратегиялық бағыттары

26

4.1 Қызметтің 1-ші стратегиялық бағыты. Кәсіпкерлікті қолдау

26

4.1.1 Ірі бизнес сегментінде кәсіпкерлікті қолдау

26

4.1.2 ШОБ сегментінде кәсіпкерлікті қолдау

31

4.1.3 Экспорттық әлеуетті арттыру

35

4.1.4 Үлестік қаржыландыру экожүйесін дамыту (private equity)

38

4.2. Қызметтің 2-ші стратегиялық бағыты. Агроөнеркәсіптік кешенді дамыту

44

4.2.1 Агроөнеркәсіптік кешендегі ағымдағы жағдай

45

4.2.2 Саланы дамытудың драйвері ретінде ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді қолдау

48

4.3. Қызметтің 3-ші стратегиялық бағыты. Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету

56

4.4 Қызметтің үш бағыты шеңберіндегі стратегиялық мақсаттар мен міндеттер

58

4.4.1 Мемлекеттік емес қаржыландыру көздерінің үлесін ұлғайту

58

4.4.2 ЕҰ функциялары портфелін қайта қарау (өлшемшарттар)

63

4.4.3 Басқару функцияларын корпоративтік орталықтан директорлар кеңестері мен ЕҰ басқармаларына орталықсыздандыру

64

4.4.4 Жаңа құзыреттерді және жұмысты ұйымдастыру әдістерін қалыптастыру

71

4.4.5 "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ пен "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ-ны бірыңғай холдингке біріктіру және "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның еншілес ұйымдарын одан әрі оңтайландыру

80

5. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2023 жылға дейінгі ҚТК және көрсеткіштерді есептеу әдіснамасы

81

"Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының 2014 – 2023 жылдарға арналған даму жоспарына 1-қосымша

1

"Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының 2014 – 2023 жылдарға арналған даму жоспарына 2-қосымша

3

      Кіріспе

      "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ) "Даму институттарын1, қаржы ұйымдарын басқару жүйесін оңтайландыру және ұлттық экономиканы дамыту жөніндегі кейбір шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 22 мамырдағы № 571 Жарлығына және "Даму институттарын, қаржы ұйымдарын басқару жүйесін оңтайландыру және ұлттық экономиканы дамыту жөніндегі кейбір шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 22 мамырдағы № 571 Жарлығын іске асыру жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 25 мамырдағы № 516 қаулысына сәйкес құрылды.

      ________________________________

      1Даму институттары дамушы елдерде жеке сектордың дамуын қолдау үшін құрылған мамандандырылған даму банктерін білдіреді. Бұл институттар, әдетте, үкіметке тиесілі және ұлттық немесе халықаралық даму қорларынан немесе олардың кредитке қабілеттілігін қамтамасыз ете отырып және капиталдың халықаралық нарықтарында үлкен сомадағы ақшаны өте тиімді шарттармен тартуға мүмкіндік бере отырып, мемлекеттік кепілдіктерді пайдалану арқылы қаржыландырылады. Даму банктері экономиканың өсуін, инновациялық процестерді және инфрақұрылымның дамуын, оның ішінде мемлекеттік-жекешелік әріптестік тетігін пайдалана отырып, ынталандыратын мемлекеттік саясат құралдарының бірі болып табылады. Даму институттарының негізгі мақсаты – тұрақты экономикалық өсу мен экономиканы әртараптандыруды қамтамасыз ету үшін нарықтық тетіктермен оңтайлы іске асырыла алмайтын міндеттерді шешу үшін "нарықтың құлдырауы" деп аталатындарды болдырмау. Даму институттары экономиканың басым секторлары мен салаларындағы жеке инвестициялар катализаторы ретінде әрекет етеді және экономиканың басым салаларында жұмыс істейтін кәсіпорындардың қажетті қаржылық және ақпараттық ресурстарға қолжетімділігін қамтамасыз ететін инфрақұрылымды қалыптастыру үшін жағдайлар жасайды. (Дереккөз: ЕҚЫҰ)

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның жалғыз акционері Қазақстан Республикасының Үкіметі болып табылады.

      Іске асырылуына "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қатысатын мемлекеттік бағдарламаларда 2015 – 2016 жылдары болған бірқатар өзгерістерге, сондай-ақ бірқатар әлеуметтік-экономикалық оқиғаларға байланысты 2017 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 18 маусымдағы № 674 қаулысымен бекітілген "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2014 – 2023 жылдарға арналған даму стратегиясын (бұдан әрі – Стратегия) алғашқы өзектілендіру жүргізілді.

      2021 жылы өзектілендіру Қазақстан Республикасы Президентінің елдегі жағдай мен ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттары туралы жолдауларынан, мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарына енгізілген өзгерістерден, сондай-ақ "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне елеулі әсері бар ішкі және сыртқы ортаның өзгеруінен туындады:

      1) әлемдік экономиканың, әсіресе дамушы нарықтардың өсу қарқынының бірқатар себептер бойынша төмендеуін күту: пандемия; энергия ресурстарына бағалардың тұрақсыздығы; санкциялардың күшеюі өңірге және ұлттық валюталарға қысым көрсетеді;

      2) 2018 жылы Астана экономикалық форумында Мемлекет басшысы атап өткен бес жаһандық мегатренд;

      3) Мемлекет басшысының жолдауларын және ұлттық жобаларды іске асыруға қатысу:

      3.1) 2018 жылғы 15 ақпандағы Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспары;

      3.2) Мемлекет басшысының 2017 жылғы 31 қаңтардағы "Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік" атты Жолдауы;

      3.3) Мемлекет басшысының 2018 жылғы 10 қаңтардағы "Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері" атты Жолдауы;

      3.4) Мемлекет басшысының 2018 жылғы 5 қазандағы "Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру" атты Жолдауы;

      3.5) Мемлекет басшысының "Сындарлы қоғамдық диалог – Қазақстанның тұрақтылығы мен өркендеуінің негізі" атты 2019 жылғы 2 қыркүйектегі Жолдауы;

      3.6) Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі "Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі" атты Жолдауы;

      3.7) Ұлттық жобалар: "Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыруға бағытталған орнықты экономикалық өсу" ұлттық жобасы (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 12 қазандағы № 730 қаулысы); Кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жоба (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 12 қазандағы № 728 қаулысы); "Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері" ұлттық жобасы (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 12 қазандағы № 729 қаулысы); "Цифрландыру, ғылым және инновациялар есебінен технологиялық серпіліс" ұлттық жобасы (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 12 қазандағы № 733 қаулысы); Агроөнеркәсіптік кешенді дамыту жөніндегі ұлттық жоба (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 12 қазандағы № 732 қаулысы);

      4) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің негізгі бағыттарының өзгеруі: "Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттік" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – ТДҰА) инновациялық гранттарды беру бөлігінде функциялардың бір бөлігін "Қазақстандық индустрия және экспорт орталығы" акционерлік қоғамына берді (Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің 2018 жылғы 2 қазандағы № 17-8/2031 тапсырмасы) және венчурлік қаржыландырудың және жекеменшік бизнес инкубаторлардың экожүйесін дамыту жөніндегі жаңа функциялары бар "QazTech Ventures" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – QazTech Ventures) болып қайта құрылды; "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның тұрғын үй блогын (ҚТК, БД, ТҚКҚ, "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – Даму) арқылы құрылыс салушыларды субсидиялау тетігі) Housing and Development Board of Singapore моделі бойынша Бірыңғай тұрғын үй құрылысы операторы етіп трансформациялау; Дамудың апекстік тетіктерін дамыту; цифрландыруды қолдау құралдарын енгізу және институционалдық даму.

      Бұл құжат өнеркәсіптік-инновациялық, әлеуметтік-экономикалық, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің бағыттары бойынша өзге де салалардағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттары ескеріліп әзірленді және оның миссиясын, пайымын, стратегиялық бағыттарын, 2014 – 2023 жылдарға арналған мақсаттары мен міндеттерін айқындайды.

      1. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ағымдағы жай-күйін талдау: сыртқы ортаны талдау

      1.1 "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2014 – 2023 жылдарға арналған даму жоспарына әсер ететін макроэкономикалық үрдістер мен мегатрендтер

      Ескерту. Кіші бөлімнің тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 29.04.2022 № 265 қаулысымен.
      Ескерту. 1.1-кіші бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 29.04.2022 № 265 қаулысымен.

      Макроэкономикалық үрдістер

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2014 – 2023 жылдарға арналған даму стратегиясы (бұдан әрі – Стратегия) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 18 маусымдағы № 674 қаулысымен бекітілген. 2017 жылы Стратегия мынадай себептер бойынша өзектілендірілді: жоғары шикізат бағалары циклының аяқталуы, мемлекеттің экономикаға қатысуын қысқарту жөніндегі міндеттер және іске асырылуына "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қатысатын мемлекеттік бағдарламалардағы өзгерістер аясында жалпы экономикалық өсудің бәсеңдеуі.

      Стратегия жаңарған кезден бастап 2017 жылы ел экономикасы тұрақты өсу қарқынына шықты. 2019 жылға дейін Қазақстан экономикасы сыртқы экономикалық ахуалдың біртіндеп жақсаруы жағдайында дамыды. 2019 жылдың қорытындысы бойынша ЖІӨ-нің нақты өсуі 4,5 %-ды, 2018 жылы 4,1 %-ды, 2017 жылы 4,1 %-ды және 2016 жылы 1,1 %-ды құрады2.

      ________________________________

      2Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросының деректері.

      Экономиканың өсуі экономикаға жаңа инвестицияларды тартумен, сондай-ақ сауда-саттық жүргізілетін секторларда өндірісті кеңейтумен және экономиканың барлық салаларында дерлік теңгерімделген өсумен қолдау тапқан ішкі сұранысты қалпына келтіру есебінен қамтамасыз етілді.

      Оң жағдайлардың негізгі факторларына инвестициялардың өсуімен қатар экономикаға ауқымды бюджет қаражатын құюды жатқызуға болады, бұл мұнай бағасының төмендеуінен болатын теріс әсерді реттеуге мүмкіндік берді және 4,5 % экономикалық өсуді қамтамасыз етті.

      2019 жылдың қорытындысы бойынша Brent маркалы мұнайдың орташа бағасы барреліне 64,03 АҚШ долларын құрады, бұл өткен жылдың осындай кезеңіндегі көрсеткіштен 9,9 %-ға төмен3.

      ________________________________

      3World Bank Commodities Price Data деректері негізінде

      2019 жылдың ішінде оң экономикалық серпіннің сақталуы негізгі капиталға инвестициялар көлемінің өсуіне (+8,5 % г/г) негізделді. 2019 жылы энергетикада (+64,9 % г/г), тау-кен өндіру өнеркәсібінде (+20,5 % г/г), сондай-ақ құрылыста (+5,6 % г/г) негізгі капиталға инвестициялардың айтарлықтай өсуі байқалды. Күрделі инвестициялардың жалпы көлемінде инвестициялардың тау-кен өндірісіне едәуір шоғырлануы сақталуда, қаралып отырған кезеңнің қорытынды бойынша оның үлесі 45 %-ды құрады.

      2019 жылдың ішінде өнеркәсіп өндірісінің көлемі 2018 жылдың көрсеткішінен 3,8 %-ға өсті.

      Тау-кен өндіру өнеркәсібінде және карьерлерді игеруде 2019 жылы өнеркәсіп өндірісінің индексі 103,7 %-ды (г/г) құрады. Түсті металл кендерін өндіру ұлғайды (+16,9 %), тау-кен өндіру өнеркәсібі саласындағы техникалық көрсетілетін қызметтер өсті (+19,5 %).

      Өңдеу өнеркәсібінде өндіріс 4,4 %-ға өсті. Сусын өнімдерін (+10,2 %), мұнай өңдеу өнімдерін (+6,6 %), негізгі асыл және түсті металдарды (+6,8 %) өндіру және машина жасау (+20,9 %) ұлғайды.

      Электрмен жабдықтау, газ, бу беру және ауа баптауда өнеркәсіп өндірісінің индексі негізінен электр энергиясын өндіру, беру және тарату көлемінің 4,6 %-ға (г/г) ұлғаюы есебінен 101,3 %-ды құрады.

      2019 жылдың ішінде тау-кен өндіру өнеркәсібінің жалпы қосылған құн өсімінің қарқыны 3,7 %-ды, өңдеу өнеркәсібінікі 4,4 %-ды, құрылыс ЖҚҚ өсімінің қарқыны 12,9 %-ды құрады.

      Жалпы алғанда, елдің 2019 жылғы экономикалық дамуы тау-кен өндіру өнеркәсібінің, құрылыстың, өңдеу өнеркәсібінің өсуі және көрсетілетін қызметтер секторының үлесі арқасында тұрақты болып қалып отыр. Экономиканың ұдайы өсуіне қарамастан, Қазақстан экономикасы өсуінің қарқынына тежеуші әсер етуі мүмкін сыртқы факторлар бар.

      2020 жылы мұнай бағасының құлдырауы, бірқатар басқа экспорттық тауарлардың құбылмалылығы және COVID-19 пандемиясы салдарынан көрсетілетін қызметтер саласындағы іскерлік белсенділіктің төмендеуі Қазақстан экономикасына әсер етті. Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша 2020 жылы ЖІӨ өсу қарқыны -2,6 % құрады.

      Өсудің негізгі драйверлері құрылыс (+11,6 %), байланыс (+6,4 %), ауыл шаруашылығы (+5,7 %) және өңдеуші өнеркәсіп (+4,1 %) болды. Нақты көлем индексінің ең көп төмендеуі көлік саласында (-33 %), оның ішінде жолаушылар (-74,8 %) мен жүк тасымалында (-6,6 %), саудада (-3,2 %) тіркелді.

      Сонымен қатар Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің (бұдан әрі – ҚР ҰБ) деректеріне сәйкес Қазақстан бойынша Іскерлік белсенділік индексінің (бұдан әрі – ІБИ) жақсарғаны байқалады: 2020 жылғы сәуірде 37,2-ге дейін төмендеуі; 2020 жылғы шілдеде 45-ке дейін, қыркүйекте 47,6-ға дейін және 2020 жылғы желтоқсанда 49-ға дейін өсуі тіркелді, 2021 жылғы сәуірде көрсетілетін қызметтер мен өнеркәсіп секторында қалпына келудің жалғасуының арқасында 50,5 тармақты құрады.

      Осылайша, Қазақстан экономикасының секторларында іскерлік белсенділіктің қалпына келу үрдісі байқалады.

      2020 жылдың қорытындысы бойынша негізгі капиталға инвестициялардың 3,9 %-ға төмендегені байқалады, ал 2019 жылы 8,8 %-ға өскені байқалды.

      Әлемдік экономикада ахуалдың нашарлау тәуекелдерінің күшеюімен бір мезгілде баяулау жүріп жатыр, бұл экономикалық өсуді одан әрі әлсіретуі мүмкін. Кейіннен АҚШ пен Қытай арасындағы келісімнің жарияланған "бірінші кезеңі" мен уағдаластыққа қол жеткізілмей "брексит" ықтималдығының төмендеуіне байланысты кейбір тәуекелдер ішінара жойылды. Ақша-кредит саясаты экономикалық өсуді және серпінді қаржылық жағдайларды қолдап келеді. Осы оқиғалардың аясында енді әлемдік өсу төмендетілген деңгейлерде болса да тұрақтануы мүмкін деген белгілер пайда болды.

      Пандемияға байланысты Халықаралық валюта қоры (бұдан әрі – ХВҚ) 2020 жылдан бастап ұйымға кіретін 180 елдің 170-інде ауыр экономикалық дағдарыс болатынын және жан басына шаққандағы кірістің төмендейтінін болжады.

      ХВҚ деректері бойынша 80-нен астам дамушы ел қордан жалпы сомасы 2,5 трлн АҚШ долларын құрайтын қаржылық көмек сұраған, көптеген шикізат тауарлары бағасының құлдырауы 30 %-дан асып, нарықты 20 жыл бұрынғы баға деңгейіне қайтарып отыр, дағдарыс басталғаннан бері кейбір шикізат тауарларының (өнімдердің және ең алдымен астықтың) әлемдік бағасы 10-15 %-ға өсті.

      Барлық ірі Орталық банктер өздерінің мөлшерлемелерін ең төмен мәндерге түсіргеннен кейін әлемдегі пайыздық мөлшерлемелер 2008 – 2009 жылдары құлдыраған деңгейге оралды, бұл ықтимал жеке қаражат тартуды салыстырмалы түрде арзандатады.


Ұйым

2021

2022

Дүниежүзілік банк

3,2 %

3,7 %
(4,8 % – 2023 ж.)

ХВҚ

3,2 %

4,0 %

Еуропа Қайта құру және Даму банкі (бұдан әрі – ЕҚДБ)

3,6 %

3,8 %

АДБ

3,2 %

3,5 %

Еуразия Даму Банкі

4,0 %

4,4 %
(5,0 % – 2023 ж.)

S&P Global Ratings

3,2 %

3,6 %

Moody's Analytics

3,5 %

3,8 %

Fitch Ratings

3,7 %

4,0 %

      1-кесте. Қазақстанның 2021 – 2022 жылдарға арналған ЖІӨ-ін бағалау

      Дереккөз: Халықаралық даму институттары мен рейтингтік агенттіктердің ресми сайттары

      ҚР ҰБ-ның базалық сценарийіне сәйкес 2021 жылы Қазақстанның ЖІӨ өсуі 3,6-3,9 % деңгейінде, одан әрі 2022 жылы 4,0-4,3 %-ға дейін жеделдейді деп күтіледі. 2021 жылдың ортасындағы жағдай бойынша Brent маркалы мұнайдың әлемдік бағасы бір барреліне 70 АҚШ долларынан асады, бұған жаппай вакцинациялау мен мұнай өндіруді қысқарту жөніндегі ОПЕК+ келісімінің қолданылуы арқасында мұнайға әлемдік сұраныстың қалпына келуі әсер етті. Алайда, әлемде өндірудің біртіндеп өсуіне қарай мұнай бағасы қазіргі мәннен төмендеуі мүмкін және ҚР ҰБ базалық сценарий ретінде 2021 – 2022 жылдары Brent маркалы мұнайдың бағасын бір барреліне 60 АҚШ доллары деңгейінде қарап отыр, бұл халықаралық ұйымдардың болжамдарына сәйкес келеді.

      Аурудың ауық-ауық өршуінен көрінетін COVID-19-дың айналасындағы белгісіздік даму перспективаларын нашарлататын негізгі тәуекел болып қала береді.

      Сонымен бірге, COVID-19 пандемиясымен қатар әлемдік экономиканың даму үрдістеріне теріс ықпал ететін мынадай тәуекелдер әлі де болса сақталуда:

      1. Протекционизмнің күшеюі, бизнес шектеулерді қатаңдату, сауда соғыстары (АҚШ – Қытай), сондай-ақ Brexit-пен байланысты Ұлыбритания мен Еуроодақтың сауда-экономикалық режимдерінің келіспеушілігі әлемдік сауданың бәсеңдеуіне алып келуі мүмкін және мұнай бағасына қысым жасайды. Жетекші экономикалар арасындағы сауда мәселелеріндегі шиеленістің артуы орта мерзімді перспективада әлемдік экономика үшін елеулі тәуекелдер туындатады. Ірі әлемдік экономикалар, АҚШ және Қытай, арасындағы сауда мәселелеріндегі шиеленіс ерекше алаңдаушылық туғызып отыр – әлемнің қалған экономикалары үшін салдары белгісіздіктің артуын, құн түзетін тізбектің бұзылуын, шикізат нарықтарының тұрақсыздығын, инвестициялық ағындардың төмендеуін қамтиды. Соңғы 10 жылда 2008 жылғы әлемдік қаржы дағдарысы басталғаннан бері сауда протекционизмі тек күшейе түсті. Global Trade Alert деректері әлемде зиян келтіретін шаралар саны бірнеше салада шоғырланғанын көрсетіп отыр (2-кесте)4.

      ________________________________

      4Дүниежүзілік банктің Қазақстан экономикасы туралы баяндамасы, "Тоқырау және өнімділік жағдайында экономикалық әртараптандырудың сын-қатерлері"

Бүкіл әлем бойынша протекционистік шаралармен қамтылған салалар

Шаралар

Темір мен болаттан жасалған бұйымдар

1 089

Басқа металдан жасалған бұйымдар

830

Автокөлік құралдары, тіркемелер мен жартылай тіркемелер: қосалқы бөлшектер мен керек-жарақтар

658

Темір мен болат

518

Органикалық синтез өнімдері

511

      2-кесте. Салалар бөлінісінде әлемде зиян келтіретін шаралардың саны.

      Дереккөз: Global Trade Alert (https://globaltradealert.org/).

      2. Әлемдік экономика дамуының орта мерзімді перспективалары әлемдегі геосаяси шиеленіспен тежелетін болады. Украинада, Беларусь пен Таяу Шығыста жалғасып жатқан қолайсыз жағдай Ресей мен АҚШ арасындағы қарым-қатынаста тәуекелдер мен шиеленісті арттырады, бұл өз кезегінде Ресей экономикасына қатысты АҚШ-тың санкциялық саясатын қатаңдатуға әкеп соғуы мүмкін.

      Бір жағынан жоғарыда аталған факторларды және АҚШ пен басқа дамыған елдердің экономикалық жағдайының жақсаруын назарға ала отырып, капиталдың дамушы елдерден дамыған экономикаларға кету тәуекелі туындайды. Дамушы елдерде болжанатын инвестициялық белсенділіктің төмендеуіне байланысты жүйе құраушы салаларда өндірістің және ақы аз төленетін жұмыс күшіне сұраныстың азаюына байланысты жұмыссыздықтың өсу тәуекелі күшейе түсуде, осылайша көшіп-қонушылардың келу және білікті кадрлардың дамыған нарықтарға кету тәуекелі артады5.

      ________________________________

      5Қазақстан Республикасының 2021 – 2025 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамы

      Дүниежүзілік банктің қорытынды деректеріне сәйкес 2020 жылдың ішінде әлемдік ЖІӨ 3,6 %-ға қысқарды, бұл көптеген онжылдық ішіндегі ең үлкен құлдырау болды. 2021 жылы ЖІӨ-нің 5,6 %-ға өсуі болжанып отыр – бұл соңғы 80 жылдағы рецессиядан кейінгі қалпына келу қарқынының ең жоғары көрсеткіші. Бұл ретте, нарығы қалыптасып келе жатқан елдерде және дамушы елдерде 2020 жылы ЖІӨ-нің төмендеуі орташа есеппен 1,7 %-ды құрады (Еуропа және Орталық Азия санатында құлдырау 2,1 %-ды құрайды). 2021 жылы өсу 6,0 %-ды (Еуропа және Орталық Азия санатында 3,9 %-ды) құрайды. Дүниежүзілік банктің болжамы бойынша Орталық Азияда экономикалық өсу қарқынының 2021 жылы 3,7 %-ға дейін және 2022 жылы 4,3 %-ға дейін қалпына келуі күтілуде, бұған шикізат бағасының шамалы өсуі, ірі мұнай өндіруші елдерде қолданылатын шектеулердің әлсіреуі және тікелей шетелдік инвестициялар көлемінің өсуі ықпал етеді6.

      ________________________________

      6Дүниежүзілік Банктің "Әлемдік экономика перспективалары: Еуропа мен Орталық Азия" атты жарияланымы, 2021 жылғы маусым

      3. Мұнайға сұраныстың төмендеу тәуекелдері:

      3.1) жаһандық экономиканың өсуін бәсеңдетуге әкелетін Қытайдың АҚШ-пен сауда-саттықтағы текетіресі;

      3.2) мұнай экспорттаушы елдер ұйымының (ОПЕК+) мұнай өндіруді қысқарту туралы уағдаластығы аясында әртүрлі бағалаулар бар – 2021 жылға арналған барынша жоғары болжам орта есеппен бір барреліне 63 АҚШ доллары деңгейінде, ал барынша төмен болжам 55 АҚШ доллары деңгейінде. Егер мұнайдың бағасы мейлінше төмендеп, 55 АҚШ долларынан аз болса, мұндай жағдайда тағы да "еркін құбылмалы" бағамды жариялауға тура келеді, бұл теңге бағамының одан әрі төмендеуіне әкелуі мүмкін. 2022 жылға арналған болжам бір барреліне 53 АҚШ долларынан 55-ке дейін көтерілді. 2023 жылға арналған баға бір барреліне 53 АҚШ доллары деңгейінде қалды;

      3.3) мұнай өндіруді шектеу жөніндегі келісім белгіленген сәттен бастап бірнеше қатысушы ел (Қатар, Габон, Эквадор, Индонезия) ОПЕК-тен шықты, бұл өз кезегінде мұнай жеткізілімдеріне әсер етуі мүмкін.

      ХВҚ бағалауы бойынша 2021 жылы мұнайдың орташа спот бағасы бір барреліне 58 АҚШ долларын және 2022 жылы 55 АҚШ долларын құрайды, бұл әлі де болса, 2019 жылғы орташа деңгейден шамамен 24 %-ға төмен.

      4. Дамыған елдердің орталық банктерінің ақша-кредит саясатының белгісіздігі. 2020 жылы пандемия жағдайында бүкіл әлемдегі орталық банктер бірқатар активтерді сатып алып, қаржылық жағдайды қатаңдатуға төтеп беруге және экономикаға кредиттер ағынын қолдауға ұмтылуда қаржы жүйесіне өтімділік бере отырып, ақша-кредит саясатын ырықтандыру бойынша батыл және табанды әрекет жасады. Экономикасы дамыған көптеген ірі елдердегі мөлшерлемелер 2020 жылы нөлге жақын немесе нөлден төмен болғандықтан, дәстүрлі емес шаралар мен күтілетін бағам саясатына қатысты алдын ала нұсқаулар осы орталық банктер үшін алдағы уақытқа арналған негізгі құралдарға айналады.

      Қазақстан Республикасының 2020 – 2024 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамына сәйкес пандемияға дейінгі Қазақстанның ЖІӨ өсуі 2020 жылға – 4,1 % (іс жүзінде -2,6 %), ал 2024 жылға дейінгі орташа жылдық өсу – 4,4 % деңгейінде болжанды.

      Қазақстан Республикасының 2022 – 2026 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамына сәйкес Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі 2021 жылға арналған ЖІӨ бағалауды 3,1 %-ға дейін ұлғайту жағына түзетті, ал ЖІӨ-нің 2026 жылға дейінгі орташа жылдық өсуі 4,9 %-ды құрайтын болады. Қолайлы сыртқы және ішкі жағдайлардың есебінен экономиканың барлық сегменттерінде біртіндеп өсу күтілуде: тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді өндіру орта есеппен тиісінше 3,9 %-ды және 5,5 %-ды құрайды. Мұнайдың бағасы 60 АҚШ доллары деңгейінде, АҚШ долларының бағамы 425 теңге деңгейінде болжануда.

      Орта мерзімді перспективада Қазақстан экономикасы негізінен АӨК-тің, өңдеуші өнеркәсіптің, құрылыс пен қызметтер көрсету өндірісінің өсуі есебінен орта есеппен 4,7 % деңгейінде өсетін болады. АӨК-тегі жобаларды одан әрі іске асыру, өсімдік және мал шаруашылығы өнімдерінің шығарылымын ұлғайтуды ынталандыра отырып, АӨК шикізат базасын дамытуға қолайлы әсер етеді және ауыл шаруашылығының орта есеппен 5 % деңгейінде өсуін қамтамасыз етеді.

      Өңдеуші сектордың өсуі орта есеппен 4 %-ды құрайды. Импорт алмастыру саясаты шеңберінде инвестициялық жобаларды іске асыру, шикізат базасын дамыту, АӨК-тегі жұмыс істейтін жаңа өндірістерді жаңғырту және жаңаларын ашу азық-түлік өнімдері өндірісінің орта есеппен 4,6 % деңгейінде өсуін қамтамасыз етеді.

      Химия өнеркәсібінде ірі жобаларды іске қосу салада терең қайта өңдеуді дамыту үшін берік негіз болады және орта мерзімді кезеңде 2,8 % деңгейінде оң өсу серпінін қамтамасыз етеді.

      Отандық өндірушілер шығаратын жаңа, инновациялық дәрі-дәрмектер бойынша қолданыстағы ұзақ мерзімді шарттарды кеңейту фармацевтика саласының белсенді дамуын ынталандырады, оның орташа өсімі 5 %-ды құрайтын болады.

      Құрылыс саласының орташа жылдық өсуі 3,9 %-ды құрайтын болады. Импорт алмастыру саясатын ескере отырып, құрылыстың белсенді дамуы құрылыс материалдарына ішкі сұраныстың артуына ықпал етеді және металл емес минералды өнімдер өндірісінің орта есеппен 5,7 % деңгейінде серпінді өсуінің қозғаушы күшіне айналады.

      Машина жасау өнеркәсібі экономика салаларында заманауи технологияларды енгізу және өндірістерді автоматтандыру процестерін жеделдете отырып, біртіндеп өңдеуші сектордың және жалпы экономиканың негізгі өсу драйверлерінің біріне айналады. Машина жасау саласы өндірісінің өсуі орташа есеппен 6 %-ды құрайтын болады.

      Сонымен бірге, ҚР ҰБ дезинфляциялық стратегиясы инфляцияның нысаналы дәлізін кейіннен 2025 – 2026 жылдары 3-4 %-ға дейін төмендете отырып, 2021 жылы 4-6 % деңгейінде сақтайды деп күтілуде. Инфляциялық процестерді басқару Қазақстан Республикасының Үкіметі мен ҚР ҰБ-ның бірлескен күш-жігерімен жүзеге асырылатын болады. Елдегі баға тұрақтылығын қамтамасыз ету шаралары ұзақ мерзімді орнықты экономикалық өсу үшін қажетті жағдайлар жасауға ықпал ететін болады. Инфляцияның нақты және болжамды деңгейіне және басқа параметрлерге байланысты белгіленетін базалық мөлшерлеме ақша-кредит саясатының негізгі құралы болып қала береді.

      ҚР ҰБ пайыздық саясаты инфляциялық процестерді реттеу және кредит ресурстарының қолжетімділігі бөлігінде орынды теңгерімді қамтамасыз ету мақсатында нақты мәндегі базалық мөлшерлемені экономикалық өсудің ұзақ мерзімді қарқынынан аспайтын деңгейде қолдауға бағытталатын болады. Ақша-кредит саясаты теңгенің еркін құбылмалы айырбас бағамы жағдайында жүзеге асырылатын болады7.

      ________________________________

      7Қазақстан Республикасының 2022 – 2026 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамы

      Мегатрендтер

      Жаһандық трендтер әлемдік экономиканың ұзақ мерзімді дамуына елеулі әсер етуі мүмкін. Қазіргі уақытта әлемдік экономиканың даму векторын айқындауға қабілетті заманауи мегатрендтер өзекті болып отыр.

      1. Орнықты даму – бұл қазіргі буынның қажеттіліктерін қанағаттандыратын және бұл ретте болашақ буындардың өз қажеттіліктерін қанағаттандыру қабілетіне қауіп төндірмейтін даму.

      Әлемнің дамыған елдері даму институттары арқылы әлеуметтік маңызы бар нәтижелерге қол жеткізу үшін негіз қалаушы болып табылатын қаржылық қолдау көрсету кезінде экологиялық және әлеуметтік аспектілерге көбірек назар аудара отырып, өз экономикаларының орнықты дамуына ықпал етуге ұмтылады.

      Мысалы, Германияның Мемлекеттік даму банкі (KfW) өзінің негізгі қызметі шеңберінде климатты және қоршаған ортаны қорғау жөніндегі, атап айтқанда, жаңартылатын энергия көздерін дамытуға және энергия тиімділігін арттыруға бағытталған жобаларға басымдық береді. 2014 жылы KfW өзінің жасыл облигациялар "Green Bonds-Made by KfW" бағдарламасын іске қосты және 2020 жылдың қорытындысы бойынша ірі эмитенттер қатарына кіреді. "Жасыл облигациялар" портфелінің көлемі 2014 жылдан бастап 14,5 млрд евроға жетті8. Бұдан басқа, KfW энергиямен және сумен жабдықтау, денсаулық сақтау және білім беру сияқты салалардағы жобаларды қаржыландырады.

      ________________________________

      8Green bond second opinion report https://www.kfw.de/PDF/Investor-Relations/PFD-Dokumente-Green-Bonds/SPO-CICERO-Framework-V2019.pdf

      Қытайдың Мемлекеттік даму банкі (CDB) – Қытайда әлеуетті жобаны ресурс және энергия тиімділігі тұрғысынан қарайтын "жасыл кредит беруді" енгізудің көшбасшысы. Атап айтқанда, CDB энергия үнемдеу, зиянды шығарындыларды азайту және қоршаған ортаның ластануын болдырмау саласындағы жобаларға және басқаларға кредит береді. CDB жобалардың экологиялық және әлеуметтік тәуекелдерін бағалау жүйесін қолданады, бұл ретте олардың мониторингі жобаны қаржыландыру келісімшарттарының талаптарына кіреді. Осылайша, CBD елеулі оқиғалар орын алған және жобаның экологиялық және әлеуметтік тәуекелдері тиісінше басқарылмаған жағдайда қаржыландыруды тоқтату құқығын өзіне қалдырады. Қытайдың банктік саласындағы құрылымында CBD "жасыл жобалар" портфелінің үлесі айтарлықтай9.

      ________________________________

      9CDB Sustainability report for 2018 http://www.cdb.com.cn/English/shzr/kcxfzbg/shzr_2018/ CNY/USD орташа жылдық бағамы: 2018 жыл – 0,1519 https://ru.investing.com

      2. 4.0 Индустриясы: адамзат қызметінің барлық салаларын цифрландыру. Өзгерістер тұмыстың әртүрлі қырларын: еңбек нарығын, тіршілік ортасын, саяси жүйелерді, технологиялық құрылысты, адами сәйкестікті қамтиды. "Цифрландырудың" мақсаты орта мерзімді перспективада цифрлық технологияларды пайдалану есебінен экономиканың даму қарқынын жеделдету және халықтың тұрмыс сапасын жақсарту, сондай-ақ экономиканың ұзақ мерзімді перспективада болашақтың цифрлық экономикасын құруды қамтамасыз ететін дамудың түбегейлі жаңа траекториясына көшуі үшін жағдай жасау болып табылады.

      Халықаралық практикада дамыған мемлекеттер даму институттары арқылы экономикаға "цифрландыруды" енгізуге ықпал етеді. "Цифрландыру" тренді шеңберінде Германияның Мемлекеттік даму банкі (KfW) қаржыландыру және қаржылық ынтымақтастық бөлігінде blockchain технологиясын кеңейтуге баса назар аударады. KfW венчурлік қаржыландыру тетігі арқылы инновацияларды қолдау саласындағы өз қызметін тұрақты кеңейтуде.

      3. Жасанды интеллектті дамыту – бұл зияткерлік машиналардың, әдетте, адамның айрықша қабілеті болып саналатын шығармашылық функцияларды орындай алу қабілеті. Жасанды интеллект 4.0 Индустриясының негізгі элементтеріне жатады және өндірістік процестерді автоматтандыруды, роботтандыруды енгізу жолымен еңбек өнімділігін арттыру үшін экономика саласына енгізу үшін қажет.

      4. Өнімділікті арттыру экономиканы дамытудың басты айқындаушы факторы болып табылады. Өнімділікті ұлғайту бәсекеге қабілетті экономиканы құру үшін қажет. Өнімділіктің өсуі Қазақстан экономикасының тұрақты ұзақ мерзімді дамуының негізгі қозғаушы күші болып табылады. Соңғы 20 жыл бойы төмендеген өнімділіктің өсуіндегі құлдырау Қазақстандағы ЖІӨ өсуінің орта мерзімді төмен перспективаларын негіздейтін басты фактор болып табылады. Өнімділік деңгейі 2000 жылдардың басында жоғары деңгейде болды және ЖІӨ-нің жылдық өсуінде шамамен 6 пайыздық тармақты (бұдан әрі – п.т.) қамтамасыз етті. Алайда, 2010 жылдардың басына қарай өнімділіктің жылдық өсуі орташа алғанда 2 п.т. төмен деңгейге дейін төмендеді, ал 2014 – 2020 жылдары өнімділіктің өсуі теріс мәнге ие болып, жылына шамамен 2 п.т. төмендеп отырды.

      Бұл құлдырау, негізінен, экономиканың барлық негізгі секторларында – ауыл шаруашылығында, өнеркәсіпте және қызметтер көрсетуде ішкі салалық өнімділіктің өсу қарқынының төмендеуімен байланысты. Өнімділіктің өсу қарқынының төмендігі жеке сектордың шағын өлшемімен, нарықтың жоғары шоғырлану дәрежесімен және "жасампаз бұзылу" процесінің болмауымен түсіндіріледі. Соңғы онжылдықта байқалып отырған өнімділіктің өсуіндегі құлдырау жаңа компаниялардың нарыққа кіру деңгейінің төмендігінен көрініс табатын жеке сектордың дамуындағы шектеулерден туындады. "Цифрландыру, ғылым және инновациялар есебінен технологиялық серпіліс" ұлттық жобасы елдің флагмандық салаларын технологиялық жаңғырту үшін қосымша серпін беруге арналған және еңбек өнімділігінің ауқымды және ұзақ мерзімді өсуі үшін жағдай жасайды.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2014 – 2023 жылдарға арналған даму жоспарда (бұдан әрі – Жоспар) (бұрын – Стратегия) өз миссиясын іске асыру бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тарапынан күшейтуді талап ететін ағымдағы макроэкономикалық үрдістер мен мегатрендтер көрініс тапқан. Стратегиялық мақсаттар мен міндеттер мемлекеттік саясатты іске асыру және "Қазақстан-2050" cтратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты" (бұдан әрі – "Стратегия – 2050") cтратегиясында қойылған мақсаттарға қол жеткізу мақсатында Қазақстан Республикасының орнықты дамуына бағытталған.

      Осыған байланысты "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Қазақстан экономикасының дамуына әсер ететін заманауи жаһандық сын-қатерлерді назарға ала отырып, экономикалық өсудің жаңа көздерін дамыту жөніндегі нақты шараларға баса назар аударуға тиіс.

      1.2 Мемлекеттік экономикалық саясаттың негізгі бағыттары

      Ескерту. 1.2-кіші бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 29.04.2022 № 265 қаулысымен.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ өз қызметінде өнеркәсіптік-инновациялық даму, ұлттық өнімнің экспортын ілгерілету, шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту, агроөнеркәсіптік кешенді дамыту, тұрғын үй-құрылыс секторындағы міндеттерді іске асыру және халықтың әл-ауқатының деңгейін арттыру саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметі қойған басқа да міндеттерді басшылыққа алады.

      2014 жылғы 17 қаңтардағы "Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ" атты Қазақстан халқына Жолдауында, сондай-ақ Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіруі жөніндегі тұжырымдамада мемлекет дамуының негізгі бағыттарын айқындау мақсатында Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев іске асырылуы Қазақстанның әлемнің ең дамыған елдерінің қатарына кіруіне ықпал ететін мынадай бес стратегиялық бағытты белгіледі:

      1) инновациялардың басты қозғалтқышы – адами капиталды дамыту;

      2) бизнесті және кәсіпкерлік бастамаларды дамыту үшін қолайлы жағдайларды қамтамасыз ететін институционалдық ортаны жетілдіру;

      3) ұзақ мерзімді перспективада ғылымды көп қажет ететін экономикаға көшу үшін қажетті салалық базаны қалыптастыруға негізделген кезең-кезеңдік тәсілді қабылдау жолымен ғылымды көп қажет ететін экономика салаларын дамыту;

      4) ұлттық инновациялық жүйені құру, инфрақұрылымды жаңғырту және энергия тиімділігін арттыру арқылы ғылымды көп қажет ететін экономиканы құруды қолдайтын инфрақұрылымды жедел қалыптастыру;

      5) халықаралық қатынастар жүйесіне интеграцияны тереңдету.

      Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіруі жөніндегі тұжырымдамада ғылымды көп қажет ететін экономиканың басты элементтері – инновациялар, инвестициялар және кәсіпкерлік айқындалған.

      Еңбек өнімділігінің ұзақ мерзімді өсуі, инновацияларды дамыту, өндіріс пен экспортты әртараптандыру, сондай-ақ сыртқы ресурстарды тарту және ішкі ресурстарды белсенді пайдалану есебінен елдің бизнес-секторларын дамыту экономикалық өсудің үшін негіз болуға тиіс.

      Қазақстан Республикасы Президентінің 2017 жылғы 31 қаңтардағы Жолдауына сәйкес "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қайта ұйымдастырылып, мемлекеттік даму бағдарламаларын іске асыру жөніндегі операторға айналуға тиіс. Бұл ретте "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның функцияларын жеке сектор жүзеге асыра алатын функцияларды бизнеске беру бөлігінде оңтайландыру қажет. Сондай-ақ "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мемлекеттік емес қаржы көздерінен бағдарламаларды іске асыруға қарыз алумен айналысқаны жөн.

      Бұдан басқа, Қазақстан Республикасы Президентінің 2020 жылғы 1 қыркүйектегі "Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі" атты Қазақстан халқына Жолдауына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметіне "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ-ны біріктіру жолымен портфельдік компанияларды екі есе қысқартып және штат санын тиісінше түзете отырып, бірыңғай даму институтын құру тапсырылды.

      1.2.1 Ұлт жоспары – 100 нақты қадам

      2015 жылғы мамырда Қазақстан Республикасының Президенті Ұлт жоспарын жариялады.

      Ұлт жоспарының 62-қадамына сәйкес "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ экономиканың шикізаттық емес салаларындағы орта бизнес көшбасшыларын қолдауды көздей отырып, "Бәсекеге қабілеттілік көшбасшылары – ұлттық чемпиондар 2.0" бағдарламасын іске асыру жөніндегі бастаманы (бұдан әрі – бастама) жалғастыруда.

      Бастама өңдеуші өнеркәсіптің бәсекеге қабілетті, экспортқа бағдарланған және жоғары технологиялық өндірістерін құруға жәрдемдесуге бағытталған.

      Қолдау шаралары үш негізгі бағыттан тұрады: қаржылық қолдау, консалтингтік сүйемелдеу және институционалдық қолдау.

      Қаржылық қолдау шеңберінде бастамаға қатысушыларға "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның еншілес ұйымдарының (бұдан әрі – ЕҰ) ішкі құжаттарына сәйкес олардың қаржы құралдарына қолжетімділік беріледі.

      Бұдан басқа, компанияларға институционалдық қолдау ұсынылады, сондай-ақ консалтингтік компанияларды тарта отырып, қызмет тиімділігін басқару және арттыру саласында озық тәжірибеге қолжетімділікті қамтамасыз ету бойынша қолдау көрсетіледі. Сонымен бірге, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жалпы салалық кедергілерді жою үшін бастамаға қатысушылар мен мемлекеттік органдар арасындағы тиімді диалог үшін байланыстырушы буын болып табылады.

      1.2.2 Ұлттық жобалар

"Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыруға бағытталған орнықты экономикалық өсу" ұлттық жобасы

      "Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыруға бағытталған орнықты экономикалық өсу" ұлттық жобасының негізгі мақсаты экономиканы әртараптандыру болып табылады.

      Аталған ұлттық жоба шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ішкі және сыртқы нарықтарда сұранысқа ие өңделген тауарлардың өндіріс көлемін ұлғайту және номенклатурасын кеңейту, сондай-ақ өңдеуші өнеркәсіп салаларын технологиялық дамыту және цифрландыру сияқты бағдарламаның міндеттерін іске асыру жөніндегі негізгі операторлардың бірі болып табылады.

      Атап айтқанда, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ еншілес компаниялары арқылы барлық қайтарымды қаржылық қолдау шараларының операторы болуды жалғастыруда, оның өкілеттігіне өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарына жеңілдікті кредит беруді қамтамасыз ету үшін борыш пен капиталдың сыртқы және ішкі нарықтарынан ресурстарды тарту, сондай-ақ өзге де қаржылық және қаржылық емес қолдау құралдарын ұсыну (оның ішінде экспорттық кредит беру, лизингтік қаржыландыру, банкаралық кредит беру, ЕДБ кредиттерін субсидиялау және оларға кепілдік беру, жобалау алдындағы құжаттаманы әзірлеу және бірлесіп қаржыландыру, жобаларды консультативтік сүйемелдеу, инвесторларды іздеу және басқалар) кіреді. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қаржылық қолдаудың мынадай:

      1) тиімсіз және талап етілмеген қолдау шараларын алып тастау;

      2) мемлекеттік және квазимемлекеттік кәсіпорындар үшін бюджеттік қаржыландыруды азайту;

      3) нарықтық бағаны бұрмалайтын және жекеше сектордың дамуына теріс әсер ететін қолдау бағдарламаларын қаржыландыруды қысқарту;

      4) мемлекеттік қаражаттан қаржыландыру кезінде жекеше сектор бірлесіп қаржыландыратын жобаларды басымдықпен қолдау қағидаттарын ұстана отырып, өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарын кешенді қолдау тәсілін де белсенді түрде кеңейтетін болады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарына мемлекеттік ынталандыру шараларын көрсету кезінде 2025 жылға дейінгі Индустриялық-инновациялық даму тұжырымдамасын басшылыққа алатын болады.

      "Шикізаттық емес экспортты ілгерілету" бағыты бойынша бас оператор ретінде "KazakhExport" экспорттық сақтандыру компаниясы" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – KazakhExport) шикізаттық емес экспортты екі есе ұлғайту мәселесін шешуге қатысу бөлігінде қызметін жалғастыратын болады.

      Жоғарыда аталған ұлттық жобаның нысаналы индикаторларына қол жеткізу үшін қаржылық қолдау құралдарын кеңейту жолымен өңдеуші өнеркәсіп саласындағы кәсіпкерлік субъектілерін көбірек қамту қажеттілігі бар. Нәтижесінде қаржыландырудың балама көздерінің, оның ішінде тікелей инвестициялар қорлары құралдарының маңыздылығы күшейеді. Бұл бағыт бойынша "Қазына Капитал Менеджмент" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – ҚКМ) үлестік қаржыландыру құралдары арқылы өңдеуші өнеркәсіп саласындағы қазақстандық кәсіпорындарды қолдауды жалғастырады.

Кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жоба

      Даму Кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жобаның қаржы агенті болып табылады және екі міндет шеңберінде кредиттер бойынша пайыздық мөлшерлемелерді субсидиялау және ЕДБ кредиттеріне кепілдік беру арқылы шағын және орта бизнеске (бұдан әрі – ШОБ) қолдау көрсетеді:

      1) кәсіпкерлік субъектілерін қаржыландырудың қолжетімділігін арттыру;

      2) өз ісін ашу және дамыту үшін жағдай жасау.

"Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері" ұлттық жобасы

      Халықтың тұрғын үйге мұқтаждығының жоғары болуына байланысты "Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері" ұлттық жобасы әзірленді. Инженерлік-әлеуметтік инфрақұрылымды дайындау, жеке құрылыс салушыларды қаржылық ынталандыру, тұрғын үй-құрылыс жинақтары жүйесін тиімді пайдалану және кредиттік тұрғын үй құрылысын бюджеттен тыс қаржыландыруға аудару мәселелеріне басты назар аударылды.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның ЕҰ қызметінің үш стратегиялық бағытының бірі тұрғын үйдің қолжетімділігі мен жайлылығын арттыру мақсатында "Нұрлы жер" бағдарламасын іске асыру болып табылады. Мынадай міндеттер бойынша сұраныс пен ұсынысты ынталандыра отырып, бірыңғай тұрғын үй саясатын іске асыру арқылы қойылған мақсаттарға қол жеткізу көзделуде:

      1) "Жайлы тұрғын үй" – "Отбасы банкі" тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – Отбасы банк) арқылы тұрғын үй сатып алуға жеңілдетілген кредиттер беру, ҚТК арқылы жеке тұрғын үй қорында жалға алынған тұрғын үй төлемінің бір бөлігін субсидиялау бөлігінде;

      2) жергілікті атқарушы органдардың (бұдан әрі – ЖАО) бағалы қағаздарын сатып алу, жеке құрылыс салушыларды жобалық қаржыландыру, халықаралық қаржы ұйымдарының қаражатын тарту, нарықтан алынатын қарызды меншікті қаражатпен араластыру және тұрғын үй құрылысын қаржыландырудың өзге де тетіктері арқылы ЖАО-да кезекте тұрғандар мен Отбасы банк салымшылары үшін кредиттік және жалға берілетін тұрғын үй салу;

      3) ЕДБ коммерциялық кредиттері бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау есебінен жеке құрылыс салушылардың тұрғын үй салуын ынталандыру;

      4) халықтың үлестік салымдарын қорғау тетігін іске асыру;

      5) сатып алу құқығынсыз жалға берілетін тұрғын үй нарығын дамыту;

      6) шағын аудандарды кешенді салудың девелопер шебері;

      7) азаматтардың жекелеген санаттары үшін тұрғын үй сатып алуды қолжетімді қаржыландыруды ұсыну;

      8) ақпараттық технологиялар мен талдамалық зерттеулерді дамыту.

"Цифрландыру, ғылым және инновациялар есебінен технологиялық серпіліс" ұлттық жобасы

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ШОБ-пен өзара іс-қимыл процестерін автоматтандыру жолымен мемлекеттік қолдау шаралары бойынша "бірыңғай терезені" іске асыру бөлігінде "Цифрландыру, ғылым және инновациялар есебінен технологиялық серпіліс" ұлттық жобасын іске асыруға қатысады. Бұл жұмыс екі бағыт бойынша жүргізіледі – "электрондық үкімет" желісі және "Digital Baiterek" кәсіпкерлікті қолдаудың бірыңғай порталы" жеке алаңы (бұдан әрі – "Digital Baiterek"). Бұдан басқа, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ венчурлік қорлар құру жөніндегі іс-шараларды іске асыруға, сондай-ақ кәсіпорындар үшін 4.0 Индустриялық технологияларын енгізуге ынталандырулар жасауға қатысады.

Агроөнеркәсіптік кешенді дамыту жөніндегі ұлттық жоба

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ "ҚазАгро" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамымен (бұдан әрі – "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ) біріккеннен кейін Агроөнеркәсіптік кешенді дамыту жөніндегі ұлттық жоба шеңберінде қаржылық қолдау құралдарының операторы функциясын да атқарады. Бұл құжат еңбек өнімділігін екі жарым есеге ұлғайту, АӨК кешен өнімдерінің экспортын екі есеге ұлғайту және отандық өндірістің әлеуметтік маңызы бар азық-түлік өнімдерімен қамтамасыз ету арқылы бәсекеге қабілетті АӨК құруға бағдарланған.

      1.2.3 Жекешелендірудің 2021 – 2025 жылдарға арналған кешенді жоспары

      "Жекешелендірудің 2016 – 2020 жылдарға арналған кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 30 желтоқсандағы № 1141 қаулысына сәйкес Жекешелендірудің 2016 – 2020 жылдарға арналған кешенді жоспары бекітілді. Осы қаулы шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 19 еншілес және тәуелді компаниядағы акцияларын (қатысу үлестерін) бәсекелес ортаға беру жоспарланған:

      1) "Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" АҚ (бұдан әрі – ТҮҚЖБ АҚ) (қазіргі Отбасы банк);

      2) ТДҰА (қазіргі QazTech Ventures) және 8 еншілес және тәуелді ұйым10;

      3) "ҚазЭкспортГарант" экспорттық-кредиттік сақтандыру корпорациясы" АҚ (қазіргі KazakhExport);

      4) "Қазақстанның инвестициялық қоры" акционерлік қоғамының (бұдан әрі – ҚИҚ) 8 еншілес ұйымы11.

      19 компанияның 9-ы өткізілді, 4-і таратылды, 2-і тарату сатысында, 1 компания жекешелендіру процесінде және 3 компания Жекешелендірудің кешенді жоспарынан алып тасталды.

      2017 – 2020 жылдар аралығындағы кезеңде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ активтерін өткізу нәтижесінде алынған 948 455 195 теңге мөлшеріндегі түсімдер толық көлемде ҚР Ұлттық қорына аудару үшін бағытталды.

      Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 3 тамыздағы № 467, 2018 жылғы 3 наурыздағы № 100 және 2018 жылғы 13 желтоқсандағы № 830 қаулыларына сәйкес "ҚазЭкспортГарант" экспорттық-кредиттік сақтандыру корпорациясы" АҚ, "Досжан темір жолы" АҚ және "Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттік" АҚ басым тәртіппен бәсекелес ортаға беруге ұсынылатын ұлттық басқарушы холдингтердің, ұлттық компаниялардың және олармен үлестес болып табылатын өзге де заңды тұлғалардың ірі еншілес, тәуелді ұйымдарының тізбесінен алып тасталды.

      Бұл ретте, Қазақстан Республикасының экономикасын жаңғырту мәселелері жөніндегі мемлекеттік комиссия отырысының 2020 жылғы 16 қазандағы хаттамасына сәйкес "Жекешелендірудің 2016 – 2020 жылдарға арналған кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 30 желтоқсандағы № 1141 қаулысымен бекітілген Басым тәртіппен бәсекелес ортаға беруге ұсынылатын ұлттық басқарушы холдингтердің, ұлттық компаниялардың және олармен үлестес болып табылатын өзге де заңды тұлғалардың ірі еншілес, тәуелді ұйымдарының тізбесінен "Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" АҚ-ны алып тастауға ұсыным берілді.

      "Жекешелендірудің 2021 – 2025 жылдарға арналған кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 29 желтоқсандағы № 908 қаулысымен бекітілген Жекешелендірудің 2021 – 2025 жылдарға арналған кешенді жоспарына сәйкес ҚИҚ-ты бәсекелес ортаға беру жоспарланған.

      ________________________________

      10ТДҰА-ның жекешелендірілетін еншілес және тәуелді ұйымдарының тізімі: "Алгоритм" технопаркі" ЖШС, "Сары-Арқа технопаркі" ЖШС, "Қ. Сәтбаев атындағы ҚазҒТУ технопаркі" ЖШС, "Алтай технопаркі" ЖШС, "Тау-кен-металлургия жабдығының конструкторлық бюросы" ЖШС, "Көліктік машина жасау конструкторлық бюросы" ЖШС, "Мұнай-газ жабдығының конструкторлық бюросы" ЖШС, "Ауыл шаруашылығы машинасын жасау конструкторлық бюросы" ЖШС.

      11ҚИҚ-тың жекешелендірілетін жобаларының тізімі: "Орал металл конструкциялары мен мырышпен қаптау зауыты" АҚ, "White Fish of Kazakhstan" АҚ, "Мырзабек – Алтын Тас групп" АҚ, "Раннила Қазақстан" АҚ, "Ертіс химия-металлургия зауыты" АҚ, "Pams Pipe" АҚ, "А-КБК" ЖШС, "Досжан темір жолы" АҚ.

      2. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ағымдағы жай-күйін талдау: Ішкі ортаны талдау

      2.1 "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен ЕҰ қазіргі құрылымы

      Ескерту. 2.1-кіші бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 29.04.2022 № 265 қаулысымен.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ құрамына бұрын әртүрлі мемлекеттік органдардың және/немесе квазимемлекеттік сектор субъектілерінің басқаруында болған 9 ЕҰ (осы Жоспарға 2-қосымша) кіреді.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ әртүрлі қолдау құралдарын ұсыну арқылы Қазақстан экономикасының дамуына жәрдемдесуді жүзеге асырады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-дағы барлық қолданыстағы қолдау құралдарын (қаржылық, сол сияқты қаржылық емес) шартты түрде қызметтің үш бағытына бөлуге болады: кәсіпкерлікті қолдау, агроөнеркәсіптік кешенді дамыту және халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету (төмендегі 1-суретті қараңыз).




      1-сурет. Қызметтің үш бағыты бөлінісінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-дағы экономиканы дамытуды қолдау құралдарының матрицасы.

      Аталған үш бағыт бір-бірінен бірқатар сипаттамалар бойынша ерекшеленеді, олар:

      1) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның активтер портфеліндегі үлесі;

      2) активтердің кірістілік деңгейі;

      3) қызмет көрсетілетін клиенттер саны;

      4) инвестициялау/қолдау шегі;

      5) қорландырудың үлгілік құрылымы;

      6) кредиттік портфельдің сапасы;

      7) активтерді басқарудың операциялық шығыстары.

      Бұдан басқа, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің үш бағыты экономиканы дамытудың байланысқан мемлекеттік бағдарламалары шеңберінде іске асырылады (төмендегі 2-суретті қараңыз).




      2-сурет. Бірқатар сипаттамалар бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің үш бағытын салыстыру

      Дереккөз: ЕҰ деректері (2019)

      Халықаралық практиканы салыстырмалы талдау үш өзіндік қызмет бағытын біріктіру нәтижесінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ баламасы жоқ бірегей даму институты болып табылатынын көрсетіп отыр.

      Қызметтің үш бағыты сипаттарындағы айтарлықтай айырмашылықтар мен салыстырмалы талдау нәтижелерін ескере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметін аталған үш бағыт тұрғысынан жоспарлап, талдаған және бағалаған жөн.

      2.2 ҚТК орындалуы мен SWOT талдау

      Ескерту. 2.2-кіші бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 29.04.2022 № 265 қаулысымен.

      Бұған дейін Жоспарда "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ интеграцияланған даму институты ретінде қалыптасу міндетін орындау және қызметтің үш стратегиялық бағытын іске асыру үшін қызметтің 12 түйінді көрсеткіші айқындалған болатын.

      2020 жылдың қорытындысы бойынша 2019 – 2021 жылдарға арналған даму жоспарының орындалуы жөніндегі есепке сәйкес қызметтің стратегиялық түйінді көрсеткіштерінің (бұдан әрі – ҚТК) барлығы орындалды:

Р/с №

Көрсеткіш

Жоспарлы мәндер

Іс жүзіндегі мәндер

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның Қазақстан Республикасының экономикасын орнықты дамытуға ықпал етуді қамтамасыз ету жөніндегі шоғырландырылған ҚТК

1.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жалпы активтеріндегі кредиттік және инвестициялық портфельдің үлесі

76,24 %

78,53 %

2.

Есепті жылдың ішінде қарыз алудың жалпы құрылымындағы мемлекеттік емес қарыз алу көздерінің үлесі

≥24,93 %

25,89 %

3.

ROA (шоғ.) ең төмен оң мәннен төмен емес)

0,25 %

1,21 %

4.

Кредиттік портфельдегі жеке сектордың үлесі

77,05 %

77,64 %

1-қызметтің стратегиялық бағыты. Ірі бизнес сегментінде кәсіпкерлікті қолдау

2-қызметтің стратегиялық бағыты. ШОБ сегментінде кәсіпкерлікті қолдау

5.

Жаңа жобалар мен еңбек өнімділігінің ұлғаюын және өткізу нарықтарының кеңейтілуін ескере отырып, жұмыс істеп тұрған өндірістерді жаңғырту және кеңейту жөніндегі жобалардың саны

95 571 бірл.

116 196 бірл.

6.

Қолдау алған кәсіпкерлік субъектілері өндірген өнім көлемі

34 011,38 млрд теңгеден кем емес

39 325,3 млрд теңге

7.

Шетелдік инвестицияларды тарту

1,5:1 кем емес

1,67:1

3-қызметтің стратегиялық бағыты. Тұрғын үйдің қолжетімділігін арттыру

8.

Шеңберінде қолдау құралдары көрсетілген тұрғын үй көлемі

2 835,85 мың ш.м.

3 043,90 мың ш.м.

9.

Қазақстан Республикасының экономикалық белсенді халқына шаққанда тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесіндегі қатысушылардың үлесі

17,00 %

20,30 %

10.

Коммерциялық тұрғын үй үлескерлерінің салымдарына кепілдік беру

13,00 %

27,00 %

4-қызметтің стратегиялық бағыты. Экспорттық әлеуетті арттыру

11.

Экспорттық және экспорт алдындағы қаржыландыру шеңберінде қолдау алған кәсіпорындардың экспорттық түсімінің көлемі

3 793,67 млрд теңге

5 606,34 млрд теңге

5-қызметтің стратегиялық бағыты. Трансферт және инновацияларды енгізу

12.

Өндіріске енгізілген технологиялар саны, салалардың технологиялық міндеттерін шешуге және технологияларды коммерцияландыруға бағытталған жобалар саны**

40 бірл.

40 бірл.

      * 2018 жылғы деректер. Көрсеткіш 2018 жылды қоса алғанға дейін есептеледі

      ** 2018 жылы Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрі 2018 жылғы 19 қарашада бекіткен Жеке даму институттарын оңтайландыру жөніндегі бірлескен іс-қимылдардың жол картасы шеңберінде "ТДҰА" АҚ-ның жекелеген функциялары "Қазақстандық индустрия және экспорт орталығы" АҚ-ға берілді. Осыған байланысты, көрсеткіш жинақтаушы сипатта болғандықтан, 2020 жылы 2018 жылдың мәндері көрсетіледі. Көрсеткіш 2021 жылғы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның даму стратегиясын өзектілендіру шеңберінде алып тасталды.

      3-кесте. 2020 жылы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ҚТК орындалуы

      Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 27 ақпандағы № 149 бұйрығымен айқындалатын есептеулерге сәйкес алты жылдың қорытындысы бойынша (2014 – 2019 жылдар) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ даму стратегиясын іске асыру қорытындысы 91 %-ға тең, бұл "Стратегияны іске асырудың жоғары деңгейінің тиімділігі" деп бағаланады.

Күшті жақтары

Әлсіз жақтары

1) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ Қазақстан Республикасының Үкіметі атынан жалғыз акционер тарапынан барынша қолдау;
2) дамыған инфрақұрылым, экономиканы қолдаудың елеулі тәжірибесі, жекеше бизнеспен өзара іс-қимыл тәжірибесі;
3) портфельдің валюталық, пайыздық, кредиттік және басқа да тәуекелдерін тиімді басқару;
4) капиталдың халықаралық және жергілікті нарықтарында қаржыландыруды тарту тәжірибесі;
5) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-дағы қаржылық және қаржылық емес қолдау құралдарының ауқымды жинағы;
6) ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің (бұдан әрі – АШТӨ) кең клиенттік базасы, АӨК субъектілерін қолдау бойынша ЕҰ жинақтаған жұмыс тәжірибесі;
7) ЕҰ филиалдарының ауқымды өңірлік желісінің болуы;
8) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне нысаналы топтар сенімінің жоғары деңгейі;
9) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметі туралы нысаналы топтардың хабардар болуының жоғары деңгейі.

1) ірі кәсіпкерлік субъектілерін қаржыландырудың жоғары үлесі;
2) бұрын ұсынылған шараларды алдын ала талдаусыз мемлекеттік қолдау шараларын ұсыну;
3) ірі жобаларды кредиттеудің ұзақтығы, бұл жалпы кәсіпорын қызметінің тиімділігін төмендетуге әкеп соғады;
4) 4.0 Индустриясының дайындығы тұрғысынан технологиялық сараптама бойынша көрсетілетін қызметтердің болмауы;
5) Алынған мемлекеттік қолдау шараларына қанағаттану туралы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ клиенттерінен жеткіліксіз кері байланыс;
6) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның кредиттік талаптары бар жоғары деңгейдегі банк секторындағы теріс трендтер;
7) АӨК секторының мемлекеттік қаржыландыруға тәуелділігі.

Мүмкіндіктер

Қауіптер

1) Қазақстан экономикасының дамуды қаржылық және қаржылық емес қолдауға өте мұқтаждығы;
2) қазақстандық компаниялардың бәсекеге қабілеттілігін одан әрі арттыру қажеттілігі;
3) инфрақұрылымды дамыту мен жаңғыртуға инвестицияларды өрістету қажеттілігі;
4) қаражатты мемлекеттік емес қаржыландыру көздерінен тарту мүмкіндігі;
5) жекеше сектормен ынтымақтастықты кеңейту, атап айтқанда жекеменшік қаржы институттарымен бірлесіп қаржыландыруды;
6) ЕҰ арасында синергияны қалыптастыру мүмкіндігі;
7) венчурлік қорлар және стартап акселераторлар түрінде венчурлік кәсіпкерлікті және инновациялық инфрақұрылымды дамыту.

1) сыртқы факторлар әсерінен елдегі макроэкономикалық жағдайдың нашарлауы. Бұл ұлттық валютаның одан әрі әлсізденуі мен елдік тәуекелдердің нашарлауына әкеп соғуы мүмкін;
2) Қазақстан Республикасы қор нарығының дамымауы;
3) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның кредиттік рейтингі төмендеген жағдайда қаржыландырудың сыртқы көздеріне қолжетімділік шектелетін болады;
4) Қазақстандағы жобалардың әлсіз инвестициялық тартымдылығы;
5) ЕДБ портфельдерінде проблемалық кредиттердің жоғары үлесінің сақталуы.

      4-кесте. SWOT-талдау

      3. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның миссиясы мен пайымы

      Ескерту. 3-бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 29.04.2022 № 265 қаулысымен.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның миссиясы Қазақстан Республикасын орнықты дамуы және "Стратегия – 2050" мақсаттарына қол жеткізу болып табылады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның пайымы – үздік стандарттарға сәйкес бизнеске қолдау көрсету құралдарын ұсынатын және Қазақстан Республикасы халқының өмір сүру деңгейін арттыратын озық даму институты.

      Пайымы мына "SCALE" аббревиатурасындағы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ құндылықтарына сәйкес келеді:

      Sustainable – орнықты даму қағидаттарын сақтау;

      Client-oriented – клиентке бағдарлану;

      Affordable – бизнесті қолдау мен халықты тұрғын үймен қамтамасыз етудің қолжетімді құралдарын ұсыну;

      Lean және Enterprise – "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қаржылық тұрақты және шығынсыз даму институты бола отырып, қолдау көрсетілетін кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыруда тиімділігі жоғары болуға ұмтылады.

      Қазақстанды тұрақты дамыту жөніндегі өз миссиясын іске асыру шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ шешетін басты міндеттер мыналар болып табылады:

      1) экономиканың шикізаттық емес салаларын дамыту;

      2) кәсіпкерлікті (экономиканың жеке секторын) дамыту;

      3) шикізаттық емес өнім экспортын қолдау;

      4) өнімділікті арттыру;

      5) АӨК-те қаржыландырудың қолжетімділігін, өндірісті техникалық жарақтандыру және қарқындату деңгейін арттыру;

      6) экономиканың урбандалуын қолдау.

      Алғашқы төрт міндет "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ірі кәсіпкерлік субъектілерін, сол сияқты ШОБ-ты қолдауды қамтитын "Кәсіпкерлікті қолдау" стратегиялық бағыты бойынша негізгі қызметін жүзеге асыру жолымен шешіледі.

      АӨК-те қаржыландырудың қолжетімділігін, өндірісті техникалық жарақтандыру және қарқындату деңгейін арттыру жөніндегі бесінші міндет "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның жаңа стратегиялық бағыты – "Агроөнеркәсіптік кешенді дамыту" шеңберінде іске асырылуда.

      Экономиканың урбандалуын қолдау жөніндегі алтыншы міндет "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің үшінші стратегиялық бағыты "Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету" шеңберінде шешіледі.

      Осы Жоспардың 5-бөліміндегі стратегиялық бағыттардың әрқайсысы бойынша 2023 жылға арналған нысаналы мәні айқындала отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің ҚТК көзделген.

      Жылдық аралық нысаналы мәндері мен іс-шаралары бар егжей-тегжейлі кіші тапсырмалар "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Директорлар кеңесі бес жылға бекітетін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның іс-шаралар жоспары шеңберінде көзделетін болады.

      4. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің стратегиялық бағыттары

      4.1 Қызметтің 1-ші стратегиялық бағыты. Кәсіпкерлікті қолдау

      4.1.1 Ірі бизнес сегментінде кәсіпкерлікті қолдау

      Ескерту. 4.1.1-кіші бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 29.04.2022 № 265 қаулысымен.

      Ірі бизнес сегментіндегі кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ борыштық қаржыландыру және лизинг құралдары шеңберінде қолдау көрсететін "Қазақстанның Даму Банкі" акционерлік қоғамының (бұдан әрі – ҚДБ) қызметі бағыттарының бірі болып табылады. Мыналар қызметтің бұл бағытындағы негізгі проблемалық мәселелер болып табылады:

      1) қарыз алушылар бойынша кредиттік портфелдің құрылымы: 2020 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның кредиттік портфелі 4,3 трлн теңгені құрады. Кредиттік портфелдің негізгі үлесі ҚДБ-ға тиесілі (~46 %). ҚДБ қолдау құралдарымен іске асырылған жобаларды талдауға сәйкес (құны бойынша) жобалар құнының 39 %-ына жуығы квазимемлекеттік сектор субъектілерін қоса алғанда, мемлекет қатысатын компанияларға тиесілі.

      Бұл ретте Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспарының "квазимемлекеттік сектордың тиімділігі" атты бесінші міндетіне сәйкес мемлекеттің экономикаға қатысу үлесін түбегейлі қысқартуға бағытталған квазимемлекеттік сектордың жаңа моделін құру бойынша дәйекті жұмыс аяқталады. Атап айтқанда, Қазақстан Республикасының 2022 – 2026 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық дамуының болжамына сәйкес мемлекеттің экономикаға қатысу үлесі ЭЫДҰ елдерінің деңгейіне дейін қысқарады – 2025 жылы ЖІӨ-нің 14 %-ы. Осылайша, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ағымдағы қаржыландыру саясаты жеке сектор жобаларын басым қаржыландыру қағидатын ескереді;

      2) ірі кәсіпкерлік субъектілерінің жобаларына кредит беруге бөлінетін қаражаттың айналымдылығы: Ұзақ мерзімді жеңілдікті қаржыландыру кәсіпорындардың қаржылық тәртібіне теріс әсер етуі және нарықтық ортада неғұрлым бәсекеге қабілетті болу ынтасын жоюы мүмкін.

      Қазіргі уақытта жобаларға кредит беруде проблемалар бар, айталық ЕДБ несие қоржынының ЖІӨ-ге қатынасы 2009 жылғы 56,7 %-дан 2020 жылдың қорытындысы бойынша 23 %-ға дейін төмендеді. Мұның себептері: кәсіпорындар кредиттерінің көптігі, қарыз алушылар активтерінің кепілге көп қойылуы, кепілзатпен қамтамасыз етудің болмауы, жеке инвесторлар үшін тартымдылық пен кепілдіктердің жоқтығы.

      Жоғарыда аталған 1) және 2) тармақшалардағы проблемаларды шешу үшін жеткілікті өтімділік қана емес, сонымен қатар жеке инвесторлар үшін тартымды жаңа инвестициялық жобалардың едәуір көлемі болуы қажет.

      Басым жобаларды кредиттеуді жүзеге асыру кезінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мемлекеттік қатысуды қысқарта отырып, жобаларды қаржыландыру құрылымына жеке инвесторларды барынша тартуға ұмтылатын болады. Осыған байланысты, бірлескен қаржыландыру (синдикатталған кредитті қоса алғанда) және кредиттер портфелін секьюритилендіру құралдары кең қолданыс табады. Мұндай құралдарды пайдалану жобаларды тиімді құрылымдау, бірлесе қаржыландырушы тараптар арасында тәуекелдерді бөлу, кәсіпорындарда менеджменттің бүкпесіздігі мен сапасына қойылатын талаптарды жақсарту есебінен бастамашылар үшін қаржыландырудың экономикалық құнын төмендетуге мүмкіндік береді.

      Синдикатталған кредит беру ҚДБ мен ЕДБ-нің қатысуымен жүзеге асырылады. ҚДБ басты кредитор ретінде инвестициялық саты кезеңінде қарыз сомасының 70 %-ына дейін қаржыландыруға қатысады, ал қарыздың қалған сомасын ЕДБ береді. Кейіннен жобаның нысаналы көрсеткіштеріне (жобаның инвестициядан кейінгі фазасы) қол жеткізген кезде кредит үлесін ЕДБ пайдасына кезең-кезеңмен беру көзделеді.

      Сонымен қатар, жеке инвесторлардың жобаларды қаржыландырудың бастапқы кезеңіне қатысуы олардың табысты іске асырылу ықтималдығын және қосымша сапалы сараптама мен бірқатар жағдайларда жаңа экономикалық байланыстарды енгізу есебінен өздері өндіретін өнімнің сұранысқа ие болуын едәуір арттырады. Өз кезегінде, қаржыландыру құрылымында ұлттық даму институты тұлғасындағы мемлекеттік әріптестің болуы жеке инвесторлардың бірлескен жобаларды іске асыруда ұзақ мерзімді мүдделілікке деген сенімі мен сенушілігін арттырады.

      Осылайша, өзге де тең шарттармен жобаларды іріктеу кезінде жеке инвесторлар мен бастамашылардың өздерінің қатысу үлесі басым жобаларға артықшылық берілетін болады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ бизнеспен бірлескен жобаларды тепе-тең негізде қаржыландыруды жүзеге асыруға ұмтылатын болады, сол арқылы тәуекелдерді тиімді бөліседі және қосымша жеке инвестицияларды тарту жолымен қаржылық тетіктің тиімділігін арттырады.

      Басым инвестициялық жобаларға кредит беруге жеке қаржы ұйымдарының қаражатын көптеп тарту мақсатында кепілдік беру құралы қосымша дамитын болады. Бұл ретте кепілдік беру тетігін іске асыру жеке әріптестермен бірге тепе-тең шарттармен де жүзеге асырылатын болады.

      Нәтижесінде, бұл шаралар мемлекеттік қаражаттың айналымдылығын арттыруға, осылайша республикалық бюджетке салмақты төмендетуге мүмкіндік береді. Қор нарығының құралдарын пайдалана отырып, жобаларды нарықтық қаржыландыруға көшіру мүмкіндігі қосымша қаралатын болады.

      Бұдан басқа, жобаларды бірлесіп инвестициялау тетігі ҚКМ қатысуымен жүзеге асырылады. ҚКМ-ның тікелей инвестицияларының портфельдік қорлары бірлесіп инвестициялау туралы келісімдер шеңберінде халықаралық институционалдық инвесторлардан қосымша инвестициялар тарту мүмкіндігі бар, бұл басқа инвесторларға тікелей инвестициялар қорына қатыспай әлеуетті жоғары табысты инвестицияларға қатысуға мүмкіндік береді;

      3) қарыз алуда құнның жоғары болуы: 2020 жылы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ 415 млрд теңге мөлшерінде нарықтан қарыз тартты. 2017 жылғы желтоқсанда ҚДБ 100 млрд теңге сомасына ұлттық валютамен дебюттік еурооблигациялар шығарды. Осы қарыз бойынша пайыздық мөлшерлеме жылдық 9,5 %-ды құрады. Бұдан басқа, 2018 жылғы мамырда ҚДБ 100 млрд теңге сомасына теңгеде еурооблигацияларды қайта шығарды. Осы қарыз бойынша пайыздық мөлшерлеме 8,95 %-ды құрады. 2020 жылғы ақпанда ҚДБ 62,5 млрд теңге көлемінде теңгемен деноминацияланған еурооблигациялардың үшінші шығарылымын жүзеге асырды. Бағалы қағаздардың айналым мерзімі – 5 жыл, купондық мөлшерлеме – жылдық 10,75 %.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның еншілес ұйымдары нарықтық қорландырудың неғұрлым қолжетімді көздерін іздестіру бойынша жұмыс істеуді, оның ішінде өзінің тұрақты даму рейтингін көтеру арқылы өзінің іскерлік беделін арттыру бағытында жұмыс істей отырып, тұрақты негізде жалғастырады;

      4) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның мәмілелер іздестіру мен құрылымдаудағы реактивті тәсілі: тікелей қолдау ЕҰ деңгейінде іске асырылатындықтан, ағымдағы операциялық модельде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ кәсіпкерлермен тікелей өзара іс-қимылдың көлемі шектелген болуға тиіс. Бұл ретте, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жылына 3-5 мәмілемен шектелетін ірі бизнес сегментіндегі жобаларды кешенді қолдау шеңберінде экономиканың басым секторларындағы қандай да бағыттарды қолдауға белсенді бастама жасайтын болады;

      5) кросс-функционалдылық (кешенді қолдау): 2020 жылдың соңындағы жағдай бойынша кешенді қолдау шеңберінде Hyundai автокөліктерін шығару жобасы, ферросилиций өндіретін зауыт, сондай-ақ байыту зауытының құрылысы сияқты жобалар іске асырылуда. Бұл ретте "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде, оның ішінде "Бәсекеге қабілеттілік көшбасшылары – ұлттық чемпиондар 2.0" бағдарламасы шеңберінде үйлестіру және қатысу болған жағдайда, кешенді қолдау тәжірибесін кеңейтудің айтарлықтай әлеуетінің болуы атап өтіледі.

      Қолдау ұсыну үшін жобаларды іріктеу еңбек өнімділігінің ұлғаюы, өткізу нарықтарының кеңеюі, сондай-ақ жобаларды іске асыру кезінде тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алудағы елішілік құндылықтың ұлғаюы ескеріле отырып жүзеге асырылатын болады.

      6) проблемалық активтер/жобалар: 2013 – 2015 жылдары "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ проблемалық активтермен/жобалармен жұмыс істеу үшін проблемалық активтердің/жобалардың едәуір үлесін ҚДБ-дан ҚИҚ-қа шығарды. ҚИҚ-қа берілген жобалардың бастапқы құны шамамен 326 млрд теңгені12 құрады, ал әділ құны 2020 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша 1,1 млрд теңгені құрады.

      ________________________________

      12ҚИҚ-тың есептік деректері бойынша 2015 жылдың соңында ҚИҚ цессия шарттарына сәйкес ҚДБ пайдасына төлеуге тиіс берілген активтердің құны 326 млрд теңгені құрады.

      2020 жылы "Агрохолдинг Жаңа-Бас" ЖШС ("Aizet farms" ЖШС) және "Қазақстан Инвест Көмір" АҚ ("ЭнергоИнвестТрейд" ЖШС) екі жобасы бойынша жалпы сомасы 767,8 млн теңгеге сауықтыру (қайта құрылымдау) жүргізілді.

      Сондай-ақ 2020 жылдың ішінде жалпы сомасы 4,2 млрд теңгеге жасалған сатып алу-сату шарттары мен жалдау/несие/ҮҚШ шарттары бойынша бұрын салынған инвестициялардың қайтарылуы жүзеге асырылды.

      Осыған байланысты "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жұмыс істемейтін қарыздардан болатын шығындардың ықтималдығын барынша азайту үшін мәмілелердегі тәуекелдерді басқару тәсілдерін жетілдіру жұмыстарын жалғастыратын болады.

      Бұған қоса, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның еншілес ұйымы ҚКМ стрестік активтерді басқару үшін тәжірибелі GP тарта отырып, стресті активтердің қорларын құру және оларға инвестициялау, сондай-ақ осы сегментке басқа инвесторлардың қаражатын тарту арқылы проблемалық активтер нарығын сауықтыру жұмыстарын жүргізетін болады;

      7) жеңілдікті қаржыландыруды алушылардың қарсы міндеттемелері: Алдыңғы тармақты іске асыру мемлекеттік қолдау шараларын алушылар тарапынан қарсы міндеттемелерді кеңейтуді талап етеді. Кредит шартын жасасу сатысында қарыз алушы мемлекеттік қаражатты нарықтық қаражатқа көшіру міндеттемесін қабылдауға тиіс болады.

      Бұл ретте қолдаушы кәсіпорындар тарапынан қолданыстағы қарсы әлеуметтік-экономикалық міндеттемелер ұлттық жобалар мен 2025 жылға дейінгі Индустриялық-инновациялық даму тұжырымдамасының талаптарына сәйкес келтірілетін болады;

      8) "Жасыл" қаржыны дамыту: "Қазақстан – 2050" стратегиясында елдің өндірістік активтерін жаңа технологиялық стандарттарға сәйкес жаңарту, парниктік газдардың шығарындыларын 25 %-ға қысқарту, сондай-ақ энергия тұтынудың жалпы көлеміндегі баламалы және жаңартылатын энергия көздерін пайдалану үлесін 2050 жылға қарай кемінде 50 %-ға жеткізу міндеті қойылған.

      Ол үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ экономиканың "жасыл" жобаларының/басым "жасыл" салаларының өлшемшарттарын, осы жобаларды ынталандыру және қолдау тетіктерін айқындау жұмыстарын жүргізеді, сондай-ақ "жасыл" облигацияларды шығару жолымен нарықтық қаражат тартылатын болады;

      9) қарыз алушы компаниялар құнының артуын ынталандыру: "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тұрақты және бәсекеге қабілетті кәсіпорындар құруға жәрдемдеседі. ҚДБ қарыз алушыларының және ҚКМ жобалық компанияларының құнын арттыру, сондай-ақ оларды жария компаниялар қатарына енгізу үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ басқарудың үздік тәжірибелерін тарату, атқарушы органдардың бүкпесіздігін арттыру, сондай-ақ міндетті түрде қаржылық есептіліктің сапалы сыртқы аудитінің болуы талаптарын қою сияқты құралдарды әзірлеп, ұсыну жолымен қарыз алушы компаниялардың бүкпесіздігі деңгейін және ҚДБ-дан қарыз алушы компаниялар мен ҚКМ жобалық компанияларының еңбек өнімділігін арттыратын болады.

      Бұл шара қарыз алушыларды өзінің өндірістік процесін үнемі жақсартуға, жаңа бәсекелес артықшылықтарды іздеуге, ұдайы өзгеріп отыратын жағдайларға тиімді бейімделуге мүмкіндік береді және қарыз алушы компаниялар құнының өсуіне ықпал етеді және салдары ретінде олардың сауда алаңдарындағы инвестициялық тартымдылығын арттырады;

      10) жобаларға "топтамалық" қолдау көрсетуді қамтамасыз ету: Қарыздарды қайтару, шикізат жеткізу және жобалардың аутсорсингі тұрғысынан жеткізу тізбектерінде қолдауды ұлғайту жолымен ірі кәсіпорындарды ШОБ-пен қарым-қатынас жасауға ынталандыру қажет. Ол үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жеңілдікті қаржыландыруды ұсыну кезінде қарсы міндеттемелерді қолданатын болады. Сондай-ақ қолдаудың топтамалық қағидаты және жобалық қаржыландыруды (синдикатталған қарыз және бірлескен инвестиция құралдары) дамыту арқылы ірі инвесторлардың (АӨК-тегі Tyson Foods, машина жасаудағы Chevrolet және т.б.) айналасындағы экожүйелер дамытылатын болады.

      Елге ірі (зәкірлік) инвесторларды тарту үшін шикізат/жабдықты жеткізушілерден бастап өткізу арналарына дейінгі қосылған құн тізбегін құрудың тұрақтылығын қолдайтын кешенді тәсіл қажет.

      Процестің барлық стейкхолдерлеріне: "зәкірлі инвесторға", қазақстандық жеткізуші компанияларға, ЕДБ-әріптестерге және тапсырыс берушілерге қолдау көрсетудің "топтама қағидатын" қолдану жобаны неғұрлым табысты және тиімді іске асыруға, инвестор жобасының айналасында экожүйе құру есебінен олар өндіретін өнімдер мен көрсетілетін қызметтерге сұранысты арттыруға ықпал ететін болады.

      Ірі шетелдік "ойыншылардың" жобалары айналасында экожүйе құру шетелдік қатысушылармен жобаларды бірлесіп іске асыру шеңберінде әріптестер болып табылатын қазақстандық кәсіпорындарды қаржылық қолдауға негізделетін болады. Бұл шаралар тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді өндіру мен өткізудің жаһандық тізбегіне енуге мүмкіндік береді, сондай-ақ Қазақстан экономикасына шетелдік компанияларды тартуға ықпал етеді.

      Бұдан басқа, Қазақстан Республикасының аумағындағы жобаларды іске асыруға ірі шетелдік және "зәкірлік" инвесторларды тарту жобаларды бірлесіп қаржыландыру арқылы іске асырылады, өйткені қаржыландыру құрылымында ұлттық даму институты тұлғасындағы мемлекеттік әріптестің болуы жеке инвесторлардың бірлескен жобаларды іске асыруда ұзақ мерзімді мүдделілікке деген сенімі мен сенушілігін арттырады.

      Осылайша, құралдарды ұсынудың топтама қағидаты қолдау шаралары аясына кәсіпкерлердің кең ауқымын тартуға және қаржы ресурстарының айналымдылығын арттыруға ықпал ететін болады.

      4.1.2 ШОБ сегментінде кәсіпкерлікті қолдау

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ШОБ сегментінде кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі қызметін ЕҰ – Даму, ҚДБ, KazakhExport, ҚКМ іске асырады, олар қаржылық (сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау, ЕДБ кредиттеріне ішінара кепілдік беру, ЕДБ-де қаражатты шартты орналастыру, лизингтік қаржыландыру, экспорттық және экспорт алдындағы қаржыландыру, үлестік және борыштық қаржыландыру), сол сияқты қаржылық емес (жобаларды консультациялық сүйемелдеу) құралдар шеңберінде қолдау көрсетеді.

      Соңғы бес жылда (2020 жылды қоспағанда) Қазақстанда ШОБ дамытудың оң серпіні байқалады. ЖІӨ құрылымындағы ШОБ үлесінің көрсеткіші 2014 жылғы 25,9 %-дан 2019 жылы 30,8 %-ға дейін өсті және COVID-19 пандемиясына байланысты 2020 жылы 31,6 % дейін аз өсімді көрсетті. Белсенді жұмыс істейтін субъектілер саны 6 жылда 1,5 есе ұлғайып, 2020 жылы 1,36 млн субъектіні құрады. ШОБ секторында жұмыспен қамтылған халықтың көрсеткіші артып, 2020 жылы 3,4 млн адамды құрады (төмендегі 3-суретті қараңыз). Мәселен, 2020 жылы DoingBusiness рейтингі көрсеткендей, "Кредиттер алу" (+35 позиция), "Кәсіпорындарды тіркеу" (+14 позиция), "Электрмен жабдықтау жүйесіне қосылу" (+9 позиция) сияқты позициялар бойынша жақсару есебінен Қазақстан 3 позицияға көтеріліп, 190 елдің арасынан 25-орынды иеленді және "Келісімшарттардың орындалуын қамтамасыз ету" индикаторы бойынша позицияны сақтады (4-орын).




      3-сурет. ШОБ-тың негізгі көрсеткіштер серпіні.

      Дереккөз: ҚР СЖРА Ұлттық статистика бюросы

      Алайда, Қазақстанның ШОБ секторын дамытуда айтарлықтай әлеуеті бар. ШОБ секторының даму деңгейі Аргентина, Бразилия, Оңтүстік Африка және Қытай сынды дамушы елдерге қарағанда айтарлықтай төмен болып қалуда. Дамушы елдердің ЖІӨ құрылымындағы ШОБ үлесінің орташа көрсеткіші 42 %-ға тең, ал жұмыспен қамтылғандардың үлесі ел халқының жалпы санының 64 %-ын құрайды. Қазақстанның ЖІӨ құрылымындағы ШОБ үлесінің көрсеткіштері дамушы елдердің орташа көрсеткішінен 1,4 есе төмен (2020 жылдың қорытындысы бойынша 31,6 %), ал ШОБ-та жұмыспен қамтылғандардың үлесі республиканың экономикалық белсенді халқының 39 %-ына тең, бұл орташа көрсеткіштен 1,6 есеге дерлік төмен.

      Қазақстандағы ШОБ дамуын қаржыландыруды шектейтін негізгі факторлар ШОБ секторындағы кәсіпкерлерді шектеулі қамту (саны бойынша), орта бизнестің қосалқы сегментіне даму институттарының тарапынан қолдаудың бағдарлануы, мемлекеттік қолдаудың жеткіліксіздігі, даму институттарының тарапынан қаржылық қолдау құралдарындағы ынталандырушы құрамдас бөліктің жоқтығы, сондай-ақ ЕДБ кредиттеуінің жоғары мөлшерлемелері болып табылады.

      Микро-, шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-ның негізгі қаржы құралдары ЕДБ-да қаражатты шартты орналастыру, сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау және кредитке кепілдік беру болып табылады.

      2020 жылы ШОБ субъектілеріне қолдау көрсетілген кредиттік портфельдің жалпы көлемі 1 680 млрд теңгені құрады. "Сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау" құралы бойынша кредиттік портфельдің көлемі 1197,1 млрд теңгеге тең болды және көрсетілген қолдаудың 71 %-ын құрады. Осы бағыт бойынша 14679 субъектіге орташа қолдау мөлшері 81,6 млн теңге болатын қаржылық қолдау көрсетілді.




      4-сурет. Қаржылық қолдау құралдары және олардың негізгі көрсеткіштері

      Дереккөз: Дамудың жылдық есептері

      Қолдаудың орташа мөлшері шағын бизнестің орташа жылдық түсімінен 3 есе артық, осыны негізге ала отырып, қаржылық қолдаудың негізгі бөлігі орта кәсіпкерліктің қосалқы-сегментіне бағытталғанын, ал дара кәсіпкерлер, шаруа қожалықтары мен шағын кәсіпорындар қажетті қаржыландыруды алмай отырғанын болжамдауға болады. Төмендегі 5-суретте микро-, шағын және орта кәсіпкерліктің белсенді субъектілерінің саны, шығарылатын өнімнің көлемі және әрбір қосалқы-сегментте жұмыспен қамтылғандар саны көрсетілген. Осы деректердің негізінде шығарылатын өнім көлемінің 78,2 %-ы және жұмыс орындарының 89,2 %-ы микро- және шағын бизнес субъектілеріне жататынын көруге болады.

      Осылайша, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ құрылатын жұмыс орындары мен шығарылатын өнім көлемін ұлғайту тұрғысынан барынша әсерге қол жеткізу үшін ШОБ сегментінде кәсіпкерлікті қолдау бағытында қолдаудың қаржылық құралдарын көбінесе микро- және шағын бизнестің қосалқы-сегменттеріне бағдарланатын болады.

      Ол үшін Даму апекстік тетіктер арқылы микроқаржы ұйымдары арқылы микро-, шағын бизнесті қолдауды жүзеге асыруды, сондай-ақ қаражат тарту мен орналастыру және 180 млн теңгеге дейінгі кредиттерді субсидиялау бойынша бизнес-процестерді автоматтандыруды жалғастырады.

      Мемлекет басшысының ұзақ мерзімді теңгелік өтімділікті қамтамасыз ету жөніндегі тапсырмасын іске асыру мақсатында ҚР ҰБ қаражаты және оның басқаруындағы қаражат есебінен екінші деңгейдегі банктерге 1 трлн теңге бөлінді. Өз кезегінде, кәсіпкерлердің борыштық жүктемесін төмендету үшін Даму Кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жоба шеңберінде пайыздық мөлшерлемені субсидиялайды.




      5-сурет. 2020 жылдың ішінде жұмыс істеп тұрған ШОБ субъектілерінің саны, шығарылатын өнім көлемі және сегменттер бойынша мөлшерде жұмыс орындарының саны.

      Дереккөз: ҚР СЖРА Ұлттық статистика бюросы

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-ның ШОБ-ты қаржылай қолдаудың шараларын көрсету кезінде өзінің әлеуметтік-экономикалық тиімділігін ұлғайту жөнінде қолдау көрсетілетін кәсіпорындар тарапынан қарсы міндеттемелердің тетіктері көзделетін болады.

      Қалыптасқан макроэкономикалық жағдайда қайта қаржыландырудың жоғарғы мөлшерлемесі кезінде арнайы бағдарламалар бойынша (оның ішінде халықаралық қаржы ұйымдарымен және жергілікті атқарушы органдармен бірлескен Даму бағдарламалары бойынша) ЕДБ тарапынан ШОБ кредиттеу мөлшерлемесі 6-дан 18 %-ға дейін құрайды. ШОБ құрылатын және дамитын салаларда маржиналдылық деңгейі кейде кредиттеу мөлшерлемесінен аздап асып кетеді, яғни қарыз қаражатының есебінен бизнестің өсу және даму мүмкіндіктері қатты шектелген.

      Бұл ретте "Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыруға бағытталған орнықты экономикалық өсу" және Кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жобаларға сәйкес қолдау көрсету үшін жобаларды іріктеу еңбек өнімділігін арттыруды, өндірісті жаңғырту мен кеңейтуді, сондай-ақ іске асырылатын жобалардың тиімділігін ескере отырып жүзеге асырылатын болады.

      Шағын және орта бизнеске қаржыландыру көздерін, инвестициялық мүмкіндіктерді, инвесторларды және қолда бар үлестермен/акциялармен қайталама сауда-саттықты іздестіру үшін капитал нарығына қолжетімділікті беру мақсатында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Қазақстан қор биржасымен (бұдан әрі – KASE) бірлесіп, 2018 жылғы 15 маусымда құрылған шағын және орта бизнес субъектілеріне жария компания мәртебесін алу қажеттілігінсіз қаржыландырудың балама көзі "ЖШС" ұйымдық-құқықтық нысанында беруге арналған сауда алаңын (private market) одан әрі жетілдіруді жоспарлап отыр. Сондай-ақ, KASE-мен бірлесе отырып:

      1) әлеуетті инвесторларды шақыра отырып, ШОБ жобаларын алдын ала таныстыруға арналған алаңдар;

      2) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жобаларының ақпаратын орналастыру үшін "Digital Baiterek" базасында онлайн витрина;

      3) KASE-де пилоттық жобалардың листингін ұсыну мәселесі пысықталатын болады.

      Бұдан басқа, ШОБ-ты қолдау мақсатында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ бірқатар мынадай:

      1) екінші деңгейдегі банктер арқылы қаржыландыру жолымен орташа мөлшердегі жобаларды іске асыруға жәрдемдесу;

      2) кәсіпорындарда жаңа технологияларды, бизнес жүргізу әдістерін, бизнес моделін (қашық/үйдегі кеңсе, онлайн-оқыту, бірлескен әзірлемелер және электрондық коммерция) енгізуді қолдау;

      3) ірі кәсіпорындарды жеткізу тізбегінде қолдау арқылы оларды ШОБ-пен қарым-қатынас жасауға ынталандыру;

      4) пакеттік қолдау қағидаты арқылы ірі инвесторлардың айналасында экожүйелерді дамыту: ЖСҚ әзірлеу, жеңілдікті қаржыландыру, үлестік қаржыландыру және экспорттық қолдау;

      5) Дамудың әлеуметтік-экономикалық әсері жоғары жобаларына басымдық беру шараларын қабылдайтын болады.

      4.1.3 Экспорттық әлеуетті арттыру

      Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы қойған басым міндеттердің бірі экспортты қолдау құралдарын жетілдіру, қазақстандық тауарлардың сыртқы нарықтарға шығуы үшін жағдай жасау қажеттілігі болып табылады. Сингапур Республикасы, Таиланд Корольдігі, Малайзия Федерациясы сияқты елдердің тәжірибесі экспортқа бағдарланған стратегиялардың артықшылықтарын көрсетіп отыр, тауарларды сыртқы нарықтарға шығару осы елдердің қарқынды экономикалық өсуіне ықпал етті.

      2015 жылғы желтоқсанда Қазақстан Дүниежүзілік сауда ұйымына (бұдан әрі – ДСҰ) кірді, бұл қазақстандық кәсіпкерлерге ұлттық нарықтарды қорғайтын кедергілерді төмендету жағдайында бүкіл әлемнің өндірушілерімен бәсекелесу міндетін қояды. Атап айтқанда, ДСҰ қағидалары экспорттаушыларға арналған кредиттер бойынша жол берілетін ең аз мөлшерлемелерді белгілейді.

      Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында отандық кәсіпкерлік пен өңдеуші өнеркәсіпті қолдауға бағытталған шаралар кешені жүйелі түрде іске асырылуда.

      Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасының 2017 жылғы 31 қаңтардағы "Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік" атты Қазақстан халқына Жолдауында бәсекеге қабілетті экспорттық өндірістерді дамытуға екпін беріле отырып, индустрияландыру саясатының басым бағыты айқындалған. Осыған байланысты 2025 жылға қарай (2019 жылғы деңгейге) шикізаттық емес экспорт көлемін екі есеге ұлғайту үшін жағдай жасауға бағытталған "Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыруға бағытталған орнықты экономикалық өсу" ұлттық жобасы әзірленді.

      Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасының 2018 жылғы 10 қаңтардағы "Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері" атты Қазақстан халқына Жолдауында: "...Кәсіпорындарымызды жаңғыртуға және цифрландыруға бағытталған, өнімнің экспортқа шығуын көздейтін жаңа құралдарды әзірлеп, сыннан өткізу қажет ..." деп айтылғандай, индустрияландыру жаңа технологияларды енгізудің флагманына айналуға тиіс.

      2018 жылғы 5 қазандағы "Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасының арттыру" атты Қазақстан халқына Жолдауында Елбасы экспортқа бағдарланған индустрияландыру экономикалық саясаттың орталық элементі болуға тиіс екенін атап өтті.

      Қазақстан Республикасының Президенті Қ.Қ. Тоқаев 2020 жылғы 1 қыркүйектегі "Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі" атты Қазақстан халқына Жолдауында Қазақстан Республикасының Үкіметіне экспорттық қолдауды күшейту мақсатында идеядан нәтижеге дейін мақсатты қолдауды қамтамасыз ету үшін шикізаттық емес орта кәсіпорындарға бағытталған экспорттық акселерация бағдарламасын іске қосуды тапсырды. Қазақстандық тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің экспортын жаңа әлемдік жағдайда ілгерілету жұмысы Үкімет үшін басым бағытқа айналуға тиіс.

      Қазақстанның экспорттық әлеуетін ынталандыру, сондай-ақ жоғары қосылған құнға бағдарланған экспортты әртараптандыру бойынша қойылған міндеттерді іске асыру мақсатында KazakhExport қызметінің стратегиялық маңызды бағыты экспорттаушыларды қаржылық қолдауды күшейту болады.

      ИИДМБ шеңберінде экспорттық-кредиттік агенттік (бұдан әрі – ЭКА) ретінде KazakhExport мәртебесін арттыру мақсатында KazakhExport 2020 жылдан бастап сақтандыру төлемдерін кепілдендіру тетігі арқылы жұмыс істей бастады (төлемдері заңды тұлғаның меншікті қаражаты жеткіліксіз болған кезде ғана жүзеге асырылуы мүмкін заңды тұлғаның міндеттемелері бойынша).

      Мемлекеттік кепілдіктің болуы KazakhExport сенімділік дәрежесін және тиісінше халықаралық қаржы институттары мен шетелдік ЭКА тарапынан оған деген сенімді арттырады. Бұл факт аталған халықаралық қаржы институттары мен шетелдік ЭКА-ның KazakhExport-пен ынтымақтастығын ынталандырады.

      ИИДМБ шеңберінде тәуекелдерді сақтандыру бойынша сыйымдылықты, ірі жеткізілімдер мәмілесіне және/немесе мәмілелерге көрсетілген қолдаудың ең жоғары мөлшерін одан әрі ұлғайту, сондай-ақ KazakhExport қаржылық тұрақтылығын қолдау мақсатында KazakhExport жарғылық капиталын 55 млрд теңге сомасына ұлғайту көзделген. KazakhExport жарғылық капиталын 160 млрд теңгеге дейін ұлғайту ірі экспорттық мәмілелер кезінде андеррайтинг тәуекелін 95 млн АҚШ доллары немесе капитал мөлшерінің 25 %-ы мөлшерінде бақылауға мүмкіндік береді.

      Бұдан басқа, экспортты ілгерілету жөніндегі агенттіктердің халықаралық тәжірибесін негізге ала отырып, шикізаттық емес сектордың отандық тауарларының бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін қаржы институттары беретін сақтандыру қорғауын қамтамасыз ете отырып, экспорттық операцияларды қаржыландыру кезінде сыйақы мөлшерлемесін субсидиялауды енгізу қажет.

      Бұл шаралар корпоративтік басқару жүйесінің, тәуекелдерді басқару жүйесінің, есеп саясатының стандарттарын пысықтау, сондай-ақ KazakhExport қызметкерлерінің штатын күшейту түріндегі дайындықты талап етеді.

      Жалпы алғанда, экспорт географиясы кеңейеді және басым әрі жоғары мүдделі елдердегі әріптестер мен клиенттерді ұлғайту үшін KazakhExport-тың шетелдік және өңірлік қатысу арқылы белсенді жұмыс жүргізетін болады. Жүргізіліп жатқан мемлекеттік саясатқа сәйкес экспорттаушыларға тиімді және сапалы қолдау көрсету үшін KazakhExport-ты дамыту бойынша ішкі рәсімдер жүргізілетін болады. Айталық, білім мен дағдыларды дамыту арқылы адами ресурстардың сапасын арттыру, Қазақстанның өңірлерінде семинарлар мен тренингтер өткізу маңызды фактор болып табылады.

      KazakhExport бизнес-процестерін цифрландыру шеңберінде клиенттердің көрсетілетін қызметтерге қол жеткізуін арттыру үшін қызметті оңтайландыру және автоматтандыру жұмысын жүргізетін болады.

      Бұдан басқа, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мынадай шараларды қабылдайды:

      1) отандық экспорттаушыларға қажетті бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз ететін төмен мөлшерлеме бойынша отандық ТЖҚ сатып алуы үшін ҚДБ арқылы бейрезидент импорттаушыларды қаржыландыру құралын қорландыру тетігін пысықтау;

      2) жаңа экспорттаушылар санын арттыру үшін экспорттаушыларды пакеттік қолдау, өсіру (KazakhExport, ҚКМ, ҚДБ, Даму);

      3) Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі Жолдауын іске асыру жөніндегі жалпыұлттық іс-шаралар жоспарының 31-тармағын іске асыру шеңберінде мемлекеттік қаржылық қолдау шараларын алушы экспорттаушылар үшін валюталық түсімнің бір бөлігін айырбастау түрінде қарсы міндеттемелерді енгізу мүмкіндігін пысықтау шараларын қабылдайды.

      4.1.4 Үлестік қаржыландыру экожүйесін дамыту (private equity)

      Венчурлік қаржыландыру және инновациялар нарығын дамыту

      Венчурлік қаржыландыру – стартаптарға, дамудың ерте сатысындағы компанияларға және өсу әлеуеті жоғары немесе жоғары өсу қарқынын көрсеткен дамушы компанияларға венчурлік капитал фирмалары немесе қорлары беретін тікелей инвестициялар (бұдан әрі – ТИ) нысанындағы қаржыландыру құралы.

      2020 жылы венчурлік мәмілелерге инвестициялар көлемінің өсуі Еуропада (16,6 %, 49 млрд АҚШ долларына дейін), Солтүстік Америка (13 %, 156,2 млрд АҚШ долларына дейін), Азияда (40 %, 79,7 млрд АҚШ долларына дейін) байқалды. 2020 жылдың 4-тоқсанында АҚШ-тағы венчурлік капитал финтехті, денсаулық сақтауды және биотехнологияны, сондай-ақ көлікті қоса алғанда, ағымдағы пандемияға қатысы бар түйінді секторларға бұрынғыша шоғырланды. Аталған секторларға тоқсандағы ең ірі қаржыландыру кезеңдерінің көпшілігі тиесілі болды, оның ішінде Resilience (725 млн АҚШ доллары), Robinhood (668 млн АҚШ доллары), Chime (533 млн АҚШ доллары), Nuro (500 млн АҚШ доллары)), Tempus Labs (450 млн АҚШ доллары) және Hippo Insurance (350 млн АҚШ доллары).

      Әлемдік практикада венчурлік бизнес инновациялық әзірлемелер мен технологияларды коммерцияландыруды қаржыландырудың негізгі көзі болып табылады. Бұл ретте, әлемдегі венчурлік капитал нарығын дамытуда басты рөлді бірінші кезеңдерде венчурлік қорларды бірлесіп қаржыландыру, инновациялық фирмалар мен венчурлік кәсіпорындар үшін жеңілдіктер беру және салық ауыртпалығын төмендету арқылы мемлекет жүзеге асырады.

      Қазақстанда венчурлік қаржыландыруды дамыту және жоғары технологиялы компанияларды инкубациялау инновациялық кәсіпкерліктің тиімділігін арттырудағы өзекті міндеттердің бірі болып қала береді. Мемлекеттің барлық күш-жігеріне қарамастан, Қазақстанда технологиялық кәсіпкерлікті венчурлік нарықтың сенімді инфрақұрылымының болмауына және венчурлік дамыту қорлар санының жеткіліксіз болуына байланысты бастапқы сатысында тұр.

      Саланы дамытуға қолайлы жағдайлар жасау мақсатында "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне венчурлік қаржыландыру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" 2018 жылғы шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. Венчурлік инвестицияларды қолдаудың тиісті құралдары әзірленді.

      ҚКМ халықаралық қорлардың қоры және "Emerging Markets Private Equity Association" халықаралық тікелей инвестициялар қауымдастығының мүшесі ретінде жаһандық венчурлік қорлармен ынтымақтастық жасау мүмкіндігіне ие, бұл алдағы уақытта қазақстандық жобалардың жаһандық нарықтағы тартымдылығын арттыруға көмектеседі. ҚКМ ерте кезеңдердегі (бастапқыдан кейін) және өсу сатыларындағы инвестициялауға көңіл қоя отырып, венчурлік қаржыландыру сегментін дамытуға қатысатын болады.

      Жобаның бастапқы сатыларында инвестициялар өте тәуекелді және сәтсіздіктер пайызы жоғары болатындықтан, венчурлік инвестициялар бастапқыдан кейінгі кезеңде салынады, сол сияқты қолданыстағы, неғұрлым перспективалы инновациялық жобаларға нарықта кеңінен тарату кезеңінде де салынатын болады.

      Венчурлік қаржыландыру бағытын дамыту шеңберінде ҚКМ жеке венчурлік қорларды бірлесіп қаржыландыру бағдарламасының операторы ретінде әрекет етеді, оларды сүйемелдеуді қамтамасыз етеді, инновациялардың жаһандық экожүйесіне біртіндеп кірігуді қамтамасыз ету үшін венчурлік нарықтың кәсіби қатысушылары қызметінің стандарттарын, үздік практикаларын және талдамалық шолуларын таратуға жәрдемдесетін болады. Бұған венчурлік қорларды құру және оған қатысу, серіктестердің кең желісін құру және жобалар пулын кеңейту арқылы қол жеткізіледі.

      Сондай-ақ "Бәсекеге қабілеттілік көшбасшылары – ұлттық чемпиондар 2.0" бағдарламасы шеңберінде сервистік-технологиялық консалтинг қызметтері, атап айтқанда, жобалардың технологиялық аудиті, технологиялық сараптау және жобаларды сүйемелдеу қызметтері көрсетілетін болады.

      Бұдан басқа, В2В форматында (бизнеске арналған бизнес) технологиялық брокерлік қызметтері іске асырылатын болады, оның ішінде олар мыналарды қамтиды: кәсіпорынның технологиялық міндетін шешу үшін технологияны немесе әзірлеушілер командасын іздеу және іріктеу, технологиялық ынтымақтастық үшін әріптестерді іріктеуге көмек көрсету, қызығушылық танытылған технологиялар жеткізушілерімен келіссөздер жүргізу/сүйемелдеу және басқалары.

      Сондай-ақ инновациялық экожүйені дамыту және кәсіпорындар үшін тартымды жағдайлар жасау шеңберінде технологиялық дамуға инновациялық ваучерлер беру, корпоративтік инновацияларды дамыту, технологиялық скаутинг пен хакатон жүргізу бойынша шаралар қабылданатын болады.

      Технологиялық трендтер мен инновациялық шешімдерді айқындау мақсатында форсайт құралын қолдана отырып, ақпараттық-талдамалық қызметтер көрсетілетін болады.

      Агроөнеркәсіптік кешен жобаларының инновациялылығын бағалаудың бірыңғай тәсілдерін айқындау үшін QazTech Ventures әдістеме әзірледі, оның көмегімен жобалардың инновациялылық дәрежесіне жүргізілген бағалау негізінде ауыл шаруашылығы субъектілеріне қаржылық қолдаудың әртүрлі құралдарын ұсынуға, оның ішінде жобаның инновациялылығы дәрежесіне байланысты жеңілдікті кредит беруге болады. Сондай-ақ, АӨК субъектілерінің технологиялық құзыреттерін арттыру мақсатында QazTech Ventures жобаларға технологиялық сараптама жүргізу, кәсіпорынның технологиялық қайта жарақтандыруға дайындығын зерттеу және жоба шығындарын мониторингтеу және басқару арқылы жобаларды сарапшылық-технологиялық сүйемелдеу қызметтерін ұсынады.

      Үлестік қаржыландыру нарығын дамыту

      Капиталдандыру, елдің инфрақұрылымы мен жаңа технологияларды дамыту көзі бола отырып, шетелдік инвестициялар Қазақстан экономикасында ерекше рөл атқарады. Қазақстан Республикасының экономикасына шетелдік инвестицияларды тарту, сондай-ақ оларды тиімді пайдалану жаңа жұмыс орындарын және қосылған құны жоғары жаңа инновациялық кәсіпорындарды құрады.

      2020 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстанға тікелей шетелдік инвестициялардың (бұдан әрі – ТШИ) жалпы ағыны 17,1 млрд АҚШ долларын құрады (2019 жылы 24,1 млрд АҚШ доллары). Қазақстанға тікелей инвестициялардың негізінен мұнай-газ секторы мен металлургия өнеркәсібі кәсіпорындарына салынуы жүзеге асырылды. 2020 жылы Қазақстанның негізгі тікелей инвестор елдері Нидерланды (шетелдік тікелей инвестициялардың жалпы түсімдерінің 30,1 %-ы), АҚШ (13,1 %), Швейцария (10,4 %), Ресей Федерациясы (7,1 %) және Қытай (5,6 %) болды.




      6-сурет. Қазақстан Республикасына тікелей шетелдік инвестициялар, 2010-2020 жж.

      Дереккөз: ҚР ҰБ

      Қазақстандағы ТШИ нарығындағы қызмет тарихи тұрғыдан 3 негізгі секторда шоғырланған: энергетика (21 %), қаржылық көрсетілетін қызметтері (15 %) және пайдалы қазбаларды өндіру (11 %). Бұл секторлар жасалған мәмілелер саны тұрғысынан елеулі болып табылады және оларға Қазақстандағы инвестициялардың жалпы көлемінің айтарлықтай үлесі тиесілі.

      Мандаттары шикізаттық емес секторларды дамытуға бағытталған мемлекеттік және квазимемлекеттік қорлардың құрылуымен энергетика, ауыл шаруашылығы және көлік секторларына инвестициялар соңғы 5 жылда ұлғая бастады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ компаниялары тобының арасында тікелей инвестициялар (бұдан әрі – ТИ) нарығындағы негізгі ойыншы ҚКМ болып табылады, оның міндеттері ТИ тарту және тікелей инвестициялар қорлары (бұдан әрі – ТИҚ) арқылы үлестік қаржыландыруды ұсыну жолымен Қазақстанның тұрақты экономикалық дамуына жәрдемдесу болып табылады. ҚКМ әрі қарай өсу және бәсекеге қабілеттілікті арттыру мақсатында инвестиция салады және ТИ қорларын халықаралық институционалдық инвесторлармен, тәуелсіз қорлармен және халықаралық қаржы ұйымдарымен әріптестікте басқарады.

      ҚКМ мемлекеттік экономикалық саясаттың басым бағыттарына сәйкес келетін компанияларға қолдау көрсетеді. 2020 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша он бес қордың он бірінің ИИДМБ-ның барлық басым секторлары қамтылатын Қазақстан Республикасының аумағындағы жобаларға инвестициялау бойынша толық немесе ішінара мандаты бар.

      ҚКМ негізгі салалардағы іскерлік байланыстар желісін дамыту, кэптивті қорлармен бірлескен жұмыс және инвестициялық активтерді сатып алуда GP командаларын қолдау арқылы портфельдік компаниялардың қосымша құнын құруға бағдарланған.

      Қазақстанның тұрақты экономикалық дамуына жәрдемдесу шеңберінде ҚКМ елдің экономикалық әртараптандырылуына ықпал ете алатын нарықта көшбасшы бизнестер құру үшін ТИ әлеуетін жұмылдырады: өңірлік нарықта үлкен әлеуеті бар ШОБ-қа бағдарланады; және ESG мойындаған экологиялық, әлеуметтік және басқарушылық стандарттарға негізделген тұрақты бизнесті дамытуға ықпал етеді.

      2020 жылдың соңында ҚКМ қатысатын тікелей инвестициялар қорларының саны, жалпы 2,8 млрд АҚШ долларына капиталдандырылған 15 қорды құрады. Қорлар әртүрлі салалар мен инвестициялық бағыттардағы жобаларға бағытталған. ҚКМ инвестицияларының ең көп үлесі көлік және логистика (34 %), энергетика (22 %) және азық-түлік өндірісіне (12 %) тиесілі.

      Елдегі ТИ нарығын одан әрі дамыту Қазақстанның инвестициялық тартымдылығын арттыруға, ТИ жаһандық нарығындағы капиталға қол жеткізуге ықпал етеді және нарықта жетекші компаниялар құруға мүмкіндік береді, олар өз кезегінде экономикалық әртараптандыруға одан әрі ықпал ете алады.

      Стресті активтер нарығын дамыту

      Қазақстан Республикасы Президентінің 2020 жылғы 11 мамырдағы Төтенше жағдай жөніндегі мемлекеттік комиссияның қорытынды отырысында айтқан тапсырмасына сәйкес жұмыс істемейтін активтердің өркениетті нарығын құру қажет.

      Қазақстандағы стресті активтер нарығында қатарында мамандандырылған қор басқарушылары тұлғасындағы белсенді қатысушылар жоқ. Алайда, стресті активтер нарығының көлемі айтарлықтай үлкен және даму үшін әлеуеті жоғары. Ол негізінен коммерциялық банктер мен мемлекеттік қорлардан тұрады ("Проблемалық кредиттер қоры" АҚ және "Қазақстанның инвестициялық қоры" АҚ).

      Қазақстандағы стресті активтер нарығының 2016 – 2018 жылдары экономикалық құлдыраудан және қарыз алушылардың тиісінше басқармауынан туындаған өсімді көрсетті. 2018 жылдың соңындағы жағдай бойынша нарықтың көлемі 780 млрд теңгені құрады (2017 жылмен салыстырғанда 3,4 %-ға артық).

      Коронавирус инфекциясының өршуі, ұлттық валютаның құнсыздануы және мұнай бағасының төмендеуі сияқты жуырдағы экономикалық шиеленістерден кейін 2020 – 2021 жылдары банк секторындағы жұмыс істемейтін қарыздар жағдайының нашарлауы және салдарынан стресті активтер нарығының кеңеюі күтілуде.

      Сарапшылардың пікірінше, ШОБ, атап айтқанда, жылжымайтын мүлік, ауыл шаруашылығы, экспортқа және импортқа бағдарланған (мұнай-газ, көлік, сауда) салаларда жұмыс істейтіндер ең осал болып табылады. Олардың айтуынша, соңғы уақытта кредиттердің көпшілігі COVID-19 әсерінен қайта құрылымдалды, негізінен олар сауда, әуе тасымалы, ойын-сауық, туризм, мейрамхана бизнесі және басқа салаларда жұмыс істейтін клиенттердің қарыздары.

      Алайда, қазіргі уақытта стресті активтер нарығына жақсы ойластырылған нормативтік базаға, жұмыс істемейтін қарыздарды қалпына келтіретін инфрақұрылымға және мемлекеттік қорлар мен ЕДБ арасындағы ынтымақтастықты жақсарту үшін коммерциялық жағдайларға қатысты құрылымдалған әдіснамаға мұқтаж екенін атап өткен жөн.

      Стресті активтер нарығын сауықтыру мақсатында ҚКМ стресті активтер қорларына қатысатын болады, олар өз кезегінде стресті активтерге, оның ішінде өз борыштарын өтей алмайтын компаниялардың немесе өтімділікпен проблемалары бар және қайта құрылымдап, операциялық өзгерістерді жүзеге асыру үшін қосымша капиталды қажет ететін компаниялардың борыштық міндеттемелеріне инвестициялайтын болады. Осы сегментке инвестициялау үшін бөлінген қаражаттың қолжетімді капиталын тиімді басқару үшін ҚКМ қайта құрылымдау есебінен пайда алу мақсатында сенімді бизнес-моделі және елеулі ішкі құны (intrinsic value) бар компанияларға инвестициялайтын тәуелсіз және тәжірибелі GP тартуды жоспарлап отыр.

      Инфрақұрылымдық активтер нарығын / МЖӘ-ні дамыту

      Инфрақұрылымдық нарық салыстырмалы түрде әлемдік тікелей инвестициялар нарығының шағын бөлігін білдіреді, алайда инфрақұрылымдық инвестициялық жобалардың тұрақты жоғары табыстылығының арқасында осы сектордың басқаруындағы активтердің көлемі ұдайы артуда. Бұл ретте инфрақұрылымның негізгі артықшылығы осы сектордың басқа активтермен корреляциясының төмен болуына, инфляциядан хеджирленуімен және кірістердің сенімді ағынын қамтамасыз ететіне негізделеді.

      Инфрақұрылымдық инвестициялар негізінен МЖӘ арқылы жүзеге асырылады. Тұтастай алғанда, МЖӘ – бұл бір жағынан мемлекеттік әріптестің және екінші жағынан жеке меншік әріптестің инфрақұрылымды дамытуға жеке инвестицияларды тарту мақсатында белгілі бір мерзімге заңды түрде ресімделген және ресурстарды біріктіруге, тәуекелдерді бөлуге негізделген ынтымақтастығы.

      "Қазақстандық мемлекеттік-жекешелік әріптестік орталығы" акционерлік қоғамының деректері бойынша 2020 жылғы 1 қыркүйектегі жағдай бойынша Қазақстанда жалпы сомасы 1,8 трлн теңгеге 813 шарт жасалған, 601 жоба пайдалануға берілді және 300 млрд теңге инвестиция тартылды.

      Соңғы 5 жылда Қазақстандағы инфрақұрылым нарығындағы инвестициялар көлік және логистика саласында шоғырланды. Мемлекеттің және халықаралық қаржы ұйымдарының (бұдан әрі – ХҚҰ) негізгі демеушілер ретінде белсенді қатысуы және жеке инвесторлардың жекелеген сегменттерге (жол құрылысы, жаңартылатын энергия көздері және денсаулық сақтау) біршама қатысуы байқалады.

      МЖӘ тетігі салыстырмалы түрде Қазақстан үшін жаңалық болып табылады, тарихи жобаларды қаржыландыру саны мен мөлшері шектеулі. Муниципалитеттердің коммерциялық бағдарланған инфрақұрылымдық жобаларда жеткілікті құзыретінің болмауы МЖӘ тетігін дамыту проблемаларының бірі болып табылады.

      Тұтастай алғанда, Қазақстанда транзиттік инфрақұрылымды, энергетиканы, әлеуметтік, сондай-ақ коммуналдық құрылысты қоса алғанда, барлық бағыттар мен секторларда инфрақұрылымдық инвестициялар нарығының белсенділігі байқалады. Елдің қолайлы геосаяси орналасуына, жол, теміржол және су арналарының болуына байланысты, транзиттік инфрақұрылым инфрақұрылымдық құрылыстың неғұрлым перспективалы бағыттарының бірі болып отыр.

      Әлеуметтік инфрақұрылымға сұраныстың артуы медицина және білім беру салаларында МЖӘ жобаларын іске асыру үшін мүмкіндіктер ашады. Ауруханалар салу саласындағы МЖӘ жобалары тіркелген және бюджетпен қорғалған күрделі шығындар өтемақысын, операциялық және басқару алымдарын, сондай-ақ әртүрлі салықтық субсидияларды қоса алғанда, инвесторларға тиімді шарттарды ұсынады.

      Сондай-ақ тұрақты энергетика мемлекет үшін негізгі ұзақ мерзімді басымдық болып қала беретінін және қазіргі уақытта үкімет жеке инвесторлар үшін жаңартылатын энергия көздері секторында тартымды инвестициялық шарттар ұсынатынын атап өткен жөн.

      Одан әрі даму үшін нарықтың әлеуетін ескере отырып, ҚКМ жергілікті институционалдық инвесторларды тарта отырып, жоғарыда көрсетілген салалардағы инфрақұрылымдық жобаларды қаржыландыруға бағдарланған қор/платформалар құру арқылы инфрақұрылымдық активтер нарығын дамытуға ықпал ететін болады.

      Сонымен қатар жоғарыда көрсетілген салаларда жобаларды құрылымдау және жобалау алдындағы құжаттаманы әзірлеу мәселелері бойынша консультациялық қолдау көрсету жүзеге асырылады.

      4.2. Қызметтің 2-ші стратегиялық бағыты. Агроөнеркәсіптік кешенді дамыту

      Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі "Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі" атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі жалпыұлттық іс-шаралар жоспарының 52-тармағына сәйкес портфельдік компанияларды екі есе қысқартып және штат санын тиісінше түзете отырып, Қазақстан Республикасының Үкіметіне "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ біріктіру жолымен бірыңғай даму институтын құру тапсырылды.

      Осыған байланысты "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ біріккен холдинг ретінде 2021 жылдан бастап АӨК-ті дамыту жөніндегі ұлттық жобада белгіленген міндеттер шеңберінде агроөнеркәсіптік кешеннің шикізаттық бағытын дамытуды көздейді. Сонымен бірге "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ-мен біріккенге дейін АӨК-ге ИИДМБ-ны және "Бизнестің жол картасы-2025" бизнесті қолдау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасын (бұдан әрі – "БЖК-2025") (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 24 желтоқсандағы № 968 қаулысы) іске асыру шеңберінде қайта өңдеу, оның ішінде агрохимия және тамақ өнеркәсібі бойынша қаржылық қолдау көрсетті.

      Бұған дейін "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ "Агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 11 желтоқсандағы № 220 Жарлығына және "Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 11 желтоқсандағы № 220 Жарлығын іске асыру жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 23 желтоқсандағы № 1247 қаулысына сәйкес құрылды. "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ-ның басқаруына 7 ұйымның – "ҚазАгроҚаржы" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – ҚАҚ), "Аграрлық несие корпорациясы" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – АНК), "Азық-түлік келісімшарт корпорациясы" ұлттық компаниясы" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – "Азық-түлік келісімшарт корпорациясы" ҰК" АҚ), "ҚазАгроКепіл" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – "ҚазАгроКепіл" АҚ), "Қазагромаркетинг" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – "Қазагромаркетинг" АҚ), "Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры" АҚ акционерлік қоғамы (бұдан әрі – АШҚҚҚ), "ҚазАгроӨнім" акционерлік қоғамы акциялары (бұдан әрі – "ҚазАгроӨнім" АҚ) берілді. "Қазагромаркетинг" АҚ 2017 жылы "Қазагромаркетинг" жауапкершілігі шектеулі серіктестігі (бұдан әрі – "ҚазАгроМаркетинг" ЖШС) болып қайта құрылды.

      Қазақстан Республикасының Президенті Қ.К. Тоқаевтың Қазақстан Республикасы Үкіметінің кеңейтілген отырысында берген 2019 жылғы 23 шілдедегі тапсырмасын орындау, Қазақстан Республикасының экономикасын жаңғырту жөніндегі мемлекеттік комиссия 2019 жылғы 13 қыркүйекте мақұлдаған және "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ Директорлар кеңесінің 2019 жылғы 23 қарашадағы шешімімен бекітілген "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ-ның Трансформациялау бағдарламасы шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ны оған "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ-ны қосу жолымен қайта ұйымдастыру кезінде "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ-ның еншілес ұйымдарының саны 3 ұйымды құрады – ҚАҚ, АНК, АШҚҚҚ.

      Бұған дейінгі жұмыс былайша жүргізілді.

      "Азық-түлік келісімшарт корпорациясы" ұлттық корпорациясы" АҚ Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 27 мамырдағы № 326 қаулысымен республикалық меншікке берілді. "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" коммерциялық емес АҚ-ның (бұдан әрі – "Азаматтарға арналған үкімет" МК КЕАҚ) 2019 жылғы 4 қазандағы № 3431 бұйрығы негізінде "Қазагромаркетинг" ЖШС өз қызметін тоқтатты. "ҚазАгроӨнім" АҚ "Азаматтарға арналған үкімет" МК КЕАҚ-тың 2020 жылғы 17 наурыздағы № 3621 бұйрығы негізінде АНК-ге қосылу жолымен өз қызметін тоқтатты. "ҚазАгроКепіл" АҚ "Азаматтарға арналған үкімет" МК КЕАҚ-тың 2019 жылғы 19 желтоқсандағы № 6187 бұйрығы негізінде АШҚҚҚ-ға қосылу жолымен өз қызметін тоқтатты.

      4.2.1 Агроөнеркәсіптік кешендегі ағымдағы жағдай

      Қазақстанның ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірудегі жалпы көлемі (бұдан әрі – ауыл шаруашылығы өнімдері) 2012 жылдан бастап тұрақты өсуде.




      *2020 жылдың 12 айындағы деректер

      7-сурет. Ауыл шаруашылығындағы өндіріс серпіні, млрд теңге

      Дереккөз: ҚР Ұлттық статистика бюросы

      Біртіндеп өсу қарқындары жағдайында мал шаруашылығында, өсімдік шаруашылығында негізгі ауыл шаруашылығы дақылдары өнімділігінің ауытқуына әсер ететін табиғи-климаттық факторларға жоғары тәуелділік байқалады (2011 жылғы астық түсімінің рекордтық деңгейі аясында 2012 жылғы төмен өнімділік ауыл шаруашылығындағы нақты өндіріс көлемі индексінің жалпы 21,6 %-ға төмендеуіне әкеп соқтырды).

      Саладағы оң үрдістерге қарамастан, Қазақстанның ауыл шаруашылығы, ауыл шаруашылығы дақылдары шығымдылығының және ауыл шаруашылығы жануарлары өнімділігінің жоғары болмауымен, еңбек шығындары көп ескірген технологиялардың пайдаланылуымен, сала субъектілерінің инновациялық белсенділігінің төмендігімен негізделген еңбек өнімділігінің төмен болуымен сипатталады.

      Салада ауыл шаруашылығы техникасы жаңартуды қажет етеді, олардың тозу деңгейі 80 %-ға жетеді. Ауыл шаруашылығы техникасының басым бөлігі 1991 жылға дейін шыққан. Республикада ауыл шаруашылығы техникасын жаңартудың жыл сайынғы қарқыны шамамен 2 % деңгейінде, бұл Ресей Федерациясындағы – 4 %, Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (бұдан әрі – ЭЫДҰ) елдеріндегі 10-12 % ұқсас көрсеткіштен едәуір төмен.

      Сонымен қатар ауыл шаруашылығындағы негізгі капиталға инвестициялар 2011 жылдан бастап 4,6 есе өсті, бұл "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ компаниялары тобының тарабынан кредит берудің жалпы өсуіне, инвестициялық шығындарды субсидиялаудың ұлғаюына, сондай-ақ 2015 жылы теңгенің еркін өзгермелі айырбас бағамына көшкеннен кейін ауыл шаруашылығы техникасы мен жабдықтары құнының өсуіне байланысты.




      *2020 жылдың 12 айындағы деректер

      8-сурет. Ауыл шаруашылығындағы негізгі капиталға инвестициялар, млрд теңге

      Дереккөз: ҚР Ұлттық статистика бюросы

      Агроөнеркәсіптік кешеннің (бұдан әрі – АӨК) бәсекеге қабілеттілігіне ұсақ тауарлы өндіріс теріс әсер етеді. 2019 жылы сиыр еті мен қой етінің шамамен 57 %-ын, картоп пен қызанақтың 54,3 %-ын, сүттің 72,9 %-ын жеке қосалқы шаруашылықтар (бұдан әрі – ЖҚШ) өндірген.

      Республикада негізгі егіс алқаптарына дәнді дақылдар, оның ішінде шамамен 15,4 млн гектарға немесе 74 %-ына бидай егіледі. Бидай өндірісінің көлемі ұлттық тұтыну деңгейінен асады, артығы экспортталады. Қазақстан дәстүрлі түрде астық пен ұн бойынша ірі экспорттаушылардың қатарына кіреді.

      Негізгі экспорттық өткізу нарықтары Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы, Еуропалық Одақ, Таяу Шығыс және Солтүстік Африка елдері болып табылады. Сала Ресей мен Украина тарапынан бәсекелестіктің артуы жағдайында дамуда. Экспорт көлемі өсуінің перспективалы бағыты Қытай Халық Республикасының нарығы болып табылады.

      Отандық көкөністерді, картопты, бақша дақылдарын өндіру халықтың қажеттіліктерін қанағаттандырады. Алайда, жылыжай шаруашылықтарында заманауи сақтау қуаттарының және өндіріс көлемінің жетіспеуі салдарынан маусымаралық кезеңде жемістер (63 %), жүзім (57 %), сондай-ақ көкөністер бойынша импортқа жоғары тәуелділік байқалады.

      Мал шаруашылығында ауыл шаруашылығы құрылымдарындағы негізгі мал түрлерінің тұрақты өсуі байқалады. Мысалы, ірі қара мал (бұдан әрі – ІҚМ) басының орташа жылдық өсу қарқыны шамамен 110 %-ды, жылқы – 107 %-ды құрады. Алайда, жалпы ІҚМ басы бойынша асыл тұқымды мал басының (10,6 %), ұсақ қара малдың (бұдан әрі – ұсақ мал) (15,1 %) үлес салмағы төмен, негізгі мал басының халық шаруашылықтарында шоғырлануы (61 %), жоғары өнімді малды жылдам өсіру үшін репродуктивтік базаның әлсіздігі, жемшөп өндірісі көлемінің мал шаруашылығы қажеттіліктеріне сәйкес келмеуі мал шаруашылығы өнімі өндірісінің өсуін тежеуде.

      Қазақстанның әлемдік нарықта сұранысқа ие органикалық өнімді өндіруге және экспорттауға мүмкіндігі бар, бұл импорттаушы елдердің талаптарына сәйкес өндірісті сертификаттаумен байланысты мәселелерді шешуді талап етеді. Қытай, Орталық Азия елдері сынды тұтыну нарықтарының жақын орналасуына байланысты экспорттық нарықтарға жеткізу үшін сиыр еті, қой еті, шошқа еті өндірісінің өсу әлеуеті жоғары.

      Қайта өңдеу өнеркәсібінде жыл сайын азық-түлік өндірісі көлемінің тұрақты өсуі байқалады.




      *2020 жылғы 12 айдағы деректер

      9-сурет. Азық-түлік өнімдерін өндіру, млрд теңге

      Дереккөз: ҚР Ұлттық статистика бюросы

      Саланың өсуіне мемлекеттік даму бағдарламалары арқылы іске асырылатын қолдау шаралары ықпал етеді, бұл 2011 жылдан бастап негізгі капиталға инвестициялардың 3 еседен артық өсуіне әсер етті.




      *2020 жылғы 12 айдағы деректер

      10-сурет. Тамақ өнімдерін өндіру саласындағы негізгі капиталға инвестициялар, млрд теңге

      Дереккөз: ҚР Ұлттық статистика бюросы

      Қазақстанның қайта өңдеуші өнеркәсібі Еуразиялық экономикалық одақ (бұдан әрі – ЕАЭО) елдерінің өндірушілерімен бәсекелестігінің артуымен сипатталады. Отандық тамақ өнімдерін өндірушілердің бәсекеге қабілеттілігіне мыналар кері әсер етеді:

      1) өнеркәсіптік өңдеуді қиындататын отандық шикізат сапасының төмендігі;

      2) шикізатты дайындау, тасымалдау, сақтау және өткізу инфрақұрылымының дамымағандығы;

      3) ескірген жабдықтар;

      4) жаңа және инновациялық технологияларды қолдану деңгейінің төмендігі;

      5) сауда желілеріндегі монополизм;

      6) шикізатты маусымдық сатып алуға айналым қаражатының жетіспеуі;

      7) ішкі нарықта арзан, сапасыз импорттық тамақ өнімдерінің болуы.

      Ет, май, көкөніс және т.б. түріндегі шикізат ресурстарының болуына қарамастан, елде шұжық өнімдері – 41 %, май-тоңмай өнімдері – 40 %, жеміс-көкөніс консервілері – 84 %, құс еті – 50 % сияқты өнім түрлері бойынша импорттың жоғары үлесі байқалады.

      Көрсетілген АӨК проблемалық мәселелері шешілмейтін мәселе емес. Ауыл шаруашылығы жерлерінің ауқымдылығы, ірі өткізу нарықтарының жақындығы сияқты елдік бәсекелес артықшылықтардың болуы жағдайында мемлекеттік саясатты дәйекті іске асыру кезінде республиканың экономикалық өсуінің орнықты драйвері ретінде АӨК-ті қарқынды дамыту үшін әлеует жасалады.

      4.2.2 Саланы дамытудың драйвері ретінде ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді қолдау

      Біріккен холдинг компаниялары тобының АӨК саласындағы көрсетілетін қызметтерді тұтынушылардың негізгі санаты жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер немесе акционерлік қоғамдар нысанындағы шаруа және фермерлік қожалықтар, ауыл шаруашылығы кәсіпорындары (бұдан әрі – ауыл шаруашылығы кәсіпорындары), дара кәсіпкерлер, ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеушілер және экспорттаушылар, ауыл шаруашылығы кооперативтері болып табылады.

      Айталық, 2021 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстанда 1 636 249 үй шаруашылығы, 225 030 шаруа және фермер қожалығы, сондай-ақ 18 631 заңды тұлға тіркелген.

      2021 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ компаниялары тобы кредиттік портфелінің жиыны 80 мыңнан астам түпкі қарыз алушылардан тұрады, олардың шамамен 61,7 мыңы тікелей және 18,3 мыңы екінші деңгейдегі банктерді (бұдан әрі – ЕДБ), КС және МҚҰ-ны қорландыруы арқылы қаржыландырылды.

      АӨК субъектілері үшін кредиттік ресурстардың негізгі көздері "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның еншілес компаниялары, ЕДБ, КС, МҚҰ болып табылады.

      Бұл ретте соңғы жылдары "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ еншілес ұйымдары АӨК нарығындағы негізгі кредитор болды.




      *"ҚазАгро" ҰБХ" АҚ-нан қорландыру есепке алынбаған ЕДБ деректері

      11-сурет. Ауыл шаруашылығына "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ мен ЕДБ берген кредит көлемі, млрд теңге

      Дереккөз: ҚР Ұлттық статистика бюросы және "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ даму жоспары

      2010 жылдан бастап 2014 жылға дейін ауыл шаруашылығына жыл сайын берілетін банк кредиттерінің көлемі салыстырмалы түрде тұрақты деңгейде қалып отырғанын атап өткен жөн. 2015 жылы ұлттық валюта еркін өзгермелі айырбас бағамына көшкеннен және қолжетімді теңгелік өтімділіктің төмендегеннен кейін банктік кредит беру көлемінде күрт құлдырау орын алды.

      Ауыл шаруашылығындағы ЕДБ белсенділігінің ішінара төмендеуін кейіннен АӨК субъектілеріне кредит беру үшін ЕДБ-ны 2014 жылы – 20 млрд теңгеге, 2015 жылы – 44 млрд теңгеге, 2016 жылы – 33 млрд теңгеге, 2017 жылы – 35,7 млрд теңгеге, 2018 жылы – 35,6 млрд теңгеге, 2019 жылы – 46,9 млрд теңгеге 2020 жылы – 31 млрд теңгеге қорландыруды жүзеге асырған "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ өтеді.

      2015 жылға дейін ЕДБ тарапынан ауыл шаруашылығына кредит беру көлемі "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ берген кредит көлемінен 2-4 есе артық болды. Жыл сайын берілетін банктік кредиттер көлеміндегі ауыл шаруашылығының үлесі 2011 жылғы 7,8 %-дан 2020 жылы 1,1 %-ға дейін төмендеді.

      2020 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша саладағы банктік қарыздардың 44 %-дан астамы қысқа мерзімді (1 жылдан аз) кредиттерге тиесілі.

      Республиканың ЖІӨ құрылымында ауыл шаруашылығының үлесі 2011 жылдан бастап іс жүзінде сол деңгейде қалып отырғанын атап өту маңызды (2011 жылы – 4,9 %, 2017 жылы – 4,6 %, 2018 жылы – 4,4 %, 2019 жылы – 4,4 %, 2020 жылдың 9 айында – 5,2 %). Көрсетілген деректер саланың ЕДБ тарапынан айтарлықтай жете қаржыландырылмайтынын айғақтайды.

      Макроэкономикалық факторлардан басқа, ауыл шаруашылығына банктік кредит берудің жыл сайынғы көлемінің айтарлықтай төмендеуіне қарыздардың қайтарылмауы және ірі астық холдингтерінің қаржылық жағдайының нашарлауы әсер етті, бұл банк секторының салаға деген сенім деңгейін төмендетті.

      Бұдан басқа, ЕДБ тарапынан ауыл шаруашылығын қаржыландырудың өсуін мынадай себептер тежеуде:

      1) ішінара талдау әдіснамасының әлсіздігіне және ауыл шаруашылығы жобаларын қаржыландыру тәжірибесінің жетіспеушілігіне негізделген ауыл шаруашылығы өндірісіндегі салалық тәуекелдерді консервативтік бағалау;

      2) салалық тәуекелдерді хеджирлеудің пәрменді құралдарының жетіспеуі;

      3) ауылдық жерлерде кепілмен қамтамасыз ету өтімділігінің, оның ішінде көптеген АШТӨ үшін негізгі кепіл құралы болып табылатын жер нарығының және жер пайдалану құқықтарының әлсіз дамуымен байланысты төмендігі;

      4) өтелу мерзімі ұзақ жобаларды қаржыландыру үшін талап етілетін теңгемен ұзақ мерзімді қорландыру көздерінің жетіспеушілігі;

      5) "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ-ның еншілес компанияларымен салыстырғанда қарыздар бойынша анағұрлым жоғары сыйақы мөлшерлемелері;

      6) ауылдық жерлерде өңірлік желіні дамыту мен қолдауға арналған жоғары шығасылар.

      Қарыздар мен лизинг бойынша сыйақы мөлшерлемелерін субсидиялауды, аграрлық қолхаттар жүйесін енгізуді, қарыздарға кепілдік беру жүйесін дамытуды, агросақтандыру жүйесінің тиімділігін арттыруды, үлестік қаржыландыруды, бірлесіп қаржыландыруды, АНК арқылы қорландыруды және басқа да шараларды қоса алғанда, АӨК-ті дамыту жөніндегі ұлттық жобаның шаралар кешені ЕДБ мен басқа да жеке қаржы ұйымдарын АӨК-ке кредит беруге тартуға бағытталған.

      Сонымен қатар, "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ға қосылғанға дейін соңғы екі жылда қызмет тиімділігін арттыру және шеккен елеулі шығындар салдарынан қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз ету бойынша ауқымды жұмыс жүргізгенін атап өткен жөн.

      2019 жылғы 15 шілдеде Қазақстан Республикасының Президенті Қазақстан Республикасы Үкіметінің кеңейтілген отырысында "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ қызметін реформалау және тиімділігін арттыру бойынша нақты шаралар қабылдауды тапсырды.

      Қазақстан Республикасы Президентінің жоғарыда көрсетілген тапсырмасын орындау шеңберінде мақұлданған Трансформациялау бағдарламасын іске асыру басталғанға дейін "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ-ның тиімді қызметіне мынадай негізгі факторлар кедергі келтірді:

      1) автоматтандыру деңгейінің төмендігі, қағаздығы кредиттік дерекнама жүйесінің көлемділігі мен көнелігі, кредиттер бойынша шешім қабылдау мерзімінің ұзақтығы, бұл қабылданатын шешімдердің бүкпесіздігі мен жылдамдығына әсер етті және сыбайлас жемқорлық тәуекелдері үшін алғышарттар жасады (жүйе кеңейтілген талдау үшін барлық деректерді, оның ішінде кредит беру, міндеттемелерді өтеу, мерзімі өткен берешек, кепіл портфелі, клиенттің деректері бөлінісінде несие портфелі бойынша есептерді автоматты түрде қалыптастыруға мүмкіндік бермеді);

      2) жобалық тәуекелдерді талдау мен несие портфелін мониторингтеудің тиімділігінің төмен болуы жоспарланған кіріс деңгейін барынша азайтты. Кредиттік саясатта біріздендірілген тәсілдер пайдаланылмады, бұл несие портфельдерінің кірістілік, қайтарымдылық және қамтамасыз етілгендік деңгейін анықтау үшін олардың сапасына дұрыс бағалау жүргізу қабілетіне әсер етті. Кредит беру процестерінің осындай режимінде несие портфелін қарыз алушылардың сапасы бойынша санатқа бөлу болған жоқ және бизнес-процестерді автоматтандырудың төмен болуы салдарынан жасырын тәуекелдерді айқындау рәсімін жүзеге асыру мүмкін емес;

      3) шарттары, талаптары мен қарастыру мерзімдері әртүрлі сәйкестендірілмеген және қайталанатын кредиттік өнімдердің көптігі АШТӨ тарапынан оларды таңдауын қиындатты және еншілес ұйымдар арасында функциялардың қайталануына әкеліп соқтырды;

      4) жүргізілген диагностика нәтижесінде директорлар кеңестерінің тиімділігін арттыру және еншілес ұйымдардағы тәуелсіз директорлардың рөлін күшейту, сондай-ақ ішкі бақылау, тәуекелдерді басқару, стратегиялық және бюджеттік жоспарлау жүйесін жетілдіру қажет екені анықталды. Қызметтегі негізгі проблемалық мәселелердің бірі – басқарудың нақты вертикалінің болмауы: бейінді комитеттер жұмыс істемеді, соның салдарынан шешімдер көбінесе объективті қабылданбады, тәуекелдерді басқару көбінесе жоспарлау және шешімдер қабылдау процестерінен оқшау жүзеге асырылды, стратегиялық ҚТК каскадталған жоқ және Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жоспарлау жүйесі (бұдан әрі – МЖЖ) құжаттарының нысаналы индикаторларымен өзара байланыстырылмады;

      5) салада да, сол сияқты компаниялар тобында да салалық құзыреттердің жеткілікті дамытылмауы іске асырылатын жобалардың бәсекеге қабілеттілігінің төмен болуына әсерін тигізді.

      Көпдеңгейлі басқару жүйесіне, процестердің қағазбастылығына негізделген компаниялардың еңбек және экономикалық ресурстарын ұтымсыз пайдалану өз кезегінде "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ басқару жүйесінің сапасына кері әсерін тигізді.

      2020 жылдың қорытындысы бойынша трансформациялау бағдарламасын іске асыру нәтижесінде мынадай нәтижелерге қол жеткізілді.

      Шығынсыздыққа шығуды көздейтін 2020 – 2029 жылдарға арналған "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ даму стратегиясы (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 4 ақпандағы № 33 қаулысы), сондай-ақ АӨК дамыту үшін бірқатар бастамалар мен көрсеткіштер қабылданды.

      2020 жылы пандемияға және 2019 – 2020 жылдары бюджеттік қорландырудың 5 есеге (50-ден 10 млрд теңгеге дейін) төмендеуіне қарамастан, "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ кредит беру көлемін 2019 жылғы деңгейде қамтамасыз етті. 2020 жылдың ішінде кредит берудің жалпы көлемі 445,7 млрд теңгені құрады (2019 жылы – 448,6 млрд теңге). Салыстырмалы түрде алғанда, ЕДБ меншікті қаражаты және АНК-ның қорландыруы есебінен ауыл шаруашылығын қолдауға 138 млрд теңге бағыттады.

      110 млрд теңге сомасына 6 056 бірлік ауыл шаруашылығы техникасы мен жабдығына қаржылық лизинг шарттары жасалды (2019 жылы 98,5 млрд теңгеге 5 893 бірлікке шарттар).

      2020 жылдың басынан бері жиынтық несие портфелі 887 млрд теңгеден 1 016 млрд теңгеге дейін өсті. Шоғырландырылған активтер 1 313 млрд теңгеден 1 377 млрд теңгеге дейін өсті.

      Активтер мен меншікті капиталдың рентабельділігі теріс мәнінен плюске ауысты: ROA (2019 жылы – 0,76 %, 2020 жылы 0,64 %) және ROE (2019 жылы – 6,31 %, 2020 жылы – 4,95 %).

      Қарыз алушылар саны 77 мыңнан 80 мыңға дейін өсті, онда ШОБ-қа берілген кредит үлесі 2018 жылғы 92 %-дан 2020 жылы 95,3 %-ға дейін өсті.

      Moody's Investors Service рейтингтік агенттігі "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ эмитентінің ұзақ мерзімді рейтингін "Ba1"-ден "Baa3"-ке көтерді. Бұдан басқа, рейтингтік агенттік "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ эмитентінің қысқа мерзімді рейтингтерін "Not Prime" деңгейінен "Prime-3" деңгейіне дейін және эмитенттің ұзақ мерзімді рейтингін ұлттық шәкіл бойынша "Aa2.kz" деңгейінен "Aaa.kz"-ге дейін көтерді. Эмитенттің ұзақ мерзімді рейтингтері бойынша болжам оң күйінде қалып отыр.

      Инвестициялық жобалардың ортақ жалпы потрфелі сомасы 686 млрд теңге болатын 831 жобаға дейін өсті (2021 жылғы 1 ақпандағы жағдай бойынша) (қаржыландыру сомасы 511,6 млрд теңге). 2020 жылы 86 млрд теңгеге 57 жоба іске қосылып, 1,1 мың тұрақты жұмыс орны құрылды.

      Жаңа қолдау құралдары енгізілді. Ауыл шаруашылығына банктік кредит беруді ынталандыру мақсатында АШҚҚҚ базасында ЕДБ кредиттеріне кепілдік беру, сондай-ақ ерікті сақтандыру енгізілді, онда АШҚҚҚ сақтандыру сыйлықақысының 50 %-ын субсидиялайды.

      Негізгі бизнес процестерді автоматтандыру қарыз алушылардың 58 %-ын немесе 14 мың клиентті цифрлық форматқа көшіруге мүмкіндік берді. Автоматтандыру есебінен алдын ала шешім қабылдау мерзімі 15 минутқа дейін қысқартылды, түпкілікті шешім қабылдаудың ең көп мерзімі 15 жұмыс күнінен 3 жұмыс күніне дейін (бизнес орнын тексеріп қарау қажет болмаған кезде) қысқартылды.

      Кредиттік өнімдердің саны 33-тен 10 бірлікке дейін қысқарды.

      2019 жылғы сәуірден бастап екі жыл ішінде залалды жинақтау үрдісін тоқтатуға қол жеткізілді. Нәтижесінде "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ 5 жыл ішінде (2016 жылдан бастап) алғаш рет 8,6 млрд теңге мөлшерінде пайдаға шықты (бұрын 2018 жылы шығын 117,9 млрд теңгені құрады). 2021 жылы 2020 жыл үшін дивидендтер ретінде 6,0 млрд теңге көлемінде төлеу жоспарланған, бұл "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ-ның барлық қызметі кезінде төленген жиынтық дивидендтердің көлемінен (3,2 млрд теңге) 2 есе артық.

      АӨК-ті дамыту жөніндегі ұлттық жобаға сәйкес және "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ базасында ауыл шаруашылығы саласын қаржыландыру бойынша жинақталған тәжірибені ескере отырып, біріккен холдинг екі бағыт шеңберінде АШТӨ-ні қолдауды жүзеге асыратын болады:

      1. АӨК субъектілерінің қаржыландыруға қолжетімділігін арттыру

      АӨК субъектілерінің қаржыландыруға қолжетімділігін арттыру "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ЕҰ арқылы қаржыландыру көлемін ұлғайту және АӨК-ті қаржыландыруға жеке қаржы ұйымдарын тарту есебінен қамтамасыз етілетін болады.

      КС-ті, МҚҰ-ны, ЕДБ-ны, лизингтік компанияларды қоса алғанда, жеке қаржы институттарын АӨК-ке кредит беруге тарту жөніндегі кешенді жұмысты бұрынғыдай АНК жүзеге асырады.

      Бұл ретте АНК қаржы институттарын тарту әртүрлі құралдар арқылы жүзеге асырылатын болады, оның ішінде:

      1) кейіннен жобаның инвестициялық бөлігіне кредит беру үшін ЕДБ-ны қорландыру. Бұл ретте айналым капиталын ЕДБ өзі қаржыландыратын болады;

      2) ЕДБ мен АНК бірге қаржыландыратын және жоба бойынша тәуекелдерді бөлісетін бірлесіп қаржыландыру (синдикатталған қарыз);

      3) ЕДБ АНК айқындаған талаптарды ескере отырып, АНК-ны қаржыландыру үшін жобаларды іріктеуді және талдауды жүзеге асыратыны туралы АНК мен ЕДБ арасындағы агенттік келісім;

      4) ЕДБ-ның АНК қаржыландырған жобаларды сатуы, бұл АНК-ке жаңа жобаларды қаржыландыру үшін іске асырылған жобалар бойынша қаражатты мерзімінен бұрын жинақтауға мүмкіндік береді.

      АНК түпкі қарыз алушылар – АӨК субъектілері үшін қарыздар/лизинг бойынша валюталық тәуекелдерді хеджирлеудің қолжетімді құралдары болған жағдайда, капиталдың ішкі және сыртқы нарықтарынан, сондай-ақ халықаралық қаржы ұйымдары тарапынан қорландыру тартатын болады.

      Бәсекелестікті ынталандыру және ауылды қаржыландыруға жеке қаржы институттарын тарту үшін ауыл шаруашылығына банктік кредит берудің тиісінше өсуіне қарай АНК тарапынан тікелей кредит беруді біртіндеп қысқарту пысықталатын болады.

      АНК жыл сайынғы бюджеттік кредит қаражаты есебінен АӨК субъектілерін, оның ішінде көктемгі егіс және егін жинау жұмыстарын жүргізу үшін қаржыландырады. АӨК субъектілеріне кредит беру тікелей және қаржы ұйымдарын қорландыру арқылы жүзеге асырылатын болады.

      АШҚҚҚ ауылдық жерлерде, қалалар мен моноқалаларда шағын бизнесті дамытудың басым бағыттары шеңберінде микрокредит беруді жүзеге асыратын болады.

      Даму базасында мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен АӨК субъектілеріне берілетін қарыздарды кепілдендіру бойынша өтемақы жүйесі құрылатын болады. Бұл кредиттік тәуекелдерді мемлекет атынан әрекет ететін Даму қоры мен жеке қаржы институттары арасында бөлуге мүмкіндік береді, бұл мемлекеттік саясаттың басымдықтарына сәйкес экономиканың аграрлық секторын қаржыландырудың артуына ықпал ететін болады.

      Даму берген кепілдіктер бойынша талаптарды бірінші кезекте қамтамасыз ету мақсатында қарыздарды кепілдендіру жөніндегі өтемақы қорының қаражаты тұрақты негізде өтімділігі жоғары қаржы активтеріне (ақша, екінші деңгейдегі банктердегі депозиттер, мемлекеттік бағалы қағаздар және ҚР аумағында жұмыс істейтін сауда-саттықты ұйымдастырушылардың ресми тізімдеріне енгізілген бағалы қағаздар) орналастырылады.

      АШҚҚҚ ісін жаңа бастаған және ұсақ АШТӨ-ні қолдауды көздейді. Қарыздың орташа мөлшері 2020 жылы 3,6 млн теңгені немесе 8,5 мың АҚШ долларын құрады.

      АШҚҚҚ Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017 – 2021 жылдарға арналған "Еңбек" мемлекеттік бағдарламасы (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 13 қарашадағы № 746 қаулысы) шеңберінде микрокредит беру және кредиттерге кепілдік беру операторы болып табылған.

      Сондай-ақ 2020 жылы АШӨҚҚ ЕДБ-ге АШТӨ-ге беретін кредиттерге кепілдік беру жөніндегі оператор болды. Ерікті сақтандыру жүйесі енгізілді, оның шеңберінде АШҚҚҚ оператор болып айқындалып, сақтандыру сыйлықақылары сомасының 50 %-ын субсидиялауды жүзеге асырады.

      ҚАҚ лизингтік қаржыландыруды ұсыну арқылы АӨК-тегі ауыл шаруашылығы техникасы мен жабдықтарын жаңартуға жәрдемдесетін болады.

      ҚАҚ АШТӨ-ні лизингтік қаржыландыру құралының операторы болып табылады. 2020 жылы қаржыландыру көлемі 105 млрд теңгені құрады. ҚАҚ 2014 жылдан бастап мемлекеттік қаржыландыру алмайды. АШТӨ үшін қолжетімді мөлшерлеме бойынша лизинг көлемін одан әрі өсіру компанияны мемлекеттік қаржы көздерінен капиталдандыруды талап етеді.

      ҚР Үкіметінің 2021 жылғы 12 қаңтардағы № 5 қаулысымен мақұлданған "VALLEY KUSTO GB BV" компаниясымен Қазақстанда демонстрациялық фермалар желісін құру және заманауи суару жүйелерін өндіру мен ауыл шаруашылығы дақылдарының шығымдылығын басқару зауытын салу бойынша инвестициялар туралы келісім шеңберінде механикаландырылған суару машиналарын сатып алу жөніндегі ҚАҚ іс-шараларын іске асыру көзделген. Механикаландырылған суару машиналарын сатып алу тетігі мен шарттары Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігімен бірлесіп пысықталады.

      2. Өткізу нарықтарының қолжетімділігін қамтамасыз ету және экспортты дамыту

      Экспортты қолдау жүйесін құру және отандық өндірушілерге қолайлы жағдайлар жасау, сондай-ақ қазақстандық ауыл шаруашылығы кәсіпорындарын жаңа өнім өткізу нарықтарына бағдарлау үшін KazakhExport қазақстандық ауыл шаруашылығы өнімі мен өңделген өнімдерін перспективалы шетелдік нарықтарға ілгерілету жұмысын жалғастырады.

      Негізгі кредиттік процестер мен АӨК өнімдерін автоматтандыру

      "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ-ның 2019 жылдан бастап оны трансформациялау шеңберінде жинақтаған тәжірибесін ескере отырып, "Digital Baiterek" платформасында "бір терезе" қағидаты бойынша кредит беру және лизинг жөніндегі негізгі процестерді автоматтандыру жұмыстары жалғасатын болады. Бұған ЕҰ ақпараттық жүйелерін эталондық мемлекеттік деректер базаларымен интеграциялау, сондай-ақ ЕҰ ақпараттық жүйелерінің функционалын түрлендіру жұмысын жетілдіру ықпал ететін болады.

      Жаңартылған кредиттік өнімдердің бір бөлігі қаржыландыру (ЕДБ тұтынушылық қарыздары үлгісінде) бойынша шешімдерді өңдеу мен қабылдаудың скоррингтік жүйесіне ауыстырылатын болады. Кредиттік дерекнамаларды сақтаудың ішкі жүйесі толығымен электрондық форматқа ауыстырылады.

      Негізгі кредиттік процестер мен өнімдерді автоматтандыру шараларын іске асыру нәтижелері мынадай болады:

      1) көрсетілетін қызметтерді алу уақытын қысқарту;

      2) мониторинг жүйелерін іске асыру арқылы өтінімдерді қабылдау және өңдеу процесінің бүкпесіздігі;

      3) клиенттер мен кредиттік мамандар арасындағы тікелей байланысты барынша азайту, бұл өз кезегінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін айтарлықтай төмендетеді;

      4) ЕҰ көрсететін қызметтердің сапасына АӨК субъектілерінің қанағаттану дәрежесінің артуы;

      5) ақпараттық қауіпсіздік жүйелерін жетілдіру.

      Жалпы алғанда, екі холдингті біріктіру даму институттарының АӨК-ті қолдаудағы тұтастығын сақтауды көздейді. Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді қаржыландыру және ауылды дамыту назарда қалатын болады. Ауыл шаруашылығы мен агроөнеркәсіптік саланы қаржыландыру қарқыны АӨК-ті дамыту жөніндегі ұлттық жоба шеңберінде бөлінетін қаражатты ескере отырып, жалғасатын болады.

      Бірыңғай қаржы институты мемлекеттік қолдаудың қаржылық және қаржылық емес шараларын көрсетуде салаларды кеңінен қамти отырып, стартаптар үшін әрі шағын және ірі бизнес үшін бір терезе ретінде әрекет етеді, олар шикізат өндіруден бастап оны қайта өңдеумен айналысып, кейіннен шетелдік нарықтарға экспорттайтын жобалар үшін кластерлік дамудың толық циклын қамтамасыз етеді.

      Осылайша, бірыңғай даму институты шикізат өндіруден бастап өңделген өнім шығаруға дейінгі бүкіл өндірістік циклды қолдайтын жаңа экожүйе құруға мүмкіндік береді, "егіс алқабынан сөреге дейін" өндірістік-өткізу тізбегі жолға қойылады. Бір холдингте қаржылық қолдау құралдарының ауқымды желісінің болуы жеке бизнес пен даму институттарының өзара іс-қимылын күшейтуге қосымша серпін береді. Мұндай реформа даму институттарын заманауи, сын-тегеуріндерге, шындық пен міндеттерге жауап беретін түбегейлі жаңа, анағұрлым тиімді жұмыс моделіне шығаруға мүмкіндік береді.

      4.3. Қызметтің 3-ші стратегиялық бағыты. Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның тұрғын үйдің қолжетімділігін арттыру қызметін ЕҰ – Отбасы банк пен Тұрғын үй құрылысының бірыңғай операторы жүзеге асырады, олар тұрғын үй құрылысын қаржыландыру, жеке құрылыс салушылардың кредиттерін субсидиялау, үлестік тұрғын үй құрылысына кепілдік беру, жалға берілетін тұрғын үй қорын басқару және тұрғын үй сатып алуға кредит беру түрінде қолдау көрсетеді.

      Қазақстан экономикасы өсуінің болашақта халықтың урбандалуына тәуелділігіне байланысты тұрғын үйдің қолжетімділігін арттыру экономиканы дамытудың басты бағыттарының бірі болып табылады. Халықтың жұмыспен қамтылуымен қатар тұрғын үйдің қолжетімділігі елдің нақты экономикалық өсуін табысты іске асыру үшін басты факторлар болып табылады.

      Тұрғын үйдің қолжетімділігі сұраныс пен ұсынысқа әсер ететін факторлардың жиынтығынан тұрады. Халықтың кірістері мен жинақ ақшасының көлемі, халықтың өсімі, урбандалу деңгейі, қолданыстағы тұрғын үй қоры ескіруінің жылдамдығы мен көлемі, сондай-ақ ипотекалық кредит берудің және жалдау құны мен қолжетімділігі сұранысқа әсер ететін негізгі факторлар болып табылады. Сұранысқа тұрғын үйдің сапалық сипаттамалары да – ілеспе (әлеуметтік және көліктік) инфрақұрылым, географиялық орналасқан жері, ауданның беделділігі, құрылыс сапасы (жоспарлануы, қабаттылығы) әсер етуі мүмкін.

      Ұсынысқа (құрылыс көлемі) тұрғын үйдің шаршы метрінің өзіндік құны және құрылыс салушы үшін қаржыландырудың қолжетімділігі (үлестік, сол сияқты борыштық), құрылыстағы жаңа технологиялар, адам капиталы (білікті мамандардың болуы, біліксіз кадрлардың қажетті мөлшерінің санындағы іркілістер, оқыту және сабақтастық), макроэкономикалық трендтер, баламалы жобалардың тартымдылығы (коммерциялық, әлеуметтік, инфрақұрылымдық), индустрияның құрылымы мен сипаттамасы (ойыншылар саны, рөлдерді бөлу, шетелдік қатысушылардың болуы) әсер етеді.

      Осының барлығы халыққа қажетті әлеуметтік және коммерциялық инфрақұрылымы бар Тұрғын үй құрылысындағы кешенді тәсілді әзірлеу қажеттілігін негіздейді.

      Тұрғын үй құрылысындағы негізгі жүйелі проблемалар:

      1) дайын объектілерге коммуникациялардың уақтылы тартылмауы және абаттандырылмауы (орташа алғанда 1,5 – 2 жылға кешігеді);

      2) әлеуметтік объектілерді – балабақшалар, мектептер, ауруханалар салу кезінде мемлекеттік бюджеттің шектеулі мүмкіндіктері (орташа алғанда 3 – 5 жылға кешігеді);

      3) ағымдағы тұрғын үй жағдайларын жақсартатын бағдарламалардың болмауы;

      4) жаппай тұрғын үй құрылысы кезінде кешенді тәсілдің болмауы.

      ҚТК тұлғасында бірыңғай оператор құру, активтерді шоғырландыру және құралдарды қайта форматтау (ҚТК, БД, ТҚКҚ) капиталды нарықтық шарттармен тартуға, ағымдағы қаржы ағындарымен микширлеуге және жеке құрылыс салушылар үшін, оның ішінде субсидиялау және кепілдік беру тетіктері арқылы қорландыру құнын арзандатуға мүмкіндік береді.

      Бірыңғай оператор инжинирингті, цифрлық мониторингті және кейінгі пайдалануды қоса алғанда, іске асырудың барлық кезеңдерінде жобаларды стратегиялық жоспарлаудан бастап толық сүйемелдеуге дейін тікелей кешенді қолдау көрсетуге мүмкіндік береді.

      Бұл ретте, құрылыстың жаңа әдістерін, заманауи материалдарды және "жасыл" технологияларды, жаппай құрылыс салуды жоспарлауда түбегейлі өзге тәсілдерді қолдану маңызды.

      Кейін мемлекеттік-жекешелік әріптестік тетіктері арқылы пайдалануға беріп және қайта жаңарта отырып, бір мезгілде қажетті инфрақұрылымымен, мектептермен, балабақшалармен және коммерциялық объектілермен қоса тұтас шағын аудандар етіп тұрғын үй салу қаражатты әрбір 2 жыл сайын жаңартпалы қағидат бойынша айналдыруға мүмкіндік береді.

      Осылайша, жаппай тұрғын үй құрылысын әртүрлі коммерциялық, рекреациялық және әлеуметтік қолайлықпен халық үшін сапалы тіршілік ету ортасына айналдыру жаңа жұмыс орындарын құруға мүмкіндік береді (оның ішінде жаппай кәсіпкерлік бағдарламаларын қолдау құралдары, "БЖК-2025" және басқалар арқылы) және халықты лайықты өмір сүру жағдайына ұмтылуға ынталандыратын болады.

      Халық үшін тұрғын үйдің қолжетімділігі заманауи цифрлық технологияларды енгізу жолымен құрылыстың өзіндік құнын арзандату арқылы арттырылатын болады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жүргізген жылжымайтын мүлік нарығын зерттеу нәтижелеріне сәйкес тұрғын үй құрылысының өзіндік құны құрылымының 53 %-ы құрылыс материалдарына жұмсалатын шығындардан тұрады. Өз кезегінде, бұл шығындарда импорт үлесінің деңгейі өте жоғары – 67 %-дан 97 %-ға дейін болатын өнімдер басым. Бұл құрылыстың өзіндік құнының жоғары болуының бір факторы болып табылады, тиісінше дайын тұрғын үйдің қолжетімділігіне әсер етеді.

      Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуін арттыру үшін тұрғын үйге қолжетімділік баспалдағы белсенді түрде енгізілетін болады. "Тұрғын үйге қолжетімділік баспалдағының" параметрлері "Нұрлы жер" бағдарламасында айқындалады.

      "Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" АҚ базасында даму және қолдау институты – Отбасы банк құрылды, ол тұрғын үйді есепке алуды, кезекке қоюды және бөлуді бір орталықтан жүзеге асырады. Қойылған міндетті іске асыру үшін қолданыстағы кезектілік жүйесін әкімдіктерден Отбасы банкке беру жоспарлануда, ол тұрғын үйі жоқ отбасылар үшін "бір терезе" қағидаты бойынша жұмыс істейтін болады.

      Бұған қоса, 2020 – 2021 жылдарға арналған жұмыспен қамтудың жол картасын іске асыру шеңберінде, сондай-ақ 2020 жылғы 23 наурызда Төтенше жағдай жөніндегі мемлекеттік комиссияның отырысында Мемлекет басшысы жариялаған төтенше жағдай кезеңінде ұлттық экономиканы қолдау жөніндегі мемлекеттік саясатты іске асырудың тиімділігін арттыру шаралары және "Экономиканы тұрақтандыру жөніндегі одан арғы шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2020 жылғы 16 наурыздағы № 287 Жарлығын іске асыру шаралары туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 20 наурыздағы № 126 қаулысы шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ өңірлерді дамыту, оның ішінде "Шаңырақ" жобасын іске асыру және 5-10-20 бағдарламасы бойынша тұрғын үй сатып алуға кредит беру мақсаттары үшін транштармен шығарылатын "револьверлік" негізінде ЖАО облигацияларын сатып алу үшін ҚР ҰБ-дан алынған облигациялық қарыз шеңберінде Бірыңғай операторға қаржы бөледі.

      4.4 Қызметтің үш бағыты шеңберіндегі стратегиялық мақсаттар мен міндеттер

      4.4.1 Мемлекеттік емес қаржыландыру көздерінің үлесін ұлғайту

      Соңғы жылдары мемлекет (квазимемлекеттік сектор субъектілерін қоса алғанда) ел экономикасының негізгі капиталына салынған барлық инвестициялардың шамамен 50 %-ын жүзеге асырды. Мемлекет тарапынан инвестициялар таяу жылдары экономиканы дамытудағы маңызды фактор болып қала береді, ал "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ел экономикасын дамытуға қаражат бағыттайтын оператордың басты рөлін атқаруды жалғастырады деп күтілуде.

      Осыған байланысты 2019 – 2020 жылдар кезеңінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мемлекеттік бағдарламаларды іске асыру шеңберінде 1,2 трлн астам мөлшерде қаржыландыруға деген қажеттілікті анықтады, оның 30 %-ға жуығын республикалық бюджет және жергілікті атқарушы органдардың бюджеті қаражатынан тарту жоспарланып отыр.

      Мемлекеттік қаржыландыру көздеріне қол жеткізудің шектеулі болуына байланысты "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мемлекеттік қаражаттың бір бөлігін алмастыру мақсатында қаржыландырудың балама көздерін қарастыруы қажет. Сыртқы қаражаттың үлкен көлемін тарту мемлекет тарапынан қарыз алу үлесін төмендетуге мүмкіндік береді, ол 2019 жылдың ішінде қарыз алу базасының 38 %-ға жуығын құрады.

      Бұл ретте "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қарыз алуының көлемі мен шарттары мемлекеттік жоспарлау және бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті органдармен келісілуге тиіс.

      Өзінің бағалы қағаздарының инвестициялық тартымдылығы мен сенімділігін жақсарту шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ бұдан әрі "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның облигацияларын қолданыстағы РЕПО қоржындарына (МБҚ, МЕБҚ) енгізу мүмкіндігі мәселесіне бастама жасауды жоспарлап отыр.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қазіргі борыштық жүктеме деңгейіне қарай сыртқы қарыз алу көлемін ұлғайту әлеуетін қарастырғаны жөн. Сыртқы қарыз алуды тарту әлеуетін бағалаудың неғұрлым кең тараған индикаторы Борыш/Капитал коэффициенті болып табылады. Бұл арақатынас "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде 2019 жылдың соңындағы жағдай бойынша 3,25-ті құрады. Салыстырмалы талдау (төменде 12-суретті қараңыз) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-тағы Борыш/Капитал коэффициенті 2019 жылы басқа даму институттарымен салыстырғанда ең төмен мәндердің біріне ие екенін көрсетеді. Сондай-ақ, салыстырмалы талдау шеңберінде таңдап алынған барлық даму институттары Борыш/Капитал арақатынасының деңгейіне қарамастан, егемендік деңгейіндегі кредиттік рейтингке ие болғанын атап өткен жөн. Нәтижесінде, борыштық жүктеменің салыстырмалы талдауға сүйене отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ капиталының ағымдағы құрылымы борыштық жүктемені одан әрі ұлғайтуға әлеуеті бар екені шығады.




      12-сурет. Даму институттарының қорландыру құрылымын, қарыздық жүктемесін және кредиттік рейтингтерін салыстырмалы талдау.

      Дереккөз: жылдық есептер, Дүниежүзілік Банк; жылдық есептер; Bloomberg

      Қарыздық жүктемені одан әрі ұлғайту бойынша әлеуеттің болуын ескере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ төменде көрсетілген нұсқаларды қарастырғаны жөн:

      1. Шетелдік валютада тарту

      2011 – 2018 жылдардың ішінде даму институттарының облигациялық эмиссияларын талдау халықаралық капитал нарықтарында қарыз алуды тарту іс жүзінде АҚШ долларындағы немесе еуродағы деноминациялауды білдіретінін көрсетеді (төмендегі 13-суретті қараңыз).




      13-сурет. 2011 – 2018 жылдар аралығындағы кезең үшін даму институттарының облигацияларды шығару көлемі, млрд АҚШ доллары

      Дереккөз: Bloomberg

      Бұл ретте, даму институттарының халықаралық практикасы кредиттік портфельде валюталар бойынша міндеттемелер құрылымының көрінісін белгілі бір дәрежеде болжайды, яғни валюталық тәуекелдер түпкі қарыз алушыларға таратылады (төмендегі 14-суретті қараңыз). Осылайша, валюталық тарту түпкі қарыз алушының ақша ағындарымен ұқсас валютада валюталық тәуекелдерді және солармен байланысты қарыз алушылардың кредиттік тәуекелдерін барынша азайту мақсатында қамтамасыз етілуге тиіс.




      * Есептеу формуласы: (2020 жылғы. айырбас бағамы – 2006 жылғы.айырбас бағамы) /2006 жылғы. айырбас бағамы

      14-сурет. Валюта бағамы айтарлықтай өзгерген елдердің даму институттарының кредиттік портфелін және міндеттемелерін салыстырмалы талдау.

      Дереккөз: даму институттарының қаржылық есептілігі және жылдық есептері

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ халықаралық капитал нарықтарында сырттан қарыз алуды тарту кезінде қаржыландыру жоспарланатын жобалар портфеліндегі экспортқа бағдарланған жобалардың үлесін ескеретін болады.

      2. "Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры" акционерлік қоғамынан (бұдан әрі – БЖЗҚ) өзара тиімді шарттарда қаражат тарту көлемін ұлғайту

      Валюталық тәуекелдерге байланысты халықаралық капитал нарықтарынан қарыз алуды тарту бойынша шектеулерді ескере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жергілікті валютада қарыз алуды тарту әлеуетін егжей-тегжейлі қарастырғаны жөн. Жергілікті валютада мемлекеттік емес қарыз алудың анағұрлым ірі көздерінің бірі БЖЗҚ болып табылады.

      БЖЗҚ жүйесіне түсімдердің жыл сайынғы неттосы (төлемдері алып тасталған салымдар) шамамен 400 – 550 млрд теңгені құрайды. Түсімдер инвестициялық құралдар бойынша таратылады, олардың 40 %-ы қазақстандық эмитенттердің корпоративтік облигацияларымен берілген. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ корпоративтік эмитенттердің арасында анағұрлым жоғары кредиттік рейтингтердің біріне ие, бұл тәуекелге деген сыйлықақыны төмендетеді және бәсекелі пайыздық мөлшерлеме ұсынылған жағдайда, құнды қағаздардың тартымдылығын арттырады.

      2020 жылдың ішінде (теңгелік өтімділіктің шектеулігін ескере отырып) БЖЗҚ ақша ресурстарын жылдық 15 % бойынша орналастыруға ұмтылғанына қарамастан, БЖЗҚ үшін сыйақының ең төменгі қолайлы деңгейі соңғы 4 жылда БЖЗҚ портфелі бойынша табыстылық нормасы номиналды инфляция деңгейінен төмен болғанын ескере отырып, "номиналды инфляция деңгейі плюс спред13" болып табылады. "Номиналды инфляция + спред" форматында құбылмалы купондық мөлшерлеме тетігін енгізу БЖЗҚ мен "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ынтымақтастығының өзара тиімді шарттарының бірі ретінде қаралуға тиіс. Бұл нұсқа өзара тиімді болып табылады, өйткені БЖЗҚ үшін табыстылықтың ең төменгі қажетті деңгейінен асып түседі, ал "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ҚР ҰБ мен Қазақстан Республикасының Үкіметі номиналды инфляцияны таргеттеу курсын 2020 – 2021 жылдарға белгіленген 4 – 6 % деңгейінде ұстайтынын ескере отырып, ағымдағы нарыққа қатысты төмен пайыздық мөлшерлемелермен ұзақ мерзімді қаржыландыруды тарта алады. Алайда, ҚР ҰБ деректері бойынша 2020 жылдың қорытындысы бойынша пандемияға байланысты инфляция 7,5 %-ды құрады.

      ________________________________

      13Спред БЖЗҚ үшін белгіленген операциялық шығыстарды және тәуекел үшін сыйлықақыларды ескеріп қалыптастырылуға тиіс. Халықаралық практикада бұл көрсеткіш басқарудағы активтердің 1,5 %-ынан аспайды.

      Шетелдік нарықтарда (валюталық) тәуекелдерді арттырмай тарту әлеуетін қарастыру.

      Түпкі қарыз алушыға жергілікті валютада қаражат беру кезінде валюталық тәуекелдің ұлғаюын білдірмейтін Қазақстаннан тыс жердегі капитал нарығы сыртқы қарыз алуды тартудың үшінші көзі бола алады (яғни елдердің валюталық бағамдары макроэкономикалық ортадағы өзгерістерге қатысты дәйекті). 15-суретте Ресей рублінің белгіленген сипаттамасы бар валюталардың бірі ретінде қаралуы мүмкін екені көрсетілген.




      15-сурет. 2018 жылдың басынан бері АҚШ долларына шаққандағы теңге мен рубль бағамының серпіні.

      Дереккөз: Bloomberg

      Екі елдің валюталық ауытқулары дәйектілігінің маңызды факторлары экономика құрылымының ұқсастығы (Ресей мен Қазақстанның шикізат ресурстарының бағасына едәуір тәуелді ұқсас экономика құрылымы бар) және Еуразиялық экономикалық одақтың жұмыс істеуі (капиталдың қозғалысына және елдер арасындағы сауда операцияларына шектеулердің болмауы) болып табылады. Тарту әлеуетін айтарлықтай кеңейтуге Ресейдің қарыз алу нарығына шығу мүмкіндік береді.

      Қарыз алу портфелінің құрылымындағы мемлекеттік қаражаттың үлесін төмендету шараларын іске асыру нәтижесінде мемлекеттік емес қаржы көздерінің үлесі 2023 жылдың қорытындысы бойынша 70 % деңгейге жетуге тиіс (2020 жылы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жалпы қарыз алу құрылымындағы мемлекеттік қарыз алу үлесі шамамен 26 %-ды құрады).

      4.4.2 ЕҰ функциялары портфелін қайта қарау (өлшемшарттар)

      Қызметтің үш бағыты (кәсіпкерлікті қолдау, агроөнеркәсіптік кешенді дамыту және халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету) бойынша тиімді жұмыс істеу үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ функциялар портфелін оңтайландыру және 2023 жылға дейінгі перспективада олардың одан әрі дамуын айқындау бойынша жұмыс істейтін болады. Бұл ретте "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ функциялардың нысаналы портфелін қалыптастыру кезінде мынадай өлшемшарттарды негізге алатын болады:

      Функциялардың қайталануының болмауы

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ішінде функциялардың, сондай-ақ басқа да ұйымдар функцияларының қайталануы тиісті ұйымдар арасында қызмет нәтижелері үшін жауапкершілікті бөлудегі түсініксіздікке әкеп соғады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ функциялар қайталанатын жағдайларда "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ бірінің айрықша құзыреті ретінде функцияны орталықтандыратын болады не оны басқа мемлекеттік органдардағы функцияларды орталықтандыру шеңберінде орта мерзімді немесе ұзақ мерзімді перспективада қысқартатын болады.

      Даму институты рөлінің сәйкестігі

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ұлттық жобалардың қаржылық операторы болып табылады, бұл ретте "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ функциялары оның рөлі мен миссиясына сәйкес келуге тиіс.

      "YellowPages" қағидаттарына сәйкестігі

      Қазақстан Республикасының Үкіметі үшін басым міндеттердің бірі мемлекеттің экономикаға қатысу үлесін қысқарту болып табылады. Осы міндетке сәйкес "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ жеке секторда жеткілікті көлемде және деңгейде іске асырылатын функцияларды жүзеге асырмауға тиіс.

      4.4.3 Басқару функцияларын корпоративтік орталықтан директорлар кеңестері мен ЕҰ басқармаларына орталықсыздандыру

      Әлемдік практикада корпоративтік орталық жұмысының мынадай төрт негізгі моделі бар:

      Холдингтік құрылым: корпоративтік орталық тарапынан қатысудың ең төменгі деңгейі бар, негізінен қаржы көрсеткіштерінің мониторингіне шоғырланған бизнестің әртүрлі типтерін портфельдік басқару;

      Стратегиялық архитектор: қызмет бағыттары ұқсас бизнеске арналған басқару құрылымы. Корпоративтік орталық бірыңғай стандарттарды орнатады және ЕҰ арасындағы байланысты қамтамасыз етеді, бірақ операциялық бақылауды ЕҰ басшылығына береді;

      Стратегиялық бақылаушы: операциялық модельдері ұқсас бизнеске арналған басқару құрылымы. Кейіннен бизнес-процестерді бақылай отырып, ЕҰ арасындағы бизнес-процестерді стандарттау мақсатында корпоративтік орталықты тарту.

      Оператор: ұқсас бизнес модельдерді басқару құрылымы. Корпоративтік орталық бизнесті басқаруға белсенді түрде қатысады.

      Қызметтің үш стратегиялық бағытындағы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қолданыстағы құрылымының бірегейлігін ескере отырып, корпоративтік орталық жұмысының бірыңғай моделін айқындау оңтайлы шешім болып табылмайды, өйткені корпоративтік орталық үш бағыттың әрқайсысына түрлі деңгейде тартуды жүзеге асырады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қолданыстағы құрылымы мыналарды қоса алғанда корпоративтік орталықтың басқару функцияларының шектеулі жиынтығында ғана құндылықты құруын білдіреді:

      Қазынашылық/қорландыру: осы функцияны орталықтандыру қазірдің өзінде жүзеге асырылуда және екі мақсатты – қолда бар өтімділікті пайдалану тиімділігін арттыруды және қарыз қаражатын тарту құнын оңтайландыруды көздейді.

      Ағымдағы өтімділікті пайдалану тиімділігін арттыру шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қажет болған жағдайда уақытша бос ресурстарды ЕҰ арасында қайта бөлуге тиіс. Кредиттік тәуекелдерге жол бермеу және қазынашылық құралдар бойынша ең жоғары табысқа ие болу мақсатында белгіленген лимиттер шеңберінде ЕҰ-ның уақытша бос ақша қаражатын орналастыруды үйлестіру.

      Қарыз қаражатын тарту құнын оңтайландыру шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қолда бар кредиттік рейтингке, оның ішінде кредиттік рейтингі жоқ, бірақ борыштық жүктемені ұлғайтуға әлеуеті бар ЕҰ үшін неғұрлым арзан қорландыруды тарта алады деп болжануда.

      Портфель деңгейінде тәуекелдерді басқару: "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қазірдің өзінде осы функцияны жүзеге асырады және портфель деңгейінде шоғырландырылған тәуекелдерді басқару кезінде, атап айтқанда, валюталық, кредиттік және пайыздық тәуекелдерге қатысты құндылықты қалыптастырады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде тәуекелдерді шоғырландырылған басқару нақ сол бір контрагенттерді әртүрлі ЕҰ-да қаржыландыру/инвестициялау кезінде кредиттік тәуекелдің бүкіл портфель деңгейінде шоғырлануын болдырмауға мүмкіндік береді. Бұдан басқа, шоғырландырылған көзқарас "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ активтері мен пассивтері арасындағы валюталық және пайыздық теңгерімсіздікті неғұрлым дәл айқындауға және тиісті тәуекелдерді уақтылы басқаруға мүмкіндік береді.

      Мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл: "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ осы функцияны ішінара іске асыруда және Қазақстан Республикасының Үкіметі атынан жалғыз акционермен өзара іс-қимыл функцияларына қосымша мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл бойынша бірыңғай терезе рөлін орындау есебінен одан да үлкен құндылық құра алады. Орталықтандыру "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның барлық еншілес ұйымдары бойынша келіп түсетін сұрау салуларды үйлестіруге мүмкіндік береді.

      Бұдан басқа, әкімшілік, жалпы шаруашылық және коммерциялық шығыстарға арналған қаражатты қысқарту және бизнес бөлімшелерді әдеттегі міндеттерден босату мақсатында бірнеше заңды тұлғаға арналған әкімшілік процестерге Жалпы қызмет көрсету орталығын (Shared Service) құру мүмкіндігі қаралатын болады.

      Басқарудың қалған функциялары көбінесе ЕҰ-да күшейтілген корпоративтік басқару жүйесі арқылы іске асырылады, бұл ретте:

      ЕҰ Директорлар кеңесі мынадай стратегиялық мәселелер бойынша жауаптылықта болады:

      1) корпоративтік орталық (ЕҰ акционері/қатысушысы ретінде) қойған стратегиялық мақсаттарға сүйене отырып, дамудың стратегиялық бағыттарын айқындау және нысаналы ҚТК белгілеу;

      2) басқарманы тағайындау және оның жұмысын бағалау;

      3) бюджетті, инвестициялық жоспарларды және ірі мәмілелерді бекіту;

      ЕҰ басқармалары мынадай күнделікті мәселелерге тарту арқылы жауапты:

      1) негізгі операциялық қызмет;

      2) мәдениет тәуекелін қалыптастыру және тәуекелдерді басқару;

      3) бухгалтерлік есеп;

      4) сатып алу және тағы басқалар.

      Сондай-ақ "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тиісті салаларда экономиканы дамыту саясатын қалыптастыру бөлігінде мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл жасай отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның мынадай негізгі үш мүмкіндігіне негізделген жаңа бастамаларды әзірлеу мен ілгерілетуде белсенді рөл атқаратын болады:

      1) Қазақстан Республикасының экономикасына қаражат тарту бойынша МҚҰ-мен жұмыс;

      2) халықпен және бизнеспен белсенді өзара іс-қимыл жасау, олардың қажеттіліктері мен проблемаларын айқындау;

      3) бастапқы деректердің қолда бар елеулі базасын ескере отырып талдамалық жұмыс.

      Корпоративтік басқару жүйесін жетілдіру

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ өз қызметінде мынадай құндылықтарды басшылыққа алады:

      1) жауапкершілік: ниеттер мен іс-әрекеттер үшін;

      2) кәсіпқойлық: кәсіптік қызметтің міндеттерін орындауға жоғары дайындық;

      3) команда: бірлескен қызметтен барынша жоғары нәтижелерге қол жеткізу үшін ынтымақтастық;

      4) адалдық: "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ішіндегі және өз әріптестеріне деген адалдық;

      5) әлеуметтік жауапкершілік: "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің қоғамдық саланың мүдделі тараптарына ықпалы үшін жауапкершілік.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ корпоративтік басқаруды "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ қызметінің тиімділігін арттырудың, транспаренттілік пен есеп берушілікті қамтамасыз етудің, оның беделін нығайтудың және капиталды тартуға арналған шығындарды азайтудың негізгі құралы ретінде қарастырады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тиісті корпоративтік басқару практикасын іске асыру арқылы Қазақстан Республикасындағы заңнаманың үстемдігін қамтамасыз етуге өз үлесін қосуға ұмтылады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның корпоративтік басқаруы әділдік, адалдық, жауапкершілік, бүкпесіздік, кәсіпқойлық және құзыреттілік негізінде құрылады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның корпоративтік басқару жүйесі "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ органдары, лауазымды адамдары мен қызметкерлері арасындағы өкілеттіктер мен жауапкершіліктің аражігін нақты ажыратуды көздейді.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ өз қызметінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Корпоративтік басқару кодексінде бекітілген корпоративтік басқарудың негіз қалаушы қағидаттарын қатаң сақтайды:

      1) өкілеттіктердің аражігін ажырату қағидаты;

      2) жалғыз акционердің құқықтары мен мүдделерін қорғау қағидаты;

      3) Директорлар кеңесі мен Басқарманың "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ты тиімді басқару қағидаты;

      4) орнықты даму қағидаты;

      5) тәуекелдерді басқару, ішкі бақылау және ішкі аудит қағидаты;

      6) корпоративтік қақтығыстарды және мүдделер қақтығысын реттеу қағидаты;

      7) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қызметі туралы ақпаратты ашудың бүкпесіздігі мен объективтілігі қағидаты.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның жоғары басқару органы – жалғыз акционер, басқару органы – Директорлар кеңесі, атқарушы органы – Басқарма. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қаржы-шаруашылық қызметін бақылауды, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қызметін жетілдіру мақсатында ішкі бақылау, тәуекелдерді басқару, корпоративтік басқару және консультация беру саласындағы құжаттардың орындалуын бағалауды жүзеге асыратын орган Ішкі аудит қызметі болып табылады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Директорлар кеңесінің жанынан аудит, тәуекелдерді басқару, стратегиялық жоспарлау, кадрлар, сыйақылар және әлеуметтік мәселелер бойынша мәселелерді қарау құзыретіне кіретін комитеттер құрылды. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің жекелеген бағыттары бойынша Басқарма үшін ұсынымдық сипаттағы шешімдер дайындау, оның ішінде Басқарма құзыретіне жатқызылған мәселелерді дайындау мен алдын ала қарауды жүзеге асыру үшін Басқарма жанынан комитеттер құрылды.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның корпоративтік басқару жүйесі:

      1) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тобында нақты басқару жүйесінің, аражігі ажыратылған өкілеттіктер мен шешімдер қабылдау процесінің болуын, функциялар мен процестер қайталануының болмауын;

      2) бірыңғай стандарттарды, саясат пен процестерді, оның ішінде жоспарлауда, мониторингтеу мен бақылауда, нәтижелілікті бағалауда және түзету іс-қимылдарын қолдануда бірыңғай ұстанымдарды айқындау бөлігінде;

      3) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тобының қызметіне қатысты сапалы ақпаратқа қол жеткізуді;

      4) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тобының тәуекелдерін тиісінше басқаруды қамтамасыз етеді.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-та және оның еншілес ұйымдарында ЕҰ аудиті жөніндегі ішкі нормативтік құжаттар шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Басқармасының 2018 жылғы 25 қыркүйектегі шешімімен (№ 38/18 хаттама) бекітілген Акцияларының елу пайыздан астамы меншік немесе сенімгерлік басқару құқығында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ға тікелей немесе жанама тиесілі акционерлік қоғамның директорлар кеңесі туралы үлгі ережеде бекітілген Корпоративтік басқаруды диагностикалау әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) қолданылады. Осы Әдістеменің негізінде екі жылда бір рет ішкі аудит қызметтері кейін корпоративтік басқару құрылымы, мүдделер қақтығысын реттеу, директорлар кеңестері жұмысының тиімділігі процестері, тәуекелдерді басқару жүйесі, ішкі аудит, бүкпесіздік бойынша халықаралық практикаларда көзделген іс-шараларды қамтитын корпоративтік басқару жүйелерін жетілдіру жөніндегі іс-шаралар жоспарларын әзірлей отырып, корпоративтік басқару жүйелерін бағалауды жүргізеді.

      "Мемлекеттік мүлік туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 182-бабына сәйкес мемлекет бақылайтын акционерлік қоғамдар кемінде үш жылда бір рет корпоративтік басқаруға тәуелсіз бағалау жүргізеді, оның нәтижелерін акционерлік қоғамдардың интернет-ресурсында орналастырылады. Осыған байланысты "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ үш жылда бір рет корпоративтік басқаруға тәуелсіз бағалау жүргізуді жоспарлап отыр. 2020 жылғы желтоқсанда "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның корпоративтік басқаруына тәуелсіз бағалау жүргізілді, оның жалпы бағасы 97 %-ды құрады.

      Директорлар кеңесінің тиімділігін арттыру

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің экономикалық және операциялық тиімділігін арттырудың негізгі жолдарының бірі стратегиялық органдар ретінде ЕҰ директорлар кеңестерін жұмысқа белсенді тарту арқылы корпоративтік басқару жүйесін жетілдіру болып табылады, ол арқылы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жалғыз акционер ретінде әрекет ете отырып, ЕҰ-ны басқаруды жүзеге асырады.

      ЕҰ жұмысының тиімділігін қамтамасыз ететін маңызды факторлар:

      1) директорлар кеңесінің құрамы

      Әлемдік практикадағы мысалдар директорлар кеңестеріндегі директорлардың оңтайлы санын – 3 адамнан 7 адамға дейін қамтамасыз ету қажет екендігін көрсетіп отыр. Олар барлық қажетті құзыреттерді қамтамасыз ету үшін жеткілікті, бірақ жұмыстың жоғары икемділігі мен тиімділігін қамтамасыз ету үшін тым көп те болмауға тиіс. Орташа алғанда "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ директорлар кеңесі 6 мүшеден тұрады (төмендегі 16-суретті қараңыз).




      16-сурет. 2020 жылдың соңындағы жағдай бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-ның директорлар кеңестерінің құрылымы

      Даму институттарының халықаралық практикасында тәуелсіз директорлар Директорлар кеңесі мүшелерінің жалпы санының кемінде 30 %-ын құрайды. "Акционерлік қоғамдар туралы" Қазақстан Республикасының Заңында да осындай талап бекітілген (<50 %). Дегенмен, үздік халықаралық практиканы ескере отырып әзірленген "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ еншілес ұйымдарындағы корпоративтік басқару диагностикасының әдістемесіне ("Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Басқармасының 2018 жылғы 27 наурыздағы № 11/18 шешімі) сәйкес тәуелсіз директорлардың басым саны (>50 %) анағұрлым тәуелсіз және объективті шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді деп саналады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ үздік практикаға сәйкес оның ЕҰ Директорлар кеңестерінде тәуелсіз директорлардың үлесін ұлғайту мүмкіндігін қарастырады.

      Бұл ретте қызметтің бүкпесіздігі мен ашықтығын қамтамасыз ету мақсатында Директорлар кеңесінің тиімді жұмысының маңызды факторы директорлардың тәуелсіздігі болып табылады. Қазіргі уақытта "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-ның Директорлар кеңестерінде жалғыз акционермен байланысты мемлекеттік құрылымдарда жуырдағы немесе бұрынғы жұмыс тәжірибесі болған тәуелсіз директорлар көп санының қатысуы байқалуда, бұл Директорлар кеңестері мүшелерінің бейтарап пайымдауын шектеуі мүмкін. Тарихи тұрғыда мемлекеттің экономикаға қатысуының жоғары үлесін және директорлар кеңестеріне көптеген әлеуетті жергілікті үміткерлер мемлекеттік органдармен байланыста болатынын ескере отырып, өз салаларында шетелдік практиктер мен сарапшылар болып табылатын тәуелсіз директорларды кеңінен тартудың орындылығы қаралатын болады;

      2) директорлар кеңестері мүшелерінің құзыреттері жиынтығының толықтығы

      Директорлар кеңестерінің тиімді жұмыc істеуі үшін оларда тиісті ЕҰ-ға қатысты барлық қажетті басты құзыреттердің болуын қамтамасыз ету қажет. Директорлар кеңестері мүшелерінің мынадай аса сындарлы салаларда/мәселелерде тәжірибесі мен дағдылары болуға тиіс:

      1) директорлар кеңесінің акционермен және ЕҰ басшыларымен өзара іс-қимылын қоса алғанда, корпоративтік басқару;

      2) салалық білімдер;

      3) саяси және экономикалық пайым;

      4) ұйымның операциялық қызметі;

      5) дамудың стратегиялық нұсқалары және олармен байланысты тәуекелдер;

      6) ұйымның мықты және әлсіз жақтары.

      2020 жылдың соңындағы жағдай бойынша ЕҰ Директорлар кеңестерінде қажетті құзыреттердің теңгерімделген жиынтығы бар.




      17-сурет. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ еншілес ұйымдарының бірінің әрекет етуші Директорлар кеңесі мүшелерінің құзыретін талдау мысалында құрылған құзыреттер матрицасының мысалы

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ барлық ЕҰ үшін қажетті құзыреттерді талдау, жетіспейтін құзыреттерді анықтау және ЕҰ Директорлар кеңестерінің жаңартылған құрамдарында олардың болуын қамтамасыз ету мақсатында әрекет етуші Директорлар кеңестерінің құрамын қарау жұмысын жүргізеді (мысал үшін 17-суретті қараңыз);

      3) директорлар кеңестері отырыстарының форматы мен өткізілу жиілігі

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ директорлар кеңестері (бұдан әрі – ЕҰ ДК) отырыстарының оңтайлы санын айқындайды. Еуропалық ұйымдардағы директорлар кеңестерінің тұрақты отырыстарының орташа саны жылына 9-10 ретті құрайды. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2018 жылғы 5 қазандағы № 21 бұйрығымен бекітілген Ұлттық әл-ауқат қорын қоспағанда, мемлекет бақылайтын акционерлік қоғамдардағы корпоративтік басқарудың үлгілік кодексіне сәйкес директорлар кеңесінің отырыстарын өткізу кезеңділігі жылына кемінде алты отырысты құрайды.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның корпоративтік басқару кодексіне сәйкес ЕҰ ДК отырыстары жылына кемінде 6 рет өткізілуге тиіс.

      Осыған байланысты "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ ДК отырыстары жұмысының тиімділігін күшейту және отырыстардың күн тәртібін басқару тұрғысынан үздік әлемдік практикаларды, сондай-ақ Директорлар кеңесінің қарауына берілетін материалдардың оңтайлы көлемін енгізу жұмысын жалғастырады;

      4) директорлар кеңестерінің қызметін объективті бағалау

      ЕҰ ДК қызметіне бағалау жүргізу рәсімі басқа елдердің даму институттарының үздік практикасына сәйкес келу мақсатында жетілдіріледі.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның корпоративтік басқару кодексінің 64-тармағының және акцияларының елу пайыздан астамы меншік немесе сенімгерлік басқару құқығында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-қа тікелей немесе жанама тиесілі акционерлік қоғамның директорлар кеңесі туралы үлгілік ереженің 101-тармағының талаптарына сәйкес ЕҰ ДК қызметінің негізгі салаларына кешенді талдау алу мақсатында жыл сайынғы негізде директорлар кеңестерінің қызметіне бағалау жүргізіледі.

      Бағалау директорлар кеңесінің және оның мүшелерінің әрқайсысының Қоғамның ұзақ мерзімді құнының өсуіне және орнықты дамуына қосқан үлесін айқындауға, сондай-ақ бағыттарды анықтап, жақсарту шараларына ұсыным беруге мүмкіндік береді. Бағалау нәтижелері директорлар кеңесі мүшелерін қайта сайлау немесе өкілеттіктерін мерзімінен бұрын тоқтату кезінде назарға алынады.

      Неғұрлым бүкпесіз бағалау үшін үш жылда бір рет сыртқы тәуелсіз сарапшы тартылады, ол ЕҰ ДК-тің жабық отырысында директорлар кеңесінің мүшелері талқылайтын директорлар кеңесінің қызметін бағалау жөніндегі жалпы есепті дайындайды.

      2018 жылдың қорытындысы бойынша ЕҰ ДК қызметін кешенді бағалау нәтижелерін біріздендіру және салыстыру мүмкіндігі мақсатында Халықаралық қаржы корпорациясы (IFC) атынан "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ компаниялары тобы бойынша бірыңғай сыртқы консультант тартылды, бұл:

      1) директорлар кеңесі мүшелеріне сыйақы беру жүйесінің тиімділігін айқындауға;

      2) ЕҰ стратегиялық міндеттерін шешуде ЕҰ ДК құрылымы мен құрамының күшті және әлсіз жақтарын айқындауға;

      3) директорлар кеңесі жұмысының тиімділігін айқындауға;

      4) корпоративтік хатшы қызметінің тиімділігін, рөлінің, өкілеттіктерінің және жауапкершілік аясының, корпоративтік хатшы ресурстарының толықтығын бағалауға мүмкіндік берді.

      Әлемдік практикаларға сәйкес директорлар кеңестеріне бағалау жүргізу кезеңдеріндегі өзгерістер олардың қызмет тиімділігін едәуір жақсартуы мүмкін.

      4.4.4 Жаңа құзыреттерді және жұмысты ұйымдастыру әдістерін қалыптастыру

      Ескерту. 4.4.4-кіші бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 29.04.2022 № 265 қаулысымен.

      Цифрлық технологияларды дамыту

      Цифрлық технологияларды дамыту Жоспардада келтірілген басты міндеттерді шешуге ықпал ететін маңызды факторлардың бірі болып табылады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-да "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2021 – 2023 жылдарға арналған цифрландыру Стратегиясы бекітілді, онда ішкі бизнес-процестерді автоматтандыруға, көрсетілетін қызметтердің клиентке бағдарлануын дамытуға, істен шығуға төзімді инфрақұрылымды құруға, "paper free" қағидатын енгізуге, деректерді басқаруға, сондай-ақ цифрлық технологияларды басқарудың заманауи әдістерін енгізуге басты назар аударылады.

      Осы міндетті табысты іске асыру үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ кешенді шешімдерді ұсынуда "бір терезе" қағидатын енгізуде. "Бір терезе" қағидаты "Digital Baiterek" ақпараттық жүйесінің базасында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде кешенді қолдауды қалыптастыруды көздейді, бұл клиенттермен өзара қарым-қатынасты басқару жүйесін (CRM) қамтиды. Барлық қолдау құралдарын онлайн форматқа көшіру жұмыстың нәтижесі болады: өтінім беру, қарау мәртебесі, мақұлдау, қажетті құжаттарды ұсыну, қолдау және консультациялар және т.б.

      Тиімді цифрлық инфрақұрылым кейіннен талдау және басқару шешімдерін қабылдауды автоматтандыру үшін операциялардың толық бүкпесіздігін және транзакциялық деректерді шоғырландыруды қамтамасыз ете отырып, мемлекеттік қаржылай қолдау шараларының жылдам әрі сапалы жүзеге асырылуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ орталық аппаратының және еншілес ұйымдардың процестерін өтпелі цифрландыру, олардың Қазақстан Республикасының цифрлық қаржы инфрақұрылымына интеграциялануы табыстың сыни факторы болып табылады.

      Атап айтқанда, тиімді цифрлық инфрақұрылым бұл ретте, кейіннен талдау және басқару шешімдерін қабылдауды автоматтандыру үшін операциялардың толық бүкпесіздігін және транзакциялық деректерді шоғырландыруды қамтамасыз ете отырып, нақты уақытқа жақын режимде мемлекеттік қаржылай қолдау шараларын жүзеге асыруды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

      Бұдан басқа, цифрландыру пайдаланушылардың барлық топтарының "бірыңғай терезе" қағидаты бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ пен еншілес ұйымдардан кез келген сервисті алуын, сондай-ақ "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің субъектілері үшін барлық қажетті шоғырландырылған ақпарат көзін құруды қамтамасыз етеді. Бірқатар процестер үшін "digital by default" қағидатын пайдалану көзделеді, бұл қолдау субъектісінің қатысуынсыз міндеттерді проактивті орындауды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

      Жүйелердің толыққанды жұмыс істеуі үшін цифрлық инфрақұрылымның Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің және Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің тиісті жүйелерімен интеграциялануы, сондай-ақ "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ клиенттерімен (нарық қатысушыларымен) "жіксіз" интеграция үшін Open API қағидатын пайдалану орындалады.

      Бизнес-процестерді басқару жүйесін жетілдіру

      Бизнес-процестерді басқару – бұл компанияның стратегиясы мен мақсаттарын толассыз процестерді тиісті ұйымдастыру жолымен клиенттердің болжалдарымен және қажеттіліктерімен байланыстыратын басқару тұжырымдамасы.

      Компанияны басқарудағы процестік тәсіл тиімді басқару шешімдерін қабылдау мен оларды іске асырудағы икемділік пен айқындылықты көздейді және процестерді қалыптастырудан көрініс табады, осылайша, процестер шеңберінде қабылданатын шешімдер, оларды қабылдау тетіктері, шешімдерді қабылдауға жауапты адамдар күні бұрын қалыптастырылады және алдын ала анықталады.

      Қызметті сапалы жақсарту мақсатында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ бизнес-процестерді басқару жүйесін жетілдіру жұмыстарын жалғастыруда. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мынадай қойылымдық мақсаттарға қол жеткізуге ұмтылады:

      1) жылдамдық – процестерге уақытты қысқарту: регламенттеу, автоматтандыру және уақыт шектеулері;

      2) сапа – бизнес-процестердің бүкпесіздігі, регламенттеу және мониторингтеу;

      3) көрсеткіштер негізінде басқару – шығындар, уақыт және ресурстардың жүктемесі бойынша көрсеткіштер арқылы бақылау;

      4) ұйымдастырушылық икемділік – процестерді модельдеу және қайта құру.

      "Бір терезе" қағидаты бойынша клиенттерді кешенді қолдау

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ клиенттеріне "бір терезе" (one-stop-shop) қағидаты бойынша кешенді қолдау көрсету мемлекет белгілеген басым бағыттарда кәсіпкерлік субъектілері мен халыққа ұсынылатын қолдау құралдарының тиімділігін арттыру арқылы клиентке бағдарлану бөлігінде өз қызметін жетілдіру бойынша үздіксіз жұмысты талап етеді.

      Жоғарыда көрсетілген міндетті табысты іске асыру кәсіпкерлерді қолдау құралдарының кешенді топтамасын ұсыну үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның сервистерін тиімді дамытуға берік негіз қалыптастырады.

      Клиентке бағдарланған тәсілді дамыту шеңберіндегі қадамдардың бірі – "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ құрылымы арқылы клиенттермен жұмыс істеу деңгейін арттыру және кешенді шешімдер ұсыну мақсатында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ "бір терезе" қағидатын енгізді.

      "Бір терезе" қағидаты "Digital Baiterek" ақпараттық жүйесі базасында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде кешенді қолдауды қалыптастыруды білдіреді, бұл сондай-ақ клиенттермен өзара қарым-қатынасты басқару жүйесін (CRM) қамтиды. Бұл ретте, кешенді қолдау құралдарын тікелей іске асыру және ұсыну қосымша адами ресурстарды тартпай, процесті әкімшілендіру шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тарапынан шектеулі тартылатын ЕҰ деңгейінде жүзеге асырылады.

      Кешенді қолдауды іске асыру бірыңғай даму институты ретінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның аясында даму институттарының жұмысынан қосымша синергетикалық әсер алуға мүмкіндік береді.

      Талдау орталығы

      Қазіргі уақытта "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ экономиканы қолдау мен дамытудың бекітілген бағдарламалары, Қазақстан Республикасы Үкіметінің және басқа да мемлекеттік органдардың шешімдері мен тапсырмалары шеңберінде мемлекет белгілеген басымдықтарды басшылыққа алады.

      Жинақталған тәжірибенің арқасында, атап айтқанда, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің барлық стратегиялық бағыттарындағы институционалдық жады негізінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның ЕҰ клиенттердің қажеттіліктерін жете түсінеді. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-ның көрсетілетін қызметтерді алушы клиенттермен тікелей байланысы орын алған проблемалар мен қиындықтарға, ағымдағы және болашақтағы қажеттіліктерге, сондай-ақ даму институттары тарапынан қажетті құралдар мен қолдау көлемдеріне қатысты өзекті ақпаратты алуға мүмкіндік береді. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ осы ақпаратқа қолжетімділікті тиімді пайдалана және оны бір орталықтан өңдей алады.

      Дамудың өзекті мәселелері бойынша шешімдер қабылдаудағы серпінді процесс оң тәжірибені зерделеуге және қорытындылауға негізделген жүйелі білімді талап етеді.

      Талдау орталығының негізгі міндеттері:

      1) ұлттық жобалар, сондай-ақ макроэкономикалық және салалық деректерді кеңейтілген талдау негізінде экономиканың дамуын қолдаудағы басымдықтарды айқындау;

      2) ұқсас даму институттарымен салыстырмалы талдауды қоса алғанда, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның ЕҰ қызметінің нәтижелілігін талдау;

      3) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ты және ЕҰ-ны қолдау құралдарын олардың тиімділігі, өзектілігі және қолданылуы тұрғысынан талдау;

      4) бизнесті қолдайтын жаңа шешімдер бойынша ұсыныстар әзірлеу және басқалар.

      Осы міндеттерді табысты іске асыру үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қаржы операторы ретінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ іске асыратын ұлттық жобаларды басқару бой ынша шешімдер қабылдауда және олардың тиімділігін барынша арттыруда "Data-driven" тәсілін іске асыра отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ үшін "пайдалы" деректердің бірыңғай кеңістігін құру жобасына бастама жасайтын болады.

      "Data-driven Baiterek" жобасы (бұдан әрі – Жоба) азаматтар мен бизнес-кәсіпорындарға арналған қолдауды таргеттеуге, сондай-ақ "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және ЕҰ қызметінің тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін талдау орталығын жасау мақсатында ішкі жүйелер мен ЕҰ жүйелерінен (деректер қоймасы) деректерді жинайтын, сақтайтын, жинақтайтын және өңдейтін бірыңғай нүктені қамтамасыз етеді. Талдау орталығының міндеттерін іске асыру үшін:

      1) деректерді өңдеу бөлігінде ЕҰ-ны автоматтандыру дәрежесін арттыру;

      2) Жобаны іске асыруға басымдық бере отырып, Big Data саласында талдау орталығының қызметін қамтамасыз ететін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және ЕҰ қызметкерлерінің біліктілігін арттыру;

      3) есептілік нысандарының көлемін қайта қарау, Excel нысандарын қолмен өңдеуден бас тарту есебінен "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ департаменттерінің әдеттегі міндеттерін оңтайландыру;

      4) сыртқы деректер көздерімен интеграциялау;

      5) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің көрсеткіштерін есептеуді автоматтандыру және визуализациялау есебінен басқарушылық есептілікті интерактивті талдамалық панельдерге аудару;

      6) талдау жасай отырып, "Know Your Client" клиенттер портретін жасау (скоринг, үлестес болу, сегменттеу, таргетингтік қолдау шаралары).

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне орнықты даму қағидаттарын енгізу

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ бизнес пен қоғам мүдделерінің теңгерімділігін қамтамасыз етуге, сондай-ақ ұзақ мерзімді кезеңде орнықты дамуды қамтамасыз ету үшін өз қызметінің экономикалық, экологиялық және әлеуметтік аспектілерін үйлесімді басқаруға ұмтылады.

      Орнықты даму саласындағы міндеттерді шеше отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ өз миссиясына, Жоспар ережелеріне сүйенеді, сондай-ақ орнықты даму саласындағы халықаралық стандарттарда бекітілген мінез-құлық нормалары мен қағидаттарды пайдаланады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ орнықты даму қағидаттарын түйінді процестерге интеграциялайды.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ мынадай бағыттарда орнықты даму саласындағы бастамаларды іске асырады:

      1) БҰҰ-ның орнықты даму мақсаттарына (БҰҰ ОДМ) қол жеткізуге жәрдемдесу;

      2) жауапты қаржыландыруды дамыту;

      3) жауапты сатып алуға жәрдемдесу;

      4) бірыңғай кадр саясатын қалыптастыру;

      5) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен ЕҰ қызметінің бүкпесіздігін арттыру.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ қызметінде аталған бастамаларды іске асыру "Қазақстан-2050" Стратегиясында бекітілген мақсаттарға қол жеткізу үшін басымдық болып табылады.

      Орнықты даму саласындағы қызметтің нәтижелілігін мониторингтеу, сондай-ақ оны жетілдіру бойынша одан әрі жоспарлар жасау мақсатында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қажеттілігіне қарай орнықты даму саласындағы рейтингке ие болады.

      1. БҰҰ ОДМ-ға қол жеткізуге жәрдемдесу

      Қазақстанның әлемнің дамыған 30 елінің қатарына кіру бойынша прогреске қол жеткізуіне жәрдемдесу мақсатында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ өз қызметіне БҰҰ ОДМ-ды интеграциялауға және оларға қол жеткізуге қосатын үлесті айқындауға ниетті.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ мақсаттарын, міндеттерін және басымдықтарын БҰҰ ОДМ-ның міндеттері мен индикаторларына сәйкес келтіреді, сондай-ақ жылдық есепте және "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ресми интернет-ресурсында тұрақты негізде БҰҰ ОДМ-ға қол жеткізуге жәрдемдесу туралы ақпаратты ашады.

      Жобалық портфельді қалыптастыру кезінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ БҰҰ ОДМ-ға сәйкес келетін және Қазақстан Республикасының орнықты әлеуметтік-экономикалық дамуына елеулі әсер ететін жобаларға артықшылық береді.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Қазақстанда БҰҰ ОДМ-ды ілгерілету бойынша бірлескен міндеттерді шешу үшін, оның ішінде әдіснамалық қолдау көрсету және оқыту арқылы халықаралық ұйымдармен өзара іс-қимыл жасайды.

      2. Жауапты қаржыландыруды дамыту

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ экономиканың орнықты және тиімді моделін құруға бағытталған Қазақстан Республикасының "жасыл" экономикаға өту тұжырымдамасы шеңберінде "жасыл" экономика қағидаттарына беріктікті және іс-шараларды іске асыруды қамтамасыз етеді.

      Қазақстанның Климаттың өзгеруі жөніндегі Париж келісіміне қосылуы елдің "жасыл" экономикаға өтуінің маңызды қадамы болып табылады. Парниктік газдар шығарындыларын азайту және климаттың өзгеру салдарын бәсеңдету бойынша қабылданған міндеттемелерге қол жеткізу үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ "жасыл" технологияларды дамытатын қолдау құралдарын ұсынуға, сондай-ақ "жасыл" қаржыландырудың жаңа құралдарын, атап айтқанда "жасыл" облигацияларды шығаруды дамытуға ниетті. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ-ның елдің "жасыл" экономикаға өтуін қолдау бағыттары энергияның баламалы көздерін дамытуға және климаттың өзгеруіне бейімделуге, сондай-ақ экономиканың карбонсыздануына және энергия тиімділігін арттыруға ықпал ететін болады.

      "Жасыл" технологияларды қаржыландыру үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ халықаралық қорлардың қаражатын және жеке инвестицияларды тартатын болады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ дамушы елдерде парниктік газдар шығарындыларын шектеу және қысқарту мақсатында, сондай-ақ климаттың өзгеру салдарына бейімделуге көмек көрсету үшін 124 елдің үкіметтерінің бастамасы бойынша құрылған "Жасыл климаттық қордың" (бұдан әрі – ЖКҚ) аккредитациясын алу мүмкіндігін қарайды. ЖКҚ-де аккредиттеу "жасыл" қаржыландыру саласындағы жоғары стандарттарды мойындауды білдіреді.

      Халықаралық қаржы ұйымдарынан қорландыруды алу кезіндегі негізгі талаптардың бірі жауапты қаржыландыру қағидаттарын ұстану болып табылады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ жобалардың экологиялық және әлеуметтік орнықтылығы елдің орнықты дамуына елеулі әсер ететінін түсінеді. Ол үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ кредиттік-инвестициялық процестерді қайта қарауға және жауапты қаржыландыру саласындағы халықаралық стандарттар мен ұстанымдарға негізделген жобаларды әлеуметтік-экологиялық басқару жүйесін енгізу мүмкіндігін қарауға ниетті.

      Бұл ретте, жауапты қаржыландыру практикасын дамыту үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-мен оның ЕҰ-ның қаржылай қолдауын әлеуетті алушылардың экологиялық, әлеуметтік проблемалар мен басқару мәселелері туралы ақпаратты (ESG факторлар) тиісінше ашуы үлкен маңызға ие. Осыған байланысты "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ қаржылай қолдау көрсету туралы шешім қабылдау шеңберінде ESG факторларын ескеруге ұмтылады.

      "Жасыл" экономикаға өту халықаралық ұйымдар мен жеке сектордың қолдауымен ел ішінде де, сол сияқты одан тыс жерлерде де әріптестік өзара іс-қимылды болжайды. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ елдің "жасыл" экономикаға жедел көшуіне жәрдемдесуге бағытталған орнықты даму саласындағы ұлттық және халықаралық бастамаларға белсенді қатысатын болады.

      3. Жауапты сатып алуға жәрдемдесу

      Әлемнің көптеген дамыған елдерінде қазірдің өзінде "экологиялық" мемлекеттік сатып алудың үлесін ұлғайту жөніндегі ұлттық бағдарламалар әзірленді және іс жүзінде белсенді қолданылады. Мысалы, ЕО елдерінде "жасыл" сатып алу жалпы сатып алу жүйесіне, мемлекеттік органдардың саясаты мен жұмысына кіріктірілген, заңнамалық нормативтік актілерде, ұлттық іс-қимылдар жоспарларында көрсетілген, сатып алудың экологиялық өлшемшарттары белгілі бір өнім мен көрсетілетін қызмет топтары үшін бекітілген.

      Сатып алуға қатысты шешімдер қабылдау кезінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ сатып алынатын тауарлардың, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің (бұдан әрі – ТЖҚ) экологиялық, әлеуметтік және этикалық сипаттамаларын мүмкіндігінше оларды сатып алу практикасына интеграциялай отырып назарға алады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ қоршаған ортаға ең аз әсер ететін ТЖҚ-ға артықшылық береді, атап айтқанда, ЖЭК энергиясын пайдалану кезінде қалдықтардан, қайталама шикізаттан өндірілген тауарларды басымдықпен сатып алу мүмкіндігін қарайды.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ орнықты даму қағидаттарын ескере отырып, тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алу туралы шарттардың үлгі нысандарын өзектілендіреді.

      4. Бірыңғай кадр саясатын қалыптастыру

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тобын қажетті біліктілігі мен талап етілетін уәждемесі бар тиісті адами ресурстармен қамтамасыз ету мақсатында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ бірыңғай кадр саясатын қалыптастыру және енгізу жұмыстарын жүргізді. Бірыңғай кадр саясатының негізгі мақсаты "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-ның бәсекелестік артықшылықтарының бірі ретінде орнықты адами капиталды қалыптастыруды қамтамасыз ету болып табылады.

      Осыны негізге ала отырып, бірыңғай кадр саясаты мынадай бағыттар бойынша дамитын болады:

      1) стратегиялық HR. HR бизнес-әріптестер институтын құру және олардың ұйымның бизнесін дамытуға белсенді қатысуы арқылы HR-функцияның стратегиялық рөлін дамыту;

      2) өзгерістерді басқару. Персоналды өзгерістерге дайындауға, кедергіні басқаруға және персоналды талап етілетін білімдер мен дағдыларға оқытуға жетекшілік етуге жәрдемдесу;

      3) жұмыс беруші бренді. Нысаналы аудитория арасында брендті ілгерілету және брендтің танымалдығын тұрақты бағалау арқылы HR-брендті дамыту;

      4) корпоративтік мәдениет. Нысаналы корпоративтік мәдениетті айқындау, мәдениетті қолдау үшін түйінді HR-процестерді түзету, корпоративтік құндылықтарды және жұмыс тәртібінің қалаулы стандарттарын белсенді насихаттау;

      5) ішкі коммуникациялар. Ұйымның барлық қызметкерлері арасында кері байланыстың жеткілікті арналарын құру арқылы ішкі коммуникация арналарын дамыту. Персоналдың тартылу деңгейін тұрақты бағалау;

      6) автоматтандыру және талдама. Бизнес процестерді оңтайландыру. Әдеттегі процестерді барынша автоматтандыру үшін заманауи бағдарламалық қамтылымды қолдану, "жеке кабинет" құралдарын енгізу, чат-боттар, дашбордтар және өзге де автоматты құралдар құру. Басшылыққа және өзге де мүдделі адамдарға тұрақты есептілікті ұсыну арқылы HR-талдаманың функциясын кеңейту, сондай-ақ ағымдағы HR-трендтерді талдау;

      7) әдеттегі процестерді оңтайландыру. Операциялық қызмет көлемін қысқарту және Жалпы қызмет көрсету орталығын құру мүмкіндігін қарау (меншікті немесе сыртқы ұқсас орталықтарға қосылу шеңберінде).

      5. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ қызметіндегі бүкпесіздікті арттыру

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ тұлғасындағы даму институттары қызметінің жоғары экономикалық және әлеуметтік маңыздылығын ескере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ нысаналы аудиторияларды өз қызметі туралы белсенді хабардар етуге ұмтылатын болады. Бұл азаматтар мен іскерлік қоғамдастықты "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ іске асыратын бағдарламаларға тартуға, сондай-ақ оның іскерлік беделін мақсатты түрде нығайтуға мүмкіндік береді.

      Айталық, 2020 жылдың қорытындысы бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметі туралы хабардар болу индексі 90,56 %-ды құрады. Нысаналы аудиториялардың хабардар болу деңгейін бағалау сауалнаманың қорытынды деректері негізінде үш негізгі өлшемшарт бойынша жүргізілді:

      1) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметі туралы хабардар болу деңгейі – 94,4 %;

      2) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметі туралы ақпаратпен қанағаттану дәрежесі – 89,3 %;

      3) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметі туралы ақпаратқа сенімділік көрсеткіштері – 88,0 %.

      Осы міндетті іске асыру шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ бірыңғай коммуникациялық стратегия негізінде қоғаммен байланыс және жарнама бойынша арнайы іс-шаралар кешенін жүзеге асырады.

      Квазимемлекеттік сектор субъектісі ретінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне деген жоғары назарды ескере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ұлттық жобаларды, сондай-ақ сыртқы аудиториялардың барынша назарын аударатын жекелеген ішкі рәсімдерді (сатып алу, жұмысқа қабылдау, қаржылай және қаржылай емес қолдау құралдарын ұсыну) іске асыру бөлігінде қабылданатын шешімдердің бүкпесіздігінің жоғары деңгейін қамтамасыз етеді. Осы міндетті орындау үшін заманауи ақпараттық технологиялар мен дәстүрлі коммуникация құралдарын пайдалану жоспарланып отыр.

      Салыстырмалы даму институттарына ұқсас, сондай-ақ Қазақстан Республикасының акционерлік қоғамдар туралы қолданыстағы заңнамасына сәйкес "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қаржылық жай-күйі, дивидендтік саясаты және кредиттік тарихы, сондай-ақ ЕҰ даму перспективалары туралы өзекті ақпаратты ашуға ұмтылатын болады, бұл "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ мәртебесін арттыруға ықпал ететін болады. Қызметтің бүкпесіздігін арттыру халықтың сенім деңгейін арттыру үшін де қажет.

      Нысаналы аудиториялардың "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қызметіне сенімін арттырудың маңызды факторы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ көрсететін қызметтер сапасына клиенттердің қанағаттану деңгейін дәйекті күшейту болады. Ол үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ клиенттерге бағдарлану деңгейін бағалауды жүргізіп, осы көрсеткішті мақсатты түрде жақсартатын болады. Бұдан басқа, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне сенім деңгейін бағалауды "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жүргізеді, оның шеңберінде нысаналы аудиториялардың "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ туралы хабардар болу деңгейі де бағаланатын болады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне сенім деңгейін арттыру оның қызметінің тиімділігіне оң әсер етеді, өйткені бүкпесіздіктің жеткіліксіз деңгейі сыртқы қорландыруды тартуға және оның құнына әсер етуі мүмкін.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен ЕҰ бүкпесіздігінің жаңа деңгейі ішкі және сыртқы мүдделі адамдар үшін бірнеше бағытты қамтитын болады:

      1) инвестициялық және стратегиялық шешімдер қабылдау тәсілдерінің проактивті коммуникациясы;

      2) ЕҰ құралдары мен жұмыс қағидаттары туралы клиенттерді жан-жақты хабардар ету;

      3) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің елдің ЖІӨ-не әсері, жұмыс орындарын құру туралы ақпаратты ашуды қоса алғанда, қол жеткізілген әлеуметтік-экономикалық әсер туралы хабардар ету;

      4) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен сыртқы мүдделі тараптар арасындағы диалогты кеңейту жөніндегі іс-қимылдар мысалдары:

      4.1) бағдарламалардың іске асырылу барысын талқылау, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ, Қазақстан Республикасының Парламенті және жұртшылық арасында пікір алмасу үшін жұртшылықпен тұрақты кездесулер (дөңгелек үстелдер, брифингтер, ақпаратты ашық қолжетімділікте орналастыру) ұйымдастыру;

      4.2) жаңа жұмыс құралдары мен қағидаттары туралы ақпаратты клиенттердің назарына жеткізу;

      4.3) кері байланыс алу.

      Ашылатын ақпараттың мүдделі тараптар үшін бүкпесіздігін және маңыздылығын арттыру мақсатында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ жылдық есептерді ішкі нормативтік құжаттарға және ақпаратты ашудың үздік практикасына сәйкес, оның ішінде Есептілік жөніндегі жаһандық бастаманың (Global Reporting Initiative, GRI) Ақпаратты ашу бойынша халықаралық стандарты қағидаттарына және листингтік компаниялардың жылдық есебінде ақпаратты ашу бойынша KASE талаптарына сүйене отырып жариялайды.

      KASE листингіне кіретін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ ESG ақпаратын (экологиялық және әлеуметтік ақпаратты, сондай-ақ корпоративтік басқару туралы ақпаратты) жеке ESG есебі түрінде немесе Халықаралық қаржы корпорациясының (IFC) қолдауымен KASE әзірлеген ESG есебін жасау әдістемесіне сәйкес жылдық есеп құрамында ашады.

      4.4.5 "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ пен "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ-ны бірыңғай холдингке біріктіру және "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның еншілес ұйымдарын одан әрі оңтайландыру

      Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі Қазақстан халқына Жолдауы шеңберіндегі тапсырмаға сәйкес "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 31 желтоқсандағы № 952 қаулысымен бірыңғай холдингке біріктірілді.

      Сондай-ақ Мемлекет басшысының "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ активтерін қысқарту туралы тапсырмасы шеңберінде штат санын тиісінше түзете отырып, портфельдік компанияларды екі есе қысқарту жүргізіледі. Атап айтқанда, мынадай шаралар қабылданатын болады:

      1) "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ еншілес ұйымдары (АНК, ҚАҚ және АШҚҚҚ) еншілес ұйымдар ретінде біріккен холдингке беріледі;

      2) банктік лицензиялау бойынша заңнамалық өзгерістер қабылданған жағдайда, ҚАҚ-ты АНК-ға беру;

      3) АШҚҚҚ-ның микрокредит беру және кредиттерге кепілдік беру функцияларын АНК мен Дамуға беру;

      4) АШҚҚҚ-ны тарату;

      5) QazTech Ventures пен KPPF-ті ҚКМ-ге жеке ТИҚ ретінде беру;

      6) ҚИҚ-ты жекешелендіру. Нарық тарапынан қызығушылық болмаған жағдайда ҚИҚ қайта ұйымдастырылып, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес таратылатын болады.

      5. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2023 жылға дейінгі ҚТК және көрсеткіштерді есептеу әдіснамасы

      Ескерту. 5-бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 29.04.2022 № 265 қаулысымен.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Стратегияны 2017 жылы алғаш рет өзектілендірген сәттен бастап өз қызметінің тиімділігін талдау үшін тұрақты негізде алты бағыт бойынша топтастырылған 12 ҚТК бойынша қойылған мақсаттарға қол жеткізуге мониторинг және талдау жүргізді:

      1. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның Қазақстан Республикасы экономикасының орнықты дамуына жәрдемдесуді қамтамасыз ету жөніндегі шоғырландырылған ҚТК;

      2) ірі бизнес сегментінде кәсіпкерлікті қолдау;

      3) ШОБ сегментінде кәсіпкерлікті қолдау;

      4) тұрғын үйдің қолжетімділігін арттыру;

      5) экспорттық әлеуетті арттыру;

      6) трансферт және инновацияларды енгізу.

      1) ҚТК саны: ҚТК термині белгілі бір нәтижеге қол жеткізу үшін негізгі болып табылатын метрикалардың шектеулі санын ғана білдіретін "қызметтің түйінді көрсеткіші" ретінде түсіндіріледі. Стратегиялық ҚТК санының көп болуы ұйымға негізгі қызметке және айрықша маңызды параметрлерге толыққанды назар аударуға мүмкіндік бермейді. Бұл көбінесе стратегияны іске асыру үшін жеке алынған ҚТК салмағы жалпы алғанда айтарлықтай маңызды болмай қалатындығына байланысты болады.

      Сондай-ақ ҚТК-ның жалпы саны көп болып, олардың көпшілігіне қол жеткізілмеген жағдайларда, жауапкершіліктің белгілі бір дәрежеде үстірттенуі орын алады, өйткені жекелеген ҚТК-ны орындауға жауапты бизнес-бірліктер (жауапты адамдар, департаменттер, ЕҰ) "орындалмаудың" аз ғана бөлігі үшін жауап береді.

      Ірі және кешенді ұйымдарда орындалуы ұйымның тиімділігі үшін сындарлы маңызды басты басымдықтарды белгілеу үшін көбінесе 5-10 ҚТК белгіленеді. Басқа көрсеткіштер ішкі операциялық және басқарушылық бақылау үшін пайдаланылуы мүмкін, бірақ тиімділікті жалпы бағалау үшін емес.

      Осылайша, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ҚТК жиынтығына шектеулі мөлшердегі таңдалған, стратегиялық маңызды метрикалар енуге тиіс, олардың әрқайсысының орындалмауы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қызметіне сыни әсер етеді;

      2. ҚТК каскадтау: "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның стратегиялық ҚТК арасында белгілі бір ЕҰ қызметіне ғана қатысты көрсеткіштер болды. Мысалы:

      1) Қазақстан Республикасының экономикалық белсенді халқына шаққанда тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесіне қатысушылардың үлесі;

      2) коммерциялық тұрғын үй үлескерлерінің салымдарына кепілдік беру;

      3) өндіріске енгізілген технологиялардың саны, салалардың технологиялық міндеттерін шешуге және технологияларды коммерцияландыруға бағытталған жобалардың саны.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның аталған ҚТК-ны орындауға әсері тек жауапты ЕҰ қызметін мониторингтеу мен әкімшілендіруден тұратындықтан, бұл метрикалар жекелеген ЕҰ деңгейінде көрсетілуге тиіс. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде қызметтің белгілі бір стратегиялық бағыты шеңберінде барлық немесе бірнеше ЕҰ қызметіне байланысты ҚТК белгіленуге тиіс, бұл ретте "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ әрбір ЕҰ ерекшелігін ескере отырып, осындай ҚТК-ны ЕҰ деңгейіне каскадтай және портфельдік деңгейде жалпы нәтижеге қол жеткізу үшін корпоративтік басқару жүйесі арқылы ЕҰ-да олардың орындалуын қамтамасыз ете алады.

      3. ҚТК декомпозициясы:

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ стратегиялық картасы ҚР ҰЭМ-ның 2015 жылғы 27 ақпандағы № 149 бұйрығымен бекітілген нысанға сәйкес қызметтің түйінді көрсеткіштері мен мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарындағы көрсеткіштердің декомпозициясын қамтиды (1-қосымша).

      4. ҚТК-ны орындауға әсер ету дәрежесі:

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның стратегиялық ҚТК арасында орындалуына "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ ғана жауапты емес, сондай-ақ "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тікелей және мүлдем әсер ете алмайтын – орындалуы немесе орындау параметрлерінің бірі "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-қа толық немесе ішінара тәуелді емес ҚТК болды:

      1) еңбек өнімділігін ұлғайту мен өткізу нарықтарын кеңейту ескерілетін жаңа жобалар және жұмыс істеп тұрған өндірістерді жаңғырту және кеңейту жөніндегі жобалар саны;

      2) қолдау алған кәсіпкерлік субъектілері өндірген өнім көлемі;

      3) шеңберінде қолдау құралдары көрсетілген тұрғын үй көлемі;

      4) экспорттық және экспорт алдындағы қаржыландыру шеңберінде қолдау алған кәсіпорындардың экспорттық түсімінің көлемі.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде орындалуы толығымен немесе барынша жоғары дәрежеде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның өзіне және оның ЕҰ-ға байланысты болатын ҚТК белгілеген жөн.

      5. ҚТК-ның өлшенуі:

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның стратегиялық ҚТК арасында сыртқы дереккөздерде ақпараттың толық немесе ішінара болмауына байланысты (яғни "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның және оның ЕҰ-ның ішкі көрсеткіштеріне ғана сүйенуге болады және оларды басқа дереккөздер бойынша қайта тексеру мүмкін емес) және/немесе есептеу әдіснамасының күрделілігіне байланысты әкімшілендіруді, мониторинг пен аудитті жүзеге асыру қиын көрсеткіштер болды. Мысалы:

      1) еңбек өнімділігін ұлғайту мен өткізу нарықтарын кеңейту ескерілетін жаңа жобалар және жұмыс істеп тұрған өндірістерді жаңғырту және кеңейту жөніндегі жобалар саны;

      2) қолдау алған кәсіпкерлік субъектілері өндірген өнім көлемі.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ деңгейінде ішкі әкімшілендіру және мониторинг жүргізу, сондай-ақ сыртқы дереккөздер бойынша аудитті жүзеге асыру ыңғайлы болатын ҚТК белгілеген жөн.

      2021 жылы Стратегияны өзектілендіру шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде ҚТК мен нысаналы мәндердің мынадай тізбесі қабылданды:

Р/с № Қызметтің түйінді көрсеткіші Өлшем бірлігі Негіздеме Есептеу әдіснамасы 2023 жылға нысаналы мәні Дереккөз
1 2 3 4 5 6 7
"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның Қазақстан Республикасы экономикасының орнықты дамуына жәрдемдесуді қамтамасыз ету жөніндегі шоғырландырылған ҚТК

1

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның жалпы активтеріндегі кредиттік және инвестициялық портфельдің үлесі

%

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ активтерінің қазынашылық портфельде орналаспай, экономиканы дамыту үшін жұмыс істегені маңызды

("Бәйтерек" ҰБХ" АҚ компаниясының тобы бойынша кредиттік портфель (нетто)1 + инвестициялық портфель2 / Есептік кезеңнің соңында активтердің (шоғырландырылған) барлығы

77

Іс-шаралар жоспары/есепті жылдың ішінде іс-шаралар жоспарын орындау жөніндегі есеп, кредиттік және инвестициялық қызметті жүзеге асыратын ЕҰ деректері

2.

Есепті жылдың ішінде қарыз алудың жалпы құрылымындағы мемлекеттік емес қарыз алу көздерінің үлесі

%

Даму институты теңгерімінің көбіне мемлекеттік емес көздерден қарыз алудан өсуі маңызды (ішкі, сол сияқты сыртқы капитал нарықтары)

Есепті жыл үшін алынған мемлекеттік сыйлықақыны есепке алмай, Отбасы банктің депозиттік базасы бойынша ағындарды қоса алғанда, есепті жылдың ішіндегі мемлекеттік емес қарыз алудың номиналды құны/ Отбасы банктің депозиттік базасы бойынша ағындарды қоса алғанда, есепті жылдың ішіндегі жалпы қарыз алудың номиналды құны

70

Басқарушылық
есептілік, ЕҰ деректері

3.

ROA (шоғырландырылған)

%

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қаражаттың қайтарымдылығын қамтамасыз етуді қоса алғанда, құнды қалыптастырғаны маңызды. Бұл ретте параметр "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ны тәуекелдерді (NPL үлесі, валюталық тәуекелдер) және операциялық шығыстарды басқаруға ынталандыратын болады

Жыл ішіндегі пайда (таза) (шоғырландырылған) / Алдыңғы кезеңнің соңындағы (шоғырландырылған) және ағымдағы кезеңнің соңындағы (шоғырландырылған) активтер көлемі арасындағы орташа мән

0,5-1,0

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның аудиттелген шоғырландырылған қаржылық есептілігі, ЕҰ деректері

4.

Кредиттік портфельдегі жеке сектордың үлесі

%

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ квазимемлекеттік секторды мүлдем қаржыландырмағаны не тиісті компанияда не жобада жеке инвестициялардың үлесі кемінде 50 % болған кезде ғана қаржыландырғаны маңызды

Есепті кезеңнің соңында жеке секторға берілген кредиттер сомасы (нетто) / Есепті кезеңнің соңындағы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ компаниялар тобы бойынша кредиттік портфель (нетто)

80

Іс-шаралар жоспары/есепті жылдың ішінде іс-шаралар жоспарын орындау жөніндегі есеп, кредиттік қызметті жүзеге асыратын ЕҰ деректері

5.

Клиенттердің қанағаттануы

п.т.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның тұрақты негізде өз клиенттерінен кері байланыс арқылы қолдау шараларының тиімділігін арттырғаны маңызды

Базалық сауалнама деңгейі (База) + пайыздық тармақтар саны

База + 3

Тәуелсіз сауалнама компаниясының сауалнамалық деректері

6.

Корпоративтік басқару рейтингі

%

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның корпоративтік басқарудың озық практикасына және тиімді шешімдер қабылдауға ұмтылғаны маңызды

Сыртқы бағалау

85-100

Рейтингтік агенттіктің бағалау нәтижелері

7.

Орнықты даму рейтингі

рейтинг

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның орнықты даму және болашақ ұрпақ үшін елдің әл-ауқатын еселеу қағидаттарын ұстанғаны маңызды

Сыртқы бағалау

С

Рейтингтік агенттіктің бағалау нәтижелері

1-міндет. Экономиканың шикізаттық емес салаларын дамыту.
2-міндет. Кәсіпкерлікті (экономиканың жеке секторын) дамыту.
3-міндет. Шикізаттық емес өнімнің экспортын қолдау.
4-міндет. Өнімділікті арттыру.

1-стратегиялық қызмет бағыты. Кәсіпкерлікті қолдау

8.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-тан қолдау алған кәсіпорындар түсімінің көлемі (жылдың ішінде)3

млрд теңге

"Стратегия – 2050", Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспарының, сондай-ақ "Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыруға бағытталған орнықты экономикалық өсу" ұлттық жобасының және Кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жобаның жан басына шаққандағы ЖІӨ-ні және өңдеуші өнеркәсіптегі еңбек өнімділігін ұлғайту жөніндегі міндеттерін іске асыру үшін

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның бірнеше ЕҰ-нан (ҚДБ*, АНК**, ҚАҚ***, Даму ****) қолдау алған кәсіпорындар түсімінің қайталанатын көлемін болдырмауды есепке ала отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-тан қолдау алған кәсіпорындардың түсімі көлемінің сомасы

8 000

ҚДБ, Даму, АНК мен ҚАҚ-тың есепті жылдың ішінде іс-шаралар жоспарын орындауы жөніндегі есептері

* ҚДБ үшін кәсіпорындар түсімінің көлемі кәсіпорындардың өнімді, оның ішінде экспортқа өткізуден түскен түсімі бойынша нақты және бағаланатын деректер бойынша есептеледі:
- толингтік көрсетілетін (сервистік) қызметтерден: үшінші тұлғалардың шикізатын өңдеуден, оқытудан, сауықтыру және туристік көрсетілетін қызметтерден, отандық компаниялардың елден тыс жерлерде құрылыс-монтаждау жұмыстарын жүргізу қызметтерінен және тағы басқалардан экспорттық түсімдерді ескере отырып, жобалық қуаттарды ресми пайдалануға енгізу (оның ішінде жаңғыртуды аяқтау) жоспарланатын күннен кейінгі келесі есепті кезеңнің қорытындылары бойынша инвестициялық жобалар (лизингтік операциялар) бойынша;
- "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның нақты ұсынылған немесе ұсынуға жоспарланатын қаржы құралдарын ескере отырып, есепті кезеңнің қорытындылары бойынша экспорттық және экспорт алдындағы операциялар бойынша.
1. Болжамды мәндерді анықтау формуласы
1) Инвестициялық фазадағы инвестициялық жобалар (лизингтік операциялар)
ИТ = ҚЭМ бойынша Т * ЕҰ жоспары
Ескертпе: Т көрсеткіші жобалық қуаттарды іске қосу кезеңінен кейінгі кезең үшін қабылданады;
2) экспорттық/экспорт алдындағы операциялар:
ЭТ = ҚЭМ бойынша Т * ЕҰ жоспары
Жалпы ескертпе: қаржыландыруға жоспарланатын жобалар бөлігінде (қарастыру сатысындағы жобалар) осы ҚТК бойынша болжамды мәндерді есептеу мақсатында әрбір саланы болашақтағы қаржыландыру көлемін ескере отырып, экономика салалары бойынша, жобаны пайдалануға берудің уақыт жағынан кешеуілдеуі бойынша (әрбір сала бойынша) экономикалық жол берулер мен бағалау пайымдаулары, әрбір саланың бір инвестицияланған теңгесінен түскен түсім бойынша тарихи коэффициенттер, әрбір сала бойынша ЕҰ жоспары және басқалар негізінде болжау моделі пайдаланылады.
2. Жобаны іске асырудың пайдалану фазасындағы нақты мәндерді анықтау формуласы:
1) пайдалану фазасындағы инвестициялық жобалар:
ИТ = (ҚЕ бойынша Т + (ЭҚ1 * Б1 +…+ ЭҚn * Бn)) * ЕҰ факт
Ескертпе: Т, ЭҚ және Б көрсеткіштері жобалық қуаттарды іске қосу кезеңінен кейінгі кезең үшін қабылданады;
2) экспорттық/экспорт алдындағы операциялар:
ЭТ = ҚЕ бойынша Т * ЕҰ факт
Шартты белгілердің толық жазылуы кестеден кейін берілген.
** АНК үшін кәсіпорындар түсімінің көлемі инвестициялық жобалар бойынша кәсіпорындардың өнімді, оның ішінде экспортқа өткізуден түскен түсімі бойынша нақты және бағаланатын деректер бойынша жобалық қуаттарды пайдалануға ресми енгізу (оның ішінде жаңғыртуды аяқтау) жоспарланатын күннен кейінгі есепті кезеңнің қорытындылары бойынша есептеледі.
1. Болжамды мәндерді анықтау формуласы
Инвестициялық фазадағы инвестициялық жобалар
ИТ = (ӨМНТ * өсім коэфф. (13 %)) * АҰҚҮ) + (ТӨНТ * өсім коэфф (4,6 %)) * АҰҚҮ)
Ескертпе: АӨК саласы сыртқы саяси жағдай (өндірілген өнім экспортын шектеу); экспорттаушы елдер өңірлерінің қолайсыз эпидемиологиялық жағдайы (бұл импорттық мал басын әкелудің жоспарланған мерзімдеріне теріс әсер етеді); ел ішіндегі қолайсыз эпидемиологиялық жағдай (малдың өлім-жітімімен ұштасады, мәжбүрлі сою), табиғи-климаттық (су тасқыны, құрғақшылық, үсік шалу) сынды тәуекелдермен ұштасады және т.б. Көрсетілген тәуекелдер жобалардың жобалық қуатқа кезең-кезеңмен шығуына теріс әсер етеді.
2. Жобаны іске асырудың пайдалану фазасындағы нақты мәндерді анықтау формуласы
Пайдалану фазасындағы инвестициялық жобалар
ИТ = ҚЕ бойынша Т * инвестициялық жобаға нақты қатысу үлесі
Ескертпе: Т көрсеткіштері жобалық қуаттарды іске қосу кезеңінен кейінгі кезең үшін түсініледі.
Шартты белгілердің толық жазылуы кестеден кейін берілген.
*** ҚАҚ үшін кәсіпорындар түсімінің көлемі инвестициялық жобалар бойынша кәсіпорындардың өнімді сатудан түскен түсімі туралы нақты және бағаланатын деректер бойынша жобалық қуаттарды пайдалануға ресми енгізу (оның ішінде жаңғыртуды аяқтау) жоспарланатын күннен кейінгі есепті кезеңнің қорытындылары бойынша есептеледі.
1. Болжамды мәндерді анықтау формуласы:
Инвестициялық фазадағы инвестициялық жобалар
ИТ = базистік 2020 жылдың ішіндегі нақты түсім (инвестициялық жобалар бойынша клиенттердің міндеттемелерін өтеуді ескере отырып) * инвестициялық жобаға қатысудың жоспарлы үлесі
Ескертпе: "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ Басқарма төрағасының төрағалығымен өткен ҚАҚ инвестициялық жобаларын АНК-ға беру мәселесі жөніндегі 2016 жылғы 4 қарашадағы кеңестің хаттамасына сәйкес 2017 жылдан бастап ҚАҚ инвестициялық жобаларды қаржыландыруды жүзеге асырмайды.
2. Жобаны іске асырудың пайдалану фазасындағы нақты мәндерді анықтау формуласы:
Пайдалану фазасындағы инвестициялық жобалар
ИТ = ҚЕ бойынша Т * инвестициялық жобаға нақты қатысу үлесі.
Ескертпе: Т көрсеткіштері жобалық қуаттарды іске қосу кезеңінен кейінгі кезең үшін түсініледі.
Шартты белгілердің толық жазылуы кестеден кейін берілген.
**** Даму үшін кәсіпорындар түсімінің көлемі есепті жылдың ішінде Дамудан қолдау алған кәсіпорындардың жиынтық түсімінің сомасы ретінде есептеледі. Кәсіпорындардың жиынтық кірісін көрсету әділ болып табылады, өйткені Даму қолдау құралдарының мақсаты ЕДБ кредит беруінің қолжетімділігін қамтамасыз ету болып табылады.

9.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-тан қолдау алған кәсіпорындардың экспорттық түсімінің көлемі (жылдың ішінде)3

млрд теңге

"Стратегия – 2050", Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспарының, "Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыруға бағытталған орнықты экономикалық өсу" ұлттық жобасының және Кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жобаның шикізаттық емес тауарлар мен көрсетілетін қызметтер экспортының көлемін ұлғайту міндеттерін іске асыру үшін

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның бірнеше ЕҰ-нан (ҚДБ*, АНК**, ҚАҚ***, KazakhExport****) қолдау алған кәсіпорындар түсімінің қайталанатын көлемін болдырмауды есепке ала отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-тан экспорттық қолдау алған кәсіпорындардың экспорттық түсімінің сомасы

1 338

ҚДБ, KazakhExport, АНК мен ҚАҚ-тың есепті жылдың ішінде іс-шаралар жоспарын орындауы жөніндегі есептері

* ҚДБ үшін экспорттық түсімінің сомасы кәсіпорынның өнімді экспортқа өткізуден түскен түсімі бойынша есептеледі
- толингтік көрсетілетін (сервистік) қызметтерден: үшінші тұлғалардың шикізатын өңдеуден, оқытудан, сауықтыру және туристік көрсетілетін қызметтерден, отандық компаниялардың елден тыс жерлерде құрылыс-монтаждау жұмыстарын жүргізу қызметтерінен және тағы басқалардан экспорттық түсімдерді ескере отырып, жобалық қуаттарды ресми пайдалануға енгізу (оның ішінде жаңғыртуды аяқтау) күнінен кейін есепті кезеңнің қорытындылары бойынша инвестициялық жобалар (лизингтік операциялар) бойынша;
- "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның нақты ұсынылған немесе ұсынуға жоспарланатын қаржы құралдарын ескере отырып, есепті кезеңнің қорытындылары бойынша экспорттық және экспорт алдындағы операциялар бойынша.
1. Болжамды мәндерді анықтау формуласы:
1) Инвестициялық фазадағы инвестициялық жобалар (лизингтік операциялар):
ИЭТ = ҚЭМ бойынша ЭТ * ЕҰ жоспары
Ескертпе: ЭТ көрсеткіші жобалық қуаттарды іске қосу кезеңінен кейінгі кезең үшін қабылданады;
2) Экспорттық/экспорт алдындағы операциялар:
ЭЭТ = ҚЭМ бойынша ЭТ * ЕҰ жоспары
Жалпы ескертпе: қаржыландыруға жоспарланатын жобалар бөлігінде (қарастыру сатысындағы жобалар) осы ҚТК бойынша болжамды мәндерді есептеу мақсатында әрбір саланы болашақтағы қаржыландыру көлемін ескере отырып, экономика салалары бойынша, жобаны пайдалануға берудің уақыт жағынан кешеуілдеуі бойынша (әрбір сала бойынша) экономикалық жол берулер мен бағалау пайымдаулары, әрбір саланың бір инвестицияланған теңгесінен түскен түсім бойынша тарихи коэффициенттер, әрбір сала бойынша ЕҰ жоспары және басқалар негізінде болжау моделі пайдаланылады.
2. Жобаны іске асырудың пайдалану фазасындағы нақты мәндерді анықтау формуласы:
1) Пайдалану фазасындағы инвестициялық жобалар:
ИЭТ = (ҚЕ бойынша ЭТ + (ЭҚ1 * Б1 +…+ ЭҚn * Бn)) * ЕҰ факт
Ескертпе: ЭТ, ЭҚ және Б көрсеткіштері жобалық қуаттарды іске қосу кезеңінен кейінгі кезең үшін қабылданады;
2) Экспорттық/экспорт алдындағы операциялар:
ЭЭТ = ҚЕ бойынша ЭТ * ЕҰ факт
Шартты белгілердің толық жазылуы кестеден кейін берілген.
** АНК үшін экспорттық түсімнің сомасы инвестициялық жобалар бойынша кәсіпорынның өнімді экспортқа өткізуден түскен түсімі бойынша жобалық қуаттар пайдалануға ресми енгізілген (оның ішінде жаңғырту аяқталған) күннен кейінгі есепті жылдың қорытындылары бойынша есептеледі.
1. Болжамды мәндерді анықтау формуласы:
Инвестициялық фазадағы инвестициялық жобалар
ИЭТ = ҚЭМ бойынша ЭТ * инвестициялық жобаға жоспарлы қатысу үлесі
Ескертпе: ЭТ көрсеткіші жобалық қуаттарды іске қосу кезеңінен кейінгі кезең үшін қабылданады;
2. Жобаны іске асырудың пайдалану фазасындағы нақты мәндерді анықтау формуласы
Пайдалану фазасындағы инвестициялық жобалар
ИЭТ = Экспорттаушылар құжатпен растаған экспорт көлемі * инвестициялық жобаға нақты қатысу үлесі.
Шартты белгілердің толық жазылуы кестеден кейін берілген.
*** ҚАҚ үшін экспорттық түсімнің сомасы инвестициялық жобалар бойынша кәсіпорынның өнімді экспортқа өткізуден түскен түсімі бойынша жобалық қуаттар пайдалануға ресми енгізілген (оның ішінде жаңғырту аяқталған) күннен кейінгі есепті жылдың қорытындылары бойынша есептеледі.
1. Болжамды мәндерді анықтау формуласы:
Инвестициялық фазадағы инвестициялық жобалар
ИЭТ = базистік 2020 жылдың ішінде нақты түсім (инвестициялық жобалар бойынша клиенттердің міндеттемелерін өтеуді ескере отырып) * инвестициялық жобаға қатысудың жоспарлы үлесі
Ескертпе: "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ Басқарма төрағасының төрағалығымен өткен ҚАҚ инвестициялық жобаларын АНК-ға беру мәселесі жөніндегі 2016 жылғы 4 қарашадағы кеңестің хаттамасына сәйкес 2017 жылдан бастап ҚАҚ инвестициялық жобаларды қаржыландыруды жүзеге асырмайды.
2. Жобаны іске асырудың пайдалану фазасындағы нақты мәндерді анықтау формуласы:
Пайдалану фазасындағы инвестициялық жобалар
ИЭТ = Экспорттаушылар құжатпен растаған экспорт көлемі * инвестициялық жобаға нақты қатысу үлесі.
Шартты белгілердің толық жазылуы кестеден кейін берілген.
**** KazakhExport үшін экспорттық түсімнің сомасы құралдардың екі тобы бойынша жеке есептеледі, олардың әрқайсысы үшін экспорттық түсімді есептеудің арнайы тәсілі қолданылады:
1) құралдардың бірінші тобы үшін есепті жылдың ішінде қолдау көрсетілген кәсіпорындардың жиынтық экспорттық түсімін қосу тәсілі қолданылады: "Қарыздарды сақтандыру", "Жобалық қаржыландыруды сақтандыру", "Лизингті сақтандыру", "Облигациялар бойынша экспорттаушының АҚЖ сақтандыру", "Валюталық операциялар бойынша экспорттаушының АҚЖ сақтандыру", "Кепілдіктерді сақтандыру", "Аванстық төлемдерді қайтару бойынша экспорттаушының АҚЖ сақтандыру", "Қаржы ұйымдарының алдындағы АҚЖ сақтандыру", "Қаржы ұйымдарының залалдарын сақтандыру".
2) құралдардың екінші тобы үшін есепті жылдың ішінде сақтандыру шарттары бойынша қабылданған сақтандыру міндеттемелерінің мөлшері шегінде қолдау көрсетілген кәсіпорындардың экспорттық түсімін қосу тәсілі қолданылады: "Экспорттық кредиттерді сақтандыру"; "Аккредитивтерді сақтандыру", "Қысқа мерзімді дебиторлық берешекті сақтандыру", "Факторингті сақтандыру", "Экспорттаушының жұмыстарды орындауға/қызметтерді көрсетуге байланысты залалдарын сақтандыру", "Шетелдік банк берген банктік кепілдіктерді сақтандыру", "Шетелдік контрагентті қаржыландыру кезінде кредиттік ұйымды сақтандыру".
Ескертпе: жоғарыда көрсетілген екі топта санамаланған құралдардың тізбесі KazakhExport-тың тиісті ішкі нормативтік құжатында KazakhExport-тың жаңа құралдарды әзірлеуіне қарай толықтырылуы мүмкін.

10.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қаражатының бірлігіне шаққанда ҚР-ға тартылған инвестициялардың коэффициенті

Коэффициент

"Стратегия – 2050", Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспарының және "Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыруға бағытталған орнықты экономикалық өсу" ұлттық жобасының негізгі капиталға инвестиция тарту бөлігіндегі міндеттерін іске асыру үшін

Бірлесіп инвестициялау туралы келісімдер шеңберіндегі шетелдік инвестицияларды қоса алғанда,
тікелей инвестициялар қорларына (бұдан әрі – ТИҚ) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның (ҚКМ) инвестицияларын шегере отырып, шетелдік қатысу бар ТИҚ қызметінің барлық кезеңі ішінде жүзеге асырылған ҚР жобаларына инвестициялардың нақты көлемінің ТИҚ қызметінің барлық кезеңі ішінде жүзеге асырылған ҚР жобаларына "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның (ҚКМ) ТИҚ арқылы инвестицияларының нақты көлеміне қатынасы

кемінде 2

Бекітілген іс-шаралар жоспары, есепті жылдың ішінде іс-шаралар жоспарын орындау туралы ҚКМ-нің бекітілген есебі, осы көрсеткіштің орындалуына және (немесе) мониторингіне жауапты ҚКМ бөлімшесінің ЕҰ лауазымды адамы қол қойған есебі, онда ТИҚ атаулары, есепті кезеңде ҚР жобаларына нақты инвестициялар туралы ақпарат (есепті күнге абсолюттік мәндер), осы ТИҚ-тегі инвесторлар (оның ішінде шетелдік) мен ҚКМ үлестері және өзге де параметрлер көрсетіледі.

5-міндет. АӨК-те қаржыландырудың қолжетімділігін, өндірісті техникалық жарақтандыру және қарқындату деңгейін арттыру

2-стратегиялық қызмет бағыты. Агроөнеркәсіптік кешенді дамыту

11.

АӨК саласындағы негізгі капиталға инвестициялар көлемі (жылдың ішінде):3

млрд теңге

"Стратегия – 2050", Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі ұлттық даму жоспарының, "Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыруға бағытталған орнықты экономикалық өсу" ұлттық жобасының, АӨК-ті дамыту жөніндегі ұлттық жобаның Қазақстан Республикасының экономикасына инвестициялар тарту жөніндегі міндеттерін іске асыру үшін

АНК мен ҚДБ кредиттері мен лизингі, ЕДБ, КС, МҚҰ, ЛК-ны қорландыру, ЕДБ-ны бірлесіп қаржыландыру, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қатысатын ТИҚ-тың тікелей инвестициялары есебінен АӨК субъектілерінің (оның ішінде өсімдік шаруашылығы, мал шаруашылығы және тамақ өнімдерін өндіру) негізгі құралдарды сатып алуын және ҚМЖ жүргізуін қаржыландыру көлемінің сомасы

247,5

АНК, ҚКМ және ҚДБ-ның есепті жылдың ішінде іс-шаралар жоспарын орындауы жөніндегі есептері

- ауыл шаруашылығында

210,6

- тамақ өнімдерін өндіру саласында

36,9

12.

Ауыл шаруашылығы техникасы мен жабдықтары лизингінің көлемі (жылдың ішінде)3

млрд теңге

"Стратегия – 2050", Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі ұлттық даму жоспарының, "Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыруға бағытталған орнықты экономикалық өсу" ұлттық жобасының және АӨК-ті дамыту жөніндегі ұлттық жобасының еңбек өнімділігін ұлғайту бөлігіндегі міндеттерін іске асыру үшін

Жасалған қаржылық лизинг шарттарын есепке ала отырып, қаржыландырудың барлық көздері есебінен ауыл шаруашылығы техникасы мен жабдығының лизингіне бағытталған есепті жылдың ішіндегі инвестициялардың нақты көлемі

108

ҚДБ, ҚАҚ-тың есепті жылдың ішінде іс-шаралар жоспарын орындауы жөніндегі есептері

6-міндет. Экономиканың урбандалуын қолдау

3-стратегиялық қызмет бағыты. Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету

13.

Қазақстан Республикасындағы қолжетімді тұрғын үй құрылысына "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қосқан үлесі (жылдың ішінде)

%

"Стратегия – 2050", Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі ұлттық даму жоспарының, "Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері" ұлттық жобасының қолжетімді тұрғын үйдің жеткілікті шаршы метрлерін қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерін іске асыру үшін

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның (ЕҰ) құралдары арқылы тұрғын үйді пайдалануға беру және бастапқы тұрғын үйге қарыз беру* көлемі / Тұрғын үйді пайдалануға беру көлемі (көп пәтерлі тұрғын үйлер) Қазақстан Республикасы бойынша жиыны
* бастапқы тұрғын үйге берілген қарыздар санын пайдалануға берілетін шаршы метрлерге алмастыру бір қарызға 60 шаршы метр есебін негізге ала отырып жүзеге асырылады

13

Отбасы банк пен Тұрғын үй құрылысы бірыңғай операторының есепті жылдың ішінде іс-шаралар жоспарын орындауы жөніндегі есептері, ҚР СЖРА Ұлттық статистика бюросының, ЖАО деректері

      1 Кредиттік портфель – "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің стратегиялық бағыттарына сәйкес келетін кредиттер.

      2 Инвестициялық портфель – "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің стратегиялық бағыттарына сәйкес салынған инвестициялар.

      3 Көрсеткіштердің нысаналы мәндері индикативтік болып табылады және Қазақстан экономикасы үшін COVID-19 пандемиясының ықтимал салдарын ескермейді.

№ 8 және № 9 ҚТК есептеу әдіснамасындағы шартты белгілер:

      Т – өнімдер мен қызметтерді сатудан түскен түсім

      ЭТ – экспорттық түсім

      ЕҰ жоспары – кәсіпорынның және/немесе ҚЭМ деректеріне сәйкес есепті кезеңнің ішінде кәсіпорынның борыштық міндеттемелеріндегі (амортизациялық құны бойынша қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді бағаланатын) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ұсынған қаржы құралдары (оның ішінде берілген кепілдіктер, облигациялық қарыздар және т.б. ескеріледі) үлесінің жоспарлы орташа мәні

      ЕҰ факт – ҚЕ деректеріне сәйкес есепті кезеңнің ішінде кәсіпорынның борыштық міндеттемелеріндегі (амортизациялық құны бойынша қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді бағаланатын) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ұсынған қаржы құралдары (оның ішінде берілген кепілдіктер, облигациялық қарыздар және т.б. ескеріледі) үлесінің нақты орташа мәні

      АҰҚҮ – АНК-ның инвестициялық жобаны қаржыландыруға қатысу үлесі

      ҚЭМ – жобаның қаржылық-экономикалық моделі

      ИТ – инвестициялық жобалар бойынша түсім

      ИЭТ – инвестициялық жобалар бойынша экспорттық түсім

      ЭҚ – толингтік көрсетілетін қызметтер (келушілерге қызмет көрсету қызметтерін) көрсететін кәсіпорындардың ҚЕ сәйкес заттай экспорттық өнім

      Өсім коэфф. – 4,6 % – Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросының деректеріне сәйкес "Тамақ өнімдері мен сусындар өндірісі" салаларында 2019 жылдың ішіндегі толық шығындар коэффициенті

      Өсім коэфф. – 13 % – Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросының деректеріне сәйкес "Өсімдік шаруашылығы және мал шаруашылығы, аңшылық және осы салалардағы қызметтер көрсету" салаларындағы 2019 жылдың ішіндегі толық шығындар коэффициенті

      Статистикалық деректер – ҚР кәсіпорындары бойынша ҚР статистикалық ақпаратты автоматтандырылған жинауды, өңдеуді, сақтауды және таратуды қамтамасыз ету саласындағы уәкілетті мемлекеттік және/немесе квазимемлекеттік органнан ресми түрде алынған біріктірілген статистикалық деректер

      ТӨНТ – "Тамақ өнімдері мен сусындар өндірісі" бағыты бойынша инвестициялық жобалардың алдыңғы жылдағы нақты түсімі

      ӨМНТ – "Өсімдік шаруашылығы және мал шаруашылығы" бағыты бойынша инвестициялық жобалардың алдыңғы жылдағы нақты түсімі

      ҚЕ – кәсіпорынның қаржылық есептілігі

      Б – есепті кезеңнің ішінде тауарлардың және/немесе көрсетілетін қызметтердің экспорттық бағасының орташа мәні ресми дереккөздерде ұсынылған нақты деректер бойынша есептеледі

      ЭТ – экспорттық және/немесе экспорт алдындағы операциялар бойынша түсім

      ЭЭТ – экспорттық және/немесе экспорт алдындағы операциялар бойынша түсім

Ескертпе: Жоспар мәтінінде пайдаланылған аббревиатуралардың толық жазылуы

      АНК – "Аграрлық несие корпорациясы" акционерлік қоғамы

      ӘЭДБ – әлеуметтік-экономикалық даму болжамы

      БД – "Бәйтерек девелопмент" акционерлік қоғамы

      БЖЗҚ – "Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры" акционерлік қоғамы

      Даму – "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" акционерлік қоғамы

      ДЭФ – Дүниежүзілік экономикалық форум

      ЕДБ – екінші деңгейдегі банктер

      ЕҰ – "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының еншілес ұйымдары

      ЖАО – жергілікті атқарушы органдар

      ҚАҚ – "ҚазАгроҚаржы" акционерлік қоғамы

      ҚДБ – "Қазақстанның Даму Банкі" акционерлік қоғамы

      ҚКМ – "Қазына Капитал Менеджмент" акционерлік қоғамы

      ҚИҚ – "Қазақстанның инвестициялық қоры" акционерлік қоғамы

      ҚР СЖРА – Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі

      ҚР ҰЭМ – Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі

      ҚТК – "Қазақстан Тұрғын үй Компаниясы" акционерлік қоғамы

      Отбасы банк – "Отбасы банк" тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" акционерлік қоғамы

      ӨДҚ – "Өнеркәсіпті дамыту қоры" акционерлік қоғамы

      ТДҰА – "Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттік" акционерлік қоғамы

      ТҚКҚ – "Тұрғын үй құрылысына кепілдік беру қоры" акционерлік қоғамы

      ШОБ – шағын және орта бизнес

      KazakhExport – "KazakhExport" экспорттық сақтандыру компаниясы" акционерлік қоғамы

      KPPF – "Kazakhstan Project Preparation Fund" жауапкершілігі шектеулі серіктестігі

      QazTech Ventures – "QazTech Ventures" акционерлік қоғамы

      –––––––––––––––––––––––––––

  "Бәйтерек" ұлттық басқарушы
холдингі" акционерлік
қоғамының 2014 – 2023
жылдарға арналған
даму жоспарына
1-қосымша

      Ескерту. 1-қосымшада оң жақ жоғарғы бұрышы жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 29.04.2022 № 265 қаулысымен.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның стратегиялық картасы

Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің (бұдан әрі – МЖЖ ) бірінші деңгейдегі құжаты МЖЖ-ның екінші деңгейдегі құжаты "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ҚТК
1 2 3

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның Қазақстан Республикасы экономикасының орнықты дамуына жәрдемдесуді қамтамасыз ету жөніндегі шоғырландырылған ҚТК

Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспары:
1) 2019 жылғы несие қоржының көрсеткішіне қарағанда несие қоржынының өсуі


1) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның жалпы активтеріндегі кредиттік және инвестициялық портфельдің үлесі;

2) есепті жылдың ішінде қарыз алудың жалпы құрылымындағы мемлекеттік емес қарыз алу көздерінің үлесі;

3) ROA (шоғырландырылған);

4) кредиттік портфельдегі жеке сектордың үлесі;

5) клиенттердің қанағаттануы;

6) корпоративтік басқару рейтингі;

7) орнықты даму рейтингі;

1-стратегиялық қызмет бағыты. Кәсіпкерлікті қолдау

Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспары:
2) номиналды мәндегі халықтың жан басына шаққандағы ЖІӨ;
3) еңбек өнімділігінің өсуі;
4) экономикадағы орта кәсіпкерліктің үлесі;
5) Негізгі капиталға инвестициялар;
6) тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің шикізаттық емес экспортының көлемі;
7) тікелей шетелдік инвестициялардың жалпы ағыны;

"Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыруға бағытталған орнықты экономикалық өсу" ұлттық жобасы:
1) өңдеу өнеркәсібі өндірісінің көлемін ұлғайту және тауарлар номенклатурасын кеңейту;
2) сыртқы сауданың жалпы көлеміндегі шикізаттық емес экспорттың үлесі;
3) белсенді экспорттаушылардың санын 1000-ға дейін ұлғайту, жинақталған
Кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жоба:
1) қаржылық қолдау шараларын алған кәсіпкерлік субъектілерінің саны.

8) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-тан қолдау алған кәсіпорындар түсімінің көлемі (жылдың ішінде);
9) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-тан қолдау алған кәсіпорындардың экспорттық түсімінің көлемі (жылдың ішінде);
10) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қаражатының бірлігіне қатысты ҚР-ға тартылған инвестициялардың коэффициенті;

2-стратегиялық қызмет бағыты. Агроөнеркәсіптік кешенді дамыту

Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі ұлттық даму жоспары:
3) еңбек өнімділігінің өсуі;
4) экономикадағы орташа кәсіпкерліктің үлесі;
5) негізгі капиталға инвестициялар;
6) тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің шикізаттық емес экспортының көлемі;
7) тікелей шетелдік инвестициялардың жалпы ағыны;

АӨК-ті дамыту жөніндегі ұлттық жоба:
1) субсидиялау көлемін өсіру есебінен ауыл шаруашылығы техникасын сатып алуды 1,5 есе ұлғайту;
2) АӨК-те іске асырылған инвестициялық жобалардың саны;
3) ауыл шаруашылығында жұмыс істейтін бір адамға еңбек өнімділігін 6,2 млн теңгеге дейін ұлғайту;
4) өңделген өнім үлесін 70 %-ға дейін жеткізе отырып, агроөнеркәсіптік кешен өнімдерінің экспортын 6,6 млрд АҚШ долларына дейін ұлғайту,.

9) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-тан қолдау алған кәсіпорындардың экспорттық түсімінің көлемі (жылдың ішінде);
11) АӨК саласындағы негізгі капиталға инвестициялар көлемі (жылдың ішінде):
- ауыл шаруашылығында;
- тамақ өнімдерін өндіру саласында;
12) ауыл шаруашылығы техникасы мен жабдықтары лизингінің көлемі (жылдың ішінде);

3-стратегиялық қызмет бағыты. Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету

Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспары:
8) Тұрғын үйге қолжетімділік

"Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері" ұлттық жобасы:
1) пайдалануға берілген тұрғын ғимараттардың жалпы ауданы.

13) Қазақстан Республикасындағы қолжетімді тұрғын үй құрылысына "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қосқан үлесі (жылдың ішінде).

      –––––––––––––––––––––––––––

  "Бәйтерек" ұлттық басқарушы
холдингі" акционерлік
қоғамының 2014 – 2023
жылдарға арналған
даму жоспарына
  2-қосымша

      Ескерту. 2-қосымшада оң жақ жоғарғы бұрышы жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 29.04.2022 № 265 қаулысымен.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ еншілес ұйымдарының тізімі

      1. "Қазақстанның Даму Банкі" АҚ

      2. "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" АҚ

      3. "Отбасы банк" тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" АҚ

      4. "Қазына Капитал Менеджмент" АҚ

      5. "Қазақстан Тұрғын үй Компаниясы" АҚ

      6. "KazakhExport" экспорттық сақтандыру компаниясы" АҚ

      7. "Аграрлық несие корпорациясы" АҚ

      8. "Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры" АҚ

      9. "ҚазАгроҚаржы" АҚ

      –––––––––––––––––––––––––––

     
     

Об утверждении Плана развития акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2014 – 2023 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 18 июня 2014 года № 674.

      Сноска. Заголовок – в редакции постановления Правительства РК от 29.04.2022 № 265.

      В соответствии с подпунктом 2) пункта 2 статьи 184 Закона Республики Казахстан от 1 марта 2011 года "О государственном имуществе" Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

      1. Утвердить прилагаемый План развития акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2014 – 2023 годы.

      Сноска. Пункт 1 – в редакции постановления Правительства РК от 29.04.2022 № 265.

      2. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

     
      Премьер-Министр
Республики Казахстан
К. Масимов

  Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 18 июня 2014 года № 674

План развития акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2014 – 2023 годы

      Сноска. Заголовок – в редакции постановления Правительства РК от 29.04.2022 № 265.
      Сноска. План с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 29.04.2022 № 265.

Введение

3

1. Анализ текущего состояния АО "НУХ "Байтерек": Анализ внешней среды

5

1.1 Макроэкономические тенденции и мегатренды, влияющие на План развития АО "НУХ "Байтерек" на 2014 – 2023 годы

5

1.2 Основные направления государственной экономической политики

14

1.2.1 План нации – 100 конкретных шагов

15

1.2.2 Национальные проекты

16

1.2.3 Комплексный план приватизации на 2021 – 2025 годы

19

2. Анализ текущего состояния АО "НУХ "Байтерек": Анализ внутренней среды

20

2.1 Текущая структура АО "НУХ "Байтерек" и ДО

20

2.2 Анализ исполнения КПД и SWOT

22

3. Миссия и видение АО "НУХ "Байтерек"

26

4. Стратегические направления деятельности АО "НУХ "Байтерек"

27

4.1 Стратегическое направление деятельности 1. Поддержка предпринимательства

27

4.1.1 Поддержка предпринимательства в сегменте крупного бизнеса

27

4.1.2 Поддержка предпринимательства в сегменте МСБ

31

4.1.3 Повышение экспортного потенциала

35

4.1.4 Развитие экосистемы долевого финансирования (private equity)

38

4.2 Стратегическое направление деятельности 2. Развитие агропромышленного комплекса

44

4.3 Стратегическое направление деятельности 3. Обеспечение населения жильем

56

4.4 Стратегические цели и задачи в рамках трех направлений деятельности

58

4.4.1 Увеличение доли негосударственных источников финансирования

58

4.4.2 Пересмотр портфеля функций ДО (критерии)

63

4.4.3 Децентрализация функций управления с корпоративного центра на советы директоров и правления ДО

64

4.4.4 Построение новых компетенций и методов организации работы

72

4.4.5 Объединение АО "НУХ "Байтерек" и АО "НУХ "КазАгро" в единый холдинг и дальнейшая оптимизация дочерних организаций АО "НУХ "Байтерек"

80

5. КПД АО "НУХ "Байтерек" до 2023 года и методология расчета показателей

82

Приложение 1 к Плану развития акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2014 – 2023 годы

96

Приложение 2 к Плану развития акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2014 – 2023 годы"

98

      Введение

      Акционерное общество "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" (далее – АО "НУХ "Байтерек") создано в соответствии с Указом Президента Республики Казахстан от 22 мая 2013 года № 571 "О некоторых мерах по оптимизации системы управления институтами развития1, финансовыми организациями и развития национальной экономики" и постановлением Правительства Республики Казахстан от 25 мая 2013 года № 516 "О мерах по реализации Указа Президента Республики Казахстан от 22 мая 2013 года № 571 "О некоторых мерах по оптимизации системы управления институтами развития, финансовыми организациями и развития национальной экономики".

      ________________________________

      1Институты развития представляют собой специализированные банки развития, которые созданы для поддержки развития частного сектора в развивающихся странах. Данные институты, как правило, принадлежат правительству и финансируются из национальных или международных фондов развития или через использование государственных гарантий, обеспечивая их кредитоспособность и позволяя привлекать большие суммы денег на международных рынках капитала на очень выгодных условиях. Банки развития являются одним из инструментов государственной политики, стимулирующих рост экономики, инновационные процессы и развитие инфраструктуры, в том числе с использованием механизмов государственно-частного партнерства. Основная цель институтов развития – преодоление так называемых "провалов рынка" для решения задач, которые не могут быть оптимально реализованы рыночными механизмами, для обеспечения устойчивого экономического роста и диверсификации экономики. Институты развития выступают в качестве катализатора частных инвестиций в приоритетных секторах и отраслях экономики и создают условия для формирования инфраструктуры, обеспечивающей доступ предприятиям, функционирующим в приоритетных сферах экономики, к необходимым финансовым и информационным ресурсам. (Источник: ОБСЕ)

      Единственным акционером АО "НУХ "Байтерек" является Правительство Республики Казахстан.

      Первая актуализация Стратегии развития АО "НУХ "Байтерек" на 2014 – 2023 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 18 июня 2014 года № 674 (далее – Стратегия), проведена в 2017 году в связи с произошедшим в 2015 – 2016 годах рядом изменений в государственных программах, в реализации которых участвует АО "НУХ "Байтерек", а также рядом социально-экономических событий.

      Актуализация в 2021 году продиктована посланиями Президента Республики Казахстан о положении в стране и основных направлениях внутренней и внешней политики, изменением, внесенным в документы системы государственного планирования, а также изменением внутренней и внешней среды, имеющим существенный эффект на деятельность АО "НУХ "Байтерек":

      1) ожидание снижения темпов роста мировой экономики, в особенности развивающихся рынков, по ряду причин: пандемия; нестабильность цен на энергоресурсы; обострение санкций, что оказывает давление на регион и национальные валюты;

      2) пять глобальных мегатрендов, озвученных Главой Государства на Астанинском экономическом форуме в 2018 году;

      3) участие в реализации посланий Главы государства и национальных проектов:

      3.1) Национальный план развития Республики Казахстан до 2025 года от 15 февраля 2018 года;

      3.2) Послание Главы государства от 31 января 2017 года "Третья модернизация Казахстана: глобальная конкурентоспособность";

      3.3) Послание Главы государства от 10 января 2018 года "Новые возможности развития в условиях четвертой промышленной революции";

      3.4) Послание Главы государства от 5 октября 2018 года "Рост благосостояния казахстанцев: повышение доходов и качества жизни";

      3.5) Послание Главы государства от 2 сентября 2019 года "Конструктивный общественный диалог – основа стабильности и процветания Казахстана";

      3.6) Послание Главы государства от 1 сентября 2020 года "Казахстан в новой реальности: время действий";

      3.7) Национальные проекты: Национальный проект "Устойчивый экономический рост, направленный на повышение благосостояния казахстанцев" (постановление Правительства Республики Казахстан от 12 октября 2021 года № 730); Национальный проект по развитию предпринимательства (постановление Правительства Республики Казахстан от 12 октября 2021 года № 728); Национальный проект "Сильные регионы – драйвер развития страны" (постановление Правительства Республики Казахстан от 12 октября 2021 года № 729); Национальный проект "Технологический рывок за счет цифровизации, науки и инноваций" (постановление Правительства Республики Казахстан от 12 октября 2021 года № 733); Национальный проект по развитию агропромышленного комплекса (постановление Правительства Республики Казахстан от 12 октября 2021 года № 732);

      4) изменение основных направлений деятельности АО "НУХ "Байтерек": акционерное общество "Национальное агентство по технологическому развитию" (далее – НАТР) передало часть функций в части предоставления инновационных грантов в акционерное общество "Казахстанский центр индустрии и экспорта" (поручение Премьер-Министра Республики Казахстан от 2 октября 2018 года № 17-8/2031), в связи с чем преобразовано в акционерное общество "QazTech Ventures" (далее – QazTech Ventures) с новыми функциями по развитию экосистемы венчурного финансирования и частных бизнес инкубаторов; трансформация жилищного блока АО "НУХ "Байтерек" (КЖК, БД, ФГЖС, механизм субсидирования застройщиков через акционерное общество "Фонд развития предпринимательства "Даму" (далее – Даму)) в единого оператора жилищного строительства по модели Housing and Development Board of Singapore; развитие апексных механизмов Даму; внедрение инструментов поддержки цифровизации и институциональное развитие.

      Данный документ разработан с учетом основных направлений государственной политики в промышленно-инновационной, социально-экономической, иных сферах по направлениям деятельности АО "НУХ "Байтерек" и определяет его миссию, видение, стратегические направления, цели и задачи на 2014 – 2023 годы.

      1. Анализ текущего состояния АО "НУХ "Байтерек": анализ внешней среды

1.1 Макроэкономические тенденции и мегатренды, влияющие на План развития АО "НУХ "Байтерек" на 2014 – 2023 годы

      Сноска. Заголовок подраздела – в редакции постановления Правительства РК от 29.04.2022 № 265.
      Сноска. Подраздел 1.1 с изменением, внесенным постановлением Правительства РК от 29.04.2022 № 265.

      Макроэкономические тенденции

      Стратегия развития АО "НУХ "Байтерек" на 2014 – 2023 годы (далее – Стратегия) утверждена постановлением Правительства Республики Казахстан от 18 июня 2014 года № 674. В 2017 году Стратегия актуализирована по следующим причинам: замедление общего экономического роста на фоне завершения цикла высоких сырьевых цен, задачи по снижению государственного участия в экономике и изменения в государственных программах, в реализации которых участвует АО "НУХ "Байтерек".

      С момента обновления Стратегии в 2017 году экономика страны вышла на устойчивые темпы роста. До 2019 года экономика Казахстана развивалась в условиях постепенного улучшения внешнеэкономической ситуации. По итогам 2019 года реальный рост валового внутреннего продукта (далее – ВВП) составил 4,5 %, в 2018 году 4,1%, в 2017 году 4,1 % и в 2016 году 1,1 %2.

      ________________________________

      2Данные Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан.

      Рост экономики обеспечен за счет восстановления внутреннего спроса, который поддерживался привлечением новых инвестиций в экономику, также расширением производства в торгуемых секторах и сбалансированным ростом практически во всех отраслях экономики.

      К основным факторам позитивных условий можно отнести масштабные бюджетные вливания в экономику, которые наряду с ростом инвестиций позволили нивелировать негативное влияние от снижения цен на нефть и обеспечили экономический рост в 4,5 %.

      Средняя цена на нефть марки Brent по итогам 2019 года составила 64,03 долл. США за баррель, что ниже показателя аналогичного периода прошлого года на 9,9 %3.

      ________________________________

      3На основе данных World Bank Commodities Price Data

      Сохранение положительной экономической динамики за 2019 год обусловлено ростом объема инвестиций в основной капитал (+8,5 % г/г). Существенный рост инвестиций в основной капитал в 2019 году наблюдался в энергетике (+64,9 % г/г), горнодобывающей промышленности (+20,5 % г/г), а также строительстве (+5,6 % г/г). Сохраняется значительная концентрация инвестиций в горнодобывающую промышленность в общем объеме капитальных инвестиций, доля которых по итогам рассматриваемого периода составила 45 %.

      Объем промышленного производства за 2019 год вырос на 3,8 % выше показателя 2018 года.

      В горнодобывающей промышленности и разработке карьеров в 2019 году индекс промышленного производства составил 103,7 % (г/г). Увеличилась добыча руд цветных металлов (+16,9 %), возросли технические услуги в области горнодобывающей промышленности (+19,5 %).

      В обрабатывающей промышленности производство возросло на 4,4 %. Увеличилось производство продуктов напитков (+10,2 %), продукции нефтепереработки (+6,6 %), основных благородных и цветных металлов (+6,8 %) и машиностроения (+20,9 %).

      В электроснабжении, подаче газа, пара и воздушном кондиционировании индекс промышленного производства составил 101,3 % в основном за счет увеличения объемов производства, передачи и распределения электроэнергии на 4,6 % (г/г).

      Темп прироста валовой добавленной стоимости горнодобывающей промышленности за 2019 год составил 3,7 %, обрабатывающей промышленности 4,4 %, темп прироста ВДС строительства 12,9 %.

      В целом экономическое развитие страны в 2019 году остается стабильным благодаря приросту горнодобывающей промышленности, строительства, обрабатывающей промышленности и вклада сектора услуг. Несмотря на неуклонный рост экономики, имеются внешние факторы, которые могут оказать сдерживающий эффект на темпах роста казахстанской экономики.

      В 2020 году на экономику Казахстана повлияли падение цен на нефть, волатильность ряда других экспортных товаров и снижение деловой активности в сфере услуг, причиной которых стала пандемия COVID-19. По данным Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан в 2020 году снижение ВВП составило -2,6 %.

      Основными драйверами роста стали строительство (+11,6 %), связь (+6,4 %), сельское хозяйство (+5,7 %) и обрабатывающая промышленность (+4,1 %). Наибольшее падение индекса физического объема зафиксировано в сфере транспорта (-33 %), в том числе перевозка пассажиров (-74,8 %) и грузов (-6,6 %), в торговле (-3,2 %).

      Также наблюдается улучшение Индекса деловой активности (далее – ИДА) по Казахстану согласно данным Национального Банка Республики Казахстан (далее – НБ РК): в апреле 2020 года зафиксировано падение до 37,2; в июле рост до 45, в сентябре 2020 года – до 47,6; и в декабре 2020 года – до 49; в апреле 2021 года он составил 50,5 пункта благодаря продолжающемуся восстановлению в секторе услуг и промышленности.

      Таким образом, наблюдается тренд к восстановлению деловой активности в секторах экономики Казахстана.

      По итогам 2020 года наблюдается снижение инвестиций в основной капитал на 3,9 %, в то время как в 2019 году наблюдался рост на 8,8 %.

      Мировая экономика переживает синхронизированное замедление с усилением рисков ухудшения ситуации, которые могут дополнительно ослабить экономический рост. Впоследствии некоторые риски отчасти отступили в связи с объявленной "первой фазой" соглашения между США и Китаем и уменьшением вероятности "брексита" без достижения договоренности. Денежно-кредитная политика продолжает поддерживать экономический рост и динамичные финансовые условия. На фоне этих событий теперь наметились признаки того, что мировой рост, возможно, стабилизируется, хотя и на пониженных уровнях.

      В связи с пандемией Международный валютный фонд (далее – МВФ) с 2020 года прогнозировал тяжелый экономический кризис и снижение доходов на душу населения в 170 из 180 стран, входящих в организацию.

      По данным МВФ более 80 развивающихся стран запросили у фонда финансовую помощь на общую сумму 2,5 трлн долл. США, падение цен на большинство сырьевых товаров составляет более 30 % и возвращает рынки на уровни цен 20-летней давности, мировые цены на некоторые сырьевые товары (продукты и прежде всего зерно) с начала кризиса выросли на 10-15 %.

      Уровень процентных ставок в мире вернулся к уровню 2008-2009 годов, после того как все крупнейшие центральные банки привели свои ставки к минимальным значениям, что делает потенциальное привлечение частных средств относительно дешевле.

Организация

2021

2022

Всемирный банк

3,2 %

3,7 %

(4,8 % – 2023 год)

МВФ

3,2 %

4,0 %

Европейский банк Реконструкции и Развития (далее – ЕБРР)

3,6 %

3,8 %

АБР

3,2 %

3,5 %

Евразийский Банк Развития

4,0 %

4,4 %

(5,0 % – 2023 год)

S&P Global Ratings

3,2 %

3,6 %

Moody's Analytics

3,5 %

3,8 %

Fitch Ratings

3,7 %

4,0 %

      Таблица 1. Оценка ВВП Казахстана на 2021 – 2022 годы

      Источник: официальные сайты международных институтов развития и рейтинговых агентств

      Согласно базовому сценарию НБ РК рост ВВП Казахстана в 2021 году ожидается на уровне 3,6-3,9 % с дальнейшим ускорением до 4,0-4,3 % в 2022 году. По состоянию на середину 2021 года мировые цены на нефть марки Brent находятся выше 70 долл. США за баррель, что обусловлено восстановлением мирового спроса на нефть в условиях массовой вакцинации и действием соглашения по сокращению добычи нефти ОПЕК+. Однако по мере постепенного наращивания добычи в мире цена на нефть с текущих значений возможно снизится, и в качестве базового сценария НБ РК рассматривает цену на нефть марки Brent на уровне 60 долл. США за баррель в 2021-2022 годах, что согласуется с прогнозами международных организаций.

      Неопределенность ситуации вокруг пандемии COVID-19, которая периодически проявляется вспышками заболеваний, пока остается основным риском, ухудшающим перспективы развития.

      Вместе с тем наряду с пандемией COVID-19, по-прежнему, сохраняются риски, способствующие негативным тенденциям развития мировой экономики:

      1. Усиление протекционизма, ужесточение бизнес ограничений, торговые войны (США – Китай), а также несогласованность торгово-экономических режимов Великобритании и Евросоюза в связи с Brexit могут привести к замедлению мировой торговли и окажут давление на нефтяные цены. Рост напряженности в вопросах торговли между ведущими экономиками представляет значительные риски для мировой экономики в среднесрочной перспективе. Напряженность в вопросах торговли между крупнейшими мировыми экономиками, США и Китаем, вызывает особенное беспокойство – последствия для остальных экономик мира включают рост неопределенности, нарушение цепочек создания стоимости, нестабильность сырьевых рынков, снижение инвестиционных потоков. За последние 10 лет, с начала мирового финансового кризиса 2008 года, торговый протекционизм только усилился. Данные Global Trade Alert показывают, что количество причиняющих вред мер в мире сосредоточено в нескольких отраслях (таблица 2)4.

      ________________________________

      4Доклад Всемирного банка об экономике Казахстана, "Вызовы экономической диверсификации в условиях стагнации и производительности"

Отрасли, затронутые протекционистскими мерами по всему миру

Меры

Изделия из железа и стали

1 089

Другие металлоизделия

830

Автотранспортные средства, прицепы и полуприцепы: запасные части и принадлежности

658

Железо и сталь

518

Продукты органического синтеза

511

      Таблица 2. Количество причиняющих вред мер в разрезе отраслей мира.

      Источник: Global Trade Alert (https://globaltradealert.org/).

      2. Среднесрочные перспективы развития мировой экономики будут сдерживаться геополитической напряженностью в мире. Продолжающаяся неблагоприятная ситуация в Украине, Беларуси и на Ближнем Востоке повышает риски и напряженность в отношениях между Россией и США, что, в свою очередь, может повлечь ужесточение санкционной политики США в отношении российской экономики.

      Принимая во внимание вышеупомянутые факторы с одной стороны и улучшение экономического положения США и других развитых стран, возникает риск оттока капитала из развивающихся стран в развитые экономики. Ввиду предполагаемого снижения инвестиционной активности в развивающихся странах усиливаются риски роста безработицы, связанные с сокращением производства в системообразующих отраслях и спроса на низкооплачиваемую рабочую силу, тем самым повышается риск притока мигрантов и оттока квалифицированных кадров на развитые рынки5.

      ________________________________

      5Прогноз социально-экономического развития Республики Казахстан на 2021 – 2025 годы

      Согласно итоговым данным Всемирного банка за 2020 год мировой ВВП сократился на 3,6 %, что стало самым глубоким спадом за многие десятилетия. В 2021 году прогнозируется рост ВВП на 5,6 % – это самый высокий показатель темпов восстановления после рецессии за последние 80 лет. При этом в 2020 году в странах с формирующимся рынком и развивающихся странах снижение ВВП составило в среднем 1,7 % (в категории Европа и Центральная Азия спад составляет 2,1 %). В 2021 году рост составит 6,0 % (в категории Европа и Центральная Азия составит 3,9 %). По прогнозу Всемирного Банка в Центральной Азии ожидается восстановление темпов экономического роста до 3,7 % в 2021 году и до 4,3 % в 2022 году, чему будут способствовать незначительный рост цен на сырье, ослабление ограничений на объем добычи, действующих в крупных нефтедобывающих странах, и увеличение объемов прямых иностранных инвестиций6.

      ________________________________

      6Публикация Всемирного Банка "Перспективы мировой экономики: Европа и Центральная Азия", Июнь 2021 года

      3. Риски снижения спроса на нефть:

      3.1. торговое противостояние Китая с США, которое ведет к замедлению роста глобальной экономики;

      3.2. на фоне договоренности организации стран экспортеров нефти (ОПЕК+) о сокращении добычи нефти есть разные оценки – максимальные прогнозы на 2021 год в среднем на уровне 63 долл. США, а минимальные 55 долл. США за баррель. Если цена на нефть будет достаточно низкой, ниже 55 долл. США, то в таком случае придется еще раз объявлять "свободно плавающий" курс, что может привести к дальнейшему снижению курса тенге. Прогноз на 2022 год повышен до 55 с 53 долл. США за баррель. Оценка на 2023 год осталась на уровне 53 долл. США за баррель.

      3.3. с момента установления соглашения по ограничению добычи нефти ОПЕК покинуло несколько стран участниц (Катар, Габон, Эквадор, Индонезия), что в свою очередь может отразиться на поставках нефти.

      По оценкам МВФ средняя спотовая цена на нефть за баррель составит 58 долл. США в 2021 году и 55 долл. США в 2022 году, что все еще примерно на 24 % ниже среднего уровня 2019 года.

      4. Неопределенность денежно-кредитной политики центральных банков развитых стран. В 2020 году в условиях пандемии центральные банки во всем мире предприняли смелые и решительные действия по либерализации денежно-кредитной политики, приобретя целый ряд активов и предоставив ликвидность финансовой системе в стремлении противостоять ужесточению финансовых условий и поддержать приток кредитов в экономику. Поскольку ставки во многих крупных странах с развитой экономикой в 2020 году близки к нулю или ниже нуля, нетрадиционные меры и предварительные указания относительно ожидаемого курса политики становятся для этих центральных банков основными инструментами на предстоящий период.

      Согласно прогнозу социально-экономического развития Республики Казахстан на 2020 – 2024 годы рост ВВП Казахстана до пандемии прогнозировался на 2020 год – 4,1 % (факт -2,6 %), а среднегодовой прирост до 2024 года – 4,4 %.

      Согласно прогнозу социально-экономического развития Республики Казахстан на 2022 – 2026 годы Министерство национальной экономики Республики Казахстан скорректировало оценку ВВП на 2021 год в сторону увеличения до 3,1 %, а среднегодовой рост ВВП до 2026 года составит 4,9 %. За счет благоприятных внешних и внутренних условий ожидается поступательный рост во всех сегментах экономики: производство товаров и услуг в среднем на уровне 3,9 % и 5,5 %, соответственно. Цена на нефть прогнозируется на уровне 60 долл. США, курс долл. США на уровне 425 тенге.

      В среднесрочной перспективе экономика Казахстана будет расти в среднем на уровне 4,7 % в основном за счет роста агропромышленного комплекса (далее – АПК), обрабатывающей промышленности, строительства и производства услуг. Благоприятный эффект на развитие сырьевой базы АПК окажет дальнейшая реализация проектов в АПК, стимулируя увеличение выпуска продукции растениеводства и животноводства, что обеспечит рост сельского хозяйства в среднем на уровне 5 %.

      Рост обрабатывающего сектора составит в среднем 4 %. Реализация инвестиционных проектов, развитие сырьевой базы, модернизация действующих и открытие новых производственных мощностей в АПК в рамках политики по импортозамещению обеспечат рост производства продуктов питания в среднем на уровне 4,6 %.

      Запуск крупных проектов в химической промышленности послужит прочной основой для развития глубокой переработки в отрасли и обеспечит положительную динамику роста в среднесрочном периоде на уровне 2,8 %.

      Расширение действующих долгосрочных договоров по новым, инновационным лекарственным средствам, производимым отечественными производителями, будет стимулировать активное развитие фармацевтической отрасли, средний рост которой составит 5 %.

      Среднегодовой прирост строительной отрасли составит 3,9 %. С учетом политики по импортозамещению активное развитие строительства будет способствовать увеличению внутреннего спроса на строительные материалы и станет движущей силой динамичного роста производства неметаллических минеральных продуктов в среднем на уровне 5,7 %.

      Машиностроительная отрасль постепенно станет одним из основных драйверов роста обрабатывающего сектора и экономики в целом, ускоряя процессы по внедрению современных технологий и автоматизации производств в отраслях экономики. Рост производства машиностроительной отрасли в среднем составит 6%.

      В то же время ожидается, что дезинфляционная стратегия НБ РК сохранит целевой коридор инфляции на уровне 4-6 % в 2021 году с последующим снижением в 2025 – 2026 годы до 3-4 %. Управление инфляционными процессами будет осуществляться совместными усилиями Правительства Республики Казахстан и НБ РК. Меры по обеспечению стабильности цен в стране будут способствовать созданию необходимых условий для долгосрочного устойчивого экономического роста. Основным инструментом денежно-кредитной политики остается базовая ставка, устанавливаемая в зависимости от фактического и прогнозируемого уровня инфляции и других параметров.

      Процентная политика НБ РК будет направлена на поддержание базовой ставки в реальном выражении на уровне не выше долгосрочных темпов экономического роста в целях обеспечения разумного баланса в части регулирования инфляционных процессов и доступности кредитных ресурсов. Денежно-кредитная политика будет осуществляться в условиях свободно плавающего обменного курса тенге7.

      ________________________________

      7Прогноз социально экономического развития Республики Казахстан на 2022 – 2026 годы

      Мегатренды

      Глобальные тренды могут оказать значительное влияние на долгосрочное развитие мировой экономики. В настоящее время актуальны современные мегатренды, которые способны определить вектор развития мировой экономики.

      1. Устойчивое развитие – это развитие, которое удовлетворяет потребности нынешнего поколения и при этом не ставит под угрозу способность будущих поколений удовлетворять свои собственные потребности.

      Развитые страны мира через институты развития стремятся способствовать устойчивому развитию своих экономик, все больше уделяя внимание экологическим и социальным аспектам при предоставлении финансовой поддержки, которые являются основополагающими для достижения социально значимых результатов.

      К примеру, Государственный банк развития Германии (KfW) в рамках своей основной деятельности отдает приоритеты проектам по защите климата и окружающей среды, в частности, направленным на развитие источников возобновляемой энергии и повышение энергоэффективности. В 2014 году KfW запустил свою программу зеленых облигаций "Green Bonds-Made by KfW" и по итогам 2020 года входит в число крупнейших эмитентов. Объем портфеля "зеленых облигаций" с 2014 года достиг 14,5 млрд евро8. Кроме того, KfW финансирует проекты в таких сферах, как энерго- и водоснабжение, здравоохранение и образование.

      ________________________________

      8Green bond second opinion report https://www.kfw.de/PDF/Investor-Relations/PFD-Dokumente-Green-Bonds/SPO-CICERO-Framework-V2019.pdf

      Государственный банк развития Китая (CDB) – лидер внедрения "зеленого кредитования" в Китае, рассматривающий потенциальный проект с точки зрения его ресурсо- и энергоэффективности. В частности, CDB кредитует проекты в области энергосбережения, сокращения вредных выбросов и предотвращения загрязнения окружающей среды и другие. CDB применяет систему оценки экологических и социальных рисков проектов, при этом их мониторинг входит в условия контрактов финансирования проекта. Таким образом, CBD оставляет за собой право прекратить финансирование в случаях серьезных происшествий и ненадлежащего управления экологическими и социальными рисками проекта. Портфель "зеленых проектов" CBD в структуре в банковские сферы Китая9 занимает значительную долю.

      ________________________________

      9CDB Sustainability report for 2018 http://www.cdb.com.cn/English/shzr/kcxfzbg/shzr_2018/ Cреднегодовой курс CNY/USD: 2018 год - 0,1519 https://ru.investing.com

      2. Индустрия 4.0: цифровизация всех сфер деятельности человечества. Изменения охватят самые разные стороны жизни: рынок труда, жизненную среду, политические системы, технологический уклад, человеческую идентичность. Целями "цифровизации" являются ускорение темпов развития экономики и улучшение качества жизни населения за счет использования цифровых технологий в среднесрочной перспективе, а также создание условий для перехода экономики на принципиально новую траекторию развития, обеспечивающую создание цифровой экономики будущего в долгосрочной перспективе.

      В международной практике развитые государства через институты развития способствуют внедрению "цифровизации" в экономику. В рамках тренда "цифровизация" Государственный банк развития Германии (KfW) акцентирует внимание на расширение технологии blockchain в части финансирования и финансового сотрудничества. KfW устойчиво расширяет свою деятельность в области поддержки инновации через механизм венчурного финансирования.

      3. Развитие искусственного интеллекта – это способность интеллектуальных машин выполнять творческие функции, которые традиционно считаются прерогативой человека. Искусственный интеллект относится к основным элементам Индустрии 4.0 и необходим для внедрения в отрасли экономики для повышения производительности труда путем внедрения автоматизации, роботизации производственных процессов.

      4. Повышение производительности является главным определяющим фактором развития экономики. Увеличение производительности необходимо для создания конкурентоспособной экономики. Рост производительности является основным двигателем устойчивого долгосрочного развития экономики Казахстана. Спад в росте производительности, который снижался в течение последних 20 лет, является главным фактором, обуславливающим низкие среднесрочные перспективы роста ВВП в Казахстане. Уровень производительности держался на высоком уровне в начале 2000-х годов и обеспечивал около 6 процентных пунктов (далее – п.п.) в годовом росте ВВП. Однако к началу 2010-х годов годовой рост производительности снизился до менее 2 п.п. в среднем, а в 2014 – 2020 годах рост производительности стал отрицательным и снижался примерно на 2 п.п. в год.

      Этот спад связан, главным образом, со снижением темпов роста внутриотраслевой производительности во всех основных секторах экономики – сельском хозяйстве, промышленности и услугах. Низкие темпы роста производительности объясняются небольшим размером частного сектора, высокой степенью концентрации рынка и отсутствием процесса "созидательного разрушения". Наблюдающийся в последние десятилетия спад в росте производительности вызван ограничениями в развитии частного сектора, которые находят отражение в низком уровне входа новых компаний на рынок. Национальный проект "Технологический рывок за счет цифровизации, науки и инноваций" призван придать дополнительный импульс для технологической модернизации флагманских отраслей страны и сформирует условия для масштабного и долгосрочного роста производительности труда.

      В Плане развития АО "НУХ "Байтерек" на 2014 – 2023 годы (далее – План) (ранее – Стратегия) отражены текущие макроэкономические тенденции и мегатренды, требующие усиления со стороны АО "НУХ "Байтерек" по реализации своей миссии. Стратегические цели и задачи нацелены на устойчивое развитие Республики Казахстан в целях реализации государственной политики и достижения целей, поставленных в Стратегии "Казахстан-2050" – новый политический курс состоявшегося государства" (далее – "Стратегия – 2050").

      В этой связи АО "НУХ "Байтерек" необходимо, принимая во внимание современные глобальные вызовы, влияющие на развитие экономики Казахстана, концентрироваться на конкретных мерах по развитию новых источников экономического роста.

      1.2 Основные направления государственной экономической политики

      Сноска. Подраздел 1.2 с изменением, внесенным постановлением Правительства РК от 29.04.2022 № 265.

      АО "НУХ "Байтерек" в своей деятельности руководствуется основными направлениями государственной политики в сфере промышленно-инновационного развития, продвижения экспорта национальной продукции, развития малого и среднего предпринимательства, развития агропромышленного комплекса, реализации задач в жилищно-строительном секторе и повышения уровня благосостояния населения, а также другими задачами, поставленными Президентом и Правительством Республики Казахстан.

      В целях определения основных векторов развития государства в Послании народу Казахстана от 17 января 2014 года "Казахстанский путь – 2050: единая цель, единые интересы, единое будущее", а также Концепции по вхождению Казахстана в число 30 самых развитых государств мира Первый Президент Республики Казахстан - Елбасы Нурсултан Назарбаев обозначил пять стратегических направлений, реализация которых будет способствовать вхождению Казахстана в число самых развитых стран мира:

      1) развитие человеческого капитала – главного двигателя инноваций;

      2) совершенствование институциональной среды, обеспечивающей благоприятные условия для развития бизнеса и предпринимательских инициатив;

      3) развитие отраслей наукоемкой экономики путем принятия поэтапного подхода, основанного на формировании необходимой отраслевой базы для перехода к наукоемкой экономике в долгосрочной перспективе;

      4) ускоренное формирование инфраструктуры, поддерживающей создание наукоемкой экономики через создание национальной инновационной системы, модернизацию инфраструктуры и повышение энергоэффективности;

      5) углубление интеграции в систему международных отношений.

      В Концепции по вхождению Казахстана в число 30 самых развитых государств мира определены главные элементы наукоемкой экономики – инновации, инвестиции и предпринимательство.

      Основой для экономического роста должны стать долгосрочный рост производительности труда, развитие инноваций, диверсификация производства и экспорта, а также развитие бизнес-секторов страны за счет привлечения внешних, внутренних ресурсов и их активного использования.

      Согласно Посланию Главы Государства от 31 января 2017 года реорганизации необходимо подвергнуть АО "НУХ "Байтерек", которое должно стать оператором по реализации государственных программ развития. При этом функции АО "НУХ "Байтерек" необходимо оптимизировать в части передачи бизнесу функций, которые может осуществлять частный сектор. Также АО "НУХ "Байтерек" следует заниматься заимствованием из негосударственных источников на реализацию программ.

      Кроме того, согласно Посланию Главы Государства от 1 сентября 2020 года "Казахстан в новой реальности: время действий", Правительству Республики Казахстан поручено создать единый институт развития путем объединения АО "НУХ "Байтерек" и АО "НУХ "КазАгро" с двукратным сокращением портфельных компаний и соответствующей корректировкой штатной численности.

      1.2.1 План нации – 100 конкретных шагов

      В мае 2015 года Президент Республики Казахстан анонсировал План нации.

      В соответствии с шагом 62 Плана нации АО "НУХ "Байтерек" продолжает инициативу по реализации Программы "Лидеры конкурентоспособности – национальные чемпионы 2.0" (далее – инициатива) с ориентацией на поддержку лидеров среднего бизнеса в несырьевых отраслях экономики.

      Инициатива направлена на содействие в создании конкурентоспособных, экспортоориентированных и высокотехнологичных производств обрабатывающей промышленности.

      Меры поддержки состоят из трех основных направлений: финансовая поддержка, консалтинговое сопровождение и институциональная поддержка.

      В рамках финансовой поддержки участникам инициативы предоставляется доступ к финансовым инструментам дочерних организаций (далее – ДО) АО "НУХ "Байтерек" в соответствии с их внутренними документами.

      Кроме того, компаниям предоставляется институциональная поддержка, а также оказывается поддержка по обеспечению доступа к передовому опыту в области управления и повышения эффективности деятельности с привлечением консалтинговых компаний. Более того, АО "НУХ "Байтерек" выступает связующим звеном для эффективного диалога между участниками инициативы и государственными органами для устранения общеотраслевых барьеров.

      1.2.2 Национальные проекты

      Национальный проект "Устойчивый экономический рост, направленный на повышение благосостояния казахстанцев"

      Основной целью Национального проекта "Устойчивый экономический рост, направленный на повышение благосостояния казахстанцев" является диверсификация экономики.

      В рамках данного Национального проекта АО "НУХ "Байтерек" выступает одним из основных операторов по реализации таких задач, как технологическая модернизация предприятий обрабатывающей промышленности, а также увеличение объемов производства и расширение номенклатуры товаров обрабатывающей промышленности.

      В частности, АО "НУХ "Байтерек" продолжает быть оператором всех возвратных финансовых мер поддержки через дочерние компании, в полномочия которого входит привлечение ресурсов с внешних и внутренних рынков долга и капитала для обеспечения льготного кредитования предприятий обрабатывающей промышленности, а также предоставления иных финансовых и нефинансовых инструментов поддержки (в том числе экспортное кредитование, лизинговое финансирование, межбанковское кредитование, субсидирование и гарантирование кредитов банков второго уровня (далее – БВУ), разработка и софинансирование предпроектной документации, консультативное сопровождение проектов, поиск инвесторов и другие). АО "НУХ "Байтерек" также будет проактивно расширять подход комплексной поддержки предприятий обрабатывающей промышленности, придерживаясь следующих принципов финансовой поддержки:

      1) исключение неэффективных и невостребованных мер поддержки;

      2) снижение бюджетного финансирования для государственных и квазигосударственных предприятий;

      3) сокращение финансирования программ поддержки, искажающих рыночные цены и негативно влияющих на развитие частного сектора;

      4) преимущественная поддержка проектов, софинансируемых частным сектором, при финансировании из государственных средств.

      АО "НУХ "Байтерек" при оказании мер государственного стимулирования предприятиям обрабатывающей промышленности будет руководствоваться Концепцией индустриально-инновационного развития до 2025 года.

      По направлению "Продвижение несырьевого экспорта" в качестве основного оператора продолжит свою деятельность акционерное общество "Экспортная страховая компания "KazakhExport" (далее – KazakhExport) в части участия в решении задачи по увеличению несырьевого экспорта в два раза.

      Для достижения целевых индикаторов вышеуказанного Национального проекта имеется необходимость охвата большого количества субъектов предпринимательства в сфере обрабатывающей промышленности путем расширения инструментария финансовой поддержки. В результате усиливается важность альтернативных источников финансирования, в том числе инструментов фондов прямых инвестиций. По данному направлению акционерное общество "Казына Капитал Менеджмент" (далее – ККМ) продолжит поддерживать казахстанские предприятия в сфере обрабатывающей промышленности через инструменты долевого финансирования.

      Национальный проект по развитию предпринимательства

      Даму является финансовым агентом Национального проекта по развитию предпринимательства и осуществляет поддержку субъектам малого и среднего бизнеса (далее – МСБ) путем субсидирования ставок вознаграждения по кредитам и гарантирования кредитов БВУ в рамках двух задач:

      1) повышение доступности финансирования для субъектов предпринимательства;

      2) создание условий для открытия и развития собственного дела.

      Национальный проект "Сильные регионы – драйвер развития страны"

      В связи с высокой потребностью населения в жилье разработан Национальный проект "Сильные регионы – драйвер развития страны". Основное внимание акцентировано на вопросах подготовки инженерно-социальной инфраструктуры, финансового стимулирования частных застройщиков, эффективного использования системы жилищно-строительных сбережений и перевода строительства кредитного жилья на внебюджетное финансирование.

      Одним из трех стратегических направлений деятельности АО "НУХ "Байтерек" и его ДО является реализация вышеуказанного Национального проекта в целях повышения доступности и комфорта жилья. Достижение поставленных целей предусматривается посредством реализации единой жилищной политики через стимулирование спроса и предложения по следующим задачам:

      1) "Жайлы тұрғын үй" - в части выдачи льготных займов на покупку жилья через акционерного общества "Жилищный строительный сберегательный банк "Отбасы банк" (далее – Отбасы банк), субсидирования части платы за жилье, арендованное в частном жилищном фонде через КЖК;

      2) строительство кредитного и арендного жилья для очередников местных исполнительных органов (далее – МИО) и вкладчиков Отбасы банк путем приобретения ценных бумаг МИО, проектного финансирования частных застройщиков, привлечения средств международных финансовых организаций, микширования собственных средств с рыночным заимствованием и иных механизмов финансирования строительства жилья;

      3) стимулирование строительства жилья частными застройщиками за счет субсидирования ставки вознаграждения по коммерческим кредитам БВУ;

      4) реализация механизма защиты долевых вкладов населения;

      5) развитие рынка арендного жилья без выкупа;

      6) мастер девелопер комплексной застройки микрорайонов;

      7) предоставление доступного финансирования покупки жилья для отдельных категорий граждан;

      8) развитие информационных технологий и аналитических исследований.

      Национальный проект "Технологический рывок за счет цифровизации, науки и инноваций"

      АО "НУХ "Байтерек" участвует в реализации Национального проекта "Технологический рывок за счет цифровизации, науки и инноваций" в части реализации задачи "Развитие инноваций в бизнесе". В частности, АО "НУХ "Байтерек" продолжит работу по развитию "единого окна" по мерам государственной поддержки путем автоматизации и цифровизации процессов предоставления мер государственной поддержки. Данная работа проводится по двум направлениям – по линии "электронного правительства" и собственной площадки "Единый портал поддержки предпринимательства "Digital Baiterek" (далее – "Digital Baiterek"). Кроме того, АО "НУХ "Байтерек" участвует в реализации мероприятий по созданию венчурных фондов, а также созданию стимулов для предприятий к внедрению технологий Индустрии 4.0.

      Национальный проект по развитию агропромышленного комплекса

      АО "НУХ "Байтерек" после объединения с акционерным обществом "Национальный управляющий холдинг "КазАгро" (далее – АО "НУХ "КазАгро") также выполняет функцию оператора финансовых инструментов поддержки в рамках Национального проекта по развитию агропромышленного комплекса. Данный документ нацелен на создание конкурентоспособного АПК путем повышения производительности труда в два с половиной раза, увеличения экспорта продукции АПК в два раза и обеспечение социально значимыми продовольственными товарами отечественного производства.

      1.2.3 Комплексный план приватизации на 2021 – 2025 годы

      В соответствии с постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 декабря 2015 года № 1141 "О некоторых вопросах приватизации на 2016 – 2020 годы" утвержден Комплексный план приватизации на 2016 – 2020 годы. В рамках данного постановления запланирована передача в конкурентную среду акций (долей участия) в 19 дочерних и зависимых компаниях АО "НУХ "Байтерек":

      1) Акционерное общество "Жилстройсбербанк Казахстана" (далее – ЖССБК) (ныне Отбасы банк);

      2) НАТР (ныне QazTech Ventures) и 8 дочерних и зависимых организаций10;

      3) АО "Экспортно-кредитная страховая корпорация "КазЭкспортГарант" (ныне KazakhExport);

      4) 8 дочерних организаций акционерного общества "Инвестиционный фонд Казахстана"11 (далее – ИФК).

      ________________________________

      10Список приватизируемых дочерних и зависимых организаций НАТР: ТОО "Технопарк "Алгоритм", ТОО "Технопарк Сары-Арка", ТОО "Технопарк КазНТУ им. К. Сатпаева", ТОО "Технопарк "Алтай", ТОО "Конструкторское бюро горно-металлургического оборудования", ТОО "Конструкторское бюро транспортного машиностроения", ТОО "Конструкторское бюро нефтегазового оборудования", ТОО "Конструкторское бюро сельскохозяйственного машиностроения".

      11Список приватизируемых проектов ИФК: АО "Уральский завод металлических конструкций и цинкования", АО "White Fish of Kazakhstan", АО "Мырзабек — Алтын Тас групп", АО "Раннила Казахстан", АО "Иртышский химико-металлургический завод", АО "Pams Pipe", ТОО "А-КБК", АО "Досжан темир жолы".

      Из 19 компаний 9 реализовано, 4 ликвидировано, 2 находится на стадии ликвидации, 1 компания находится в процессе приватизации и 3 компании исключены из Комплексного плана приватизации.

      Поступления в размере 948 455 195 тенге, полученные в результате реализации активов АО "НУХ "Байтерек" за период 2017 – 2020 годы, в полном объеме направлены для перечисления в Национальный фонд РК.

      В соответствии с постановлениями Правительства Республики Казахстан от 3 августа 2017 года № 467, от 3 марта 2018 года № 100 и от 13 декабря 2018 года № 830 - АО "Экспортно-кредитная страховая корпорация "КазЭкспортГарант", АО "Досжан темір жолы" и АО "Национальное агентство по технологическому развитию" исключены из перечня крупных дочерних, зависимых организаций национальных управляющих холдингов, национальных компаний и иных юридических лиц, являющихся аффилированными с ними, предлагаемых к передаче в конкурентную среду в приоритетном порядке.

      При этом в соответствии с протоколом заседания Государственной комиссии по вопросам модернизации экономики Республики Казахстан от 16 октября 2020 года рекомендовано исключить ЖССБК из перечня крупных дочерних, зависимых организаций национальных управляющих холдингов, национальных компаний и иных юридических лиц, являющихся аффилированными с ними, предлагаемых к передаче в конкурентную среду в приоритетном порядке, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 декабря 2015 года № 1141 "О некоторых вопросах приватизации на 2016 – 2020 годы".

      В соответствии с Комплексным планом приватизации на 2021 – 2025 годы, утвержденным постановлением Правительства Республики Казахстан от 29 декабря 2020 года № 908 "О некоторых вопросах приватизации на 2021 – 2025 годы", запланирована передача в конкурентную среду ИФК.

      2. Анализ текущего состояния АО "НУХ "Байтерек": анализ внутренней среды

      2.1 Текущая структура АО "НУХ "Байтерек" и ДО

      Сноска. Подраздел 2.1 с изменением, внесенным постановлением Правительства РК от 29.04.2022 № 265.

      В состав АО "НУХ "Байтерек" входит 9 ДО (приложение 2 к настоящему Плану), которые в прошлом находились под управлением различных государственных органов и/или субъектов квазигосударственного сектора.

      ДО АО "НУХ "Байтерек" осуществляют содействие развитию экономики Казахстана посредством предоставления различных инструментов поддержки. Все существующие в ДО АО "НУХ "Байтерек" инструменты поддержки (как финансовые, так и нефинансовые) можно условно разбить на три направления деятельности: поддержка предпринимательства, развитие агропромышленного комплекса и обеспечение населения жильем (см. рисунок 1 ниже).

     


      Рисунок 1. Матрица инструментов поддержки развития экономики в ДО АО "НУХ "Байтерек" в разрезе трех направлений деятельности.

      Три упомянутых направления значительно отличаются друг от друга по ряду характеристик, таких как:

      1) доля в портфеле активов АО "НУХ "Байтерек";

      2) уровень доходности активов;

      3) количество обслуживаемых клиентов;

      4) горизонт инвестирования/поддержки;

      5) типичная структура фондирования;

      6) качество кредитного портфеля;

      7) операционные расходы на управление активами.

      Более того, три направления деятельности АО "НУХ "Байтерек" реализуется в рамках связанных государственных программ развития экономики (см. рисунок 2 ниже).

     


      Рисунок 2. Сравнение трех направлений деятельности АО "НУХ "Байтерек" по ряду характеристик

      Источник: данные ДО (2019)

      Сравнительный анализ международной практики указывает, что в результате объединения трех специфичных направлений деятельности АО "НУХ "Байтерек" является уникальным институтом развития, не имеющим аналогов.

      Учитывая существенные различия в характеристиках трех направлений деятельности и результаты сравнительного анализа, деятельность АО "НУХ "Байтерек" следует планировать, анализировать и оценивать в контексте указанных трех направлений.

      2.2 Анализ исполнения КПД и SWOT

      Сноска. Подраздел 2.2 с изменением, внесенным постановлением Правительства РК от 29.04.2022 № 265.

      Ранее План определял 12 ключевых показателей деятельности для выполнения задачи становления АО "НУХ "Байтерек" как интегрированного института развития и реализации трех стратегических направлений деятельности.

      Согласно отчету по исполнению Плана развития на 2019 – 2021 годы по итогам 2020 года все стратегические ключевые показатели деятельности (далее – КПД) выполнены:

п/п

Показатель

Плановые значения

Фактические значения

Консолидированные КПД АО "НУХ "Байтерек" по обеспечению содействия устойчивому развитию экономики Республики Казахстан

1.

Доля кредитного и инвестиционного портфеля от общих активов АО "НУХ "Байтерек"

76,24 %

78,53 %

2.

Доля негосударственных источников заимствования в общей структуре заимствования за отчетный год

≥24,93 %

25,89 %

3.

ROA (конс) не ниже минимального положительного значения)

0,25 %

1,21 %

4.

Доля частного сектора в кредитном портфеле

77,05 %

77,64 %

Стратегическое направление деятельности 1. Поддержка предпринимательства в сегменте крупного бизнеса

Стратегическое направление деятельности 2. Поддержка предпринимательства в сегменте МСБ

5.

Количество новых проектов и проектов по модернизации и расширению действующих производств с учетом увеличения производительности труда и расширения рынков сбыта

95 571 ед.

116 196 ед.

6.

Объем продукции, произведенной субъектами предпринимательства, получившими поддержку

Не менее

34 011,38 млрд тенге

39 325,3 млрд тенге

7.

Привлечение иностранных инвестиций

не менее 1,5:1

1,67:1

Стратегическое направление деятельности 3. Повышение доступности жилья

8.

Объем жилья, в рамках которого оказаны инструменты поддержки*

2 835,85 тыс. кв. м

3 043,90 тыс. кв. м

9.

Доля участников в системе жилстройсбережений к экономически активному населению Республики Казахстан

17,00 %

20,30 %

10.

Гарантирование вкладов дольщиков коммерческого жилья

13,00 %

27,00 %

Стратегическое направление деятельности 4. Повышение экспортного потенциала

11.

Объем экспортной выручки предприятиями, получившими поддержку в рамках экспортного и предэкспортного финансирования

3 793,67 млрд тенге

5 606,34 млрд тенге

Стратегическое направление деятельности 5. Трансферт и внедрение инноваций

12.

Количество внедренных технологий на производстве, количество проектов, направленных на решение технологических задач отраслей и коммерциализацию технологий**

40 ед.

40 ед.

      * Данные 2018 года. Показатель рассчитывается до 2018 года включительно

      ** В 2018 году в рамках Дорожной карты совместных действий по оптимизации отдельных институтов развития, утвержденной Министром по инвестициям и развитию РК от 19 ноября 2018 года, переданы отдельные функции АО "НАТР" в АО "Казахстанский центр индустрии и экспорта". В этой связи, поскольку показатель имеет накопительный характер, в 2020 году указаны значения 2018 года. Показатель исключен в рамках актуализации Стратегии развития АО "НУХ "Байтерек" в 2021 году.

      Таблица 3. Исполнение КПД АО "НУХ "Байтерек" в 2020 году.

      Согласно расчетам, определяемым приказом Министра национальной экономики Республики Казахстан от 27 февраля 2015 года № 149, итог реализации стратегии развития АО "НУХ "Байтерек" по итогам шести лет (2014-2019 годы) равен 91 %, что оценивается как "эффективность высокого уровня реализации Стратегии".

Сильные стороны

Слабые стороны

1) значительная поддержка АО "НУХ "Байтерек" и его ДО со стороны единственного акционера в лице Правительства Республики Казахстан;

2) развитая инфраструктура, существенный опыт поддержки экономики, опыт взаимодействия с частным бизнесом;

3) эффективное управление валютными, процентными, кредитными и другими рисками портфеля;

4) опыт привлечения финансирования на международном и местном рынках капитала;

5) широкий набор финансовых и нефинансовых инструментов поддержки в ДО АО "НУХ "Байтерек";

6) широкая клиентская база сельскохозяйственных товаропроизводителей (далее – СХТП), наработанный опыт работы ДО по поддержке субъектов АПК;

7) наличие обширной региональной сети филиалов ДО;

8) высокий уровень доверия целевых групп к деятельности АО "НУХ "Байтерек";

9) высокий уровень информированности целевых групп о деятельности АО "НУХ "Байтерек".

1) высокая доля финансирования субъектов крупного предпринимательства;

2) предоставление мер господдержки без предварительного анализа ранее предоставленных мер;

3) высокая длительность кредитования крупных проектов, что приводит к снижению эффективности деятельности предприятия в целом;

4) отсутствие услуг по технологической экспертизе на предмет готовности Индустрии 4.0;

5) недостаточная обратная связь от клиентов АО "НУХ "Байтерек" об удовлетворительности полученными мерами господдержки;

6) негативные тренды в банковском секторе, к которому АО "НУХ "Байтерек" имеет высокий уровень кредитных требований;

7) зависимость сектора АПК от государственного финансирования.

Возможности

Угрозы

1) высокая потребность экономики Казахстана в финансовой и нефинансовой поддержке развития;

2) необходимость дальнейшего повышения конкурентоспособности казахстанских компаний;

3) необходимость наращивания инвестиций в развитие и модернизацию инфраструктуры;

4) возможность привлечения средств из негосударственных источников финансирования;

5) расширение сотрудничества с частным сектором, в частности, софинансирование с частными финансовыми институтами;

6) возможность наращивания синергии между ДО;

7) развитие венчурного предпринимательства и инновационной инфраструктуры в виде венчурных фондов и стартап акселераторов.

1) ухудшение макроэкономической ситуации в стране из-за внешних факторов, что может привести к дальнейшему ослаблению национальной валюты и ухудшению страновых рисков;

2) неразвитость фондового рынка Республики Казахстан;

3) в случае понижения кредитного рейтинга АО "НУХ "Байтерек", доступ к внешним источникам финансирования будет ограничен;

4) слабая инвестиционная привлекательность проектов в Казахстане;

5) сохранение высокой доли проблемных кредитов в портфелях БВУ.

      Таблица 4. SWOT-анализ

      3. Миссия и видение АО "НУХ "Байтерек"

      Сноска. Раздел 3 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 29.04.2022 № 265.

      Миссией АО "НУХ "Байтерек" являются устойчивое развитие Республики Казахстан и достижение целей "Стратегии – 2050".

      Видение АО "НУХ "Байтерек" – передовой институт развития, предоставляющий в соответствии с лучшими стандартами инструменты поддержки для бизнеса и повышающий уровень жизни населения Республики Казахстан.

      Видение соответствует ценностям АО "НУХ "Байтерек" в аббревиатуре "SCALE":

      Sustainable – соблюдение принципов устойчивого развития;

      Client-oriented – клиентоориентированность;

      Affordable – предоставление доступных инструментов поддержки бизнеса и обеспечения населения жильем;

      Lean и Enterprise – АО "НУХ "Байтерек" стремится быть высокоэффективным в повышении конкурентоспособности поддерживаемых предприятий, при этом оставаясь финансово устойчивым и безубыточным институтом развития.

      Ключевые задачи, которые решает АО "НУХ "Байтерек" в рамках реализации своей миссии по устойчивому развитию Казахстана, являются:

      1) развитие несырьевых отраслей экономики;

      2) развитие предпринимательства (частного сектора экономики);

      3) поддержка экспорта несырьевой продукции;

      4) повышение производительности;

      5) повышение доступности финансирования, уровня технической оснащенности и интенсификации производства в АПК;

      6) поддержка урбанизации экономики.

      Первые четыре задачи решаются путем осуществления основной деятельности АО "НУХ "Байтерек" по стратегическому направлению "Поддержка предпринимательства", охватывающему как поддержку субъектов крупного предпринимательства, так и МСБ.

      Пятая задача по повышению доступности финансирования, уровня технической оснащенности и интенсификации производства в АПК реализуется в рамках нового стратегического направления АО "НУХ "Байтерек" – "Развитие агропромышленного комплекса".

      Шестая задача по поддержке урбанизации экономики решается в рамках третьего стратегического направления деятельности АО "НУХ "Байтерек" "Обеспечение населения жильем".

      По каждому из стратегических направлений в разделе 5 настоящего Плана предусмотрены КПД деятельности АО "НУХ "Байтерек" с определением целевого значения на 2023 год.

      Детальные подзадачи с годовыми промежуточными целевыми значениями и мероприятиями будут предусмотрены в рамках Плана мероприятий АО "НУХ "Байтерек", утверждаемого Советом директоров АО "НУХ "Байтерек" на пять лет.

      4. Стратегические направления деятельности АО "НУХ "Байтерек"

      4.1 Стратегическое направление деятельности 1. Поддержка предпринимательства

      4.1.1 Поддержка предпринимательства в сегменте крупного бизнеса

      Сноска. Подраздел 4.1.1 с изменением, внесенным постановлением Правительства РК от 29.04.2022 № 265.

      Деятельность АО "НУХ "Байтерек" по поддержке предпринимательства в сегменте крупного бизнеса является одним из направлений деятельности акционерного общества "Банк Развития Казахстана" (далее – БРК), которые оказывают поддержку в рамках инструментов долгового финансирования и лизинга. Основными проблемными вопросами в данном направлении деятельности являются:

      1) структура кредитного портфеля по заемщикам: кредитный портфель АО "НУХ "Байтерек" по состоянию на 31 декабря 2020 года составил 4,3 трлн тенге. Основная доля (~46 %) кредитного портфеля приходится на БРК. Согласно анализу проектов (по стоимости), реализованных с инструментами поддержки БРК, порядка 39 % стоимости проектов приходится на компании с государственным участием, включая субъекты квазигосударственного сектора.

      При этом в соответствии с пятой задачей "Эффективность квазигосударственного сектора" Национального плана развития Республики Казахстан до 2025 года будет завершена последовательная работа по выстраиванию новой модели квазигосударственного сектора, направленная на кардинальное сокращение доли государственного участия в экономике. В частности, согласно Прогнозу социально-экономического развития Республики Казахстан на 2022 – 2026 годы, доля участия государства в экономике будет сокращена до уровня стран ОЭСР – 14 % от ВВП в 2025 году. Таким образом, текущая политика финансирования АО "НУХ "Байтерек" учитывает принцип приоритетности финансирования проектов частного сектора.

      2) оборачиваемость выделяемых средств на кредитование проектов субъектов крупного предпринимательства: долгосрочное льготное финансирование может негативно повлиять на финансовую дисциплину предприятий и исключить стимулы стать более конкурентоспособным в рыночной среде.

      В настоящее время существуют проблемы с кредитованием проектов, так отношение ссудного портфеля БВУ к ВВП снизилось с 56,7 % в 2009 годы, до 23 % по итогам 2020 года. Причинами являются: перекредитованность предприятий, перезаложенность активов заемщиков, отсутствие залогового обеспечения, отсутствие привлекательности и гарантий для частных инвесторов.

      Для решения вышеупомянутых проблем в подпунктах 1) и 2) необходима не только достаточная ликвидность, но и наличие критической массы новых инвестиционных проектов, привлекательных для частных инвесторов.

      При осуществлении кредитования приоритетных проектов АО "НУХ "Байтерек" будет стремиться максимально вовлекать частных инвесторов в структуру финансирования проектов, сокращая тем самым государственное участие. В этой связи широкое применение получат инструменты совместного финансирования (включая синдицированное кредитование) и секьюритизации портфеля кредитов. Использование таких инструментов позволит снизить экономическую стоимость финансирования для инициаторов за счет эффективной структуризации проектов, распределения рисков между софинансирующими сторонами, улучшения требований к прозрачности и качеству менеджмента на предприятиях.

      Предоставление синдицированного кредита будет осуществляться с участием БРК и БВУ. БРК, как якорный кредитор, будет участвовать в финансировании в период инвестиционной фазы до 70 % от суммы займа, остальная сумма займа будет предоставлена БВУ. В последующем при достижении целевых показателей проекта (постинвестиционная фаза проекта) предполагается поэтапная передача доли кредита в пользу БВУ.

      Помимо этого, участие частных инвесторов на начальном этапе финансирования проектов значительно увеличит вероятность их успешной реализации и востребованность производимой ими продукции за счет привнесения дополнительной качественной экспертизы и в ряде случаев новых экономических связей. В свою очередь, наличие в структуре финансирования государственного партнера в лице национального института развития повысит доверие и уверенность частных инвесторов в долгосрочной заинтересованности реализации совместных проектов.

      Таким образом, приоритет при отборе проектов на прочих равных условиях будет отдаваться проектам с большей долей участия частных инвесторов и самих инициаторов. АО "НУХ "Байтерек" будет стремиться осуществлять финансирование совместных с бизнесом проектов на паритетных основах, тем самым эффективно разделяя риски и увеличивая эффект финансового рычага путем привлечения дополнительных частных инвестиций.

      В целях привлечения большего объема средств частных финансовых организаций в кредитование приоритетных инвестиционных проектов дополнительное развитие получит инструмент гарантирования. При этом реализация механизма гарантирования будет осуществляться также на паритетных условиях с частными партнерами.

      В итоге данные меры позволят повысить оборачиваемость государственных средств, тем самым снизив давление на республиканский бюджет. Дополнительно будет рассматриваться возможность перевода проектов на рыночное финансирование с использованием инструментов фондового рынка.

      Кроме того, механизм соинвестирования в проекты осуществляется с участием ККМ. Портфельные фонды прямых инвестиций ККМ имеют возможность привлечения дополнительных инвестиций от международных институциональных инвесторов в рамках соглашений о соинвестировании, что позволяет другим инвесторам участвовать в потенциально высокодоходных инвестициях без участия в фонде прямых инвестиций.

      3) высокая стоимость заимствования: в 2020 году АО "НУХ "Байтерек" привлекло рыночное заимствование в размере 415 млрд тенге. В декабре 2017 года БРК выпустил дебютные еврооблигации в национальной валюте на сумму 100 млрд тенге. Процентная ставка по данному займу составила 9,5 % годовых. Кроме того, в мае 2018 года БРК повторно выпустил еврооблигации в тенге на сумму 100 млрд тенге. Процентная ставка по данному займу составила 8,95 %. В феврале 2020 года БРК осуществил третий выпуск еврооблигаций, деноминированных в тенге, в объеме 62,5 млрд тенге. Срок обращения ценных бумаг составляет 5 лет, купонная ставка – 10,75 % годовых.

      АО "НУХ "Байтерек" и его дочерние организации продолжат на постоянной основе работать над поиском наиболее доступных источников рыночного фондирования, в том числе работая над повышением своей деловой репутации в виде увеличения своего рейтинга устойчивого развития.

      4) реактивный подход АО "НУХ "Байтерек" к поиску и структурированию сделок: в текущей операционной модели АО "НУХ "Байтерек" имеет ограниченный объем прямого взаимодействия с предпринимателями, поскольку непосредственная поддержка реализуется на уровне ДО. При этом АО "НУХ "Байтерек" будет проактивно инициировать поддержку тех или иных направлений в приоритетных секторах экономики в рамках комплексной поддержки проектов в сегменте крупного бизнеса, которая будет ограничиваться 3-5 сделками в год.

      5) кросс-функциональность (комплексная поддержка): по состоянию на конец 2020 года в рамках комплексной поддержки реализуются такие проекты как, например, проект по производству легковых автомобилей Hyundai, строительство завода по производству ферросилиция, а также обогатительной фабрики. При этом отмечается наличие значительного потенциала расширения практики комплексной поддержки при условии наличия координации и вовлеченности на уровне АО "НУХ "Байтерек", в том числе в рамках Программы "Лидеры конкурентоспособности – национальные чемпионы 2.0".

      Отбор проектов для предоставления поддержки будет осуществляться с учетом увеличения производительности труда, расширения рынков сбыта, а также увеличения внутристрановой ценности в закупках товаров, работ и услуг при реализации проектов.

      6) проблемные активы/проекты: в 2013 – 2015 годах АО "НУХ "Байтерек" вывело значительную долю проблемных активов/проектов из БРК в ИФК для работы с проблемными активами/проектами. Первоначальная стоимость переданных в ИФК проектов составляла порядка 326 млрд тенге12, тогда как справедливая стоимость по состоянию на 31 декабря 2020 года составила 1,1 млрд тенге.

      ________________________________

      12По отчетным данным ИФК на конец 2015 года стоимость переданных активов, которую должно ИФК оплатить в пользу БРК согласно договорам цессии, составляет 326 млрд тенге.

      За 2020 год проведено оздоровление (реструктуризация) по двум проектам ТОО "Агрохолдинг Жана-Бас" (ТОО "Aizet farms") и АО "Казахстан Инвест Комир" (ТОО "ЭнергоИнвестТрейд") на общую сумму 767,8 млн тенге.

      Также за 2020 год осуществлен возврат ранее вложенных инвестиций по заключенным договорам купли-продажи и договорам аренды/ссуды/ДДУ на общую сумму 4,2 млрд тенге.

      В этой связи АО "НУХ "Байтерек" будет продолжена работа по совершенствованию подходов к управлению рисками в сделках, чтобы минимизировать вероятность потерь от неработающих займов.

      Кроме того, АО "НУХ "Байтерек" и его ДО ККМ будут проводить работу по оздоровлению рынка проблемных активов путем создания и инвестирования в фонды стрессовых активов с привлечением опытных GP для их управления, а также привлечения средств других инвесторов в данный сегмент.

      7) встречные обязательства получателей льготного финансирования: реализация предыдущего пункта потребует расширения встречных обязательств со стороны получателей мер государственной поддержки. На стадии заключения кредитного договора заемщик должен будет принять обязательство по замещению государственных средств на рыночные.

      При этом действующие встречные социально-экономические обязательства со стороны поддерживаемых предприятий будут приведены в соответствие с требованиями национальных проектов и Концепции индустриально-инновационного развития до 2025 года.

      8) развитие "зеленых" финансов: в Стратегии "Казахстан – 2050" поставлена задача обновления производственных активов страны в соответствии с новейшими технологическими стандартами, сокращения выбросов парниковых газов на 25 %, а также доведения доли использования альтернативных и возобновляемых источников энергии в общем объеме энергопотребления до уровня не менее 50 % к 2050 году.

      Для этого АО "НУХ "Байтерек" будет проведена работа по определению критериев "зеленых" проектов / приоритетных "зеленых" отраслей экономики, механизмов стимулирования и поддержки данных проектов, а также будут привлекаться рыночные средства путем выпуска "зеленых" облигаций.

      9) стимулирование роста стоимости компаний-заемщиков: АО "НУХ "Байтерек" содействует созданию стабильных и конкурентоспособных предприятий. Для повышения стоимости заемщиков БРК и проектных компаний ККМ, а также их включения в ряды публичных компаний АО "НУХ "Байтерек" будет повышать уровень прозрачности компаний-заемщиков и производительность труда компаний-заемщиков БРК и проектных компаний ККМ путем разработки и предоставления таких инструментов как тиражирование лучших практик управления, выставление требований по повышению прозрачности исполнительных органов, а также по обязательному наличию качественного внешнего аудита финансовой отчетности и другие.

      Данная мера позволит стимулировать заемщиков постоянно улучшать свой производственный процесс, искать новые конкурентные преимущества, эффективно приспосабливаться к постоянно изменяющимся ситуациям и будет способствовать увеличению стоимости компаний-заемщиков и, как следствие, повысит их инвестиционную привлекательность на торговых площадках.

      10) Обеспечение "пакетной" поддержки проектов: необходимо стимулировать крупные предприятия к сотрудничеству с МСБ путем увеличения их поддержки в цепочках поставок с точки зрения возврата займов, поставок сырья и аутсорсинга проектов. Для этого АО "НУХ "Байтерек" будет применять встречные обязательства при предоставлении льготного финансирования. Также будет выполняться развитие экосистем вокруг крупных инвесторов (Tyson Foods в АПК, Chevrolet в машиностроении и другие) через пакетный принцип поддержки и развитие проектного финансирования (инструменты синдицированного займа и соинвестиции).

      Для привлечения крупных (якорных) инвесторов в страну необходим комплексный подход, который будет поддерживать устойчивость создания цепочки добавленных стоимостей, начиная от поставщиков сырья/оборудования и заканчивая каналами сбыта.

      Применение "пакетного принципа" поддержки ко всем стейкхолдерам процесса: "якорному инвестору", казахстанским компаниям-поставщикам, БВУ-партнерам и заказчикам будет способствовать более успешной и эффективной реализации проекта, повышению востребованности, производимой ими продукции и услуг за счет создания экосистемы вокруг проекта инвестора.

      Создание экосистемы вокруг проектов крупных иностранных "игроков" будет заключаться в финансовой поддержке казахстанских предприятий, являющихся партнерами в рамках совместной реализации проектов с иностранными участниками. Данные меры позволят встраиваться в глобальные цепочки производства и сбыта товаров и услуг, а также будут способствовать привлечению в экономику Казахстана иностранных компаний.

      Кроме того, привлечение крупных иностранных и "якорных" инвесторов к реализации проектов на территории Республики Казахстан реализуется путем совместного софинансирования проектов, так как наличие в структуре финансирования государственного партнера в лице национального института развития повысит доверие и уверенность частных инвесторов в долгосрочной заинтересованности реализации совместных проектов.

      Таким образом, пакетный принцип предоставления инструментов будет способствовать вовлечению широкой массы предпринимателей в орбиту мер поддержки и увеличению оборачиваемости финансовых ресурсов.

      4.1.2 Поддержка предпринимательства в сегменте МСБ

      Деятельность АО "НУХ "Байтерек" по поддержке предпринимательства в сегменте МСБ реализуется ДО – Даму, БРК, KazakhExport, ККМ, которые оказывают поддержку в рамках как финансовых (субсидирование ставки вознаграждения, частичное гарантирование кредитов БВУ, обусловленное размещение средств в БВУ, лизинговое финансирование, экспортное и предэкспортное финансирование, долевое и долговое финансирование), так и нефинансовых (консультативное сопровождение проектов) инструментов.

      За последние пять лет (не включая 2020 год) наблюдается положительная динамика развития МСБ в Казахстане. Показатель доли МСБ в структуре ВВП вырос с 25,9 % в 2014 году до 30,8 % в 2019 году и в связи с пандемией COVID-19 показал небольшой рост до 31,6 % в 2020 году. Количество активно действующих субъектов увеличилось в 1,5 раза за 6 лет и составило 1,36 млн субъектов в 2020 году. Увеличился показатель занятого населения в секторе МСБ, который составил 3,4 млн человек в 2020 году (см. рисунок 3 ниже). Так, в 2020 году рейтинг DoingBusiness показал, что Казахстан поднялся на 3 позиции и занял 25 место из 190 стран за счет улучшения по таким позициям, как "Получение кредитов" (+35 позиций), "Регистрация предприятий" (+14 позиций), "Подключение к системе электроснабжения" (+9 позиций) и сохранил позицию по индикатору "Обеспечение исполнения контрактов" (4 место).

     


      Рисунок 3. Динамика основных показателей МСБ.

      Источник: Бюро национальной статистики АСПИР РК

      Однако Казахстан имеет существенный потенциал в развитии сектора МСБ. Уровень развития сектора МСБ остается значительно ниже, чем в таких развивающихся странах, как Аргентина, Бразилия, Южная Африка и Китай. Средний показатель доли МСБ в структуре ВВП развивающихся стран равен 42 %, в то время как доля занятых составляет 64 % от общего населения страны. Показатели доли МСБ в структуре ВВП Казахстана в 1,4 раза ниже среднего показателя развивающихся стран (31,6 % по итогам 2020 года), а доля занятых в МСБ равна 39 % от экономически активного населения республики, что практически в 1,6 раза ниже среднего показателя.

      Основными факторами, ограничивающими финансирование развития МСБ в Казахстане, являются ограниченный охват (по количеству) предпринимателей в секторе МСБ, ориентация поддержки со стороны институтов развития на суб-сегмент среднего бизнеса, недостаточность государственной поддержки, отсутствие мотивационной составляющей в инструментах финансовой поддержки со стороны институтов развития, а также высокие ставки кредитования БВУ.

      Основными финансовыми инструментами ДО АО "НУХ "Байтерек" по поддержке микро-, малого и среднего предпринимательства являются обусловленное размещение средств в БВУ, субсидирование ставки вознаграждения и гарантирование кредита.

      В 2020 году общий объем кредитного портфеля, по которому оказана поддержка субъектам МСБ, составил 1 680 млрд тенге. Объем кредитного портфеля по инструменту "Субсидирование ставки вознаграждения" равен 1 197,1 млрд тенге и составил 71 % от указанной поддержки. По данному направлению оказана финансовая поддержка 14 679 субъектам со средним размером поддержки, равным 81,6 млн тенге.

     


      Рисунок 4. Финансовые инструменты поддержки и их основные показатели

      Источник: годовые отчеты Даму

      Средний размер поддержки превышает среднюю годовую выручку малого бизнеса в 3 раза, исходя из чего можно предположить, что основная часть финансовой поддержки направлена в суб-сегмент среднего предпринимательства, в то время как индивидуальные предприниматели, крестьянские хозяйства и малые предприятия не получают необходимого финансирования. На рисунке 5 ниже показано количество действующих субъектов микро-, малого и среднего предпринимательства, объемы выпускаемой продукции и количество занятых в каждом суб-сегменте. На основании этих данных видно, что 78,2 % объема выпускаемой продукции и 89,2 % рабочих мест относится к субъектам микро- и малого бизнеса.

      Таким образом, для достижения максимального эффекта с точки зрения создаваемых рабочих мест и увеличения объемов выпускаемой продукции ДО АО "НУХ "Байтерек" в направлении поддержки предпринимательства в сегменте МСБ будет ориентировать финансовые инструменты поддержки в большей степени на суб-сегменты микро- и малого бизнеса.

      Для этого Даму через микрофинансовые организации продолжит осуществлять поддержку микро-, малого бизнеса посредством апексных механизмов, а также автоматизировать бизнес-процессы по привлечению и размещению средств и субсидированию кредитов до 180 млн тенге.

      В целях реализации поручения Главы государства по обеспечению долгосрочной тенговой ликвидности за счет средств НБ РК и средств, находящихся в его управлении, выделено 1 трлн тенге банкам второго уровня. В свою очередь, для снижения долговой нагрузки на предпринимателей Даму субсидирует процентную ставку в рамках Национального проекта по развитию предпринимательства.

     


      Рисунок 5. Количество действующих субъектов МСБ, объем выпускаемой продукции и количество рабочих мест в размере по сегментам за 2020 год

      Источник: Бюро национальной статистики АСПИР РК

      При оказании ДО АО "НУХ "Байтерек" финансовых мер поддержки МСБ будут предусмотрены механизмы встречных обязательств со стороны поддерживаемых предприятий по повышению своей социально-экономической эффективности.

      В сложившейся макроэкономической ситуации при высокой ставке рефинансирования ставка кредитования МСБ со стороны БВУ по специальным программам (в том числе по совместным программам Даму с международными финансовыми организациями и местными исполнительными органами) составляет от 6 до 18 %. Уровень маржинальности в отраслях, где создаются и развиваются МСБ, зачастую ненамного превышает ставку кредитования, то есть возможности роста и развития бизнеса за счет заемных средств сильно ограничены.

      При этом в соответствии с Национальными проектами "Устойчивый экономический рост, направленный на повышение благосостояния казахстанцев" и по развитию предпринимательства отбор проектов для предоставления поддержки будет осуществляться с учетом увеличения производительности труда, модернизации и расширения производства, а также эффективности реализуемых проектов.

      В целях предоставления малому и среднему бизнесу доступа к рынку капитала для поиска источников финансирования, инвестиционных возможностей, инвесторов и вторичных торгов имеющимися долями/акциями АО "НУХ "Байтерек" совместно с Казахстанской фондовой биржей (далее – KASE) планирует дальше совершенствовать созданную 15 июня 2018 года торговую площадку для МСБ (private market), предназначенную для предоставления субъектам малого и среднего бизнеса в организационно-правовой форме "ТОО" альтернативного источника финансирования без необходимости получения статуса публичной компании. Также, совместно с KASE будет проработан вопрос о предоставлении:

      1) площадки для предварительной презентации проектов МСБ с приглашением потенциальных инвесторов;

      2) онлайн витрины на базе "Digital Baiterek" для размещения информации проектов АО "НУХ "Байтерек";

      3) предоставление листинга пилотных проектов на KASE.

      Кроме того, в целях поддержки МСБ АО "НУХ "Байтерек" будут приняты меры по:

      1) содействию в реализации проектов среднего размера путем финансирования через банки второго уровня;

      2) поддержке внедрения на предприятиях новых технологий, методов ведения бизнеса, бизнес модели (удаленный/домашний офис, онлайн-обучение, совместные разработки и электронная коммерция);

      3) стимулированию крупных предприятий к сотрудничеству с МСБ путем их поддержки в цепочках поставок;

      4) развитию экосистем вокруг крупных инвесторов через пакетный принцип поддержки: разработка проектно-сметной документации, льготное финансирование, долевое финансирование и экспортная поддержка;

      5) приоритезации проектов Даму с наибольшим социально-экономическим эффектом.

      4.1.3 Повышение экспортного потенциала

      Одной из приоритетных задач, поставленных Первым Президентом Республики Казахстан – Елбасы, является необходимость совершенствования инструментов поддержки экспорта, создания условий для выхода казахстанских товаров на внешние рынки. Опыт таких стран, как Республика Сингапур, Королевство Таиланд, Федерация Малайзия, наглядно демонстрирует преимущества экспортоориентированных стратегий, т.к. вывод товаров на внешние рынки способствовал стремительному экономическому росту этих стран.

      В декабре 2015 года Казахстан вступил во Всемирную торговую организацию (далее – ВТО), что ставит задачу казахстанским предпринимателям конкурировать с производителями со всего мира в условиях снижения барьеров, защищающих национальные рынки. В частности, правила ВТО устанавливают минимально допустимые ставки по кредитам для экспортеров.

      В настоящее время в Республике Казахстан системно реализуется комплекс мер, направленных на поддержку отечественного предпринимательства и обрабатывающей промышленности.

      Первым Президентом Республики Казахстан – Елбасы в Послании народу Казахстана от 31 января 2017 года "Третья модернизация Казахстана: глобальная конкурентоспособность" определено приоритетное направление политики индустриализации с акцентом на развитие конкурентоспособных экспортных производств. В этой связи разработан Национальный проект "Устойчивый экономический рост, направленный на повышение благосостояния казахстанцев", нацеленный на создание условий для увеличения объемов несырьевого экспорта в два раза к 2025 году (к уровню 2019 года).

      В Послании Первого Президента Республики Казахстан – Елбасы народу Казахстана от 10 января 2018 года – "Новые возможности развития в условиях четвертой промышленной революции" индустриализация должна стать флагманом внедрения новых технологий: "…Необходимо разработать и апробировать новые инструменты, направленные на модернизацию и цифровизацию наших предприятий с ориентацией на экспорт продукции …".

      В Послании народу Казахстана от 5 октября 2018 года "Рост благосостояния казахстанцев: повышение доходов и качества жизни" Елбасы отметил, что экспортоориентированная индустриализация должна стать центральным элементом экономической политики.

      Президент Республики Казахстан Токаев К.К. в Послании народу Казахстана от 1 сентября 2020 года "Казахстан в новой реальности: время действий" поручил Правительству Республики Казахстан запустить программу экспортной акселерации, направленную на средние несырьевые предприятия, чтобы обеспечить целевую поддержку от идеи до результата с целью усиления их экспортной поддержки. Работа по продвижению экспорта казахстанских товаров и услуг в новых мировых реалиях должна стать для Правительства приоритетной.

      В целях реализации поставленных задач по стимулированию экспортного потенциала Казахстана, а также диверсификации экспорта с ориентацией на высокую добавленную стоимость, стратегически важным направлением деятельности KazakhExport станет усиление финансовой поддержки экспортеров.

      В рамках Государственной программы индустриально-инновационного развития на 2020 – 2025 годы (далее – ГПИИР) (постановление Правительства Республики Казахстан от 31 декабря 2019 года № 1050), в целях повышения статуса KazakhExport, как экспортно-кредитного агентства (далее – ЭКА), KazakhExport с 2020 года начал работать через механизм гарантирования страховых выплат (по обязательствам юридического лица, выплаты по которым могут быть осуществлены только при недостаточности собственных средств юридического лица).

      Наличие государственной гарантии увеличивает степень надежности KazakhExport и, соответственно, доверие к нему со стороны международных финансовых институтов и зарубежных ЭКА, что стимулирует их сотрудничество.

      В рамках реализации документов системы государственного планирования в части реализации политики продвижения экспорта, в целях дальнейшего увеличения емкости по страхованию рисков, максимального размера поддержанной сделки по крупным поставкам и/или сделкам, а также поддержания финансовой устойчивости KazakhExport, предусмотрено увеличение уставного капитала KazakhExport на сумму 55 млрд тенге. Увеличение уставного капитала KazakhExport до 160 млрд тенге позволит контролировать риск андеррайтинга при крупных экспортных сделках в размере 95 млн долл. США или 25 % от размера капитала.

      Кроме того, основываясь на международном опыте агентств по продвижению экспорта, необходимо внедрение субсидирования ставки вознаграждения при финансировании экспортных операций с обеспечением страховой защиты, выдаваемого финансовыми институтами для повышения конкурентоспособности отечественных товаров несырьевого сектора в рамках разработанного проекта Закона Республики Казахстан "О промышленной политике".

      Данные меры потребуют подготовки в виде проработки стандартов системы корпоративного управления, системы управления рисками, учетной политики, а также усиления штата сотрудников KazakhExport.

      В целом будут расширена география экспорта и проведена проактивная работа через зарубежное и региональное присутствие KazakhExport для увеличения партнеров и клиентов в странах приоритетного и высокого интереса. В соответствии с проводимой государственной политикой для оказания эффективной и качественной поддержки экспортерам будут проводится внутренние процедуры по развитию KazakhExport. Так, немаловажными факторами являются повышение качества человеческих ресурсов посредством развития знаний и навыков, проведение семинаров и тренингов в регионах Казахстана.

      В рамках цифровизации бизнес-процессов KazakhExport будет проведена работа по оптимизации и автоматизации деятельности для повышения доступа клиентов к предоставляемым услугам.

      Кроме того, АО "НУХ "Байтерек" будут приняты такие меры как:

      1) проработка механизма фондирования инструмента по финансированию нерезидентов-импортеров через БРК для приобретения отечественных ТРУ по низкой ставке, который обеспечит необходимую конкурентоспособность отечественным экспортерам;

      2) пакетная поддержка, взращивание экспортеров (KazakhExport, ККМ, БРК, Даму) для повышения количества новых экспортеров;

      3) проработка возможности внедрения встречных обязательств для экспортеров-получателей финансовых мер государственной поддержки в виде конвертации части валютной выручки в рамках реализации пункта 31 общенационального плана мероприятий по реализации Послания Главы государства от 1 сентября 2020 года.

      4.1.4 Развитие экосистемы долевого финансирования (private equity)

      Развитие рынка венчурного финансирования и инноваций

      Венчурное финансирование – это инструмент финансирования в форме прямых инвестиций (далее – ПИ), которое предоставляется фирмами или фондами венчурного капитала стартапам, компаниям, находящимся на ранней стадии развития, и развивающимся компаниям, которые обладают высоким потенциалом роста или продемонстрировали высокие темпы роста.

      В 2020 году рост объема инвестиций в венчурные сделки наблюдался в Европе (16,6 %, до 49 млрд долл. США), Северная Америка (13 %, до 156,2 млрд долл. США), в Азии (40 %, до 79,7 млрд долл. США). В течение 4-го квартала 2020 года венчурные инвестиции в США по-прежнему были сосредоточены на ключевых секторах, имеющих отношение к нынешней пандемии, включая финансовые технологии, здравоохранение и биотехнологии, а также транспорт. На перечисленные секторы приходились многие из крупнейших раундов финансирования квартала, включая Resilience (725 млн долл. США), Robinhood (668 млн долл. США), Chime (533 млн долл. США), Nuro (500 млн долл. США), Tempus Labs (450 млн долл. США) и Hippo Insurance (350 млн долл. США).

      В мировой практике венчурный бизнес является основным источником финансирования в инновационные разработки и коммерциализацию технологий. При этом ключевую роль в развитии рынка венчурного капитала в мире на первых этапах осуществляет государство через софинансирование венчурных фондов, предоставление льгот и снижение налогового бремени для инновационных фирм и венчурных предприятий.

      В Казахстане развитие венчурного финансирования и инкубирование высокотехнологичных компаний остаются одними из актуальных задач в повышении эффективности инновационного предпринимательства. Несмотря на все усилия государства, развитие технологического предпринимательства в Казахстане находится на начальном этапе ввиду отсутствия надежной инфраструктуры венчурного рынка и недостаточного количества венчурных фондов.

      В целях создания благоприятных условий развития отрасли в июле 2018 года принят Закон Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам венчурного финансирования". Разработаны соответствующие инструменты поддержки венчурных инвестиций.

      ККМ как международный фонд фондов и член международной ассоциации прямых инвестиций "Emerging Markets Private Equity Association" также имеет возможность сотрудничества с глобальными венчурными фондами, что поможет в дальнейшем повысить привлекательность казахстанских проектов на глобальном рынке. ККМ будет участвовать в развитии сегмента венчурного финансирования с фокусом на инвестиции в ранних (после посевных) стадиях и стадиях роста.

      В связи с тем, что инвестиции на посевных стадиях проекта очень рискованны и имеют большой процент неудач, венчурные инвестиции будут вкладываться как в проекты в послепосевном периоде, так и уже действующие, наиболее перспективные инновационные проекты на этапе их масштабирования на рынке.

      В рамках развития направления венчурного финансирования ККМ выступит в качестве оператора программы софинансирования частных венчурных фондов, будет обеспечивать их сопровождение, содействовать распространению стандартов, лучших практик и аналитических обзоров деятельности профессиональных участников венчурного рынка для обеспечения постепенной интеграции в глобальную экосистему инноваций. Это будет достигнуто путем создания и участия в венчурных фондах, создания разветвленной сети партнеров и расширения пула проектов.

      Также будут оказываться услуги по сервисно-технологическому консалтингу в рамках Программы "Лидеры конкурентоспособности – национальные чемпионы 2.0", в частности, по технологическому аудиту, технологической экспертизе проектов и сопровождению проектов.

      Кроме того, будут реализованы услуги по технологическому брокерству в формате В2В (бизнес для бизнеса), которые в том числе будут включать в себя: поиск и подбор технологии или команды разработчиков для решения технологической задачи предприятия, помощь в подборе партнеров для технологического сотрудничества, сопровождение/ведение переговоров с носителями интересующих технологий и другие.

      Также в рамках развития инновационной экосистемы и создания привлекательных условий для предприятий будут приняты меры по: предоставлению инновационных ваучеров на технологическое развитие, развитию корпоративных инноваций, проведению технологического скаутинга и хакатона.

      В целях определения технологических трендов и инновационных решений будут оказаны информационно-аналитические услуги с применением инструмента форсайта.

      Для определения единых подходов к оценке инновационности проектов агропромышленного комплекса QazTech Ventures разработана методика, с помощью которой на основании проведенной оценки степени инновационности проектов возможно предоставлять различные инструменты финансовой поддержки субъектам сельского хозяйства, в том числе и льготное кредитование в зависимости от степени инновационности проекта. Также, с целью повышения технологических компетенций субъектов АПК QazTech Ventures предоставит услуги по экспертно-технологическому сопровождению проектов путем проведения технологической экспертизы проектов, исследованию готовности предприятия к технологическому перевооружению и мониторингу и управлению затратами проекта.

      Развитие рынка долевого финансирования

      Иностранные инвестиции играют особую роль в экономике Казахстана, являясь источником капитализации, развития инфраструктуры страны и новых технологий. Привлечение иностранных инвестиций в экономику Республики Казахстан, а также их эффективное использование создают новые рабочие места и новые инновационные предприятия с высокой добавленной стоимостью.

      По итогам 2020 года валовый приток прямых иностранных инвестиций (далее – ПИИ) в Казахстан составил 17,1 млрд долл. США (24,1 млрд долл. США в 2019 году). ПИИ в Казахстан осуществлялись в основном в предприятия нефтегазового сектора и металлургической промышленности. Основными странами-прямыми инвесторами Казахстана в 2020 году являлись Нидерланды (30,1% от валовых поступлений иностранных прямых инвестиций), США (13,1%), Швейцария (10,4%), Российская Федерация (7,1%) и Китай (5,6%).

     


      Рисунок 6. Прямые иностранные инвестиции в Республику Казахстан, 2010 – 2020 годы

      Источник: НБ РК

      Деятельность на рынке ПИИ в Казахстане исторически концентрировалась в 3 ключевых секторах: энергетика (21 %), финансовые услуги (15 %) и добыча полезных ископаемых (11 %). Эти сектора являются существенными с точки зрения количества сделок и на них приходится значительная доля от общего объема инвестиций в Казахстане.

      С созданием государственных и квазигосударственных фондов, мандаты которых направлены на развитие несырьевых секторов, инвестиции в сектора энергетики, сельского хозяйства и транспорта начали увеличиваться в последние 5 лет.

      Ключевым игроком на рынке прямых инвестиций (далее – ПИ) среди группы компаний АО "НУХ "Байтерек" является ККМ, задачами которого являются привлечение ПИ и содействие устойчивому экономическому развитию Казахстана путем предоставления долевого финансирования через фонды прямых инвестиций (далее – ФПИ). ККМ инвестирует и управляет ФПИ в партнерстве с международными институциональными инвесторами, суверенными фондами и международными финансовыми организациями с целью дальнейшего роста и повышения конкурентоспособности.

      ККМ предоставляет поддержку компаниям, которые соответствуют приоритетным направлениям государственной экономической политики. По состоянию на 31 декабря 2020 года одиннадцать из пятнадцати фондов имеют полный или частичный мандат по инвестированию в проекты на территории Республики Казахстан, охватывая все приоритетные сектора ГПИИР.

      ККМ ориентирован на создание дополнительной стоимости портфельных компаний путем развития деловой сети контактов в ключевых отраслях, совместной работы с кэптивными фондами и поддержки команд GP в приобретении инвестиционных активов.

      В рамках содействия устойчивому экономическому развитию Казахстана ККМ задействует потенциал ПИ для создания лидирующих на рынке бизнесов, которые смогут способствовать экономической диверсификации страны; ориентируется на МСБ, имеющий большой потенциал на региональном рынке; способствует развитию устойчивого бизнеса, основанного на признанных экологических, социальных и управленческих стандартах ESG.

      На конец 2020 года количество фондов прямых инвестиций с участием KКM составило 15 фондов с общей капитализацией 2,8 млрд долл. США. Фонды ориентированы на проекты в различных отраслях и инвестиционных направлениях. Наибольшая доля инвестиций KКM пришлась на транспорт и логистику (34 %), энергетику (22 %) и производство продуктов питания (12 %).

      Дальнейшее развитие рынка ПИ, в стране способствует повышению инвестиционной привлекательности Казахстана, получению доступа к капиталу, имеющемуся на глобальном рынке ПИ, и позволит создать лидирующие на рынке компании, которые в свою очередь, смогут в дальнейшем способствовать экономической диверсификации.

      Развитие рынка стрессовых активов

      В соответствии с поручением Президента Республики Казахстан, озвученным на заключительном заседании Государственной комиссии по чрезвычайному положению от 11 мая 2020 года, необходимо создание цивилизованного рынка неработающих активов.

      Рынок стрессовых активов в Казахстане не имеет активных участников в лице специализированных управляющих фондами. Тем не менее, размер рынка стрессовых активов значительно большой и обладает высоким потенциалом для развития. В основном он представлен коммерческими банками и государственными фондами (АО "Фонд проблемных кредитов" и АО "Инвестиционный фонд Казахстана").

      Рынок стрессовых активов в Казахстане демонстрировал рост в 2016 – 2018 годы, вызванный экономическими спадами и ненадлежащим управлением заемщиками. По состоянию на конец 2018 года объем рынка составил 780 млрд тенге (на 3,4 % больше по сравнению с 2017 годом).

      После недавних экономических потрясений, таких как вспышка коронавирусной инфекции, девальвация национальной валюты и низкие цены на нефть, в 2020 – 2021 годы отмечаются ухудшение ситуации с неработающими займами в банковском секторе и, следовательно, рост объема рынка стрессовых активов.

      По мнению экспертов наиболее уязвимыми являются МСБ, в частности, которые работают в сфере недвижимости, сельского хозяйства, экспортно и импортоориентированных отраслей (нефтегаз, транспорт, торговля). По их словам в последнее время большое количество кредитов реструктурировано под влиянием COVID-19, в основном это займы клиентов, оперирующих в сферах торговли, авиаперевозки, развлечения, туризма, ресторанного бизнеса и других секторах.

      Однако стоит отметить, что на данный момент рынок стрессовых активов нуждается в хорошо продуманной нормативной базе, инфраструктуре по восстановлению неработающих займов и структурированной методологии в отношении коммерческих условий для улучшения сотрудничества между государственными фондами и БВУ.

      В целях оздоровления рынка стрессовых активов ККМ будет участвовать в фондах стрессовых активов, которые, в свою очередь, будут инвестировать в стрессовые активы, в том числе в долговые обязательства компаний, которые не в состоянии обслуживать свои долги, или компаний, которые испытывают проблемы с ликвидностью и нуждаются в дополнительном капитале для реструктуризации и осуществления операционных изменений. Для эффективного управления доступным капиталом средств, выделенных для инвестирования в данный сегмент, ККМ планирует привлекать независимых и опытных GP, которые будут инвестировать в компании с надежной бизнес-моделью и существенной внутренней стоимостью (intrinsic value) с целью получения прибыли за счет реструктуризации.

      Развитие рынка инфраструктурных активов / ГЧП

      Инфраструктурный рынок представляет собой относительно небольшую часть мирового рынка прямых инвестиций, однако объем активов под управлением данного сектора неуклонно растет благодаря стабильно высокой доходности инфраструктурных инвестиционных проектов. При этом основное преимущество инфраструктуры заключается в том, что данный сектор имеет низкую корреляцию с другими активами, хеджируется от инфляции и обеспечивает надежный поток доходов.

      Инфраструктурные инвестиции, в основном, осуществляются путем ГЧП. В целом ГЧП – это юридически оформленное на определенный срок и основанное на объединении ресурсов, распределении рисков сотрудничество государственного партнера с одной стороны и частного партнера с другой стороны в целях привлечения в развитие инфраструктуры частных инвестиций.

      По данным акционерного общества "Казахстанский центр государственно-частного партнерства" в Казахстане по состоянию на 1 сентября 2020 года заключено 813 договоров на общую сумму 1,8 трлн тенге, 601 проект введен в эксплуатацию и привлечено 300 млрд тенге инвестиций.

      За последние 5 лет инвестиции на рынке инфраструктуры в Казахстане сконцентрированы в сфере транспорта и логистики. Отмечается активное участие государства и международных финансовых организаций (далее – МФО) в качестве основных спонсоров и некоторое участие частных инвесторов в отдельных сегментах (дорожное строительство, возобновляемые источники энергии и здравоохранение).

      Механизм ГЧП является относительно новым для Казахстана с ограниченным количеством и размером финансирования исторических проектов. Отсутствие у муниципалитетов достаточной компетенции в коммерчески-ориентированных инфраструктурных проектах является одной из проблем развития механизма ГЧП.

      В целом в Казахстане наблюдается активность рынка инфраструктурных инвестиций во всех направлениях и секторах, включая транзитную инфраструктуру, энергетику, социальное, а также коммунальное строительство. В связи с благоприятным геополитическим расположением страны, наличием дорожных, железнодорожных и водных каналов транзитная инфраструктура является одним из наиболее перспективных направлений инфраструктурного строительства.

      Растущий спрос на социальную инфраструктуру также открывает возможности для реализации проектов ГЧП в медицинской и образовательной сферах. Текущие проекты ГЧП в области строительства больниц предлагают инвесторам выгодные условия, включая фиксированные и защищенные бюджетом компенсации капитальных затрат, операционные и управленческие сборы, а также различные налоговые субсидии.

      Также стоит отметить, что устойчивая энергетика остается ключевым долгосрочным приоритетом для государства и в настоящее время правительство предлагает привлекательные инвестиционные условия в секторе возобновляемых источников энергии для частных инвесторов.

      Учитывая потенциал рынка для дальнейшего развития, ККМ будет способствовать развитию рынка инфраструктурных активов через создание фонда/платформ, ориентированных на финансирование инфраструктурных проектов в вышеуказанных отраслях с привлечением местных институциональных инвесторов.

      Наряду с этим будет осуществляться консультационная поддержка в вышеуказанных отраслях по вопросам структурирования проектов и разработки предпроектной документации.

      4.2 Стратегическое направление деятельности 2. Развитие агропромышленного комплекса

      В соответствии с пунктом 52 Общенационального плана мероприятий по реализации Послания Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2020 года "Казахстан в новой реальности: время действий" Правительству Республики Казахстан поручено создать единый институт развития путем объединения АО "НУХ "Байтерек" и АО "НУХ "КазАгро" с двукратным сокращением портфельных компаний и соответствующей корректировкой штатной численности.

      В связи с этим АО "НУХ "Байтерек", как объединенный холдинг, с 2021 года предусматривает развитие сырьевого направления агропромышленного комплекса в рамках задач, обозначенных в Национальном проекте по развитию АПК. Вместе с этим АО "НУХ "Байтерек" до объединения с АО "НУХ "КазАгро" осуществляло финансовую поддержку АПК в части ее переработки, в том числе агрохимии и пищевой промышленности в рамках реализации ГПИИР и Государственной программы поддержки и развития бизнеса "Дорожная карта бизнеса 2025" (далее – "ДКБ-2025") (постановление Правительства Республики Казахстан от 24 декабря 2019 года № 968).

      Ранее АО "НУХ "КазАгро" создано в соответствии с Указом Президента Республики Казахстан от 11 декабря 2006 года № 220 "О некоторых вопросах развития агропромышленного комплекса" и постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 декабря 2006 года № 1247 "О мерах по реализации Указа Президента Республики Казахстан от 11 декабря 2006 года № 220". АО "НУХ "КазАгро" переданы в распоряжение акции 7 организаций – акционерного общества "КазАгроФинанс" (далее – КАФ), акционерного общества "Аграрная кредитная корпорация" (далее – АКК), акционерного общества "Национальная компания "Продовольственная контрактная корпорация" (далее – АО "НК "Продкорпорация"), акционерного общества "КазАгроГарант" (далее – АО "КазАгроГарант"), акционерного общества "Казагромаркетинг" (далее – АО "Казагромаркетинг"), акционерного общества АО "Фонд финансовой поддержки сельского хозяйства" (далее – ФФПСХ), акционерного общества "КазАгроПродукт" (далее – АО "КазАгроПродукт"). АО "Казагромаркетинг" в 2017 году преобразовано в товарищество с ограниченной ответственностью "Казагромаркетинг" (далее – ТОО "Казагромаркетинг").

      В рамках исполнения поручения Президента Республики Казахстан Токаева К.К. от 23 июля 2019 года, данного на расширенном заседании Правительства Республики Казахстан, Программы трансформации АО "НУХ "КазАгро", одобренной Государственной комиссией по модернизации экономики Республики Казахстан от 13 сентября 2019 года и утвержденной решением совета директоров АО "НУХ "КазАгро" от 23 ноября 2019 года, на момент реорганизации АО "НУХ "Байтерек" путем присоединения к нему АО "НУХ "КазАгро" количество дочерних организаций АО "НУХ "КазАгро" составило 3 организации – КАФ, АКК, ФФПСХ.

      Предшествующая этому работа проведена следующим образом.

      АО "НК "Продкорпорация" постановлением Правительства Республики Казахстан от 27 мая 2020 года № 326 передано в республиканскую собственность. ТОО "Казагромаркетинг" прекратило свою деятельность на основании приказа некоммерческого акционерного общества "Государственная корпорация "Правительство для граждан" (далее – НАО ГК "Правительство для граждан") от 4 октября 2019 года № 3431. АО "КазАгроПродукт" прекратило свою деятельность путем присоединения к АКК на основании приказа НАО ГК "Правительство для граждан" от 17 марта 2020 года № 3621. АО "КазАгроГарант" прекратило свою деятельность путем присоединения к ФФПСХ на основании приказа НАО ГК "Правительство для граждан" от 19 декабря 2019 года № 6187.

      4.2.1 Текущая ситуация в агропромышленном комплексе

      Объемы валового производства сельскохозяйственной продукции (далее – сельхозпродукция) Казахстана с 2012 года устойчиво растут.

     


      *данные за 12 мес. 2020 года

      Рисунок 7. Динамика производства в сельском хозяйстве, млрд тенге

      Источник: Бюро национальной статистики РК

      В условиях последовательных темпов роста в животноводстве в растениеводстве наблюдается высокая зависимость от природно-климатических факторов, сказывающаяся на колебаниях урожайности основных сельскохозяйственных культур (низкая урожайность в 2012 году на фоне рекордного урожая зерна в 2011 году привела к общему падению индекса физического объема производства в сельском хозяйстве на 21,6 %.

      Несмотря на положительные тенденции в отрасли, сельское хозяйство Казахстана характеризуется низкой производительностью труда, обусловленной невысокой урожайностью сельскохозяйственных культур (далее – сельхозкультуры) и продуктивностью сельскохозяйственных животных (далее – сельхозживотные), использованием устаревших трудозатратных технологий, слабой инновационной активностью субъектов отрасли.

      Отрасль нуждается в обновлении сельскохозяйственной техники (далее – сельхозтехника), уровень износа которой достигает 80 %. Большая часть сельхозтехники произведена до 1991 года. Ежегодные темпы обновления сельхозтехники в республике находятся на уровне около 2 %, что значительно меньше аналогичного показателя в Российской Федерации – 4 %, в странах Организации экономического сотрудничества и развития (далее – ОЭСР) – 10-12 %.

      Вместе с этим инвестиции в основной капитал в сельском хозяйстве выросли с 2011 года в 4,6 раза, что обусловлено общим ростом кредитования со стороны группы компаний АО "НУХ "Байтерек", увеличением субсидирования инвестиционных затрат, а также ростом стоимости сельхозтехники и оборудования после перехода на свободно плавающий обменный курс тенге в 2015 году.

     


      *данные за 12 мес. 2020 года

      Рисунок 8. Инвестиции в основной капитал в сельском хозяйстве, в млрд тенге

      Источник: Бюро национальной статистики РК

      На конкурентоспособность агропромышленного комплекса (далее – АПК) отрицательно влияет мелкотоварность производства. В 2019 году около 57 % говядины и баранины, 54,3 % картофеля и помидоров, 72,9 % молока произведено в личных подсобных хозяйствах (далее – ЛПХ).

      Основные посевные площади в республике отводятся под зерновые культуры, из них порядка 15,4 млн гектар или 74 % занимает пшеница. Объемы производства пшеницы превышают уровень национального потребления, а избыток экспортируется. Казахстан традиционно входит в число крупнейших экспортеров по зерну и муке.

      Основными экспортными рынками сбыта являются страны Содружества Независимых Государств, Европейского Союза, Ближнего Востока и Северной Африки. Отрасль развивается в условиях роста конкуренции со стороны России и Украины. Перспективным направлением роста объемов экспорта является рынок Китайской Народной Республики.

      Отечественное производство овощей, картофеля, бахчевых культур удовлетворяет потребности населения. Однако наблюдается высокая импортозависимость по фруктам (63 %), винограду (57 %), а также овощам в межсезонье вследствие нехватки современных мощностей хранения и объемов производства в тепличных хозяйствах.

      В животноводстве наблюдается устойчивый рост поголовья основных видов скота в сельскохозяйственных формированиях. Например, среднегодовой темп роста поголовья крупного рогатого скота (далее – КРС) составляет около 110 %, лошадей – 107 %. Однако низкий удельный вес племенного поголовья в общем поголовье КРС (10,6 %), мелкого рогатого скота (далее – МРС) (15,1 %), концентрация основного поголовья скота в хозяйствах населения (61 %), слабая репродуктивная база для быстрого воспроизводства высокопродуктивного скота, несоответствие объемов кормопроизводства потребностям животноводства сдерживают рост производства животноводческой продукции.

      Казахстан имеет возможность производить и экспортировать востребованную на мировом рынке органическую продукцию, что требует решения вопросов, связанных с сертификацией производства в соответствии с требованиями стран-импортеров. В связи с близким расположением рынков потребления, как, например, Китай, страны Центральной Азии наиболее высокий потенциал роста для поставки на экспортные рынки имеет производство говядины, баранины, свинины.

      В перерабатывающей промышленности наблюдается устойчивый ежегодный рост объемов производства продуктов питания.

     


      *данные за 12 мес. 2020 года

      Рисунок 9. Производство продуктов питания, в млрд тенге

      Источник: Бюро национальной статистики РК

      Росту отрасли способствуют меры поддержки, реализуемые через государственные программы развития, что повлияло на рост инвестиций в основной капитал более чем в 3 раза с 2011 года.

     


      *данные за 12 мес. 2020 года

      Рисунок 10. Инвестиции в основной капитал в отрасли производства продуктов питания, в млрд тенге

      Источник: Бюро национальной статистики РК

      Перерабатывающая промышленность Казахстана характеризуется ростом конкуренции с производителями из стран Евразийского Экономического Союза (далее – ЕАЭС). Отрицательно на конкурентоспособность отечественных производителей продуктов питания влияют:

      1) низкое качество отечественного сырья, затрудняющее его промышленную переработку;

      2) неразвитость инфраструктуры заготовки, транспортировки, хранения и реализации сырья;

      3) устаревшее оборудование;

      4) низкий уровень применения новых и инновационных технологий;

      5) монополизм торговых сетей;

      6) недостаток оборотных средств на сезонный закуп сырья;

      7) наличие на внутреннем рынке дешевой недоброкачественной импортной пищевой продукции.

      Несмотря на наличие сырьевых ресурсов в виде мяса, жира, овощей и других, в стране наблюдается высокая доля импорта по таким видам продукции, как колбасные изделия – 41 %, масложировые продукты – 40 %, плодовоовощные консервы – 84 %, мясо птицы – 50 %.

      Указанные проблемные вопросы АПК не являются неразрешимыми. При последовательной реализации государственной политики в условиях наличия конкурентных страновых преимуществ, таких как обширные площади сельскохозяйственных земель, близость крупных рынков сбыта создается потенциал для интенсивного развития АПК, как устойчивого драйвера экономического роста республики.

      4.2.2 Поддержка сельхозтоваропроизводителей, как драйвер развития отрасли

      Основной категорией потребителей услуг группы компаний объединенного холдинга в области АПК являются крестьянские и фермерские хозяйства, сельскохозяйственные предприятия (далее – сельхозпредприятия) в форме товариществ с ограниченной ответственностью или акционерных обществ, индивидуальные предприниматели, переработчики и экспортеры сельхозпродукции, сельскохозяйственные кооперативы.

      Так, по состоянию на 1 января 2021 года в Казахстане зарегистрировано 1 636 249 домашних хозяйств, 225 030 крестьянских и фермерских хозяйств, а также 18 631 юридическое лицо.

      Всего по состоянию на 1 января 2021 года кредитный портфель группы компаний АО "НУХ "Байтерек" состоит из более 80 тыс. конечных заемщиков, из которых порядка 61,7 тыс. профинансировано напрямую и порядка 18,3 тыс. – через фондирование АКК банков второго уровня (далее – БВУ), КТ и МФО.

      Основными источниками кредитных ресурсов для субъектов АПК являются дочерние компании АО "НУХ "Байтерек", БВУ, КТ, МФО.

      При этом последние годы основным кредитором на рынке АПК выступили дочерние организации АО "НУХ "КазАгро".

     


      * данные БВУ без учета фондирования от АО "НУХ "КазАгро"

      Рисунок 11. Объем кредитования сельского хозяйства АО "НУХ "КазАгро" и БВУ, в млрд тенге

      Источник: Бюро национальной статистики РК и План развития АО "НУХ "КазАгро"

      Стоит отметить, что с 2010 по 2014 годы объемы ежегодно выдаваемых банковских кредитов в сельском хозяйстве оставались на относительно стабильном уровне. В 2015 году после перехода на свободно плавающий обменный курс национальной валюты и снижения доступной тенговой ликвидности произошел резкий спад в объемах банковского кредитования.

      Частично снижение активности БВУ в сельском хозяйстве компенсировано АО "НУХ "КазАгро", осуществившим фондирование БВУ для последующего кредитования субъектов АПК в 2014 году – на 20 млрд тенге, в 2015 году – на 44 млрд тенге, в 2016 году – на 33 млрд тенге, в 2017 году – на 35,7 млрд тенге, в 2018 году – на 35,6 млрд тенге, в 2019 году – на 46,9 млрд тенге, в 2020 году – на 31 млрд тенге.

      До 2015 года объемы кредитования сельского хозяйства со стороны БВУ превышали объемы кредитования АО "НУХ "КазАгро" в 2-4 раза. Доля сельского хозяйства в объеме ежегодной выдачи банковских кредитов упала с 7,8% в 2011 году до 1,1 % в 2020 году.

      По состоянию на 31 декабря 2020 года более 44% банковских займов в отрасли приходится на краткосрочные кредиты (менее 1 года).

      Важно отметить, что доля сельского хозяйства в структуре ВВП республики практически с 2011 года остается на том же уровне (в 2011 году – 4,9%, в 2017 году – 4,6%, в 2018 году – 4,4%, в 2019 году – 4,4%, за 9 месяцев 2020 года – 5,2%). Указанные данные свидетельствуют о значительном недофинансировании отрасли со стороны БВУ.

      Помимо макроэкономических факторов на значительное падение ежегодных объемов банковского кредитования сельского хозяйства повлияли невозвратность займов и ухудшение финансового состояния крупных зерновых холдингов, что снизило уровень доверия банковского сектора к отрасли.

      Кроме того, рост финансирования сельского хозяйства со стороны БВУ сдерживается следующими причинами:

      1) консервативная оценка отраслевых рисков в сельскохозяйственном производстве, отчасти обусловленная слабой методологией анализа и нехваткой наработанного опыта финансирования сельскохозяйственных проектов;

      2) нехватка действенных инструментов хеджирования отраслевых рисков;

      3) низкая ликвидность залогового обеспечения в сельской местности, в том числе связанная со слабым развитием рынка земли и прав землепользования, являющихся основным залоговым инструментом для многих СХТП;

      4) нехватка источников долгосрочного фондирования в тенге, требуемых для финансирования проектов с длительным сроком окупаемости;

      5) более высокие, в сравнении с дочерними компаниями АО "НУХ "КазАгро", ставки вознаграждения по займам;

      6) высокие издержки на развитие и поддержание региональной сети в сельской местности.

      На вовлечение БВУ и других частных финансовых организаций в кредитование АПК направлен комплекс мер Национального проекта по развитию АПК, включая субсидирование ставок вознаграждения по займам и лизингу, внедрение системы аграрных расписок, развитие системы гарантирования займов, повышение эффективности системы агрострахования, долевое финансирование, софинансирование, фондирование через АКК и другие меры.

      Вместе с тем, стоит отметить, что АО "НУХ "КазАгро" в последние два года до присоединения к АО "НУХ "Байтерек" проведена масштабная работа по повышению эффективности деятельности и обеспечения финансовой устойчивости вследствие понесенных значительных убытков.

      15 июля 2019 года Президент Республики Казахстан на расширенном заседании Правительства Республики Казахстан поручил принять конкретные меры по реформированию и повышению эффективности деятельности АО "НУХ "КазАгро".

      До начала реализации Программы трансформации, одобренной в рамках исполнения вышеуказанного поручения Президента Республики Казахстан, эффективной деятельности АО "НУХ "КазАгро" препятствовали следующие основные факторы:

      1) низкий уровень автоматизации, объемная и архаичная система бумажных кредитных досье, долгие сроки принятия решений по кредитам, что влияло на прозрачность и скорость принимаемых решений и создавало предпосылки для коррупционных рисков (система не позволяла автоматически формировать отчеты по ссудному портфелю с отражением всех данных для расширенного анализа, в том числе в разрезе программ кредитования, погашения обязательств, просроченной задолженности, залогового портфеля, данных клиента);

      2) слабоэффективный анализ проектных рисков и мониторинг ссудного портфеля минимизировали запланированный уровень доходов. Не использовались унифицированные подходы в кредитной политике, что сказывалось на способности произвести адекватную оценку качества ссудных портфелей, для определения уровня их доходности, возвратности и обеспеченности. При таком режиме процессов кредитования отсутствовала категоризация ссудного портфеля в разрезе качества заҰмщиков и неосуществима процедура определения скрытых рисков вследствие низкой автоматизации бизнес-процессов;

      3) большое количество неунифицированных и дублирующих кредитных продуктов с разными условиями, требованиями и сроками рассмотрения затрудняло их выбор со стороны СХТП и привело к дублированию функций в дочерних организациях;

      4) в результате проведенной диагностики выявлена потребность в повышении эффективности советов директоров и усилении роли независимых директоров в дочерних организациях, а также совершенствовании системы внутреннего контроля, управления рисками, стратегического и бюджетного планирования. Одним из основных проблемных вопросов в деятельности являлось отсутствие четкой вертикали управления: профильные комитеты не функционировали, из-за чего зачастую решения принимались не объективно, управление рисками в большей степени осуществлялось обособленно от процессов планирования и принятия решений, стратегические КПД не каскадированы и не взаимоувязаны с целевыми индикаторами документов Системы государственного планирования Республики Казахстан (далее – СГП);

      5) недостаточный уровень развития отраслевых компетенций как в отрасли, так и группе компаний отражался на низкой конкурентоспособности реализуемых проектов.

      В свою очередь, нерациональное использование трудовых и экономических ресурсов компаний, обусловленное многоуровневой системой управления, бюрократизацией процессов негативно сказывалось на качестве системы управления АО "НУХ "КазАгро".

      В результате реализации программы трансформации по итогам 2020 года достигнуты следующие результаты.

      Принята Стратегия развития АО "НУХ "КазАгро" на 2020 – 2029 годы (постановление Правительства Республики Казахстан от 4 февраля 2020 года № 33), предусматривающая выход на безубыточность, а также ряд инициатив и показателей для развития АПК.

      В 2020 году, несмотря на пандемию и снижение бюджетного фондирования в 5 раз за 2019 – 2020 годы (с 50 до 10 млрд тенге), АО "НУХ "КазАгро" обеспечен объем кредитования на уровне 2019 года. За 2020 год общий объем кредитования составил 445,7 млрд тенге (в 2019 году – 448,6 млрд тенге). Для сравнения: БВУ за счет собственных средств и с учетом фондирования АКК на поддержку сельского хозяйства направило 138 млрд тенге.

      Заключены договора финансового лизинга на 6 056 ед. сельхозтехники и оборудования на сумму 110 млрд тенге (в 2019 году договора на 5 893 ед. на 98,5 млрд тенге).

      С начала 2020 года обеспечен рост совокупного ссудного портфеля с 887 млрд тенге до 1 016 млрд тенге. Консолидированные активы выросли с 1 313 млрд тенге до 1 377 млрд тенге.

      Рентабельность активов и собственного капитала из отрицательного значения перешла в плюс: ROA (-0,76 % в 2019 году, 0,64 % в 2020 году) и ROE (-6,31 % в 2019 году, 4,95% в 2020 году).

      Количество заемщиков выросло с 77 до 80 тыс., где доля МСБ в кредитовании выросла с 92 % в 2018 году до 95,3 % в 2020 году.

      Рейтинговое агентство Moody's Investors Service повысило долгосрочные рейтинги эмитента АО "НУХ "КазАгро" с "Ba1" до "Baa3". Кроме того, рейтинговое агентство повысило краткосрочные рейтинги эмитента АО "НУХ "КазАгро" с уровня "Not Prime" до "Prime-3" и долгосрочный рейтинг эмитента по национальной шкале с уровня "Aa2.kz" до "Aaa.kz". Прогноз по долгосрочным рейтингам эмитента остается позитивным.

      Общий портфель инвестиционных проектов (на 1 февраля 2021 года) вырос до 831 проекта на общую сумму 686 млрд тенге (сумма финансирования 511,6 млрд тенге). В 2020 году введено 57 проектов на 86 млрд тенге с созданием 1,1 тыс. постоянных рабочих мест.

      Введены новые инструменты поддержки. В целях стимулирования банковского кредитования сельского хозяйства внедрены гарантирование кредитов БВУ на базе ФФПСХ, а также добровольное страхование, где ФФПСХ субсидируется 50 % от страховой премии.

      Автоматизация основных бизнес процессов позволила перевести в цифровой формат 58% заемщиков или 14 тыс. клиентов. За счет автоматизации срок принятия предварительного решения сокращен до 15 минут, максимальный срок принятия окончательного решения сокращен с 15 до 3 рабочих дней (при отсутствии необходимости осмотра места бизнеса).

      Количество кредитных продуктов сокращено с 33 до 10 ед.

      За два года, начиная с апреля 2019 года, удалось остановить тенденцию генерации убытков. Как итог впервые за 5 лет (с 2016 года) АО "НУХ "КазАгро" вышло на прибыльность в размере 8,6 млрд тенге (ранее в 2018 году убыток составил 117,9 млрд тенге). В 2021 году запланировано к выплате в качестве дивидендов за 2020 год в объеме 6,0 млрд тенге, что в 2 раза превышает объем суммарно выплаченные дивиденды АО "НУХ "КазАгро" за всю его деятельность (3,2 млрд тенге).

      В соответствии с Национальным проектом по развитию АПК и с учетом накопленного опыта по финансированию отрасли сельского хозяйства на базе АО "НУХ "КазАгро", объединенный холдинг будет осуществлять поддержку СХТП в рамках двух направлений:

      1. Повышение доступности финансирования для субъектов АПК

      Повышение доступности финансирования для субъектов АПК будет обеспечено за счет увеличения объемов финансирования через ДО АО "НУХ "Байтерек" и вовлечение частных финансовых организаций в финансирование АПК.

      Как и прежде комплексная работа по вовлечению в кредитование АПК частных финансовых институтов, включая КТ, микрофинансовые организации (далее – МФО), БВУ, лизинговые компании, будет осуществляться АКК.

      При этом вовлечение финансовых институтов АКК будет осуществляться через различные инструменты, в том числе:

      1) фондирование БВУ для последующего кредитования инвестиционной части проекта, при этом оборотный капитал будет финансироваться самим БВУ;

      2) софинансирование (синдицированный заем), при котором БВУ и АКК совместно финансируют и разделяют риски по проекту;

      3) агентское соглашение между АКК и БВУ о том, что БВУ осуществляет отбор и анализ проектов для финансирования АКК с учетом требований, определенных АКК;

      4) продажу профинансированных АКК проектов БВУ, что позволит АКК досрочно аккумулировать средства по реализованным проектам для финансирования новых проектов.

      АКК будет привлекаться фондирование с внутренних и внешних рынков капитала, а также со стороны международных финансовых организаций при условии наличия доступных инструментов хеджирования валютных рисков по займам/лизингу для конечных заемщиков – субъектов АПК.

      Для стимулирования конкуренции и вовлечения частных финансовых институтов в финансирование села, будет проработано постепенное сокращение прямого кредитования со стороны АКК по мере соответствующего роста банковского кредитования сельского хозяйства.

      АКК за счет средств ежегодного бюджетного кредита финансирует субъектов АПК, в том числе для проведения весенне-полевых и уборочных работ. Кредитование субъектов АПК будет осуществляться напрямую и через фондирование финансовых организаций.

      ФФПСХ будет осуществлять микрокредитование в рамках приоритетных направлений развития малого бизнеса в сельской местности, в городах и моногородах.

      На базе Даму за счет средств государственного бюджета будет создана система компенсации по гарантированию займов, выдаваемых субъектам АПК. Это позволит разделить кредитные риски между государством, в лице Даму, и частными финансовыми институтами, что будет способствовать росту финансирования аграрного сектора экономики в соответствии с приоритетами государственной политики.

      В целях первоочередного обеспечения требований по выданным Даму гарантиям средства компенсационного фонда по гарантированию займов будут размещаться на постоянной основе в высоколиквидные финансовые активы (деньги, депозиты в банках второго уровня, государственные ценные бумаги и ценные бумаги, включенные в официальные списки организаторов торгов, функционирующих на территории РК).

      ФФПСХ ориентировано на поддержку начинающих и мелких СХТП. Средний размер займа в 2020 году составил 3,6 млн тенге или 8,5 тыс. долл. США.

      ФФПСХ являлся оператором по микрокредитованию и гарантированию кредитов в рамках Государственной программы развития продуктивной занятости и массового предпринимательства на 2017-2021 годы "Еңбек" (постановление Правительства Республики Казахстан от 13 ноября 2018 года № 746).

      Также, в 2020 году ФФПСХ стал оператором по гарантированию кредитов, выдаваемых БВУ СХТП. Внедрена добровольная система страхования, в рамках которой ФФПСХ определен оператором и осуществляет субсидирование 50 % от суммы страховых премий.

      КАФ будет содействовать обновлению сельхозтехники и оборудования в АПК через предоставление лизингового финансирования.

      КАФ является оператором инструмента лизингового финансирования СХТП. Объем финансирования в 2020 году составил 105 млрд тенге. КАФ не получает государственного финансирования с 2014 года. Дальнейший рост объемов лизинга по доступной ставке для СХТП требует капитализации компании из государственных источников финансирования.

      В рамках Соглашения об инвестициях по созданию сети демонстрационных ферм и строительству завода по производству современных систем орошения и управления урожайности сельскохозяйственных культур в Казахстане с компанией "VALLEY KUSTO GB BV", одобренного постановлением Правительства Республики Казахстан от 12 января 2021 года № 5, предусмотрена реализация КАФ мероприятий по закупке механизированных оросительных машин. Механизм и условия закупа механизированных оросительных машин будут прорабатываться совместно с Министерством сельского хозяйства Республики Казахстан.

      2. Обеспечение доступности рынков сбыта и развитие экспорта

      Для создания системы поддержки экспорта и благоприятных условий отечественным производителям, а также переориентации казахстанских сельхозпредприятий на новые рынки сбыта продукции KazakhExport продолжит работу по продвижению казахстанской сельскохозяйственной продукции и продуктов ее переработки на перспективные зарубежные рынки.

      Автоматизация основных кредитных процессов и продуктов АПК

      Будет продолжена работа по автоматизации основных процессов по кредитованию и лизингу по принципу "единого окна" на платформе "Digital Baiterek" с учетом наработанного опыта АО "НУХ "КазАгро" в рамках его трансформации с 2019 года. Этому будут способствовать интеграция информационных систем ДО с эталонными государственными базами данных, а также совершенствование работы над модификацией функционала информационных систем ДО.

      Часть обновленных кредитных продуктов будет переведена на скорринговую систему обработки и принятия решений по финансированию (по примеру потребительских займов БВУ). Внутренняя система хранения кредитных досье будет полностью переведена в электронный формат.

      Результатами реализации мер по автоматизации основных кредитных процессов и продуктов станут:

      1) сокращение времени на получение услуг;

      2) прозрачность процесса приема и обработки заявок посредством реализации систем мониторинга;

      3) минимизация прямого контакта между клиентами и кредитными специалистами, что, в свою очередь, значительно снизит коррупционные риски;

      4) рост удовлетворенности субъектов АПК качеством оказываемых ДО услуг;

      5) совершенствование систем информационной безопасности.

      В целом объединение двух холдингов предусматривает сохранение целостности институтов развития по поддержке АПК. Будет сохранен фокус по финансированию сельхозтоваропроизводителей и развитию села. Темпы финансирования сельского хозяйства и агропромышленной отрасли будут поддерживаться с учетом выделяемых средств в рамках Национального проекта по развитию АПК.

      Единый финансовый институт выступит в качестве одного окна как для стартапов, так и для малого и крупного бизнеса с широким охватом отраслей по оказанию финансовых и нефинансовых мер господдержки, которые обеспечат полный цикл кластерного развития для проектов от производства сырья до его переработки с последующим экспортом на зарубежные рынки.

      Таким образом, единый институт развития позволит создать новую экосистему по поддержке всего производственного цикла − от производства сырья до выпуска переработанной продукции − будет налажена производственно-сбытовая цепочка "от поля до прилавка". Присутствие широкой линейки инструментов финансовой поддержки в одном холдинге придаст дополнительный импульс для усиления взаимодействия частного бизнеса и институтов развития. Такая реформа позволит вывести институты развития на принципиально новую, более эффективную модель работы, отвечающую современным вызовам, реалиям и задачам.

      4.3 Стратегическое направление деятельности 3. Обеспечение населения жильем

      Деятельность АО "НУХ "Байтерек" по повышению доступности жилья реализуется ДО – Отбасы банк и единым оператором жилищного строительства, которые оказывают поддержку в виде финансирования строительства жилья, субсидирования кредитов частных застройщиков, гарантирования долевого жилищного строительства, управления фондом арендного жилья и кредитования покупки жилья.

      Ввиду зависимости роста экономики Казахстана от урбанизации населения в будущем повышение доступности жилья является одним из ключевых направлений развития экономики. Доступность жилья наряду с занятостью населения являются главными факторами для успешной реализации реального экономического роста страны.

      Доступность жилья состоит из совокупности факторов, влияющих на спрос и предложение. Основными факторами, влияющими на спрос, являются доходы и объем сбережений населения, прирост населения, уровень урбанизации, скорость и объемы устаревания существующего жилищного фонда, а также стоимость и доступность ипотечного кредитования и аренды. На спрос также могут влиять качественные характеристики жилья – сопутствующая (социальная и транспортная) инфраструктура, географическое расположение, престижность района, качество застройки (планировка, этажность).

      На предложение (объем строительства) влияют себестоимость квадратного метра жилья и доступность финансирования (как долевого, так и долгового) для застройщика, новые технологии в строительстве, человеческий капитал (наличие квалифицированных специалистов, перебои в доступности необходимого количества неквалифицированных кадров, обучение и преемственность), макроэкономические тренды, привлекательность альтернативных проектов (коммерческие, социальные, инфраструктурные), структура и характеристика индустрии (количество игроков, распределение ролей, наличие иностранных участников).

      Все это обуславливает необходимость разработки комплексного подхода в жилищном строительстве с необходимой социальной и коммерческой инфраструктурой для населения.

      Основные системные проблемы в жилищном строительстве:

      1) несвоевременное подведение коммуникаций и благоустройства к готовым объектам (задержка в среднем 1,5-2 года);

      2) ограниченные возможности госбюджетов при строительстве социальных объектов – детские сады, школы, больницы (задержка в среднем 3-5 лет);

      3) отсутствие программ по улучшению текущих жилищных условий;

      4) отсутствие комплексного подхода при массовой жилищной застройке.

      Создание единого оператора в лице КЖК, консолидация активов и переформатирование инструментов (КЖК, БД, ФГЖС) позволят привлекать капитал на рыночных условиях, микшировать с текущими финансовыми потоками и удешевлять стоимость фондирования для частных застройщиков, в том числе через механизмы субсидирования и гарантирования.

      Единый оператор позволит комплексно оказывать прямую поддержку, начиная от стратегического планирования до полного сопровождения проектов на всех этапах реализации, включая инжиниринг, цифровой мониторинг и последующую эксплуатацию.

      При этом важно применять новые методы строительства, современные материалы и "зеленые" технологии, принципиально иные подходы в планировании массовой застройки.

      Строительство жилья целыми микрорайонами одновременно с необходимой инфраструктурой, школами, детсадами и коммерческими объектами с последующей эксплуатацией и реновацией через механизмы государственно-частного партнерства позволит оборачивать средства по револьверному принципу каждые 2 года.

      Таким образом, трансформация массовой жилищной застройки в качественную среду обитания для населения с различными коммерческими, рекреационными и социальными удобствами позволит создавать новые рабочие места (в том числе через инструменты поддержки Национального проекта по развитию предпринимательства и другие) и будет стимулировать население стремиться к достойным условиям проживания.

      Доступность жилья для населения будет повышаться через удешевление себестоимости строительства путем внедрения современных цифровых технологий. Согласно результатам исследования рынка недвижимости, проведенного АО "НУХ "Байтерек", структура себестоимости строительства жилья на 53 % состоит из затрат на стройматериалы. В свою очередь, в данных затратах преобладает продукция, доля импорта которой находится на очень высоком уровне, – от 67 % до 97 %. Это является одним из факторов высокой себестоимости строительства, что, соответственно, влияет на доступность готового жилья.

      Для повышения обеспеченности населения жильем будет активно внедряться "лестница доступности жилья" в рамках целостности жилищной политики.

      На базе ЖССБК создан институт развития и поддержки – Отбасы банк, который будет централизованно осуществлять учет, постановку и распределение жилья. Для реализации поставленной задачи планируется передать существующую систему очередности из акиматов в Отбасы банк, который будет работать по принципу "одного окна" для семей, не имеющих жилья.

      Кроме того, в рамках реализации Дорожной карты занятости на 2020 – 2021 годы, а также в рамках мер по повышению эффективности реализации политики государства по поддержке национальной экономики в период чрезвычайного положения, озвученных Главой государства на заседании Государственной комиссии по чрезвычайному положению 23 марта 2020 года, и постановления Правительства Республики Казахстан от 20 марта 2020 года № 126 "О мерах по реализации Указа Президента Республики Казахстан от 16 марта 2020 года № 287 "О дальнейших мерах по стабилизации экономики" АО "НУХ "Байтерек" выделяет средства единому оператору в рамках облигационного займа, полученного от НБ РК, на "револьверной" основе для выкупа облигаций МИО выпускаемых траншами для целей развития регионов, в том числе для целей реализации проекта "Шанырак" и кредитования приобретения жилья по программе 5-10-20.

      4.4 Стратегические цели и задачи в рамках трех направлений деятельности

      4.4.1 Увеличение доли негосударственных источников финансирования

      В последние годы государство (включая субъекты квазигосударственного сектора) осуществляло порядка 50 % всех инвестиций в основной капитал экономики страны. Ожидается, что инвестиции со стороны государства останутся важным фактором в развитии экономики на ближайшие годы, а АО "НУХ "Байтерек" продолжит играть ключевую роль оператора по направлению средств в развитие экономики страны.

      В этой связи на период 2019 – 2020 годы в рамках реализации государственных программ АО "НУХ "Байтерек" определена потребность в финансировании в размере более 1,2 трлн тенге, из которых около 30 % планируется привлечь из средств республиканского бюджета и бюджетов местных исполнительных органов.

      В связи с ограниченным доступом к государственным источникам финансирования АО "НУХ "Байтерек" необходимо рассматривать альтернативные источники финансирования в целях замещения части государственных средств. Привлечение большего объема внешних средств позволит снизить долю привлечения заимствования со стороны государства, которая за 2019 год составила около 38 % от базы заимствования.

      При этом объем и условия заимствования АО "НУХ "Байтерек" должны быть согласованы с центральными уполномоченными органами по государственному планированию и исполнению бюджета.

      В рамках улучшения инвестиционной привлекательности и надежности своих ценных бумаг АО "НУХ "Байтерек" в дальнейшем планирует инициировать вопрос возможности включения облигаций АО "НУХ "Байтерек" в существующие корзины РЕПО (ГЦБ, НЦБ).

      АО "НУХ "Байтерек" следует рассматривать потенциал по наращиванию объемов внешнего заимствования, исходя из уровня существующей долговой нагрузки. Наиболее распространҰнным индикатором оценки потенциала по привлечению внешнего заимствования является коэффициент Долг/Капитал. Данный коэффициент на уровне АО "НУХ "Байтерек" по состоянию на конец 2019 года составил 3,25. Сравнительный анализ (см. рисунок 12 ниже) указывает, что коэффициент Долг/Капитал в АО "НУХ "Байтерек" в 2019 году имеет одно из самых низких значений по сравнению с другими институтами развития. Стоит также отметить, что все институты развития, выбранные в рамках сравнительного анализа, имели кредитный рейтинг на уровне суверенного, независимо от уровня соотношения Долг/Капитал. В результате, исходя из сравнительного анализа долговой нагрузки следует, что текущая структура капитала АО "НУХ "Байтерек" имеет потенциал к дальнейшему наращиванию долговой нагрузки.

     


      Рисунок 12. Сравнительный анализ структуры фондирования, долговой нагрузки и кредитных рейтингов институтов развития.

      Источник: годовые отчеты, Всемирный Банк; годовые отчеты; Bloomberg

      Учитывая наличие потенциала по дальнейшему наращиванию долговой нагрузки, АО "НУХ "Байтерек" следует рассмотреть нижеследующие варианты:

      1. Привлечение в иностранной валюте

      Анализ облигационных эмиссий институтов развития за 2011 – 2018 годы показывает, что привлечение заимствования на международных рынках капитала практически подразумевает деноминацию в долларах США или евро (см. рисунок 13 ниже).

     


      Рисунок 13. Объем выпуска облигаций институтами развития за период с 2011 по 2018 годы, млрд долл. США

      Источник: Bloomberg

      При этом международная практика институтов развития предполагает в значительной степени отражение структуры обязательств по валютам в кредитном портфеле, то есть валютные риски транслируются на конечных заемщиков (см. рисунок 14 ниже). Таким образом, валютные привлечения должны быть обеспечены денежными потоками конечного заемщика в аналогичной валюте в целях минимизации валютных рисков и связанных с ними кредитных рисков заемщиков.

     


      * Формула расчета: (обменный курс 2020 года – обменный курс 2006 года) / обменный курс 2006 года.

      Рисунок 14. Сравнительный анализ кредитного портфеля и обязательств институтов развития из стран со значительным изменением курса валюты.

      Источник: финансовая отчетность и годовые отчеты институтов развития

      АО "НУХ "Байтерек" будет учитывать долю экспортоориентированных проектов в портфеле проектов, планируемых к финансированию, при привлечении внешнего заимствования на международных рынках капитала.

      2. Увеличение объема привлечений из акционерного общества "Единый накопительный пенсионный фонд" (далее – ЕНПФ) на взаимовыгодных условиях

      С учетом ограничений по привлечению заимствования на международных рынках капитала, связанных с валютными рисками, АО "НУХ "Байтерек" следует более детально рассмотреть потенциал привлечения заимствования в местной валюте. Одним из наиболее крупных негосударственных источников заимствования в местной валюте является ЕНПФ.

      Ежегодные нетто поступления (вклады за вычетом выплат) в систему ЕНПФ составляют порядка 400 – 550 млрд тенге. Поступления распределяются по инвестиционным инструментам, которые на 40 % представлены корпоративными облигациями казахстанских эмитентов. АО "НУХ "Байтерек" имеет один из наиболее высоких кредитных рейтингов среди корпоративных эмитентов, что снижает премию за риск и повышает привлекательность ценных бумаг при условии предоставления конкурентной процентной ставки.

      Несмотря на то, что в течение 2020 года (учитывая ограниченность тенговой ликвидности) ЕНПФ стремился размещать денежные ресурсы по 15 % годовых, минимальным приемлемым уровнем вознаграждения для ЕНПФ является "уровень номинальной инфляции плюс спред13" с учетом того, что за последние 4 года норма доходности по портфелю ЕНПФ держалась ниже уровня номинальной инфляции. Внедрение механизма плавающей купонной ставки в формате "номинальная инфляция + спред" должно быть рассмотрено как один из вариантов взаимовыгодных условий сотрудничества ЕНПФ и АО "НУХ "Байтерек". Данный вариант является взаимовыгодным, так как превысит минимальный необходимый уровень доходности для ЕНПФ, а АО "НУХ "Байтерек" сможет привлечь долгосрочное финансирование на низких процентных ставках относительно текущего рынка с учетом того, что НБ РК и Правительство Республики Казахстан держат курс на таргетирование номинальной инфляции на уровне 4-6 %, установленном на 2020-2021 годы. Однако по данным НБ РК по итогам 2020 года инфляция в связи с пандемией составила 7,5 %.

      ________________________________

      13Спред должен формироваться с учетом операционных расходов и премии за риск, обозначенных для ЕНПФ. В международной практике данный показатель не превышает 1.5 % от активов под управлением.

      Рассмотрение потенциала привлечений на зарубежных рынках без увеличения (валютных) рисков.

      Третьим источником привлечения внешнего заимствования могут являться рынки капитала за пределами Казахстана, которые не подразумевают увеличения валютного риска при выдаче средств конечному заемщику в местной валюте (то есть валютные курсы стран последовательны по отношению к изменениям в макроэкономической среде). На рисунке 15 показано, что российский рубль может рассматриваться одной из валют, имеющих обозначенную характеристику.

     


      Рисунок 15. Динамика курса тенге и рубля к доллару США с начала 2018 года

      Источник: Bloomberg

      Важными факторами последовательности валютных колебаний обеих стран являются схожесть структуры экономики (Россия и Казахстан имеют схожую структуру экономики, в значительной степени зависящую от цен на сырьевые ресурсы) и функционирование Евразийского экономического союза (отсутствие ограничений на передвижение капитала и торговые операции между странами). Выход на российский рынок заимствования позволит существенно расширить потенциал привлечений.

      В результате реализации мер по снижению доли государственных средств в структуре портфеля заимствования доля негосударственных источников должна достигнуть по итогам 2023 года уровня 70 % (в 2020 году доля негосударственных заимствований в общей структуре заимствования АО "НУХ "Байтерек" составила порядка 26 %).

      4.4.2 Пересмотр портфеля функций ДО (критерии)

      Для эффективного функционирования в трех направлениях деятельности (поддержка предпринимательства, развитие агропромышленного комплекса и обеспечение населения жильем) АО "НУХ "Байтерек" будет работать над оптимизацией портфеля функций ДО и определением их дальнейшего развития в перспективе до 2023 года. При этом АО "НУХ "Байтерек" будет ориентироваться на следующие критерии при формировании целевого портфеля функций:

      Отсутствие дублирования функций

      Дублирование функций внутри АО "НУХ "Байтерек", а также функций других организаций приводит к неясности в отношении разделения ответственности за результаты деятельности между соответствующими организациями. В случаях, где функции дублируются, – АО "НУХ "Байтерек" будет централизовывать функцию, как исключительную компетенцию одной из ДО АО "НУХ "Байтерек", либо сократит ее в среднесрочной или долгосрочной перспективе в рамках централизации функции в других государственных органах.

      Соответствие роли института развития

      АО "НУХ "Байтерек" является финансовым оператором национальных проектов, при этом функции ДО АО "НУХ "Байтерек" должны соответствовать роли и миссии АО "НУХ "Байтерек".

      Соответствие принципам "YellowPages"

      Одной из приоритетных задач для Правительства Республики Казахстан является сокращение доли участия государства в экономике. В соответствии с данной задачей ДО АО "НУХ "Байтерек" не должны осуществлять функции, которые в достаточном объеме и уровне реализуются в частном секторе.

      4.4.3 Децентрализация функций управления с корпоративного центра на советы директоров и правления ДО

      В мировой практике существуют четыре основные модели работы корпоративного центра:

      Холдинговая структура: портфельное управление разными типами бизнеса с минимальным уровнем вовлечения со стороны корпоративного центра, в большей степени сконцентрированная на мониторинге финансовых показателей.

      Стратегический архитектор: структура управления для бизнесов со схожими направлениями деятельности. Корпоративный центр задает единые стандарты и обеспечивает связь между ДО, но предоставляет операционный контроль руководству ДО.

      Стратегический контролер: структура управления для бизнесов со схожими операционными моделями. Вовлечение корпоративного центра с целью стандартизации бизнес-процессов между ДО с последующим их контролем.

      Оператор: структура управления аналогичными бизнес моделями. Корпоративный центр активно вовлекается в управление бизнесами.

      Учитывая уникальность действующей структуры АО "НУХ "Байтерек" в трех стратегических направлениях деятельности, определение единой модели работы корпоративного центра не представляется оптимальным решением, поскольку корпоративный центр осуществляет разного уровня вовлечения в каждом из трех направлений.

      Действующая структура АО "НУХ "Байтерек" подразумевает создание ценности корпоративным центром только в ограниченном наборе функций управления, включая:

      Казначейство/фондирование: централизация данной функции уже осуществляется и преследует две цели – повышение эффективности использования имеющейся ликвидности и оптимизация стоимости привлечения заемных средств.

      В рамках повышения эффективности использования текущей ликвидности АО "НУХ "Байтерек" должно при необходимости перераспределять временно свободные ресурсы между ДО. Координировать размещение временно свободных денежных средств ДО в рамках установленных лимитов с целью недопущения кредитных рисков и получения максимальной доходности по казначейским инструментам.

      В рамках оптимизации стоимости привлечения заемных средств предполагается, что АО "НУХ "Байтерек" сможет привлекать более дешевое фондирование под имеющийся кредитный рейтинг, в том числе для ДО, не имеющих кредитный рейтинг, но которые имеют потенциал к увеличению долговой нагрузки.

      Управление рисками на уровне портфеля: АО "НУХ "Байтерек" уже осуществляет данную функцию и создает ценность при управлении консолидированными рисками на уровне портфеля, в частности, в отношении валютного, кредитного и процентного рисков. Консолидированное управление рисками на уровне АО "НУХ "Байтерек" позволит избежать концентрации кредитного риска на уровне всего портфеля при финансировании/инвестировании одних и тех же контрагентов в различных ДО. Более того, консолидированный взгляд позволит более точно определять валютный и процентный дисбаланс между активами и пассивами АО "НУХ "Байтерек" и его ДО, своевременно управлять соответствующими рисками.

      Взаимодействие с государственными органами: АО "НУХ "Байтерек" уже частично реализует данную функцию и может создавать еще большую ценность за счет выполнения роли единого окна по взаимодействию с государственными органами в дополнение к функциям взаимодействия с единственным акционером в лице Правительства Республики Казахстан. Централизация позволит скоординировано отрабатывать запросы, поступающие по всем ДО АО "НУХ "Байтерек".

      Кроме того, с целью сокращения средств на административные и коммерческие расходы и освобождения бизнес подразделений от рутинных задач будет рассмотрена возможность создания общего центра обслуживания (Shared Service) административных процессов для нескольких юридических лиц.

      Остальные функции управления в большей степени реализуются в ДО через усиленную систему корпоративного управления, при этом:

      советы директоров ДО несут ответственность по стратегическим вопросам, таким как:

      1) определение стратегических направлений развития и постановка целевых КПД, исходя из стратегических целей, поставленных корпоративным центром (как акционером /участником ДО);

      2) назначение правления и оценка его работы;

      3) утверждение бюджета, инвестиционных планов и крупных сделок.

      Правления ДО ответственны посредством вовлечения в повседневные вопросы, такие как:

      1) основная операционная деятельность;

      2) формирование риск культуры и управление рисками;

      3) бухгалтерский учет;

      4) закупки и прочие.

      Также АО "НУХ "Байтерек" во взаимодействии с государственными органами в части формирования политики развития экономики в соответствующих сферах будет играть проактивную роль в выработке и продвижении новых инициатив, основанных на трех основных возможностях АО "НУХ "Байтерек":

      1) работа с МФО по привлечению средств в экономику Республики Казахстан;

      2) активное взаимодействие с населением и бизнесом, определение их потребностей и проблем;

      3) аналитическая работа с учетом имеющейся значительной базы первичных данных.

      Совершенствование системы корпоративного управления

      АО "НУХ "Байтерек" ставит во главу своей деятельности следующие ценности:

      1) ответственность: за намерения и действия;

      2) профессионализм: высокая подготовленность к выполнению задач профессиональной деятельности;

      3) команда: сотрудничество для достижения более высоких результатов от совместной деятельности;

      4) честность: честность внутри АО "НУХ "Байтерек" и к своим партнерам;

      5) социальная ответственность: ответственность за влияние деятельности АО "НУХ "Байтерек" на заинтересованные стороны общественной сферы.

      АО "НУХ "Байтерек" рассматривает корпоративное управление как ключевой инструмент повышения эффективности деятельности АО "НУХ "Байтерек" и его ДО, обеспечения транспарентности и подотчетности, укрепления его репутации и снижения затрат на привлечение капитала. АО "НУХ "Байтерек" стремится внести свой вклад в обеспечение верховенства законодательства в Республике Казахстан посредством реализации надлежащей практики корпоративного управления.

      Корпоративное управление АО "НУХ "Байтерек" строится на основах справедливости, честности, ответственности, прозрачности, профессионализма и компетентности. Система корпоративного управления АО "НУХ "Байтерек" предусматривает четкое разграничение полномочий и ответственности между органами, должностными лицами и работниками АО "НУХ "Байтерек".

      АО "НУХ "Байтерек" в своей деятельности строго соблюдает основополагающие принципы корпоративного управления, которые закреплены в кодексе корпоративного управления АО "НУХ "Байтерек":

      1) принцип разграничения полномочий;

      2) принцип защиты прав и интересов единственного акционера;

      3) принцип эффективного управления АО "НУХ "Байтерек" Советом директоров и Правлением;

      4) принцип устойчивого развития;

      5) принцип управления рисками, внутреннего контроля и внутреннего аудита;

      6) принцип регулирования корпоративных конфликтов и конфликта интересов;

      7) принципы прозрачности и объективности раскрытия информации о деятельности АО "НУХ "Байтерек".

      Высший орган управления АО "НУХ "Байтерек" – единственный акционер, орган управления – Совет директоров, исполнительный орган – Правление. Органом, осуществляющим контроль за финансово-хозяйственной деятельностью АО "НУХ "Байтерек", оценку в области внутреннего контроля, управления рисками, исполнения документов в области корпоративного управления и консультирования в целях совершенствования деятельности АО "НУХ "Байтерек", является Служба внутреннего аудита. При Совете директоров АО "НУХ "Байтерек" созданы комитеты, в компетенцию которых входит рассмотрение вопросов по аудиту, управлению рисками, стратегическому планированию, кадрам, вознаграждениям и социальным вопросам. Для подготовки решений рекомендательного характера для Правления по отдельным направлениям деятельности АО "НУХ "Байтерек", в том числе для осуществления подготовки и предварительного рассмотрения вопросов, отнесенных к компетенции Правления, созданы комитеты при Правлении.

      Система корпоративного управления АО "НУХ "Байтерек" обеспечивает:

      1) наличие четкой системы управления в группе АО "НУХ "Байтерек", разграниченных полномочий и процесса принятия решений, отсутствие дублирования функций и процессов;

      2) единые стандарты, политики и процессы, в том числе в части определения единых подходов к планированию, мониторингу и контролю, оценке результативности и применению корректирующих действий;

      3) доступ к качественной информации в отношении деятельности группы АО "НУХ "Байтерек";

      4) надлежащее управление рисками группы АО "НУХ "Байтерек".

      В АО "НУХ "Байтерек" и его ДО в рамках внутренних нормативных документов по аудиту ДО действует методика диагностики корпоративного управления, закрепленная в Типовом положении о совете директоров акционерного общества, более пятидесяти процентов акций которого прямо или косвенно принадлежат АО "НУХ "Байтерек" на праве собственности или доверительного управления, утвержденном решением Правления АО "НУХ "Байтерек" от 25 сентября 2018 года (протокол № 38/18) (далее – методика). На основании данной методики раз в два года службами внутреннего аудита проводится оценка систем корпоративного управления с последующей разработкой планов мероприятий по совершенствованию систем корпоративного управления, включающих мероприятия, предусмотренные международными практиками по структуре корпоративного управления, регулированию конфликтов интересов, процессам эффективности работы советов директоров, системе управления рисками, внутреннему аудиту, прозрачности.

      В соответствии со статьей 182 Закона Республики Казахстан "О государственном имуществе" контролируемые государством акционерные общества проводят независимую оценку корпоративного управления не менее одного раза в три года, результаты которой размещают на интернет-ресурсе акционерных обществ. В этой связи АО "НУХ "Байтерек" планирует проведение независимой оценки корпоративного управления раз в три года. В декабре 2020 года проведена независимая оценка корпоративного управления АО "НУХ "Байтерек", общая оценка которой составила 97 %.

      Повышение эффективности советов директоров

      Одним из основных путей повышения экономической и операционной эффективности деятельности АО "НУХ "Байтерек" является совершенствование системы корпоративного управления через активное вовлечение в работу советов директоров ДО, как стратегических органов, через которые АО "НУХ "Байтерек" осуществляет управление ДО, выступая в качестве единственного акционера.

      Важными факторами для обеспечения эффективной работы ДО являются:

      1) состав советов директоров

      Примеры в мировой практике показывают, что необходимо обеспечивать оптимальное количество директоров в советах директоров – от 3 до 7 человек. Их должно быть достаточно, чтобы обеспечивать все необходимые компетенции, но не слишком много, чтобы обеспечивать высокую гибкость и эффективность работы. В среднем советы директоров ДО АО "НУХ "Байтерек" состоят из 6 членов (см. рисунок 16 ниже).

     


      Рисунок 16. Структура советов директоров ДО АО "НУХ "Байтерек" по состоянию на конец 2019 года

      В международной практике институтов развития независимые директора составляют не менее 30 % от общего количества членов Совета директоров. Такое же требование закреплено Законом Республики Казахстан "Об акционерных обществах" (<50 %). Тем не менее, в соответствии с методикой диагностики корпоративного управления в дочерних организациях АО "НУХ "Байтерек" (решение Правления АО "НУХ "Байтерек" от 27 марта 2018 года № 11/18), разработанной с учетом лучшей международной практики, считается что преобладающее (>50 %) количество независимых директоров дает возможность принимать более независимые и объективные решения. АО "НУХ "Байтерек" будет рассмотрена возможность увеличения доли независимых директоров в советах директоров его ДО в соответствии с лучшей практикой.

      При этом независимость директоров является важнейшим фактором эффективной работы Совета директоров в целях обеспечения прозрачности и открытости деятельности. На данный момент в советах директоров ДО АО "НУХ "Байтерек" наблюдается присутствие большого количества независимых директоров, имеющих недавний или прошлый опыт работы в государственных структурах, связанных с единственным акционером, что может ограничивать беспристрастное суждение членов советов директоров. Учитывая, что исторически государство имеет высокую долю участия в экономике и многие потенциальные местные кандидаты в советы директоров будут иметь связь с государственными органами, будет рассмотрена целесообразность более широкого привлечения независимых директоров, являющихся зарубежными практиками и экспертами в своих областях.

      2) Полнота набора компетенций членов советов директоров

      Для эффективной работы советов директоров необходимо обеспечить наличие в них всех необходимых ключевых компетенций для соответствующих ДО. Члены советов директоров должны иметь опыт и навыки в следующих критически важных областях/вопросах:

      1) корпоративное управление, включая взаимодействие Совета директоров с акционером и руководителями ДО;

      2) отраслевые знания;

      3) политическое и экономическое видение;

      4) операционная деятельность организации;

      5) стратегические варианты развития и связанные с ними риски;

      6) сильные и слабые стороны организаций.

      По состоянию на конец 2020 года советы директоров ДО имеют сбалансированный набор необходимых компетенций.

     


      Рисунок 17. Пример матрицы компетенций, построенной на примере анализа компетенций действующих членов Совета директоров одной из ДО АО "НУХ "Байтерек"

      АО "НУХ "Байтерек" проведҰт работу по анализу необходимых компетенций для всех ДО, рассмотрению состава действующих советов директоров с целью выявления недостающих компетенций и обеспечения их наличия в обновленных составах советов директоров ДО (см. рисунок 17 для примера);

      3) формат и регулярность заседаний советов директоров

      АО "НУХ "Байтерек" будет определено оптимальное количество заседаний Советов директоров ДО (далее – СД ДО). Среднее количество регулярных заседаний советов директоров в европейских организациях составляет 9-10 раз в год. В соответствии с типовым кодексом корпоративного управления в контролируемых государством акционерных обществах, за исключением Фонда национального благосостояния, утвержденным приказом Министра национальной экономики Республики Казахстан от 5 октября 2018 года № 21, периодичность проведения заседаний совета директоров составляет не менее шести заседаний в год.

      Согласно Кодексу корпоративного управления АО "НУХ "Байтерек" заседания СД ДО должны проводиться не реже 6 раз в год.

      В связи с этим АО "НУХ "Байтерек" продолжит работу по усилению эффективности работы заседаний СД ДО и внедрению лучших мировых практик с точки зрения управления повесткой заседаний, а также оптимального объема материалов, подаваемых на рассмотрение Совету директоров.

      4) Объективная оценка деятельности советов директоров

      Процедура проведения оценки деятельности СД ДО совершенствуется в целях соответствия лучшей практики институтов развития других стран.

      В соответствии с требованиями пункта 64 Кодекса корпоративного управления АО "НУХ "Байтерек" и пункта 101 Типового положения о совете директоров акционерного общества, более пятидесяти процентов акций которого прямо или косвенно принадлежат АО "НУХ "Байтерек" на праве собственности или доверительного управления, в целях получения комплексного анализа основных сфер деятельности СД ДО на ежегодной основе проводится оценка деятельности советов директоров.

      Оценка позволяет определять вклад совета директоров и каждого из его членов в рост долгосрочной стоимости и устойчивое развитие общества, а также выявлять направления и рекомендовать меры для улучшений. Результаты оценки принимаются во внимание при переизбрании или досрочном прекращении полномочий членов совета директоров.

      Для более прозрачной оценки раз в три года привлекается внешний независимый эксперт, который готовит общий отчет по оценке деятельности совета директоров, обсуждаемый членами советов директоров на закрытом заседании СД ДО.

      По итогам 2018 года в целях унификации и возможности сопоставления результатов комплексной оценки деятельности СД ДО привлечен единый внешний консультант по группе компаний АО "НУХ "Байтерек" в лице Международной финансовой корпорации (IFC), что позволило:

      1) определить эффективность системы вознаграждения членов совета директоров;

      2) определить сильные и слабые стороны структуры и состава СД ДО в решении стратегических задач ДО;

      3) определить эффективность работы совета директоров;

      4) оценить эффективность деятельности корпоративного секретаря, полноты роли, полномочий и областей ответственности, ресурсов корпоративного секретаря.

      Изменения в этапах проведения оценки советов директоров в соответствии с мировыми практиками могут значительно улучшить эффективность их деятельности.

      4.4.4 Построение новых компетенций и методов организации работы

      Сноска. Подраздел 4.4.4 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 29.04.2022 № 265.

      Развитие цифровых технологий

      Развитие цифровых технологий является одним из важнейших факторов, способствующих решению ключевых задач, приведенных в Плане. В АО "НУХ "Байтерек" утверждена Стратегия цифровизации АО "НУХ "Байтерек" на 2021 – 2023 годы, в которой основной фокус делается на автоматизацию внутренних бизнес-процессов, развитие клиентоориентированности услуг, построение отказоустойчивой инфраструктуры, внедрение принципа "paper free", управление данными, а также внедрение современных методов управления цифровыми технологиями.

      Для успешной реализации данной задачи АО "НУХ "Байтерек" внедряет принцип "одного окна" в предоставлении комплексных решений. Принцип "одного окна" подразумевает формирование комплексной поддержки на уровне АО "НУХ "Байтерек" на базе информационной системы "Digital Baiterek", что также включает в себя систему управления взаимоотношениями с клиентами (CRM). Результатом работы станет перевод всех инструментов поддержки в онлайн формат: подача заявки, статус рассмотрения, одобрение, предоставление необходимых документов, поддержка, консультация и другое.

      Эффективная цифровая инфраструктура позволит обеспечить быстрое и качественное осуществление мер государственной финансовой поддержки, обеспечивая полную прозрачность операций и консолидацию транзакционных данных для их последующего анализа и автоматизации принятия управленческих решений.

      Сквозная цифровизация процессов центрального аппарата АО "НУХ "Байтерек" и дочерних организаций, их интеграция в цифровую финансовую инфраструктуру Республики Казахстан являются критическим фактором успеха.

      В частности, эффективная цифровая инфраструктура позволит обеспечить осуществление мер государственной финансовой поддержки в режиме, близком к реальному времени, при этом обеспечивая полную прозрачность операций и консолидацию транзакционных данных для их последующего анализа и автоматизации принятия управленческих решений.

      Кроме того, цифровизация позволит обеспечить получение любого сервиса от АО "НУХ "Байтерек" и дочерних организаций по принципу "единого окна" для всех групп пользователей, а также создание консолидированного источника всей необходимой информации для субъектов деятельности АО "НУХ "Байтерек". Для ряда процессов предусматривается использование принципа "digital by default", что позволит обеспечивать проактивное выполнение задач без необходимости участия субъекта поддержки.

      Для полноценного функционирования систем будут выполнены интеграция цифровой инфраструктуры с соответствующими системами НБ РК и Агентства Республики Казахстан по регулированию и развитию финансовых рынков, а также использование принципа Open API для "бесшовной" интеграции с клиентами АО "НУХ "Байтерек" (участниками рынка).

      Совершенствование системы управления бизнес-процессами

      Управление бизнес-процессами – это концепция управления, связывающая стратегию и цели компании с ожиданиями и потребностями клиентов путем соответствующей организации сквозных процессов.

      Процессный подход в управлении компанией нацелен на гибкость и определенность в принятии эффективных управленческих решений и их реализации и выражается в формировании процессов таким образом, что решения, принимаемые в рамках процессов, механизмы их принятия, ответственные за принятие решений заблаговременно формализованы и предопределены.

      В целях качественного улучшения деятельности АО "НУХ "Байтерек" продолжается работа по совершенствованию системы управления бизнес-процессами. АО "НУХ "Байтерек" стремится к достижению следующих постановочных целей:

      1) скорость – сокращение времени на процессы: регламентация, автоматизация и временные ограничения;

      2) качество – прозрачность бизнес-процессов, регламентация и мониторинг;

      3) управление на основе показателей – контроль через показатели по затратам, времени и загрузке ресурсов;

      4) организационная гибкость – моделирование и перестройка процессов.

      Комплексная поддержка клиентов по принципу "одного окна"

      Предоставление клиентам АО "НУХ "Байтерек" комплексной поддержки по принципу "одного окна" (one-stop-shop) требует непрерывной работы по совершенствованию своей деятельности в части клиентоориентированности через повышение эффективности предоставляемых инструментов поддержки субъектам предпринимательства и населению в заданных государством приоритетных направлениях.

      Успешная реализация вышеуказанной задачи создает прочную основу для эффективного развития АО "НУХ "Байтерек" сервисов для предоставления комплексного пакета инструментов поддержки предпринимателей.

      Одним из шагов в рамках развития клиентоориентированного подхода – АО "НУХ "Байтерек" внедрило принцип "одного окна" в целях повышения уровня работы с клиентами через структуру АО "НУХ "Байтерек" и предоставления комплексных решений.

      Принцип "одного окна" подразумевает формирование комплексной поддержки на уровне АО "НУХ "Байтерек" на базе информационной системы "Digital Baiterek", что также включает в себя систему управления взаимоотношениями с клиентами (CRM). При этом непосредственная реализация и предоставление инструментов комплексной поддержки осуществляются на уровне ДО с ограниченной вовлеченностью со стороны АО "НУХ "Байтерек" в рамках администрирования процесса без привлечения дополнительных человеческих ресурсов.

      Реализация комплексной поддержки позволяет получить дополнительный синергетический эффект от работы институтов развития под эгидой АО "НУХ "Байтерек", как единого института развития.

      Аналитический центр

      В настоящее время АО "НУХ "Байтерек" руководствуется приоритетами, обозначенными государством в рамках утвержденных программ поддержки и развития экономики, решений и поручений Правительства Республики Казахстан и других государственных органов.

      Благодаря наработанному опыту АО "НУХ "Байтерек" и его ДО имеют глубокое понимание потребностей клиентов, в частности, на основе институциональной памяти во всех стратегических направлениях деятельности АО "НУХ "Байтерек". Прямой контакт ДО АО "НУХ "Байтерек" с клиентами – получателями услуг позволяет получать актуальную информацию относительно существующих проблем и сложностей, текущих и будущих потребностей, а также необходимых инструментов и объемов поддержки со стороны институтов развития. АО "НУХ "Байтерек" может эффективно использовать доступ к данной информации и централизованно ее обрабатывать.

      Динамичный процесс принятия решений по актуальным вопросам развития требует системных знаний, основанных на изучении и обобщении положительного опыта.

      Основные задачи аналитического центра:

      1) определение приоритетов в поддержке развития экономики на основе Национальных проектов, а также расширенного анализа макроэкономических и отраслевых данных;

      2) анализ результативности деятельности АО "НУХ "Байтерек" и его ДО, включая сравнительный анализ с сопоставимыми институтами развития;

      3) анализ инструментов поддержки АО "НУХ "Байтерек" и ДО на предмет их эффективности, актуальности и применимости;

      4) выработка предложений по новым решениям поддержки бизнеса и другие.

      Для успешности реализации данных задач АО "НУХ "Байтерек" будет инициирован проект по построению единого пространства "полезных" для АО "НУХ "Байтерек" данных с реализацией "Data-driven" подхода в принятии решений в управлении и максимизации эффективности Национальных проектов, реализуемых АО "НУХ "Байтерек" как финансовым оператором.

      Проект "Data-driven Baiterek" (далее – проект) обеспечит единую точку сбора, хранения, накопления и обработки данных с внутренних систем и систем ДО (хранилище данных) в целях построения аналитического центра, который позволит таргетировать поддержку для граждан и бизнес-предприятий, а также повысить эффективность деятельности АО "НУХ "Байтерек" и ДО. Для реализации задач аналитического центра необходимы:

      1) повышение степени автоматизации ДО в части обработки данных;

      2) повышение квалификации сотрудников АО "НУХ "Байтерек" и ДО, обеспечивающие деятельность аналитического центра, в сфере Big Data с приоритетом на реализацию проекта;

      3) оптимизация рутинных задач департаментов АО "НУХ "Байтерек" за счет пересмотра объема форм отчетности, отказа от ручной обработки форм Excel;

      4) интеграция с внешними источниками данных;

      5) перевод управленческой отчетности в интерактивные аналитические панели за счет автоматизации расчетов и визуализации показателей деятельности АО "НУХ "Байтерек";

      6) построение портрета клиентов "Know Your Client" с аналитикой (скоринг, аффилированность, сегментация, таргетинговые меры поддержки).

      Внедрение принципов устойчивого развития в деятельность АО "НУХ "Байтерек"

      АО "НУХ "Байтерек" и его ДО стремятся к обеспечению сбалансированности интересов бизнеса и общества, а также к гармоничному управлению экономическим, экологическим и социальным аспектами своей деятельности для обеспечения устойчивого развития в долгосрочном периоде.

      Решая задачи в области устойчивого развития, АО "НУХ "Байтерек" и его ДО опираются на свою миссию, положения Плана, а также используют нормы поведения и принципы, закрепленные международными стандартами в области устойчивого развития.

      АО "НУХ "Байтерек" и его ДО интегрируют принципы устойчивого развития в ключевые процессы.

      АО "НУХ "Байтерек" и его ДО реализовывают инициативы в области устойчивого развития в следующих направлениях:

      1) содействие в достижении целей устойчивого развития ООН (далее – ЦУР ООН);

      2) развитие ответственного финансирования;

      3) содействие ответственным закупкам;

      4) формирование единой кадровой политики;

      5) повышение прозрачности в деятельности АО "НУХ "Байтерек" и ДО.

      Реализация данных инициатив в деятельности АО "НУХ "Байтерек" и его ДО является приоритетом для достижения целей, закрепленных в Стратегии "Казахстан-2050".

      С целью мониторинга результативности деятельности в области устойчивого развития, а также построения дальнейших планов по ее совершенствованию, АО "НУХ "Байтерек" по мере необходимости получает рейтинг в области устойчивого развития.

      1. Содействие в достижении ЦУР ООН

      С целью содействия в достижении Казахстаном прогресса по вхождению в число 30-ти развитых стран мира АО "НУХ "Байтерек" и его ДО намерены интегрировать ЦУР ООН в свою деятельность и определять вклад в их достижение.

      АО "НУХ "Байтерек" и его ДО соотносят цели, задачи и приоритеты с задачами и индикаторами ЦУР ООН, а также раскрывают информацию о содействии в достижении ЦУР ООН на регулярной основе в годовом отчете и на официальном интернет-ресурсе АО "НУХ "Байтерек".

      При формировании проектного портфеля АО "НУХ "Байтерек" и его ДО отдают предпочтение проектам, которые соответствуют ЦУР ООН и оказывают значительное влияние на устойчивое социально-экономическое развитие Республики Казахстан.

      АО "НУХ "Байтерек" взаимодействует с международными организациями для решения совместных задач по продвижению ЦУР ООН в Казахстане, в том числе посредством оказания методологической поддержки и обучения.

      2. Развитие ответственного финансирования

      АО "НУХ "Байтерек" и его ДО обеспечат приверженность принципам "зеленой" экономики и реализацию мероприятий в рамках Концепции по переходу Республики Казахстан к "зеленой" экономике, направленной на построение устойчивой и эффективной модели экономики.

      Важным шагом по переходу страны к "зеленой" экономике является присоединение Казахстана к Парижскому соглашению по изменению климата. Для достижения принятых обязательств по снижению выбросов парниковых газов и смягчению последствий изменения климата АО "НУХ "Байтерек" и его ДО намерены предоставлять инструменты поддержки для развития "зеленых" технологий, а также развивать новые инструменты "зеленого" финансирования, в частности, выпуск "зеленых" облигаций. Направления поддержки АО "НУХ "Байтерек" и его ДО по переходу страны к "зеленой" экономике будут способствовать развитию альтернативных источников энергии и адаптации к изменениям климата, а также декарбонизации и повышению энергоэффективности экономики.

      Для финансирования "зеленых" технологий АО "НУХ "Байтерек" и его ДО будут привлекать средства международных фондов и частные инвестиции.

      АО "НУХ "Байтерек" и его ДО рассматривают возможность получения аккредитации "Зеленого климатического фонда" (далее – ЗКФ), созданного по инициативе правительств 124 стран с целью ограничения и сокращения выбросов парниковых газов в развивающихся странах, а также для помощи в адаптации к последствиям изменения климата. Аккредитация в ЗКФ подразумевает признание высоких стандартов в области "зеленого" финансирования.

      Одним из ключевых требований при получении фондирования от международных финансовых организаций является следование принципам ответственного финансирования. АО "НУХ "Байтерек" и его ДО осознают, что экологическая и социальная устойчивость проектов оказывает существенное влияние на устойчивое развитие страны. Для этого АО "НУХ "Байтерек" и его ДО намерены пересмотреть кредитно-инвестиционные процессы и рассмотреть возможность внедрения системы социально-экологического управления проектами, основанной на международных стандартах и подходах в области ответственного финансирования.

      При этом, большое значение для развития практики ответственного финансирования играет надлежащее раскрытие потенциальными получателями финансовой поддержки АО "НУХ "Байтерек" и его ДО информации об экологических, социальных проблемах и вопросах управления (ESG факторы). В этой связи, АО "НУХ "Байтерек" и его ДО стремятся учитывать ESG факторы в рамках принятия решения о предоставлении финансовой поддержки.

      Переход к "зеленой" экономике также предполагает партнерское взаимодействие как внутри страны, так и за ее пределами при поддержке международных организаций и частного сектора. АО "НУХ "Байтерек" и его ДО будут активно участвовать в национальных и международных инициативах в области устойчивого развития, направленных на содействие к ускоренному переходу страны к "зеленой" экономике.

      3. Содействие ответственным закупкам

      В большинстве развитых стран мира уже разработаны и активно применяются на практике национальные программы по увеличению доли "экологичных" государственных закупок. Например, в странах ЕС "зеленые" закупки органично встроены в общую систему закупок, политику и работу государственных органов, отражены в законодательных нормативных актах, национальных планах действий, экологические критерии закупок утверждены для определенных групп продукции и услуг.

      При принятии решений относительно закупок АО "НУХ "Байтерек" и его ДО принимают во внимание экологические, социальные и этические характеристики закупаемых товаров, работ и услуг (далее – ТРУ), по возможности, их интегрируя в практику закупок.

      АО "НУХ "Байтерек" и его ДО отдают предпочтение ТРУ, оказывающим минимальное воздействие на окружающую среду, в частности, рассматривают возможность приоритетного закупа товаров, произведенных из отходов, вторичного сырья, при использовании энергии ВИЭ.

      АО "НУХ "Байтерек" и его ДО актуализируют типовые формы договоров о закупках товаров, работ и услуг с учетом принципов устойчивого развития.

      4. Формирование единой кадровой политики

      В целях обеспечения группы АО "НУХ "Байтерек" необходимыми человеческими ресурсами с необходимой квалификацией и требуемой мотивацией АО "НУХ "Байтерек" проведена работа по формированию и внедрению единой кадровой политики. Основной целью единой кадровой политики является обеспечение формирования устойчивого человеческого капитала, как одного из конкурентных преимуществ АО "НУХ "Байтерек" и ДО АО "НУХ "Байтерек".

      Исходя из этого единая кадровая политика будет развиваться по следующим направлениям:

      1) стратегический HR. Развитие стратегической роли HR-функции через создание института HR бизнес-партнеров и их активное участие в развитии бизнеса организации.

      2) управление изменениями. Содействие руководству в подготовке персонала к изменениям, управлении сопротивлением и обучению персонала требуемым знаниям и навыкам.

      3) бренд работодателя. Развитие HR-бренда через продвижение бренда среди целевой аудитории и регулярную оценку узнаваемости бренда.

      4) корпоративная культура. Определение целевой корпоративной культуры, корректировка ключевых HR-процессов для поддержания культуры, активная пропаганда корпоративных ценностей и желаемых стандартов рабочего поведения.

      5) внутренние коммуникации. Развитие каналов внутренней коммуникации посредством создания достаточных каналов обратной связи между всеми сотрудниками организации. Регулярная оценка уровня вовлеченности персонала.

      6) автоматизация и аналитика. Оптимизация бизнес-процессов. Применение современного программного обеспечения для максимальной автоматизации рутинных процессов, внедрение инструментов "личного кабинета", создание чат-ботов, дашбордов и иных автоматических инструментов. Расширение функции HR-аналитики посредством предоставления руководству и иным заинтересованным лицам регулярной отчетности, а также анализ текущих HR-трендов.

      7) оптимизация рутинных процессов. Сокращение объема операционной деятельности и рассмотрение возможности создания Общего Центра Обслуживания (собственного или в рамках присоединения к внешним аналогичным центрам).

      5. Повышение прозрачности в деятельности АО "НУХ "Байтерек" и ДО

      Учитывая высокую экономическую и социальную значимость деятельности институтов развития в лице АО "НУХ "Байтерек" и его ДО, АО "НУХ "Байтерек" будет стремиться к активному информированию целевых аудиторий о своей деятельности. Это позволит добиваться вовлечения граждан и делового сообщества в программы, реализуемые АО "НУХ "Байтерек", а также целенаправленно укреплять его деловую репутацию.

      Так, по итогам 2020 года индекс информированности о деятельности АО "НУХ "Байтерек" составил 90,56 %. Оценка уровня информированности целевых аудиторий производилась на основе итоговых данных опроса по трем основным критериям:

      1) Уровень осведомленности о деятельности АО "НУХ "Байтерек" – 94,4 %;

      2) Степень удовлетворенности информацией о деятельности АО "НУХ "Байтерек" – 89,3 %;

      3) Показатели доверия к информации о деятельности АО "НУХ "Байтерек" – 88,0 %.

      В рамках реализации данной задачи АО "НУХ "Байтерек" осуществляется комплекс специальных мероприятий по связям с общественностью и реклама на основе единой коммуникационной стратегии.

      Учитывая высокий уровень внимания к деятельности АО "НУХ "Байтерек", как к субъекту квазигосударственного сектора, АО "НУХ "Байтерек" обеспечит высокий уровень прозрачности принимаемых решений в части реализации национальных проектов, а также отдельных внутренних процедур, привлекающих наибольшее внимание внешних аудиторий (закупки, прием на работу, предоставление финансовых и нефинансовых инструментов поддержки). Для выполнения данной задачи планируется использовать возможности современных информационных технологий и традиционные средства коммуникаций.

      По аналогии с сопоставимыми институтами развития, а также в соответствии с действующим законодательством Республики Казахстан об акционерных обществах, АО "НУХ "Байтерек" будет стремиться к раскрытию актуальной информации о финансовом состоянии, дивидендной политике и кредитной истории, а также перспективах развития ДО, что будет способствовать повышению статуса АО "НУХ "Байтерек" и его ДО. Повышение прозрачности деятельности также необходимо для повышения уровня доверия населения.

      Важным фактором повышения доверия целевых аудиторий к деятельности АО "НУХ "Байтерек" станет последовательное усиление уровня удовлетворенности клиентов качеством услуг, оказываемых АО "НУХ "Байтерек" и его ДО. Для этого АО "НУХ "Байтерек" будет проводить оценку уровня удовлетворенности клиентов и целенаправленно улучшать данный показатель. Кроме того, АО "НУХ "Байтерек" будет проводить оценку уровня доверия к деятельности АО "НУХ "Байтерек", в рамках которой также будет оцениваться уровень информированности целевых аудиторий об АО "НУХ "Байтерек".

      Повышение уровня доверия к деятельности АО "НУХ "Байтерек" позитивно отразится на эффективности его деятельности, так как недостаточный уровень прозрачности может влиять на привлечение внешнего фондирования и его стоимость.

      Новый уровень прозрачности АО "НУХ "Байтерек" и ДО для внутренних и внешних заинтересованных лиц будет включать несколько направлений:

      1) проактивная коммуникация подходов к принятию инвестиционных и стратегических решений;

      2) всестороннее информирование клиентов об инструментах и принципах работы ДО;

      3) информирование о достигнутом социально-экономическом эффекте, включая раскрытие информации о влиянии деятельности АО "НУХ "Байтерек" на ВВП страны, создание рабочих мест;

      4) примеры действий по расширению диалога между АО "НУХ "Байтерек" и внешними заинтересованными сторонами:

      4.1) организация регулярных встреч с общественностью (круглых столов, брифингов, размещение информации в открытом доступе) для обсуждения хода реализации программ, обмена мнениями между АО "НУХ "Байтерек", Парламентом Республики Казахстан и общественностью;

      4.2) доведение до клиентов информации о новых инструментах и принципах работы;

      4.3) получение обратной связи.

      С целью повышения прозрачности и существенности для заинтересованных сторон раскрываемой информации АО "НУХ "Байтерек" и его ДО публикуют годовые отчеты в соответствии с внутренними нормативными документами и лучшей практикой раскрытия информации, в том числе опираясь на принципы Международного стандарта по раскрытию информации Глобальной инициативы по отчетности (Global Reporting Initiative, GRI) и требования KASE по раскрытию информации в годовом отчете листинговых компаний.

      АО "НУХ "Байтерек" и его ДО, листингующиеся на KASE, раскрывают ESG информацию (экологическую и социальную информацию, а также информацию о корпоративном управлении) в виде отдельного ESG отчета или в составе годового отчета в соответствии с методикой по составлению ESG отчета, разработанной KASE при поддержке Международной финансовой корпорации (IFC).

      4.4.5 Объединение АО "НУХ "Байтерек" и АО "НУХ "КазАгро" в единый холдинг и дальнейшая оптимизация дочерних организаций АО "НУХ "Байтерек"

      В соответствии с поручением Главы государства Токаева К.К. в рамках послания народу Казахстана от 1 сентября 2020 года АО "НУХ "Байтерек" и АО "НУХ "КазАгро" объединены в единый холдинг постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 декабря 2020 года № 952.

      Также в рамках поручения Главы государства по сокращению активов АО "НУХ "Байтерек" будет произведено двукратное сокращение портфельных компаний с соответствующей корректировкой штатной численности. В частности, будут приняты следующие меры:

      1) дочерние организации АО "НУХ "КазАгро" (АКК, КАФ и ФФПСХ) будут переданы в объединенный холдинг в качестве дочерних организаций.

      2) передача КАФ в АКК при условии принятия законодательных изменений по банковскому лицензированию;

      3) передача в АКК и Даму функций ФФПСХ по микрокредитованию и гарантированию кредитов;

      4) ликвидация ФФПСХ;

      5) передача QazTech Ventures и KPPF в ККМ в качестве отдельных ФПИ;

      6) приватизация ИФК. В случае отсутствия интереса со стороны рынка, ИФК будет реорганизован или ликвидирован в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

      5. КПД АО "НУХ "Байтерек" до 2023 года и методология расчета показателей

      Сноска. Раздел 5 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 29.04.2022 № 265.

      С момента первой актуализации Стратегии в 2017 году АО "НУХ "Байтерек" для анализа эффективности своей деятельности на постоянной основе проводил мониторинг и анализ достижения поставленных целей по 12 КПД, которые сгруппированы по шести направлениям:

      1) консолидированные КПД АО "НУХ "Байтерек" по обеспечению содействия устойчивому развитию экономики Республики Казахстан;

      2) поддержка предпринимательства в сегменте крупного бизнеса;

      3) поддержка предпринимательства в сегменте МСБ;

      4) повышение доступности жилья;

      5) повышение экспортного потенциала;

      6) трансферт и внедрение инноваций.

      1. Количество КПД: термин КПД расшифровывается как "ключевой показатель деятельности", подразумевая лишь ограниченное количество метрик, которые являются ключевыми для достижения того или иного результата. Большое количество стратегических КПД не позволяет организации полноценно сфокусироваться на основной деятельности и исключительно важных параметрах. Это происходит во многом из-за того, что вес отдельно взятого КПД для реализации стратегии в целом становится уже не столь значителен.

      Также в ситуациях, когда много КПД не достигнуто, при большом их общем количестве, происходит размывание ответственности в определенной степени, так как ответственные за исполнение отдельных КПД бизнес единицы (ответственные лица, департаменты, ДО) являются ответственными лишь за малую часть "невыполнения".

      Для крупных и комплексных организаций зачастую устанавливаются не более 5-10 КПД, чтобы обозначить самые главные приоритеты, выполнение которых критически важно для эффективности организации. Прочие показатели могут использоваться для внутреннего операционного и управленческого контроля, но не для общей оценки эффективности.

      Таким образом, в набор КПД АО "НУХ "Байтерек" должны попасть избранные, стратегически важные метрики, в ограниченном количестве, невыполнение каждой из которых будет оказывать критический эффект на деятельность АО "НУХ "Байтерек";

      2. Каскадирование КПД: Среди стратегических КПД АО "НУХ "Байтерек" имелись показатели, которые относились исключительно к деятельности той или иной отдельно взятой ДО. Например:

      1) доля участников в системе жилстройсбережений к экономически активному населению Республики Казахстан;

      2) гарантирование вкладов дольщиков коммерческого жилья;

      3) количество внедренных технологий на производстве, количество проектов, направленных на решение технологических задач отраслей и коммерциализацию технологий.

      Так как влияние АО "НУХ "Байтерек" на выполнение данных КПД сводится исключительно к мониторингу и администрированию деятельности ответственной ДО, данные метрики должны быть отражены на уровне отдельных ДО. На уровне АО "НУХ "Байтерек" должны быть установлены КПД, которые зависят от деятельности всех или нескольких ДО в рамках определенного стратегического направления деятельности, при этом АО "НУХ "Байтерек" может осуществлять каскадирование таких КПД на уровень ДО с учетом специфики каждой ДО и обеспечивать их выполнение в ДО через систему корпоративного управления для достижения общего результата на портфельном уровне;

      3. Декомпозиция КПД:

      Стратегическая карта АО "НУХ "Байтерек" содержит декомпозицию показателей документов системы государственного планирования с ключевыми показателями деятельности согласно форме, утвержденной приказом МНЭ РК от 27 февраля 2015 года № 149 (приложение 1);

      4. Степень влияния на выполнение КПД:

      Среди стратегических КПД АО "НУХ "Байтерек" имелись показатели, за выполнение которых ответственны не только АО "НУХ "Байтерек" и его ДО, а также КПД, на которые АО "НУХ "Байтерек" не может влиять напрямую и исключительно – где выполнение или один из параметров выполнения не зависят от АО "НУХ "Байтерек" полностью или частично:

      1) количество новых проектов и проектов по модернизации и расширению действующих производств с учетом увеличения производительности труда и расширения рынков сбыта;

      2) объем продукции, произведенной субъектами предпринимательства, получившими поддержку;

      3) объем жилья, в рамках которого оказаны инструменты поддержки;

      4) объем экспортной выручки предприятиями, получившими поддержку в рамках экспортного и предэкспортного финансирования.

      На уровне АО "НУХ "Байтерек" следует устанавливать такие КПД, выполнение которых полностью или в максимальной степени зависит от самого АО "НУХ "Байтерек" и его ДО;

      5. измеримость КПД:

      Среди стратегических КПД АО "НУХ "Байтерек" имелись показатели, по которым сложно осуществлять администрирование, мониторинг и аудит ввиду полного или частичного отсутствия информации во внешних источниках данных (то есть можно ориентироваться только на внутренние показатели АО "НУХ "Байтерек" и его ДО и невозможно их перепроверить по другим источникам) и/или в связи со сложностью методологии расчета. Например:

      1) количество новых проектов и проектов по модернизации и расширению действующих производств с учетом увеличения производительности труда и расширения рынков сбыта;

      2) объем продукции, произведенной субъектами предпринимательства, получившими поддержку.

      На уровне АО "НУХ "Байтерек" и его ДО следует устанавливать КПД, по которым будет удобно осуществлять внутреннее администрирование и мониторинг, а также осуществлять аудит по внешним источникам данных.

      В рамках актуализации Стратегии в 2021 году принят следующий перечень КПД и целевых значений на уровне АО "НУХ "Байтерек":

№ п/п

Ключевой показатель деятельности

Ед. измерения

Обоснование

Методология расчҰта

Целевое значение на 2023 год

Источник данных

1

2

3

4

5

6

7

Консолидированные КПД АО "НУХ "Байтерек" по обеспечению содействия устойчивому развитию экономики Республики Казахстан

1

План мероприятий/Отчет по исполнению плана мероприятий за отчетный год, данные ДО, осуществляющих кредитную и инвестиционную деятельность

%

Важно, чтобы активы АО "НУХ "Байтерек" работали для развития экономики, а не размещались в казначейском портфеле

Кредитный портфель (нетто)1 + инвестиционный портфель2 по группе компаний АО "НУХ "Байтерек") / Итого активы на конец отчетного периода (консолидированно)

77

План развития/Отчет по исполнению плана развития за отчетный год, данные ДО, осуществляющих кредитную и инвестиционною деятельность

2.

Доля негосударственных источников заимствования в общей структуре заимствования за отчетный год

%

Важно, чтобы баланс института развития рос в большей степени от негосударственных источников заимствования (как внутренних, так и внешних рынков капитала)

Номинальная стоимость негосударственного заимствования за отчетный год, включая притоки по депозитной базе Отбасы банк без учета полученных государственных премий за отчетный год/ Номинальная стоимость общего заимствования за отчетный год, включая притоки по депозитной базе Отбасы банк

70

Управленческая отчетность, данные ДО

3.

ROA (консолидированно)

%

Важно, чтобы АО "НУХ "Байтерек" создавало стоимость, включая обеспечение возвратности средств. При этом параметр будет стимулировать АО "НУХ "Байтерек" управлять рисками (доля NPL, валютные риски) и операционными расходами

Прибыль за год (чистая) (консолидированно) / Среднее значение между объемами активов на конец предыдущего периода (консолидированно) и на конец текущего периода (консолидированно)

0,5-1,0

Аудированная консолидированная финансовая отчетность АО "НУХ "Байтерек", данные ДО

4.

План мероприятий /Отчет по исполнению плана мероприятий за отчетный год, данные ДО, осуществляющих кредитную деятельность

%

Важно, чтобы АО "НУХ "Байтерек" либо не финансировало квазигосударственный сектор совсем, либо финансировало только при наличии доли частных инвестиций в соответствующей компании или проекте не менее 50 %

Сумма кредитов (нетто), выданных частному сектору на конец отчетного периода/ Кредитный портфель (нетто) по группе компаний АО "НУХ "Байтерек" на конец отчетного периода

80

План развития/Отчет по исполнению плана развития за отчетный год, данные ДО, осуществляющих кредитную деятельность

5.

Удовлетворенность клиентов

п.п.

Важно, чтобы АО "НУХ "Байтерек" повышало эффективность мер поддержки через обратную связь от своих клиентов на постоянной основе

Уровень базового опроса (база) + количество процентных пунктов

База + 3

Анкетные данные независимой опросной компании

6.

Рейтинг корпоративного управления

%

Важно, чтобы АО "НУХ "Байтерек" стремилось к лучшей практике корпоративного управления и принятия эффективных решений

Внешняя оценка

85-100

Результаты оценки рейтингового агентства

7.

Рейтинг устойчивого развития

рейтинг

Важно, чтобы АО "НУХ "Байтерек" было привержено принципам устойчивого развития и преумножения благосостояния страны для будущих поколений

Внешняя оценка

С

Результаты оценки рейтингового агентства

Задача 1. Развитие несырьевых отраслей экономики.

Задача 2. Развитие предпринимательства (частного сектора экономики).

Задача 3. Поддержка экспорта несырьевой продукции.

Задача 4. Повышение производительности.

Стратегическое направление деятельности 1. Поддержка предпринимательства

8.

Отчеты по исполнению плана мероприятий БРК, Даму, АКК и КАФ за отчетный год

млрд тенге

В реализацию задач "Стратегии-2050", Национального плана развития Республики Казахстан до 2025 года, Национального проекта "Устойчивый экономический рост, направленный на повышение благосостояния казахстанцев" и Национального проекта по развитию предпринимательства по увеличению ВВП на душу населения и производительности труда в обрабатывающей промышленности

Сумма объемов выручки предприятий, получивших поддержку АО "НУХ "Байтерек", с учетом исключения дублирующих объемов выручки предприятий, получивших поддержку от нескольких ДО АО "НУХ "Байтерек" - БРК*, АКК**, КАФ***, Даму****

8 000

Отчеты по исполнению плана развития БРК, Даму, АКК и КАФ за отчетный год

* для БРК объем выручки предприятий рассчитывается по фактическим и оцениваемым данным по выручке предприятий от реализации продукции, в том числе на экспорт:

- по инвестиционным проектам (лизинговым операциям) по итогам отчетного периода, следующего после планируемой даты официального ввода проектных мощностей в эксплуатацию (в том числе завершение модернизации), с учетом экспортной выручки по ним от толинговых (сервисных) услуг: переработки сырья третьих лиц, обучения, оздоровительных и туристических услуг, услуг по оказанию строительно-монтажных работ отечественными компаниями за пределами страны и другие.

- по экспортным и предэкспортным операциям по итогам отчетного периода с учетом фактически предоставленных или планируемых к предоставлению финансовых инструментов АО "НУХ "Байтерек".

1. Формула определения прогнозных значений

1) Инвестиционные проекты (лизинговые операции) на инвестиционной фазе:

ИВ = В по ФЭМ * ДО план

Примечание: показатель В принимается за период, следующий после периода ввода проектных мощностей;

2) экспортные/предэкспортные операции:

ЭВ = В по ФЭМ * ДО план

Общее примечание: в целях расчета прогнозных значений по данному КПД в части планируемых к финансированию проектов (проекты на этапе рассмотрения) используется модель прогнозирования на основе экономических допущений и оценочных суждений по отраслям экономики с учетом будущих объемов финансирования каждой отрасли, по временному лагу введения проекта в эксплуатацию (по каждой отрасли), исторических коэффициентов по выручке на один инвестированный тенге каждой отрасли, ДО план по каждой отрасли и другие.

2. Формула определения фактических значений на эксплуатационной фазе реализации проекта:

1) инвестиционные проекты на эксплуатационной фазе:

ИВ = (В по ФО + (ЭФ1 * Ц1 +…+ ЭФn * Цn)) * ДО факт

Примечание: показатели В, ЭФ и Ц принимаются за период, следующий после периода ввода проектных мощностей;

2) экспортные/предэкспортные операции:

ЭВ = В по ФО * ДО факт

Расшифровка условных обозначений приведена после таблицы.

** для АКК объем выручки предприятий рассчитывается по фактическим и оцениваемым данным по выручке предприятий от реализации продукции, в том числе на экспорт по инвестиционным проектам по итогам отчетного периода, следующего после планируемой даты официального ввода проектных мощностей в эксплуатацию (в том числе завершение модернизации).

1. Формула определения прогнозных значений

Инвестиционные проекты на инвестиционной фазе

ИВ = (ФВРЖ * коэфф. прироста (13%)) * ДФАО) + (ФВПП * коэфф. прироста (4,6%)) * ДФАО)

Примечание: отрасль АПК сопряжена большими рисками, такими как: внешнеполитическая ситуация (ограничение экспорта произведенной продукции); неблагоприятная эпидемиологическая ситуация регионов стран экспортеров (что отрицательно влияет на запланированные сроки завоза импортного поголовья скота); неблагоприятная эпидемиологическая ситуация внутри страны (сопряжена падежом скота, вынужденным забоем), природно-климатические (паводки, засуха, заморозки) и другие). Указанные риски отрицательно влияют на поэтапный выход проектов на проектную мощность.

2. Формула определения фактических значений на эксплуатационной фазе реализации проекта

Инвестиционные проекты на эксплуатационной фазе

ИВ = В по ФО * фактическая доля участия в инвестиционном проекте

Примечание: показатели В понимается за период, следующий после периода ввода проектных мощностей.

Расшифровка условных обозначений приведена после таблицы.

*** для КАФ объем выручки предприятий рассчитывается по фактическим и оцениваемым данным по выручке предприятий от реализации продукции по инвестиционным проектам по итогам отчетного периода, следующего после планируемой даты официального ввода проектных мощностей в эксплуатацию (в том числе завершение модернизации).

1. Формула определения прогнозных значений:

Инвестиционные проекты на инвестиционной фазе

ИВ = фактическая выручка за базисный 2020 год (с учетом погашения обязательств клиентов по инвестиционным проектам) * плановая доля участия в инвестиционном проекте

Примечание: в соответствии с протоколом совещания под председательством председателя Правления АО "НУХ "КазАгро" по вопросу передачи инвестиционных проектов КАФ в АКК от 4 ноября 2016 года, КАФ с 2017 года не осуществляет финансирование инвестиционных проектов.

2. Формула определения фактических значений на эксплуатационной фазе реализации проекта:

Инвестиционные проекты на эксплуатационной фазе

ИВ = В по ФО * фактическая доля участия в инвестиционном проекте.

Примечание: показатели В понимаются за период, следующий после периода ввода проектных мощностей.

Расшифровка условных обозначений приведена после таблицы.

**** для Даму объем выручки предприятий рассчитывается как сумма совокупной выручки предприятий за отчетный год, получивших их поддержку. Указание совокупной выручки предприятий является справедливой, т.к. целью инструментов поддержки Даму является обеспечение доступности кредитования БВУ.

9.

Отчеты по исполнению плана мероприятий БРК, KazakhExport, АКК и КАФ за отчетный год

млрд тенге

В реализацию задач "Стратегии-2050", Национального плана развития Республики Казахстан до 2025 года, Национального проекта "Устойчивый экономический рост, направленный на повышение благосостояния казахстанцев" и Национального проекта по развитию предпринимательства в части увеличения объема несырьевого экспорта товаров и услуг

Сумма экспортной выручки предприятиями, получившими экспортную поддержку АО "НУХ "Байтерек", с учетом исключения дублирующих сумм экспортной выручки предприятий, получивших поддержку от нескольких ДО АО "НУХ "Байтерек" (БРК*, АКК**, КАФ***, KazakhExport****)

1 338

Отчеты по исполнению плана развития БРК, KazakhExport, АКК и КАФ за отчетный год

* для БРК сумма экспортной выручки рассчитывается по выручке предприятия от реализации продукции на экспорт:

- по инвестиционным проектам (лизинговым операциям) по итогам отчетного года, после даты официального ввода проектных мощностей в эксплуатацию (в том числе завершение модернизации), с учетом экспортной выручки по ним от толинговых (сервисных) услуг: переработки сырья третьих лиц, обучения, оздоровительных и туристических услуг, услуг по оказанию строительно-монтажных работ отечественными компаниями за пределами страны и другие.

- по экспортным и предэкспортным операциям по итогам отчетного года с учетом фактически предоставленных финансовых инструментов АО "НУХ "Байтерек".

1. Формула определения прогнозных значений

1) Инвестиционные проекты (лизинговые операции) на инвестиционной фазе:

ИВЭ = ВЭ по ФЭМ * ДО план

Примечание: показатель ВЭ принимается за период, следующий после периода ввода проектных мощностей

2) Экспортные/предэкспортные операции:

ЭВЭ = ВЭ по ФЭМ * ДО план

Общее примечание: в целях расчета прогнозных значений по данному КПД в части планируемых к финансированию проектов (проекты на этапе рассмотрения) используется модель прогнозирования на основе экономических допущений и оценочных суждений по отраслям экономики с учетом будущих объемов финансирования каждой отрасли, по временному лагу введения проекта в эксплуатацию (по каждой отрасли), исторических коэффициентов по выручке на один инвестированный тенге каждой отрасли, ДО план по каждой отрасли и другие.

2. Формула определения фактических значений на эксплуатационной фазе реализации проекта

1) Инвестиционные проекты на эксплуатационной фазе:

ИВЭ = (ВЭ по ФО + (ЭФ1 * Ц1 +…+ ЭФn * Цn)) * ДО факт

Примечание: показатели ВЭ, ЭФ и Ц принимаются за период, следующий после периода ввода проектных мощностей.

2) Экспортные/предэкспортные операции:

ЭВЭ = ВЭ по ФО * ДО факт

Расшифровка условных обозначений приведена после таблицы/

** для АКК сумма экспортной выручки рассчитывается по выручке предприятия от реализации продукции на экспорт по инвестиционным проектам по итогам отчетного года после даты официального ввода проектных мощностей в эксплуатацию (в том числе завершение модернизации).

1. Формула определения прогнозных значений

Инвестиционные проекты на инвестиционной фазе

ИВЭ = ВЭ по ФЭМ * плановая доля участия в инвестиционном проекте

Примечание: показатель ВЭ принимается за период, следующий после периода ввода проектных мощностей

2. Формула определения фактических значений на эксплуатационной фазе реализации проекта

Инвестиционные проекты на эксплуатационной фазе

ИВЭ = объем экспорта, подтвержденный экспортерами документально, * фактическая доля участия в инвестиционном проекте.

Расшифровка условных обозначений приведена после таблицы.

*** для КАФ сумма экспортной выручки рассчитывается по выручке предприятия от реализации продукции на экспорт по инвестиционным проектам по итогам отчетного года, после даты официального ввода проектных мощностей в эксплуатацию (в том числе завершение модернизации).

1. Формула определения прогнозных значений:

Инвестиционные проекты на инвестиционной фазе

ИВЭ = фактическая выручка за базисный 2020 год (с учетом погашения обязательств клиентов по инвестиционным проектам) * плановая доля участия в инвестиционном проекте

Примечание: в соответствии с протоколом совещания под председательством председателя Правления АО "НУХ "КазАгро" по вопросу передачи инвестиционных проектов КАФ в АКК от 4 ноября 2016 года, КАФ с 2017 года не осуществляет финансирование инвестиционных проектов.

2. Формула определения фактических значений на эксплуатационной фазе реализации проекта:

Инвестиционные проекты на эксплуатационной фазе

ИВЭ = объем экспорта, подтвержденный экспортерами документально, * фактическая доля участия в инвестиционном проекте.

Расшифровка условных обозначений приведена после таблицы.

**** для KazakhExport сумма экспортной выручки рассчитывается отдельно по двум группам инструментов, для каждой из которых применяется специальный подход расчета экспортной выручки:

1) Для первой группы инструментов применяется подход суммирования совокупной экспортной выручки поддержанных предприятий за отчетный год: "Страхование займов", "Страхование проектного финансирования", "Страхование лизинга", "Страхование ГПО экспортера по облигациям", "Страхование ГПО экспортера по валютным операциям", "Страхование гарантий", "Страхование ГПО экспортера по возврату авансовых платежей", "Страхование ГПО перед финансовыми организациями", "Страхование убытков финансовых организаций".

2) Для второй группы инструментов применяется подход суммирования экспортной выручки поддержанных предприятий в пределах размеров принятых страховых обязательств по договорам страхования за отчетный год: "Страхование экспортных кредитов", "Страхование аккредитивов", "Страхование краткосрочной дебиторской задолженности", "Страхование факторинга", "Страхование убытков экспортера, связанных с выполнением работ/оказанием услуг", "Страхование банковских гарантий, выданных иностранным банком", "Страхование кредитной организации при финансировании иностранного контрагента".

Примечание: перечень инструментов, перечисленных в вышеуказанных двух группах, может быть дополнен по мере разработки новых инструментов KazakhExport в соответствующем внутреннем нормативном документе KazakhExport.

10.

Утвержденный план мероприятий, утвержденный отчет об исполнении Плана мероприятий за отчетный год ККМ, отчет подразделения ККМ, ответственного за исполнение и (или) мониторинг данного показателя, подписанный должностным лицом ДО, с отражением наименований ФПИ, информации о фактических инвестициях в проекты РК в отчетном периоде (абсолютные значения на отчетную дату), долей инвесторов (в том числе иностранных) и ККМ в данных ФПИ и иные параметры.

Коэффициент

В реализацию задач "Стратегии-2050", Национального плана развития Республики Казахстан до 2025 года, Национального проекта "Устойчивый экономический рост, направленный на повышение благосостояния казахстанцев" в части привлечения инвестиций в основной капитал

Отношение фактического объема инвестиций в проекты РК, осуществленного за весь период жизни фондов прямых инвестиций с иностранным участием (далее – ФПИ), включая иностранные инвестиции в рамках соглашений о соинвестировании, за вычетом инвестиций АО "НУХ "Байтерек" (ККМ) в ФПИ к фактическому объему инвестиций АО "НУХ "Байтерек" (ККМ) в проекты РК через ФПИ, осуществленному за весь период жизни ФПИ

Не менее 2

Утвержденный план развития, утвержденный отчет об исполнении Плана развития за отчетный год ККМ, отчет подразделения ККМ, ответственного за исполнение и (или) мониторинг данного показателя, подписанный должностным лицом ДО, с отражением наименований ФПИ, информации о фактических инвестициях в проекты РК в отчетном периоде (абсолютные значения на отчетную дату), долей инвесторов (в том числе иностранных) и ККМ в данных ФПИ и иные параметры.

Задача 5. повышение доступности финансирования, уровня технической оснащенности и интенсификации производства в АПК

Стратегическое направление деятельности 2. Развитие агропромышленного комплекса

11.

Отчеты по исполнению плана мероприятий АКК, ККМ и БРК за отчетный год

млрд тенге

В реализацию задач "Стратегии-2050", Национального плана развития Республики Казахстан до 2025 года, Национального проекта "Устойчивый экономический рост, направленный на повышение благосостояния казахстанцев" и Национального проекта по развитию АПК по привлечению инвестиций в экономику Республики Казахстан

Сумма объемов финансирования закупа субъектами АПК (в том числе растениеводство, животноводство и производство продуктов питания) основных средств и проведения СМР за счет кредитов и лизинга АКК и БРК, фондирования БВУ, КТ, МФО, ЛК, софинансирование БВУ, прямых инвестиций ФПИ, в которых участвует АО "НУХ "Байтерек"

247,5

Отчеты по исполнению плана развития АКК, ККМ и БРК за отчетный год

- в сельском хозяйстве

210,6

- в отрасли производства продуктов питания

36,9

12.

Отчеты по исполнению плана мероприятий БРК, КАФ за отчетный год

млрд тенге

В реализацию задач "Стратегии-2050", Национального плана развития Республики Казахстан до 2025 года, Национального проекта "Устойчивый экономический рост, направленный на повышение благосостояния казахстанцев" и Национального проекта по развитию АПК в части увеличения производительности труда

Фактический объем инвестиций за отчетный год, направленный на лизинг сельскохозяйственной техники и оборудования за счет всех источников финансирования из расчета заключенных договоров финансового лизинга

108

Отчеты по исполнению плана развития БРК, КАФ за отчетный год

Задача 6. Поддержка урбанизации экономики

Стратегическое направление деятельности 3. Обеспечение населения жильем

13.

Отчеты по исполнению плана мероприятий Отбасы банк и единого оператора жилищного строительства за отчетный год, данные Бюро национальной статистики АСПИР РК, МИО

%

В реализацию задач "Стратегии-2050", Национального плана развития Республики Казахстан до 2025 года, Национального проекта "Сильные регионы – драйвер развития страны" для обеспечения достаточного количества доступных квадратных метров жилья

Объем ввода жилья и выдачи займов на первичное жилье* через инструменты АО "НУХ "Байтерек" (ДО) / Объем ввода жилья (многоквартирные жилые дома) итого по Республике Казахстан

* конвертация количества выданных займов на первичное жилье в вводимые кв. метры осуществляется, исходя из расчета 60 кв. метров на один заем

13

Отчеты по исполнению плана развития Отбасы банк и единого оператора жилищного строительства за отчетный год, данные Бюро национальной статистики АСПИР РК, МИО

      1 Кредитный портфель – кредиты, соответствующие стратегическим направлениям деятельности АО "НУХ "Байтерек".

      2 Инвестиционный портфель – вложенные инвестиции, соответствующие стратегическим направлениям деятельности АО "НУХ "Байтерек".

      3 Целевые значения показателей являются индикативными и не учитывают возможные последствия пандемии COVID-19 для экономики Казахстана

Условные обозначения к методологиям расчета КПД № 8 и № 9:

      В – выручка от реализации продукции и услуг

      ВЭ – экспортная выручка

      ДО план – плановое среднее значение доли предоставленных АО "НУХ "Байтерек" финансовых инструментов (в том числе учитываются предоставленные гарантии, облигационные займы и другие) в долговых обязательствах предприятия (краткосрочные и долгосрочные, оцениваемые по амортизационной стоимости) за отчетный период согласно данным предприятия и/или ФЭМ

      ДО факт – фактическое среднее значение доли предоставленных АО "НУХ "Байтерек" финансовых инструментов (в том числе учитываются предоставленные гарантии, облигационные займы и другие) в долговых обязательствах предприятия (краткосрочные и долгосрочные оцениваемые по амортизационной стоимости) за отчетный период, согласно данным ФО

      ДФАО – доля участия финансирования АКК в инвестиционном проекте

      ФЭМ – финансово-экономическая модель проекта

      ИВ – выручка по инвестиционным проектам

      ИВЭ – экспортная выручка по инвестиционным проектам ЭФ – экспортная продукция в натуральном выражении согласно МО предприятий, оказывающих толинговые услуги (услуги по обслуживанию посетителей)

      Коэфф. прироста – 4,6% – коэффициент полных затрат в отраслях "Производство продуктов питания и напитков" за 2019 год согласно данным Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

      Коэффициент прироста – 13% – коэффициент полных затрат в отраслях "Растениеводство и животноводство, охота и предоставление услуг в этих областях" за 2019 год согласно данным Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

      Статистические данные – агрегированные статистические данные по предприятиям РК, официально полученные от уполномоченного государственного и/или квазигосударственного органа в области обеспечения автоматизированного сбора, обработки, хранения и распространения статистической информации РК

      ФВПП – фактическая выручка инвестиционных проектов по направлению "Производство продуктов питания и напитков" предыдущего года

      ФВРЖ – фактическая выручка инвестиционных проектов по направлению "Растениеводство и животноводство" предыдущего года

      ФО – финансовая отчетность предприятия

      Ц – среднее значение экспортной цены товара и/или услуг за отчетный период рассчитывается по фактическим данным, представленным в официальных источниках данных

      ЭВ – выручка по экспортным и/или предэкспортным операциям

      ЭВЭ – экспортная выручка по экспортным и/или предэкспортным операциям

Примечание: расшифровка аббревиатур, использованных в тексте Плана

      АСПИР РК – Агентство по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

      АКК – акционерное общество "Аграрная кредитная корпорация"

      БД – акционерное общество "Байтерек девелопмент"

      БВУ – банки второго уровня

      БРК – акционерное общество "Банк Развития Казахстана"

      ВЭФ – Всемирный экономический форум

      Даму – акционерное общество "Фонд развития предпринимательства "Даму"

      ДО – дочерние организации акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек"

      ЕНПФ – акционерное общество "Единый накопительный пенсионный фонд"

      Отбасы банк – акционерное общество "Жилищный строительный сберегательный банк "Отбасы банк"

      ИФК – акционерное общество "Инвестиционный фонд Казахстана"

      КАФ – акционерное общество "КазАгроФинанс"

      КЖК – акционерное общество "Казахстанская жилищная компания"

      ККМ – акционерное общество "Казынаа Капитал Менеджмент"

      KPPF – товарищество с ограниченной ответственностью "Kazakhstan Project Preparation Fund"

      KazakhExport – акционерное общество "Экспортная страховая компания "KazakhExport"

      МИО – местные исполнительные органы

      МНЭ РК – Министерство национальной экономики Республики Казахстан

      МСБ – малый и средний бизнес

      НАТР – акционерное общество "Национальное агентство по технологическому развитию"

      QazTech Ventures – акционерное общество "QazTech Ventures"

      ПСЭР – прогноз социально-экономического развития

      ФГЖС – акционерное общество "Фонд гарантирования жилищного строительства"

      ФРП – акционерное общество "Фонд развития промышленности"

      –––––––––––––––––––––––––––

  Приложение 1
к Плану развития
акционерного общества
"Национальный управляющий
холдинг "Байтерек" на 2014 – 2023 годы

      Сноска. правый верхний угол приложения 1 – в редакции постановления Правительства РК от 29.04.2022 № 265.

      Стратегическая карта АО "НУХ "Байтерек

Документ первого уровня системы государственного планирования (далее – СГП)

Документ второго уровня СГП

КПД АО "НУХ "Байтерек"

1

2

3

Консолидированные КПД АО "НУХ "Байтерек" по обеспечению содействия устойчивому развитию экономики Республики Казахстан

Национальный план развития Республики Казахстан до 2025 года:

1) прирост ссудного портфеля к показателю ссудного портфеля от 2019 года;


1) доля кредитного и инвестиционного портфеля от общих активов АО "НУХ "Байтерек";

2) доля негосударственных источников заимствования в общей структуре заимствования за отчетный год;

3) ROA (консолидированно);

4) доля частного сектора в кредитном портфеле;

5) удовлетворенность клиентов;

6) рейтинг корпоративного управления;

7) рейтинг устойчивого развития;

Стратегическое направление деятельности 1. Поддержка предпринимательства

Национальный план развития Республики Казахстан до 2025 года:

2) ВВП на душу населения в номинальном выражении;

3) рост производительности труда;

4) доля среднего предпринимательства в экономике;

5) инвестиций в основной капитал;

6) объем несырьевого экспорта товаров и услуг;

7) валовый приток прямых иностранных инвестиций;

Национальный проект "Устойчивый экономический рост, направленный на повышение благосостояния казахстанцев":

1) увеличение объемов производства и расширение номенклатуры товаров обрабатывающей промышленности;

2) доля несырьевого экспорта в общем объеме внешней торговли;

3) увеличение количества активных экспортеров до 1 000, с накоплением.

Национальный проект по развитию предпринимательства:

1) количество субъектов предпринимательства, получивших финансовые меры поддержки.

8) объем выручки предприятий, получивших поддержку АО "НУХ "Байтерек" (за год);

9) объем экспортной выручки предприятий, получивших поддержку АО "НУХ "Байтерек" (за год);

10) коэффициент привлеченных инвестиций в РК к единице средств АО "НУХ "Байтерек";

Стратегическое направление деятельности 2. Развитие агропромышленного комплекса

Национальный план развития Республики Казахстан до 2025 года:

3) рост производительности труда;

4) доля среднего предпринимательства в экономике;

5) инвестиций в основной капитал;

6) объем несырьевого экспорта товаров и услуг;

7) валовый приток прямых иностранных инвестиций;

Национальный проект по развитию АПК:

1) увеличение за счет роста объема субсидирования приобретения сельхозтехники в 1,5 раза;

2) количество реализованных инвестиционных проектов в АПК;

3) увеличение производительности труда до 6,2 млн тенге на одного занятого в сельском хозяйстве;

4) увеличение экспорта продукции агропромышленного комплекса до 6,6 млрд долл. США с доведением доли переработанной продукции до 70 %.

9) объем экспортной выручки предприятий, получивших поддержку АО "НУХ "Байтерек" (за год);

11) объем инвестиций в основной капитал в отрасли АПК (за год):

- в сельском хозяйстве;

- в отрасли производства продуктов питания;

12) объем лизинга сельхозтехники и оборудования (за год);

Стратегическое направление деятельности 3. Обеспечение населения жильем

Национальный план развития Республики Казахстан до 2025 года:

8) доступность жилья

Национальный проект "Сильные регионы – драйвер развития страны"

1) общая площадь введенных в эксплуатацию жилых зданий.

13) вклад АО "НУХ "Байтерек" в строительство доступного жилья в Республике Казахстан (за год).

      –––––––––––––––––––––––––––

  Приложение 2
к Плану развития
акционерного общества
  "Национальный управляющий
холдинг "Байтерек" на
2014 – 2023 годы

      Сноска. правый верхний угол приложения 2 – в редакции постановления Правительства РК от 29.04.2022 № 265.

      Список дочерних организаций АО "НУХ "Байтерек"

      1. АО "Банк Развития Казахстана"

      2. АО "Фонд развития предпринимательства "Даму"

      3. АО "Жилищный строительный сберегательный банк "Отбасы банк"

      4. АО "Казына Капитал Менеджмент"

      5. АО "Казахстанская жилищная компания"

      6. АО "Экспортная страховая компания "KazakhExport"

      7. АО "Аграрная кредитная корпорация"

      8. АО "Фонд финансовой поддержки сельского хозяйства"

      9. АО "КазАгроФинанс"

      –––––––––––––––––––––––––––