Қылмыстық істі сот отырысына дайындау барысында қылмыстық-процестік заңнама нормаларын қолданудың кейбір мәселелері туралы

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2017 жылғы 8 желтоқсандағы № 10 нормативтік қаулысы.

Басты сот талқылауын тағайындауды және сот отырысына дайындық әрекеттерді (бұдан әрі – басты сот талқылауын тағайындауға дайындау) реттейтін Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің (бұдан әрі - ҚПК) 41-тарауының нормаларын дұрыс қолдануды және біркелкі сот практикасын қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы мынадай түсіндірмелер беруге қаулы етеді.

1. Басты сот талқылауын тағайындауға дайындау кезінде қылмыстық процестің міндеттері сотқа дейінгі іс жүргізу барысында қылмыстық-процестік заң нормаларының сақталуын тексеру және қылмыстық істі сот процесінің жарыспалылық қағидатының негізінде жан-жақты, толық әрі объективті қарауға дайындау мен қамтамасыз етуге бағытталған мәселелерді шешу болып табылады.

2. Соттардың процестік мерзімдерді есептеу кезінде қылмыстық істің келіп түскен күнін оның сот ісін жүргізуге қабылданған күнінен ажырата білгендері жөн.

Кеңсе қызметкері есептік-тіркеу жұмысын орындап, іс автоматты түрде бөлінгеннен кейін, қылмыстық іс соттың іс жүргізуіне түсті деп есептеледі.

Судья іс бойынша ҚПК-нің 319-бабы екінші бөлігінің 1) тармағына сәйкес қаулы немесе ҚПК-нің 321-бабы бесінші бөлігінің, 322-бабының талаптарына сәйкес алдын ала тыңдау нәтижелері бойынша қаулы шығарған сәттен бастап ол соттың іс жүргізуіне қабылданды деп есептеледі.

2-1. Сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүзеге асыратын адамның сотқа дейінгі тергеп-тексерудің аяқталғаны туралы есепті жасауы және прокурор айыптау актісін жасаған сәттен адамды айыпталушы деп тану бөлігінде процестік шешімдерді тексеру кезінде соттар "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне құқық қорғау органдары, прокуратура және сот арасындағы өкілеттіктер мен жауапкершілік аймақтарының аражігін ажырата отырып, үш буынды модельді енгізу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 27 желтоқсандағы № 88-VII Заңының 2-бабы 4) тармақшасының ережелерін негізге алғаны жөн, осы мәселелер бойынша жаңа ережелер:

ішкі істер органдарының, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің және экономикалық тергеу қызметінің тергеушілері тергейтін аса ауыр қылмыстарға, оның ішінде басқа да қылмыстық құқық бұзушылықтар туралы істермен біріктірілген істерге қатысты 2022 жылғы 1 қаңтардан бастап;

Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 3-бабының 29) тармағында көзделген сыбайлас жемқорлық қылмыстар туралы істерге, оның ішінде басқа да қылмыстық құқық бұзушылықтар туралы істермен біріктірілген істерге қатысты 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап;

алдын ала тергеу нысанында аяқталған өзге де қылмыстық құқық бұзушылықтар туралы істерге қатысты 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.

Ескерту. 2-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2022 № 10 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

3. Соттар сот талқылауын дайындау бойынша заңда көзделген міндетті процестік әрекеттерді орындап, процестік шешімдер қабылдағаннан кейін ғана қылмыстық істі басты сот талқылауында қарауға кірісуге құқылы.

Бұл ретте судья мына жағдайларды ескеруі тиіс:

жекеше айыптау бойынша қылмыстық істі сотта қарауға дайындау жөніндегі судьяның өкілеттіктері ҚПК-нің 409-бабында және "Жеке айыптау істері бойынша сот тәжірибесі туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2006 жылғы 25 желтоқсандағы № 13 нормативтік қаулысының түсіндірмелерінде реттелген және мұндай істер бойынша алдын ала тыңдау өткізілмейді;

судья алқабилер қатысатын істер бойынша сот талқылауын тағайындауды дайындау жөніндегі әрекеттерді және алдын ала тыңдау тәртібін ҚПК-нің 635, 636 және 637-баптарында белгіленген ерекшеліктерді және "Алқабилерді қатыстырып қылмыстық істерді қарауды реттейтін заңнаманы соттардың қолдану практикасы туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2012 жылғы 23 тамыздағы № 4 нормативтік қаулысының ережелерін ескере отырып жүзеге асырады және мұндай істер бойынша алдын ала тыңдауды өткізу міндетті болып табылады;

сотқа дейінгі іс жүргізу сатысында кінәні мойындау туралы процестік келісіммен түскен іс бойынша судья ҚПК-нің 623-бабына және "Соттардың қылмыстық істер бойынша келісімдік тәртіпте іс жүргізу практикасы туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2016 жылғы 7 шілдедегі № 4 нормативтік қаулысының түсіндірмелеріне сәйкес әрекеттерді жүзеге асырады. Судья ҚПК-нің 623-бабы бірінші бөлігінің 2) және 3) тармақтарында көрсетілген негіздер бойынша шешім қабылдау үшін ҚПК-нің 321-бабында көзделген тәртіппен іс бойынша алдын ала тыңдауды өткізеді.

Қылмыстық теріс қылықтар туралы істер бойынша ҚПК-нің 41-тарауында көзделген басты сот талқылауын тағайындау және алдын ала тыңдауды өткізу қағидалары қолданылмайды. Судья келіп түскен қылмыстық теріс қылық туралы істі дереу іс жүргізуге қабылдайды. Ол ҚПК-нің 529-бабына сәйкес сотқа келіп түскен сәттен бастап он бес тәуліктің ішінде немесе түскен күні мәні бойынша қаралып, ҚПК-нің 529-бабының төртінші бөлігінде көзделген жағдайларда осы баптың алтыншы бөлігінің 1), 2) және 3) тармақтарында көрсетілген шешімдердің бірі қабылдануы тиіс.

4. Судья келіп түскен істі басты сот талқылауында қарауға дайындау барысында ҚПК-нің 41-тарауының нормаларына сәйкес келіп түскен сәттен бастап бес тәулік мерзімнен кешіктірмей іс материалдарын зерделеп, басты сот талқылауында оны қарауға кедергі келтіретін не қарауды болғызбайтын сотқа дейінгі іс жүргізу органдарының қылмыстық-процестік заң талаптарын бұзуға жол берген-бермегенін, тараптардың шешуге жататын өтінішхаттары мен шағымдарының, алдын ала тыңдау өткізу үшін басқа да негіздердің бар-жоғын анықтауға міндетті. Сонымен қатар, судья қылмыстық істі кедергісіз, дұрыс шешу мақсатында осы мәселелер бойынша заңда көзделген процестік шешімдерді қабылдау және процестік әрекеттерді орындау қажеттілігінің бар-жоғын анықтайды.

5. ҚПК-нің 321-бабының бірінші бөлігінде көзделген негіздер болмаған кезде судья алдын ала тыңдауды тағайындамай және өткізбей жалпы немесе қысқартылған тәртіппен басты сот талқылауын тағайындау туралы қаулы шығарады. ҚПК-нің 382-бабында көзделген шарттар болған кезде судья алдымен басты сот талқылауын қысқартылған тәртіппен тағайындау мүмкіндігі туралы мәселені шешуі тиіс. Судья осы санаттағы істер бойынша басты сот талқылауын жалпы тәртіппен өткізу туралы шешімді, егер ол туралы тараптың басты сот талқылауын жалпы тәртіппен тағайындау туралы өтінішхаты болса немесе істің қысқартылған тәртіппен қаралуы қылмыстық істі жан-жақты, толық әрі объективті қарауға әсер етуі мүмкін болғанда, өзінің бастамасымен қабылдайды.

6. Егер басты сот талқылауын тағайындау туралы қаулы шығарылғаннан кейін іс сотқа келіп түскен кезден бастап бес тәулік мерзім өткенге дейін қылмыстық процесс тараптарының бірінен өтінішхат түссе, онда мәлімделген дәлелдер басты сот талқылауында қаралуға және тексерілуге жатады.

7. Алдын ала тыңдауды өткізудің негіздері мен тәртібіне қатысты ҚПК-нің 321-бабының бірінші бөлігінің талаптарын бұлжытпай сақтау қажеттілігіне соттардың назары аударылсын.

Судьяның алдын ала тыңдауды өткізу туралы қаулысы уәжді болуға тиіс.

Алдын ала тыңдауды жабық сот отырысында өткізуге ҚПК-нің 29-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген негіздер мен шарттар болған кезде ғана жол беріледі.

Мәлімделген әрбір өтінішхат бойынша судьяның шешімі алдын ала тыңдау қорытындылары бойынша қабылданған қаулыда көрсетіледі.

8. Егер келіп түскен қылмыстық істі зерделеу кезінде ҚПК-нің 87-бабының тиісті бөліктерінде көрсетілген негіздер бойынша қылмыстық процеске өзінің қатысу мүмкіндігін болғызбайтын мән-жайларды анықтаса, онда судья іс бойынша қандай да бір процестік әрекеттерді жасамастан және істі қарауға дайындаумен байланысты шешімдер қабылдамастан, ҚПК-нің 86-бабының бірінші бөлігінің талаптарына сәйкес одан әрі іс жүргізуден бас тартуға міндетті және бұл жөнінде істі басқа судьяға белгіленген тәртіппен қайта бөлуді ұйымдастыру үшін сот төрағасының назарына дереу жазбаша нысанда жеткізеді.

Істі осы соттың барлық судьяларының қарауына кедергі келтіретін мән-жайлар анықталған кезде іс судьяның немесе сот төрағасының ұсынуы бойынша сол деңгейдегі басқа сотқа беру мәселесін шешу үшін жоғары тұрған сотқа алдын ала тыңдау өткізілместен жолдануға жатады.

9. Соттылығы бойынша сотқа келіп түскен істі сол деңгейдегі басқа сотқа ҚПК-нің 317-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген негіздермен беруге айыпталушының келісімімен және процестің басқа қатысушыларының қарсылықтары болмаған кезде ғана жол берілетінін, осыған орай соттардың бұл мән-жайлардың алдын ала тыңдау барысында анықталатынын ескергендері жөн.

ҚПК-нің 307-бабының төртінші бөлігіне және 317-бабының бірінші бөлігіне сәйкес жалпы юрисдикциядағы сотқа келіп түскен кәмелетке толмағанға қатысты іс бойынша осы соттың істі қарауына кәмелетке толмаған айыпталушының, оның заңды өкілінің және қорғаушысының жазбаша келісімі болған кезде, судья алдын ала тыңдау кезінде олардың бұл өтінішхатты қолдайтындарын-қолдамайтындарын анықтауға міндетті және оның нәтижесіне, басқа кедергілердің болмауына қарай басты сот талқылауын тағайындау немесе істі соттылығы бойынша кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотқа жіберу туралы шешім қабылдауы тиіс.

10. ҚПК-нің 320-бабының 1) тармағының талаптарына сәйкес сот отырысын тағайындау мүмкiндiгi туралы мәселенi шешу кезiнде судья келіп түскен қылмыстық iстiң осы соттың соттылығына жататынын-жатпайтынын анықтауға тиіс. Егер іс соттылығы бойынша осы сотта қаралуға жатпаса, онда судья алдын ала тыңдау кезінде ҚПК-нің 316-бабының бірінші бөлігінің және 321-бабының бірінші бөлігінің талаптарына сәйкес істі соттылығы бойынша қаралуға жататын сотқа жолдау туралы қаулы шығарады.

Іс соттылығы бойынша басқа сотқа жолданған кезде сот ҚПК-нің 320-бабының 2), 3), 4), 5), 6) және 7) тармақтарында тізбеленген мәселелерді анықтамайды.

Алайда ҚПК-нің 342-бабының екінші бөлігінің талаптарының негізінде Қазақстан Республикасы Конституциясының (бұдан әрі - Конституция) 16-бабының 1-тармағында бекітілген бостандық туралы конституциялық құқықтың сақталуын қамтамасыз ету мақсатында, егер іс сотқа келіп түскен күні сотқа берілген адамға қатысты күзетпен ұстау мерзімі аяқталса, онда судья келіп түскен істің соттылығына қарамастан оған осы бұлтартпау шарасын қолдану және оны ұзарту немесе оның күшін жою, не өзгерту негізділігі туралы мәселені қарауға және шешім қабылдауға міндетті.

11. Бұлтартпау шарасын таңдау, оның күшін жою, өзгерту немесе ұзарту мәселелері бойынша келіп түскен өтінішхаттар ҚПК-нің 321-бабының үшінші бөлігінде белгіленген тәртіпке сәйкес алдын ала тыңдау кезінде шешіледі.

Сотқа дейінгі іс жүргізу барысында ҚПК-нің 137-бабының бірінші бөлігінде көзделген қандай да бір бұлтартпау шарасы таңдалмаған айыпталушыға қатысты күзетпен ұстау түріндегі бұлтартпау шарасын таңдау туралы өтінішхат қанағаттандырылған жағдайда, онда осы бұлтартпау шарасын таңдау кезінде кепіл мөлшерін айқындау, құқықтар мен міндеттерді, сондай-ақ кепілді енгізу тәртібін түсіндіру туралы ҚПК-нің 148-бабы сегізінші бөлігінің ережелері қолданылмайды.

12. ҚПК-нің 304-бабына сәйкес айыпталушыға айыптау актісін алғаны туралы қолхатпен табыс етілуін, сонымен қатар осы процестік құжаттың Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерде болған және келуден жалтарған айыпталушыға қолжетімді байланыс құралдары арқылы жіберілуін қамтамасыз ету прокурорға жүктеледі.

Судья істі зерделеу барысында заңда көзделген жағдайда айыпталушыға айыптау актісінің табыс етілмеу және жіберілмеу фактісін анықтаса, басты сот талқылауын тағайындау туралы қаулы шығарып, ҚПК-нің 322-бабының төртінші бөлігінде көрсетілген мерзімдер басталғанға дейін іске тігу үшін тиісті құжаттарды, оның ішінде айыпталушының айыптау актісін алудан бас тартуын немесе одан басқа тәсілмен жалтаруын куәландыратын құжаттарды беру жөнінде қажетті шаралар қабылдауға прокурорды міндеттеуге құқылы.

13. ҚПК-нің 321-бабының екінші бөлігінде алдын ала тыңдау өткізу туралы қаулы шығарылған сәттен бастап оны он тәулік ішінде өткізу мерзімі белгіленген. Заңда оны ұзарту мүмкіндігі көзделмеген. Тараптардан процестік келісімді, медиация тәртібімен татуласуға қол жеткізу туралы келісімді жасау туралы арыздар мен өтінішхаттар келіп түскен жағдайда, судья істі қарауға дайындау кезінде қаулыда мұндай өтінішхаттардың мәлімделген фактісін атап өтеді және келісімдердің шарттарын әзірлеу мен оларды жасау үшін қажетті уақыттың жетіспеуіне байланысты, процестік келісімдерді сот талқылауы басталғанға дейін жасап ұсыну арқылы олар мәлім еткен құқықты іске асыру мүмкін екендігін көрсетеді.

14. Айғақтары сотқа дейінгі іс жүргізу барысында сақтауға қойылған адам өзі айғақтар берген істің мән-жайлары бойынша басты сот талқылауы барысында жауап беру ниеті туралы өтінішхатты не оның жауап алу туралы басқа процеске қатысушылардан өтінішхатты уақтылы берілген кезде, судья дәлелдемелерді тікелей зерттеу мен қылмыстық процеске қатысушының процестік құқығының сақталуын қамтамасыз ету мақсатында ҚПК-нің 99-бабының бесінші бөлігіне сәйкес өтінішхатты қанағаттандыруға және оны сот отырысына шақырылуға тиіс адамдардың тізбесіне енгізуге құқылы.

15. Сотқа дейінгі тергеп-тексеру органы қылмыстық іс бойынша қылмыстық құқық бұзушылықпен келтiрiлген залалды өтеудi және мүлiктi тәркiлеу мүмкіндігін қамтамасыз ететін шараларды қабылдамауы судьяның ҚПК-нің 171 және 325-баптарының талаптарына сәйкес алдын ала тыңдауды өткізбестен прокурордың атына қаралып отырған іс бойынша сот тергеуі аяқталғанға дейін орындау мерзімін көрсете отырып, тиісті шаралар қолдану жөнінде қаулыны шығаруына негіз болып табылады.

16. Судья алдын ала тыңдау сатысында қылмыстық істерді біріктіру немесе бөліп шығару туралы шешімді ҚПК-нің 43 және 44-баптарында көзделген қағидалар бойынша қабылдайды.

17. Егер сотқа келіп түскен іс бойынша айыпталушы соттан жасырынса не оның жүрген жері анықталмаса, онда сот алдын ала тыңдау кезінде айыпталушыны іздестіру мен іс жүргізуді тоқтата тұру туралы қаулы шығарады және істі іздестіруді ұйымдастыру шараларын қабылдау үшін прокурорға қайтарады.

Сыбайласып жасалған қылмыс бойынша айыпталатын бірнеше адамдарға қатысты істер бойынша, олардың біреуі немесе бірнешеуі соттан жасырынған, ал басқалары күзетпен ұсталып отырған жағдайда, соттан жасырынған айыпталушыларға қатысты іс бойынша іс жүргізу, егер қалған айыпталушылардың қорғалу құқықтарына нұқсан келтірілмесе, тоқтатыла тұруы мүмкін. Мұндай жағдайларда сот алдын ала тыңдау нәтижелері бойынша жасырынған айыпталушыларға қатысты істі жеке іс жүргізу үшін бөліп шығарып, іздестіруді ұйымдастыру үшін материалдарды прокурорға жіберуге және күзетпен ұсталып отырған қалған айыпталушыларға қатысты істі басты сот талқылауында қарауға тағайындауы тиіс.

18. Істі қарауға дайындау кезінде басты сот талқылауының нысанасы болып табылатын мәселелер алдын ала шешілуге тиіс емес.

Судья тараптың өтінішхатын алдын ала тыңдау кезінде қарағанда айыпталушының кінәлілігі немесе кінәсіздігі туралы мәселені шешпей, тараптың өтінішхаты немесе өзінің бастамасы бойынша істің тоқтату негіздеріне қатысы бар материалдарды зерделеуге және баға беруге құқылы. Судья іс бойынша іс жүргізуді ҚПК-нің 35-бабының бірінші бөлігінде және 36-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген негіздермен тоқтату туралы шешімді өзіне заңмен берілген өкілеттіктердің шегінде, істі тоқтатуға жол берілмейтін ҚПК-нің 35-бабының төртінші бөлігінде көзделген жағдайларды ескере отырып қабылдауы тиіс.

19. Жол берілетін дәлелдемелердің ішінен жекелеген дәлелдемелерді алып тастау туралы өтінішхатты қанағаттандырудан бас тартылған кезде, арыз берушіге оның ҚПК-нің 99-бабының үшінші бөлігінде көзделген құқығы түсіндіріледі.

Алдын ала тыңдау кезінде жәбірленушінің не оның өкілінің айыпталушыға неғұрлым ауыр айып тағу, қылмыстық жауаптылыққа басқа адамдарды тарту қажеттілігі жөніндегі уәждері бойынша істі прокурорға қайтару туралы мәлімдеген, тергеп-тексерудің толық жүргізілмеуіне негізделген немесе дәлелдемелерді бағалауға байланысты өтінішхаттары қаралуға жатпайды, өйткені олар басты сот талқылауында тексерілуі тиіс.

20. Сот өз бастамасымен алдын ала тыңдау кезінде айыпты және басты сот талқылауының шектерін өзгертуге құқылы емес.

Айыпты өзгертуге прокурордың ғана құқығы бар. ҚПК-нің 321-бабының алтыншы бөлігіне сәйкес прокурор алдын ала тыңдау барысында айыпты өзгертуге және сотқа жаңа тұжырымдауды жазбаша түрде ұсынуға құқылы. Прокурордың ұсынып отырған тұжырымдауы неғұрлым ауыр айыпты тағуға бағытталған немесе бастапқы айыптан елеулі түрде ерекшеленетін жағдайларда, судья процеске қатысушылардың пікірін тыңдап, сот отырысын алдын ала тыңдау мерзімінің шегінде кейінге қалдыруға және прокурорға жаңа айыптау актісін жасап, оның көшірмесін ҚПК-нің 304-бабының үшінші бөлігінің тәртібімен тараптарға табыс ету үшін уақыт беруге құқылы.

Егер белгіленген мерзімде прокурор аталған әрекеттерді орындамаса, судья ҚПК-нің 340-бабының бесінші бөлігіне сәйкес сот талқылауы сатысында прокурордың өз құқығын іске асыра алатындығын ескере отырып, айыпталушыны сотқа берілген сол айыппен қарауға басты сот талқылауын тағайындайды.

Егер прокурордың айыптауды өзгертуі соттылықты өзгертуге алып келсе, онда судья айыптау актісін қайта жасау және істі соттылығы бойынша жіберу үшін прокурорға қайтарады.

Прокурордың басқа адамдарды қылмыстық жауаптылыққа тарту үшін уақыт беру туралы өтінішхаты алдын ала тыңдау барысында ҚПК-нің 340-бабының үшінші бөлігіне сәйкес қаралады.

21. Қылмыстық іс прокурорға ҚПК-нің 323-бабының негізінде ҚПК-нің 31-бабы үшінші бөлігінің талаптарын сақтай отырып, тараптардың өтінішхаты бойынша, сонымен қатар соттың өз бастамасымен қайтарылуы мүмкін. Өтінішхатты сотталушы, оның қорғаушысы мен заңды өкілі, мемлекттік айыптаушы, жәбірленуші мен оның өкілі, азаматтық талап қоюшы және азаматтық жауапкер, олардың өкілдері мәлімдеуге құқылы.

Соттың істі прокурорға жіберу туралы шешімі қаулымен ресімделеді, онда істі прокурорға қайтару негізі мен уәждері көрсетіледі, айыпталушыға қатысты бұлтартпау шарасын қалдыру, өзгерту, оның күшін жою немесе ұзарту туралы мәселе шешіледі.

Ескерту. 21-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

22. Соттардың назары қылмыстық теріс қылықтар туралы істерді қоспағанда, сот өз бетімен жоя алмайтын және сотқа басты сот талқылауын тағайындауды ұйымдастыру мен дайындауға, сонымен қатар ҚПК-нің 340-бабына сәйкес оның шектерін анықтауға мүмкіндік бермейтін қылмыстық-процестік заңнаманы елеулі түрде бұзушылықтар анықталған кезде ғана ҚПК-нің 323-бабының тәртібімен істі алдын ала тыңдаудан прокурорға қайтаруға жол берілетініне аударылсын.

23. Басты сот талқылауын тағайындауға кедергі келтіретін мына жағдайлар:

келіп түскен іс бойынша тергеп-тексеру органы ҚПК-нің 294, 295, 296 және 297-баптарының талаптарын орындамаса және тараптардың мәлімдеген өтінішхаттары бойынша шешім қабылдамаса немесе тергеп-тексеру органның оларды қанағаттандырудан бас тартқанына тараптың уақытында берген шағымын прокурор шешпесе;

осы нормативтік қаулының 2-1-тармағының түсіндірмелері ескеріле отырып, прокурор айыптау актісіне келісім білдірмесе не осы актіні жасаған тұлға оған қол қоймаса;

осы нормативтік қаулының 2-1-тармағының түсіндірмелері ескеріле отырып, айыпталушы сотқа берілмесе;

осы нормативтік қаулының 2-1-тармағының түсіндірмелері ескеріле отырып, сотқа беру туралы қаулыда айып тағылған және айыптау актісі жасалған адамдар толық көрсетілмесе және қылмыстық қудалауды тоқтату туралы қаулы болмаса;

күдіктінің әрекетін саралау туралы қаулыда, айыптау актісінде, сотқа беру туралы қаулыда күдіктінің, айыпталушының жеке басына қатысты мәліметтерді жазу кезінде қателер жіберілсе, сонымен қатар, егер осы процестік құжаттарда күдікті адамға қылмыстық заңның нақты бабы, бап бөлігі мен тармағы тағылғаны көрсетілмесе;

істе материалдардың тізімдемесі немесе тұрғылықты жерлері көрсетілген сотқа шақырылуға тиіс адамдардың тізімі (ҚПК-нің 97-бабының тәртібімен бүркеншік атымен жауап алынған адамдарды және белгілі бір тұрғылықты жері жоқ адамдарды қоспағанда) болмаса;

істе күзетпен ұсталып отырған күдікті адамның жеке басын куәландыратын құжат болмаса;

іс материалдары оларды толық оқуға мүмкіндік бермейтін тәсілмен орындалса және сот жоя алмайтын басқа да бұзушылықтар болса, онда қылмыстық-процестік заңды елеулі түрде бұзушылықтар болып танылуы мүмкін.

Ескерту. 23-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2022 № 10 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

24. 340-баптың бірінші бөлігінің мағынасы бойынша басты сот талқылауына тек сол сотталушыға қатысты және ол сотқа берілген айыптау шектерінде ғана жол беріледі. ҚПК-нің 204, 299-баптарының талаптарына қарамастан күдіктінің әрекетін саралау туралы қаулыда, айыптау актісінде жасалған қылмыстық құқық бұзушылықтың оқиғасы, уақыты, орны, тәсілі, уәжі, салдарлары, саралануы және басқа да мән-жайлар туралы мәліметтер жазылмаған; айыптау актісінде қылмыстық заңның әртүрлі баптарында, бөліктерінде немесе тармақтарында көзделген бірнеше қылмыстық құқық бұзушылықтар жасаған адамды айыптау кезінде әрбір қылмыстық құқық бұзушылық жеке сараланбаған немесе бір қылмыстық құқық бұзушылықты жасағаны үшін бірнеше адамды айыптау кезінде әрбір күдіктіге қатысты қылмыстық құқық бұзушылықтың саралануы көрсетілмеген жағдайларда, іс прокурорға алдын ала тыңдаудан қайтарылуға жатады.

Ескерту. 24-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 28.09.2023 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

25. Алдын ала тыңдау қорытындылары бойынша сотқа дейінгі тергеп-тексеру органы ҚПК-нің 190-бабының алтыншы бөлігінің және 613-бабының екінші бөлігінің талаптарын бұзған кезде барлық жағдайда іс прокурорға қайтарылуға жатады. Сотқа дейінгі жеделдетілген іс жүргізу тәртібімен аяқталған істер бойынша алдын ала тыңдау кезінде, істі қысқартылған тәртіптегі басты сот талқылау кезінде сотталушы өзінің кінәсіз екендігін мәлімдесе, онда ҚПК-нің 190-бабының екінші бөлігінде көзделген негіздердің болмауына байланысты іс прокурорға қайтарылуға жатады.

25-1. Соттың қылмыстық істі алдын ала тыңдаудан прокурорға қайтару туралы қаулысына ҚПК-нің 323-бабының тәртібімен апелляциялық сатыдағы сотқа жекеше шағым берілуі, прокурор өтінішхат келтіруі мүмкін.

Басты сот талқылауын тағайындау туралы қаулыда ҚПК-нің 323-бабының тәртібімен істі прокурорға қайтару туралы процеске қатысушылардың өтінішхатын қанағаттандырусыз қалдыру туралы соттың шешіміне жеке шағымдануға болмайды. Соттың мұндай шешіміне қарсылықтар апелляциялық шағымдарда, прокурордың сот үкіміне келтірілген өтінішхаттарында жазылуы мүмкін.

Ескерту. 25-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2022 № 10 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

26. ҚПК-нің 323-бабының тәртібімен прокурорға жіберілген іс сотқа қайта түскен кезде, судья басты сот талқылауын тағайындауға немесе сотқа дейінгі жеделдетілген іс жүргізу тәртібімен немесе процестік келісім жасалып аяқталған істі басты сот талқылауында қарауға кедергі келтірген мән-жайларды прокурордың толық жойғандығын тексеріп, оның нәтижесі бойынша ҚПК-нің 319-бабының екінші бөлігіне сәйкес шешім қабылдайды.

Бұл ретте, Егер сот тағылған айып бойынша күдіктінің кінәсін дәлелдейтін қосымша жаңа дәлелдемелер жинақталғанын анықтаса, онда соттың бастамасымен немесе тараптың өтінішхаты бойынша олар жол берілмейтін дәлелдемелер деп танылуға жатады.

27. Конституцияның 4-бабына сәйкес осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, жалпыға бірдей міндетті болып табылады және алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы	Қ. Мәми
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы, жалпы отырыс хатшысы	Г. Әлмағамбетова

О некоторых вопросах применения судами норм уголовно-процессуального законодательства по поступившему уголовному делу

Нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 8 декабря 2017 года № 10.

В целях обеспечения единообразия судебной практики и правильного применения норм главы 41 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан (далее – УПК), регламентирующих назначение главного судебного разбирательства и подготовительные действия к судебному заседанию (далее – подготовка назначения главного судебного разбирательства), пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан постановляет дать следующие разъяснения.

1. Задачами уголовного процесса при подготовке к назначению главного судебного разбирательства являются проверка соблюдения в ходе досудебного производства норм уголовно-процессуального закона и разрешение вопросов, направленных на подготовку и обеспечение всестороннего, полного и объективного рассмотрения уголовного дела на основе принципа состязательности судебного процесса.

2. Судам при исчислении процессуальных сроков следует различать дату поступления уголовного дела от даты принятия его к производству суда.

Уголовное дело считается поступившим в производство суда после выполнения по нему работником канцелярии учетно-регистрационной работы и результата автоматического распределения дела.

Дело считается принятым к производству суда, когда по нему судьей вынесено постановление в соответствии с пунктом 1) части второй статьи 319 УПК либо постановление, вынесенное по результатам предварительного слушания в соответствии с требованиями части пятой статьи 321, 322 УПК.

2-1.При проверке процессуальных решений в части составления лицом, осуществляющим досудебное расследование, отчета о завершении досудебного расследования, составления прокурором обвинительного акта и признания лица обвиняемым с момента составления прокурором обвинительного акта, судам следует исходить из положений подпункта 4) статьи 2 Закона Республики Казахстан от 27 декабря 2021 года № 88-VII "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам внедрения трехзвенной модели с разграничением полномочий и зон ответственности между правоохранительными органами, прокуратурой и судом" о том, что новые положения по этим вопросам вводятся в действие:

с 1 января 2022 года в отношении дел об особо тяжких преступлениях, расследуемых следователями органов внутренних дел, антикоррупционной службы и службы экономических расследований, в том числе соединенных с делами о других уголовных правонарушениях;

с 1 января 2023 года в отношении дел о коррупционных преступлениях, предусмотренных пунктом 29) статьи 3 Уголовного кодекса Республики Казахстан, в том числе соединенных с делами о других уголовных правонарушениях;

с 1 января 2024 года в отношении дел об иных уголовных правонарушениях, завершенных в форме предварительного следствия.

Сноска. Нормативное постановление дополнено пунктом 2-1 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2022 № 10 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

3. Суды вправе приступить к рассмотрению уголовного дела в главном судебном разбирательстве только после выполнения предусмотренных законом обязательных процессуальных действий и принятия процессуальных решений по подготовке судебного разбирательства.

При этом судья должен учитывать следующее:

полномочия судьи по подготовке к судебному рассмотрению уголовного дела частного обвинения регламентированы статьей 409 УПК и разъяснениями нормативного постановления Верховного Суда Республики Казахстан от 25 декабря 2006 года №13 "О судебной практике по делам частного обвинения" и по таким делам предварительное слушание не проводится;

действия судьи по подготовке назначения судебного разбирательства и порядок предварительного слушания по делам с участием присяжных заседателей осуществляется с учетом особенностей, установленных статьями 635, 636 и 637 УПК и положениями нормативного постановления Верховного Суда Республики Казахстан от 23 августа 2012 года №4 "О практике применения судами законодательства, регламентирующего производство по уголовным делам с участием присяжных заседателей" и проведение по таким делам предварительного слушания обязательно;

по делу, поступившему с процессуальным соглашением о признании вины, заключенным на стадии досудебного производства, судья осуществляет действия в соответствии со статьей 623 УПК и разъяснениями нормативного постановления Верховного Суда Республики Казахстан от 7 июля 2016 года № 4 "О практике рассмотрения судами уголовных дел в согласительном производстве". Для принятия решения по основаниям, указанным в пунктах 2) и 3) части первой статьи 623 УПК, судья проводит предварительное слушание дела в порядке, предусмотренном статьей 321 УПК.

По делам об уголовных проступках не распространяются предусмотренные главой 41 УПК правила назначения главного судебного разбирательства и проведения предварительного слушания. Поступившее дело об уголовном проступке судья немедленно принимает в производство. Оно подлежит рассмотрению по существу в соответствии со статьей 529 УПК в течение пятнадцати суток с момента поступления в суд либо в день поступления в случаях, предусмотренных частью четвертой статьи 529 УПК, с принятием одного из решений, перечисленных в пунктах 1), 2) и 3) части шестой данной статьи.

4. В ходе подготовки поступившего дела к рассмотрению в главном судебном разбирательстве судья в соответствии с нормами главы 41 УПК обязан в срок не позднее пяти суток с момента поступления изучить материалы дела, выяснить, не допущены ли органами досудебного производства нарушения требований уголовно-процессуального закона, препятствующие либо исключающие его рассмотрение в главном судебном разбирательстве, не имеются ли подлежащие разрешению ходатайства и жалобы сторон, другие основания для проведения предварительного слушания. Судья также устанавливает, имеется ли необходимость принятия по данным вопросам предусмотренных законом процессуальных решений и выполнения процессуальных действий в целях обеспечения беспрепятственного, правильного разрешения уголовного дела.

5. При отсутствии оснований, предусмотренных частью первой статьи 321 УПК, постановление о назначении главного судебного разбирательства в общем или сокращенном порядке принимается судьей без назначения и проведения предварительного слушания. Судья первоначально должен рассмотреть вопрос о возможности назначения главного судебного разбирательства в сокращенном порядке при наличии условий, предусмотренных статьей 382 УПК. Решение о проведении главного судебного разбирательства по этой категории дел в общем порядке принимается судьей, если об этом имеется ходатайство стороны о назначении главного судебного разбирательства в общем порядке либо по собственной инициативе, когда рассмотрение дела в сокращенном порядке может повлиять на всесторонность, полноту и объективность рассмотрения уголовного дела.

6. Если после вынесения постановления о назначении главного судебного разбирательства до истечения пяти суток с момента поступления дела в суд поступило ходатайство одной из сторон уголовного процесса, то заявленные доводы подлежат рассмотрению и проверке в главном судебном разбирательстве.

7. Следует обратить внимание судов на необходимость неукоснительного соблюдения требований части первой статьи 321 УПК относительно оснований и порядка проведения предварительного слушания.

Постановление судьи о проведении предварительного слушания должно быть мотивированным.

Проведение предварительного слушания в закрытом судебном заседании допускается только при наличии оснований и условий, указанных в части первой статьи 29 УПК.

Решение судьи по каждому заявленному ходатайству отражается в постановлении, принятом по итогам предварительного слушания.

8. Если при изучении поступившего уголовного дела судьей установлены обстоятельства, исключающие возможность его участия в уголовном процессе по основаниям, указанным в соответствующих частях статьи 87 УПК, то без совершения по нему каких-либо процессуальных действий и принятия решений, связанных с подготовкой дела к рассмотрению, судья обязан в соответствии с требованиями части первой статьи 86 УПК устраниться от дальнейшего производства, о чем незамедлительно в письменной форме доводит до сведения председателя суда для организации в установленном порядке перераспределения дела другому судье.

При наличии обстоятельств, препятствующих рассмотрению дела всеми судьями данного суда, оно по представлению судьи или председателя суда без проведения предварительного слушания подлежит направлению в вышестоящий суд для решения вопроса о передаче дела в другой суд того же уровня.

9. Судам следует иметь в виду, что передача поступившего дела из суда, которому оно подсудно, в другой суд того же уровня по основаниям, указанным в части первой статьи 317 УПК, допускается лишь при согласии обвиняемого и отсутствии возражений других участников процесса, в связи с чем данные обстоятельства устанавливаются в ходе предварительного слушания.

По делу в отношении несовершеннолетнего, поступившему в суд общей юрисдикции в соответствии с частью четвертой статьи 307 и частью первой статьи 317 УПК, где имеется письменное согласие несовершеннолетнего обвиняемого, его законного представителя и защитника на рассмотрение дела этим судом, судья в предварительном слушании обязан выяснить, поддерживается ли данное ходатайство, и в зависимости от результата, отсутствия других препятствий, принять решение о назначении главного судебного разбирательства либо направлении дела по подсудности в специализированный межрайонный суд по делам несовершеннолетних.

10. В соответствии с требованиями пункта 1) статьи 320 УПК при решении вопроса о возможности назначения судебного заседания судья должен выяснить подсудность поступившего уголовного дела данному суду. Если дело не подсудно данному суду, то судья в предварительном слушании в соответствии с требованиями части первой статьи 316 и части первой статьи 321 УПК выносит постановление о направлении дела в тот суд, которому оно подсудно.

При направлении дела по подсудности в другой суд вопросы, перечисленные в пунктах 2), 3), 4), 5), 6) и 7) статьи 320 УПК судом не выясняются.

Однако, исходя из требований части второй статьи 342 УПК, в целях обеспечения соблюдения конституционного права на свободу, закрепленного в пункте 1 статьи 16 Конституции Республики Казахстан (далее - Конституция), при условии, если на день поступления дела в суд срок содержания под стражей в отношении лица, преданного суду, истек, то судья обязан рассмотреть и принять решение об обоснованности применения к нему данной меры пресечения и его продления, либо ее отмены или изменения независимо от подсудности поступившего дела.

11. Разрешение поступивших ходатайств по вопросам избрания, отмены, изменения либо продления меры пресечения осуществляется в предварительном слушании в соответствии с порядком, установленным частью третьей статьи 321 УПК.

В случае удовлетворения ходатайства об избрании в отношении обвиняемого меры пресечения в виде содержания под стражей, к которому какая-либо из предусмотренных частью первой статьи 137 УПК мер пресечения в ходе досудебного производства не избиралась, то при избрании этой меры пресечения положения части восьмой статьи 148 УПК об определении размера залога, разъяснения прав и обязанностей, а также порядка внесения залога не применяются.

12. В соответствии со статьей 304 УПК обеспечение вручения обвинительного акта обвиняемому под расписку о его получении, в том числе направление этого процессуального документа через доступные средства связи обвиняемому, находящемуся вне пределов Республики Казахстан и уклоняющемуся от явки, возлагается на прокурора.

Судья, установив при подготовке дела факт невручения обвинительного акта и его ненаправления обвиняемому в предусмотренном законом случае, вправе вынести постановление о назначении главного судебного разбирательства и обязать прокурора принять необходимые меры с предоставлением соответствующих документов для приобщения к делу, в том числе свидетельствующих об отказе обвиняемого в получении обвинительного акта либо уклонении от этого иным способом, до наступления сроков, указанных в части четвертой статьи 322 УПК.

13. Частью второй статьи 321 УПК установлен срок проведения предварительного слушания в течение десяти суток с момента вынесения постановления о его проведении. Закон не предусматривает возможность его продления. В случае поступления заявлений и ходатайств от сторон о заключении процессуального соглашения, соглашения о достижении примирения в порядке медиации судья при подготовке дела к рассмотрению в постановлении отражает факт заявления данных ходатайств, и ввиду отсутствия времени, необходимого для выработки условий и составления соглашений, указывает возможность реализации заявленного ими права путем предоставления заключенных процессуальных соглашений до начала судебного разбирательства.

14. При своевременной подаче ходатайства лицом, чьи показания были депонированы в ходе досудебного производства, о его желании быть допрошенным в ходе главного судебного разбирательства по обстоятельствам дела, о которых он дал показания, либо ходатайства об его допросе от других участников процесса, судья в соответствии с частью пятой статьи 99 УПК вправе удовлетворить ходатайство и включить его в перечень лиц, подлежащих вызову в судебное заседание, в целях обеспечения непосредственности исследования доказательств и соблюдения процессуального права участника уголовного процесса.

15. Непринятие органом досудебного расследования по уголовному делу мер, обеспечивающих возмещение ущерба, причиненного уголовным правонарушением, и возможную конфискацию имущества, в соответствии с требованиями статей 171 и 325 УПК, является основанием для вынесения судьей без проведения предварительного слушания постановления в адрес прокурора о необходимости принятия указанных мер с установлением срока исполнения до завершения судебного следствия по рассматриваемому делу.

16. Решение о соединении или выделении уголовных дел на стадии предварительного слушания судьей принимается по правилам, предусмотренным статьями 43 и 44 УПК.

17. Если по поступившему в суд делу обвиняемый скрылся от суда либо место его пребывания не установлено, то суд в предварительном слушании выносит постановление о розыске обвиняемого и приостановлении производства и возвращает дело прокурору для принятия мер по организации розыска.

По делам в отношении нескольких лиц, обвиняемых в преступлении, совершенном в соучастии, когда один или несколько из них скрылись от суда, а другие содержатся под стражей, производство по делу в отношении скрывшихся от суда обвиняемых может быть приостановлено при условии, если этим не ущемляются права остальных на защиту. В таких случаях по результатам предварительного слушания суд должен выделить дело в отношении скрывшихся обвиняемых в отдельное производство с направлением материалов прокурору для организации розыска и назначить главное судебное разбирательство дела в отношении остальных обвиняемых, находящихся под стражей.

18. При подготовке дела к рассмотрению не должны предрешаться вопросы, которые являются предметом главного судебного разбирательства.

Судья при рассмотрении ходатайства стороны в предварительном слушании, не предрешая вопрос о виновности или невиновности обвиняемого, вправе по ходатайству стороны или по своей инициативе исследовать и дать оценку материалам дела, имеющим отношение к основаниям его прекращения. Решение о прекращении производства по делу по основаниям, указанным в части первой статьи 35 и части первой статьи 36 УПК, принимается судьей в пределах предоставленных ему законом полномочий, с учетом предусмотренных частью четвертой статьи 35 УПК случаев, когда прекращение дела не допускается.

19. При отказе в удовлетворении ходатайства об исключении отдельных доказательств из числа допустимых заявителю разъясняется его право, предусмотренное частью третьей статьи 99 УПК.

Заявленные на предварительном слушании ходатайства потерпевшего либо его представителя о возвращении дела прокурору по мотивам необходимости предъявления обвиняемому более тяжкого обвинения, привлечения к уголовной ответственности других лиц, основанные на неполноте проведенного расследования или связанные с оценкой доказательств, подлежат оставлению без рассмотрения, поскольку являются предметом главного судебного разбирательства.

20. Суд не вправе по своей инициативе в предварительном слушании изменить обвинение и пределы главного судебного разбирательства.

Право на изменение обвинения имеет только прокурор. В соответствии с частью шестой статьи 321 УПК прокурор в ходе предварительного слушания вправе изменить обвинение и представить суду новую формулировку в письменном виде. В тех случаях, когда предлагаемая прокурором формулировка направлена на предъявление более тяжкого обвинения или существенно отличается от первоначального, судья, выяснив мнение участников процесса, вправе отложить судебное заседание в пределах срока предварительного слушания и предоставить прокурору время для составления нового обвинительного акта и вручения его копии сторонам в порядке части третьей статьи 304 УПК.

Если к установленному сроку указанные действия прокурором не выполнены, судья назначает главное судебное разбирательство по тому обвинению, по которому обвиняемый предан суду, учитывая возможность реализации прокурором своего права в соответствии с частью пятой статьи 340 УПК на стадии судебного разбирательства.

Если изменение прокурором обвинения влечет изменение подсудности, судья возвращает дело прокурору для пересоставления обвинительного акта и направления дела по подсудности.

Ходатайство прокурора о предоставлении времени для привлечения к уголовной ответственности других лиц в ходе предварительного слушания рассматривается в соответствии с частью третьей статьи 340 УПК.

21. Уголовное дело может быть возвращено прокурору на основании статьи 323 УПК как по ходатайству сторон, так и по собственной инициативе суда с соблюдением требований части третьей статьи 31 УПК. Ходатайство вправе заявить подсудимый, его защитник и законный представитель, государственный обвинитель, потерпевший и его представитель, гражданский истец и гражданский ответчик, их представители.

Решение суда о направлении дела прокурору оформляется постановлением, в котором указывается основание и мотивы возврата дела прокурору, разрешается вопрос об оставлении, изменении, отмене либо продлении меры пресечения в отношении обвиняемого.

Сноска. Пункт 21 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

22. Обратить внимание судов на то, что в порядке статьи 323 УПК возврат дела прокурору с предварительного слушания, за исключением дел об уголовных проступках, допускается лишь при установлении существенных нарушений уголовно-процессуального законодательства, которые не могут быть устранены судом самостоятельно и лишают суд возможности организовать и подготовить назначение главного судебного разбирательства, а также определить его пределы в соответствии со статьей 340 УПК.

23. Существенными нарушениями уголовно-процессуального закона, препятствующими назначению главного судебного разбирательства, могут быть признаны случаи:

по поступившему делу органом расследования не выполнены требования статей 294, 295, 296 и 297 УПК и не принято решение по заявленным ходатайствам сторон или прокурором не разрешена своевременно поданная жалоба стороны на отказ органа расследования в их удовлетворении;

прокурор не выразил согласия с обвинительным актом либо данный акт не подписан лицом, его составившим", с учетом разъяснений пункта 2-1 настоящего нормативного постановления;

обвиняемый не предан суду", с учетом разъяснений пункта 2-1 настоящего нормативного постановления;

в постановлении о предании суду указаны не все лица, в отношении которых выдвинуто обвинение и составлен обвинительный акт, при отсутствии в деле в отношении них постановления о прекращении уголовного преследования", с учетом разъяснений пункта 2-1 настоящего нормативного постановления;

допущены ошибки при написании анкетных данных подозреваемого, обвиняемого в постановлении о квалификации деяния подозреваемого, обвинительном акте, постановлении о предании суду, а также если в этих процессуальных документах не указаны конкретная статья, часть и пункт статьи уголовного закона, по которому подозревается лицо;

в деле отсутствует опись материалов дела либо список лиц, подлежащих вызову в суд с указанием адресов их проживания (кроме лиц, допрошенных под псевдонимом в порядке статьи 97 УПК и лиц без определенного места жительства);

в деле отсутствует документ, удостоверяющий личность подозреваемого лица, содержащегося под стражей;

материалы дела исполнены способом, исключающим возможность их полного прочтения и другие нарушения, которые не могут быть устранены судом.

Сноска. Пункт 23 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2022 № 10 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

24. По смыслу части первой статьи 340 главное судебное разбирательство допускается только в отношении того подсудимого и в пределах того обвинения, по которому он предан суду. Дело подлежит возврату прокурору с предварительного слушания и в тех случаях, когда вопреки требованиям статей 204, 299 УПК в постановлении о квалификации деяния подозреваемого в обвинительном акте не изложены сведения о событии, времени, месте совершенного уголовного правонарушения, его способе, мотиве, последствиях, квалификации и иных обстоятельствах; в обвинительном акте не указана квалификация каждого уголовного правонарушения в отдельности при обвинении лица в совершении нескольких уголовных правонарушений, предусмотренных разными статьями, частями или пунктами уголовного закона либо не указана квалификация уголовного правонарушения в отношении каждого подозреваемого при обвинении нескольких лиц в совершении одного уголовного правонарушения.

Сноска. Пункт 24 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 28.09.2023 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

25. По итогам предварительного слушания дело подлежит возвращению прокурору во всяком случае, когда органом досудебного расследования нарушены требования части шестой статьи 190 и части второй статьи 613 УПК. По мотиву отсутствия оснований, предусмотренных частью второй статьи 190 УПК, также подлежат возвращению прокурору дела, завершенные в порядке ускоренного досудебного производства, по которым подсудимым заявлено отрицание своей вины как на предварительном слушании, так и в ходе главного судебного разбирательства в сокращенном порядке.

25-1. На постановление суда о возврате уголовного дела прокурору с предварительного слушания в порядке статьи 323 УПК может быть подана частная жалоба, принесено ходатайство прокурора в суд апелляционной инстанции.

Решение суда в постановлении о назначении главного судебного разбирательства об оставлении ходатайства участников процесса о возврате дела прокурору в порядке статьи 323 УПК без удовлетворения отдельному обжалованию не подлежит. Возражения против такого решения суда могут быть изложены в апелляционных жалобах, ходатайствах прокурора, принесенных на приговор суда.

Сноска. Нормативное постановление дополнено пунктом 25-1 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2022 № 10 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

26. При повторном поступлении в суд дела, направленного прокурору в порядке статьи 323 УПК, судья проверяет полноту устранения прокурором обстоятельств, препятствовавших назначению главного судебного разбирательства или рассмотрению дела, оконченных в порядке ускоренного досудебного производства или с заключенным процессуальным соглашением при главном судебном разбирательстве, по результатам которого принимается решение в соответствии с частью второй статьи 319 УПК.

При этом если судом будет установлено, что по делу осуществлен дополнительный сбор новых доказательств в обоснование вины подозреваемого по выдвинутому обвинению, то такие доказательства по инициативе суда или по ходатайству стороны подлежат признанию недопустимыми.

27. Согласно статье 4 Конституции настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, является общеобязательным и вводится в действие со дня первого официального опубликования.

Председатель Верховного Суда Республики Казахстан	К. Мами
Судья Верховного Суда Республики Казахстан, секретарь пленарного заседания	Г. Альмагамбетова