ИПС "Әділет"

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының 2014 – 2023 жылдарға арналған даму стратегиясын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 18 маусымдағы № 674 қаулысына мынадай өзгеріс енгізілсін:

көрсетілген қаулымен бекітілген "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының 2014 – 2023 жылдарға арналған даму стратегиясы осы қаулыға қосымшаға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын.

2. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Б. Сағынтаев

	Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 1 маусымдағы № 331 қаулысына қосымша
	Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 18 маусымдағы № 674 қаулысымен бекітілген

"Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының

2014 – 2023 жылдарға арналған

даму стратегиясы

Кіріспе
1. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ағымдағы жағдайын талдау: Сыртқы ортаны талдау
1.1 Бәсекеге қабілеттілік индексі мен негізгі субиндекстер серпіні
1.2 2016 жылы және "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ құрылған сәтіне үш жылдық кезеңдегі макроэкономикалық факторлардың серпіні
1.3 Мемлекеттік экономикалық саясаттың негізгі ба?ыттары
1.3.1 Мемлекеттік экономикалық саясаттың негізгі бағыттары
1.3.2 Жаңа мемлекеттік және үкіметтік бағдарламалар – "Нұрлы жол" және "Нұрлы жер" бағдарламалары
1.3.3 Нақтыланған мемлекеттік және үкіметтік бағдарламалар – ИИДМБ, "БЖК – 2020" бағдарламасы
1.3.4 Жекешелендірудің 2016 – 2020 жылдарға арналған кешенді жоспары
2. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ағымдағы жағдайын талдау: Ішкі ортаны талдау
2.1 "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен ЕҰ ағымдағы құрылымы
2.2 ҚТК және SWOT атқарылуын талдау
3. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның миссиясы мен пайымы
4. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның стратегиялық даму бағыттары
4.1 1-стратегиялық қызмет бағыты. Ірі бизнес сегментінде кәсіпкерлікті қолдау
4.2 2-стратегиялық қызмет бағыты. Шағын және орта бизнес сегментінде кәсіпкерлікті қолдау
4.3 3-стратегиялық қызмет бағыты. Тұрғын үйдің қаржылық қолжетімділігімен қамтамасыз ету
4.4 4-стратегиялық қызмет бағыты. Экспорттық әлеуетті ұлғайту
4.5 5-стратегиялық қызмет бағыты. Трансферт және инновацияларды енгізу
4.6 Дамудың бес бағыты шеңберіндегі стратегиялық мақсаттар мен міндеттер
4.6.1 Мемлекеттік емес қаржыландыру көздерінің үлестерін ұлғайту
4.6.2 ЕҰ қызметтерінің портфелін қайта қарау (өлшемшарттар)
4.6.3 Басқару функцияларын корпоративтік орталықтан Директорлар кеңестері мен ЕҰ басқармаларына орталықсыздандыру
4.6.4 Жаңа құзыреттерді және жұмыстың ұйымдастырылу әдістерін құру

5. 2023 жылға дейін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ҚТК және көрсеткіштерді есептеу әдіснамасы
Қосымша

Кіріспе

"Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ) "Даму институттарын1, қаржы ұйымдарын басқару жүйесін оңтайландыру және ұлттық экономиканы дамыту жөніндегі кейбір шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 22 мамырдағы № 571 Жарлығына және "Даму институттарын, қаржы ұйымдарын басқару жүйесін оңтайландыру және ұлттық экономиканы дамыту жөніндегі кейбір шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 22 мамырдағы № 571 Жарлығын іске асыру жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 25 мамырдағы № 516 қаулысына сәйкес құрылды.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның жалғыз акционері Қазақстан Республикасының Үкіметі болып табылады.

Іске асырылуына "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қатысатын мемлекеттік бағдарламаларда 2015 – 2016 жылдары болған бірқатар өзгерістерге, сондай-ақ бірқатар әлеуметтік-экономикалық оқиғаларға байланысты 2017 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 18 маусымдағы № 674 қаулысымен бекітілген "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2014 – 2023 жылдарға арналған даму стратегиясын (бұдан әрі – Стратегия) өзектендіру жүргізілді:

1) экономикалық өсімнің баяулауы: қолданыстағы Даму стратегиясына сәйкес 2016 жылы Қазақстанның ішкі жалпы өнімінің нақты өсімі 5,8 % деңгейінде болжанды, ал нақты 1,0 % болды;

2) жоғары шикізат бағалары циклінің аяқталуы 10-15 жылдық перспективада төменгі деңгейдің сақталуы күтіледі;

3) Мемлекет басшысының Жолдауларын, мемлекеттік және үкіметтік бағдарламаларды іске асыруға қатысу:

______________________

¹Даму институттары дамушы елдердегі жеке сектордың дамуын қолдау үшін құрылған мамандандырылған даму банктері болып табылады. Бұл институттар, әдетте, үкіметке тиесілі және ұлттық немесе халықаралық даму қорларынан немесе олардың кредитке қабілеттілігін қамтамасыз ете отырып, мемлекеттік кепілдіктерді пайдалану арқылы қаржыландырылады және капиталдың халықаралық нарықтарында үлкен сомадағы ақшаны өте тиімді шарттармен тартуға мүмкіндік береді. Даму банктері мемлекеттік-жекешелік әріптестік тетігін пайдалана отырып, экономиканың өсуін, инновациялық процестерді және инфрақұрылымның дамуын ынталандыратын мемлекеттік саясат құралдарының бірі болып табылады. Даму институттарының негізгі мақсаты – тұрақты экономикалық өсу мен экономиканы әртараптандыруды қамтамасыз ету үшін нарықтық тетіктермен оңтайлы іске асырыла алмайтын міндеттерді шешу үшін "нарықтың құлдырауын" болдырмау. Даму институттары экономиканың басым секторлары мен салаларындағы жеке инвестициялар катализаторы ретінде, экономиканың басым салаларында жұмыс істейтін кәсіпорындардың қажетті қаржылық және ақпараттық ресурстарға қолжетімділігін қамтамасыз ететін инфрақұрылымды қалыптастыру үшін жағдайлар жасайды. (Дереккөз: ОБСЕ)

3.1) "Ұлт жоспары – 100 нақты қадам" Қазақстан Республикасы Президентінің 2015 жылғы 20 мамырдағы бағдарламасы (бұдан әрі – Ұлт жоспары);

3.2) Мемлекет басшысының "Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік" атты 2017 жылғы 31 қаңтардағы Жолдауы;

3.3) жаңа мемлекеттік бағдарламалар: Қазақстан Республикасы Президентінің 2015 жылғы 6 сәуірдегі № 1030 Жарлығымен бекітілген Инфрақұрылымды дамытудың 2015 – 2019 жылдарға арналған "Нұрлы жол" мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі – "Нұрлы жол" бағдарламасы); Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 31 желтоқсандағы № 922 қаулысымен бекітілген "Нұрлы жер" тұрғын үй құрылысы бағдарламасы (бұдан әрі – "Нұрлы жер" бағдарламасы);

3.4) қолданыстағы және өзектендірілген бағдарламалар: Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 1 тамыздағы № 874 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015 – 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі – ИИДМБ); Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 31 наурыздағы № 168 қаулысымен бекітілген "Бизнестің жол картасы – 2020" бизнесті қолдау мен дамытудың бірыңғай бағдарламасы (бұдан әрі – "БЖК – 2020" бағдарламасы);

4) 2016 жылғы 8 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражатын қалыптастыру және пайдалану тұжырымдамасына сәйкес квазимемлекеттік сектор субъектілерінің бағалы қағаздарын сатып алуға тыйым салынған;

5) экономикаға мемлекеттің қатысуын 2020 жылға ЭЫДҰ елдері деңгейіне – 15 % дейін азайту міндеті.

Экономиканы дамытудың қолданыстағы мемлекеттік және үкіметтік бағдарламаларына өзгерістер енгізу мен жаңаларын қабылдаудан басқа, 2017 жылы Стратегияны өзектендірудің қажеттілігі жоғары шикізаттық баға циклінің аяқталуына және мемлекеттің экономикаға қатысу үлесін қысқарту жөніндегі міндеттер шеңберінде жалпы экономикалық өсімнің бәсеңдеуіне байланысты болды.

Осы құжат "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның индустриялық-инновациялық, әлеуметтік-экономикалық және қызмет бағыттарының өзге де салаларындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын ескере отырып әзірленді және оның 2014 – 2023 жылдарға арналған миссиясын, пайымын, стратегиялық бағыттарын, мақсаттары мен міндеттерін айқындайды.

1. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ағымдағы жағдайын талдау: Сыртқы ортаны талдау

1.1 Бәсекеге қабілеттілік индексі мен негізгі субиндекстер серпіні

Дүниежүзілік экономикалық форумның (бұдан әрі – ДЭФ) экономикалардың жаһандық бәсекеге қабілеттілігі туралы есебіне сәйкес Қазақстан соңғы жылы 11 позициядан айырылып, 2016 жылы рейтингте 138 елдің ішінде 53-орынға ие болды. Онжылдық кезеңді қарау кезінде Қазақстан экономикасының бәсекеге қабілеттілігі әлемнің басқа елдерімен салыстырғанда айтарлықтай өспегені және макроэкономикалық циклдерге байланысты жоғары құбылмалық сақталып отырғаны анықталды:

1-сурет. Қазақстан экономикасының 2006 жылдан бастап 2016 жылға дейінгі бәсекеге қабілеттілік рейтингісінің серпіні

Дереккөз: Жаһандық бәсекеге қабілеттілігі туралы ДЭФ есебі

ДЭФ есебі Қазақстан позицияларының 2016 жылғы әлсіреуін мұнай экспортынан түсетін табысты жоғалтумен байланысты мемлекеттік қаржы жағдайының нашарлауымен түсіндіреді.

Есеп авторларының жіктемесі бойынша, Қазақстан экономикасы басқа 16 елмен қатар (Алжир Халық Демократиялық Республикасы, Әзербайжан Республикасы, Бутан Корольдігі, Боливия Көпұлтты Мемлекеті, Ботсвана Республикасы, Бруней-Даруссалам Мемлекеті, Габон Республикасы, Гондурас Республикасы, Кувейт Мемлекеті, Моңғолия, Нигерия Федеративтік Республикасы, Филиппин Республикасы, Ресей Федерациясы, Украина, Венесуэла Боливария Республикасы мен Вьетнам Социалистік Республикасы) 1-кезең ("Ресурсқа бағдарланған экономика") мен 2-кезең ("Тиімділікке негізделген экономика") арасындағы дамудың транзиттік кезеңіндегі экономика ретінде анықталады. Дамудың үшінші кезеңіне инновацияларға бағдарланған экономикалар жатады.

Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (бұдан әрі – ТМД) елдерінің арасында Қазақстан Республикасы Әзербайжан Республикасы (37-орын) мен Ресей Федерациясынан (43-орын) кейін үшінші орынды алып отыр. Қазақстан Республикасы экономикасының көрсеткіштері соңғы жылы төрт бағытта едәуір нашарлағанын көруге болады:

	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	Соңғы жылда индекстің өзгеруі2
A. Базалық параметрлер
Даму институттары	75	80	81	86	91	94	66	55	57	50	49	+1
Инфрақұрылым	66	71	76	75	81	82	67	62	62	58	63	-5
Макроэкономикалық орта	10	25	74	59	25	18	16	23	27	25	69	-44
Денсаулық және бастауыш білім беру	86	94	81	80	85	85	92	97	96	93	94	-1
B. Тиімділік элементтері
Жоғары білім және кәсіби даярлау	51	57	59	59	65	65	58	54	62	60	57	+3
Тауарлар мен көрсетілген қызметтер нарығының тиімділігі	44	63	80	84	86	87	71	56	54	49	62	-13
Еңбек нарығының тиімділігі	-	15	12	18	21	21	19	15	15	18	20	-2
Қаржы нарығының дамуы	-	-	-	111	117	121	115	103	98	91	104	-13
Технологиялық дайындық	66	77	75	69	82	87	55	57	61	61	56	+5
Нарық көлемі	-	56	55	55	55	55	55	54	52	46	45	+1
C. Инновациялар және бәсекеге қабілеттілік
Бизнестің бәсекеге қабілеттілігі	72	85	86	88	102	109	99	94	91	79	97	-18
Инновациялар	70	75	62	78	102	116	103	84	85	72	59	+13

2-сурет. Қазақстанның бәсекеге қабілеттілік факторларының 2006 – 2016 жылдар кезеңіндегі серпіні.

Дереккөз: Жаһандық бәсекеге қабілеттілігі туралы ДЭФ есебі

Неғұрлым елеулі нашарлау "Макроэкономикалық орта" факторында байқалады:

	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	Соңғы жылы индекстің өзгеру³
Бюджеттік теңгерім ЖІӨ-ден %-бен	9	15	59	29	32	16	12	13	9	10	108	-98
Жалпы ішкі жинақ ЖІӨ-ден %-бен	23	47	48	14	31	12	13	36	37	31	45	-14
Инфляция, өзгеріс пайызбен	89	104	121	119	110	117	110	93	107	115	113	2
Мемлекеттік борыш ЖІӨ-ден %-бен	6	6	13	11	7	12	14	14	11	12	17	-5
Елдің кредиттік рейтингі	-	-	-	-	73	69	57	53	48	54	62	-8

2 "+" рейтингте позицияның жақсарғанын, "-" - нашарлағанын білдіреді.

3 "+" рейтингте позицияның жақсарғанын, "-" - нашарлағанын білдіреді.

3-сурет. "Макроэкономикалық орта" факторы бойынша Қазақстан Республикасы экономикасының бәсекеге қабілеттілік индикаторларының 2006 – 20164 жылдар кезеңіндегі серпіні.

Дереккөз: Жаһандық бәсекеге қабілеттілік туралы ДЭФ есебі

1) Бюджеттік теңгерім ЖІӨ-ден %-бен

4-сурет. Қазақстанның 2005 – 20165 жылдар кезеңіндегі бюджеттік теңгерімі, ЖІӨ-нің %-мен

Дереккөз: "Әлем экономикасының даму перспективасы" ДЭФ деректер базасы

Бұл индикатор бойынша жағдайдың нашарлауы негізінен шикізат ресурстарына бағаның елеулі төмендеуі салдарында 2014 жылмен салыстырғанда 2015 жылы Ұлттық қорға түсімнің 53 % қысқаруы себебінен болды. Шикізат ресурстарына бағаның төмен болуы заңды тұлғалардан – мұнай секторы ұйымдарынан түсетін корпоративтік табыс салығы бойынша салық түсімдерінің 54 %-ға, мұнай секторы ұйымдарынан түсетін пайдалы қазбаларды өндіру салығы бойынша 52 %-ға, мұнай секторы кәсіпорындарынан түсетін экспортталатын шикі мұнай, газ конденсатының ренталық салығы бойынша 69 %-ға және мұнай секторы ұйымдарынан түсетін Өнімді бөлу туралы бекітілген келісімшарттар бойынша Қазақстан Республикасы үлесінің 27 %-ға қысқаруына әкеліп соқты. Сондай-ақ мемлекеттік және жергілікті бюджетке түсетін қосылған құн салығы 21 %-ға және халықаралық сауда мен сыртқы операциялар салығы 17 %-ға қысқарды. Ең аз дәрежедегі бюджет тапшылығы мемлекеттік шығыстарды, оның ішінде әлеуметтік көмек пен қамсыздандыруға, көлікке, коммуникация және борышқа қызмет көрсетуге арналған шығыстарды арттыруға байланысты.

________________________

⁴Белгілі бір жыл үшін бәсекеге қабілеттілік индикаторлары бұдан бір жыл бұрынғы көрсеткіштер бойынша нақты деректерге негізделген. Айталық, 2016 жылғы "ЖІӨ-ден % бюджеттік теңгерім" индикаторын есептеу үшін 2016 жылғы сәуірде "Әлемдік экономиканың даму перспективалары" ХВҚ деректер базасында жарияланған 2015 жылғы бюджеттік теңгерім бойынша нақты деректер пайдаланылған.
⁵2016 жыл үшін болжамды деректер 2016 жылғы қазанда "Әлемдік экономиканың даму перспективалары" ХВҚ деректер базасынан алынған.

Осы тренд жалғасқан жағдайда (мемлекеттік бюджет тапшылығының өсуі мен Ұлттық қор қаражатының қысқаруы) мемлекеттік шығыстарды, оның ішінде мемлекеттік бағдарламаларды "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның еншілес ұйымдары (бұдан әрі – ЕҰ) арқылы қорландыруды елеулі қысқарту қажет болады. Егер "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ қызметті мемлекеттік қорландыру көзін ішкі және сыртқы капитал нарығынан қорландырудың балама көздерімен алмастыра алмаса, онда өңдеу өнеркәсібін, экспорттаушыларды және тұрғын үйге қолжетімділікті қолдау көлемінің қысқартылуы мүмкін, бұл экономика өсімінің баяулауына әкеп соғады. 2011 – 2016 жылдары экономиканың шикізаттық емес секторларының негізгі капиталына инвестициялар көлемі ЖІӨ шаққанда орта есеппен 11 – 12 % құрады, оның жартысына жуығы мемлекеттік және квазимемлекеттік қаржыландыру көздеріне жатады. Мемлекеттік қолдау төмендеген жағдайда, экономикаға инвестициялар айтарлықтай қысқарады, бұл өз кезегінде, елдің ЖІӨ қысқаруына әкеліп соғады.

2) Жалпы ішкі жинақ ЖІӨ-ден %-бен

5-сурет. 2005-20166 жылдар кезеңіндегі жалпы жинақ ЖІӨ-ден %-бен

Дереккөз: "Әлем экономикасының даму перспективасы" ДЭФ деректер базасы

Осы көрсеткіш 2014 – 2015 жылдар кезеңінде экономиканың мұнай секторынан түсетін табыстың қысқаруына байланысты азайды. Ішкі жинақтар әрі қарай қысқарған жағдайда, экономиканың өсімі сыртқы немесе мемлекеттік салымдар болмағанына байланысты қосымша шектелетін болады.

3) Инфляция, өзгерістер, %-бен

6-a-сурет. 2005-20167 жылдар кезеңіндегі инфляция деңгейінің өзгеруі, пайызбен

Дереккөз: "Әлем экономикасының даму перспективасы" ДЭФ деректер базасы

Ұлттық валютаның девальвациясына қарамастан, елде мемлекет тауарлар мен тұтынушы қоржынының көрсетілетін қызметтеріне бағаның өсуін белсенді ұстап тұруына байланысты орташа жылдық инфляция 2014 – 2015 жылдар кезеңінде айтарлықтай өзгерген жоқ.

Жоғары инфляция, жергілікті мемлекеттік және жеке қаржыландыру болмаған жағдайда Қазақстан экономикасының даму қарқынын бәсеңдете отырып, үлестік және борышқорлық шетелдік қаржыландыруды тартуға кедергі жасайды. 2016 жылғы инфляция деңгейі (ДЭФ сәйкес болжамды мән – 13,1 %) Қазақстан экономикасына шетелдік қаржыландыруды тартуды айтарлықтай шектеуі мүмкін.

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің (бұдан әрі – ҚР ҰЭМ) деректеріне сәйкес елдегі инфляцияның біраз айырмашылығы болды, оның шырқау шегі 2015 жылы болды және 2016 жылы нысаналы 6-8 % мәнінен айтарлықтай ауытқулар болған жоқ.

_______________________

⁶2016 жыл үшін болжамды деректер 2016 жылғы қазанда "Әлемдік экономиканың даму перспективалары" ХВҚ деректер базасынан алынған

⁷2016 жыл үшін болжамды деректер 2016 жылғы қазанда "Әлемдік экономиканың даму перспективалары" ХВҚ деректер базасынан алынған.

6-б-сурет. 2005-20168 жылдар кезеңіндегі инфляция деңгейінің өзгеруі, пайызбен

Дереккөз: ҚР ҰЭМ

4) Мемлекеттік борыш ЖІӨ-ден %-бен

7-сурет. 2005-20169 жылдар кезеңіндегі Қазақстан Республикасының Мемлекеттік борышы ЖІӨ-ден %-бен

Дереккөз: "Әлем экономикасының даму перспективасы" ДЭФ деректер базасы

"Мемлекеттік борыш" субиндексі бойынша Қазақстан 138 елдің ішінде 17-орынды иеленді, ТМД елдері арасында Ресейден кейін екінші орында, бұл салыстырмалы түрде қарыз алудың қалыпты деңгейін көрсетеді. 2014 жылдан бастап 2015 жылға дейін Мемлекеттік борыш негізінен Қазақстан Республикасы Үкіметінің сыртқы қарыз сомаларының ұлғаю есебінен өсті. Өсудің бір бөлігі 2015 жылғы теңге девальвациясымен және соған сәйкес, шетелдік валютада деноминалданған сыртқы қарыздарды қайта бағалаумен түсіндіріледі. Мемлекеттік борыштың әрі қарай өсуі қаржыландыру құнының біртіндеп өсуімен тоғысуы мүмкін.

5) Елдің кредиттік рейтингі

Елдің кредиттік рейтингінің индикаторы 8 позицияға төмендеді. Осы индикатор үшін деректер көзі "Institutional Investor" агенттігінің тәуелсіз кредит рейтингі болып табылады. Бұл агенттіктің кредит рейтингін есептеу әдістемесі жекеменшік құқығымен қорғалған және ашылмайды.

______________________

⁸ҚР Ұлттық Банкі өтінішіне сәйкес болжамды деректер.
⁹2016 жыл үшін болжамды деректер 2016 жылғы қазанда "Әлемдік экономиканың даму перспективалары" ХВҚ деректер базасынан алынған.

Соңғы жылдардағы Қазақстанның тәуелсіз кредиттік рейтингін халықаралық рейтинг агенттіктерінің талдауы елдің кредит қабілеттілігінің төмендеу трендін көрсетеді. S&P рейтинг агенттігі Қазақстанның ұзақ мерзімді эмитент дефолтының рейтингін (ЭДР) шетелдік валютада 2014 жылы "ВВВ+"-тен 2016 жылы "ВВВ-"-қа (немесе екі сатыға), Fitch Ratings рейтингті 2014 ж "ВВВ+"-тен 2016 жылы "BBB"-ға "тұрақты" болжамға (бір сатыға төмен) түсірді.

Тәуелсіз рейтинг мемлекеттің қаржыландыруды тартуына әсер етеді және айтарлықтай төмендеген жағдайда, жаңадан тартылатын қаржы құралдары бойынша пайыздық мөлшерлеменің өсуіне ықпал етуі мүмкін. Қазіргі уақытта мемлекеттік табыстарға борыштың қызмет көрсету коэффициентінің қатынасы шекті 15 % деңгейі кезінде 10 %-дан төмен және егер борышқа қызмет көрсету бойынша мемлекеттік шығындар шектеулі мемлекеттік табыстар жағдайында өсетін болса, ол бюджет теңгерімі мен экономиканы дамытудың мемлекеттік бағдарламаларын қаржыландыруға айтарлықтай әсер етуі мүмкін.

Қазақстан экономикасының бәсекеге қабілеттілік рейтингісінің төмендеуіне макроэкономикалық ортаның нашарлауынан басқа, қаржы нарығының дамушылығы мен кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігі сияқты факторлар айтарлықтай әсер етті.

2016 жылы қаржы нарығының даму деңгейі бойынша ел рейтингі кредит беру, венчур капиталының қолжетімділігі, банк жүйесінің тұрақтылығы және қор биржасын реттеу тиімділігінің нашарлау есебінен 13 тармаққа төмендеді. Сондай-ақ қазақстандық кәсіпкерлерге бизнес жүргізу кедергілерін айқындау мақсатында жүргізілген сауалнама қорытындысы бойынша 13,9 % респондент бизнес жүргізу үшін жемқорлықтан кейінгі екінші орын алатын кедергі қаржыландыруға қолжетімділік деп анықтады.

2016 жылы кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігі бойынша Қазақстан рейтингі 18 тармаққа нашарлады. Төмендеу себебі кластерлерді дамыту, өндіріс процесін дамыту, құрылатын қосылған құн мөлшері және халықаралық дистрибуцияны бақылау жағдайы сияқты сапалық көрсеткіштердің нашарлауы болып табылады.

1.2 2016 жылы және "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ құрылған кезден үш жылдық кезеңдегі макроэкономикалық факторлардың серпіні

Қазақстанда макроэкономикалық жағдай (үш жылдық кезең перспективасында) соңғы жылдары айтарлықтай өзгерістерге (төмендегі 8-сурет) ұшырады, атап айтқанда:

Нақты ЖІӨ өсу қарқыны: шикізаттық жоғары бағалар циклінің аяқталу нәтижесінде 10-15 жыл перспективасында төмен жағдай күтіле отырып, экономикалық өсу қарқыны айтарлықтай баяулады.

8-сурет. Қазақстанның нақты ЖІӨ өсу қарқынының серпіні, %

Дереккөз: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

Brent мұнайына нақты орташа "спот" баға, ҚР ҰЭМ Әлеуметтік-экономикалық дамудың 2014 – 2018 жылдарға арналған жоспары (бұдан әрі – ӘЭДЖ) (2014 жылғы 21 қазандағы № 46 хаттама) шеңберінде дайындаған бір баррель үшін – 90,0 доллар мөлшерінде есептелген 2016 жылдың болжамымен салыстырғанда, 2016 жылдың соңында бір баррель үшін 53,3 долларды құрады.

Валюта бағамы: Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі 2015 жылғы 20 тамызда еркін құбылмалы валюта бағамына ауысу туралы шешім қабылдады, соның нәтижесінде ұлттық валюта девальвацияға ұшырады.

9-сурет. Ұлттық валюта –теңгенің АҚШ долларына айырбастау бағамының серпіні.

Дереккөз: Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ресми сайты

Осылайша, АҚШ долларына қатысты айырбастау бағамы 2016 жылдың нәтижелері бойынша 342,2 теңгені (2013 жылдың соңындағы айырбастау бағамынан – 153,6 теңге 2,2 есе жоғары) құрады.

Экономикада кредит ресурстарының қолжетімділігі және құны: барлық жоғарыда баяндалған факторлар нәтижесінде, сондай-ақ ұлттық валюта тартымдылығын арттыру мақсатында Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі ақша-кредит саясатының негізгі құралы ретінде базалық мөлшерлемені белгіледі. Нәтижесінде бір күндік РЕПО¹⁰ бойынша мөлшерлеме мөлшері 2014 жылғы 5,5 %-дан 2016 жылдың соңына 12 %-ға дейін артты.

_______________________________

¹⁰РЕПО мәмілесі – алдын ала белгіленген баға бойынша белгіленген мерзім өткеннен кейін міндетті айналма сатылыммен бағалы қағаздарды сатып алу мәмілесі

10-сурет. "РЕПО" операциялары бойынша Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің негізгі мөлшерлемелерінің серпіні, пайызбен.

Дереккөз: Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ресми сайты

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің базалық мөлшерлемені арттыруы теңгемен өтімділіктің және экономиканы коммерциялық банктердің (бұдан әрі – ЕДБ) кредиттеу көлемінің қысқаруына ықпал етті. Нәтижесінде экономиканың шикізаттық емес салаларын қаржыландыруды негізінен мемлекеттік даму институттары жүзеге асырды және 2016 жылдың соңындағы жағдай бойынша экономиканың шикізаттық емес секторында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ұзақ мерзімді кредиттік портфелінің арақатынасы 81 % құрады.

1.3 Мемлекеттік экономикалық саясаттың негізгі бағыттары

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ өз қызметінде мемлекеттік саясаттың индустриялық-инновациялық даму, ұлттық өнім экспортын ілгерілету, шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту, тұрғын үй құрылысы секторындағы міндеттерді іске асыру, халықтың әл-ауқаты деңгейін арттыру саласындағы негізгі бағыттарын, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметі қойған басқа да міндеттерді басшылыққа алады.

Мемлекет дамуының негізгі бағытын айқындау мақсатында Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев өзінің 2014 жылғы 17 қаңтардағы "Қазақстан жолы - 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ" атты Қазақстан халқына Жолдауында, сондай-ақ әлемдегі ең дамыған 30 мемлекеттің қатарына кіру тұжырымдамасында іске асырылуы Қазақстанның әлемнің ең дамыған елдері қатарына кіруіне ықпал ететін бес стратегиялық бағытты белгіледі:

1) адами капиталды – инновациялардың басты қозғалтқышын дамыту;

2) бизнес пен кәсіпкерлік бастамалардың дамуы үшін қолайлы жағдайларды қамтамасыз ететін институционалдық ортаны жетілдіру;

3) ұзақ мерзімді перспективада ғылымды қажетсінетін экономикаға ауысу үшін қажетті салалық база қалыптастыруға негізделген кезеңді тәсілді қабылдау жолмен экономика салаларын дамыту;

4) ұлттық инновациялық жүйе құру, инфрақұрылымды жаңғырту және энергия тиімділігін арттыру арқылы ғылымды қажет ететін экономиканың инфрақұрылымын жеделдетіп қалыптастыру;

5) әлемдік және өңірлік экономикаға интеграциялауды тереңдету.

Әлемдегі ең дамыған 30 мемлекеттің қатарына кіру тұжырымдамасында ғылымды қажетсінетін экономиканың басты элементтері – инновациялар, инвестициялар мен кәсіпкерлік анықталған.

Экономикалық өсу негізі еңбек өнімділігінің ұзақ мерзімді өсуі, инновацияларды дамыту, өндіріс пен экспортты әртараптандыру, сондай-ақ сыртқы ресурстарды тарту және ішкі ресурстарды белсенді пайдалану есебінен елдің бизнес-секторларын дамыту болуы тиіс.

Мемлекет басшысының "Қазақстан жолы – 2050" Қазақстан халқына Жолдауы және Әлемдегі ең дамыған 30 мемлекеттің қатарына кіру тұжырымдамасы негізінде алға қойылған мақсаттарға қол жеткізуге бағытталған мемлекеттік және үкіметтік бағдарламалар әзірленді. Стратегия бекітілген кезден бері мемлекеттік және үкіметтік бағдарламалар айтарлықтай өзгерістерге ұшырады. 2015 жылғы 6 сәуірде "Нұрлы жол" бағдарламасы (2016 жылғы 11 мамырда өзектендірілді) және "Нұрлы жер" бағдарламасы әзірленді. ИИДМБ макроэкономикалық жағдайдың өзгеруіне байланысты 2016 жылғы 6 қыркүйекте өзектендірілді. "БЖК – 2020" бағдарламасын іске асырудың бірінші кезеңінің аяқталуына байланысты 2015 жылғы 31 наурызда жаңартылды. Мемлекеттік және үкіметтік бағдарламалардағы аталмыш өзгерістер "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның осы бағдарламаларды 2017 жылдың бірінші тоқсанында іске асыру бойынша міндеттерді өзектендіру барысында ескерілді.

Қазақстан Республикасы Президентінің 2017 жылғы 31 қаңтардағы Жолдауына сәйкес мемлекеттік даму бағдарламаларын іске асыру бойынша оператор болуы тиіс "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қайта құру керек. Бұл ретте жеке сектор атқара алатын функцияларды бизнеске беру бөлімінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ функцияларын өзектендіру қажет. Сондай-ақ "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ бағдарламаларды іске асыру үшін мемлекеттік емес көздерден қарыз алу керек.

1.3.1 Ұлт жоспары – 100 нақты қадамды бекіту

2015 жылғы мамырда Қазақстан Республикасының Президенті Ұлт жоспарын жариялады.

Ұлт жоспарына сәйкес "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (Бәсекеге қабілеттілік көшбасшылары – ұлттық чемпиондар" бастамасы (бұдан әрі – бастама) бойынша экономиканың шикізаттық емес салаларындағы орта бизнес көшбасшыларын қолдауға бағдарлана отырып, 62-қадамды орындауға қатысады.

Бастама Қазақстан Республикасының аумағында, сондай-ақ өңірлік және халықаралық деңгейлерде бәсекеге қабілеттілік көшбасшысы бола алатын, өсу перспективасы бар отандық бизнестің табысты кәсіпорындарын айқындауға бағытталған.

Қолдау шаралары үш негізгі бағыттан тұрады: қаржылық қолдау, консалтингтік қолдау және институционалдық қолдау (мемлекеттік органдармен өзара әрекет бойынша жұмысты үйлестіру).

Қаржылық қолдау шеңберінде бастама қатысушыларына "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның еншілес ұйымдарының ішкі құжаттарына сәйкес олардың қаржы құралдарына қолжетімділік беріледі.

Консалтингтік қолдау шеңберінде консалтингтік кәсіпорындарды тарта отырып, қызмет тиімділігін басқару және арттыру саласында озық тәжірибелерге қолжетімділікті қамтамасыз ету бойынша қолдау көрсетіледі.

Институционалдық қолдау жалпы салалық кедергілерді жою үшін бастамаға қатысушы кәсіпорындар мен мемлекеттік органдар арасындағы тиімді диалогқа бастама жасауға бағытталған.

1.3.2 Жаңа мемлекеттік және үкіметтік бағдарламалар – "Нұрлы жол" және "Нұрлы жер" бағдарламалары

Инфрақұрылымды дамытудың 2015 – 2019 жылдарға арналған "Нұрлы жол" мемлекеттік бағдарламасы

"Нұрлы жол" бағдарламасының басым бағыттарының бірі өңдеу өнеркәсібі саласында шағын және орта бизнес (бұдан әрі – ШОБ) пен ірі кәсіпкерлік субъектілері үшін қаржыландыру қолжетімділігін арттыру болып табылады.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ "Нұрлы жол" бағдарламасы шеңберінде негізгі міндеттерді іске асыру үшін тартылуы мүмкін:

1) тиімді көлік-логистикалық инфрақұрылым құру міндеті шеңберінде "Kazakhstan Project Preparation Fund" ЖШС (бұдан әрі – KPPF) жобалық құжаттаманы дайындау, мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобаларын сүйемелдеу және консультация беру арқылы міндетке қол жеткізуге жәрдемдесетін болады;

2) кәсіпкерлік субъектілерінің бәсекеге қабілеттілігін ұлғайту міндеттері шеңберінде ШОБ субъектілерін қолдау бөлігінде "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" АҚ (бұдан әрі – Даму) мен ірі кәсіпкерлік субъектілерін қолдау бөлігінде "Қазақстанның даму банкі" АҚ (бұдан әрі – ҚДБ) ресурстары қатысатын болады;

3) экспортты қолдау міндеті шеңберінде ҚДБ және "KazakhExport" экспорттық сақтандыру компаниясы" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – ҚазақЭкспорт) ресурстары тартылды;

4) отандық машина жасауды қолдау міндеті шеңберінде отандық автомобильдерді, тікұшақтар мен теміржол вагондарын өндірушілерді лизингтік қаржыландыруды жүзеге асыратын ҚДБ-ның еншілес ұйымы "ҚДБ-Лизинг" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – ҚДБ-Лизинг) ресурстары тартылды.

"Нұрлы жер" тұрғын үй құрылысы бағдарламасы

Халықтың тұрғын үйге жоғары мұқтаждығына байланысты "Нұрлы жер" бағдарламасы әзірленді. Инженерлік-әлеуметтік инфрақұрылымды, жекеменшік құрылысшыларды қаржылық ынталандыруға, тұрғын үй-құрылыс жинақтары жүйесін тиімді пайдалануға және кредиттік тұрғын үй құрылысын бюджеттен тыс қаржыландыруға ауыстыру мәселесіне басты назар аударылды.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ қызметінің бес стратегиялық бағытының бірі тұрғын үй қолжетімділігін арттыру болып табылады. "Нұрлы жер" бағдарламасын іске асыруға "Қазақстан Тұрғынүйқұрылысжинақбанкі" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – ҚТҚЖБ), "Қазақстандық ипотекалық компания" ипотекалық ұйымы" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – ҚИК) және "Бәйтерек девелопмент" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – БД), "Кепілденген тұрғын үй құрылысының қоры" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – ТҚКҚ) және Даму ресурстары мынадай міндеттер бойынша тартылатын болады:

1) ипотекалық кредит беру қолжетімдігін арттыру – 2017 жылдан бастап республикалық бюджеттен ипотекалық кредит сомасының жылдық 7 % дейін жыл сайын субсидия бөлінеді, олар ҚИК қаржы агенті арқылы жіберілетін болады;

2) тұрғын үй құрылысына жекеменшік құрылысшыларды ынталандыру - 2017 жылдан бастап республикалық бюджеттен Даму қаржы агенті арқылы жіберілетін кредит беру мөлшерлемесінің жылдық 7 % субсидия жыл сайын бөлінетін болады;

3) БД жергілікті атқарушы органдардан бағалы қағаздарды сатып алу және шартталған салымдарды кредиттік тұрғын үйлерді салуға бағытталған қаражат айналымын қамтамасыз ету үшін ЕДБ-ге орналастыру арқылы тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесі бойынша кредиттік тұрғын үйлерін салу, 2017 жылдан бастап салымшыларға кредит беру мақсатында ҚТҚЖБ 5 жыл ішінде жыл сайын 120 млрд. теңге қосымша бөлетін болады;

4) халықты жалға берілетін тұрғын үймен қамтамасыз ету бұрын қабылданған мемлекеттік және үкіметтік бағдарламалар шеңберінде 2017 – 2018 жылдары ҚИК арқылы жалға берілетін тұрғын үй салу жалғасатын болады;

5) ТҚКҚ қатысуымен үлестік салымшыларды қорғау тетігін іске асыру.

1.3.3 Нақтыланған мемлекеттік және үкіметтік бағдарламалар – ИИДМБ, "БЖК – 2020" бағдарламасы

Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015 – 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы

ИИДМБ негізгі мақсаты еңбек өнімділігін арттыру және өңделген тауарлар экспортының көлемін ұлғайтуға бағытталған өңдеу өнеркәсібінің бәсекеге қабілеттілігін басым ынталандыру болып табылады.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ИИДМБ-ның негізгі операторының бірі болып табылады және бағдарламаның негізгі міндеттерінің барлығын іске асыруға қатысады:

1) тиімді базалық индустрияны құру міндеттері шеңберінде ҚДБ, ҚДБ-Лизинг және Даму жұмыс істеп тұрған өндірістерді жаңғырту және кеңейту жобаларын қаржыландыруды қамтамасыз етеді;

2) индустриялық өсудің жаңа нүктелерін құру міндеттері шеңберінде ҚДБ ірі жобаларды қаржыландыруды жүзеге асырады;

3) тиімділігі жоғары индустриялық кәсіпкерліктің пайда болуы үшін жағдайды қамтамасыз ету міндеттеріне қол жеткізу үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ, ҚДБ, ҚДБ-Лизинг, Даму мен ҚазақЭкспорт өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындарының өнімділігін арттыруға қолдау көрсетеді;

4) инновациялық белсенді бизнестің көптеп пайда болуы үшін алғышарттар жасау бойынша басты міндеттің негізгі орындаушысы "Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттік" акционерлік қоғамы болып табылады (бұдан әрі – ТДҰА).

"Бизнестің жол картасы – 2020" бизнесті қолдау мен дамытудың бірыңғай бағдарламасы

Даму "БЖК – 2020" бағдарламасының қаржы операторы болып табылады және кредит бойынша сыйлықақы мөлшерлемелерін субсидиялау және ЕДБ кредиттеріне кепілдік беру арқылы үш бағыт шеңберінде ШОБ субъектілеріне қолдау көрсетеді:

1) моноқалалар, шағын қалалар мен ауылдық елді мекендер кәсіпкерлерінің жаңа бизнес-бастамаларын қолдау;

2) экономиканың басым секторларында қызметті жүзеге асыратын кәсіпкерлерді салалық қолдау;

3) кәсіпкерлердің валюталық тәуекелін төмендету.

1.3.4 Жекешелендірудің 2016 – 2020 жылдарға арналған кешенді жоспары

"Жекешелендірудің 2016 – 2020 жылдарға арналған кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 30 желтоқсандағы № 1141 қаулысына сәйкес Жекешелендірудің 2016 – 2020 жылдарға арналған кешенді жоспары бекітілді. Осы қаулы шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның үш ЕҰ үлесін және "Қазақстанның инвестициялық қоры" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – ҚИҚ) сегіз жобасын бәсекелі ортаға беру жоспарланып отыр, атап айтқанда:

1) ҚТҚЖБ, ҚазақЭкспорт пен ТДҰА¹¹: қызметінің тиісті саласында кәсіби дағдылары бар стратегиялық және білікті инвесторға іске асыру жоспарланды;

2) ҚИҚ: 2018 жылға дейінгі мерзімде 8¹² жобаға қатысты қатысу үлесінің толық көлемін іске асыру қарастырылуда.

¹¹ТДҰА 7 еншілес ұйымының үлесін жекешендіруді қоса алғанда: ""Алгоритм "Технопаркі" ЖШС, "Технопарк Сары-Арқа" ЖШС, "Қ.И. Сатпаев атындағы ҚазҰТУ Технопаркі" ЖШС, "Алтай" Шығыс Қазақстан өңірлік технопаркі" ЖШС, "Тау-металлургия жабдығының конструкторлық бюросы" ЖШС, Көлік машина жасау конструкторлық бюросы" ЖШС, "Мұнайгаз жабдығының конструкторлық бюросы" ЖШС.
¹²ҚИҚ жекешелендірілетін жобаларының тізімі: "Орал металл конструкциялары мен мырыш жалату зауыты" АҚ, "Досжан темір жолы" АҚ, "White Fish of Kazakhstan" АҚ, "МырзАбеК — АЛТЫН ТАС групп" АҚ, "Раннила Қазақстан" АҚ, "Ертіс Химиялық-Металлургия зауыты" АҚ, "Pams Pipe" АҚ, "А-КБК" ЖШС.

2. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ағымдағы жағдайын талдау: Ішкі ортаны талдау

2.1 "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен ЕҰ ағымдағы құрылымы

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ құрамына бұрын әртүрлі мемлекеттік органдардың және/немесе квазимемлекеттік сектор субъектілерінің басқаруында болған 11 ЕҰ (осы Стратегияға қосымша) кіреді.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ қолдаудың әртүрлі құралдарын ұсыну арқылы Қазақстан экономикасының дамуына жәрдемдесуді жүзеге асырады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ барлық қолданыстағы қолдау құралдарын (қаржылық, қаржылық емес) шартты түрде қызметін бес бағытына бөлуге болады – ірі бизнес сегментінде кәсіпкерлікті қолдау, ШОБ сегментінде кәсіпкерлікті қолдау, тұрғын үйге қолжетімдікті арттыру, экспорт әлеуетін арттыру және технологиялар енгізу (төмендегі 11-суретті қараңыз).

11-сурет. Функцияның бес бағыты шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ экономиканы дамытуды қолдау құралдарының матрицасы.

Дереккөз: ЕҰ жылдық есептері (2015); ЕҰ қаржы есептері (2015)

Аталған бес бағыттың бірқатар сипаттамалар бойынша бір-бірінен айырмашылығы зор, олар:

1) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның активтер портфеліндегі үлесі;

2) активтердің кірістілік деңгейі;

3) қызмет көрсетілетін клиенттер саны;

4) инвестициялау/қолдау көкжиегі;

5) қорландырудың үлгілік құрылымы;

6) кредит портфелінің сапасы;

7) активтерді басқарудың операциялық шығыстары.

Бұдан басқа, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің бес бағыты экономиканы дамытудың байланысқан мемлекеттік және үкіметтік бағдарламалары шеңберінде іске асырылады (төмендегі 12-суретті қараңыз).

12-сурет. Бірқатар сипаттамалар бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің бес бағытын салыстыру

Дереккөз: ЕҰ деректері (2016)

Халықаралық тәжірибені салыстырмалы талдау, бес өзіндік қызмет бағытын біріктіру нәтижесінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ баламасы жоқ бірегей даму институты болып табылатынын көрсетеді (төмендегі 13-суретті қараңыз). Жүргізілген талдау, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-да іске асырылатын функцияның бес бағытына мемлекеттік қолдау бір даму институтында шоғырланбайтынын, ол тиісті мамандандырылған бірнеше даму институттары арасында бөлінетінін көрсетеді.

Қызметтің бес бағыты сипаттарындағы айтарлықтай айырмашылықтар мен салыстырмалы талдау нәтижелерін ескере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметін аталған бес бағыт аясында жоспарлау, талдау және бағалау керек.

13-сурет. Қызметтің бес бағытын экономиканы дамыту институттары арқылы іске асырудың халықаралық практикасы.

Дереккөз: "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның, KfW, BNDES, CDB (2015) жылдық есептері; жұмыс тобының талдамасы

2.2 ҚТК және SWOT атқарылуын талдау

Стратегия ықпалдастырылған даму институты ретінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қалыптасу міндеттерін орындау және қызметтің бес стратегиялық бағытын іске асыру үшін қызметтің 28 түйінді көрсеткіштерін айқындады.

2014 және 2015 жылдардың қорытындылар бойынша Стратегияны іске асыру жөніндегі 2014 – 2016 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарының орындалуы бойынша есепке сәйкес стратегиялық қызметтің түйінді көрсеткіштерінің (бұдан әрі – ҚТК) көбі орындалды:

Р/с
№

Көрсеткіш

Жоспарлы мәндер

Нақты мәндер

1	2	3	4
Ықпалдастырылған даму институты ретінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қалыптасуына арналған міндеттер
1.	ROE, %	2014 – 0,2 2015 – 2,2 2016 – 2,4	2014 – 5,7 2015 – 5,9 2016 – 5,4
2.	ROA, %	2014 – 0,1 2015 – 0,7 2016 – 0,6	2014 – 2 2015 – 1,7 2016 – 1,3
3.	"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның кредиттік рейтингі	Егемендіктен төмен емес	2014 – сәйкес: Fitch BBB+ S&P BBB+ 2015 Fitch BBB+ сәйкес S&P BBB- сәйкес емес
4.	Борыш/капитал	7 жоғары емес	2014 – 1,5 2015 – 3 2016 – 3,3
5.	Несиелік портфель сапасы (несиелік портфельге провизиялар деңгейі)¹³, %	2014 – 10 2015 – 10 2016 – 9	2014 – 3 2015 – 1,5 2016 – 2,6
6.	Еңбек өнімділігі (бір қызметкердің жалпы кірісі), млн. теңге	2014 – 65 2015 – 71 2016 - 102	2014 – 71,6 2015 – 116,1
1-стратегиялық қызмет бағыты: Экономиканың басым секторларын қаржылық қолдау арқылы Қазақстан Республикасы экономикасының тұрақты дамуына жәрдемдесу
1.1 Кредиттеу және инвестициялау тетіктері арқылы экономиканы қаржыландыруды қамтамасыз ету
7.	Активтердің ЖІӨ-ге қарағандағы көлемі, %	2014 – 6 2015 – 6 2016 – 6	2014 – 6 2015 – 8,4 2016 – 9,0
8.	Кредит портфелі¹⁴, млрд. теңге	2014 – 1 321 2015 – 1 948 2016 – 2 403	2014 – 1 415 2015 – 2 126 2016 – 2 331
9.	Инвестициялық портфель¹⁵ (қазынашылық операциялардан басқа), млрд. теңге	2014 – 50 2015 – 138 2016 – 278	2014 – 47,9 2015 – 138,7 2016 – 235
10.	Жобалардың даму тиімділігінің индексі (ҚДБ бойынша)	2014 – 62 2015 – 63 2016 – 64	2014 – 62 2015 – 63 2016 – 65
11.	"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның жалпы активтерінен кредиттік және инвестициялық портфельдің үлесі (қазынашылық операцияларды қоспағанда), %	2014 – 56 2015 – 68 2016 – 65	2014 – 60 2015 – 65,5 2016 – 62,5
1.2 Инфрақұрылымдық жоспарларды, оның ішінде МЖӘ жобаларын құрылымдауды және қаржыландыруды қамтамасыз ету
12.	Инфрақұрылымдық жобаларға инвестицияланған қаражаттың жинақталған көлемі¹⁶, млрд. теңге	2014 – белгіленбеген 2015 – 4,6 2016 – 15,3	2014 – деректер жоқ 2015 – 13,6 2016 – 16,4
13.	Консультациялық сүйемелдеу бойынша қызмет көрсетілген инфрақұрылымдық жобалардың, оның ішінде МЖӘ жобаларының кумулятивтік саны	2014 – 3 2015 – 6 2016 – 15	2014 – 1 2015 – 10 2016 – 16
1.3. Экономиканы қаржыландырудың қажетті деңгейін қамтамасыз ету бойынша жеке қаржы институттарымен өзара іс-қимыл жасау
14.	Қазақстан Республикасына тартылған тікелей жеке инвестициялардың мемлекеттік қаражат бірлігіне үлесі (акционерлік капиталға)	2014 – 1,7 2015 – кемінде 2 2016 – кемінде 2	2014 – 2,73 2015 – 2,07 2016 – 2,1
2-стратегиялық қызмет бағыты: Шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау
2.1 ШОБ кәсіпорындарын қаржылық қолдауды қамтамасыз ету
15.	Қаржы бағдарламалары бойынша кәсіпкерлікті дамытуға бағытталған қаражат көлемі, млрд. теңге	2014 – 328 2015 – 422 2016 – 451	2014 – 439 2015 – 523,7 2016 – 747,9
16.	Шартты орналастыру бағдарламасы бойынша берілген кредит бойынша ЕДБ тарапынан шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерін (бұдан әрі – ШОКС) қоса қаржыландыру мультипликаторы	2014 – белгіленбеген 2015 – 5:1 2016 – (-)	2014 – деректер жоқ 2015 – 47:1
17.	ШОКС бюджеттен тыс көздерден қаржыландыруға тартылған қаражат үлесі, %	2014 – 20 2015 – 22 2016 – 49	2014 – 57,1 2015 – 61 2016 – 71
2.2 Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері құзыреттерін дамыту
18.	Бизнес ашқан оқыту бағдарламаларына қатысушылардың үлесі, %	2014 – 10 2015 – 11 2016 – 12	2014 – 12 2015 – 12 2016 – 12
3-стратегиялық қызмет бағыты: Экономиканың жаңа, қазіргі заманғы салаларын қолдау және инновацияларды дамыту
3.1 Экономиканың жаңа салалары мен инновациялық жобаларды қаржылық қолдауды қамтамасыз ету
19.	Қолдау құралдары шеңберінде қолдау көрсетілген жобалар шығарған өнімдердің жыл сайынғы көлемі, млрд. теңге	2014 – 8 2015 – 8,6 2016 – 26,2	2014 – 34,5 2015 – 25,2 2016 – 57,7
3.2. Инновациялық инфрақұрылымды дамыту
20.	Жобалардың жалпы санындағы коммерцияланған жобалардың үлесі, %	2014 – 15 2015 – 16,2 2016 – 17,5	2014 – 25 2015 – 23,9 2016 – 30
3.3 Инновациялық-бағдарланған кәсіпорындардың құзыретін дамыту және технологиялар трансфертіне жәрдемдесу
21.	Технологиялар трансфертін іске асырған кәсіпорындардың саны	2014 – 12 2015 – 15 2016 – 12	2014 – 17 2015 – 18 2016 – 15
4-стратегиялық қызмет бағыты: Қазақстандық компаниялардың экспорттық қызметін қолдау
4.1 Экспорттық сақтандыру мен саудалық қаржыландыруды дамыту
22.	Шикізаттық емес экспортты өтеу үлесі, %	2014 – 1,4 2015 – 1,5 2016 – 1,5	2014 – 1,4 2015 – 2,7 2016 – 2,3
4.2. Қазақстандық кәсіпорындардың экспорттық қызметін қаржылық емес қолдау
23.	Консультациялық қызмет көрсетілген экспорттық бағдарланған кәсіпорындардың үлесі, %	2014 – 4 2015 – 4,5 2016 – 5	2014 – 5 2015 – 4,5 2016 – 7,5
5-стратегиялық қызмет бағыты: Мемлекеттің әлеуметтік бағдарланған міндеттерін шешуге жәрдемдесу
5.1 Тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесін дамыту
24.	Тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесіне қатысушылардың экономикалық тұрғыдан белсенді халыққа шаққандағы үлесі, %	2014 – 5,2 2015 – 6,5 2016 – 8,3	2014 – 5,3 2015 – 7,1 2016 – 9,8
25.	"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның тұрғын үй құрылысына және сатып алуға кредит нарығына қатысу үлесі	2014 – 12,8 2015 – 14 2016 – 25	2014 – 18,9 2015 – 24,6 2016 – 27
5.2 "Кейіннен сатып алу мүмкіндігімен жалға беру" құралын дамыту
26.	Іске қосылатын жалға берілетін тұрғын үйдің көлемі, мың м²	2014 – 171 2015 – 201,0¹⁷ 2016 – 326	2014 – 24,6¹⁸ 2015 – 434,7¹⁹ 2016 – 425,5
5.3 Ипотекалық тұрғын үй нарығын қолдау
27.	Әріптес банктерден ипотекалық қарыз талаптары құқықтарын алу көлемі, млрд. теңге	2014 – 10 2015 – 8 2016 – (-)	2014 – 12,5 2015 – 4,7
5.4 Ипотекалық кредиттерге кепілдік беруді дамыту
28.	"ҚИККҚ²⁰" АҚ кепілдігімен қамтамасыз етілген ЕДБ портфеліндегі ипотекалық қарыздың үлесі, %	2014 – 9 2015 – 9 2016 – 4,7	2014 – 7,1 2015 – 5,9 2016 – 4,2

14-сурет. 2014 – 2015 жылдары "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ҚТК орындалуы²¹.

_________________________

¹³ҚДБ, ҚТҚЖБ, ҚИК, Даму бойынша шоғырландырылған көрсеткіш

¹⁴ҚДБ, Даму, ҚТҚЖБ, ҚИК, КАҚ (ДБ) бойынша көрсеткіш шоғырландырылды

¹⁵Көрсеткіш ККМ, ҚИҚ, ҚИК, ТҰДА бойынша шоғырландырылған

¹⁶"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ компаниялар тобы инвестициялаған қаражат көлемі

¹⁷Қолжетімді тұрғын үй – 2020" бағдарламасы шеңберінде – 153, меншікті бағдарлама шеңберінде – 48 мың шаршы метр.

182015 жылға дейін "Қолжетімді тұрғын үй – 2020" бағдарламасы бойынша – 6, меншікті бағдарлама бойынша – 24,6 мың шаршы метр.

¹⁹ "Қолжетімді тұрғын үй – 2020" бағдарламасы шеңберінде – 425,37, меншікті бағдарлама шеңберінде – 9,3 мың шаршы метр.

²⁰ "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Басқармасының 2016 жылғы 20 қыркүйектегі № 37/16 шешіміне сәйкес "Қазақстандық ипотекалық кредитке кепілдік беру қоры" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – "ҚИККҚ" АҚ) "Тұрғын үй құрылысына кепілдік беру қоры" АҚ (бұдан әрі – ТҚКҚ) деп атауы өзгертілді.

²¹Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 27 ақпандағы № 149 бұйрығының 24-тармағына сәйкес даму стратегиясын іске асырудың тиімділігін бірінші бағалау № 14 суретте көрсетілген "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ҚТК 28 бойынша жылдарға бөле отырып, 2014 – 2016 жылдар кезеңіне жүргізілетін болады.

2014 жылы 28 стратегиялық ҚТК 3-і орындалған жоқ:

1) консультациялық сүйемелдеу бойынша қызмет көрсетілген инфрақұрылымдық жобалардың, оның ішінде МЖӘ жобаларының кумулятивтік саны жоспарланған 3-тің орнына 1 құрады;

2) пайдалануға енгізілетін жалға берілетін тұрғын үйдің көлемі жоспарланған 210,0 мың м² орнына 24,6 мың м² құрады;

3) ТҚКҚ кепілдігімен қамтамасыз етілген ЕДБ портфеліндегі ипотекалық қарыздардың үлесі жоспарланған 9,0 %-дың орнына 7,1 % құрады.

2015 жылы 28 стратегиялық ҚТК 3-і орындалған жоқ:

1) шартты орналастыру бағдарламасы бойынша берілген кредит бойынша ЕДБ тарапынан шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерін қоса қаржыландыру мультипликаторы көбіне ЕДБ өтімділік проблемасына байланысты 5:1 жоспарлы мәнінің орнына 47:1 құрады;

2) әріптес банктерден ипотекалық қарыз талаптарының құқығын алу көлемі жоспарлы 8,0 млрд. теңгенің орнына 4,7 млрд. теңгені құрады. Жоспарлы көрсеткіштерге қол жеткізбеу ҚИК үшін қаржыландырудың қымбаттауымен және ипотекалық кредит беру нарығының тұралауымен түсіндіріледі;

3) ТҚКҚ кепілдігімен қамтамасыз етілген ЕДБ портфеліндегі ипотекалық қарыз үлесі жоспарлы мәнінің 9,0 %-ының орнына 5,9 % құрады. Жоспарлы көрсеткіштерге қол жеткізбеу ТҚКҚ жеткіліксіз капиталына байланысты 2013 жылы кепілдік беруді тоқтата тұрумен түсіндіріледі²².

Осылайша, 2014 – 2015 жылдарда бірнеше ҚТК қол жеткізбеу нарықтың сыртқы конъюнктурасымен: өтімділіктің жоқтығы, қаржыландырудың қолжетімді көздерінің қымбаттауымен және экономиканы мемлекеттік қолдаудың нашарлауымен түсіндіріледі.

SWOT-талдау

Күшті жақтары	Әлсіз жақтары
1) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ-на жалғыз акционер атынан Қазақстан Республикасының Үкіметі тарапынан барынша қолдау; 2) дамыған инфрақұрылым, экономиканы қолдаудың айтарлықтай тәжірибесі, жекеменшік бизнеспен өзара іс-қимыл тәжірибесі; 3) портфельдің валюталық, пайыздық, кредиттік және басқа да тәуекелдерін тиімді басқару; 4) капиталдың халықаралық және жергілікті нарықтарындағы қаржыландыруды тарту тәжірибесі; 5) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-дағы қаржылық және қаржылық емес қолдау құралдарының ауқымды жинағы.	1) квазимемлекеттік сектордың ірі жобаларын қаржыландырудың жоғары үлесі; 2) басқа даму институттары қайталайтын қызметтері мен құралдардың болуы; 3) "Бір терезе" қағидатын табысты енгізу үшін қажетті "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ арасында синергияны іске асырудың төмен деңгейі; 4) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ ҚТК тұрақты тиімділікке емес, қолдау көлемін көрсететін көрсеткіштерге бағытталуы; 5) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен ЕҰ корпоративтік орталығы арасында басқару қызметінің және жауапкершіліктің нақты бөлінуінің болмауы; 6) жұмыс нәтижелері мен жаңа құралдар туралы ақпаратты жеткізу бойынша қоғаммен және клиенттермен белсенді өзара іс-қимылдың жетіспеушілігі.
Мүмкіндіктер	Қауіптер
1) Қазақстан экономикасының дамуға қаржылық және қаржылық емес қолдауға жоғары мұқтаждығы; 2) қазақстандық кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін одан әрі арттыру қажеттілігі; 3) инфрақұрылымды дамыту мен жаңғыртуға инвестицияларды көбейту қажеттілігі; 4) қаражатты мемлекеттік емес қаржыландыру көздерінен тарту мүмкіндігі; 5) жеке сектормен, атап айтқанда МЖӘ нысанында ынтымақтастықты кеңейту және жекеменшік қаржы институттарымен қоса қаржыландыру; 6) ЕҰ арасында қосымша синергияны іске асыру мүмкіндігі; 7) технологиялар трансферті бойынша қызмет көрсетуді ұсыну арқылы технологиялық брокер рөлін жүзеге асыру.	1) елдегі макроэкономикалық жағдай сыртқы факторлар әсерінен нашарлауы мүмкін; ол ұлттық валютаның әрі қарай әлсізденуі мен елдер тәуекелінің нашарлауына әкеліп соғуы мүмкін; 2) Қазақстан Республикасы қор нарығының дамымағандығы; 3) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның кредит рейтингі төмендеген жағдайда, қаржыландырудың сыртқы көздеріне қолжетімдік шектелетін болады; 4) Қазақстанда жобалардың инвестициялық тартымдылығының әлсіздігі; 5) ЕДБ портфельдерінде проблемалық кредиттердің жоғары үлесінің сақталуы.

__________________________

²²"2015 – 2017 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес "ҚИПКҚ" АҚ 10 млрд. теңгеге толықтыру көзделеді. Жоғарыда көрсетілген шаралар 2016 жылы "ТҚКҚ" АҚ тұрғын үй құрылысына кепілдік беруге кірісуге мүмкіндік берді.

3. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның миссиясы мен пайымы

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның миссиясы мемлекеттік саясатты іске асыру және "Стратегия – 2050" қойылған міндеттерге қол жеткізу мақсатында Қазақстан Республикасының тұрақты экономикалық дамуына жәрдемдесу болып табылады.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның пайымы – корпоративтік басқарудың озық стандарттарына сәйкес келетін және Қазақстанның экономикасын тұрақты дамыту жөніндегі міндеттерді іске асыруды, оны әртараптандыру, инновацияларды қолдау, экспортты дамыту, еңбек өнімділігін ұлғайту арқылы қамтамасыз ететін Қазақстан Республикасы Үкіметінің маңызды институты.

Қазақстан экономикасының тұрақты дамуына жәрдемдесу жөніндегі өз миссиясын іске асыру шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ шешетін маңызды міндеттер мыналар болып табылады:

1) экономиканың шикізаттық емес салаларын дамыту;

2) кәсіпкерлікті (экономиканың жеке секторын) дамыту;

3) экономиканың урбандалуын қолдау;

4) шикізаттық емес өнімнің экспортын қолдау;

5) инновацияларды дамыту.

Алғашқы екі міндет "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның екі стратегиялық бағыты бойынша негізгі қызметін іске асыру арқылы шешіледі:

1) ірі бизнес сегментіндегі кәсіпкерлікті қолдау;

2) ШОБ сегментіндегі кәсіпкерлікті қолдау.

Экономиканы урбандауды қолдау жөніндегі үшінші міндет "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің үшінші стратегиялық бағыты "Тұрғын үйдің қаржылық қолжетімділігін арттыру" шеңберінде шешіледі.

Шикізаттық емес өнімнің экспортын қолдау және инновацияларды дамыту жөніндегі соңғы екі міндет екі стратегиялық бағыт бойынша іске асырылады:

1) экспорттық әлеуетті ұлғайту;

2) трансферт және инновацияларды енгізу.

Осы Стратегияның 5-бөліміндегі стратегиялық бағыттардың әрқайсысы бойынша 2023 жылға нысаналы мәнін айқындай отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің ҚТК көзделген.

Жылдық аралық нысаналы мәндері мен іс-шаралары бар егжей-тегжейлі қосымша міндеттер жұмыс құжаты болып табылатын, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ әзірлеген Стратегияны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары шеңберінде қарастырылатын болады.

4. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның стратегиялық даму бағыттары

4.1 1-стратегиялық қызмет бағыты. Ірі бизнес сегментіндегі кәсіпкерлікті қолдау

Ірі бизнес сегментіндегі кәсіпкерлікті қолдау бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қызметі ҚДБ ЕҰ, ҚазақЭкспорт, "Қазына капитал Менеджмент" АҚ (бұдан әрі – ҚКМ), ИФК және KPPF қызметінің бағыттарының бірі болып табылады, олар борыштық және үлестік қаржыландыру құралдары, лизинг пен экспорттық сақтандыру, жобаларды консультациялық сүйемелдеу шеңберінде қолдау көрсетеді. Қызметінің бұл бағытындағы негізгі проблемалық мәселелер мыналар болып табылады:

1) қарыз алушылар бойынша кредиттік портфелінің құрылымы: 2015 жылы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның кредиттік портфелі 1,9 трлн. теңгені құрады. Кредит портфелінің негізгі үлесі (~75 %) ҚДБ тиесілі. ҚДБ қолдау құралдарымен іске асырылған жобаларды талдауға сәйкес (құны бойынша) жобалар құнының 85 % жуығы квазимемлекеттік сектордың субъектілерін қоса алғанда, мемлекеттік қатысуы бар кәсіпорындарға тиесілі (төмендегі 15-суретті қараңыз). Анықтама үшін, 2016 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ кредиттік портфелі 1,9 трлн. теңгені құрады, ал "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ портфеліндегі ҚДБ үлесі айтарлықтай өзгерген жоқ.

Бұл ретте, Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің 2014 – 2018 жылдарға арналған стратегиялық жоспарына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі 2021 жылға қарай мемлекеттің экономикаға қатысу үлесін 15 %-ға қысқарту туралы міндет қойды. Осылайша ҚДБ тарапынан инвестициялаудың ағымдағы тәжірибесі мемлекеттің экономикаға қатысуын қысқарту жөніндегі міндетті қолдамайды.

15-сурет. Маңызды жобалар бойынша үлес көрсетілген салалар мен қарыз алушылар бойынша ҚДБ кредиттік портфелінің құрылымы.

Дереккөз: "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қаржылық есептілігі (2016 жылғы алты айы); ҚДБ деректері

2) қарызға алу құны: 2016 жылғы мамырда "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ЕҰ, ҚДБ, 32,3 млн. АҚШ доллары мөлшерінде Sumitomo Mitsui Banking Corporation сыртқы қарызын тартты. Тарту сәтінде аталған қарыз бойынша пайыздық мөлшерлеме жылдық 3,66 % құрады (жылдық 6mLibor+2,75 %). 2016 жылғы желтоқсанда ҚДБ 170 млн. АҚШ доллары мөлшерінде Қытайдың Мемлекеттік Даму Банкінен сыртқы қарызды тартты. Тарту сәтінде аталған қарыз бойынша пайыздық мөлшерлеме жылдық 3,99 % құрады (жылдық 6mLibor+2,7 %).

Мемлекеттік қаржы институттары іс жүзінде тартқан қарыз қаражатын (өтеу мерзімдері ұқсас) кредиттік рейтингтің (BB+ бастап BBB- дейін) 2015 – 2016 жылғы кезеңдегі салыстырылатын диапазонымен салыстырмалы талдаудың негізінде (төмендегі 16-суретті қараңыз) ҚДБ пайыздық мөлшерлемелері салыстырмалы даму банктерінің пайыздық мөлшерлемелерімен бір деңгейде екендігі анықталды.

16-сурет. Қаржы институттарының 2015 – 2016 жылдардағы кезең үшін ВВ+ бастап ВВВ– дейінгі кредиттік рейтингімен сыртқы қарыз қаражатын тарту шарттары.

Дереккөз: "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қаржылық есептілігі (2015); Bloomberg

3) мәмілелерді іздеуге және құрылымдауға "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның реактивті тәсілі: ағымдағы операциялық үлгіде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ кәсіпкерлермен тікелей өзара іс-қимылдың шектелген көлеміне ие, себебі тікелей қолдау ЕҰ деңгейінде іске асырылады. Бұл ретте "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жылына 3-5 мәмілемен шектелетін ірі бизнес сегментіндегі жобаларды кешенді қолдау шеңберінде экономиканың басым секторларындағы қандай да бағыттарды қолдауға белсенді бастамашылық ететін болады;

4) кросс-функционалдылық (кешенді қолдау): жобаларды талдау және "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен ЕҰ негізгі басшыларымен сұхбат барысында анықталғандай, үш жылда кешенді қолдау шеңберінде 2 жоба ғана іске асырылған. Мұндай жағымды мысалдар "Аллюр кәсіпорындар тобы" АҚ және "ОАОЭК" АҚ-мен жобалар болып табылады. Бұл ретте "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде үйлестіру мен тарту болған кезде кешенді қолдау тәжірибесін кеңейтудің елеулі әлеуетінің болуы байқалады.

Бұл ретте ИИДМБ сәйкес қолдау үшін жобаларды іріктеу еңбек өнімділігін ұлғайту, өткізу нарықтарын кеңейту, сондай-ақ жобаларды іске асыру кезінде тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алудағы жергілікті қамтуды ұлғайтуды ескере отырып іске асырылатын болады;

5) кредиттік портфельдің сапасы – жұмыс істемейтін қарыздардың үлесі (өтеу кестесінің іркілісі 90 күннен артық): 2013 жылдан 2016 жылға дейінгі кезеңдерде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ кредиттік портфеліндегі жұмыс істемейтін қарыздардың үлесін 3 еседен артық төмендетті (~22 % -дан 7 %-ға дейін). Алайда жұмыс істемейтін қарыздардың ағымдағы деңгейі салыстырылатын даму институттарының орташа деңгейінен әлі де 3 есе асады (төмендегі 17-суретті қараңыз). "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жұмыс істемейтін қарыздардың деңгейін төмендету жөніндегі одан арғы шараларды қарастыратын болады, бұл кредиттік портфелінің сапасын жақсартуға және кейінгі инвестициялауға қаражатты босатуға мүмкіндік береді.

17-сурет. Қаржылық даму институттарының портфеліндегі жұмыс істемейтін қарыздардың үлесін салыстырмалы талдау.

Дереккөз: даму институттарының жылдық есептемелері (2012 – 2015), "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қаржылық есебі (2016)

Бұл ретте 2015 жылдың қорытындысы бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның жұмыс істемейтін кредиттерінің жалпы көрсеткішіндегі ҚИҚ үлесі (181,4 млрд. теңге) 93,6 % немесе 169,8 млрд. теңгені құрады. Осылайша, аталған көрсеткіш ҚИҚ ескермегенде 0,6 % құрады;

6) проблемалық активтер/жобалар: 2013 – 2015 жылдары "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ проблемалық активтермен/жобалармен жұмыс істеу үшін проблемалық активтердің/жобалардың едәуір үлесін ҚДБ-нен ҚИҚ-на шығарды. ҚИҚ берілген жобалардың бастапқы құны шамамен 326 млрд. Теңгені²³ құрады, ал әділ құн 2015 жылдың 31 желтоқсандағы жағдай бойынша 32 млрд. теңгені құрады (бастапқы құннан 90 %-ға төмен).

Осыған байланысты, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ екі түйінді мәселе бойынша шешімдер әзірлейтін болады:

1) жұмыс істемейтін қарыздардан шығынның ықтималдылығын азайту үшін мәмілелердегі тәуекелдерді басқару тәсілдерін (оның ішінде, қарыз алушының кредиттік тәуекелдерін бағалау үлгісі, инвестициялық жобаларды талдау сапасы, қарыз алушыға валюталық тәуекелдерді беру тәжірибесі, кепілдерді бағалау және басқару тәжірибесі және т.б.) қалайша жақсартқан жөн?

2) қарыз алушының дефолтынан кейін жұмыс істемейтін қарыздардан шығындарды азайту үшін проблемалық активтермен/жобалармен жұмыс үлгісін қалайша өзгерткен жөн?

____________________________

²³2015 жылдың соңына ҚИҚ есептік деректері бойынша, ҚИҚ ҚДБ пайдасына төлеуі тиіс берілген активтер цессия шарттарына сәйкес 320 млрд. теңгені құрайды.

4.2 2-стратегиялық қызмет бағыты. Шағын және орта бизнес сегментінде кәсіпкерлікті қолдау

Шағын және орта бизнес сегментінде кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қызметін Даму ЕҰ, ТДҰА, ҚазақЭкспорт, ҚДБ, ҚКМ, KPPF іске асырады, олар қаржылық (гранттар, венчурлық қаржыландыру, сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау, ЕДБ кредиттерін ішінара кепілдендіру, ЕДБ-де қаражатты шартты орналастыру, жеңілдікті кредиттеу, экспорттық және экспорт алды қаржыландыру, үлескерлік қаржыландыру), қаржылық емес (жобаларды консультативтік сүйемелдеу) құралдар шеңберінде қолдау көрсетеді.

Соңғы бес жылда Қазақстанда шағын және орта бизнесті дамытудың оң серпіні байқалады. ШОБ-тың ЖІӨ құрылымындағы үлесінің көрсеткіші 2011 жылы 17,3 %-дан 2015 жылы 24,9 %-ға дейін өсті. Белсенді қолданыстағы субъектілердің саны бес жылда 1,5 есе ұлғайды және 2016 жылы 1,2 млн. субъекті болды. ШОБ секторында жұмыспен қамтылған халықтың көрсеткіші ұлғайды және 2016 жылғы қазанда 3,1 млн. адамды құрады (төмендегі 18-суретті қараңыз). Мәселен, 2016 жылдың қорытындысы бойынша Doing Business рейтингісі көрсеткендей, "кәсіпорындарды құру" (+9), "құрылысқа рұқсаттар алу" (+56), "электрмен жабдықтау жүйесіне қосылу" (+27) және т.б. сияқты позициялар бойынша жақсарту есебінен Қазақстан 16 орынға көтеріліп, 190 елдің арасынан 35 орынды алды. Сондай-ақ "кредит алу" (-5) және салық салу (-3) көрсеткіштері бойынша төмендеу байқалады.

18-сурет. ШОБ негізгі көрсеткіштерінің серпіні.

Дереккөз: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

Алайда, ШОБ секторын дамытуда Қазақстанның әлеуеті зор. ШОБ секторын дамытудың деңгейі Аргентина, Бразилия, Оңтүстік Африка және Қытай сияқты дамушы елдерге қарағанда едәуір төмен болып қалуда. Дамушы елдердің ЖІӨ құрылымындағы ШОБ үлесінің орташа көрсеткіші 42 %-ға тең, ал жұмыспен қамтылғандар үлесі ел халқының жалпы санынан 64 %-ды құрайды. Қазақстанның ЖІӨ құрылымындағы ШОБ үлесінің көрсеткіштері дамушы елдердің орташа көрсеткішінен 1,5 есе төмен, ал жұмыспен қамтылғандардың үлесі республиканың экономикалық белсенді халқынан 35 %-ға тең, бұл орташа көрсеткіштен 2 есе төмен.

Қазақстандағы ШОБ дамуын қаржыландыруды шектейтін негізгі факторлар ШОБ секторындағы кәсіпкерлерді шектеулі қамту (саны бойынша), орта бизнестің қосалқы сегментіне даму институттарының тарапынан қолдаудың бағдары, мемлекеттік қолдаудың жеткіліксіздігі, даму институттарының тарапынан қаржылық қолдау құралдарындағы ынталандырушы құрамдас бөліктердің жоқтығы, сондай-ақ ЕДБ кредиттеудің жоғары мөлшерлемелері болып табылады.

Дегенмен, ШОБ субъектілерінің санын және аталған субъектілер шығаратын өнімнің көлемін ұлғайту ШОБ субъектілерінен салықтық аударымдар мөлшерінің едәуір ұлғаюына алып келді. Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі Мемлекеттік кірістер комитетінің деректері бойынша ШОБ секторының субъектілерінен түсетін жыл сайынғы салықтық аударымдардың сомасы 2012 жылдан 2015 жылға дейін 3,5 есе өсіп, 2015 жылы 1,3 трлн. теңгені құрады. Бұл ретте, ШОБ секторының салықтық аударымдар мөлшерлерінің өсімінен ШОБ секторының мемлекеттік қаржылық қолдау өсімінің қалуы байқалады. "БЖК – 2020" бағдарламасын іске асыру басталғаннан бері 2016 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялауға және бағдарламаның үш бағыты бойынша кәсіпкерлердің кредиттері бойынша кепілдендіруге 111,0 млрд. теңге бөлінді. 2014 – 2015 жылдары Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Ұлттық Банкінің бірлескен іс-қимыл жоспарының шеңберінде өңдеуші өнеркәсіпті қолдау желісі бойынша Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан қосымша 200 млрд. теңге бөлінді (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 14 сәуірдегі № 354, 2014 жылғы 5 желтоқсандағы № 1276 және 2015 жылғы 11 наурыздағы № 124 қаулылары).

Осылайша, ШОБ мемлекеттік қолдау сомасы 2015 жылы 145 млрд. теңгені құрады, бұл ШОБ секторы субъектілерінің салықтық аударымдарынан тек 11 % тең. 19-суретте салықтық аударымдардың көлемі мен мемлекеттік қолдау көлемінің арақатынасын көруге болады. Осылайша, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ға мемлекет тарапынан ШОБ секторын дамытуға қолдау көлемін ұлғайту туралы мәселеге бастамашылық ету ұсынылады.

19-сурет. ШОБ секторының салықтық аударымдарын және мемлекеттік қолдау көлемін салыстыру, млрд. теңге.

Дереккөз: жұмыс тобының талдауы, Даму жылдық есептері

"БЖК – 2020" бағдарламасының және Даму негізгі қызметінің шеңберінде 2015 жылы қаржылық қолдау 6 186 субъектіге көрсетілді, бұл "БЖК – 2020" бағдарламасының басым салаларындағы ШОБ субъектілерінің жалпы санынан тек 1,0 % құрайды (жеке тұлғалар да, заңды тұлғалар да). Бұл кәсіпкерлік субъектілерінің мемлекеттік қаржылық қолдаумен шектеулі қамтылғандығы туралы куәландырады. Соңғы төрт жылда кәсіпкерлерді қаржылық қолдаумен қамту субъектілердің жалпы санымен салыстырғанда өсімді көрсетпейді. Бұл серпінді төмендегі 20-суреттен көруге болады.

20-сурет. ШОБ субъектілерін қолдаудың қаржылық құралдарымен қамту, пайыз.

Дереккөз: Даму жылдық есептері, ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

Қаражатты ЕДБ шартты орналастыру, сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау және кредитті кепілдендіру "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ЕҰ микро, шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі негізгі қаржылық құралдары болып табылады.

2015 жылы ШОБ субъектілеріне қолдау көрсетілген кредиттік портфелінің жалпы көлемі 524 млрд. теңгені құрады. "Сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау" құралы бойынша кредиттік портфель сомасы 260 млрд. теңгеге тең болды және аталған қолдаудың жартысын құрады. Бұл бағыт бойынша 163 млн. теңгеге тең қолдаудың орташа мөлшерімен 1 595 субъектіге қаржылық көмек көрсетілді.

21-сурет. Қаржылық қолдау құралдары және олардың негізгі көрсеткіштері, млрд. теңге.

Дереккөз: Даму жылдық есептері

Қолдаудың орташа көлемі шағын бизнестің орташа жылдық түсімінен 3 есе асады, осыған байланысты қаржылық қолдаудың негізгі бөлігі орта кәсіпкерліктің қосалқы сегментіне бағытталған, ал жеке кәсіпкерлер, шаруа қожалықтары және шағын кәсіпорындар қажетті қаржыландыруды алмайды деген тұжырым жасауға болады. Төмендегі 22-суретте микро, шағын және орта кәсіпкерліктің белсенді субъектілерінің саны, өндірілетін өнімнің көлемі және әрбір қосалқы сегменттегі жұмыспен қамтылғандардың саны көрсетілген. Осы деректердің негізінде, өндірілетін өнім көлемінің 81,1 % және жұмыс орындарының 89,1 % микро- және шағын бизнестің субъектілеріне тиесілі екені көрінеді.

Осылайша, ашылатын жұмыс орындарының және өндірілетін өнімнің көлемін ұлғайту тұрғысынан барынша жақсы әсерге қол жеткізу үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ЕҰ ШОБ сегментінде кәсіпкерлікті қолдау бағытында қаржылық қолдау құралдарының көбін орта және орта-ірі бизнестердің шектелген қатарына емес, микро және шағын бизнестің қосалқы-сегменттеріне бағдарлайтын болады.

22-сурет. 2015 жылғы сегменттер бойынша көлемде ШОБ белсенді субъектілерінің саны, өндірілетін өнімнің көлемі және жұмыс орындарының саны.

Дереккөз: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ЕҰ ШОБ қаржылық қолдау шараларын көрсету кезінде қолдау көрсетілетін кәсіпорындардың тарапынан белгілі бір кезең ішінде өзінің әлеуметтік-экономикалық тиімділігін арттыру жөніндегі қарсы міндеттемелердің тетіктері көзделетін болады.

Қалыптасқан макроэкономикалық жағдайда қайта қаржыландырудың жоғарғы мөлшерлемесі кезінде арнайы бағдарламалар бойынша (оның ішінде Дамудың Азия даму банкі, ЕҚҚДБ, "Самұрық-Қазына" ҰӘҚ" АҚ және жергілікті атқарушы органдармен бірлескен бағдарламалары бойынша) ЕДБ тарапынан ШОБ кредиттеу мөлшерлемесі 6-дан 18 %-ға дейінгі мөлшерді құрайды. ШОБ құрылатын және дамитын салаларда маржиналдылық деңгейі кейде кредиттеу мөлшерлемесінен аздап асып кетеді, яғни қарыз қаражатының есебінен бизнестің өсу және даму мүмкіндіктері қатты шектелген.

Бұл ретте, ИИДМБ және "БЖК – 2020" бағдарламасына сәйкес қолдау үшін жобаларды іріктеу еңбек өнімділігін ұлғайту, өндірісті жаңғырту және кеңейту, өткізу нарықтарын кеңейту, сондай-ақ жобаларды іске асыру кезінде тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алудағы жергілікті қамтуды ұлғайтуды есепке ала отырып іске асырылатын болады.

4.3 3-стратегиялық қызмет бағыты. Тұрғын үйдің қаржылық қолжетімділігін қамтамасыз ету

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның тұрғын үй қолжетімділігін ұлғайту жөніндегі қызметін ТҮҚЖБ ЕҰ, ҚИК, ТҮҚКБҚ және БД іске асырады, олар құрылысшыларды қаржыландыру, ипотекалық кредиттерді субсидиялау, тұрғын үй құрылысына кепілдік беру, жалға берілетін және кредиттік тұрғын үй құрылысы, жалға берілетін тұрғын үйді басқару және тұрғын үйді сатып алуды кредиттеу түрінде.

Қазақстан экономикасының өсімі халықтың болашақтағы урбандалуына тәуелді болғандықтан, тұрғын үйдің қолжетімділігін ұлғайту экономиканы дамытудың негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Халықтың жұмыспен қамтылуымен бірге тұрғын үйдің қолжетімділігі елдің нақты экономикалық өсімін сәтті іске асыру үшін басты факторлар болып табылады.

Тұрғын үйдің қолжетімділігі сұраныс пен ұсынысқа әсер ететін факторлардың жиынтығынан тұрады. Халықтың кірістері мен жинақ ақшасының көлемі, халықтың өсімі, урбандалу деңгейі, қазіргі тұрғын үй қорының ескіруінің жылдамдығы мен көлемдері, сондай-ақ бөлшектеп кредит берудің және жалдау құны мен қолжетімділігі сұранысқа әсер ететін негізгі факторлар болып табылады. Сұранысқа сондай-ақ тұрғын үйдің сапалық сипаттамалары әсер етуі мүмкін – ілеспе (әлеуметтік және көліктік) инфрақұрылым, географиялық орналасқан жері, ауданның беделділігі, құрылыс сапасы (жоспарлануы, қабаттылығы).

Ұсынысқа (құрылыс көлемі) тұрғын үйдің шаршы метрінің өзіндік құны, салушы үшін қаржыландырудың қолжетімділігі (үлестік, борышқорлық), құрылыстағы жаңа технологиялар, адами капитал (білікті мамандардың болуы, біліксіз кадрлардың қажетті мөлшерінің қолжетімділігіндегі іркілістер, оқыту және сабақтастық), макроэкономикалық трендтер, баламалы жобалардың тартымдылығы (коммерциялық, әлеуметтік, инфрақұрылымдық), индустрияның құрылымы мен сипаттамасы (ойыншылар саны, рөлдерді бөлу, шетелдік қатысушылардың болуы) әсер етеді.

Тұрғын үйді сатып алушылар үшін қаржыландырудың құны

Жалпы сатып алушылар үшін ипотекалық қарыздардың, сондай-ақ өзге кредиттік қарыздардың құны 2015 жылы едәуір ұлғайды. Аталған ұлғаю құнсыздану күтімдеріне байланысты болды, ол үшін ЕДБ еркін өтімділікті негізінен шетелдік валютада ұстады және жаңа кредиттердің теңгеде берілуін шектеді немесе валютаны қайта бағалаудан күтілетін шығынның орнын толтыру үшін оларды жоғары мөлшерлемелер бойынша берді. Бұл үрдіс кейбір ірі ЕДБ-да 2016 жылғы бірінші жартыжылдықта айтарлықтай өзгермеген, ал басқаларында ипотекалық қарыздар құны төмендей бастады.

23-сурет. 2010 – 2016 жалдар кезеңінде елдің ірі ЕДБ ипотекалық кредит беру бойынша тиімді мөлшерлемелер.

Деректер көзі: "Самұрық-Қазына" жылжымайтын мүлік қоры" акционерлік қоғамының жылжымайтын мүлік нарығын талдау

Тұрғын үйді сатып алушылар табыстарының көлемі

Халықтың табысы мен жинақ ақшасы жылжымайтын мүлікті банктен қарыз алмай-ақ сатып алуға мүмкіндік беретін жағдайларда ипотекалық қарыздардың көлемдері мен құны тұрғын үйдің қолжетімділігіне әсер етпеуі мүмкін. Соңғы жылдары Қазақстан Республикасындағы жалданатын қызметкерлердің номиналды орташа айлық жалақысының өсімі 11 %-ды құрады (24-сурет).

Тұрғын үйдің шаршы метрінің құны 2010 жылдан бастап 2015 жылға дейін халықтың табыстарына тепе-тең өсті, бірақ 2016 жылы төмендеді (25-сурет), бұл құрылыс көлемінің өсуіне қарамастан, жалпы тұрғын үйдің қолжетімділігі жақсарған жоқ деген тұжырым жасауға мүмкіндік береді (26-сурет). Ұсыныс көлемінің сұраныс көлеміне сәйкес келмеушілігі немесе жалпы құрылыстың жеткіліксіз көлемі себеп болуы мүмкін. Жалақы өсу қарқынының сақталуы кезінде 2016 жылы тұрғын үйдің бір шаршы метріне бағаның түсуі соңғы жылы тұрғын үйге қолжетімділіктің жақсарғанын көрсетеді.

24-сурет. 2010 – 2015 жылдар кезеңінде Қазақстан Республикасындағы орташа айлық жалақы, мың теңге.

Дереккөз: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

25-сурет. 2010 – 2015 жылдар кезеңінде жаңа тұрғын үйдің шаршы метрі үшін орташа баға, мың теңге.

Дереккөз: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

Құрылыс көлемдері

2008 – 2009 жылдардағы әлемдік қаржылық дағдарыстан кейін Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысының көлемі жалпы экономикалық өсімнің баяулығына байланысты аз өсті. 2013 жылдан бастап, елдегі экономикалық жағдайдың жақсаруымен бірге құрылыс көлемі неғұрлым елеулі қарқынмен өсті. Орташа жылдық өсім 2013 жылдан 2016 жылға дейін 15 % құрады.

26-сурет. 2010 – 2016 жылдар кезеңінде пайдалануға енгізілген тұрғын ғимараттарының аумағы, мың шаршы метр.

Дереккөз: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

Тұрғын үй салушылар үшін қаржыландырудың қолжетімділігі

Тұрғын үй капиталына 2010 жылдан бастап 2016 жылға дейінгі салынған инвестицияларды талдау көрсеткендей, жобаларды қаржыландыру құрылымы, жеке қаражат есебінен қаржыландыру үлесі 4,8 %-дан 22,7 %-ға дейін ұлғайтылып, аздаған өзгерістерге ұшырады. Қаржыландырудың мемлекеттік көздерінің үлесі 27,4 %-дан 13,4 %-ға дейін төмендеді. Қарыз қаражатының үлесі 2010 жылдағы 27,2 % тарихи мәнінен азайып, 2016 жылы 15,9 %-ды құрады, бұл қарыз қаражатына қолжетімділіктің шектеулігімен немесе мұндай қарыз қаражатының қымбаттылығымен түсіндірілуі мүмкін. Халықтың жеке қаражат көлемінің үлесі 2010 жылғы 40,6 %-дан 2016 жылы 48,0 %-ға өскен.

27-сурет. 2010 – 2015 жылдардағы қаржыландыру көздері бойынша тұрғын үй капиталына инвестициялардың көлемі, млрд. теңге.

Дереккөз: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

4.4 4-стратегиялық қызмет бағыты. Экспорттық әлеуетті ұлғайту

Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың қойған басым міндеттерінің бірі экспортты қолдау құралдарын жетілдірудің, қазақстандық тауарлардың сыртқы нарықтарға шығуы үшін жағдай жасаудың қажеттілігі болып табылады. Сингапур, Таиланд, Малайзия сияқты елдердің тәжірибесі экспортқа бағдарланған стратегиялардың басымдылығын көрсетеді, тауарларды сыртқы нарықтарға шығару бұл елдердің қарқынды экономикалық өсуіне ықпал етті. Қазақстанның 2015 жылдың желтоқсан айында Дүниежүзілік сауда ұйымына (бұдан әрі – ДСҰ) енуі кәсіпкерлер алдына жаңа міндеттер қойды – енді қазақстандық тауарлар бүкіл әлемнің тауарларымен бәсекелесуі керек.

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында отандық кәсіпкерлікті және өңдеуші өнеркәсіпті қолдауға бағытталған шаралар кешені жүйелі түрде іске асырылады.

Мәселен, Қазақстанды индустриялық дамыту жөніндегі мемлекеттің ең ауқымды бастамасы Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың ИИДМБ болып табылады, оның шеңберінде ҚазақЭкспорт экспортты қолдау жөніндегі оператор болып табылады, оның қызметі өңдеуші сектордың қазақстандық өнімінің шетелдік нарықтарға шығуын қолдау бойынша балама тетіктерін құруға бағытталған.

"Даму институттарын, қаржы ұйымдарын басқару жүйесін оңтайландыру және ұлттық экономиканы дамыту кейбір шаралар туралы" Мемлекет басшысының 2013 жылғы 22 мамырдағы № 571 Жарлығына сәйкес "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ бірыңғай акционерінің шеңберінде отандық даму институттарын біріктіру қазақстандық өнімді экспорттаушыларды қолдаудағы кешенді тәсілді іске асыруға ықпалын тигізеді.

Жүргізілген жұмыс машина жасау, химиялық өнеркәсіп, құрылыс материалдары және тағам өнеркәсібі сияқты экономиканың шикізаттық емес секторларындағы қолдау көлеміне оң әсер етті.

2023 жылға дейінгі стратегиялық бағыттар, мақсаттар мен міндеттер

ҚазақЭкспорт өзінің миссиясы мен пайымын іске асыру мақсатында ҚазақЭкспорттың 2014 – 2023 жылдарға арналған даму стратегиясында бекітілген мынадай үш негізгі стратегиялық бағыт бойынша жұмысты жүргізеді:

1) қазақстандық экспортты қаржылық-сақтандыру арқылы қолдауды дамыту;

2) қазақстандық кәсіпорындардың экспорттық қызметін қаржылық емес қолдау;

3) қайта сақтандыру.

Р/с №	Стратегиялық бағыттар	Мақсат	Стратегиялық міндеттер
1	Қазақстандық экспортты қаржылық-сақтандыру арқылы қолдауды дамыту	Қазақстандық тауарлардың экспортын ілгерілетуге жәрдемдесу	Қазақстандық кәсіпорындардың тауарлық және географиялық экспансиясын ұлғайту мақсатында қаржылық-сақтандыру арқылы қолдау
			2010 – 2014 жылдарға арналған ҮИИДМБ және 2015 – 2019 жылдарға арналған ИИДМБ шеңберінде саудалық қаржыландыру операцияларын қолдау
2	Қазақстандық кәсіпорындардың экспорттық қызметін қаржылық емес қолдау	Ұлттық экспортты қаржылық-сақтандыру арқылы қолдаудың артықшылықтары туралы отандық кәсіпорындарды ақпараттандыру	Кәсіпорындардың сыртқы экономикалық қызметінің мәселелері бойынша консультациялық қызметтерін кеңейту
3	Қайта сақтандыру	Қайта сақтандыру операцияларының тұрақты өсуін қамтамасыз ету	Қазақстанда қайта сақтандыру бизнесінің инфрақұрылымының дамуына және ұлттық сақтандыру нарығының сыйымдылығын ұлғайтуға жәрдемдесу
			Капиталдың шетелге кетуін азайтуға жәрдемдесу, қазақстандық сақтандыру ұйымдары үшін көлемді ұлғайту

ҚазақЭкспорт 2014 – 2016 жылдарға арналған қызметінің негізгі көрсеткіштерін іс жүзінде орындау жалпы сомасы 46 млрд. теңгеден асатын қабылданған сақтандыру міндеттемелерінің көлемін қамтиды.

2014 – 2016 жылдары қабылданған сақтандыру міндеттемелерінің көлемі (млн. теңге):

2014 жыл	2015 жыл	2016 жыл
7 013	19 857	19 485

4.5 5-стратегиялық қызмет бағыты. Трансферт және инновацияларды енгізу

2015 жылы өнеркәсіптік өнімнің көлемі 2014 жылмен салыстырғанда 2,6 пайыздық тармаққа төмендей отырып, 14 925,2 млрд. теңгені құрады.

Көлемдердің төмендеуі машина жасауда 29,6 %-ға, электр жабдықтарының өндірісінде – 27,1 %-ға, машиналар мен жабдықтардан өзге дайын металл бұйымдарда 3,3 %-ға, теміржол техникасында – 88 %-ға, агрохимияда – 48,1 %-ға, ТМК арналған машиналар мен жабдықтарда 46,8 %-ға белгіленді.

Бұл ретте статистика деректеріне сәйкес өнеркәсіптегі негізгі құралдардың тозуының деңгейі жаңару коэффицентінен 2 есе артуды жалғастыруда.

29-сурет. 2009 – 2015 жылдар үшін өнеркәсіптегі негізгі құралдардың тозу және жаңару деңгейінің серпіні, %.

Дереккөз: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

Осылайша, өнеркәсіп өндірісі көлемдерінің төмендеуі, оның ішінде негізгі қорлардың моральдық және физикалық тұрғыдан тозуына, технологиялық артта қалушылыққа, өнім бірлігінің жоғары шығындарына байланысты.

Осыған байланысты Мемлекет басшысы өзінің "Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік" атты Жолдауында Үкіметке 2025 жылға дейін базалық салаларды технологиялық тұрғыдан қайта жарақтандырудың кешенді шараларын әзірлеуді тапсырды.

Отандық кәсіпорындарды технологиялық тұрғыдан қайта жарақтандыру үшін қазақстандық озық әзірлемелер мен технологияларды енгізу ең қолайлы. Сонымен қатар олардың Қазақстанда коммерциялану мүмкіндігі нарықтың қажеттілігіне жауап беретін енгізілуге дайын әзірлемелер санының шектеулігі, тәуекел инвестициялардың едәуір көлеміне мұқтаждық, IP мәдениетінің дамымағандығы сияқты факторлармен тежеледі.

Тиісінше, шетелдің үздік тәжірибелерін есепке ала отырып, ағымдағы сатыда кәсіпорындар мен салаларды технологиялық тұрғыдан дамытудағы негізгі назарды шетелдік озық технологиялар трансфертіне аудару орынды.

Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, кәсіпорындар мен салаларды технологиялық тұрғыдан дамыту мыналарды:

1) технологиялар трансферті жүйесін;

2) технологиялардың коммерцияландыру жүйесін;

3) технологиялық құзыреттерді дамыту бойынша шаралар кешенінің көмегімен жүзеге асыру болжанады.

Технологиялар трансферті жүйесін дамыту шеңберінде бір жағынан отандық бизнестің қолда бар технологиялық міндеттері анықталады, ал екінші жағынан – кәсіпорындардың технологиялық сұраныстарын шешуге арналған озық технологиялар мен оларды тасушыларды іздеу жүзеге асырылады. Атап айтқанда, ол үшін әлемдік нарықта қазақстандық технологиялар трансфертінің арналарын қалыптастыру үшін де мынадай жұмыстар жүргізіледі:

1) технологиялардың жергілікті және шетелдік нарығына талдау жасау;

2) әлемдік трендтерге талдау жасау, технологиялық алшақтықты айқындау және оларды жоюға жәрдемдесу;

3) технологиялар трансфертін халықаралық желіге біріктіру;

4) негізгі қызметі технологиялар трансферті саласында брокерлік қызметтер көрсету болып табылатын жетекші шетелдік мемлекеттік және жекеменшік кәсіпорындармен серіктестік байланыс орнату;

5) технологияларды тасушылардың қатысуымен технологияларды таныстыру / ілгерілеу үшін салалық алаңдарды ұйымдастыру;

6) технологиялар трансферті бойынша мәмілелерді сүйемелдеу, технологиялар трансферті бойынша жобаларды ілгерілеуде консультация беру және жәрдемдесу бойынша қызметтер көрсету.

Ағымдағы кезеңде технологияларды коммерциялау жүйесін дамыту үшін отандық технологиялық бизнесті инкубация/қалыптасу сатысынан венчурлық инвестициялау үшін тартымды болу деңгейіне дейін қолдау үшін жағдай жасау қажет.

Әлемдік тәжірибе бұл үшін анағұрлым оңтайлы құрал технологиялық бизнес – инкубация болып табылатынын көрсетеді.

Осыған байланысты, технологияларды коммерциялау жүйесін дамыту бағыты шеңберінде, инфрақұрылымды дамыту бөлігінде Қазақстанда жекеменшік технологиялық бизнес-инкубаторларды (субсидиялар, аккредитация, инкубаторлық жобаларға қатысу) құруды ынталандырудың қаржылық тетіктері әзірленеді және енгізіледі, олардың мақсаты – коммерциялаудың стратегиясын іздеу, іріктеу, әзірлеу, қаржылық және сервистік қолдау және коммерциялық тартымды инновациялық жобаларды ілгерілету.

Жобаларды қолдау және коммерцияландыру бөлігінде қаржылық құрал енгізілетін болады, оның міндетті шарты аккредиттелген технологиялық инкубаторлар жобаларын ілгерілетуге қаржылық және қаржылық емес тұрғыда қатысу болады.

Мұндай тетік мемлекетті инновациялық жобалармен және стартаптармен, яғни бизнес-қызметтермен тікелей жұмыс жасаудан алшақтату қағидатын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Қазақстанда венчурлық инвестициялау нарығының дамымағанын ескере отырып, венчурлық инвестор рөлін және инновациялық жобаларды іске асырудың қаржылық тәуекелін мемлекет өз жауапкершілігіне алуы тиіс. Ол үшін қазіргі қолданыстағы шарттар, инновациялық жобаларға қатысу тәсілдері мен тетіктері (жобалық және венчурлық қаржыландыру) қайта қарастырылатын болады. Осылайша, тәуекел инвестициялар нарықта ауқымдандыру сатысындағы қолданыстағы неғұрлым перспективалы инновациялық жобаларға салынады.

Бұдан басқа, технологиялардың трансферті және коммерцияландыру мақсаттары үшін инновациялық гранттарды беру рәсімі жетілдіріле түседі, олардың операторы Кәсіпкерлік кодексіне сәйкес "ТДҰА" АҚ болып айқындалған. Бұл сондай-ақ өтінімдерді қарастыру уақытын қысқартуды, инновациялық жобаларды сараптау рәсімін оңтайландыруды, инновациялық гранттарды беру рәсімдерін жеңілдетуді және автоматтандыруды және оларды мониторингтеуді қамтиды.

Технологиялар трансферті және коммерцияландыру бойынша қызмет бағыттарын табысты іске асыру процесіне қатысушылардың барлығының құзыреттіліктеріне байланысты, себебі технологиялық дамытуды тежеуші факторлардың бірі инновациялық экожүйе субъектілерінің құзыреттіліктерінің нашарлығы, өндірушілердің өз өндірісін жаңғыртуға және жетілдіруге деген қызығушылықтарының төмендігі немесе хабардар болудың жеткіліксіздігі және озық технологиялар мен оларды қолдану әдістері туралы ақпаратқа қолжетімділіктің шектелуі болып табылады.

Барлық субъектілерді тартуды жандандыру үшін озық технологиялар туралы білім тарату және мынадай: студенттер, стартаптар, дәстүрлі ШОБ, инженерлік-техникалық құрам, салалық қауымдастықтар, институттар мақсатты аудиторияларын қамти отырып, саладағы тиімді шешімдер бойынша жұмыстар күшейтіледі.

Өткізілген жұмыстардың нәтижелері бойынша брокерлік оқиғалар (мамандандырылған салалық көрмелер) ұйымдастырылады, онда озық технологиялар көрсетіледі, сондай-ақ технологиялар трансферті бойынша тренингтер, инновациялық қызметті мемлекеттік қолдаудың құралдары бойынша семинарлар ұйымдастырылады.

Сонымен бірге салаларда білім беру, оның ішінде технологиялық кәсіпкерлікті ынталандыруға бағытталған техникалардың және технологиялардың соңғы жетістіктерін пайдалануды оқыту бойынша жұмыстар жүргізіледі.

4.6 Дамытудың бес бағыты шеңберіндегі стратегиялық мақсаттар мен міндеттер

4.6.1 Мемлекеттік емес қаржыландыру көздерінің үлестерін ұлғайту

Соңғы жылдары мемлекет (квазимемлекеттік секторлардың субъектілерін қоса алғанда) ел экономикасының негізгі капиталына барлық инвестициялардың шамамен 50 % жүзеге асырды (төмендегі 30-суретті қараңыз). Мемлекет тарапынан инвестициялар таяу жылдарда экономиканы дамытудағы маңызды фактор болып қала бермек, ал "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ел экономикасының дамуына қаражатты бағыттау бойынша оператордың басты рөлін атқаруын жалғастырады деп күтілуде.

30-сурет. 2011 – 2015 жылдардағы Қазақстан экономикасының шикізаттық емес секторларындағы негізгі капиталға инвестиция көлемінің серпіні.

Дереккөз: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті; "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның; "Самұрық -Қазына" ҰӘАҚ" АҚ және "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ қаржылық есептері

Осыған байланысты 2017 – 2018 жылдар кезеңіне мемлекеттік бағдарламаларды іске асыру шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ 900 млрд. теңгеден астам мөлшерде қаржыландыруға мұқтаждықты анықтады, оның 35 %-дан астамын республикалық бюджеттің және жергілікті атқарушы органдар бюджеттерінің қаражаттарынан тарту жоспарлануда.

Мемлекеттік қаржыландыру көздеріне қолжетімділіктің шектелуіне байланысты "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ға мемлекеттік қаражаттардың бір бөлігін ауыстыру мақсатында баламалы қаржыландыру көздерін қарастыру қажет. Сырттан қаражаттардың көп көлемін тарту мемлекет тарапынан қарыз алу үлесін төмендетуге мүмкіндік береді, ол 2016 жылдың соңында қарыз алу базасының шамамен 40 % құрады.

Бұл ретте, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қарыз алу көлемі мен шарттары мемлекеттік жоспарлау және бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті органмен келісілуі тиіс.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ға бар қарыздық жүктеме деңгейіне сүйене отырып, сырттан қарыз алу көлемдерін ұлғайту бойынша әлеуетті қарастырған жөн. Сырттан қарыз алуды тарту бойынша әлеуетті бағалаудың айтарлықтай кең тараған индикаторы Қарыз/Капитал коэффиценті болып табылады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейіндегі бұл арақатынас 2016 жылдың соңындағы жағдай бойынша 3,4 құрады. Салыстырмалы талдау (төмендегі 31-суретті қараңыз) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-да Қарыз/Капитал коэффицентінің өзге даму институттарымен салыстырғанда ең төменгі мәндердің біріне ие екенін көрсетеді. Сонымен қатар, салыстырмалы таңдау шеңберінде таңдалған барлық дамыту институттары Қарыз/Капитал ара қатынасы деңгейіне тәуелсіз ерікті деңгейде кредиттік рейтингке ие екенін атап өткен жөн. Нәтижесінде қарыздық жүктемеге жүргізілген салыстырмалы талдауға сүйене отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ капиталының ағымдағы құрылымының қарыздық жүктемені одан әрі ұлғайтуға әлеуеті бар екенін байқауға болады.

31-сурет. Даму институттарының қорландыру құрылымына, қарыздық жүктемеге және кредиттік рейтингтерге салыстырмалы талдау.

Дереккөз: жылдық есептер, Дүниежүзілік Банк; жылдық есептер; Bloomberg

Қарыздық жүктемені әрі қарай ұлғайту бойынша әлеуеттің бар екенін ескере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ға төменде көрсетілген нұсқаларды қарау керек:

Шетелдік валютада тарту

Даму институттарының облигациялық эмиссияларын 2011 – 2016 жылдардағы талдау халықаралық нарықтарда капиталды қарызға тарту іс жүзінде АҚШ долларындағы немесе еуродағы деноминацияны білдіретінін көрсетеді (төмендегі 32-суретті қараңыз).

32-сурет. 2011 – 2016 жылдар кезеңінде даму институттарының облигацияларды шығару көлемі, млрд. АҚШ доллары

Дереккөз: Bloomberg

Бұл ретте, даму институттарының халықаралық практикасы кредиттік портфельде валюталар бойынша міндеттемелер құрылымының көрінісін белгілі бір дәрежеде болжайды, яғни валюталық тәуекел түпкілікті қарыз алушыларға таратылады (төмендегі 33-суретті қараңыз). Осылайша, валюталық тарту түпкілікті қарыз алушының ақша ағынымен ұқсас валютада валюта тәуекелдерін және солармен байланысты қарыз алушының кредиттік тәуекелдерін төмендету мақсатында қамтамасыз етілуі тиіс.

* Есептеу формуласы: (айырбас бағамы 2016 ж. – айырбас бағамы 2006 ж.) /айырбас бағамы 2006 ж.

33-сурет. Валюта бағамы айтарлықтай өзгерген елдердің даму институттарының кредиттік портфель мен міндеттемелерін салыстырмалы талдау.

Дереккөз: даму институттарының қаржылық есептілігі және жылдық есептері

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ капиталдың халықаралық нарықтарында сырттан қарыз тарту кезінде қаржыландырылуы жоспарланған жобалар портфеліндегі экспортқа бағытталған жобалардың үлесін ескереді.

Өзара тиімді шарттарда "Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры" акционерлік қоғамынан (бұдан әрі – БЖЗҚ) тарту көлемін ұлғайту

Капиталдың халықаралық нарықтарынан валюталық тәуекелдерге байланысты қарыз алуды тарту бойынша шектеулерді ескере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ға жергілікті валютада қарыз алуды тарту әлеуетін неғұрлым егжей-тегжейлі қараған жөн. Жергілікті валютада барынша ірі мемлекеттік емес қарыз беру көздерінің бірі БЖЗҚ болып табылады.

БЖЗҚ жүйесіне түсімдердің жыл сайынғы неттосы (төлемдері есептелген салымдар) шашамен 400 – 550 млрд. теңгені құрайды (төмендегі 34-суретті қараңыз). Түсімдер инвестициялық құралдар бойынша таратылады, олардың 40 % қазақстандық эмитенттердің корпоративтік облигациялары болып табылады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ корпоративтік эмитенттердің арасында неғұрлым жоғары кредиттік рейтингтердің біріне ие, бұл тәуекелге деген сыйақыны төмендетеді және бәсекелестік пайыздық мөлшерлеме берілген жағдайда құнды қағаздардың тартымдылығын арттырады.

34-сурет. 2001 – 2016 жылдардағы БЖЗҚ портфелінің өсу серпіні және құрылымы.

Дереккөз: ҚР Ұлттық Банкі; БЖЗҚ

2016 жыл ішінде БЖЗҚ ақшалай ресурстарды жылдық 15 % бойынша орналастыруға (теңге өтімділігінің шектеулігін ескере отырып) тырысқанына қарамастан, БЖЗҚ үшін сыйақының ең аз қолайлы деңгейі соңғы 4 жылдағы БЖЗҚ портфелі бойынша кіріс нормасы номиналдық инфляция деңгейінен төмен болғанын ескере отырып, "номиналдық инфляция плюс спред²⁴ деңгейі" болып табылады. "Номиналдық инфляция + спред" форматында құбылмалы купондық мөлшерлеме тетігін енгізу БЖЗҚ және "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ынтымақтастығының өзара тиімді шарттары нұсқаларының бірі ретінде қаралуы тиіс. Бұл нұсқа өзара тиімді болып табылады, себебі БЖЗҚ үшін кірістің ең аз қажетті деңгейінен асады, ал "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ағымдағы нарыққа қатысты Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің номиналды инфляцияның таргеттеу бағамын 2016 – 2018 жылдарға 6 – 8 % және 2019 – 2020 жылдарға 3 – 4 % деңгейінде ұстап тұруын ескере отырып, төмен пайыздық мөлшерлемелерге ұзақ мерзімді қаржыландыруды тарта алады (төмендегі 35-суретті қараңыз).

________________

²⁴Спред БЖЗҚ үшін белгіленген операциялық шығындарды, тәуекел үшін сыйақыларды ескере отырып қалыптастырылуы тиіс. Халықаралық практикада бұл көрсеткіш басқарудағы активтердің 1,5 % аспайды.

35-сурет. БЖЗҚ инфляциясының тарихи және болжамды серпіні және кіріс нормалары

Дереккөз: ХВҚ; ҚР Ұлттық Банкі

Шетелдік нарықтарға (валюталық) тәуекелдерді ұлғайтусыз тарту әлеуетін қарастыру

Сырттан қарыз алуды тартудың үшінші көздері Қазақстаннан тыс капитал нарықтары бола алады, олар түпкілікті қарыз алушыға жергілікті валютада қаражаттарды беру кезінде валюталық тәуекелдің артуын көздемейді (яғни елдердің валюталық бағамы макроэкономикалық ортадағы өзгерістерге деген арақатынасы бойынша дәйекті). 36-суретте ресей рублі белгіленген сипатқа ие валюталардың бірі ретінде қарастырыла алатыны көрсетілген.

36-сурет. 2014 жылдың басынан бастап валюталық жұп - теңге мен ресей рублінің серпіні.

Дереккөз: ҚР Ұлттық Банкі; РФ Орталық Банкі

Екі елдің де валюталық құбылмалылығының маңызды факторы экономика құрылымының ұқсастықтары (Ресей мен Қазақстан экономикасының құрылымдары ұқсас едәуір деңгейде шикізаттық ресурстардың бағасына байланысты) және Еуразиялық экономикалық одақтың жұмыс істеуі (елдер арасындағы капитал және сауда операцияларының қозғалысына шектеудің жоқтығы) болып табылады. Ресейдің қарыз алу нарығына шығу тарту әлеуетін айтарлықтай кеңейтуге мүмкіндік береді.

Қарыз алу портфелінің құрылымында мемлекеттік қаражаттар үлесін төмендету бойынша шараларды іске асыру нәтижесінде мемлекеттік емес қаражат көздерінің үлесі 2023 жылдың қорытындысы бойынша 80 %/20 % деңгейге жетуі тиіс (2016 жылы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қарыз алуының жалпы құрылымында мемлекеттік қарыз алу үлесі 40 %-ды құрады).

4.6.2 ЕҰ қызметтерінің портфелін қайта қарау (өлшемшарттар)

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің бес бағытында (ірі бизнес сегментінде кәсіпкерлікті қолдау, ШОБ сегментінде кәсіпкерлікті қолдау, тұрғын үй қолжетімділігін ұлғайту) тиімді жұмыс істеуі үшін ЕҰ қызметі портфелін оңтайландыру және олардың 2023 жылға дейін болашақта одан әрі дамуын айқындау бағытында жұмыс істейтін болады. Бұл ретте, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметтерінің нысаналы портфелін қалыптастыру кезінде мынадай өлшемшарттарға бағдарланатын болады:

Қызметтердің қайталануының болмауы

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ішіндегі қызметтердің, сондай-ақ басқа ұйымдардың қызметтерімен қайталануы тиісті ұйымдар арасындағы қызмет нәтижелері үшін жауапкершіліктің бөлуіне қатысты түсініксіздікке әкеледі. Функциялар қайталанатын жағдайларда – "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ функцияны ЕҰ-ның бір құзыреті ретінде орталықтандыратын не басқа мемлекеттік органдарда функцияларды орталықтандыру шеңберінде оны орташа мерзімді немесе ұзақ мерзімді перспективада қысқартатын болады.

Даму институты рөлінің сәйкестігі

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мемлекеттік және үкіметтік бағдарламалардың қаржы операторы болып табылады, бұл ретте "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-ның функциялары оның рөліне және миссиясына сәйкес келуі тиіс.

"YellowPages" қағидаттарына сәйкес келуі

Мемлекеттің экономикадағы қатысу үлесін қысқарту Қазақстан Республикасының Үкіметі үшін басым міндеттердің бірі болып табылады. Аталған міндетке сәйкес "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ЕҰ жеке секторда жеткілікті көлемде және деңгейде іске асырылатын функцияларды жүзеге асырмауы тиіс.

4.6.3 Басқару функцияларын корпоративтік орталықтан Директорлар кеңестері мен ЕҰ басқармаларына орталықсыздандыру

Әлемдік тәжірибеде корпоративтік орталығы жұмысының негізгі төрт моделі бар:

Холдингтік құрам: корпоративтік орталықтың тарапынан тартудың ең аз деңгейімен бизнестің әртүрлі үлгілері бар портфельдік басқару, көбінесе қаржы көрсеткіштерінің мониторингіне жұмылдырылған;

Стратегиялық сәулетші: қызметінің ұқсас бағыттары бар бизнеске арналған басқару құрылымы. Корпоративтік орталық бірыңғай стандарттарды белгілейді және ЕҰ арасындағы байланысты қамтамасыз етеді, бірақ ЕҰ басшылығына операциялық бақылауды ұсынады;

Стратегиялық бақылаушы: ұқсас операциялық модельдері бар бизнестер үшін басқару құрылымы. Бизнес процестерді кейін бақылай отырып, ЕҰ арасындағы бизнес процестерді стандарттау мақсатында корпоративтік орталықты тарту.

Оператор: ұқсас бизнес модельдерімен басқару құрылымы. Корпоративтік орталық бизнестерді басқаруға белсенді тартылады.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қолданыстағы құрылымының бірегейлігін ескере отырып, қызметтің бес стратегиялық бағытында корпоративтік орталық жұмысының бірыңғай моделін айқындау оңтайлы шешім болып табылмайды, себебі корпоративтік орталық бес бағыттың әрқайсысында тартудың түрлі деңгейлерін жүзеге асырады.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қолданыстағы құрылымы корпоративтік орталықтың басқару функцияларының тек шектеулі жиынтығында құндылықтарды жасауды көздейді, оған мыналар кіреді:

Қазынашылық/қорландыру: осы функцияның орталықтандырылуы қазір жүзеге асырылуда және екі мақсатты көздейді – бар өтімділікті пайдалану тиімділігін арттыру және қарыз қаражаттарын тарту құнын оңтайландыру.

Ағымдағы өтімділікті пайдалану тиімділігін арттыру шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қажет болғанда, уақытша бос ресурстарды ЕҰ арасында қайта бөлуі тиіс.

Қарыз қаражаттарын тарту құнын оңтайландыру шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ бар кредиттік рейтингке, оның ішінде кредиттік рейтингі жоқ, бірақ қарыздық жүктемесінің ұлғаюына әлеуеті бар ЕҰ үшін неғұрлым арзан қорландыруды тарта алады деп болжануда.

Портфель деңгейінде тәуекелдерді басқару: "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ осы функцияны жүзеге асырады және портфель деңгейінде шоғырланған тәуекелдерді басқару кезінде құндылықты, атап айтқанда, валюталық, кредиттік және пайыздық тәуекелдерге қатысты құрады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде шоғырланған тәуекелдерді басқару кредиттік тәуекелдердің әртүрлі ЕҰ-да бір және сол контрагенттерді (немесе салаларды) қаржыландыру/инвестициялау кезінде барлық портфель деңгейінде кредиттік тәуекелдің шоғырлануын болдырмауға мүмкіндік береді. Бұдан басқа, шоғырланған көзқарас "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ-ның активтері мен пассивтерінің арасында валюталық және пайыздық теңгерімсіздікті неғұрлым нақты айқындауға және тиісті тәуекелдерді уақтылы басқаруға мүмкіндік береді.

Мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл жасау: "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қазір осы функцияны ішінара іске асыруда және жалғыз акционердің атынан Қазақстан Республикасының Үкіметімен өзара іс-қимыл жасау функцияларына қосымша ретінде мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл жасау бойынша бір терезе рөлін атқару есебінен одан да көп құндылық жасай алады. Орталықтандыру "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның барлық ЕҰ бойынша келіп түсетін сұрау салуларды үйлестірілген түрде өңдеуге мүмкіндік береді.

Басқарудың қалған функциялары едәуір дәрежеде корпоративтік басқарудың күшейтілген жүйесі арқылы ЕҰ-да іске асырылады, бұл ретте:

- ЕҰ Директорлар кеңестері мынадай стратегиялық мәселелер бойынша жауапты болады:

1) корпоративтік орталық (ЕҰ акционері/қатысушысы ретінде) қойған стратегиялық мақсаттардың негізінде стратегиялық даму бағыттарын айқындау және нысаналы ҚТК қою;

2) басқарманың тағайындалуы және оның жұмысын бағалау;

3) бюджетті, инвестициялық жоспарларды және ірі мәмілелерді бекіту.

- ЕҰ басқармалары күнделікті мәселелерге тарту арқылы мыналарға жауапты:

1) негізгі операциялық қызмет (осы құжаттың екінші тарауында белгіленген проблемаларды қоса алғанда);

2) жеке мәмілелер деңгейінде тәуекелдерді басқару;

3) бухгалтерлік есеп;

4) сатып алулар;

5) персоналды әкімшілендіру және өзгелер.

Директорлар кеңестерінің тиімділігін арттыру арқылы

корпоративтік басқару жүйесін күшейту әдістері

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің экономикалық және операциялық тиімділігін арттырудың негізгі жолдарының бірі стратегиялық органдар ретінде ЕҰ Директорлар кеңестерінің жұмысына белсенді жұмылдыру арқылы корпоративтік басқару жүйесін жетілдіру болып табылады. Олар арқылы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жалғыз акционер ретінде ЕҰ басқаруды жүзеге асырады.

ЕҰ жұмысының тиімділігін қамтамасыз ету үшін мыналар маңызды факторлар болып табылады:

Директорлар кеңестерінің құрамы

Әлемдік практикадағы мысалдар Директорлар кеңестерінде директорлардың оңтайлы санын қамтамасыз ету қажет екенін көрсетті – барлық қажетті құзыреттіліктерді қамтамасыз ету үшін олар жеткілікті болуы тиіс, бірақ жұмыстың жоғары икемділігін және тиімділігін қамтамасыз ету үшін тым көп болмауы тиіс. Орташа есеппен "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-ның Директорлар кеңестері 6 мүшеден (төмендегі 37-суретті қараңыз) тұрады.

37-сурет. 2016 жылдың соңындағы жағдай бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ Директорлар кеңестерінің құрылымы

Даму институттарының халықаралық практикасында тәуелсіз директорлар Директорлар кеңесі мүшелерінің жалпы санынан кемінде 30%-ын құрайды. "Акционерлік қоғамдар туралы" Қазақстан Республикасының Заңында осындай талап бекітілген (<50 %). Дегенмен үздік халықаралық практикаларды ескере отырып әзірленген Корпоративтік басқару ("Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Басқармасының 2014 жылғы 24 желтоқсандағы №41/14 шешімі) диагностикасының әдістемесіне сәйкес тәуелсіз директорлардың басым саны (>50 %) тәуелсіз және объективті шешім қабылдау мүмкіндігін береді деп саналады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ Директорлар кеңестерінде үздік практикаға сәйкес тәуелсіз директорлардың үлесін ұлғайту мүмкіндігі қарастырылады.

Бұл ретте, директорлардың тәуелсіздігі қызметінің айқындығы мен ашықтығын қамтамасыз ету мақсатында Директорлар кеңесінің тиімді жұмысының маңызды факторы болып табылады. Қазіргі уақытта "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-ның Директорлар кеңестерінде жалғыз акционермен байланысты, мемлекеттік құрылымдарда жақындағы немесе байырғы тәжірибесі бар тәуелсіз директорлардың көптеген санының болуы байқалуда. Бұл Директорлар кеңестері мүшелерінің әділ пайымдауын шектеу мүмкін. Тарихи тұрғыда мемлекет экономикаға қатысудың жоғары үлесіне ие болатынын ескере отырып, Директорлар кеңестеріне деген көптеген әлеуетті жергілікті кандидаттар мемлекеттік органдармен байланыста болады, сондықтан (шетелдік) тәуелсіз директорларды жұмылдыру тәжірибесін кеңейту қажет.

Директорлар кеңестері мүшелерінің құзыреттіліктер жиынының толықтығы

Директорлар кеңестерінің тиімді жұмысы үшін оларда тиісті ЕҰ үшін барлық қажетті маңызды құзыреттіліктердің болуын қамтамасыз ету қажет. Директорлар кеңестерінің мүшелерінде мынадай сындарлы маңызды салаларда/мәселелерде тәжірибесі мен дағдылары болуға тиіс:

1) Директорлар кеңесінің акционермен және ЕҰ басшыларымен өзара іс-қимыл жасауын қоса алғанда, корпоративтік басқару;

2) салалық білімдер;

3) саяси және экономикалық пайым;

4) ұйымның операциялық қызметі;

5) дамудың стратегиялық нұсқалары және олармен байланысты тәуекелдер;

6) ұйымның мықты және әлсіз жақтары.

2016 жылдың соңындағы жағдай бойынша кейбір ЕҰ Директорлар кеңестерінде қажетті құзыреттіліктердің толық жиыны жоқ.

38-сурет. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қандай да бір ЕҰ-ға әрекеттегі Директорлар кеңесінің қазіргі мүшелерінің құзыреттілігінің талдауы үлгісінде құрылған құзыреттілік матрицасының мысалы

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ барлық ЕҰ үшін қажетті құзыреттіліктерін талдау, жетіспейтін құзыреттіліктерді айқындау және ЕҰ Директорлар кеңестерінің жаңартылған құрамдарында олардың болуын қамтамасыз ету мақсатында қазіргі Директорлар кеңестерінің құрамын қарау бойынша жұмыс жүргізеді (мысал үшін 38-суретті қараңыз).

Директорлар кеңестері отырыстарының форматы мен тұрақтылығы

ЕҰ Директорлар кеңестері отырыстарының оңтайлы санын "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ анықтайды. Еуропалық ұйымдарда Директорлар кеңестерінің тұрақты отырыстарының орташа саны жылына 9-10 ретті, ал Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрінің 2017 жылғы 17 мамырдағы № 86 бұйрығымен бекітілген мемлекеттің қатысуымен акционерлік қоғамдар үшін корпоративтік басқарудың үлгілік кодексіне (Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2016 жылғы 1 қарашадағы № 465 бұйрығымен енгізілген өзгерістермен) сәйкес жылына 6-12 отырысты құрайды.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның Корпоративтік басқару кодексіне сәйкес ЕҰ Директорлар кеңестерінің отырыстары жылына кемінде 6 рет өткізілуге тиіс.

Осыған байланысты, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Директорлар кеңесінің жұмысының тиімділігін күшейту және отырыстың күн тәртібін басқару тұрғысынан үздік әлемдік практикаларды енгізу бойынша, сондай-ақ Директорлар кеңесінің қарауына берілетін материалдардың оңтайлы көлемі бойынша жұмысты жалғастырады.

Директорлар кеңестері қызметінің объективті бағасы

ЕҰ Директорлар кеңестерінің қызметіне бағалау жүргізу рәсімі де басқа елдердің даму институттарының практикасына сәйкес жақсартуды талап етеді. Директорлардың жеке қызметін бағалаудың қазіргі нысаны тым формалды және директор қызметінің дағдылары мен сапасының объективті бағасына ықпал етпейді. Бағалау нысандарын құзыреттіліктер, талқылауларға тарту дәрежесі, сондай-ақ директорлардың жеке қызметі туралы мәселелермен толықтыру ұсынылады. Бағалау нысандарын толтыру және жинау кезеңі сондай-ақ пысықтауды талап етеді – директорлар нысандарды жасырын толтыруы тиіс. Неғұрлым айқын бағалау үшін бағалау парақтарын жинау және талдау үшін сыртқы тәуелсіз сарапшыны тарту ұсынылады. Сыртқы тәуелсіз сарапшы әр директордың қызметі бойынша жеке есептерді дайындауы және оларды құпиялы түрде таратуы тиіс. Осы есеп берулерді директорлар тікелей Директорлар кеңестерінің төрағаларымен жеке тәртіпте талқылауы тиіс. Сонымен қатар сыртқы тәуелсіз сарапшы Директорлар кеңесінің қызметін бағалау бойынша жалпы есепті дайындайды, есеп ЕҰ Директорлар кеңесінің жабық отырысында талқыланады. Директорлар кеңестерінің бағалауын жүргізу кезеңдеріндегі өзгерістер әлемдік практикаға сәйкес олардың қызметінің тиімділігін едәуір жақсартуы мүмкін.

Директорлар кеңестері қызметінің жоғарыда көрсетілген қағидаттарын сақтау үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ЕҰ-да аға тәуелсіз директордың практикасын енгізу қажеттігін қарастырады, оның қызметіне тәуелсіз директорларға басшылық жасауды қамтамасыз ету, басқарма төрағасы мен ЕҰ Директорлар кеңесі төрағасының қолдауын және консультация беруді қамтамасыз ету кіреді.

Корпоративтік басқару жүйесінің жоғарыда жазылған өзгерістері Директорлар кеңесі мен ЕҰ басқармасының рөлі мен жауапкершілігін күшейте түседі, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ЕҰ мүліктік мүдделерін қаржылық институттарды, оның ішінде жетекші шетелдік кредиттік ұйымдарының, инвестициялық қорлардың және басқарушы компанияның қылмыстық араласулардан, компьютерлік қылмыстардан және цифрлық деректерді жоғалту тәуекелінен, көрсетілген қызметтердің жеткіліксіздігі салдарынан зиянын тигізгені үшін азаматтық-құқықтық жауапкершілік тәуекелдерін (қателіктер және байқаусызда жіберілген олқылықтар) сақтандыру практикасынан өткен қорғаудың кешендік сақтандыру ұйымдарының қазіргі заманғы халықаралық стандарттарына жауап беретін сақтандыру жүйесін (сақтандырушы қорғаныстың саясатын) әзірлеу және енгізу қажет. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ЕҰ мүліктік мүдделерінің бір бөлігін олардың контрагенттерінің жүктеген сақтандыруы бойынша ұсынымдар мен талаптар әзірлеу.

Қаржылық даму институттарының қылмыстық араласулардан, компьютерлік қауіптерден және қызметтің сапасыз болуы салдарынан (қателіктер және олқылықтар) келген зиян үшін жауапкершіліктен кешенді сақтандыруды сәтті енгізгендерге мыналар мысал бола алады: EBRD, The World Bank, Asian Development Bank, Crown Agents (Ұлыбритания).

4.6.4 Жаңа құзыреттерді және жұмыстың ұйымдастырылу әдістерін құру

Талдау орталығы

Қазіргі уақытта "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ экономиканы қолдау және дамытудың бекітілген бағдарламалары, Қазақстан Республикасы Үкіметінің және басқа мемлекеттік органдарының шешімдері мен тапсырмалары шеңберінде мемлекет белгілеген басымдылықтарды басшылыққа алады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ жинақталған тәжірибесі, жинақталған институционалдық жадысы басымдылықтарды айқындауда пайдаланылуы мүмкін.

Жинақталған тәжірибесінің арқасында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ клиенттер қажеттіліктерін терең, атап айтқанда, қызметтің ірі бизнесте кәсіпкерлікті қолдау, ШОБ сегментінде кәсіпкерлікті қолдау, тұрғын үй қолжетімділігін арттыру, экспорттық әлеуетті арттыру, сондай-ақ трансферт және инновацияларды енгізу сияқты маңызды бес стратегиялық бағытындағы институционалдық жадының негізінде ұғынуда. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-ның клиенттермен – қызметтерді алушылармен тікелей байланысы бар проблемалар мен қиындықтарға, ағымдағы және келешектегі қажеттіліктерге, сондай-ақ қажетті құралдар және даму институттары тарапынан қолдау көлемдеріне қатысты өзекті ақпаратты алуға мүмкіндік береді. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ осы ақпаратқа қолжетімділікті тиімді қолдану және оны талдау орталығында орталықтандырылған түрде өңдеуі мүмкін. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қорландырудың мемлекеттік емес дереккөздерін тарту шеңберінде елдің әлеуметтік-экономикалық даму міндеттерін шешу жолдарын дербес айқындай алады (жаңа жұмыс орындарын құру, еңбек өнімділігін арттыру, шикізаттық емес экспорттың көлемін ұлғайту, тұрғын үй қолжетімділігін ұлғайту).

Дамудың өзекті мәселелері бойынша шешімдерді қабылдаудың серпінді процесі оң тәжірибені зерделеуге және жалпылауға негізделген жүйелік білімдерді талап етеді. Талдау орталығы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ-ның қызметіне сараптамалық қолдаумен қатар, ақпараттық және консультациялық қолдау көрсетуі мүмкін.

Талдау орталығының негізгі міндеттері мыналар болуы мүмкін:

1) дамудың мемлекеттік және үкіметтік бағдарламалары, сондай-ақ макроэкономикалық және салалық деректердің кеңейтілген талдауы негізінде экономиканың дамуын қолдаудағы басымдылықтарды айқындау;

2) ЕҰ жобаларының "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ басымдылықтарына сәйкестігінің верификациясы және олардың макроэкономика деңгейіндегі негізделуі;

3) клиенттер деректерінің бірыңғай базасының негізінде клиенттерді кешенді қолдау арқылы синергияны айқындау (CRM);

4) салыстырылатын даму институттарымен салыстырмалы талдауды қоса алғанда, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ қызметінің нәтижелілігін талдау.

Талдау орталығының жұмысы нәтижелерінің мысалдары тиісінше мынадай болу мүмкін:

1) Қазақстан Республикасы Үкіметіне экономиканы дамытудың мемлекеттік бағдарламалары бойынша ұсыныстар;

2) қолдаудың перспективалық бағыттары бойынша әлеуетті инвесторлармен коммуникация;

3) әртүрлі ЕҰ құралдарының кросс-сатуымен клиенттердің кешенді қолдауын құрылымдау нұсқалары;

4) ЕҰ нақты жобаларының "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ басымдылықтарына сәйкес келуін растау және Қазақстан Республикасы экономикасының түпмәтінде олардың орындылығын бағалау;

5) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен ЕҰ-ның ҚТК бойынша және олардың оңтайлы нысаналы мәндері бойынша ұсынымдар.

"Бір терезе" қағидаты бойынша клиенттерді кешендік қолдау

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ клиентке бағдарланған тәсілді дамыту шеңберіндегі қадамдардың бірі ретінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ құрылымы және кешендік шешімдерді ұсыну арқылы клиенттермен жұмыс деңгейін ұлғайту мақсатында "бір терезе" (one-stop-shop) қағидатын енгізуді жоспарлайды.

"Бір терезе" қағидаты талдау орталығы базасында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде кешенді қолдаудың қалыптастырылуын көздейді. Бұл ретте тікелей іске асыру және кешенді қолдау құралдарын ұсыну қосымша адами ресурстарды тартусыз процесті әкімшілендіру шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тарапынан шектеулі тартумен ЕҰ деңгейінде жүзеге асырылатын болады.

Кәсіпкерлікті кешенді қолдауды іске асыру

Кешенді қолдауға төменде келтірілген мысал үлгі болу мүмкін:

1) жобалау құжаттамасын әзірлеу және жобаны құрылымдау – KPPF;

2) қарыздық және жобалық қаржыландыру, лизинг – ҚДБ;

3) үлестік қаржыландыру – ҚКМ;

4) экспорттық келісімшарттарды сақтандыру – ҚазақЭкспорт.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ға жұмыстың осы қағидатын іске асыру мақсатында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде ЕҰ-ға келіп түсетін барлық клиенттік өтінімдерді қадағалауға және клиенттердің сұраныстарына ықпал етуге мүмкіндік беретін тиімді CRM-жүйе талап етіледі. Осы жүйені 2017 жылдың соңына дейін енгізу жоспарлануда.

Жобалық кеңсе форматында көлденең, икемді ұйымдастыру

Икемді ұйымдастыру құрылымы – бұл көптеген алдыңғы қатарлы ұйымдарда қолданылатын бизнесті жүргізудің қазіргі заманғы әдісі. "Икемді құрылым" термині (ағылш. Agile) "әзірлеудің икемді әдіснамасы" бағдарламалық қамтамасыз ету бойынша ақпараттық технологиялар терминінен туындаған. Бұл командалық өзара іс-қимыл жасау, жылдамдық, тапсырыс берушілермен байланыс жасауда формализмнің жоқтығы және іс-қимылдардың бастапқы жоспарын өзгерту икемділігі қағидаттарында құрылатын тәсілдер жиыны. Белгіленген мерзімдерде алынған жұмысқа қабілетті өнім нәтижеліктің басты өлшемшарты болып табылады. Бұл құрылымды құрудың негізгі қағидаттары:

Көлденең, икемді ұйымдастыру құрылымы: көлденең, икемді ұйымдастыру құрылымы тік құрылымға қарағанда иерархия деңгейлерінің аз санын білдіреді. Осы тәсіл ұйым қызметінің қарқындылығын арттырады, шығындарды төмендетеді, тиімділікті арттырады және шешімдерді қабылдау уақытын үнемдейді. Қандай да бір міндетті орындау үшін барлық қажетті дағдыларына, құралдарына және өкілеттіктеріне ие кросс-функционалдық команда негізгі жұмыс бірлігіне айналады. Ұйымның функционалдық басшылары бір мезгілде бірнеше командалардың нәтижелеріне жауап беруі мүмкін.

Міндетті шешуге бағытталған қысқа мерзімді тапсырмалар: жұмыс процесі 2-3 аптадан аспайтын қысқа циклдерге бөлінеді. Әр айналым аяқталған соң аралық қорытындылар шығарылады, командалар сол қарқында одан әрі жұмысқа ынталанады. Жұмыс процесі тұрақты кері байланысқа негізделеді. Жұмыстың осы әдісі команда шешімді дайындаған, бірақ оны дайындаудың ұзақ кезеңі нәтижесінде ол өзінің өзектілігін жоғалтатындай жағдайдың туындауы мүмкін.

Бірыңғай кадрлық саясатты қалыптастыру

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тобын қажетті біліктіліктері мен талап етілетін уәждемесі бар қажетті адами ресурстарымен қамтамасыз ету мақсатында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ бірыңғай кадрлық саясатты қалыптастыру және енгізу бойынша жұмыстар жүргізеді. Кадрлық саясаттың міндеті "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның дамуына және тиімділігінің артуына құнды үлес қосуға қабілетті кәсіпқойларды "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ компаниясының тобына тарту және ұстап қалу, сондай-ақ адами ресурстарға инвестицияларды барынша беру болып табылады.

Осыдан келе, бірыңғай кадрлық саясат мынадай бағыттар бойынша дамитын болады:

1) еңбек ресурстарын тиімді жоспарлау айқындылығын қамтамасыз ететін персоналдарды іріктеудің ашық конкурстық саясатын қолдану, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ компаниясы тобының ішіндегі кәсіпқой кадрлардың одан әрі дамуы және ілгерілеуі үшін үздік қызметкерлер қатарынан ықпалдасқан кадрлық резервті құру, талдау жүргізуді, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ компаниясы тобының ұйымдық құрылымын қолайлы ету және оңтайландыру арқылы жүзеге асырылады;

2) енгізілген грейдтер жүйесі негізінде және нарықтағы және салыстырушы саладағы еңбекақыларға тұрақты шолуды ескере отырып, еңбегі үшін әділ және бәсекеге қабілетті сыйақыны қамтамасыз ету, уәждемелі зерттеулер жүргізу, Қазақстан Республикасының заңнамасындағы өзгерістерге ден қою және т.б.;

3) қызметті ҚТК персоналды аттестаттау және уәждемелік шараларды қолдану әдісімен әділ және жүйелендірілген бағалау арқылы қызметкерлердің еңбек өнімділігінің деңгейін арттыру;

4) адам капиталын тиімді басқаруды персоналды тұрақты оқыту және дамыту жүйесі, еңбек процестерінде қазіргі заманғы технологияларды және ақпаратты басқару жүйелерін, оның ішінде білімді басқару процесін автоматтандыруды енгізу мен қолдануды қамтамасыз етеді;

5) қызметкерлердің тиімді коммуникация мен өзара іс-қимылдары қызметкерлерді тұрақты ақпараттандырудың ішкі корпоративтік ақпарат көздерін және коммуникация арналарын, оның ішінде ішкі портал (интранет) жұмысы арқылы ұйымдастыру, қызметкерлердің пікірлері мен ұсыныстарын тұрақты зерттеу, жұмыс топтарының қызметін ұйымдастыру, қызметкерлер өкілдерінің және жұмыс орындарындағы әлеуметтік әріптестік органдарының институттарын дамыту жолымен қамтамасыз етіледі.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен ЕҰ қызметінде айқындылықты арттыру

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ атынан даму институттары қызметінің жоғары экономикалық және әлеуметтік маңыздылығын ескере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ нысаналы аудиторияларды өз қызметі туралы белсенді ақпараттандыруға тырысатын болады. Бұл азаматтар мен іскерлік қоғамдастықты "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ іске асыратын бағдарламаларға тартуға, сондай-ақ оның іскерлік беделін мақсатты түрде нығайтуға мүмкіндік береді.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ осы міндетті іске асыру шеңберінде жұртшылықпен байланыс және бірыңғай коммуникациялық стратегия негізіндегі жарнама бойынша арнайы іс-шаралар кешенін жүзеге асырады.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне квазимемлекеттік сектордың субъектісі ретінде назар аударудың жоғары деңгейін ескере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мемлекеттік және үкіметтік бағдарламаларды, сондай-ақ сыртқы аудиториялардың (сатып алу, жұмысқа қабылдау, қолдаудың қаржылық және қаржылық емес құралдарын ұсыну) едәуір назарын тартатын жеке ішкі рәсімдерді іске асыру бөлігінде қабылданатын шешімдер айқындылығының жоғары деңгейін қамтамасыз етеді. Осы міндетті орындау үшін қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды және коммуникациялардың дәстүрлі құралдарының мүмкіндіктерін пайдалану жоспарлануда.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ салыстырылатын даму институттарымен ұқсастық бойынша, сондай-ақ Қазақстан Республикасының акционерлік қоғамдар туралы қолданыстағы заңнамасына сәйкес қаржылық жағдай, дивидендтік саясат және кредиттік тарих, сондай-ақ ЕҰ дамуының перспективалары туралы өзекті ақпаратты ашуға тырысатын болады, бұл "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ мәртебесін арттыруға ықпал етеді. Сонымен қатар қызметтің айқындылығын арттыру тұрғындардың сенімділік деңгейін арттыру үшін қажет.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне нысаналы аудиториялардың сенімділігін арттырудың маңызды факторы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ көрсететін қызметтердің сапасымен клиенттердің қанағаттандырылу деңгейін дәйекті күшейту. Бұл үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ клиентке бейімделу деңгейін бағалауды жүргізетін және осы көрсеткішті мақсатты түрде жақсартатын болады.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне сенімділік деңгейін арттыру оның қызметінің тиімділігінде оң нәтиже береді, өйткені айқындылықтың жеткіліксіз деңгейі сыртқы қорландыруды тартуға және оның құнына ықпал етеді.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен ЕҰ ішкі және сыртқы мүдделі тұлғалар үшін айқындылықтың жаңа деңгейіне бірнеше бағыт кіретін болады:

1) инвестициялық және стратегиялық шешімдерді қабылдауға тәсілдердің проактивті коммуникациясы;

2) клиенттерді құралдар және ЕҰ жұмысының қағидаттары туралы жан-жақты ақпараттандыру;

3) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің елдің ЖІӨ-ге, жұмыс орындарын құруға ықпал етуі туралы ақпаратты ашуды қоса алғанда, қол жеткізілген әлеуметтік-экономикалық әсер туралы ақпараттандыру;

4) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және ішкі мүдделі тараптар арасында диалогты кеңейту бойынша іс-қимылдардың мысалдары:

- бағдарламаларды іске асыру барысын талқылау, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ, Қазақстан Республикасының Парламенті және жұртшылық арасында пікірлермен алмасу үшін жұртшылықпен тұрақты кездесулерді (дөңгелек үстелдер, брифингтер, ақпаратты ашық қолжетімділікте орналастыру) ұйымдастыру;

- клиенттерге жұмыстың жаңа құралдары мен қағидаттары туралы ақпаратты жеткізу;

- кері байланыс жасау.

5. 2023 жылға дейін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ҚТК және көрсеткіштерді есептеу әдіснамасы

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ 2014 жылы Стратегиясы бекітілген кезден бастап өз қызметінің тиімділігін талдау үшін тұрақты негізде 28 ҚТК бойынша алға қойылған мақсаттардың қол жеткізілуіне мониторинг пен талдау жүргізді, олар мынадай алты бағыт бойынша топтастырылды:

1) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ интеграцияланған даму институты ретінде қалыптасуы;

2) экономиканың басым секторларына қаржылық қолдау арқылы Қазақстан Республикасы экономикасының тұрақты дамуына ықпал ету;

3) шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау;

4) экономиканың жаңа, қазіргі заманғы салаларын қолдау және инновацияларды дамыту;

5) қазақстандық компаниялардың экспорттық қызметін қолдау;

6) мемлекеттің әлеуметтік-бағдарланған міндеттерін шешуге жәрдемдесу.

28 ҚТК тұратын жиын мынадай себептерден оңтайлы болған жоқ:

1) ҚТК саны: ҚТК термині қандай да бір нәтижеге қол жеткізу үшін түйінді болып табылатын метрикалардың тек шектеулі санын білдіретін, "қызметтің түйінді көрсеткіші" ретінде түсіндіріледі. Стратегиялық ҚТК санының көптегені ұйымға негізгі қызметке және тек маңызды параметрлерге ғана толыққанды шоғырлануға мүмкіндік бермейді. Бұл көп жағдайда жалпы стратегияны іске асыру үшін жекелеген ҚТК салмағы соншалықты маңызды болмайтындығынан қалыптасады.

Сонымен бірге, олардың жалпы санында көптеген ҚТК қол жеткізілмегенде, белгілі дәрежеде жауапкершіліктің сейілуі орын алады, өйткені жеке ҚТК-ның орындалуына жауапты (жауапты адамдар, департаменттер, еншілес ұйымдар) тек "орындалмаудың" аз бөлігі үшін ғана жауапты болады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның 28 ҚТК жағдайында – олардың бірін орындамау жалпы мақсаттан бар жоғы 3,6% жетпеуіне әкеледі.

Ірі және кешенді ұйымдар үшін атқарылуы ұйымның тиімділігі үшін өте маңызды болатын ең басты басымдылықтарды белгілеу үшін көп жағдайда 5-10 ҚТК асырылмай белгіленеді. Өзге көрсеткіштер тиімділіктің жалпы бағасы үшін емес, ішкі операциялық және басқарушылық бақылау үшін пайдаланылуы мүмкін.

Осылайша, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ҚТК жиынына тандаулы, стратегиялық маңызды метрикалар шектеулі көлемде кіруі тиіс, олардың біреуінің орындалмауы, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне сыни әсер ететін болады.

2) ҚТК каскадтау: "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның стратегиялық ҚТК арасында қандай да бір жеке алынған ЕҰ қызметіне ғана қатысты көрсеткіштер болды. Мысалы:

1) жобалардың даму әсерінің индексі – ҚДБ;

2) инфрақұрылымдық жобалардың, оның ішінде консультативтік сүйемелдеу бойынша қызметтер көрсетілген МЖӘ жобаларының кумулятивтік саны – KPPF;

3) мемлекеттік қаржының (акционерлік капиталға) бірлігіне Қазақстан Республикасында тартылған тікелей жеке инвестициялардың үлесі – KCM;

4) бизнес ашқан оқыту бағдарламаларына қатысушылар үлесі, % – Даму;

5) технологиялар трансфертін жүзеге асырған кәсіпорындар саны – ТҰДА

6) шикізаттық емес экспорттың орнын толтыру үлесі, % – ҚазақЭкспорт;

7) консультациялық қызметтер көрсетілген экспорттық-бағдарланған кәсіпорындар үлесі, % – ҚазақЭкспорт;

8) экономикалық белсенді тұрғындарға қатысты тұрғын үй құрылыс жинақтар жүйесіне қатысушылар үлесі, % – ҚТҚЖБ;

9) іске қосылатын жалға берілетін тұрғын үй көлемі, мың м2 – ҚИК

10) әріптес-ЕДБ ипотекалық қарыздарды талап ету құқықтарын иелену көлемі, млрд. теңге – ҚИК;

11) "КТҚҚ" АҚ кепілдігімен қамтамасыз етілген ЕДБ портфеліндегі ипотекалық қарыздар үлесі, % – ТҚКҚ.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның осы ҚТК орындалуына ықпалы тек мониторингке және жауапты ЕҰ қызметін әкімшілендіруге ғана келіп саятындықтан, бұл метрикалар жеке ЕҰ деңгейінде көрсетілуге тиіс. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде барлық немесе көптеген ЕҰ қызметіне байланысты ҚТК белгіленуге тиіс, бұл ретте "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ әр ЕҰ ерекшелігін ескеріп, осындай ҚТК каскадтауды ЕҰ деңгейіне жүзеге асырып, олардың портфельдік деңгейде жалпы нәтижеге қол жеткізу үшін корпоративтік басқару жүйесі арқылы ЕҰ-де орындалуын қамтамасыз ете алады.

3) ҚТК-ның тиімділікке және сапаға бағытталуы

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның стратегиялық ҚТК арасында тиісінше қолдаудың немесе қызметтің нәтижелерін өлшеуге емес, қандай да бір қолдау құралының санын, үлесін, көлемін өлшеуге ғана бағытталған көрсеткіштер болды. Тиімділік және тиімділік сапасының көрсеткіштерімен байланыстырылмаса, көлемді бағалау "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің тиімділігін ұғынуға жол бермейді және салымды толық көлемде көрсетпейді. Мысалы:

1) инфрақұрылымдық жобаларға инвестицияланған қаражаттың жинақталған көлемі, млрд. теңге;

2) инфрақұрылымдық жобалардың, оның ішінде консультативтік сүйемелдеу бойынша қызметтер көрсетілген МЖӘ жобаларының кумулятивтік саны;

3) қаржы бағдарламалары бойынша кәсіпкерлікті дамытуға бағытталған қаражат көлемі, млрд. теңге;

4) бюджеттен тыс көздерден ШОКС қаржыландыруға жұмылдырылған қаражат үлесі, %;

5) бизнес ашқан оқыту бағдарламаларына қатысушылар үлесі, %;

6) қолдау құралдары шеңберінде қолдау көрсетілген жобалар шығарған өнімнің жыл сайынғы көлемі, млрд. теңге;

7) технологиялар трансфертін жүзеге асырған кәсіпорындар саны;

8) шикізаттық емес экспорттың орнын толтыру үлесі, %;

9) консультативтік қызметтер көрсетілген экспорттық-бағдарланған кәсіпорындар үлесі, %;

10) экономикалық белсенді тұрғындарға қатысты тұрғын үй құрылыс жинақтар жүйесіне қатысушылар үлесі, %;

11) тұрғын үй құрылысына және сатып алуға кредит беру нарығында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қатысу үлесі;

12) іске қосылатын жалға берілетін тұрғын үй көлемі, мың м²;

13) әріптес-ЕДБ ипотекалық қарыздарды талап ету құқықтарын иелену көлемі, млрд. теңге;

14) "КТҚҚ" АҚ кепілдігімен қамтамасыз етілген ЕДБ портфеліндегі ипотекалық қарыздар үлесі, %.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ деңгейінде көрсетілетін қолдаудың көлеміне де тиісті қолдаудың тиімділігі мен сапасына да тең бейімделген ҚТК белгілеу керек.

4) ҚТК орындалуына ықпал ету дәрежесі

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның стратегиялық ҚТК арасында олардың орындалуы үшін тек "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ ғана жауапты болмайтын көрсеткіштер болды. Жекелеген мемлекеттік және үкіметтік емес бағдарламалардың көрсеткіштері осындай ҚТК мысал бола алады, олар бойынша жауапкершілік анық емес және нақты шекарасы көрсетілмей бөлінген, мысалы, бағдарламада бірнеше жауапты ұйым немесе нысаналы көрсеткіштерге жету процесіне тікелей немесе жанама жұмылдырылған бірнеше ұйым көрсетілген:

1) мемлекеттік қаржының (акционерлік капиталға) бірлігіне Қазақстан Республикасында тартылған тікелей жеке инвестициялардың үлесі;

2) қолдау құралдары шеңберінде қолдау көрсетілген жобалар шығарған өнімнің жыл сайынғы көлемі, млрд. теңге;

3) технологиялар трансфертін жүзеге асырған кәсіпорындар саны.

Тағы бір мысал, орындалуына "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тікелей және айрықша ықпал ете алмайтын және орындалуы немесе орындау параметрлерінің бірі "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ға толық немесе ішінара байланысты емес ҚТК бола алады:

1) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның кредиттік рейтингісі;

2) ЖІӨ-ге активтердің көлемі, %;

3) шартты орналастыру бағдарламасы бойынша берілген кредиттер бойынша ЕДБ тарапынан ШОКС қоса қаржыландыру мультипликаторы;

4) экономикалық тұрғыдан белсенді тұрғындарға қатысты тұрғын үй құрылыс жинақтар жүйесіне қатысушылар үлесі, %;

5) тұрғын үй құрылысына және сатып алуға кредит беру нарығына "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның қатысу үлесі;

6) "КТҚҚ" АҚ кепілдігімен қамтамасыз етілген ЕДБ портфеліндегі ипотекалық қарыздар үлесі, %.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде орындалуы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ толығымен немесе барынша жоғары дәрежеде байланысты ҚТК белгіленуі тиіс.

5) ҚТК өлшемділігі

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның стратегиялық ҚТК арасында деректердің сыртқы дереккөздерінде (яғни "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ ішкі көрсеткіштеріне ғана сүйенуге болады және оларды өзге дереккөздер бойынша қайта тексеру мүмкін емес) ақпараттың толығымен немесе ішінара жоқ болуынан және/немесе есептеу әдіснамасының күрделігіне байланысты әкімшілендіруді, мониторинг пен аудитті жүзеге асыру қиынға соғатын көрсеткіштер болды. Мысалы:

1) жобалардың даму әсерінің индексі (ҚДБ бойынша);

2) инфрақұрылымдық жобаларға инвестицияланған қаражаттың жинақталған көлемі, млрд. теңге;

3) инфрақұрылымдық жобалардың, оның ішінде консультативтік сүйемелдеу бойынша қызметтер көрсетілген МЖӘ жобаларының кумулятивтік саны;

4) мемлекеттік қаражаттың (акционерлік капиталға) бірлігіне Қазақстан Республикасында шоғырландырылған тікелей жеке инвестициялардың үлесі;

5) шартты орналастыру бағдарламасы бойынша берілген кредиттер бойынша ЕДБ тарапынан ШОКС қоса қаржыландыру мультипликаторы;

6) бизнес ашқан оқыту бағдарламаларына қатысушылар үлесі, %;

7) қолдау құралдары шеңберінде қолдау көрсетілген жобалар шығарған өнімнің жыл сайынғы көлемі, млрд. теңге;

8) жобалардың жалпы көлемінде коммерцияланған жобалар үлесі, %;

9) технологиялар трансфертін жүзеге асырған кәсіпорындар саны;

10) консультациялық қызметтер көрсетілген экспорттық-бағдарланған кәсіпорындар үлесі, %.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ деңгейінде ішкі әкімшілендіруді және мониторингті, сондай-ақ деректердің сыртқы дереккөздері бойынша аудитті жүзеге асыру ыңғайлы болатын ҚТК белгіленуі тиіс.

6) ҚТК нысаналы мәндері

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның стратегиялық ҚТК арасында жеткілікті амбициялық емес нысаналы мәндер (оның ішінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ өткен кезеңдерде қол жеткізген) белгіленген көрсеткіштер болды. Мысалы:

1) ROE, %;

2) ROA, %;

3) несиелік портфель сапасы (несиелік портфельге провизиялар деңгейі), %.

Сонымен, 2013 жылы ROE және ROA бойынша нақты көрсеткіштер кейінгі жылдарға арналған нысаналы көрсеткіштерден артық болды. Сондай-ақ, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ жылына екі рет ҚТК нысаналы мәндерін қайта қарау тәжірибесі үздік тәжірибе болып табылмайды, себебі нысаналы мәндерге қол жеткізуге ынталандыруға емес, оларға қол жеткізудің және қайта қараудың мүмкін еместігін үнемі түсіндіруге бағдарлануы мүмкін.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ деңгейінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің тарихи көрсеткіштерімен қатар, салыстырылатын институттардағы үздік әлемдік тәжірибеге қатысты ЕҰ бенчмаркинг нәтижелері бойынша да ҚТК нысаналы мәндерін белгілеу қажет.

Стратегияны өзектендіру шеңберінде 2017 жылы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде ҚТК және нысаналы мәндердің мынадай тізбесі қабылданды:

Р/с№	Қызметтің түйінді көрсеткіші	Өлшем бірлігі	Негіздеме	Есептеу әдіснамасы	2023 жылға арналған нысаналы мәні	Деректер көзі
1	2	3	4	5	6	7
	Қазақстан Республикасы экономикасының тұрақты дамуына жәрдемдесуді қамтамасыз ету бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның шоғырландырылған ҚТК
1.	"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның жалпы активтеріндегі кредиттік және инвестициялық портфель үлесі	%	"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ активтерінің қазынашылық портфельге орналаспай, экономиканы дамыту үшін жұмыс жасалғаны маңызды	("Бәйтерек" ҰБХ" АҚ компаниялар тобы бойынша кредиттік портфель (нетт) + инвестициялық портфель) / Есепті кезең соңындағы активтердің жиыны (шоғырландырылған)	77	Даму жоспары/Есепті жылға даму жоспарын орындау бойынша есеп, кредиттік және инвестициялық қызметті жүзеге асыратын ЕҰ деректері
2.	Есепті жылға қарыз алудың жалпы құрылымында мемлекеттік емес көздерден қарыз алу үлесі	%	Даму институты теңгерімінің көбіне мемлекеттік емес көздерден қарыз алып өсуі маңызды (ішкі және сыртқы капитал нарықтарынан)	Есепті жылы мемлекеттік емес қарыз алудың номиналды құны / Есепті жылы жалпы қарыз алудың номиналды құны	80	Басқарушылық есептілік
3.	ROA((шоғырландырылған) ең аз оң мәннен төмен емес)	%	"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қаражатының қайтарылуын қамтамасыз етуді қоса алғанда, құнды белгілеуі маңызды. Бұл ретте параметр, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ны тәуекелдерді (NPL үлесі, валюталық тәуекелдер) және операциялық шығындарды басқаруға ынталандырады	Таза табыс (бір жылғы табыс (шоғырландырылған))/ Өткен кезеңнің соңы (шоғырландырылған) мен ағымдағы кезеңнің соңындағы активтердің көлемдері арасындағы орташа мәні	1,0	"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның аудиттелген шоғырландырылған қаржылық есептілігі
4.	Кредиттік портфельдегі жеке сектордың үлесі	%	"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ активтерінің квазимемлекеттік секторға мүлдем инвестицияланбағаны не тиісті кәсіпорында не жобада кем дегенде 50% жеке инвестициялар үлесі болғанда инвестицияланғаны маңызды	Жекеменшік секторға берілген кредиттердің сомасы / "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ компаниялар тобы бойынша кредиттік портфель (нетт)	80	"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның аудиттелген шоғырландырылған кредиттік қызметті жүзеге асыратын ЕҰ деректері
	1-міндет. Экономиканың шикізаттық емес салаларын дамыту; 2-міндет. Кәсіпкерлікті дамыту (экономиканың жеке секторын);
	1-стратегиялық қызмет бағыты. Ірі бизнес сегментіндегі кәсіпкерлікті қолдау
	2-стратегиялық қызмет бағыты. Шағын және орта бизнес сегментіндегі кәсіпкерлікті қолдау
5.	Жаңа жобалардың және еңбек өнімділігін арттыру мен өткізу нарықтарын кеңейтуді ескере отырып қолданыстағы өндірістерді жаңғырту және кеңейту бойынша жобалардың саны	бірл.	"Нұрлы жол" бағдарламасын, ИИДМБ және өзінің бағдарламаларын іске асыруға үшін	Кредит беру, үлестік қаржыландыру, ЕДБ мөлшерлемелерін субсидиялау, ЕДБ-ге қаражатты шартты орналастыру, гранттар беру, сауықтыру, жобалық құжаттаманы әзірлеу бойынша қызмет көрсету түріндегі қолдауларға ие болған және қаржыландыруды құрылымдау жобалар саны (2014 – 2023 жылдар бойынша)	55 600	ҚДБ, Даму, ҚазақЭкспорт, ҚКМ, ТДҰА, ҚИК, KPPF деректері
6.	Қолдауға ие болған кәсіпкерлік субъектілері өндірген өнімдердің көлемі	млрд. теңге	"Нұрлы жол" бағдарламасын, ИИДМБ және өзінің бағдарламаларын іске асыру үшін	Кредит беру, үлестік қаржыландыру, ЕДБ мөлшерлемелерін субсидиялау, ЕДБ-ге қаражатты шартты орналастыру, гранттар беру, сауықтыру, жобалық құжаттаманы әзірлеу бойынша қызмет көрсету түріндегі қолдауларға ие болған кәсіпорындардың өндірісі көлемінің сомасы (2014 – 2023 жылдары бойынша)	42 700	ҚДБ, Даму, ҚазақЭкспорт, ҚКМ, ТДҰА, ҚИК деректері
7.	Шетелдік инвестицияларды тарту	ара қатынас	Қазақстан Республикасы экономикасының нақты секторына шетелдік инвестицияларды тарту бойынша тапсырмаларды іске асыру	Тікелей инвестициялар қоры (бұдан әрі – ТИҚ) деректеріндегі "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ инвестицияларының үлесіндегі*шетелдік қатысуы бар ТИҚ инвестицияларының жалпы көлемі Қазақстан Республикасының мандатты шетелдік қатысуы бар ТИҚ шеңберінде инвестициялау бойынша міндеттер сомасы және қоса инвестициялау туралы келісімдер және басқа да инвестициялық келісімдер шеңберінде бекітілген сомалар. (Бұл ретте:* - ТИҚ инвестициялау кезеңінде, міндеттемелер Қазақстан Республикасының мандаты бойынша ескеріледі,оның ішінде қоса инвестициялау туралы келісімдер және басқа да инвестициялық келісімдер шеңберінде бекітілген сомалар; - ТИҚ инвестициялау кезеңі аяқталғаннан кейін міндеттемелер Қазақстан Республикасына нақты инвестициялар бойынша ескеріледі, оның ішінде қоса инвестициялау туралы келісім) ** Қазақстан Республикасының мандатымен шетелдік қатысуы бар ТИҚ "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ міндеттемелерінің көлемі (Бұл ретте: - ТИҚ инвестициялау кезеңі ішінде ТИҚ деректерінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ міндеттемелерінің жалпы көлемі ескеріледі; - ТИҚ инвестициялау кезеңі аяқталғаннан кейін міндеттемелер "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ТИҚ деректеріндегі жобаларға бағытталған нақты ақшалай қаражаты бойынша ескеріледі)	2:1	ҚКМ деректері
	3-міндет. Экономиканың урбандалуын қолдау
	3-стратегиялық қызмет бағыты. Тұрғын үйге қолжетімділікті ұлғайту
8.	Қолдау құралдары ұсынылған тұрғын үй көлемі	мың ш.м	Тұрғын үйдің экономикалық қолжетімді ш.м. жеткілікті санын қамтамасыз етуге арналған "Нұрлы жер" бағдарламасын іске асыру	Құрылысшылардың субсидиялық кредиттері есебінен тұрғын үйді, кредиттік және жалға берілетін тұрғын үйді енгізу көлемі (2015 – 2018 жылдар бойынша)	2019 жылға дейін 2 851	ҰЭМ, ЖАО, ҚИК, БД Даму деректері
9.	Қазақстан Республикасының экономикалық белсенді халқына тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесіндегі қатысушылар үлесі	%	Қазақстан Республикасының экономикалық белсенді халқының көп бөлігін қолжетімді тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін	Тұрғын үй құрылыс жинағы туралы қолданыстағы келісімшарттардың және қолданыстағы тұрғын үй қарыздарының саны / экономикалық белсенді халық саны	17	ҚТҚЖБ деректері
10.	Коммерциялық тұрғын үй үлескерлерінің салымдарын кепілдендіру	%	Жеке құрылысшылардың коммерциялық тұрғын үй салуын қолдау және үлескерлер құқығын қорғау үшін тұрғын үй құрылысына халықтың қаражатын тартудың жаңа тетігі ретінде "Нұрлы жер" бағдарламасын іске асыру.	Коммерциялық тұрғын үй үлескерлерінің кепілдендірілген салымдарының көлемі / Қазақстан Республикасының коммерциялық тұрғын үй үлескерлері салымдарының жалпы көлемі	50	КТҚК деректері
	4-міндет. Шикізаттық емес өнімнің экспортын қолдау
	4-стратегиялық қызмет бағыты. Экспорттық әлеуетті ұлғайту
11.	Экспорттық және экспорттау алдындағы қаржыландыру шеңберінде қолдауға ие болған кәсіпорындардың экспорттық табыстарының көлемі	млрд. теңге	"Нұрлы жол" бағдарламасын, ИИДМБ іске асыру үшін	Экспорттық және экспорттау алдындағы қаржыландыру шеңберінде қолдауға ие болған кәсіпорындардың экспорттық табыстары көлемінің сомасы (2014 – 2023 жылдар бойынша)	1 054	ҚДБ, ҚДБ-лизинг, ҚазақЭкспорт деректері
	5-міндет. Инновацияларды дамыту
	5-стратегиялық қызмет бағыты. Трансферт және инновацияларды енгізу
12.	Өндіріске енгізілген технологиялардың және салалардың технологиялық міндеттерін шешуге және технологияларды коммерцияландыруға бағытталған жобалардың саны	бірл.	ИИДМБ іске асыру үшін	Гранттың үш түрі бойынша қолдауға ие болған жобалар саны: кәсіпорындарды технологиялық дамытуға арналған; салаларды технологиялық дамытуға арналған; технологияларды коммерциялауға арналған (2014 – 2023 жылдар бойынша)	81	ТДҰА деректері

Ескертпе: Стратегия мәтінінде пайдаланылған аббревиатуралардың толық жазылуы

БД – "Бәйтерек девелопмент" акционерлік қоғамы

ЕДБ – екінші деңгейдегі банктер

ҚДБ – "Қазақстанның даму банкі" акционерлік қоғамы

ҚДБ-Лизинг – "ҚДБ-Лизинг" акционерлік қоғамы

ДЭФ – Дүниежүзілік экономикалық форум

Даму – "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" акционерлік қоғамы

ЕҰ – "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның еншілес ұйымдары

БЖЗҚ – "Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры" акционерлік қоғамы

ҚТҚЖБ – "Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" акционерлік қоғамы

ҚИҚ – "Қазақстанның инвестициялық қоры" акционерлік қоғамы

ҚИК – "Қазақстандық ипотекалық компания" ипотекалық ұйымы" акционерлік қоғамы

ҚКМ – "Қазына капитал менеджмент" акционерлік қоғамы

ҚазақЭкспорт – "KazakhExport" экспорттық сақтандыру кәсіпорны" акционерлік қоғамы

ЖАО – жергілікті атқарушы органдар

ҰЭМ – Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі

ШОБ– шағын және орта бизнес

ТДҰА – "Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттік" акционерлік қоғамы

ӘЭДБ – әлеуметтік-экономикалық даму болжамы

КТҚҚ – "Кепілденген тұрғын үй құрылысының қоры" акционерлік қоғамы

KPPF – "Kazakhstan Project Preparation Fund" жауапкершілігі шектеулі серіктестігі

"Бәйтерек" ұлттық
басқарушы холдингі"
акционерлік қоғамының 2014
– 2023 жылдарға арналған
даму стратегиясына
қосымша

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ еншілес ұйымдарының тізімі

1. "Қазақстанның даму банкі" АҚ

2. "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" АҚ

3. "Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" АҚ

4. "Қазына капитал менеджмент" АҚ

5. "Бәйтерек девелопмент" АҚ

6. "Қазақстандық ипотекалық компания" ипотекалық ұйымы" АҚ

7. "Қазақстанның инвестициялық қоры" АҚ

8. "Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттік" АҚ

9. "KazakhExport" экспорттық сақтандыру кәсіпорны" АҚ

10. "Кепілденген тұрғын үй құрылысының қоры" АҚ

11. "Kazakhstan Project Preparation Fund" ЖШС

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Внести в постановление Правительства Республики Казахстан от 18 июня 2014 года № 674 "Об утверждении Стратегии развития акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2014 - 2023 годы" следующее изменение:

Стратегию развития акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2014 - 2023 годы, утвержденную указанным постановлением, изложить в новой редакции согласно приложению к настоящему постановлению.

2. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Б. Сагинтаев

	Приложение к постановлению Правительства Республики Казахстан от 1 июня 2017 года № 331
	Утверждена постановлением Правительства Республики Казахстан от 18 июня 2014 года № 674

Стратегия развития
акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2014 - 2023 годы

Введение

1. Анализ текущего состояния АО "НУХ "Байтерек": Анализ внешней среды

1.1. Динамика индекса конкурентоспособности и ключевых субиндексов

1.2 Динамика макроэкономических факторов за трехлетний период в 2016 году и на момент создания АО "НУХ "Байтерек"

1.3 Основные направления государственной экономической политики

1.3.1 Утверждение Плана нации - 100 конкретных шагов

1.3.2 Новые государственные и правительственные программы – программы "Нұрлы жол" и "Нұрлы жер"

1.3.3 Уточненные государственные и правительственные программы - ГПИИР, Программа "ДКБ 2020"

1.3.4 Комплексный план приватизации на 2016 - 2020 годы

2 Анализ текущего состояния АО "НУХ "Байтерек": Анализ внутренней среды

2.1 Текущая структура АО "НУХ "Байтерек" и ДО

2.2 Анализ исполнения КПД и SWOT

3. Миссия и видение АО "НУХ "Байтерек"

4. Стратегические направления развития АО "НУХ "Байтерек"

4.1 Стратегическое направление деятельности 1. Поддержка предпринимательства в сегменте крупного бизнеса

4.2 Стратегическое направление деятельности 2. Поддержка предпринимательства в сегменте малого и среднего бизнеса

4.3 Стратегическое направление деятельности 3. Обеспечение финансовой доступности жилья

4.4 Стратегическое направление деятельности 4. Повышение экспортного потенциала

4.5 Стратегическое направление деятельности 5. Трансферт и внедрение инноваций

4.6 Стратегические цели и задачи в рамках пяти направлений развития

4.6.1 Увеличение доли негосударственных источников финансирования

4.6.2 Пересмотр портфеля функций ДО (критерии)

4.6.3 Децентрализация функций управления с корпоративного центра на советы директоров и правления ДО

4.6.4 Построение новых компетенций и методов организации работы

5 КПД АО "НУХ "Байтерек" до 2023 года и методология расчета показателей

Приложение

Введение

Акционерное общество "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" (далее - АО "НУХ "Байтерек") создано в соответствии с Указом Президента Республики Казахстан от 22 мая 2013 года № 571 "О некоторых мерах по оптимизации системы управления институтами развития¹, финансовыми организациями и развития национальной экономики" и постановлением Правительства Республики Казахстан от 25 мая 2013 года № 516 "О мерах по реализации Указа Президента Республики Казахстан от 22 мая 2013 года № 571 "О некоторых мерах по оптимизации системы управления институтами развития, финансовыми организациями и развития национальной экономики".

Единственным акционером АО "НУХ "Байтерек" является Правительство Республики Казахстан.

Актуализация Стратегии развития АО "НУХ "Байтерек" на 2014 - 2023 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 18 июня 2014 года № 674 (далее - Стратегия), проведена в 2017 году в связи с произошедшим в 2015 - 2016 годах рядом изменений в государственных программах, в реализации которых участвует АО "НУХ "Байтерек", а также рядом социально-экономических событий:

1) замедление экономического роста: согласно действующей Стратегии развития рост реального валового внутреннего продукта Казахстана в 2016 году прогнозировался на уровне 5,8 % по сравнению с фактическим 1,0 %;

2) завершение цикла высоких сырьевых цен, с ожиданием сохранения низкого уровня в перспективе 10-15 лет;

3) участие в реализации посланий Главы государства, государственных и правительственных программ:

3.1) Программа Президента Республики Казахстан от 20 мая 2015 года "План нации - 100 конкретных шагов" (далее - План нации);

3.2) Послание Главы государства от 31 января 2017 года "Третья модернизация Казахстана: глобальная конкурентоспособность";

3.3) новые государственные программы: Государственная программа инфраструктурного развития "Нұрлы жол" на 2015 - 2019 годы, утвержденная Указом Президента Республики Казахстан от 6 апреля 2015 года № 1030 (далее - Программа "Нұрлы жол"); Программа жилищного строительства "Нұрлы жер", утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 декабря 2016 года № 922 (далее - Программа "Нұрлы жер");

3.4) действующие и актуализированные программы: Государственная программа индустриально-инновационного развития на 2015 - 2019 годы, утвержденная Указом Президента Республики Казахстан от 1 августа 2014 года № 874 (далее - ГПИИР); Единая программа поддержки и развития бизнеса "Дорожная карта бизнеса 2020", утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 марта 2015 года № 168 (далее - Программа "ДКБ 2020");

4) согласно Концепции формирования и использования средств Национального фонда Республики Казахстан от 8 декабря 2016 года запрещено приобретение ценных бумаг субъектов квазигосударственного сектора;

5) задача по снижению государственного участия в экономике до уровня стран ОЭСР - 15 % к 2020 году.

Помимо изменений в действующих и принятия новых государственных и правительственных программ развития экономики, необходимость актуализации Стратегии в 2017 году продиктована замедлением общего экономического роста на фоне завершения цикла высоких сырьевых цен и задачей по сокращению доли участия государства в экономике.

Данный документ разработан с учетом основных направлений государственной политики в индустриально-инновационной, социально-экономической и иных сферах по направлениям деятельности АО "НУХ "Байтерек" и определяет его миссию, видение, стратегические направления, цели и задачи на 2014 - 2023 годы.

______________________________

¹Институты развития представляют собой специализированные банки развития, которые созданы для поддержки развития частного сектора в развивающихся странах. Данные институты, как правило, принадлежат правительству и финансируются из национальных или международных фондов развития или через использование государственных гарантий, обеспечивая их кредитоспособность и позволяя привлекать большие суммы денег на международных рынках капитала на очень выгодных условиях. Банки развития являются одним из инструментов государственной политики, стимулирующих рост экономики, инновационные процессы и развитие инфраструктуры, в том числе с использованием механизмов государственно-частного партнерства. Основная цель институтов развития – преодоление так называемых "провалов рынка" для решения задач, которые не могут быть оптимально реализованы рыночными механизмами, для обеспечения устойчивого экономического роста и диверсификации экономики. Институты развития выступают в качестве катализатора частных инвестиций в приоритетных секторах и отраслях экономики и создают условия для формирования инфраструктуры, обеспечивающей доступ предприятиям, функционирующим в приоритетных сферах экономики, к необходимым финансовым и информационным ресурсам. (Источник: ОБСЕ)1. Анализ текущего состояния АО "НУХ "Байтерек": Анализ внешней среды

1.1. Динамика индекса конкурентоспособности и ключевых субиндексов

Согласно Отчету о глобальной конкурентоспособности экономик Всемирного экономического форума (далее - ВЭФ) Казахстан занял в 2016 году 53-е место из 138 стран, потеряв за последний год 11 позиций в рейтинге. При рассмотрении десятилетнего периода видно, что конкурентоспособность экономики Казахстана относительно других стран мира принципиально не повысилась и продолжает демонстрировать высокую волатильность в зависимости от макроэкономических циклов:

Рисунок 1. Динамика рейтинга конкурентоспособности экономики Казахстана за период с 2006 по 2016 годы

Источник: Отчеты о глобальной конкурентоспособности ВЭФ

Отчет ВЭФ объясняет ослабление позиции Казахстана в 2016 году ухудшением положения государственных финансов, связанного с потерей доходов от экспорта нефти.

По классификации авторов отчета Республика Казахстан наряду с 16 другими странами (Алжирская Народная Демократическая Республика, Азербайджанская Республика, Королевство Бутан, Многонациональное Государство Боливия, Республика Ботсвана, Государство Бруней-Даруссалам, Габонская Республика, Республика Гондурас, Государство Кувейт, Монголия, Федеративная Республика Нигерия, Республика Филиппины, Российская Федерация, Украина, Боливарианская Республика Венесуэла и Социалистическая Республика Вьетнам) определяется как экономика, которая находится в транзитном периоде развития между стадией 1 ("Ресурсоориентированная экономика") и стадией 2 ("Экономика с упором на эффективность"). К третьей стадии развития относятся экономики, ориентированные на инновации.

Среди стран Содружества Независимых Государств (далее - СНГ) Республика Казахстан находится на третьем месте после Азербайджанской Республики (37 место) и Российской Федерации (43 место). Для экономики Республики Казахстан видно, что показатели значительно ухудшились за последний год в четырех направлениях:

	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	Изменение индекса за последний год²
A. Базовые параметры
Институты развития	75	80	81	86	91	94	66	55	57	50	49	+1
Инфраструктура	66	71	76	75	81	82	67	62	62	58	63	-5
Макроэкономическая среда	10	25	74	59	25	18	16	23	27	25	69	-44
Здоровье и начальное образование	86	94	81	80	85	85	92	97	96	93	94	-1
B. Элементы эффективности
Высшее образование и профессиональная подготовка	51	57	59	59	65	65	58	54	62	60	57	+3
Эффективность рынка товаров и услуг	44	63	80	84	86	87	71	56	54	49	62	-13
Эффективность рынка труда	-	15	12	18	21	21	19	15	15	18	20	-2
Развитость финансового рынка	-	-	-	111	117	121	115	103	98	91	104	-13
Технологическая готовность	66	77	75	69	82	87	55	57	61	61	56	+5
Размер рынка	-	56	55	55	55	55	55	54	52	46	45	+1
C. Инновации и конкурентоспособность
Конкурентоспособность бизнеса	72	85	86	88	102	109	99	94	91	79	97	-18
Инновации	70	75	62	78	102	116	103	84	85	72	59	+13

Рисунок 2. Динамика факторов конкурентоспособности Казахстана за период с 2006 по 2016 годы.

Источник: Отчеты о глобальной конкурентоспособности ВЭФ

Самое значительное ухудшение наблюдается в факторе "Макроэкономическая среда":

	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	Изменение индекса за последний год³
Бюджетный баланс в % от ВВП	9	15	59	29	32	16	12	13	9	10	108	-98
Валовые внутренние сбережения в % от ВВП	23	47	48	14	31	12	13	36	37	31	45	-14
Инфляция, изменение в процентах	89	104	121	119	110	117	110	93	107	115	113	2
Государственный долг в % от ВВП	6	6	13	11	7	12	14	14	11	12	17	-5
Кредитный рейтинг страны	-	-	-	-	73	69	57	53	48	54	62	-8

Рисунок 3. Динамика индикаторов конкурентоспособности экономики Республики Казахстан по фактору "Макроэкономическая среда" за период с 2006 по 2016⁴ годы.

Источник: Отчеты о глобальной конкурентоспособности ВЭФ

________________________________________

² "+" означает улучшение позиции в рейтинге, "-" - ухудшение

³ "+" означает улучшение позиции в рейтинге, "-" - ухудшение

⁴ Индикаторы конкурентоспособности за определенный год основаны на фактических данных по показателям годом ранее. Так, для расчета индикатора "Бюджетный баланс в % от ВВП" 2016 года были использованы фактические данные по бюджетному балансу 2015 года, опубликованные в базе данных МВФ "Перспективы развития мировой экономики", датированной апрелем 2016 года.

1) Бюджетный баланс в % от ВВП

Рисунок 4. Бюджетный баланс Республики Казахстан за период 2005 - 2016⁵ годы в процентах к ВВП

Источник: База данных Международного Валютного Фонда (далее - МВФ) "Перспективы развития мировой экономики"

Ухудшение положения по данному индикатору в большей степени произошло из-за сокращения поступлений в Национальный фонд на 53 % в 2015 году по сравнению с 2014 годом в результате значительного снижения цен на сырьевые ресурсы. Низкие цены на сырьевые ресурсы привели к сокращению налоговых поступлений по корпоративному подоходному налогу с юридических лиц-организаций нефтяного сектора на 54 %, налогу на добычу полезных ископаемых от организаций нефтяного сектора на 52 %, рентного налога на экспортируемые сырую нефть, газовый конденсат от предприятий нефтяного сектора на 69 % и доли Республики Казахстан по разделу продуктов по заключенным контрактам от организаций нефтяного сектора на 27 %. Также произошло сокращение поступлений в государственный и местные бюджеты от налога на добавленную стоимость на 21 % и налога на международную торговлю и внешние операции на 17 %. В меньшей степени дефицит бюджета связан с увеличением государственных расходов, в том числе на социальную помощь и обеспечение, транспорт, коммуникации и обслуживание долга.

При продолжении данного тренда (роста дефицита государственного бюджета и сокращения средств Национального фонда) потребуется существенное сокращение государственных расходов, в том числе на фондирование государственных программ через АО "НУХ "Байтерек" и его дочерние организации (далее - ДО). Если АО "НУХ "Байтерек" и его ДО не смогут заместить государственный источник фондирования деятельности альтернативными источниками фондирования с внутренних и внешних рынков капитала, то может произойти сокращение объема поддержки обрабатывающей промышленности, экспортеров и доступности жилья, что приведет к замедлению роста экономики. С 2011 по 2016 годы объем инвестиций в основной капитал несырьевых секторов экономики составлял в среднем 11-12 % к ВВП, порядка половины которых относится к государственным и квазигосударственным источникам финансирования. При снижении государственной поддержки инвестиции в экономику значительно сократятся, что приведет, в свою очередь, к сокращению ВВП страны.

_________________________
⁵ Прогнозные данные для 2016 года были взяты из базы данных МВФ "Перспективы развития мировой экономики", датированной октябрем 2016 года.

2) Валовые внутренние сбережения в % от ВВП

Рисунок 5. Валовые сбережения за период с 2005 по 2016⁶ годы в процентах к ВВП

Источник: База данных МВФ "Перспективы развития мировой экономики"

Данный показатель уменьшился с 2014 по 2015 год в связи с сокращением доходов от нефтяного сектора экономики. В случае дальнейшего сокращения внутренних сбережений, рост экономики будет дополнительно ограничен из-за отсутствия внешних или государственных вливаний.

_________________________
⁶Прогнозные данные для 2016 года были взяты из базы данных МВФ "Перспективы развития мировой экономики", датированной октябрем 2016 года.

3) Инфляция, изменения в %

Рисунок 6-a. Изменение уровня инфляции за период с 2005 по 2016⁷ годы в процентах

Источник: База данных МВФ "Перспективы развития мировой экономики"

Среднегодовая инфляция в стране значительно не изменилась с 2014 по 2015 год несмотря на девальвацию национальной валюты, во многом из-за активного сдерживания государством роста цен на товары и услуги потребительской корзины.

Высокая инфляция препятствует привлечению долевого и долгового иностранного финансирования в экономику Казахстана, замедляя темпы ее развития в случае отсутствия местного государственного и частного финансирования. Уровень инфляции 2016 года (прогнозное значение согласно МВФ - 13,1 %) может значительно ограничить привлечение иностранного финансирования в экономику Казахстана.

Согласно данным Министерства национальной экономики Республики Казахстан (далее - МНЭ РК) инфляция в стране немного отличалась, пиковое значение произошло в 2015 году и в 2016 году не наблюдалось значительного отклонения от целевого значения в 6-8 %.

Рисунок 6-б. Изменение уровня инфляции за период с 2005 по 2016⁸ годы в процентах

Источник: МНЭ РК

4) Государственный долг в % от ВВП

Рисунок 7. Государственный долг в % от ВВП Республики Казахстан за период с 2005 по 2016⁹ годы

Источник: База данных МВФ "Перспективы развития мировой экономики"

По субиндексу "Государственный долг" Казахстан занял 17-е место среди 138 стран и второе место среди стран СНГ после России, что свидетельствует об относительно здоровом уровне заимствований. Увеличение государственного долга с 2014 по 2015 год произошло, в основном, за счет увеличения суммы внешних заимствований Правительства Республики Казахстан. Часть увеличения объясняется девальвацией тенге в 2015 году и, соответственно, переоценкой внешних заимствований, деноминированных в иностранной валюте. Дальнейшее увеличение государственного долга может быть сопряжено с постепенным увеличением стоимости финансирования.

________________________

⁷Прогнозные данные для 2016 года были взяты из базы данных МВФ "Перспективы развития мировой экономики", датированной октябрем 2016 года.

⁸ Прогнозные данные согласно заявлению НБ РК.

⁹ Прогнозные данные для 2016 года были взяты из базы данных МВФ "Перспективы развития мировой экономики", датированной октябрем 2016 года.

5) Кредитный рейтинг страны

Индикатор кредитного рейтинга страны опустился на 8 позиций. Источником данных для этого индикатора является суверенный кредитный рейтинг от агентства "InstitutionalInvestor". Методика расчета кредитного рейтинга данного агентства защищена правом собственности и не раскрывается.

Анализ суверенного кредитного рейтинга Казахстана от международных рейтинговых агентств в последние годы показывает тренд на снижение кредитоспособности страны. Рейтинговое агентство S&P снизило долгосрочный рейтинг дефолта эмитента (РДЭ) Казахстана в иностранной валюте с "BBB+" в 2014 году до "BBB-" прогноз "негативный" в 2016 году (или на две ступени), Fitch Ratings снизило рейтинг с "BBB+" в 2014 году до "BBB" прогноз "стабильный" в 2016 году (на одну ступень).

Суверенный рейтинг влияет на стоимость привлечения финансирования государством и, в случае значительного снижения, может существенно повлиять на увеличение процентной ставки по вновь привлекаемым финансовым средствам. Соотношение коэффициента обслуживания долга к государственным доходам в настоящий момент составляет ниже 10 % при пороговом уровне в 15 % и, если государственные расходы по обслуживанию долга увеличатся в условиях ограниченных государственных доходов, это значительно может повлиять на баланс бюджета и финансирование государственных программ развития экономики.

Помимо ухудшения макроэкономической среды на понижение рейтинга конкурентоспособности экономики Казахстана в значительной степени повлияли такие факторы, как развитость финансового рынка и конкурентоспособность компаний.

В 2016 году рейтинг страны по уровню развитости финансового рынка также снизился на 13 пунктов за счет ухудшения доступности финансовых услуг, в частности кредитования, доступности венчурного капитала, устойчивости банковской системы и эффективности регулирования фондовых бирж. Также по итогам опроса казахстанских предпринимателей на предмет выявления барьеров для ведения бизнеса 13,9 % респондентов определили доступ к финансированию как барьер, занимающий второе место после коррупции.

В 2016 году рейтинг Казахстана по конкурентоспособности компаний ухудшился на 18 пунктов. Причиной снижения послужило ухудшение качественных показателей, таких как состояние развития кластеров, развитость процесса производства, размер создаваемой добавленной стоимости и контроль международной дистрибуции.

1.2 Динамика макроэкономических факторов за трехлетний период в 2016 году и на момент создания АО "НУХ "Байтерек"

Макроэкономическая ситуация (в перспективе трехлетнего периода) в Казахстане претерпела значительные изменения (рисунок 8 ниже) за последние годы, в частности:

Темп роста реального ВВП: в результате завершения цикла высоких сырьевых цен с ожиданием сохранения низкого уровня в перспективе 10 - 15 лет произошло значительное замедление экономического роста.

Рисунок 8. Динамика темпов роста реального ВВП Казахстана, %

Источник: Комитет по статистике МНЭ РК

Фактическая средняя "спот" цена на нефть марки Brent на конец 2016 года составила 53,3 долларов за баррель по сравнению с прогнозом на 2016 год, подготовленным МНЭ РК в рамках Прогноза социально-экономического развития (далее - ПСЭР) на 2014 - 2018 годы (протокол от 21 октября 2014 года № 46), - 90,0 долларов за баррель.

Валютный курс: Национальный Банк Республики Казахстан принял решение с 20 августа 2015 года о переходе в режим свободно плавающего обменного курса, что в результате вызвало девальвацию национальной валюты.

Рисунок 9. Динамика обменного курса национальной валюты - тенге к доллару США.

Источник: Официальный сайт Национального Банка Республики Казахстан

Таким образом, обменный курс по отношению к доллару США по результатам 2016 года составил 342,2 тенге (в 2,2 раза выше обменного курса на конец 2013 года - 153,6 тенге).

Доступность и стоимость кредитных ресурсов в экономике: в результате всех вышеизложенных факторов, а также в целях повышения привлекательности национальной валюты Национальный Банк Республики Казахстан установил базовую ставку как основной инструмент денежно-кредитной политики. В результате размер ставок по однодневным сделкам РЕПО¹⁰ увеличился с 5,5 % в 2014 году до 12 % на конец 2016 года.

Рисунок 10. Динамика ключевой ставки Национального Банка Республики Казахстан по операциям "РЕПО", в процентах.

Источник: Официальный сайт Национального Банка Республики Казахстан

Повышение базовой ставки Национальным Банком Республики Казахстан повлияло на сокращение ликвидности в тенге и объемов кредитования экономики коммерческими банками (далее - БВУ). В результате, финансирование несырьевых отраслей экономики осуществлялось преимущественно через государственные институты развития и по состоянию на конец 2016 года соотношение долгосрочного кредитного портфеля АО "НУХ "Байтерек" к БВУ в несырьевом секторе экономики составила 81 %.

________________

¹⁰ Сделка РЕПО - сделка покупки ценной бумаги с обязательством обратной продажи через определенный срок по заранее определенной цене.

1.3 Основные направления государственной экономической политики

АО "НУХ "Байтерек" в своей деятельности руководствуется основными направлениями государственной политики в сфере индустриально- инновационного развития, продвижения экспорта национальной продукции, развития малого и среднего предпринимательства, реализации задач в жилищно-строительном секторе и повышения уровня благосостояния населения, а также другими задачами, поставленными Президентом и Правительством Республики Казахстан¹⁰.

В целях определения основных векторов развития государства в Послании народу Казахстана от 17 января 2014 года "Казахстанский путь - 2050: Единая цель, единые интересы, единое будущее", а также Концепции вхождения в число 30-ти самых развитых государств мира Глава государства Нурсултан Назарбаев обозначил пять стратегических направлений, реализация которых будет способствовать вхождению Казахстана в число самых развитых стран мира:

1) развитие человеческого капитала - главного двигателя инноваций;

2) совершенствование институциональной среды, обеспечивающей благоприятные условия для развития бизнеса и предпринимательских инициатив;

3) развитие отраслей наукоемкой экономики путем принятия поэтапного подхода, основанного на формировании необходимой отраслевой базы для перехода к наукоемкой экономике в долгосрочной перспективе;

4) ускоренное формирование инфраструктуры, поддерживающей создание наукоемкой экономики через создание национальной инновационной системы, модернизацию инфраструктуры и повышение энергоэффективности;

5) углубление интеграции в систему международных отношений.

В Концепции вхождения в число 30-ти самых развитых государств мира были определены главные элементы наукоемкой экономики - инновации, инвестиции и предпринимательство.

Основой для экономического роста должны стать долгосрочный рост производительности труда, развитие инноваций, диверсификация производства и экспорта, а также развитие бизнес-секторов страны за счет привлечения внешних и активного использования внутренних ресурсов.

На основе Послания народу Казахстана "Казахстанский путь - 2050" и Концепции по вхождению Казахстана в число 30-ти самых развитых государств мира были разработаны государственные и правительственные программы, направленные на достижение поставленных целей. С момента утверждения Стратегии произошли значительные изменения в государственных и правительственных программах. Были разработаны Программа "Нұрлы жол" (актуализирована 11 мая 2016 года) и Программа "Нұрлы жер". ГПИИР была актуализирована 6 сентября 2016 года в связи с изменением макроэкономической ситуации. Программа "ДКБ 2020" была актуализирована 31 марта 2015 года в связи с завершением первого этапа реализации. Упомянутые изменения в государственных и правительственных программах учтены при актуализации задач АО "НУХ "Байтерек" по реализации данных программ в первом квартале 2017 года.

Согласно Посланию Президента Республики Казахстан от 31 января 2017 года реорганизации необходимо подвергнуть АО "НУХ "Байтерек", который должен стать оператором по реализации государственных программ развития. При этом функции АО "НУХ "Байтерек" необходимо оптимизировать в части передачи бизнесу функций, которые может осуществлять частный сектор. Также АО "НУХ "Байтерек" следует заниматься заимствованием из негосударственных источников на реализацию программ.

1.3.1 Утверждение Плана нации - 100 конкретных шагов

В мае 2015 года Президент Республики Казахстан анонсировал План нации.

В соответствии с Планом нации АО "НУХ "Байтерек" участвует в исполнении шага 62 по реализации инициативы "Лидеры конкурентоспособности - национальные чемпионы" (далее - инициатива) с ориентацией на поддержку лидеров среднего бизнеса в несырьевых отраслях экономики.

Инициатива направлена на выявление успешных компаний отечественного бизнеса с перспективами роста, которые могут стать лидерами конкурентоспособности на территории Республики Казахстан, а также на региональном и международном уровнях.

Меры поддержки состоят из трех основных направлений: финансовая поддержка, консалтинговое сопровождение и институциональная поддержка (координация работы по взаимодействию с государственными органами).

В рамках финансовой поддержки участникам инициативы предоставляется доступ к финансовым инструментам ДО АО "НУХ "Байтерек" в соответствии с их внутренними документами.

В рамках консультационного сопровождения оказывается поддержка по обеспечению доступа к передовому опыту в области управления и повышения эффективности деятельности с привлечением консалтинговых компаний.

Институциональная поддержка направлена на инициирование эффективного диалога между компаниями-участницами инициативы и государственными органами для устранения общеотраслевых барьеров.

1.3.2 Новые государственные и правительственные программы - программы "Нұрлы жол" и "Нұрлы жер"

Государственная программа инфраструктурного развития "Нұрлы жол" на 2015 - 2019 годы

Одним из приоритетных направлений Программы "Нұрлы жол" является повышение доступности финансирования для субъектов малого и среднего бизнеса (далее - МСБ) и крупного предпринимательства в сфере обрабатывающей промышленности.

АО "НУХ "Байтерек" и его ДО вовлечены или могут быть вовлечены в реализацию следующих ключевых задач в рамках Программы "Нұрлы жол":

1) в рамках задач по созданию эффективной транспортно-логистической инфраструктуры ТОО "Kazakhstan Project Preparation Fund" (далее - KPPF) будет оказывать содействие достижению задачи через подготовку проектной документации, сопровождение и консультирование проектов государственно-частного партнерства;

2) в рамках задачи по повышению конкурентоспособности субъектов предпринимательства задействованы ресурсы акционерного общества "Фонд развития предпринимательства "Даму" (далее - Даму) в части поддержки субъектов МСБ и акционерное общество "Банк Развития Казахстана" (далее - БРК) в части поддержки субъектов крупного предпринимательства;

3) в рамках задачи по поддержке экспорта задействованы ресурсы БРК и акционерного общества "Экспортная страховая компания "KazakhExport" (далее - КазахЭкспорт);

4) в рамках задачи по поддержке отечественного машиностроения задействованы ресурсы дочерней организации БРК акционерного общества "БРК-Лизинг" (далее - БРК-Лизинг), осуществляющей лизинговое финансирование отечественных производителей автомобилей, вертолетов и железнодорожных вагонов.

Программа жилищного строительства "Нұрлы жер"

В связи с высокой потребностью населения в жилье была разработана Программа "Нұрлы жер". Основное внимание акцентировано на вопросах подготовки инженерно-социальной инфраструктуры, финансового стимулирования частных застройщиков, эффективного использования системы жилищно-строительных сбережений и перевода строительства кредитного жилья на внебюджетное финансирование.

Одним из пяти стратегических направлений деятельности АО "НУХ "Байтерек" и его ДО является повышение доступности жилья. В реализацию Программы "Нұрлы жер" будут задействованы ресурсы акционерного общества "Жилстройсбербанк Казахстана" (далее - ЖССБК), акционерного общества "Ипотечная компания "Казахстанская Ипотечная Компания" (далее - КИК), акционерного общества "Байтерек девелопмент" (далее - БД), акционерного общества "Фонд гарантирование жилищного строительства" (далее - ФГЖС) и Даму по следующим задачам:

1) повышение доступности ипотечного кредитования - начиная с 2017 года из республиканского бюджета ежегодно будут выделяться субсидии до 7 % годовых от суммы ипотечного кредита, которые будут направляться через финансового агента КИК;

2) стимулирование строительства жилья частными застройщиками - начиная с 2017 года из республиканского бюджета ежегодно будут выделяться субсидии 7 % годовых от ставки кредитования, которые будут направляться через финансового агента Даму;

3) строительство кредитного жилья через систему жилстройсбережений путем приобретения БД ценных бумаг местных исполнительных органов и размещения обусловленных вкладов в БВУ - для обеспечения оборачиваемости средств, направляемых на строительство кредитного жилья, с 2017 года с целью кредитования вкладчиков будут ежегодно дополнительно выделяться ЖССБК 120 млрд. тенге в течение 5 лет;

4) обеспечение населения арендным жильем - в рамках ранее принятых государственных и правительственных программ в 2017 - 2018 годы продолжается строительство арендного жилья через КИК;

5) реализация механизма защиты долевых вкладов с участием ФГЖС.

1.3.3 Уточненные государственные и правительственные программы - ГПИИР, Программа ДКБ 2020

Государственная программа индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2015 - 2019 годы

Основной целью ГПИИР является акцентированное стимулирование конкурентоспособности обрабатывающей промышленности, направленное на повышение производительности труда и увеличение объемов экспорта обработанных товаров.

АО "НУХ "Байтерек" является одним из основных операторов программы ГПИИР и вовлекается в реализацию всех ключевых задач программы:

1) в рамках задачи по созданию эффективной базовой индустрии, БРК, БРК-Лизинг и Даму обеспечивают финансирование проектов по модернизации и расширению действующих производств;

2) в рамках задачи по созданию новых точек индустриального роста БРК осуществляет финансирование крупных проектов;

3) для достижения задачи по обеспечению условий для появления высокоэффективного индустриального предпринимательства АО "НУХ "Байтерек", БРК, БРК-Лизинг, Даму и КазахЭкспорт поддерживают повышение производительности предприятий обрабатывающей промышленности;

4) основным исполнителем ключевой задачи по созданию предпосылок для появления критической массы инновационно-активного бизнеса является акционерное общество "Национальное агентство по технологическому развитию" (далее - НАТР).

Единая программа поддержки и развития бизнеса "Дорожная карта бизнеса 2020"

Даму является финансовым оператором Программы "ДКБ 2020" и осуществляет поддержку субъектам МСБ путем субсидирования ставок вознаграждения по кредитам и гарантирования кредитов БВУ в рамках трех направлений:

1) поддержка новых бизнес-инициатив предпринимателей моногородов, малых городов и сельских населенных пунктов;

2) отраслевая поддержка предпринимателей, осуществляющих деятельность в приоритетных секторах экономики;

3) снижение валютных рисков предпринимателей.

1.3.4 Комплексный план приватизации на 2016 - 2020 годы

В соответствии с постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 декабря 2015 года № 1141 "О некоторых вопросах приватизации на 2016 - 2020 годы" утвержден Комплексный план приватизации на 2016 - 2020 годы. В рамках данного постановления планируется передача в конкурентную среду долей в трех ДО АО "НУХ "Байтерек" и восьми проектах акционерного общества "Инвестиционный фонд Казахстана" (далее - ИФК), в частности:

1) ЖССБК, КазахЭкспорт и НАТР¹¹: планируется реализация стратегическому или квалифицированному инвестору, который имеет профессиональные навыки в соответствующей сфере деятельности;

2) ИФК: рассматривается реализация в полном объеме долей участия в отношении 8 проектов¹² в срок до 2018 года.

_______________________

¹¹ Включая приватизацию долей в 7 ДО НАТР: ТОО "Технопарк "Алгоритм", ТОО "Технопарк Сары-Арка", ТОО "Технопарк КазНТУ имени К.И. Сатпаева", ТОО "Восточно-Казахстанский региональный технопарк "Алтай", ТОО "Конструкторское бюро горно-металлургического оборудования", ТОО "Конструкторское бюро транспортного машиностроения", ТОО "Конструкторское бюро нефтегазового оборудования".

¹² Список приватизируемых проектов ИФК: АО "Уральский завод металлоконструкций и цинкования", АО "Досжан темир жолы", АО "WhiteFishofKazakhstan", АО "МырзАбеК — АЛТЫН ТАС групп", АО "Раннила Казахстан", АО "Иртышский Химико-Металлургический Завод", АО "Pams Pipe", ТОО "А-КБК".

2. Анализ текущего состояния АО "НУХ "Байтерек": Анализ внутренней среды

2.1 Текущая структура АО "НУХ "Байтерек" и ДО

В состав АО "НУХ "Байтерек" входят 11 ДО (приложение к настоящей Стратегии), которые в прошлом находились под управлением различных государственных органов и/или субъектов квазигосударственного сектора.

ДО АО "НУХ "Байтерек" осуществляют содействие развитию экономики Казахстана посредством предоставления различных инструментов поддержки. Все существующие в ДО АО "НУХ "Байтерек" инструменты поддержки (как финансовые, так и нефинансовые) можно условно разбить на пять направлений деятельности: поддержка предпринимательства в сегменте крупного бизнеса, поддержка предпринимательства в сегменте МСБ, повышение доступности жилья, повышение экспортного потенциала, а также трансферт и внедрение технологий (см. рисунок 11 ниже).

Рисунок 11. Матрица инструментов поддержки развития экономики в ДО АО "НУХ "Байтерек" в разрезе пяти направлений деятельности.

Источник: годовые отчеты ДО (2015); финансовые отчеты ДО (2015)

Пять упомянутых направлений сильно отличаются друг от друга по ряду характеристик, таких как:

1) доля в портфеле активов АО "НУХ "Байтерек";

2) уровень доходности активов;

3) количество обслуживаемых клиентов;

4) горизонт инвестирования/поддержки;

5) типичная структура фондирования;

6) качество кредитного портфеля;

7) операционные расходы на управление активами.

Более того, пять направлений деятельности АО "НУХ "Байтерек" реализуются в рамках связанных государственных и правительственных программ развития экономики (см. рисунок 12 ниже).

Рисунок 12. Сравнение пяти направлений деятельности АО "НУХ "Байтерек" по ряду характеристик

Источник: данные ДО (2016)

Сравнительный анализ международной практики указывает, что в результате объединения пяти специфичных направлений деятельности, АО "НУХ "Байтерек" является уникальным институтом развития, не имеющим аналогов (см. рисунок 13 ниже). Проведенный анализ указывает, что государственная поддержка пяти направлений деятельности, реализуемых в АО "НУХ "Байтерек", не консолидируется в одном институте развития, а разделена между несколькими институтами развития с соответствующей специализацией.

Учитывая существенные различия в характеристиках пяти направлений деятельности и результаты сравнительного анализа, деятельность АО "НУХ "Байтерек" следует планировать, анализировать и оценивать в контексте указанных пяти направлений.

Рисунок 13. Международная практика реализации пяти направлений деятельности через институты развития экономики.

Источник: годовые отчеты АО "НУХ "Байтерек", KfW, BNDES, CDB; анализ рабочей группы

2.2 Анализ исполнения КПД и SWOT

Ранее Стратегия определяла 28 ключевых показателей деятельности для выполнения задачи становления АО "НУХ "Байтерек" как интегрированного института развития и реализации пяти стратегических направлений деятельности.

Согласно отчету по исполнению Плана мероприятий на 2014 - 2016 годы по реализации Стратегии по итогам 2014 и 2015 годов большинство стратегических ключевых показателей деятельности (далее - КПД) были выполнены:

№ п/п	Показатель	Плановые значения	Фактические значения
Задачи для становления АО "НУХ "Байтерек" как интегрированного института развития
1.	ROE, %	2014 - 0,2 2015 - 2,2 2016 - 2,4	2014 - 5,7 2015 - 5,9 2016 - 5,4
2.	ROA, %	2014 - 0,1 2015 - 0,7 2016 - 0,6	2014 - 2 2015 - 1,7 2016 - 1,3
3.	Кредитный рейтинг АО "НУХ "Байтерек"	Не ниже суверенного	2014 - соответствует: FitchBBB+ S&PBBB+ 2015 FitchBBB+ соответствует S&PBBB- не соответствует
4.	Долг/капитал	Не выше 7	2014 - 1,5 2015 - 3 2016 - 3,3
5.	Качество ссудного портфеля (уровень провизий к ссудному портфелю)¹³, %	2014 - 10 2015 - 10 2016 - 9	2014 - 3 2015 - 1,5 2016 - 2,6
6.	Производительность труда (валовый доход на сотрудника), млн. тенге	2014 - 65 2015 - 71 2016 - 102	2014 - 71,6 2015 - 116,1
Стратегическое направление деятельности 1: Содействие устойчивому развитию экономики Республики Казахстан посредством оказания финансовой поддержки приоритетным секторам экономики
1.1 Обеспечение финансирования экономики через механизмы кредитования и инвестиций
7.	Объем активов к ВВП, %	2014 - 6 2015 - 6 2016 - 6	2014 - 6 2015 - 8,4 2016 - 9,0
8.	Кредитный портфель¹⁴, млрд. тенге	2014 - 1 321 2015 - 1 948 2016 - 2 403	2014 - 1 415 2015 - 2 126 2016 - 2 331
9.	Инвестиционный портфель¹⁵ (за исключением казначейских операций), млрд. тенге	2014 - 50 2015 - 138 2016 - 278	2014 - 47,9 2015 - 138,7 2016 - 235
10.	Индекс эффекта развития проектов (по БРК)	2014 - 62 2015 - 63 2016 - 64	2014 - 62 2015 - 63 2016 - 65
11.	Доля кредитного и инвестиционного портфеля от общих активов АО "НУХ "Байтерек" (за исключением казначейских операций), %	2014 - 56 2015 - 68 2016 - 65	2014 - 60 2015 - 65,5 2016 - 62,5
1.2 Обеспечение структурирования и финансирования инфраструктурных проектов, в том числе проектов ГЧП
12.	Накопленный объем средств, инвестированных в инфраструктурные проекты¹⁶, млрд. тенге	2014 - не установлено 2015 - 4,6 2016 - 15,3	2014 - нет данных 2015 - 13,6 2016 - 16,4
13.	Кумулятивное количество инфраструктурных проектов, в том числе проектов ГЧП, по которым оказаны услуги по консультативному сопровождению	2014 - 3 2015 - 6 2016 - 15	2014 - 1 2015 - 10 2016 - 16
1.3. Взаимодействие с частными финансовыми институтами по обеспечению необходимого уровня финансирования экономики
14.	Доля привлеченных прямых частных инвестиций в Республику Казахстан к единице государственных средств (в акционерный капитал)	2014 - 1,7 2015 - не менее 2 2016 - не менее 2	2014 - 2,7 2015 - 2,1 2016 - 2,1
Стратегическое направление деятельности 2: Поддержка малого и среднего предпринимательства
2.1 Обеспечение финансовой поддержки предприятий МСБ
15.	Объем средств, направленных на развитие предпринимательства по финансовым программам, млрд. тенге	2014 - 328 2015 - 422 2016 - 451	2014 - 439 2015 - 523,7 2016 - 747,9
16.	Мультипликатор софинансирования субъектов малого и среднего предпринимательства (далее - СМСП) со стороны БВУ по кредитам, выданным по программе обусловленного размещения	2014 - не установлено 2015 - 5:1 2016 - (-)	2014 - нет данных 2015 - 47:1
17.	Доля привлеченных средств на финансирование СМСП из внебюджетных источников, %	2014 - 20 2015 - 22 2016 - 49	2014 - 57 2015 - 61 2016 - 71
2.2 Развитие компетенций субъектов малого и среднего предпринимательства
18.	Доля участников программ обучения, открывших бизнес, %	2014 - 10 2015 - 11 2016 - 12	2014 - 12 2015 - 12 2016 - 12
Стратегическое направление деятельности 3: Поддержка новых, современных отраслей экономики и развитие инноваций
3.1 Обеспечение финансовой поддержки новых отраслей экономики и инновационных проектов
19.	Ежегодный объем выпущенной продукции проектами, поддержанными в рамках инструментов поддержки, млрд. тенге	2014 - 8 2015 - 8,6 2016 - 26,2	2014 - 34,5 2015 - 25,2 2016 - 57,7
3.2. Развитие инновационной инфраструктуры
20.	Доля коммерциализованных проектов в общем количестве проектов, %	2014 - 15 2015 - 16,2 2016 - 17,5	2014 - 25 2015 - 24 2016 - 30
3.3 Развитие компетенции инновационно-ориентированных предприятий и содействие трансферту технологий
21.	Количество предприятий, осуществивших трансферт технологий	2014 - 12 2015 - 15 2016 - 12	2014 - 17 2015 - 18 2016 - 15
Стратегическое направление деятельности 4: Поддержка экспортной деятельности казахстанских компаний
4.1 Развитие экспортного страхования и торгового финансирования
22.	Доля покрытия несырьевого экспорта, %	2014 - 1,4 2015 - 1,5 2016 - 1,5	2014 - 1,4 2015 - 2,7 2016 - 2,3
4.2. Нефинансовая поддержка экспортной деятельности казахстанских предприятий
23.	Доля экспортно-ориентированных предприятий, которым оказаны консультационные услуги, %	2014 - 4 2015 - 4,5 2016 - 5	2014 - 5 2015 - 4,5 2016 - 7,5
Стратегическое направление деятельности 5: Содействие решению социально-ориентированных задач государства
5.1 Развитие системы жилстройсбережений
24.	Доли участников системы жилстройсбережений к экономически активному населению, %	2014 - 5,2 2015 - 6,5 2016 - 8,3	2014 - 5,3 2015 - 7,1 2016 - 9,8
25.	Доля участия АО "НУХ "Байтерек" на рынке кредитов на строительство и приобретение жилья	2014 - 12,8 2015 - 14 2016 - 25	2014 - 18,9 2015 - 24,6 2016 - 27
5.2 Развитие инструмента "аренда с последующим выкупом"
26.	Объем вводимого арендного жилья, тыс. м²	2014 - 171 2015 - 201,0¹⁷ 2016 - 326	2014 - 24,6¹⁸ 2015 - 434,7¹⁹ 2016 - 425,5
5.3 Поддержка ипотечного рынка жилья
27.	Объем приобретения прав требования ипотечных займов у банков-партнеров, млрд. тенге	2014 - 10 2015 - 8 2016 - (-)	2014 - 12,5 2015 - 4,7
5.4 Развитие гарантирования ипотечных кредитов
28.	Доля ипотечных займов в портфеле БВУ, обеспеченных гарантией АО "КФГИК²⁰", %	2014 - 9 2015 - 9 2016 - 4,7	2014 - 7,1 2015 - 5,9 2016 - 4,2

Рисунок 14. Исполнение КПД АО "НУХ "Байтерек" в 2014 - 2015 годах²¹.

В 2014 году не исполнено 3 из 28 стратегических КПД:

1) кумулятивное количество инфраструктурных проектов, в том числе проектов ГЧП, по которым оказаны услуги по консультативному сопровождению, составило 1 из запланированных 3;

2) объем вводимого арендного жилья составил 24,6 тыс. м² вместо запланированных 210,0 тыс. м²;

3) доля ипотечных займов в портфеле БВУ, обеспеченных гарантией ФГЖС, составила 7,1 % вместо запланированных 9,0 %.

В 2015 году не исполнено 3 из 28 стратегических КПД:

1) мультипликатор софинансирования субъектов малого и среднего предпринимательства со стороны БВУ по кредитам, выданным по программе обусловленного размещения, составил 47:1 вместо планового значения 5:1, во многом из-за проблем с ликвидностью у БВУ;

2) объем приобретения прав требования ипотечных займов у банков-партнеров составил 4,7 млрд. тенге вместо плановых 8,0 млрд. тенге. Недостижение плановых показателей объясняется удорожанием финансирования для КИК и стагнацией рынка ипотечного кредитования;

3) доля ипотечных займов в портфеле БВУ, обеспеченных гарантией ФГЖС, составила 5,9 % вместо планового значения 9,0 %. Недостижение планового показателя объясняется приостановлением выдачи гарантий в 2013 году в связи с недостаточностью капитала ФГЖС²².

Таким образом, недостижение нескольких КПД в 2014 - 2015 годах объясняется внешней конъюнктурой рынка: отсутствие ликвидности, удорожание доступных источников финансирования и ослабление государственной поддержки экономики.

_________________________________

¹³ Консолидированный показатель по БРК, ЖССБК, КИК, Даму

¹⁴ Консолидированный показатель по БРК, Даму, ЖССБК, КИК, ФСА (БД)

¹⁵ Консолидированный показатель по ККМ, ИФК, КИК, НАТР

¹⁶ Объем средств, инвестированных группой компаний АО "НУХ "Байтерек".

¹⁷ В рамках Программы "Доступное жилье – 2020" - 153, в рамках собственной программы – 48 тыс. кв. метров.

¹⁸ До 2015 года по Программе "Доступное жилье – 2020" - 6, по собственной программе – 24.6 тыс. кв. метров.

¹⁹В рамках Программы "Доступное жилье – 2020" - 425,37, в рамках собственной программы – 9,3 тыс. кв. метров.

²⁰ В соответствии с решением Правления АО "НУХ "Байтерек" от 20 сентября 2016 года № 37/16 акционерное общество "Казахстанский фонд гарантирования ипотечных кредитов" (далее – АО "КФГИК") было переименовано в АО "Фонд гарантирования жилищного строительства".

²¹ В соответствии с пунктом 24 приказа Министра национальной экономики Республики Казахстан от 27 февраля 2015 года № 149 первая оценка эффективности реализации Стратегии развития будет проводится за период 2014 – 2016 годы с разбивкой по годам по 28 КПД АО "НУХ "Байтерек", указанным на рисунке 14.

²² В соответствии с Законом Республики Казахстан "О республиканском бюджете на 2015 – 2017 годы" предусмотрено пополнение АО "КФГИК" на 10 млрд. тенге. Вышеуказанные меры позволили в 2016 году АО "ФЖГС" приступить к выдаче гарантий на жилищное строительство.

SWOT-анализ

Сильные стороны	Слабые стороны
1) значительная поддержка АО "НУХ "Байтерек" и его ДО со стороны единственного акционера в лице Правительства Республики Казахстан; 2) развитая инфраструктура, существенный опыт поддержки экономики, опыт взаимодействия с частным бизнесом; 3) эффективное управление валютными, процентными, кредитными и другими рисками портфеля; 4) опыт привлечения финансирования на международном и местном рынках капитала; 5) широкий набор финансовых и нефинансовых инструментов поддержки в ДО АО "НУХ "Байтерек".	1) высокая доля финансирования крупных проектов квазигосударственного сектора; 2) наличие дублирующих функций и инструментов поддержки с другими институтами развития; 3) низкая степень реализации синергии между ДО АО "НУХ "Байтерек", необходимых для успешного внедрения принципа "одного окна"; 4) направленность КПД АО "НУХ "Байтерек" и его ДО на показатели, отражающие объем поддержки, и не всегда на эффективность; 5) отсутствие четкого распределения управленческих функций и ответственности между корпоративным центром АО "НУХ "Байтерек" и ДО; 6) недостаточно активное взаимодействие с общественностью и клиентами по доведению информации о результатах работы и новых инструментах
Возможности	Угрозы
1) высокая потребность экономики Казахстана в финансовой и нефинансовой поддержке развития; 2) необходимость дальнейшего повышения конкурентоспособности казахстанских компаний; 3) необходимость наращивания инвестиций в развитие и модернизацию инфраструктуры; 4) возможность привлечения средств из негосударственных источников финансирования; 5) расширение сотрудничества с частным сектором, в частности в форме ГЧП и софинансирования с частными финансовыми институтами; 6) возможность реализации дополнительной синергии между ДО; 7) осуществление роли технологического брокера путем предоставления услуг по трансферту технологий.	1) возможно ухудшение макроэкономической ситуации в стране из-за внешних факторов; это может привести к дальнейшему ослаблению национальной валюты и ухудшению страновых рисков; 2) неразвитость фондового рынка Республики Казахстан; 3) в случае понижения кредитного рейтинга АО "НУХ "Байтерек" доступ к внешним источникам финансирования будет ограничен; 4) слабая инвестиционная привлекательность проектов в Казахстане; 5) сохранение высокой доли проблемных кредитов в портфелях БВУ.

3. Миссия и видение АО "НУХ "Байтерек"

Миссией АО "НУХ "Байтерек" является содействие устойчивому экономическому развитию Республики Казахстан в целях реализации государственной политики и достижения целей, поставленных "Стратегией - 2050".

Видение АО "НУХ "Байтерек" - ключевой институт Правительства Республики Казахстан, соответствующий передовым стандартам корпоративного управления и обеспечивающий реализацию задач по устойчивому развитию экономики Казахстана путем ее диверсификации, поддержки инноваций, развития экспорта, увеличения производительности труда.

Ключевые задачи, которые решает АО "НУХ "Байтерек" в рамках реализации своей миссии по содействию устойчивому развитию экономики Казахстана, являются:

1) развитие несырьевых отраслей экономики;

2) развитие предпринимательства (частного сектора экономики);

3) поддержка урбанизации экономики;

4) поддержка экспорта несырьевой продукции;

5) развитие инноваций.

Первые две задачи решаются путем осуществления основной деятельности АО "НУХ "Байтерек" по двум стратегическим направлениям:

1) поддержка предпринимательства в сегменте крупного бизнеса;

2) поддержка предпринимательства в сегменте МСБ.

Третья задача по поддержке урбанизации экономики решается в рамках третьего стратегического направления деятельности АО "НУХ "Байтерек" "Повышение доступности жилья".

Последние две задачи по поддержке экспорта несырьевой продукции и развитию инноваций реализуются по двум стратегическим направлениям:

1) повышение экспортного потенциала;

2) трансферт и внедрение инноваций.

По каждому из стратегических направлений в разделе 5 настоящей Стратегии предусмотрены КПД деятельности АО "НУХ "Байтерек" с определением целевого значения на 2023 год.

Детальные подзадачи с годовыми промежуточными целевыми значениями и мероприятиями будут предусмотрены в рамках разработанного АО "НУХ "Байтерек" Плана мероприятий по реализации Стратегии, который будет являться рабочим документом.

4. Стратегические направления развития АО "НУХ "Байтерек"

4.1 Стратегическое направление деятельности 1. Поддержка предпринимательства в сегменте крупного бизнеса

Деятельность АО "НУХ "Байтерек" по поддержке предпринимательства в сегменте крупного бизнеса является одним из направлений деятельности ДО БРК, КазахЭкспорт, акционерного общества "Казына капитал менеджмент" (далее - ККМ), ИФК и KPPF, которые оказывают поддержку в рамках инструментов долгового и долевого финансирования, лизинга и экспортного страхования, консультативного сопровождения проектов. Основными проблемными вопросами в данном направлении деятельности являются:

1) структура кредитного портфеля по заемщикам: Кредитный портфель АО "НУХ "Байтерек" по состоянию на 31 декабря 2015 года составил 1,9 трлн. тенге. Основная доля (~75 %) кредитного портфеля приходится на БРК. Согласно анализу проектов (по стоимости), реализованных с инструментами поддержки БРК, порядка 85 % стоимости проектов приходятся на компании с государственным участием, включая субъекты квазигосударственного сектора (см. рисунок 15 ниже). Справочно, по состоянию на 31 декабря 2016 года кредитный портфель АО "НУХ "Байтерек" составил 1,9 трлн. тенге, а доля БРК в портфеле АО "НУХ "Байтерек" значительно не изменилась.

При этом в соответствии со Стратегическим планом Министерства национальной экономики Республики Казахстан на 2014 - 2018 годы Правительством Республики Казахстан поставлена задача по сокращению доли участия государства в экономике до 15 % к 2021 году. Таким образом, текущая практика инвестирования со стороны БРК не поддерживает задачу по сокращению участия государства в экономике;

Рисунок 15. Структура кредитного портфеля БРК по отраслям и заемщикам с указанием доли по ключевым проектам.

Источник: финансовая отчетность АО "НУХ "Байтерек" (6 мес. 2016); данные БРК

2) стоимость заимствования: в мае 2016 года ДО АО "НУХ "Байтерек" - БРК привлекла внешнее заимствование от Sumitomo Mitsui Banking Corporation в размере 32,3 млн. долларов США. Процентная ставка по данному займу на момент привлечения составила 3,66 % годовых (6mLibor+2,75 % годовых). В декабре 2016 года БРК также привлек внешнее заимствование от Государственного Банка Развития Китая в размере 170 млн. долларов США. Процентная ставка по данному займу на момент привлечения составила 3,99 % годовых (6mLibor+2,7 % годовых).

На основе сравнительного анализа (см. рисунок 16 ниже) фактических привлечений заемных средств (с аналогичными сроками погашения) государственными финансовыми институтами с сопоставимым диапазоном кредитного рейтинга (от BB+ до BBB-) за период 2015 - 2016 годы было выявлено, что процентные ставки БРК находятся на одном уровне с процентными ставками в сопоставимых банках развития;

Долговые привлечения гос.фин. институтами (ВВ+ до ВВВ-) на рынках капитала в 2015 – 2016 гг.

Рисунок 16. Условия привлечения внешних заемных средств финансовыми институтами развития с кредитным рейтингом от ВВ+ до ВВВ- за период 2015-2016 годы.

Источник: финансовая отчетность ХАО "НУХ "Байтерек" (2015,2016); Bloomberg

3) реактивный подход АО "НУХ "Байтерек" к поиску и структурированию сделок: в текущей операционной модели АО "НУХ "Байтерек" имеет ограниченный объем прямого взаимодействия с предпринимателями, поскольку непосредственная поддержка реализуется на уровне ДО. При этом АО "НУХ "Байтерек" будет проактивно инициировать поддержку тех или иных направлений в приоритетных секторах экономики в рамках комплексной поддержки проектов в сегменте крупного бизнеса, которая будет ограничиваться 3-5 сделками в год;

4) кросс-функциональность (комплексная поддержка): в процессе анализа проектов и интервью с ключевыми руководителями АО "НУХ "Байтерек" и ДО было выявлено, что за три года было реализовано только 2 проекта в рамках оказания комплексной поддержки. Такими положительными примерами являются проекты с акционерным обществом "Группа Компаний Аллюр" и акционерным обществом "Центрально-Азиатская топливно-энергетическая компания". При этом отмечается наличие значительного потенциала расширения практики комплексной поддержки при условии наличия координации и вовлеченности на уровне АО "НУХ "Байтерек".

При этом в соответствии с ГПИИР отбор проектов для предоставления поддержки будет осуществляться с учетом увеличения производительности труда, расширения рынков сбыта, а также увеличения местного содержания в закупках товаров, работ и услуг при реализации проектов;

5) качество кредитного портфеля - доля неработающих займов (задержка графика погашения свыше 90 дней): в период с 2013 по 2016 годы АО "НУХ "Байтерек" более чем в 3 раза (с ~22 % до 7 %) снизил долю неработающих займов в кредитном портфеле. Однако, текущий уровень неработающих займов все еще в 3 раза превышает средний уровень сопоставимых институтов развития (см. рисунок 17 ниже). АО "НУХ "Байтерек" будут рассмотрены дальнейшие меры по снижению уровня неработающих займов, что позволит улучшить качество кредитного портфеля и высвободить средства для дальнейшего инвестирования.

Рисунок 17. Сравнительный анализ доли неработающих займов в портфеле финансовых институтов развития.

Источник: годовые отчеты институтов развития (2012-2015), финансовая отчетность АО "НУХ "Байтерек" (2016)

При этом по итогам 2015 года доля ИФК в общем показателе неработающих кредитов АО "НУХ "Байтерек" (181,4 млрд. тенге) составила 93,6 % или 169,8 млрд. тенге. Таким образом, данный показатель без учета ИФК составил 0,6 %;

6) проблемные активы/проекты: в 2013 - 2015 годах АО "НУХ "Байтерек" вывел значительную долю проблемных активов/проектов из БРК в ИФК для работы с проблемными активами/проектами. Первоначальная стоимость переданных в ИФК проектов составляла порядка 326 млрд. тенге²³, тогда как справедливая стоимость по состоянию на 31 декабря 2015 года составила 32 млрд. тенге (на 90 % ниже первоначальной стоимости).

В этой связи АО "НУХ "Байтерек" будут разработаны решения по двум ключевым вопросам:

1) каким образом следует улучшить подходы к управлению рисками (в том числе, модель оценки кредитных рисков заемщика, качество анализа инвестиционных проектов, практика передачи валютных рисков заемщику, практика оценки и управления залогами и т.д.) в сделках, чтобы минимизировать вероятность потерь от неработающих займов?

2) каким образом следует изменить модель работы с проблемными активами/проектами, чтобы минимизировать потери от неработающих займов после дефолта заемщика?

_________________________

²³ По отчетным данным ИФК на конец 2015 года стоимость переданных активов, которую должно ИФК оплатить в пользу БРК согласно договорам цессии, составляет 320 млрд. тенге.

4.2 Стратегическое направление деятельности 2. Поддержка предпринимательства в сегменте МСБ

Деятельность АО "НУХ "Байтерек" по поддержке предпринимательства в сегменте МСБ реализуется ДО Даму, НАТР, КазахЭкспорт, БРК, ККМ, KPPF, которые оказывают поддержку в рамках как финансовых (гранты, венчурное финансирование, субсидирование ставки вознаграждения, частичное гарантирование кредитов БВУ, обусловленное размещение средств в БВУ, льготное кредитование, экспортное и предэкспортное финансирование, долевое финансирование), так и нефинансовых (консультативное сопровождение проектов) инструментов.

За последние пять лет наблюдается положительная динамика развития МСБ в Казахстане. Показатель доли МСБ в структуре ВВП вырос с 17,3 % в 2011 году до 24,9 % в 2015 году. Количество активно действующих субъектов увеличилось в 1,5 раза за шесть лет и составило 1,2 млн. субъектов в 2016 году. Увеличился показатель занятого населения в секторе МСБ и составил 3,1 млн. человек в октябре 2016 года (см. рисунок 18 ниже). Так, по итогам 2016 года рейтинг DoingBusiness показал, что Казахстан поднялся на 16 позиций и занял 35 место из 190 стран за счет улучшения по таким позициям, как "создание предприятий" (+9), "получение разрешений на строительство" (+56), "подключение к системе электроснабжения" (+27) и др. Также отмечается снижение по показателям "получение кредита" (-5) и налогообложение (-3).

Рисунок 18. Динамика основных показателей МСБ.

Источник: Комитет по статистике МНЭ РК

Однако, Казахстан имеет существенный потенциал в развитии сектора МСБ. Уровень развития сектора МСБ остается значительно ниже, чем в таких развивающихся странах, как Аргентина, Бразилия, Южная Африка и Китай. Средний показатель доли МСБ в структуре ВВП развивающихся стран равен 42 %, в то время как доля занятых составляет 64 % от общего населения страны. Показатели доли МСБ в структуре ВВП Казахстана в 1,5 раза ниже среднего показателя развивающихся стран, а доля занятых в МСБ равна 35 % от экономически активного населения республики, что практически в 2 раза ниже среднего показателя.

Основными факторами, ограничивающими финансирование развития МСБ в Казахстане, являются ограниченный охват (по количеству) предпринимателей в секторе МСБ, ориентация поддержки со стороны институтов развития на суб-сегмент среднего бизнеса, недостаточность государственной поддержки, отсутствие мотивационной составляющей в инструментах финансовой поддержки со стороны институтов развития, а также высокие ставки кредитования БВУ.

Тем не менее, увеличение количества субъектов МСБ и объема продукции, выпускаемой данными субъектами, привело к значительному увеличению объема налоговых отчислений от субъектов МСБ. По данным Комитета государственных доходов Министерства финансов Республики Казахстан сумма ежегодных налоговых отчислений от субъектов сектора МСБ выросла в 3,5 раза с 2012 по 2015 годы и составила 1,3 трлн. тенге в 2015 году. При этом наблюдается отставание роста государственной финансовой поддержки сектора МСБ от роста объемов налоговых отчислений сектора МСБ. С начала реализации Программы "ДКБ 2020" по состоянию на 1 января 2016 года выделено 111,0 млрд. тенге на субсидирование ставки вознаграждения и гарантирование по кредитам предпринимателей по трем направлениям программы. В 2014 - 2015 годах по линии поддержки обрабатывающей промышленности в рамках планов совместных действий Правительства и Национального Банка Республики Казахстан выделено дополнительно 200 млрд. тенге из Национального фонда Республики Казахстан (постановления Правительства Республики Казахстан от 14 апреля 2014 года № 354, от 5 декабря 2014 года № 1276 и от 11 марта 2015 года № 124).

Так, сумма государственной поддержки МСБ в 2015 году составила 145 млрд. тенге, что равно лишь 11 % от налоговых отчислений субъектов сектора МСБ. На рисунке 19 можно увидеть соотношение объема налоговых отчислений и объема государственной поддержки. Таким образом, АО "НУХ "Байтерек" предлагается инициировать вопрос об увеличении объема поддержки на развитие сектора МСБ со стороны государства.

Рисунок 19. Сравнение налоговых отчислений сектора МСБ и объема государственной поддержки, млрд. тенге.

Источник: анализ рабочей группы, годовые отчеты Даму

В рамках Программы "ДКБ 2020" и основной деятельности Даму в 2015 году финансовая поддержка была оказана 6 186 субъектам, что составляет лишь 1,0 % от общего количества субъектов МСБ (как физических, так и юридических лиц) в приоритетных отраслях Программы "ДКБ 2020". Это свидетельствует об ограниченном охвате государственной финансовой поддержкой субъектов предпринимательства. За последние четыре года охват предпринимателей финансовой поддержкой не показывает роста в относительном выражении к общему количеству субъектов. Данную динамику можно увидеть на рисунке 20 ниже.

Рисунок 20. Охват субъектов МСБ финансовыми инструментами поддержки, в процентах.

Источник: годовые отчеты Даму, Комитет по статистике МНЭ РК

Основными финансовыми инструментами ДО АО "НУХ "Байтерек" по поддержке микро-, малого и среднего предпринимательства являются обусловленное размещение средств в БВУ, субсидирование ставки вознаграждения и гарантирование кредита.

В 2015 году общий объем кредитного портфеля, по которому была оказана поддержка субъектам МСБ, составил 524 млрд. тенге. Объем кредитного портфеля по инструменту "субсидирование ставки вознаграждения" был равен 260 млрд. тенге и составил половину указанной поддержки. По данному направлению была оказана финансовая поддержка 1 595 субъектам со средним размером поддержки равным 163 млн. тенге.

Рисунок 21. Финансовые инструменты поддержки и их основные показатели, млрд. тенге

Источник: годовые отчеты Даму

Средний размер поддержки превышает среднюю годовую выручку малого бизнеса в 3 раза, исходя из чего можно предположить, что основная часть финансовой поддержки направлена в суб-сегмент среднего предпринимательства, в то время как индивидуальные предприниматели, крестьянские хозяйства и малые предприятия не получают необходимого финансирования. На рисунке 22 ниже показано количество активных субъектов микро-, малого и среднего предпринимательства, объемы выпускаемой продукции и количество занятых в каждом суб-сегменте. На основании этих данных видно, что 81,1 % объема выпускаемой продукции и 89,1 % рабочих мест относятся к субъектам микро- и малого бизнеса.

Таким образом, для достижения максимального эффекта с точки зрения создаваемых рабочих мест и увеличения объемов выпускаемой продукции ДО АО "НУХ "Байтерек" в направлении поддержки предпринимательства в сегменте МСБ следует ориентировать финансовые инструменты поддержки в большей степени на суб-сегменты микро- и малого бизнеса, нежели чем на ограниченный круг средних и средне-крупных предприятий.

Рисунок 22. Количество активных субъектов МСБ, объем выпускаемой продукции и количество рабочих мест в размере по сегментам за 2015 год.

Источник: Комитет по статистике МНЭ РК

При оказании ДО АО "НУХ "Байтерек" финансовых мер поддержки МСБ будут предусмотрены механизмы встречных обязательств со стороны поддерживаемых предприятий по повышению своей социально-экономической эффективности в течение определенного периода.

В сложившейся макроэкономической ситуации при высокой ставке рефинансирования ставка кредитования МСБ со стороны БВУ по специальным программам (в т.ч. по совместным программам Даму с Азиатским Банком Развития, ЕБРР, акционерным обществом "Фонд национального благосостояния "Самрук-Казына" и местными исполнительными органами) составляет от 6 до 18 %. Уровень маржинальности в отраслях, где создаются и развиваются МСБ, зачастую ненамного превышает ставку кредитования, то есть возможности роста и развития бизнеса за счет заемных средств сильно ограничены.

При этом в соответствии с ГПИИР и Программой "ДКБ 2020" отбор проектов для предоставления поддержки будет осуществляться с учетом увеличения производительности труда, модернизации и расширения производства, а также эффективности реализуемых проектов.

4.3 Стратегическое направление деятельности 3. Обеспечение финансовой доступности жилья

Деятельность АО "НУХ "Байтерек" по повышению доступности жилья реализуется ДО ЖССБК, КИК, ФГЖС и БД, которые оказывают поддержку в виде финансирования застройщиков, субсидирования ипотечного кредитования, гарантирования жилищного строительства, строительства арендного и кредитного жилья, управления арендным жильем и кредитования покупки жилья.

Ввиду зависимости роста экономики Казахстана от урбанизации населения в будущем повышение доступности жилья является одним из ключевых направлений развития экономики. Доступность жилья наряду с занятостью населения являются главными факторами для успешной реализации реального экономического роста страны.

Доступность жилья состоит из совокупности факторов, влияющих на спрос и предложение. Основными факторами, влияющими на спрос, являются доходы и объем сбережений населения, прирост населения, уровень урбанизации, скорость и объемы устаревания существующего жилищного фонда, а также стоимость и доступность розничного кредитования и аренды. На спрос также могут влиять качественные характеристики жилья - сопутствующая (социальная и транспортная) инфраструктура, географическое расположение, престижность района, качество застройки (планировка, этажность).

На предложение (объем строительства) влияет себестоимость квадратного метра жилья и доступность финансирования (как долевого, так и долгового) для застройщика, новые технологии в строительстве, человеческий капитал (наличие квалифицированных специалистов, перебои в доступности необходимого количества неквалифицированных кадров, обучение и преемственность), макроэкономические тренды, привлекательность альтернативных проектов (коммерческие, социальные, инфраструктурные), структура и характеристика индустрии (количество игроков, распределение ролей, наличие иностранных участников).

Стоимость финансирования для покупателей жилья

Стоимость ипотечных займов для покупателей, в целом, как и прочих кредитных займов значительно увеличилась в 2015 году. Данное увеличение было связано с девальвационными ожиданиями, из-за которых БВУ держали свободную ликвидность в основном в иностранной валюте и ограничивали выдачу новых кредитов в тенге, либо выдавали их по высоким ставкам, чтобы компенсировать ожидаемые потери от переоценки валюты. Данная тенденция значительно не изменилась в первой половине 2016 года в некоторых крупных БВУ, но в других стоимость ипотечных займов начала снижаться.

Рисунок 23. Эффективные ставки по ипотечному кредитованию в крупнейших БВУ страны за период с 2010 по 2016 годы.

Источник данных: анализ рынка недвижимости акционерного общества "Фонд недвижимости "Самрук-Казына"

Размер доходов покупателей жилья

Объемы и стоимость ипотечных займов могут не влиять на доступность жилья в ситуациях, когда доходы и сбережения населения позволяют приобретать недвижимость без заимствования в БВУ. Рост номинальной среднемесячной заработной платы наемных работников в Республике Казахстан за последние годы составил 11 % (см. рисунок 24).

Стоимость квадратного метра нового жилья росла пропорционально доходам населения с 2010 по 2015 годы, но снизилась в 2016 году (см. рисунок 25), что позволяет сделать вывод, что, в целом, доступность жилья не улучшалась до 2015 года, несмотря на увеличение объемов строительства (см. рисунок 26). Возможной причиной является несоответствие объема предложения объему спроса или недостаточный объем строительства в целом. Снижение цены за квадратный метр жилья в 2016 году при сохранении темпов роста заработной платы указывает на улучшение доступности жилья за последний год.

Рисунок 24. Среднемесячная заработная плата в Республике Казахстан за период с 2010 по 2016 годы, тыс. тенге.

Источник: Комитет по статистике МНЭ РК

Рисунок 25. Средняя цена за квадратный метр нового жилья за период с 2010 по 2016 годы, тыс. тенге.

Источник: Комитет по статистике МНЭ РК

Объемы строительства

После мирового финансового кризиса 2008 - 2009 годов объемы жилищного строительства в Республике Казахстан росли незначительно из-за слабого общеэкономического роста. Начиная с 2013 года, наряду с улучшением экономической ситуации в стране объемы строительства росли более значительными темпами. Среднегодовой рост составил 15 % с 2013 по 2016 годы.

Рисунок 26. Площадь введенных в эксплуатацию жилых зданий за период с 2010 по 2016 годы, тыс. квадратных метров.

Источник: Комитет по статистике МНЭ РК

Доступность финансирования для застройщиков

Анализ инвестиций в жилищный капитал с 2010 по 2016 годы показывает, что структура финансирования проектов претерпела небольшие изменения, с увеличением доли финансирования за счет собственных средств с 4,8 % до 22,7 %. Доля государственных источников финансирования упала с 27,4 % до 13,4 %. Доля заемных средств составила 15,9 % в 2016 году, уменьшившись с исторического значения в 27,2 % в 2010 году, что может объясняться ограниченным доступом к заемным средствам или дороговизной таких заемных средств. Доля объема собственных средств населения в структуре финансирования выросла с 40,6 % в 2010 году до 48,0 % в 2016 году.

Рисунок 27. Объем инвестиций в жилищный капитал по источникам финансирования за 2010 - 2016 годы, млрд. тенге.

Источник: Комитет по статистике МНЭ РК

4.4 Стратегическое направление деятельности 4. Повышение экспортного потенциала

Одной из приоритетных задач, поставленных Президентом Республики Казахстан Нурсултаном Назарбаевым, является необходимость совершенствования инструментов поддержки экспорта, создания условий для выхода казахстанских товаров на внешние рынки. Опыт таких стран, как Республика Сингапур, Королевство Таиланд, Федерация Малайзия наглядно демонстрирует преимущества экспортоориентированных стратегий, вывод товаров на внешние рынки способствовал стремительному экономическому росту этих стран. Вступление Казахстана в декабре 2015 года во Всемирную Торговую Организацию (далее - ВТО) также ставит перед предпринимателями новые задачи - теперь казахстанские товары должны конкурировать с товарами со всего мира.

В настоящее время в Республике Казахстан системно реализуется комплекс мер, направленных на поддержку отечественного предпринимательства и обрабатывающей промышленности.

Так, самой масштабной инициативой государства по индустриальному развитию Казахстана является ГПИИР, в рамках которой КазахЭкспорт является оператором по поддержке экспорта, чья деятельность нацелена на создание адекватных механизмов по поддержке выхода казахстанской продукции обрабатывающего сектора на зарубежные рынки.

Объединение отечественных институтов развития под эгидой единого акционера АО "НУХ "Байтерек" в соответствии с Указом Главы государства от 22 мая 2013 года № 571 "О некоторых мерах по оптимизации системы управления институтами развития, финансовыми организациями и развития национальной экономики" способствует реализации комплексного подхода поддержки экспортеров казахстанской продукции.

Проведенная работа положительно сказалась на объемах поддержки в несырьевых секторах экономики, таких как машиностроение, химическая промышленность, строительные материалы и пищевая промышленность.

Стратегические направления, цели и задачи до 2023 года

В целях реализации своей миссии и видения КазахЭкспорт проводит работу по следующим трем ключевым стратегическим направлениям, утвержденным в Стратегии развития КазахЭкспорт на 2014 - 2023 годы:

1) развитие финансово-страховой поддержки казахстанского экспорта;

2) нефинансовая поддержка экспортной деятельности казахстанских предприятий;

3) перестрахование.

№ п/п	Стратегические направления	Цель	Стратегические задачи
1	Развитие финансово-страховой поддержки казахстанского экспорта	Содействие продвижению экспорта казахстанских товаров	Финансово-страховая поддержка с целью увеличения товарной и географической экспансии казахстанских предприятий
			Поддержка операций торгового финансирования в рамках ГПФИИР на 2010 - 2014 годы и ГПИИР на 2015 - 2019 годы.
2	Нефинансовая поддержка экспортной деятельности казахстанских предприятий	Информирование отечественных предприятий о преимуществах финансово-страховой поддержки национального экспорта	Расширение консультационных услуг по вопросам внешнеэкономической деятельности предприятий
3	Перестрахование	Обеспечение устойчивого роста перестраховочных операций	Содействие развитию инфраструктуры перестраховочного бизнеса в Казахстане и увеличению емкости национального страхового рынка
			Содействие уменьшению оттока капитала за рубеж, увеличение объемов для казахстанских страховых организаций

Фактическое исполнение ключевых показателей деятельности КазахЭкспорт на 2014 - 2016 годы включают в себя объем принятых страховых обязательств на общую сумму более 46 млрд. тенге.
Объем принятых страховых обязательств на 2014 - 2016 годы (млн. тенге):

2014 год	2015 год	2016 год
7 013	19 857	19 485

4.5 Стратегическое направление деятельности

5. Трансферт и внедрение инноваций

В 2015 году объем промышленной продукции составил 14 925,2 млрд. тенге, сократившись по сравнению с 2014 годом на 2,6 процентных пункта.

Снижение объемов зафиксировано в машиностроении на 29,6 %, производстве электрического оборудования - на 27,1 %, готовых металлических изделий, кроме машин и оборудования - на 3,3 %, железнодорожной техники на - 88 %, в агрохимии на - 48,1 %, машин и оборудования для ГМК на - 46,8 %.

При этом согласно данным статистики степень износа основных средств в промышленности продолжает превышать коэффициент обновления более чем в 2 раза.

Рисунок 29. Динамика степени износа и обновления основных средств в промышленности за 2009 - 2015 годы, %.

Источник: Комитет по статистика МНЭ РК

Таким образом, снижение объемов производства промышленности происходит, в том числе и в связи с моральным и физическим износом основных фондов, технологической отсталостью, высокими издержками на единицу продукции.

В связи с этим Глава государства в своем Послании "Третья модернизация Казахстана: глобальная конкурентоспособность" поручил Правительству разработать комплекс мер технологического перевооружения базовых отраслей до 2025 года.

В идеале, для технологического перевооружения отечественных предприятий предпочтительно внедрение передовых казахстанских разработок и технологий. В то же время, возможности их коммерциализации в Казахстане сдерживаются такими факторами, как ограниченное количество готовых к внедрению разработок, отвечающих потребностям рынка, потребность в значительных объемах рискованных инвестиций, неразвитость культуры IP.

Соответственно, с учетом лучших зарубежных практик, основной фокус в технологическом развитии предприятий и отраслей на текущем этапе целесообразно сделать на трансферте передовых зарубежных технологий.

Учитывая вышеизложенное, технологическое развитие предприятий и отраслей предполагается осуществить посредством комплекса мер по развитию:

1) системы трансферта технологий;

2) системы коммерциализации технологий;

3) технологических компетенций.

В рамках развития системы трансферта технологий, с одной стороны, будет проводиться выявление имеющихся технологических задач отечественного бизнеса, а с другой - осуществляться поиск передовых технологий и их носителей для решения технологических запросов предприятий. В частности, для этого, а также формирования канала трансферта казахстанских технологий на мировой рынок будет проводиться следующая работа:

1) анализ местного и зарубежного рынка технологий;

2) анализ мировых трендов, определение технологических разрывов и содействие их устранению;

3) интеграция в международную сеть трансферта технологий;

4) установление партнерской связи с ведущими зарубежными государственными и частными компаниями, основной деятельностью которых является оказание брокерских услуг в области трансферта технологий;

5) организация отраслевых площадок для презентаций/продвижения технологий с участием носителей технологий;

6) оказание услуг по сопровождению сделок по трансферту технологий, консультированию и содействию в продвижении проектов по трансферту технологий.

На текущем этапе для развития системы коммерциализации технологий необходимо создание условий для поддержки отечественного технологичного бизнеса на этапе инкубирования/становления до уровня, когда он становится привлекательным для венчурного инвестирования.

Мировая практика показывает, что наиболее оптимальным инструментом для этого является технологическое бизнес-инкубирование.

В связи с этим в рамках направления по развитию системы коммерциализации технологий в части развития инфраструктуры будут разработаны и внедрены финансовые механизмы стимулирования создания в Казахстане частных технологических бизнес-инкубаторов (субсидии, аккредитация, участие в инкубируемых проектах), целью которых станет поиск, отбор, разработка стратегии коммерциализации, финансовая и сервисная поддержка и продвижение коммерчески привлекательных инновационных проектов.

В части поддержки и коммерциализации проектов будет внедрен финансовый инструмент, обязательным условием которого будет финансовое и нефинансовое участие в продвижении проектов аккредитованных технологических инкубаторов.

Такой механизм позволит обеспечить принцип отхода государства от непосредственной работы с инновационными проектами и стартапами, т.е. бизнес-деятельности, в пользу развития необходимой для них экосистемы.

Учитывая неразвитость рынка венчурного инвестирования в Казахстане, роль венчурного инвестора и финансовые риски реализации инновационных проектов должно взять на себя государство. Для этого существующие условия, подходы и механизмы участия в инновационных проектах (проектное и венчурное финансирование) будут пересмотрены. Так, рисковые инвестиции будут вкладываться в уже действующие, наиболее перспективные инновационные проекты на этапе их масштабирования на рынке.

Кроме того, для целей трансферта и коммерциализации технологий будут совершенствоваться процедуры предоставления инновационных грантов, оператором которых в соответствии с Предпринимательским кодексом определен НАТР. Это коснется, в том числе, сокращения времени рассмотрения заявок, оптимизации процедур экспертизы инновационных проектов, упрощения и автоматизации процедур выдачи инновационных грантов и мониторинга их освоения.

Успешная реализация направлений деятельности по трансферту и коммерциализации технологий зависит от компетентности всех участников процесса, поскольку одним из факторов, сдерживающих развитие технологического развития, является слабая компетентность субъектов инновационной экосистемы, низкая заинтересованность производителей в модернизации и совершенствовании собственного производства либо недостаточная осведомленность и ограниченный доступ к информации о передовых технологиях и методах их применения.

Для активизации вовлеченности всех субъектов будет усилена работа по распространению знаний о передовых технологиях и эффективных решениях в отраслях с охватом следующей целевой аудитории: студенты, стартапы, традиционные МСБ, инженерно-технический состав, отраслевые ассоциации, институты.

По результатам проведенной работы будут организованы брокерские события (специализированные отраслевые выставки), на которых будут представлены передовые технологии, а также организованы тренинги по трансферту технологий, семинары по инструментам государственной поддержки инновационной деятельности.

Наряду с этим будет проводиться работа по распространению знаний в отраслях, в том числе обучению пользования последними достижениями техники и технологий, что призвано стимулировать технологическое предпринимательство.

4.6 Стратегические цели и задачи в рамках пяти направлений развития

4.6.1 Увеличение доли негосударственных источников финансирования

В последние годы государство (включая субъекты квазигосударственного сектора) осуществляло порядка 50 % всех инвестиций в основной капитал экономики страны (см. рисунок 30 ниже). Ожидается, что инвестиции со стороны государства останутся важным фактором в развитии экономики на ближайшие годы, а АО "НУХ "Байтерек" продолжит играть ключевую роль оператора по направлению средств в развитие экономики страны.

Рисунок 30. Динамика объема инвестиций в основной капитал в несырьевых секторах экономики Казахстана за 2011 - 2015 годы.

Источник: Комитет по статистике МНЭ РК; финансовые отчетности АО "НУХ "Байтерек", АО "ФНБ "Самрук-Казына" и АО "НУХ "КазАгро"

В этой связи на период 2017 - 2018 годы в рамках реализации государственных программ АО "НУХ "Байтерек" определена потребность в финансировании в размере более 900 млрд. тенге, из которых более 35 % планируется привлечь из средств республиканского бюджета и бюджетов местных исполнительных органов.

В связи с ограниченным доступом к государственным источникам финансирования АО "НУХ "Байтерек" необходимо рассматривать альтернативные источники финансирования в целях замещения части государственных средств. Привлечение большего объема внешних средств позволит снизить долю привлечения заимствования со стороны государства, которая на конец 2016 года составила около 40 % от базы заимствования.

При этом объем и условия заимствования АО "НУХ "Байтерек" должны быть согласованы с центральными уполномоченными органами по государственному планированию и исполнению бюджета.

АО "НУХ "Байтерек" следует рассматривать потенциал по наращиванию объемов внешнего заимствования, исходя из уровня существующей долговой нагрузки. Наиболее распространенным индикатором оценки потенциала по привлечению внешнего заимствования является коэффициент Долг/Капитал. Данное соотношение на уровне АО "НУХ "Байтерек" по состоянию на конец 2016 года составляет 3,4. Сравнительный анализ (см. рисунок 31 ниже) указывает, что коэффициент Долг/Капитал в АО "НУХ "Байтерек" в 2015 году имеет одно из самых низких значений по сравнению с другими институтами развития. Стоит также отметить, что все институты развития, выбранные в рамках сравнительного анализа, имели кредитный рейтинг на уровне суверенного, независимо от уровня соотношения Долг/Капитал. В результате, исходя из сравнительного анализа долговой нагрузки следует, что текущая структура капитала АО "НУХ "Байтерек" имеет потенциал к дальнейшему наращиванию долговой нагрузки.

Рисунок 31. Сравнительный анализ структуры фондирования, долговой нагрузки и кредитных рейтингов институтов развития.

Источник: годовые отчеты, Всемирный Банк; годовые отчеты; Bloomberg

Учитывая наличие потенциала по дальнейшему наращиванию долговой нагрузки, АО "НУХ "Байтерек" следует рассмотреть нижеследующие варианты:

Привлечение в иностранной валюте

Анализ облигационных эмиссий институтов развития за 2011 - 2016 годы показывает, что привлечение заимствования на международных рынках капитала практически подразумевает деноминацию в долларах США или евро (см. рисунок 32 ниже).

Рисунок 32. Объем выпуска облигаций институтами развития за период с 2011 по 2016 годы, млрд. долларов США

Источник: Bloomberg

При этом международная практика институтов развития предполагает в значительной степени отражение структуры обязательств по валютам в кредитном портфеле, то есть валютные риски транслируются на конечных заемщиков (см. рисунок 33 ниже). Таким образом, валютные привлечения должны быть обеспечены денежными потоками конечного заемщика в аналогичной валюте в целях минимизации валютных рисков и связанных с ними кредитных рисков заемщиков.

* Формула расчета: (обменный курс 2016 г.- обменный курс 2006 г.) / обменный курс 2006 г.

Рисунок 33. Сравнительный анализ кредитного портфеля и обязательств институтов развития из стран со значительным изменением курса валюты.

Источник: финансовая отчетность и годовые отчеты институтов развития

АО "НУХ "Байтерек" будет учитывать долю экспортоориентированных проектов в портфеле проектов, планируемых к финансированию, при привлечении внешнего заимствования на международных рынках капитала.

Увеличение объема привлечений из акционерного общества "Единый накопительный пенсионный фонд" (далее - ЕНПФ) на взаимовыгодных условиях

С учетом ограничений по привлечению заимствования на международных рынках капитала, связанных с валютными рисками, АО "НУХ "Байтерек" следует более детально рассмотреть потенциал привлечения заимствования в местной валюте. Одним из наиболее крупных негосударственных источников заимствования в местной валюте является ЕНПФ.

Ежегодные нетто поступления (вклады за вычетом выплат) в систему ЕНПФ составляют порядка 400 - 550 млрд. тенге (см. рисунок 34 ниже). Поступления распределяются по инвестиционным инструментам, которые на 40 % представлены корпоративными облигациями казахстанских эмитентов. АО "НУХ "Байтерек" имеет один из наиболее высоких кредитных рейтингов среди корпоративных эмитентов, что снижает премию за риск и повышает привлекательность ценных бумаг при условии предоставления конкурентной процентной ставки.

Рисунок 34. Динамика роста и структура портфеля ЕНПФ за 2011 - 2016 годы.

Источник: Национальный Банк РК; ЕНПФ

Несмотря на то, что в течение 2016 года (учитывая ограниченность тенговой ликвидности) ЕНПФ стремился размещать денежные ресурсы по 15 % годовых, минимальным приемлемым уровнем вознаграждения для ЕНПФ является "уровень номинальной инфляции плюс спред" с учетом того, что за последние 4 года норма доходности по портфелю ЕНПФ была ниже уровня номинальной инфляции. Внедрение механизма плавающей купонной ставки в формате "номинальная инфляция + спред²⁴" должно быть рассмотрено как один из вариантов взаимовыгодных условий сотрудничества ЕНПФ и АО "НУХ "Байтерек". Данный вариант является взаимовыгодным, так как превысит минимальный необходимый уровень доходности для ЕНПФ, а АО "НУХ "Байтерек" сможет привлечь долгосрочное финансирование на низких процентных ставках относительно текущего рынка с учетом того, что Национальный Банк Республики Казахстан и Правительство Республики Казахстан держат курс на таргетирование номинальной инфляции на уровне 6-8 % на 2016 - 2018 годы и 3-4 % на 2019 - 2020 годы (см. рисунок 35 ниже).

Рисунок 35. Историческая и прогнозная динамика инфляции и нормы доходности ЕНПФ

Источник: МВФ; Национальный Банк РК

________________________

²⁴ Спред должен формироваться с учетом операционных расходов и премии за риск, обозначенных для ЕНПФ. В международной практике данный показатель не превышает 1.5 % от активов под управлением.

Рассмотрение потенциала привлечений на зарубежных рынках без увеличения (валютных) рисков

Третьим источником привлечения внешнего заимствования могут являться рынки капитала за пределами Казахстана, которые не подразумевают увеличения валютного риска при выдаче средств конечному заемщику в местной валюте (то есть валютные курсы стран последовательны по отношению к изменениям в макроэкономической среде). На рисунке 36 показано, что российский рубль может рассматриваться одной из валют, имеющих обозначенную характеристику.

Рисунок 36. Динамика валютной пары тенге - российский рубль с начала 2014 года

Источник: Национальный Банк РК; Центральный Банк РФ

Важными факторами последовательности валютных колебаний обеих стран являются схожесть структуры экономики (Россия и Казахстан имеют схожую структуру экономики, в значительной степени зависящую от цен на сырьевые ресурсы) и функционирование Евразийского экономического союза (отсутствие ограничений на передвижение капитала и торговые операции между странами). Выход на российский рынок заимствования позволит существенно расширить потенциал привлечений.

В результате реализации мер по снижению доли государственных средств в структуре портфеля заимствования доля негосударственных источников должна достигнуть по итогам 2023 года уровня 80 %/20 % (в 2016 году доля государственных заимствований в общей структуре заимствования АО "НУХ "Байтерек" составила 40 %).

4.6.2 Пересмотр портфеля функций ДО (критерии)

Для эффективного функционирования в пяти направлениях деятельности (поддержка предпринимательства в сегменте крупного бизнеса, поддержка предпринимательства в сегменте МСБ, повышение доступности жилья) АО "НУХ "Байтерек" будет работать над оптимизацией портфеля функций ДО и определением их дальнейшего развития в перспективе до 2023 году. При этом АО "НУХ "Байтерек" будет ориентироваться на следующие критерии при формировании целевого портфеля функций:

Отсутствие дублирования функций

Дублирование функций внутри АО "НУХ "Байтерек", а также с функциями других организаций приводит к неясности в отношении разделения ответственности за результаты деятельности между соответствующими организациями. В случаях, где функции дублируются, - АО "НУХ "Байтерек" будет централизовать функцию как исключительную компетенцию одной из ДО АО "НУХ "Байтерек", либо сократит ее в среднесрочной или долгосрочной перспективе в рамках централизации функции в других государственных органах.

Соответствие роли института развития

АО "НУХ "Байтерек" является финансовым оператором государственных и правительственных программ, при этом функции ДО АО "НУХ "Байтерек" должны соответствовать его роли и миссии.

Соответствие принципам "YellowPages"

Одной из приоритетных задач для Правительства Республики Казахстан является сокращение доли участия государства в экономике. В соответствии с данной задачей ДО АО "НУХ "Байтерек" не должны осуществлять функции, которые в достаточном объеме и уровне реализуются в частном секторе.

4.6.3 Децентрализация функций управления с корпоративного центра на советы директоров и правления ДО

В мировой практике существуют четыре основные модели работы корпоративного центра:

Холдинговая структура: портфельное управление разными типами бизнеса с минимальным уровнем вовлечения со стороны корпоративного центра, в большей степени сконцентрированная на мониторинге финансовых показателей;

Стратегический архитектор: структура управления для бизнесов со схожими направлениями деятельности. Корпоративный центр задает единые стандарты и обеспечивает связь между ДО, но предоставляет операционный контроль руководству ДО;

Стратегический контролер: структура управления для бизнесов со схожими операционными моделями. Вовлечение корпоративного центра с целью стандартизации бизнес процессов между ДО с последующим контролем бизнес процессов;

Оператор: структура управления аналогичными бизнес моделями. Корпоративный центр активно вовлекается в управление бизнесами.

Учитывая уникальность действующей структуры АО "НУХ "Байтерек" в пяти стратегических направлениях деятельности, определение единой модели работы корпоративного центра не представляется оптимальным решением, поскольку корпоративный центр осуществляет разного уровня вовлечения в каждом из пяти направлений.

Действующая структура АО "НУХ "Байтерек" подразумевает создание ценности корпоративным центром только в ограниченном наборе функций управления, включая:

Казначейство/фондирование: централизация данной функции уже осуществляется и преследует две цели - повышение эффективности использования имеющейся ликвидности и оптимизация стоимости привлечения заемных средств.

В рамках повышения эффективности использования текущей ликвидности АО "НУХ "Байтерек" должен при необходимости перераспределять временно свободные ресурсы между ДО.

В рамках оптимизации стоимости привлечения заемных средств предполагается, что АО "НУХ "Байтерек" сможет привлекать более дешевое фондирование под имеющийся кредитный рейтинг, в том числе для ДО, не имеющих кредитный рейтинг, но которые имеют потенциал к увеличению долговой нагрузки.

Управление рисками на уровне портфеля: АО "НУХ "Байтерек" уже осуществляет данную функцию и создает ценность при управлении консолидированными рисками на уровне портфеля, в частности в отношении валютного, кредитного и процентного рисков. Консолидированное управление рисками на уровне АО "НУХ "Байтерек" позволит избежать концентрации кредитного риска на уровне всего портфеля при финансировании/инвестировании одних и тех же контрагентов (или отраслей) в различных ДО. Более того, консолидированный взгляд позволит более точно определять валютный и процентный дисбаланс между активами и пассивами АО "НУХ "Байтерек" и его ДО и своевременно управлять соответствующими рисками.

Взаимодействие с государственными органами: АО "НУХ "Байтерек" уже частично реализует данную функцию и может создавать еще большую ценность за счет выполнения роли единого окна по взаимодействию с государственными органами, в дополнение к функциям взаимодействия с единственным акционером в лице Правительства Республики Казахстан. Централизация позволит скоординировано отрабатывать запросы, поступающие по всем ДО АО "НУХ "Байтерек".

Остальные функции управления в большей степени реализуются в ДО через усиленную систему корпоративного управления, при этом:

- советы директоров ДО несут ответственность по стратегическим вопросам, таким как:

1) определение стратегических направлений развития и постановка целевых КПД, исходя из стратегических целей, поставленных Корпоративным центром (как акционером /участником ДО);

2) назначение правления и оценка его работы;

3) утверждение бюджета, инвестиционных планов и крупных сделок;

- правления ДО ответственны посредством вовлечения в повседневные вопросы, такие как:

1) основная операционная деятельность (включая проблемы, обозначенные во втором разделе данного документа);

2) управление рисками на уровне отдельных сделок;

3) бухгалтерский учет;

4) закупки;

5) администрирование персонала и прочие.

Методы усиления системы корпоративного управления через повышение эффективности советов директоров

Одним из основных путей повышения экономической и операционной эффективности деятельности АО "НУХ "Байтерек" является совершенствование системы корпоративного управления через активное вовлечение в работу советов директоров ДО, как стратегических органов, через которые АО "НУХ "Байтерек" осуществляет управление ДО, выступая в качестве единственного акционера.

Важными факторами для обеспечения эффективной работы ДО являются:

Состав советов директоров

Примеры в мировой практике показывают, что необходимо обеспечивать оптимальное количество директоров в советах директоров - их должно быть достаточно, чтобы обеспечивать все необходимые компетенции, но не слишком много, чтобы обеспечивать высокую гибкость и эффективность работы. В среднем советы директоров ДО АО "НУХ "Байтерек" состоят из 6 членов (см. рисунок 37 ниже).

Рисунок 37. Структура Советов директоров ДО АО "НУХ "Байтерек" по состоянию на конец 2016 года

В международной практике институтов развития независимые директора составляют не менее 30 % от общего количество членов Совета директоров. Такое же требование закреплено Законом Республики Казахстан "Об акционерных обществах" (<50 %). Тем не менее, в соответствии с Методикой диагностики корпоративного управления (решение правления АО "НУХ "Байтерек" от 24 декабря 2014 года № 41/14), разработанной с учетом лучшей международной практики, считается что преобладающее (>50 %) количество независимых директоров дает возможность принимать более независимые и объективные решения. АО "НУХ "Байтерек" будет рассмотрена возможность увеличения доли независимых директоров в советах директоров его ДО в соответствии с лучшей практикой.

При этом независимость директоров является важнейшим фактором эффективной работы Совета директоров в целях обеспечения прозрачности и открытости деятельности. На данный момент в советах директоров ДО АО "НУХ "Байтерек" наблюдается присутствие большого количества независимых директоров, имеющих недавний или прошлый опыт работы в государственных структурах, связанных с единственным акционером, что может ограничивать беспристрастное суждение членов советов директоров. Учитывая, что исторически государство имеет высокую долю участия в экономике, и многие потенциальные местные кандидаты в советы директоров будут иметь связь с государственными органами, следует расширить практику привлечения (зарубежных) независимых директоров.

Полнота набора компетенций членов советов директоров

Для эффективной работы советов директоров необходимо обеспечить наличие в них всех необходимых ключевых компетенций для соответствующих ДО. Члены советов директоров должны иметь опыт и навыки в следующих критически важных областях/вопросах:

1) корпоративное управление, включая взаимодействие Совета директоров с акционером и руководителями ДО;

2) отраслевые знания;

3) политическое и экономическое видение;

4) операционная деятельность организации;

5) стратегические варианты развития и связанные с ними риски;

6) сильные и слабые стороны организаций.

По состоянию на конец 2016 года советы директоров некоторых ДО имеют неполный набор необходимых компетенций.

Рисунок 38. Пример матрицы компетенций, построенный на примере анализа компетенций действующих членов Совета директоров одной из ДО АО "НУХ "Байтерек"

АО "НУХ "Байтерек" проведет работу по анализу необходимых компетенций для всех ДО, рассмотрению состава действующих советов директоров с целью выявления недостающих компетенций и обеспечения их наличия в обновленных составах советов директоров ДО (см. рисунок 38 для примера).

Формат и регулярность заседаний советов директоров

АО "НУХ "Байтерек" будет определено оптимальное количество заседаний советов директоров ДО. Среднее количество регулярных заседаний советов директоров в европейских организациях составляет 9-10 раз в год, а в соответствии с Типовым кодексом корпоративного управления для акционерных обществ с государственным участием, утвержденным приказом Заместителя Премьер-Министра - Министра национальной экономики Республики Казахстан от 17 мая 2007 года№ 86 (с изменениями от 1 ноября 2016 года № 465 в приказ Министра национальной экономики Республики Казахстан) 6-12 заседаний в год.

Согласно Кодексу корпоративного управления АО "НУХ "Байтерек" заседания Советов директоров ДО должны проводиться не реже 6 раз в год.

В связи с этим АО "НУХ "Байтерек" продолжит работу по усилению эффективности работы заседаний Совета директоров ДО и внедрению лучших мировых практик с точки зрения управления повесткой заседаний, а также оптимального объема материалов, подаваемых на рассмотрение Совету директоров.

Объективная оценка деятельности советов директоров

Процедура проведения оценки деятельности советов директоров ДО также нуждается в улучшении в соответствии с практикой институтов развития других стран. Нынешняя форма оценки индивидуальной деятельности директоров очень формалистичная и не способствует объективной оценке навыков и качества деятельности директора. Формы оценки рекомендуется дополнить вопросами о компетенциях, степени вовлеченности в обсуждениях, а также индивидуальной деятельности директоров. Этап заполнения и сбора форм оценки также нуждается в доработке - директоры должны заполнять формы, соблюдая анонимность. Для более прозрачной оценки рекомендуется привлечение внешнего независимого эксперта для сбора и анализа оценочных листов. Внешний независимый эксперт должен готовить индивидуальные отчеты по деятельности каждого директора и распространять их конфиденциально. Данные отчеты должны обсуждаться директорами напрямую с председателями советов директоров ДО в индивидуальном порядке. Также внешний независимый эксперт готовит общий отчет по оценке деятельности совета директоров, который обсуждается на закрытом заседании совета директоров ДО. Изменения в этапах проведения оценки советов директоров в соответствии с мировыми практиками могут значительно улучшить эффективность их деятельности.

Для соблюдения вышеперечисленных принципов деятельности советов директоров в ДО АО "НУХ "Байтерек" будет рассмотрена необходимость внедрения практики старшего независимого директора, в чьи функции входит обеспечивать руководство над независимыми директорами, обеспечивать поддержку и консультации председателя правления и председателя совета директоров ДО.

Изменения системы корпоративного управления, изложенные выше, усилят роль и ответственность советов директоров и правления ДО, следовательно, необходимо разработать и внедрить систему страхования имущественных интересов ДО АО "НУХ "Байтерек" (политику страховой защиты), отвечающую современным международным стандартам организации комплексной страховой защиты финансовых институтов, в том числе устоявшуюся практику страхования ведущих иностранных кредитных организаций, инвестиционных фондов и управляющих компаний от преступных посягательств, компьютерных преступлений и рисков утраты цифровых данных, кибернетических рисков и рисков гражданско-правовой ответственности за причинение вреда вследствие недостатков оказанных услуг (ошибок и упущений по неосторожности). Разработать рекомендации и требования по вмененному страхованию части имущественных интересов ДО АО "НУХ "Байтерек" их контрагентами.

Примерами финансовых институтов развития, успешно внедривших комплексное страхование от преступных посягательств, компьютерных рисков и ответственности за вред вследствие ненадлежащего качества услуг (ошибок и упущений), являются: EBRD, The World Bank, Asian Development Bank, Crown Agents (Великобритания).

4.6.4 Построение новых компетенций и методов организации работы

Аналитический центр

В настоящее время АО "НУХ "Байтерек" руководствуется приоритетами, обозначенными государством в рамках утвержденных программ поддержки и развития экономики, решений и поручений Правительства Республики Казахстан и других государственных органов. Наработанный опыт, накопленная институциональная память АО "НУХ "Байтерек" и его ДО могут быть использованы в определении приоритетов.

Благодаря наработанному опыту, АО "НУХ "Байтерек" и его ДО имеют глубокое понимание потребностей клиентов, в частности на основе институциональной памяти, в пяти стратегических направлениях деятельности - поддержке предпринимательства в сегменте крупного бизнеса, поддержке предпринимательства в сегменте МСБ, повышении доступности жилья, повышении экспортного потенциала, а также трансферта и внедрения инноваций. Прямой контакт ДО АО "НУХ "Байтерек" с клиентами - получателями услуг позволяет получать актуальную информацию относительно существующих проблем и сложностей, текущих и будущих потребностей, а также необходимых инструментов и объемов поддержки со стороны институтов развития. АО "НУХ "Байтерек" может эффективно использовать доступ к данной информации и централизованно обрабатывать ее в аналитическом центре. В рамках привлечения негосударственных источников фондирования АО "НУХ "Байтерек" может самостоятельно определять пути решения задач социально-экономического развития страны (создание новых рабочих мест, повышение производительности труда, увеличение объема несырьевого экспорта, повышение доступности жилья).

Динамичный процесс принятия решений по актуальным вопросам развития требует системных знаний, основанных на изучении и обобщении положительного опыта. Аналитический центр может оказывать не только аналитическую поддержку деятельности АО "НУХ "Байтерек" и его ДО, но и обеспечивать информационную и консультационную поддержку.

Основными задачами для аналитического центра могут быть:

1) определение приоритетов в поддержке развития экономики на основе государственных и правительственных программ развития, а также расширенного анализа макроэкономических и отраслевых данных;

2) верификация соответствия проектов ДО приоритетам АО "НУХ "Байтерек" и их обоснование на уровне макроэкономики;

3) выявление синергии через комплексную поддержку клиентов на основе единой базы данных клиентов (CRM);

4) анализ результативности деятельности АО "НУХ "Байтерек" и его ДО, включая сравнительный анализ с сопоставимыми институтами развития.

Примерами результатов работы аналитического центра, соответственно, могут быть:

1) предложения Правительству Республики Казахстан по государственным программам развития экономики;

2) коммуникация с потенциальными инвесторами по перспективным направлениям поддержки;

3) варианты структурирования комплексной поддержки клиентов с кросс-продажей инструментов разных ДО;

4) подтверждение соответствия конкретных проектов ДО приоритетам АО "НУХ "Байтерек" и оценка их целесообразности в контексте экономики Республики Казахстан;

5) рекомендации по КПД АО "НУХ "Байтерек" и ДО и их оптимальным целевым значениям.

Комплексная поддержка клиентов по принципу "одного окна"

Одним из шагов в рамках развития клиентоориентированного подхода АО "НУХ "Байтерек" планирует внедрить принцип "одного окна" (one-stop-shop) в целях повышения уровня работы с клиентами через структуру АО "НУХ "Байтерек" и предоставления комплексных решений.

Принцип "одного окна" подразумевает формирование комплексной поддержки на уровне АО "НУХ "Байтерек" на базе аналитического центра. При этом непосредственная реализация и предоставление инструментов комплексной поддержки будут осуществляться на уровне ДО с ограниченной вовлеченностью со стороны АО "НУХ "Байтерек" в рамках администрирования процесса без привлечения дополнительных человеческих ресурсов.

Реализация комплексной поддержки предпринимательства

Примером комплексной поддержки может стать нижеследующий пример:

1) разработка проектной документации и структурирование проекта - KPPF;

2) долговое и проектное финансирование, лизинг - БРК;

3) долевое финансирование - ККМ;

4) страхование экспортных контрактов - КазахЭкспорт.

В целях реализации данного принципа работы АО "НУХ "Байтерек" требуется эффективная CRM-система, позволяющая отслеживать на уровне АО "НУХ "Байтерек" все клиентские заявки, поступающие в ДО, и реагировать на запросы клиентов. Данная система планируется к внедрению до конца 2017 года.

Горизонтальная, гибкая организация в формате проектного офиса

Гибкая организационная структура - это современный метод ведения бизнеса, который применяется во многих передовых организациях. Термин "гибкая структура" (англ. Agile) происходит от термина информационных технологий по созданию программного обеспечения "гибкая методология разработки". Это набор подходов, который строится на принципах командного взаимодействия, быстроты, отсутствия формализма в общении с заказчиком и гибкости в изменении первоначального плана действий. Главным критерием результативности является работоспособный продукт, полученный в заданные сроки. Основные принципы построения данной структуры:

Горизонтальная, гибкая организационная структура: горизонтальная, гибкая организационная структура подразумевает меньшее число уровней иерархии, чем вертикальная структура. Данный подход повышает динамичность деятельности организации, снижает издержки, повышает эффективность и экономит время принятия решений. Основной рабочей единицей становится кросс-функциональная команда, обладающая всеми необходимыми навыками, инструментариями и полномочиями для выполнения той или иной задачи. Функциональные руководители организации могут отвечать за результаты одновременно нескольких команд.

Краткосрочные задания, нацеленные на решение задачи: рабочий процесс разбивается на короткие циклы, которые длятся не более 2-3 недель. По окончании каждого из них подводятся промежуточные итоги, команды мотивируются на дальнейшую работу в том же темпе. Рабочий процесс основывается на постоянной обратной связи. Данный метод работы предотвращает появление ситуаций, когда команда подготовила решение, но в результате длительного периода его выработки оно уже теряет свою актуальность.

Формирование единой кадровой политики

В целях обеспечения группы АО "НУХ "Байтерек" необходимыми человеческими ресурсами с необходимой квалификацией и требуемой мотивацией АО "НУХ "Байтерек" проведет работу по формированию и внедрению единой кадровой политики. Задачами кадровой политики являются привлечение и удержание в группе компаний АО "НУХ "Байтерек" профессионалов, способных внести ценный вклад в развитие и рост эффективности АО "НУХ "Байтерек", а также получение максимальной отдачи от инвестиций в человеческие ресурсы.

Исходя из этого единая кадровая политика будет развиваться по следующим направлениям:

1) эффективное планирование трудовых ресурсов будет осуществляться через применение политики открытого конкурсного отбора персонала, обеспечивающего прозрачность, создание интегрированного кадрового резерва из лучших работников для дальнейшего развития и продвижения профессиональных кадров внутри группы компаний АО "НУХ "Байтерек", проведение анализа, рационализации и оптимизации организационной структуры группы компаний АО "НУХ "Байтерек";

2) обеспечение справедливого и конкурентоспособного вознаграждения за труд на основе внедренной системы грейдов и с учетом регулярного обзора заработных плат на рынке и сопоставимой отрасли, проведения мотивационных исследований, реагирование на изменения в законодательстве Республики Казахстан и т.д.;

3) повышение уровня производительности труда работников через справедливую и систематизированную оценку деятельности способом применения КПД, аттестации персонала и мотивационных мер;

4) продуктивное управление человеческим капиталом обеспечит система постоянного обучения и развития персонала, внедрение и применение в трудовых процессах современных технологий и систем управления информацией, в том числе автоматизации процессов управления знаниями;

5) эффективная коммуникация и взаимодействие работников будет обеспечиваться путем организации внутренних корпоративных источников регулярного информирования работников и каналов коммуникации, в том числе через работу внутреннего портала (интранет), регулярного изучения мнений и предложений работников, организации деятельности рабочих групп, развития института представителей работников и органов социального партнерства на местах.

Повышение прозрачности в деятельности АО "НУХ "Байтерек" и ДО

Учитывая высокую экономическую и социальную значимость деятельности институтов развития в лице АО "НУХ "Байтерек" и его ДО, АО "НУХ "Байтерек" будет стремиться к активному информированию целевых аудиторий о своей деятельности. Это позволит добиваться вовлечения граждан и делового сообщества в программы, реализуемые АО "НУХ "Байтерек", а также целенаправленно укреплять его деловую репутацию.

В рамках реализации данной задачи АО "НУХ "Байтерек" осуществляется комплекс специальных мероприятий по связям с общественностью и реклама на основе единой коммуникационной стратегии.

Учитывая высокий уровень внимания к деятельности АО "НУХ "Байтерек", как к субъекту квазигосударственного сектора, АО "НУХ "Байтерек" обеспечит высокий уровень прозрачности принимаемых решений в части реализации государственных и правительственных программ, а также отдельных внутренних процедур, привлекающих наибольшее внимание внешних аудиторий (закупки, прием на работу, предоставление финансовых и нефинансовых инструментов поддержки). Для выполнения данной задачи планируется использовать возможности современных информационных технологий и традиционные средства коммуникаций.

По аналогии с сопоставимыми институтами развития, а также в соответствии с действующим законодательством Республики Казахстан об акционерных обществах, АО "НУХ "Байтерек" будет стремиться к раскрытию актуальной информации о финансовом состоянии, дивидендной политике и кредитной истории, а также перспективах развития ДО, что будет способствовать повышению статуса АО "НУХ "Байтерек" и его ДО. Повышение прозрачности деятельности также необходимо для повышения уровня доверия населения.

Важным фактором повышения доверия целевых аудиторий к деятельности АО "НУХ "Байтерек" станет последовательное усиление уровня удовлетворенности клиентов качеством услуг, оказываемых АО "НУХ "Байтерек" и его ДО. Для этого АО "НУХ "Байтерек" будет проводить оценку уровня клиентоориентированности и целенаправленно улучшать данный показатель.

Повышение уровня доверия к деятельности АО "НУХ "Байтерек" позитивно отразится на эффективности его деятельности, так как недостаточный уровень прозрачности может влиять на привлечение внешнего фондирования и его стоимость.

Новый уровень прозрачности АО "НУХ "Байтерек" и ДО для внутренних и внешних заинтересованных лиц будет включать несколько направлений:

1) проактивная коммуникация подходов к принятию инвестиционных и стратегических решений;

2) всестороннее информирование клиентов об инструментах и принципах работы ДО;

3) информирование о достигнутом социально-экономическом эффекте, включая раскрытие информации о влиянии деятельности АО "НУХ "Байтерек" на ВВП страны, создание рабочих мест;

4) примеры действий по расширению диалога между АО "НУХ "Байтерек" и внешними заинтересованными сторонами:

- организация регулярных встреч с общественностью (круглых столов, брифингов, размещение информации в открытом доступе) для обсуждения хода реализации программ, обмена мнениями между АО "НУХ "Байтерек", Парламентом Республики Казахстан и общественностью;

- доведение до клиентов информации о новых инструментах и принципах работы;

- получение обратной связи.

5. КПД АО "НУХ "Байтерек" до 2023 года и методология расчета показателей

С момента утверждения Стратегии в 2014 году АО "НУХ "Байтерек" для анализа эффективности своей деятельности на постоянной основе проводил мониторинг и анализ достижения поставленных целей по 28 КПД, которые были сгруппированы по шести направлениям:

1) становление АО "НУХ "Байтерек" в качестве интегрированного института развития;

2) содействие устойчивому развитию экономики Республики Казахстан посредством оказания финансовой поддержки приоритетным секторам экономики;

3) поддержка малого и среднего предпринимательства;

4) поддержка новых, современных отраслей экономики и развитие инноваций;

5) поддержка экспортной деятельности казахстанских компаний;

6) содействие решению социально-ориентированных задач государства.

Набор из 28 КПД не был оптимальным ввиду следующих причин:

1) количество КПД: термин КПД расшифровывается как "ключевой показатель деятельности", подразумевая лишь ограниченное количество метрик, которые являются ключевыми для достижения того или иного результата. Большое количество стратегических КПД не позволяет организации полноценно сфокусироваться на основной деятельности и исключительно важных параметрах. Это происходит во многом из-за того, что вес отдельно взятого КПД для реализации стратегии в целом становится уже не столь значителен.

Также в ситуациях, когда много КПД не достигнуто, при большом их общем количестве, происходит размывание ответственности в определенной степени, так как ответственные за исполнение отдельных КПД бизнес единицы (ответственные лица, департаменты, ДО) являются ответственными лишь за малую часть "невыполнения". В случае АО "НУХ "Байтерек" и его 28 КПД - невыполнение одного из них влечет за собой недостижение всего 3,6 % от общей цели.

Для крупных и комплексных организаций зачастую устанавливаются не более 5-10 КПД, чтобы обозначить самые главные приоритеты, выполнение которых критически важно для эффективности организации. Прочие показатели могут использоваться для внутреннего операционного и управленческого контроля, но не для общей оценки эффективности.

Таким образом, в набор КПД АО "НУХ "Байтерек" должны попасть избранные, стратегически важные метрики, в ограниченном количестве, невыполнение каждой из которых будет оказывать критический эффект на деятельность АО "НУХ "Байтерек";

2) каскадирование КПД: Среди стратегических КПД АО "НУХ "Байтерек" были показатели, которые относились исключительно к деятельности той или иной отдельно взятой ДО. Например:

1) индекс эффекта развития проектов - БРК;

2) кумулятивное количество инфраструктурных проектов, в том числе проектов ГЧП, по которым оказаны услуги по консультативному сопровождению, - KPPF;

3) доля привлеченных прямых частных инвестиций в Республике Казахстан к единице государственных средств (в акционерный капитал) - KКM;

4) доля участников программ обучения, открывших бизнес, % - Даму;

5) количество предприятий, осуществивших трансферт технологий, - НАТР;

6) доля покрытия несырьевого экспорта, % - КазахЭкспорт;

7) доля экспортоориентированных предприятий, которым оказаны консультационные услуги, % - КазахЭкспорт;

8) доли участников системы жилстройсбережений к экономически активному населению, % - ЖССБК;

9) объем вводимого арендного жилья, тыс. м² - КИК;

10) объем приобретения прав требования ипотечных займов у БВУ-партнеров, млрд. тенге - КИК;

11) доля ипотечных займов в портфеле БВУ, обеспеченных гарантией АО "КФГИК", % - ФГЖС.

Так как влияние АО "НУХ "Байтерек" на выполнение данных КПД сводится исключительно к мониторингу и администрированию деятельности ответственной ДО, данные метрики должны быть отражены на уровне отдельных ДО. На уровне АО "НУХ "Байтерек" должны быть установлены КПД, которые зависят от деятельности всех или многих ДО, при этом АО "НУХ "Байтерек" может осуществлять каскадирование таких КПД на уровень ДО с учетом специфики каждой ДО и обеспечивать их выполнение в ДО через систему корпоративного управления для достижения общего результата на портфельном уровне;

3) направленность КПД на эффективность и качество:

Среди стратегических КПД АО "НУХ "Байтерек" были показатели, которые ориентированы исключительно на измерение количества, доли, объемов того или иного инструмента поддержки, а не результатов соответствующей поддержки или деятельности. В отсутствии привязки к показателям эффективности и качества эффективности, оценка объема не дает понимание эффективности деятельности АО "НУХ "Байтерек" и не в полной мере отражает вклад. Например:

1) накопленный объем средств, инвестированных в инфраструктурные проекты, млрд. тенге;

2) кумулятивное количество инфраструктурных проектов, в том числе проектов ГЧП, по которым оказаны услуги по консультативному сопровождению;

3) объем средств, направленных на развитие предпринимательства по финансовым программам, млрд. тенге;

4) доля привлеченных средств на финансирование СМСП из внебюджетных источников, %;

5) доля участников программ обучения, открывших бизнес, %;

6) ежегодный объем выпущенной продукции проектами, поддержанными в рамках инструментов поддержки, млрд. тенге;

7) количество предприятий, осуществивших трансферт технологий;

8) доля покрытия несырьевого экспорта, %;

9) доля экспортоориентированных предприятий, которым оказаны консультационные услуги, %;

10) доли участников системы жилстройсбережений к экономически активному населению, %;

11) доля участия АО "НУХ "Байтерек" на рынке кредитов на строительство и приобретение жилья;

12) объем вводимого арендного жилья, тыс. м²;

13) объем приобретения прав требования ипотечных займов у БВУ - партнеров, млрд. тенге;

14) доля ипотечных займов в портфеле БВУ, обеспеченных гарантией АО "КФГИК", %.

На уровне АО "НУХ "Байтерек" и его ДО следует устанавливать КПД, которые будут сбалансированно ориентированы как на объем предоставляемой поддержки, так и на эффективность и качество соответствующей поддержки;

4) степень влияния на выполнение КПД:

Среди стратегических КПД АО "НУХ "Байтерек" были показатели, за выполнение которых были ответственны не только АО "НУХ "Байтерек" и его ДО. Примерами таких КПД могут служить показатели отдельных государственных и правительственных программ, по которым ответственность распределена в неявном виде и без четких границ, - например, в программе указано несколько ответственных организаций или несколько организаций прямо или косвенно вовлечены в процесс достижения целевых показателей:

1) доля привлеченных прямых частных инвестиций в Республике Казахстан к единице государственных средств (в акционерный капитал);

2) ежегодный объем выпущенной продукции проектами, поддержанными в рамках инструментов поддержки, млрд. тенге;

3) количество предприятий, осуществивших трансферт технологий.

Другими примерами могут служить КПД, на выполнение которых АО "НУХ "Байтерек" не может влиять напрямую и исключительно - где выполнение или один из параметров выполнения не зависят от АО "НУХ "Байтерек" полностью или частично:

1) кредитный рейтинг АО "НУХ "Байтерек";

2) объем активов к ВВП, %;

3) мультипликатор софинансирования СМСП со стороны БВУ по кредитам, выданным по программе обусловленного размещения;

4) доли участников системы жилстройсбережений к экономически активному населению, %;

5) доля участия АО "НУХ "Байтерек" на рынке кредитов на строительство и приобретение жилья;

6) доля ипотечных займов в портфеле БВУ, обеспеченных гарантией АО "КФГИК".

На уровне АО "НУХ "Байтерек" следует устанавливать такие КПД, выполнение которых полностью или в максимальной степени зависит от самого АО "НУХ "Байтерек" и его ДО;

5) измеримость КПД:

Среди стратегических КПД АО "НУХ "Байтерек" были показатели, по которым сложно осуществлять администрирование, мониторинг и аудит ввиду полного или частичного отсутствия информации во внешних источниках данных (то есть можно ориентироваться только на внутренние показатели АО "НУХ "Байтерек" и его ДО и невозможно их перепроверить по другим источникам) и/или в связи со сложностью методологии расчета. Например:

1) индекс эффекта развития проектов (по БРК);

2) накопленный объем средств, инвестированных в инфраструктурные проекты, млрд. тенге;

3) кумулятивное количество инфраструктурных проектов, в том числе проектов ГЧП, по которым оказаны услуги по консультативному сопровождению;

4) доля привлеченных прямых частных инвестиций в Республике Казахстан к единице государственных средств (в акционерный капитал);

5) мультипликатор софинансирования СМСП со стороны БВУ по кредитам, выданным по программе обусловленного размещения;

6) доля участников программ обучения, открывших бизнес, %;

7) ежегодный объем выпущенной продукции проектами, поддержанными в рамках инструментов поддержки, млрд. тенге;

8) доля коммерциализированных проектов в общем количестве проектов, %;

9) количество предприятий, осуществивших трансферт технологий;

10) доля экспортоориентированных предприятий, которым оказаны консультационные услуги, %.

На уровне АО "НУХ "Байтерек" и его ДО следует устанавливать КПД, по которым будет удобно осуществлять внутреннее администрирование и мониторинг, а также осуществлять аудит по внешним источникам данных;

6) целевые значения КПД:

Среди стратегических КПД АО "НУХ "Байтерек" были показатели, по которым установлены недостаточно амбициозные целевые значения (в том числе такие, которые АО "НУХ "Байтерек" уже достигал в прошлых периодах). Например:

1) ROE, %;

2) ROA, %;

3) качество ссудного портфеля (уровень провизий к ссудному портфелю), %.

Так, в 2013 году фактические показатели по ROE и ROA уже превышали целевые показатели на последующие годы. Также, следует отметить, что практика пересмотра АО "НУХ "Байтерек" и его ДО целевых значений КПД два раза в год не является лучшей практикой, так как может быть ориентирована на постоянное объяснение невозможности достижения и пересмотр целевых значений, нежели на мотивацию к их достижению.

На уровне АО "НУХ "Байтерек" и его ДО следует устанавливать целевые значения КПД, исходя не только из исторических показателей деятельности АО "НУХ "Байтерек", но и по результатам бенчмаркинга ДО относительно лучшей мировой практики в сопоставимых институтах.

В рамках актуализации Стратегии в 2017 году принят следующий перечень КПД и целевых значений на уровне АО "НУХ "Байтерек":

№ п/п	Ключевой показатель деятельности	Ед. измерения	Обоснование		Методология расчета	Целевое значение на 2023 год		Источник данных
1	2	3	4		5	6		7
Консолидированные КПД АО "НУХ "Байтерек" по обеспечению содействия устойчивому развитию экономики Республики Казахстан
1	Доля кредитного и инвестиционного портфеля от общих активов АО "НУХ "Байтерек"	%	Важно, чтобы активы АО "НУХ "Байтерек" работали для развития экономики, а не размещались в казначейском портфеле		Кредитный портфель (нетт) + инвестиционный портфель по группе компаний АО "НУХ "Байтерек") / Итого активы на конец отчетного периода (консолидированно)	77	План развития/Отчет по исполнению плана развития за отчетный год, данные ДО, осуществляющих кредитную и инвестиционною деятельность
2.	Доля негосударственных источников заимствования в общей структуре заимствования за отчетный год	%	Важно, чтобы баланс института развития рос в большей степени от негосударственных источников заимствования (как внутренних, так и внешних рынков капитала)		Номинальная стоимость негосударственного заимствования за отчетный год / Номинальная стоимость общего заимствования за отчетный год	80	Управленческая отчетность
3.	ROA (консолидированно) не ниже минимального положительного значения)	%	Важно, чтобы АО "НУХ "Байтерек" создавал стоимость, включая обеспечение возвратности средств. При этом параметр будет стимулировать АО "НУХ "Байтерек" управлять рисками (доля NPL, валютные риски) и операционными расходами		Чистая прибыль (прибыль за год (консолидированно)) / Среднее значение между объемами активов на конец предыдущего периода (консолидированно) и на конец текущего периода (консолидированно)	1	Аудированная консолидированная финансовая отчетность АО "НУХ "Байтерек"
4.	Доля частного сектора в кредитном портфеле	%	Важно, чтобы активы АО "НУХ "Байтерек" либо не инвестировались в квазигосударственный сектор совсем, либо инвестировались только при наличии доли частных инвестиций в соответствующей компании или проекте не менее 50 %		Сумма кредитов, выданных частному сектору / Кредитный портфель (нетт) по группе компаний АО "НУХ "Байтерек"	80	Аудированная консолидированная финансовая отчетность АО "НУХ "Байтерек", данные ДО, осуществляющих кредитную деятельность
Задача 1. Развитие несырьевых отраслей экономики
Задача 2. Развитие предпринимательства (частного сектора экономики)
Стратегическое направление деятельности 1. Поддержка предпринимательства в сегменте крупного бизнеса
Стратегическое направление деятельности 2. Поддержка предпринимательства в сегменте МСБ
5.	Количество новых проектов и проектов по модернизации и расширению действующих производств с учетом увеличения производительности труда и расширения рынков сбыта	ед.	В реализацию программ "Нұрлы жол", ГПИИР и собственных программ	Количество проектов, получивших поддержку в виде кредитования, долевого финансирования, субсидирования ставки БВУ, гарантирования кредитов, обусловленного размещения средств в БВУ, выдачи грантов, оздоровления, оказания услуг по разработке проектной документации и структурирования финансирования (за 2014 – 2023 гг.)		55 600	Данные БРК, Даму, КазахЭкспорт, ККМ, НАТР, ИФК, KPPF
6.	Объем продукции, произведенной субъектами предпринимательства, получившими поддержку	млрд. тенге	В реализацию программ "Нұрлы жол", ГПИИР и собственных программ	Сумма объемов производства предприятий, получивших поддержку в виде кредитования, долевого финансирования, субсидирования ставки БВУ, гарантирования кредитов, обусловленного размещения средств в БВУ, выдачи грантов, оздоровления, оказания услуг по разработке проектной документации (за 2014-2023 гг.)		42 700	Данные БРК, Даму, КазахЭкспорт, ККМ, НАТР, ИФК
7.	Привлечение иностранных инвестиций	соотношение	В реализацию задач по привлечению иностранных инвестиций в реальный сектор экономики Республики Казахстан	Общий объем инвестиций фондов прямых инвестиций (далее – ФПИ) с иностранным участием* к доле инвестиций Холдинга в данных ФПИ** * сумма обязательств по инвестированию в рамках ФПИ с иностранным участием с мандатом на Республику Казахстан и суммы, зафиксированные в рамках соглашений о соинвестировании и других инвестиционных соглашений. (При этом: - в течение инвестиционного периода ФПИ обязательства учитываются по мандату на Республику Казахстан, в том числе суммы зафиксированные в рамках соглашений о соинвестировании и других инвестиционных соглашений; - после завершения инвестиционного периода ФПИ обязательства учитываются по фактическим инвестициям в Республику Казахстан, в том числе в рамках соглашений о со-инвестировании и других инвестиционных соглашений) ** объем обязательств АО "НУХ "Байтерек" в ФПИ с иностранным участием с мандатом на Республику Казахстан (При этом: - в течение инвестиционного периода ФПИ учитывается общий объем обязательств АО "НУХ "Байтерек" в данных ФПИ; - после завершения инвестиционного периода ФПИ, обязательства учитываются по фактическим денежным средствам АО "НУХ "Байтерек", направленным в проекты данными ФПИ)		2:1	Данные ККМ










Задача 3. Поддержка урбанизации экономики
Стратегическое направление деятельности 3.Повышение доступности жилья
8.	Объем жилья, в рамках которого оказаны инструменты поддержки	тысяч квадратных метров	В реализацию Программы "Нұрлы жер" для обеспечения достаточного количества экономически доступных квадратных метров жилья		Объем ввода жилья за счет субсидируемых кредитов застройщиков, кредитного и арендного жилья (за 2015 – 2018 гг.)	2 851 до 2019 года	Данные МНЭ РК, МИО, БВУ, КИК, БД, Даму


9.	Доля участников в системе жилстройсбережений к экономически активному населению Республики Казахстан	%	Для обеспечения большего числа экономически активного населения Республики Казахстан доступным жильем		Количество действующих договоров о жилстройсбережениях и действующих жилищных займов / количество экономически активного населения	17	Данные ЖССБК
10. я	Гарантирование вкладов дольщиков коммерческого жиль	%	В реализацию Программы "Нұрлы жер" как новый механизм вовлечения средств населения в жилищное строительство для поддержки строительства коммерческого жилья частными застройщиками и защиты прав дольщиков		Объем гарантированных вкладов дольщиков коммерческого жилья / Общий объем вкладов дольщиков коммерческого жилья в Республике Казахстан	50	Данные ФГЖС
Задача 4. Поддержка экспорта несырьевой продукции
Стратегическое направление деятельности 4. Повышение экспортного потенциала
11.	Объем экспортной выручки предприятиями, получившими поддержку в рамках экспортного и предэкспортного финансирования	млрд. тенге	В реализацию программ "Нұрлы жол", ГПИИР		Сумма объемов экспортной выручки предприятиями, получившими поддержку в рамках экспортного и предэкспортного финансирования (за 2014 – 2023 гг.)	1 054	Данные БРК, БРК-лизинг, КазахЭкспорт

Задача 5. Развитие инноваций
Стратегическое направление деятельности 5. Трансферт и внедрение инноваций
12.	Количество внедренных технологий на производстве, количество проектов, направленных на решение технологических задач отраслей и коммерциализацию технологий	ед.	В реализацию ГПИИР		Количество поддержанных проектов по трем видам грантов: на технологическое развитие предприятий; на технологическое развитие отраслей; на коммерциализацию технологий. (за 2014 – 2023 гг.)	81	Данные НАТР

      Примечание: расшифровка аббревиатур, использованных в тексте Стратегии
      БД - акционерное общество "Байтерек девелопмент"
      БВУ – банки второго уровня
      БРК – акционерное общество "Банк Развития Казахстана"
      БРК-Лизинг – акционерное общество "БРК-Лизинг"
      ВЭФ – Всемирный экономический форум
      Даму – акционерное общество "Фонд развития предпринимательства "Даму"
      ДО – дочерние организации акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек"
      ЕНПФ – акционерное общество "Единый накопительный пенсионный фонд"
      ЖССБК – акционерное общество "Жилстройсбербанк Казахстана"
      ИФК – акционерное общество "Инвестиционный фонд Казахстана"
      КИК – акционерное общество "Ипотечная организация "Казахстанская ипотечная компания"
      ККМ – акционерное общество "Казына Капитал Менеджмент"
      KPPF – товарищество с ограниченной ответственностью "Kazakhstan Project Preparation Fund"
      КазахЭкспорт – акционерное общество "Экспортная страховая компания "KazakhExport"
      МИО – местные исполнительные органы
      МНЭ РК – Министерство национальной экономики Республики Казахстан
      МСБ – малый и средний бизнес
      НАТР – акционерное общество "Национальное агентство по технологическому развитию"
      ПСЭР – Прогноз социально-экономического развития
      ФГЖС – акционерное общество "Фонд гарантирования жилищного строительства"
      Приложение к Стратегии развития акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2014 – 2023 годы

Список дочерних организаций АО "НУХ "Байтерек"

1. АО "Банк Развития Казахстана"

2. АО "Фонд развития предпринимательства "Даму"

3. АО "Жилищный строительный сберегательный банк Казахстана"

4. АО "Казына Капитал Менеджмент"

5. АО "Байтерек девелопмент"

6. АО "Ипотечная организация "Казахстанская Ипотечная Компания"

7. АО "Инвестиционный фонд Казахстана"

8. АО "Национальное агентство по технологическому развитию"

9. АО "Экспортная страховая компания "KazakhExport"

10. АО "Фонд гарантирования жилищного строительства"

11. ТОО "Kazakhstan Project Preparation Fund"

"Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының

2014 – 2023 жылдарға арналған

даму стратегиясы

Кіріспе

1. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ағымдағы жағдайын талдау: Сыртқы ортаны талдау

1.1 Бәсекеге қабілеттілік индексі мен негізгі субиндекстер серпіні

Неғұрлым елеулі нашарлау "Макроэкономикалық орта" факторында байқалады:

1.2 2016 жылы және "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ құрылған кезден үш жылдық кезеңдегі макроэкономикалық факторлардың серпіні

1.3 Мемлекеттік экономикалық саясаттың негізгі бағыттары

1.3.1 Ұлт жоспары – 100 нақты қадамды бекіту

1.3.2 Жаңа мемлекеттік және үкіметтік бағдарламалар – "Нұрлы жол" және "Нұрлы жер" бағдарламалары

1.3.3 Нақтыланған мемлекеттік және үкіметтік бағдарламалар – ИИДМБ, "БЖК – 2020" бағдарламасы

1.3.4 Жекешелендірудің 2016 – 2020 жылдарға арналған кешенді жоспары

2. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ағымдағы жағдайын талдау: Ішкі ортаны талдау

2.1 "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен ЕҰ ағымдағы құрылымы

2.2 ҚТК және SWOT атқарылуын талдау

SWOT-талдау

3. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның миссиясы мен пайымы

4. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның стратегиялық даму бағыттары

4.1 1-стратегиялық қызмет бағыты. Ірі бизнес сегментіндегі кәсіпкерлікті қолдау

4.2 2-стратегиялық қызмет бағыты. Шағын және орта бизнес сегментінде кәсіпкерлікті қолдау

4.3 3-стратегиялық қызмет бағыты. Тұрғын үйдің қаржылық қолжетімділігін қамтамасыз ету

Тұрғын үйді сатып алушылар үшін қаржыландырудың құны

Тұрғын үйді сатып алушылар табыстарының көлемі

Құрылыс көлемдері

Тұрғын үй салушылар үшін қаржыландырудың қолжетімділігі

4.4 4-стратегиялық қызмет бағыты. Экспорттық әлеуетті ұлғайту

2023 жылға дейінгі стратегиялық бағыттар, мақсаттар мен міндеттер

2014 – 2016 жылдары қабылданған сақтандыру міндеттемелерінің көлемі (млн. теңге):

4.5 5-стратегиялық қызмет бағыты. Трансферт және инновацияларды енгізу

4.6 Дамытудың бес бағыты шеңберіндегі стратегиялық мақсаттар мен міндеттер

4.6.1 Мемлекеттік емес қаржыландыру көздерінің үлестерін ұлғайту

4.6.2 ЕҰ қызметтерінің портфелін қайта қарау (өлшемшарттар)

4.6.3 Басқару функцияларын корпоративтік орталықтан Директорлар кеңестері мен ЕҰ басқармаларына орталықсыздандыру

Директорлар кеңестерінің тиімділігін арттыру арқылы

корпоративтік басқару жүйесін күшейту әдістері

4.6.4 Жаңа құзыреттерді және жұмыстың ұйымдастырылу әдістерін құру

5. 2023 жылға дейін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ҚТК және көрсеткіштерді есептеу әдіснамасы

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ еншілес ұйымдарының тізімі

Стратегия развития акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2014 - 2023 годы

3. Миссия и видение АО "НУХ "Байтерек"

4. Стратегические направления развития АО "НУХ "Байтерек"

Стратегия развития
акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2014 - 2023 годы