ИПС "Әділет"

Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "талап қою арызы", "талап арызды", "қойылған талапты", "талапты толық" деген сөздер тиісінше "арыз", "талап қоюды", "талап қоюды толық" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

Баланың туу тегіне байланысты істерді қарау кезінде соттардың заңнаманы біркелкі қолдануын қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы мынадай түсіндірмелер беруге қаулы етеді.

1. Қазақстан Республикасының заңында белгіленген тәртіппен куәландырылған баланың туу тегі ата-аналар мен баланың құқықтары мен міндеттерінің туындауы үшін негіз болып табылады ("Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы" Қазақстан Республикасы Кодексінің (бұдан әрі - Кодекс) 46-бабының 2-тармағы)).

Баланың әкесі (анасы) болу мәселелері бойынша дау туындаған жағдайда, баланың туу тегі туралы, атап айтқанда, әке болуды анықтау; әке (ана) болуды даулау және баланың тууы туралы акт жазбасынан баланың әкесі (анасы) туралы мәліметтерді алып тастау туралы дауларды Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінің (бұдан әрі - АПК) 14-тарауының талаптарын сақтай отырып, талап қою ісін жүргізу тәртібімен кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сот шешеді.

Баланы нақты осы әйел туған фактісін анықтау, әке болуды тану фактісін немесе әке болу фактісін анықтау туралы істерді АПК-нің 32-тарауында белгіленген қағидалар бойынша ерекше іс жүргізу тәртібімен кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сот шешеді.

Ескерту. 1-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыcымен.

2. Балалардың туу тегін анықтауға байланысты дауларды бала туғаннан кейін ғана сот шеше алатынын соттардың ескергені жөн.

Егер баланың туу тегін анықтауға байланысты арыз бала туғанға дейін берілген жағдайда (мысалы, әке болуды даулау туралы), судья АПК-нің 151-бабының бірінші бөлігі 1) тармақшасының негізінде оны қабылдаудан бас тартады. Мұндай бас тарту сотқа бала туғаннан кейін аталған арызбен қайта жүгінуге кедергі болмайды.

Осы санаттағы істер бойынша талап қоюдың ескіру мерзімі заңда белгіленбегендіктен, сот бала туғаннан кейін кез келген уақытта әке (ана) болуды анықтауы мүмкін (Кодекстің 8-бабының 1-тармағы).

3. АПК-нің 27-бабының үшінші бөлігі бойынша әке болуды анықтау және алименттерді өндіріп алу туралы істер кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың соттылығына жатқызылған. Осы қағида әке болуды анықтау туралы дербес талап қойылған жағдайда да қолданылады.

Әке болуды анықтау және алименттерді өндіріп алу туралы талап қоюлар кәмелетке толмаған адамның заңды өкілдерінің өтінішхаты бойынша республикалық маңызы бар қалалардың және астананың, облыс орталықтарының шегінде орналасқан аудандық (қалалық) соттардың соттылығына жатқызылған істерді қоспағанда, баланың тұрғылықты (болатын) жеріндегі аудандық (қалалық) сотта қаралуы мүмкін немесе оған берілуі мүмкін.

АПК-нің 307-бабына сәйкес АПК-нің 32-тарауында көзделген тәртіппен қарауға жататын баланың туу тегін анықтауға байланысты істерді сот арыз берушінің тұрғылықты жері бойынша қарайды.

Жауапкердің нақты болу орны белгісіз болса, сот АПК-нің 133-бабы бірінші бөлігінің талаптарын сақтай отырып істі қарауға кіріседі.

Ескерту. 3-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыcымен.

4. Егер әке болуды анықтау және алименттерді өндіру туралы іс бойынша жауапкер шет мемлекеттің аумағында тұратын шетел азаматы болса, АПК-нің 466-бабы екінші бөлігінің 3) тармақшасы бойынша талап қоюшының тұрғылықты жері Қазақстан Республикасы болған жағдайда, мұндай істі Қазақстан Республикасының соты қарауы мүмкін (егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта аталған даудың соттылығын анықтауға байланысты өзге қағидалар белгіленбесе).

5. Балалардың туу тегін анықтауға байланысты істерді қарау барысында Балалар құқықтары туралы конвенцияның (Нью-Йорк қаласы 1989 жылғы 20 қараша, "Балалар құқықтары туралы конвенцияны ратификациялау туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің 1994 жылғы 8 маусымдағы қаулысы (бұдан әрі – Бала құқықтары туралы конвенция)) 12-бабының және Кодекстің 62-бабының ережелерін соттардың ескергендері жөн, оларға сәйкес баланың жасына қарамастан өзінің мүдделерін қозғайтын кез келген мәселені отбасында шешу кезінде өз пікірін еркін білдіруге, сонымен қатар кез келген сот немесе әкімшілік талқылау барысында тыңдалуға құқығы бар. Осыған байланысты әке болуды тану фактісін анықтау туралы іс бойынша істі дұрыс шешуі үшін маңызы бар мән-жайлар бойынша сот талқылауы барысында он жасқа толған баланың тыңдалу құқығы туындайды.

6. Кодекстің 48-бабына сәйкес бiр-бiрiмен некеде (ерлі-зайыптылықта) тұрмайтын ата-аналардан бала туған жағдайда және ата-аналардың бiрлескен арызы немесе баланың әкесiнiң арызы болмаса, баланың нақты адамнан туу тегi (әке болуы) туралы мәселені сот ата-аналардың бiреуiнiң, бала қорғаншысының немесе қамқоршысының арызы бойынша немесе баланы асырап отырған адамның арызы бойынша, не бала кәмелетке толған соң оның өз арызы бойынша талап қою ісін жүргізу тәртiбiмен шешеді.

7. Сот, егер қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган әке болуды соттан тыс тәртіппен анықтауға келісім бермесе, анасы қайтыс болған, ол ата-аналық құқығынан айырылған, әрекетке қабiлетсiз деп танылған немесе анасының тұрған жерiн анықтау мүмкiн болмаған жағдайда, баланың анасымен некеде (ерлі-зайыптылықта) тұрмайтын баланың әкесiнің арызы бойынша талап қою ісін жүргізу тәртібімен әке болуды анықтауға құқылы (Кодексің 47-бабының 5-тармағы).

Осыған байланысты, судья талап қоюды қабылдау кезінде талап қоюшының оның әке болуын азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеу органдарының анықтауына келісім алу үшін қорғаншылық немесе қамқоршылық функцияларын жүзеге асыратын органға жүгінген-жүгінбегенін тексергені жөн.

Егер талап қоюшы осындай келісімді алу үшін жүгінбеген болса, судья АПК-нің 152-бабы бірінші бөлігінің 1) тармақшасының негізінде талап қоюды кері қайтарады, егер іс қозғалса - АПК-нің 279-бабы 1) тармақшасының негізінде талап қоюды қараусыз қалдырады және талап қоюшыға көрсетілген мәселе бойынша тиісті қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын тиісті органға жүгіну құқығын түсіндіреді.

8. Егер бала неке (ерлі-зайыптылық) бұзылған, ол жарамсыз деп танылған кезден бастап немесе бала анасының жұбайы қайтыс болған кезден бастап екi жүз сексен күн iшiнде туса, егер өзгеше дәлелденбесе, анасының бұрынғы жұбайы баланың әкесi болып танылуы мүмкін екендігін соттардың ескергендері жөн (Кодекстің 47-бабының 3-тармағы).

Бала анасының жұбайының әке болуы некенің қиылғаны туралы жазбаның негізінде жүргізіледі. Өзге адам (іс жүзінде әке) мен баланың анасы әкелікті анықтау туралы бірлесіп арыз берген және азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеу органдары оны баланың әкесі ретінде жазудан бас тартқан жағдайда, сот осы адамның әке болуын анықтау туралы мәселені баланың тууы заңмен белгіленген тәртіппен тіркелгеннен кейін талап қою ісін жүргізу тәртібімен шешеді.

9. Әке болуды анықтау туралы талап қоюды қарау барысында баланың нақты адамнан туу тегiн дәйекті түрде растайтын дәлелдемелерді назарға алған жөн. Мұндай дәлелдемелерге АПК-нің 63-бабының екінші бөлігіне сәйкес тараптар мен үшінші тұлғалардың түсіндірмелері, куәлардың айғақтары, сарапшылардың қорытындылары, заттай дәлелдемелер, процестік әрекеттердің хаттамалары, сот отырыстарының, аудио-, бейнежазбалардың хаттамалары, процестік әрекеттердің барысы мен нәтижелерін көрсететін бейнеконференцбайланыс жүйелерін, сонымен қатар өзге де көздерді пайдалану жолымен алынған деректер жатқызылуы мүмкін.

10. Баланың нақты адамнан туу тегін растайтын дәлелдемелердің бірі сарапшының қорытындысы (молекулярлық-генетикалық сараптама) болып табылады.

Әкесі болуы мүмкін адамнан және баладан қанның және (немесе) эпителийдің үлгілерін алу АПК-нің 83, 84-баптарына сәйкес сот ұйғарымының негізінде жүргізіледі, онда үлгілер, олардың саны туралы мәліметтер, үлгілер алынған адамдар туралы, үлгілерді алған субъектілер туралы мәліметтер, үлгілердің алынған уақыты мен орны және алынған үлгілер ұсынылуы тиіс адам туралы мәліметтер көрсетіледі.

Ескерту. 10-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыcымен.

11. Сот АПК-нің 82-бабының сегізінші бөлігін қолдану туралы мәселені сараптамаға тараптардың қайсысы, қандай себептермен келмегенін немесе сарапшыға (сарапшыларға) зерттеу үшін қажетті заттарды ұсынбағанын, сонымен қатар тарап үшін сарапшы қорытындысының қандай маңызы бар екенін, істегі дәлелдер жиынтығын негізге ала отырып, әрбір нақты жағдайға қарай шешеді. Бұл мақсатта баламен бірге ата-ананың, әкесі болуы мүмкін адамның сараптамаға келуіне объективті кедергі келтірген мән-жайлардың болғанын, осы адамға АПК-нің 82-бабының сегізінші бөлігінің ережелері түсіндірілгенін, сараптаманы жүргізу үшін жаңа мерзімнің тағайындалғанын, мәлімделген талапты растау (теріске шығару) үшін тараптардың сотқа қандай өзге дәлелдемелерді ұсынғанын, әке болуы жөніндегі күмәнді растайтын дәлелдемелердің бар-жоғын соттың тексергені жөн (әке болуды даулау туралы істер бойынша).

12. Соттар құқық туралы дау болмаған жағдайда, әкені анықтау туралы талапты әкені тану фактісін анықтау және әке болу фактісін анықтау туралы талаптардан ажыратқандары жөн, олар әкені анықтау туралы талапты ерекше іс жүргізу тәртібімен қарауға жатады.

Өзін баланың әкесімін деп мойындаған адам қайтыс болған және адам қайтыс болғанда немесе одан бұрын бала оның асыруында болған жағдайда, бірақ ол баланың анасымен некеде (ерлі-зайыптылық) болмаған кезде, сот оның әке болуын тану фактісін анықтауға құқылы.

Анасының жүктілігі кезінде өзін болашақ баланың әкесімін деп мойындаған адам қайтыс болғаннан кейін туған балаға қатысты да әке болуды тану фактісі анықталуы мүмкін.

Қайтыс болған адамның асырауында баланың болғанын, баланы жүктілігі кезінде де, туғаннан кейін де мойындағанын растайтын дәлелдемелер болғанда, немесе, егер адам бала туғанға дейін қайтыс болса, ол баланы анасының жүктілігі кезеңінде мойындағаны жөнінде дәлелдемелер (бірге тұруы, жүкті әйелді күтуі және басқа) болған кезде әке болуды тану фактісі анықталуы мүмкін.

Өзін баланың әкесiмiн деп мойындамаған не осы баланың бойға біткені және туғаны туралы білмеген адам қайтыс болған жағдайда, сот әке болуды тану фактісін, яғни баланың осы адамнан туу тегі фактісін анықтауға құқылы. Мұндай факт баланың туу тегі қайтыс болған адамнан екендігін растайтын шынайы дәлелдемелер болған кезде ғана анықталуы мүмкін. Осы мақсатта соттар генетикалық сараптама жүргізу мақсатында әкесі болуы мүмкін адамның туыстарын тартуға құқылы.

13. Даулардың осы санаты бойынша дәлелдемелер тараптарға алдын ала сауал қойылмай, олардың іс бойынша құқықтық ұстанымы анықталмай жеткілікті болып танылмайтынын соттар ескеруі тиіс. Баланың нақты адамнан туу тегін анықтау мақсатында судья тараптарға алдын ала сот отырысы өткізілетіндігі туралы міндетті түрде хабарлап, істі сот талқылауына дайындағаны жөн.

Әке болуды тану фактісін не әке болу фактісін анықтау туралы істі сот талқылауына дайындау барысында арыз берушіге фактіні анықтау не үшін қажет екенін, осы істің шешілуіне қандай адамдар мен ұйымдар мүдделі болуы мүмкін не шешімнің олардың құқықтары мен мүдделерін қозғау ықтималдығын және сот отырысына шақыруға жататынын судья анықтауы тиіс.

14. Кодекстің 51-бабының 1-тармағына сәйкес туу туралы актілер жазбалары кiтабына ата-аналардың жазылуы баланың әкесi немесе анасы ретiнде жазылған адамның, iс жүзiнде баланың әкесi немесе анасы болып табылатын адамның, бала кәмелетке толған соң оның өзiнiң, баланың қорғаншысының немесе қамқоршысының, сот әрекетке қабiлетсiз деп таныған ата-ана қорғаншысының талап етуi бойынша тек қана сот тәртiбiмен даулануы мүмкiн. Аталған құқық он сегіз жасқа толмаған, эмансипацияның немесе некеге тұрудың нәтижесінде толық әрекетке қабілеті бар балаға да тиесілі.

Неке-отбасы заңнамасы отбасының ісіне кімнің болса да өз бетінше араласуына жол бермейді, осыған байланысты адамдардың көрсетілген тізбесі түпкілікті болып табылады және кеңінен түсіндірілуге жатпайды.

Егер Кодекстің 51-бабының 1-тармағында көрсетілген адамдардың тізбесіне жатпайтын адам туу туралы актілер жазбалары кітабындағы баланың әкесі (анасы) туралы жазбаға дау айту туралы талап қоюды берсе, судья талап қоюдан бас тартады.

Ескерту. 14-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыcымен.

15. Кодекстің 51-бабының 2-тармағына сәйкес баланың әкесінің арызы бойынша немесе әке болудың күшін жою туралы сот шешіміне сай әке мен ананың бірлескен арызы негiзiнде баланың әкесi болып жазылған адамның талабы, егер жазу кезiнде бұл адамға өзінің іс жүзінде баланың әкесi емес екендiгi белгілі болса, қанағаттандырылуы мүмкін емес.

Соттар осындай істерді қарау барысында ерік білдірудің бұзылуына (қорқыту, күш қолдану әсерінен немесе талап қоюшы өзінің әрекеттерінің мәнін түсінуге немесе оларды басшылыққа алуға қабілетті болмағанда) байланысты талап қоюшы жүргізілген жазбаны даулауға құқылы екенін назарда ұстағандары жөн. Ерік білдірудің бұзылуын куәландыратын дәлелдемелер ұсынылған жағдайда талап қанағаттандырылуға жатады.

16. Әке болуға дау айту туралы істер бойынша талап қоюды қанағаттандыру туралы соттың шешімі баланың анасының немесе қорғаншысының (қамқоршысының) талап қоюды толық мойындауына ғана негізделуі тиіс емес, өйткені бұл ата-аналардың немесе басқа да заңды өкілдердің тарапынан құқықты теріс пайдалануға, кәмелетке толмаған адамның құқықтары мен заңды мүдделерінің, оның ішінде өз ата-аналарын білу құқығының, олардың қамқорлығында болу құқығының бұзылуына әкеп соғуы мүмкін (АПК-нің 171-бабының екінші бөлігі, Кодекстің 60-бабы, 67-бабының 1 және 2-тармақтары). Сот дауды дұрыс шешу үшін барлық берілген дәлелдемелерді зерттеуге міндетті.

17. Татуласу рәсімдері талап қою бойынша жүргізілетін істерге ғана жүргізілуі мүмкін болатынын соттардың ескергендері жөн (АПК-нің 174-бабының үшінші бөлігі).

Сонымен қатар әке болуды даулау туралы істер бойынша онда қатынастар субъектісі кәмелетке толмаған бала болатын дау нысанасының негізінде соттың татуласу келісімін, дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді, дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімді бекітуіне жол берілмейді.

18. Егер сот талқылауы барысында баланың әкесі (анасы) болып жазылған адам оның биологиялық ата-анасы емес екені анықталса, сот баланың тууы туралы акт жазбасында баланың әкесі (анасы) туралы жазбаны даулау жөніндегі талап қоюды қанағаттандыру туралы шешім қабылдайды.

Баланың әкесі (анасы) туралы жазбаны даулау талап қоюды қанағаттандыру жөніндегі сот шешімі баланың тууы туралы акт жазбасынан баланың әкесі (анасы) туралы мәліметтерді жою үшін негіз болып табылады.

Сот ерекше жағдайларда Баланың құқықтары туралы конвенцияның 3-бабында белгіленген баланың құқықтары мен мүдделерін басым қорғауды негізге алып, сонымен қатар істің объективті мән-жайларын ескере отырып, егер баланың анасы не баланың қорғаншысы (қамқоршысы) баланың биологиялық әкесіне қатысты әке болуды анықтау талап қоюды бір уақытта мәлімдемесе (не осындай талап қоюды баланың биологиялық әкесі қоймаса), ал баланың әкесі ретінде жазылған адам қойылған талапқа қарсы болса, әке болуды даулау туралы талап қоюды қанағаттандырудан бас тартуы мүмкін.

Ескерту. 18-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыcымен.

19. Әке болуды анықтау туралы немесе әке болуды тану фактісін, әке болу фактісін анықтау туралы заңды күшіне енген соттың шешімі әке болудың анықталуына байланысты баланың тууын мемлекеттік тіркеу туралы акт жазбасына өзгерістер, толықтырулар енгізу үшін негіз болып табылады.

Әке туралы мәліметтерді енгізу, сонымен қатар баланың тегін, атын, әкесінің атын өзгерту сот шешімінде көрсетілген деректерге сәйкес жүзеге асырылады.

Әке болуды анықтау туралы не әке болуды тану фактісін немесе әке болу фактісін анықтау туралы, баланың тууы туралы акт жазбасындағы баланың әкесі туралы жазбаны даулау туралы талапты қанағаттандыру барысында азаматтық хал актілерін тіркеу органында әке болуды жазу және (немесе) азаматтық хал актісінің жазбасына тиісті өзгертулер енгізу үшін қажетті мәліметтер сот шешімінің қарар бөлігінде жазылуы тиіс.

Әке болуды анықтау кезінде баланың тууын мемлекеттік тіркеу туралы акт жазбасына өзгерістер, толықтырулар соттың әке болуды анықтау, сондай-ақ әке болуды тану фактісін және әке болу фактісін анықтау туралы шешімі негізінде енгізіледі (Кодекстің 192-1-бабының 1-тармағының 3-тармақшасы).

Ата-аналардың арасында дау болған кезде сот іске қамқорлық және қорғаншылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдарды қатыстырып, баланың мүдделерін негізге ала отырып оны шешеді. Он жасқа толған баланың атын, әкесінің атын (ол болған кезде) және (немесе) тегін өзгерту оның келісімімен ғана жүргізілуі мүмкін.

Ескерту. 19-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыcымен.

20. Әке болуды даулау туралы талапты қанағаттандыру жөніндегі сот шешімінің қарар бөлігінде баланың туу туралы актісінің жазбасына тиісті өзгерістер енгізу (туу туралы акт жазбасынан баланың әкесі туралы мәліметтерді алып тастау жөнінде) туралы көрсетіледі.

Ескерту. 20-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыcымен.

21. Мыналардың:

1) "Әке болуды анықтау және әке болуды тану фактілері жөніндегі сот тәжірибесі туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 1971 жылғы 30 қыркүйектегі № 7 нормативтік қаулысының;

2) Қазақ ССР Жоғарғы Соты Пленумының 1983 жылғы 29 наурыздағы № 3 қаулысының;

3) "Әке болуды анықтау және әке болуды тану фактілері жөніндегі сот тәжірибесі туралы" Қазақ ССР Жоғарғы Соты Пленумының 1971 жылғы 30 қыркүйектегі № 7 қаулысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2004 жылғы 18 маусымдағы № 6 нормативтік қаулысының;

4) "Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының кейбір нормативтік қаулыларына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2012 жылғы 31 мамырдағы № 2 нормативтік қаулысының 1-тармағының;

5) "Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының кейбір нормативтік қаулыларына азаматтық және азаматтық процестік заңнама бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2017 жылғы 31 наурыздағы № 2 нормативтік қаулысының 2-тармағының күші жойылды деп танылсын.

22. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, жалпыға бірдей міндетті болып табылады және алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы	Ж.Асанов
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы, жалпы отырыс хатшысы	Г.Әлмағамбетова

Unofficial translation

Footnote. Throughout the text, the words "claim", "of the claim" shall be replaced by the words "lawsuit","of the lawsuit"; in accordance with the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 07.12.2023 No. 4 (shall be enforced upon its first official publication).

In order to ensure the uniform application of Legislation by courts in the consideration of cases related to the child's origin, the Plenary Session of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan decides to provide the following clarifications.

1. The child's origin, certified in accordance with the law of the Republic of Kazakhstan, is the basis for the emergence of the rights and duties of parents and children (paragraph 2 of Article 46 of the Code of the Republic of Kazakhstan “On Marriage (Matrimony) and Family” (hereinafter - the Code)).

In the event of a dispute on the issues of paternity (motherhood) of the child, the question of the child's origin, in particular, disputes about the establishment of paternity; on contesting paternity (maternity) and exclusion of information about the father (mother) of a child from the birth record shall be resolved by the specialized interdistrict juvenile court for in accordance with the procedure of action proceedings in compliance with the requirements of Chapter 14 of the Civil Procedural Code of the Republic of Kazakhstan (hereinafter referred to as CPC).

The question of the child's origin, the establishment of the fact of the birth of the child by a particular woman, the establishment of the fact of recognition of paternity or the fact of paternity is resolved by the specialized interdistrict juvenile court in a special proceeding according to the rules established by Chapter 32 of the CPC.

The question of the child's origin, the establishment of the fact of the birth of the child by a particular woman, the establishment of the fact of recognition of paternity or the fact of paternity is resolved by the district court in special order according to the rules established by chapter 32 of the Code of Civil Procedure.

Footnote. Paragraph 1 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 07.12.2023 No. 4 (shall be enforced upon its first official publication).

2. Courts should take into account that disputes related to the identification of the origin of children can be resolved by the court only after the birth of the child.

In the event that a statement relating to the establishment of the child’s origin is submitted before the child is born (for example, challenging paternity), the judge refuses to accept it on the basis of subparagraph 1) of the first part of Article 151 of the Code of Civil Procedure. Such a refusal does not prevent the re-application to the court with the said application after the birth of the child.

Since the law does not establish a limitation period in cases of this category, the paternity (maternity) may be established by the court at any time after the birth of the child (clause 8 of Article 8 of the Code).

3. By virtue of Part three of Article 27 of the CPC, the cases on establishing paternity and recovery of alimony are assigned to the jurisdiction of a specialized interdistrict juvenile court. This rule also applies in the case of a separate claim for paternity.

At the request of the legal representatives of a minor, claims to establish paternity and to collect alimony may be considered or may be transferred to the district (city) court at the place of residence (location) of the child, with the exception of cases within the jurisdiction of district (city) courts located within cities of republican significance and the capital, regional centers.

In accordance with Article 307 of the Code of Civil Procedure, cases related to determining the child’s origin, to be considered in accordance with the procedure provided for by Chapter 32 of the Code of Civil Procedure, are considered by the court at the place of residence of the applicant.

If the actual place of residence of the defendant is unknown, the court proceeds to the consideration of the case in compliance with the requirements of the first part of Article 133 of the Code of Civil Procedure.

Footnote. Paragraph 3 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 07.12.2023 No. 4 (shall be enforced upon its first official publication).

4. In the event that the defendant in the case of establishing paternity and recovery of alimony is a foreign citizen residing in a foreign state, by virtue of subparagraph 3) of the second part of Article 466 of the Code of Civil Procedure, the case may be considered by the Court of the Republic of Kazakhstan provided that the place of residence the claimant is the Republic of Kazakhstan (unless other rules for determining the jurisdiction of the said dispute are not established by an international treaty ratified by the Republic of Kazakhstan).

5. When dealing with cases involving the identification of the origin of children, the courts should take into account the provisions of Article 12 of the Convention on the Rights of the Child (New York, November 20, 1989, Resolution of the Supreme Council of the Republic of Kazakhstan dated June 8, 1994 "On Ratification of the Convention on the Rights of the Child child (hereinafter referred to as the Convention on the Rights of the Child)) and Article 62 of the Code, according to which a child, regardless of age, has the right to freely express his or her opinion when resolving any issue affecting his family in the family, as well as to be heard in any Court Foot or administrative proceedings. In this regard, in the case of establishing the fact of recognition of paternity in a child who has reached the age of ten years, there is a right to be heard during the trial in circumstances that are relevant for the proper resolution of the case.

6. In accordance with Article 48 of the Code, in the case of birth of a child from parents who are not married (married) to each other, and in the absence of a joint statement of the parents or the statement of the father of the child, the question of the child’s origin from a particular person (paternity) is resolved by the court in accordance with the procedure proceedings at the request of one of the parents, guardian or custodian of the child, or at the request of a person dependent on which the child is, or at the request of the child himself at the age of majority.

7. The court may, by way of proceedings, establish paternity upon the application of the father of the child who is not married (marriage) to the mother of the child, in the event of the mother’s death, deprivation of parental rights, declaring it incapable or not establishing its location, if the body performing the functions on guardianship or trusteeship, did not consent to the establishment of paternity in an extrajudicial manner (clause 5 of Article 47 of the Code).

In this regard, the judge, when accepting the claim, should check whether the claimant applied to the body that performs the guardianship or trusteeship function for obtaining consent to establish his paternity by state registration of civil status acts.

If it is established that the claimant did not apply for such consent, the judge, on the basis of subparagraph 1) of the first part of Article 152 of the Code of Civil Procedure, returns the statement of claim, and if the case is initiated, leaves the statement of claim without consideration on the basis of subparagraph 1) of Section 279 of the Code of Civil Procedure and explains it to the claimant the right to apply on the specified issue to the relevant body that performs the functions of guardianship or trusteeship.

8. Courts should keep in mind that if a child is born within two hundred and eighty days from the dissolution of the marriage (marriage), its recognition invalid or from the death of the spouse of the child's mother, the former spouse of the mother can be recognized as the father of the child, if other not proved (clause 3 of Article 47 of the Code).

The paternity of the spouse of the mother of the child is made on the basis of the marriage certificate. In the case of a joint application for establishing the paternity of another person (actual father) and the child’s mother, and if the state registration of civil status authorities refused to register him as the child’s father, the issue of paternity of the person is resolved by the court in the procedure of claim proceedings after birth registration of a child in the manner prescribed by law.

9. When considering a lawsuit for paternity, evidence should be taken into account, with certainty confirming the child’s descent from a particular person. Such evidence can be attributed, in accordance with the second part of Article 63 of the CPC, explanations of the parties and third parties, testimony of witnesses, expert opinions, material evidence, records of proceedings, transcripts of court hearings, audio, video recordings, data obtained through the use of systems video conferencing, reflecting the course and results of proceedings, and other sources.

10. One of the evidence that reliably confirms the child’s descent from a particular person is an expert opinion (molecular genetic examination).

Obtaining blood samples and (or) epithelium from the alleged father and child is carried out in accordance with Articles 83, 84 of the Code of Civil Procedure on the basis of a court decision, which specifies information about the samples, their quantity, information about the persons who are sampled, about the subject, carrying out their selection, time and place of sampling and information about the person to whom the samples should be submitted after they are received.

Footnote. Paragraph 10 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 07.12.2023 No. 4 (shall be enforced upon its first official publication).

11. The question of the application of the eighth article 82 of the Code of Civil Procedure Code by the court in each specific case, depending on which of the parties, for what reasons did not appear for examination or did not present the necessary research items to the expert (experts), as well as the significance for the party expert opinion, based on the evidence on the case in total. To this end, the court should check whether there were circumstances that objectively prevented the parent from attending the child, the alleged father for examination, whether the provisions of the eighth part of Article 82 of the Code of Civil Procedure were explained to this person, whether the new term was appointed for examination, what other evidence was presented by the parties to the court for confirmation (refusal) of the stated requirement, whether there is evidence proving doubts about paternity (in cases of challenging paternity).

12. Courts should distinguish between the paternity requirement and the paternity recognition and paternity requirements, which are subject to special proceedings, provided there is no dispute over the law.

In the event of the death of a person who recognized himself as the father of the child and the child was dependent on the person at the time of his death or earlier, but was not married to the mother of the child, the court has the right to establish the fact of recognition of paternity.

The fact of recognition of paternity can also be established in relation to a child born after the death of a person who, during the pregnancy of the mother, recognized himself as the father of the unborn child.

The fact of recognition of paternity can be established if there is evidence to confirm that the child was dependent on the deceased, the child was recognized both during pregnancy and after birth, or if the person died at the time of the child’s birth, then if there is evidence that he or she has recognized the child during mother’s pregnancy (cohabitation, caring for a pregnant woman, etc.).

In the event of the death of a person who did not recognize himself as the father of the child or did not know about the conception and birth of this child, the court has the right to establish the fact of fatherhood, that is, the fact of the child’s origin from this person. This fact can be established only if there is reliable evidence to support the child’s descent from the deceased. To this end, the courts are entitled to involve the relatives of the alleged father for the purpose of conducting a genetic examination.

13. Courts must take into account that the evidence on this category of disputes cannot be considered sufficient without a preliminary survey of the parties, clarification of their legal positions in the case. In order to establish the child’s origin from a specific person, the judge should prepare the case for the trial with the mandatory notification of the parties to the preliminary court hearing.

In preparing for the trial of cases on the recognition of paternity or the fact of paternity, the judge should find out why the applicant needs to establish the fact of which persons and organizations may be interested in resolving this case, or the decision may affect their rights and interests, and should be called to judicial sitting.

14. According to clause 1 of Article 51 of the Code, the record of parents in the book of birth certificates can be challenged only in a court of law by a person who is recorded as the father or mother of a child, a person who is in fact the father or mother of a child, a child upon reaching the age of majority, a guardian or the custodian of the child, the guardian of the parent recognized by the court as incapable. This right also belongs to a child who has not attained the age of eighteen years, who has acquired full legal capacity as a result of emancipation or marriage.

Marital and Family law is based on the inadmissibility of arbitrary interference by anyone in the affairs of the family, in connection with which the list of persons is exhaustive and is not subject to broad interpretation.

If the lawsuit about contesting the record of child's father (mother) in the register of birth records is filed by a person who does not belong to the list of persons specified in Paragraph 1 of Article 51 of the Code, the judge shall refuse to accept the lawsuit.

Footnote. Paragraph 14 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 07.12.2023 No. 4 (shall be enforced upon its first official publication).

15. In accordance with paragraph 2 of Article 51 of the Code, the requirement of a person recorded as the father of a child on the basis of a joint application of the father and mother, at the request of the father of the child or according to a court decision on the abolition of paternity, cannot be satisfied if at the time of recording that person was aware that he is, in fact, not the father of the child.

When considering such cases, courts should bear in mind that the plaintiff has the right to challenge the recording made on the grounds of violation of the will (under the influence of threats, violence or in a state where the plaintiff was not able to understand the significance of his actions or direct them). In the case of the submission of evidence showing a violation of the will, the requirement shall be satisfied.

16. The court’s decision to satisfy the claim in cases of challenging paternity cannot be based solely on the recognition of the lawsuit by the child’s mother or guardian (custodian), as this may entail abuse by the parents or other legal representatives, violation of the rights and legal interests of the minor, including the right to know his/her parents, the right to their care (part two of Article 171 of the CPC, Article 60, paragraphs 1 and 2 of Article 67 of the Code). The court is obliged to investigate all the evidence presented for the correct resolution of the dispute.

17. Courts should be aware that conciliation procedures are possible only in cases of claim proceedings (third part of Article 174 of the Code of Civil Procedure).

At the same time, on the basis of the subject of the dispute, in cases of contesting paternity, where the minor child is the subject of the relationship, the court approves the settlement agreement, the agreement on the settlement of the dispute through mediation, the agreement on the settlement of the dispute in the order of the participatory procedure is unacceptable.

18. If during the course of the trial it is determined that the person recorded as the father (mother) of the child is not his/her biological parent, the court shall decide on the satisfaction of the lawsuit challenging the record about the father (mother) of the child in the birth record of the child.

The decision of the court to satisfy the lawsuit challenging the record of the father (mother) of the child shall be the grounds for annulment of the information about the father (mother) of the child in the record of the birth record of the child.

In exceptional cases, based on the priority protection of the rights and interests of the child, established by Article 3 of the Convention on the Rights of the Child, and also taking into account the objective circumstances of the case, the court may refuse to satisfy the lawsuit to contest paternity, if the mother or guardian (custodian) of the child has not simultaneously made a demand on the establishment of paternity in relation to the child's biological father (or such a demand has not been made by the child's biological father), and the person registered as the child's father objects to the lawsuit.

19. A court decision to establish paternity or to establish the fact of recognition of paternity, the fact of paternity, which has entered into legal force, shall be the basis for making changes and additions to the act record of state registration of birth in connection with the establishment of paternity.

The introduction of information about the father, as well as the change of the child’s last name, first name and patronymic, are carried out in accordance with the data specified in the court decision.

When satisfying the requirement to establish paternity or to establish the fact of paternity recognition or paternity, to challenge the child’s father’s record in the birth certificate in the operative part of the court’s decision, the information necessary to record paternity in the civil registration authority and (or ) entry in the record of the civil status of the relevant changes.

Changes and additions to the act record of the state registration of the birth of a child when establishing paternity are made on the basis of a court decision to establish paternity, as well as establishing the fact of recognition of paternity and the fact of paternity (subparagraph 3) of Paragraph 1 of Article 192-1 of the Code).

If there is a dispute between the parents, the court resolves it based on the interests of the child with the involvement of the authorities performing the functions of guardianship and trusteeship in the case. Changing the first name, patronymic (if any) and (or) last name of a child who has reached the age of ten years can be made only with his/her consent.

Footnote. Paragraph 19 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 07.12.2023 No. 4 (shall be enforced upon its first official publication).

20. The operative part of the court decision to satisfy the requirement to challenge paternity shall indicate that appropriate changes have been made to the child’s birth record (excluding information about the child’s father from the birth record).

Footnote. Paragraph 20 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 07.12.2023 No. 4 (shall be enforced upon its first official publication).

21. To recognize as invalid:

1) Regulatory Resolution No. 7 of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan of September 30, 1971 "On Judicial Practice in Cases of Establishing Paternity and the Fact of Paternity Recognition";

2) Resolution No. 3of the Plenum of the Supreme Court of the Kazakh SSR of March 29, 1983,;

3) Regulatory Resolution No. 6 and 7of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated June 18, 2004 “On Amendments and Addenda to the Resolution of the Plenum of the Supreme Court of the Kazakh SSR dated September 30, 1971 “ On Judicial Practice in Cases of Establishing Paternity ”;

4) Clause 1 of the Normative Resolution No. 2 of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated May 31, 2012 “On introducing amendments and adjustments to some Regulatory Resolutions of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan”;

5) Clause 2 of the Normative Resolution No. 2 of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated March 31, 2017 “On introduction of amendments and additions to some regulatory resolutions of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan on civil and civil procedural legislation”.

22. According to Article 4 of the Constitution of the Republic of Kazakhstan, this Regulatory Decree is included in the composition of the law in force, is generally binding and shall enter into force from the date of the first official publication.

Chairman of the Supreme Court
of the Republic of Kazakhstan	Zh. Assanov
Judge of the Supreme Court of the
Republic of Kazakhstan,
Secretary of the Plenary Session	G. Almagambetova

Баланың туу тегін анықтауға байланысты істерді қарау кезінде соттардың заңнаманы қолдануы туралы

On the application by Courts of law in the consideration of cases related to the identification of the child’s origin