ИПС "Әділет"

ХАБАРЛАНДЫРУ

Соттардың кеден заңнамасын қолдануының біркелкі практикасын қалыптастыру мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы мынадай түсіндірмелер беруге қаулы етеді:

1. Қазақстан Республикасында кедендік реттеу Қазақстан Республикасының Конституциясына (бұдан әрі – Конституция), Конституцияның 4-бабы 1-тармағына сәйкес оның қолданыстағы құқық құрамына кіретін халықаралық шарттарға және Қазақстан Республикасының кеден ісі саласындағы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

Конституцияның 4-бабы 3-тармағына сәйкес Республика ратификациялаған халықаралық шарттар Республика заңдарынан басым болады.

Кедендік құқық қатынастарын реттейтін халықаралық шарттарға:

2014 жылғы 29 мамырдағы Еуразиялық экономикалық одақ (бұдан әрі – ЕАЭО) туралы шарт (2014 жылғы 14 қазандағы № 240-V Қазақстан Республикасының Заңымен ратификацияланған, 2015 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енді);

ЕАЭО Кеден кодексі (2017 жылғы 11 сәуірдегі ЕАЭО Кеден кодексі туралы шартқа № 1 қосымша, 2017 жылғы 13 желтоқсандағы № 115-VI Қазақстан Республикасының Заңымен ратификацияланған, 2018 жылғы 1 қаңтарда қолданысқа енгізілген, бұдан әрі – ЕАЭО КК);

Қазақстан Республикасы 2004 жылғы 3 ақпандағы № 525 Қазақстан Республикасының Заңымен қосылған 1983 жылғы 14 маусымдағы Тауарларды сипаттау мен оларға код белгілеудің үйлестірілген жүйесі туралы халықаралық конвенция (бұдан әрі – Халықаралық конвенция) және 1986 жылғы 24 маусымдағы Халықаралық конвенцияға түзетулер енгізу туралы хаттама;

2011 жылғы 19 мамырдағы Көпжақты сауда жүйесі шеңберінде Кеден одағының жұмыс істеуі туралы шарт (2011 жылғы 21 қарашадағы № 494-IV Қазақстан Республикасының Заңымен ратификацияланған, 2012 жылғы 22 тамызда күшіне енді);

2015 жылғы 16 қазандағы Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағына тауарларды әкелу мен олардың айналысының кейбір мәселелері туралы хаттама (2015 жылғы 9 желтоқсандағы № 439-V Қазақстан Республикасының Заңымен ратификацияланған, 2016 жылғы 11 қаңтарда күшіне енді);

Қазақстан Республикасы ЕАЭО-ға мүше мемлекеттермен, басқа мемлекеттермен, халықаралық ұйымдармен және құрылымдармен жасасқан өзге де халықаралық келісімдер жатады.

2. "Қазақстан Республикасындағы кедендік реттеу туралы" Қазақстан Республикасының кодексі (бұдан әрі – ҚР КК) ұлттық заңнама актісі бола отырып, өз қолданысын ЕАЭО-ның бірыңғай кедендік аумағының бөлігі ретінде Қазақстан Республикасына тауарларды әкелуге және оларды Қазақстан Республикасынан шығаруға байланысты құқықтық қатынастарға қолданылады.

3. Соттар ЕАЭО-ның тұрақты жұмыс істейтін реттеуші органы – Еуразиялық экономикалық комиссиясының (бұдан әрі – Комиссия) өз өкілеттіктері шеңберінде қабылдаған шешімдеріне Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттардың Республика заңдарынан басымдығы туралы Конституцияның 4-бабының ережелері қолданылатынын ескеруі тиіс.

Адам мен азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіретін Комиссия шешімдерінің Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің алдында басымдығы болмайды.

4. ЕАЭО Соты Статутының 99-тармағына сай (2014 жылғы 29 мамырдағы ЕАЭО туралы шартқа № 2 қосымша) ЕАЭО Сотының құзыретіне сәйкес дау тараптарына қатысты шығарылған актілер олардың орындауы үшін міндетті болып табылады. Осыған байланысты ЕАЭО Сотында ЕАЭО туралы шартқа сәйкестігі қаралған ЕАЭО-ның құқық нормаларын қолдануға қатысты дауларды шешу кезінде соттардың ЕАЭО сот актілерін назарға алғандары жөн.

5. Қазақстан Республикасы Азаматтық процестік кодексінің (бұдан әрі – АПК) 72-бабының екінші бөлігіне сәйкес АПК-нің 29-тарауында көрсетілген істер бойынша дәлелдеу ауыртпалығы актілеріне, әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасалып отырған мемлекеттік билік, жергілікті өзін-өзі басқару органдарына, қоғамдық бірлестіктерге, ұйымдарға, лауазымды адамдар мен мемлекеттік қызметшілерге жүктеледі.

Осыған байланысты декларанттың, кеден өкілінің кеден заңнамасы нормаларын сақтауын бағалау кезінде ол ұсынған ақпараттың дұрыстығы презумпциясын негізге алуы керек, оны жоққа шығару ауыртпалығы мемлекеттік кірістер органына жүктеледі.

Дауларды қарау кезінде ЕАЭО-ның және (немесе) Қазақстан Республикасының кеден заңнамасының барлық екіұшты жайлары және реттелмеген мәселелері декларанттың, кедендік өкілдің пайдасына қабылданады.

6. ЕАЭО КК-нің 38-бабының 1-тармағына сәйкес әкелінетін тауарлардың кедендік құнын анықтау мәселелерін реттейтін ережелер 1994 жылғы Тарифтер мен сауда жөніндегі бас келісімнің (бұдан әрі – 1994 ТСБК) VII бабында және 1994 жылғы Тарифтер мен сауда жөніндегі бас келісімнің VII бабын қолдану жөніндегі келісімде белгіленген жалпы қағидаттар мен қағидаларға негізделген.

Тауарлардың кедендік құны және оны айқындауға қатысты мәліметтер дұрыс, саны жағынан айқындалған және құжатпен расталған ақпаратқа негізделуі тиіс (ЕАЭО КК 38-бабының 10-тармағы).

Сотта дауды қарау кезінде кеден органы декларант ұсынған ақпараттың дұрыстығын теріске шығаратын дәлелдемелерді ұсынуы мүмкін.

Соттар осы даулар санаты бойынша дәлелдеуге жататын мән-жайлар ауқымын, оның ішінде мынадай мән-жайларды:

кедендік құнды дұрыс айқындамау белгілерінің болуын;

ЕАЭО КК-нің 39-бабының талаптары ескеріле отырып, әкелінетін тауарлармен жасалған мәміле бағасы бойынша кедендік құнды айқындаудың бірінші әдісін декларанттың қолдануына жол берілмейтіндігі туралы шешімнің негізділігін;

алдындағы барлық әдістерді тізбектеп қолдану мүмкін еместігін негіздеп, кедендік құнның белгілі бір әдісінің қолдануын;

резервтік әдісті қолданудың негізділігін дұрыс анықтағаны жөн.

7. ЕАЭО КК-нің 38-бабының 15-тармағында баяндалған бірінші әдісті (әкелінетін тауарлармен мәміле құны бойынша) пайдалану мүмкін болмаған кезде кедендік құнды айқындаудың тізбекті әдістерін қолдану қағидасына сәйкес, егер кедендік құн алдыңғы әдісті пайдалану арқылы анықталмаса, әрбір келесі әдіс қолданылады.

Бірінші әдісті қолдану мүмкін болмаған жағдайда кедендік бағалау үшін құндық негізді – бірдей не біртектес тауарлармен жасалатын мәмілелердің құнын негіздеп таңдау мақсатында мемлекеттік кірістер органы мен декларант арасында консультациялар жүргізілуі мүмкін екенін соттар ескеруі тиіс.

Мемлекеттік кірістер органы мен декларанттың арасында консультациялар жүргізу тәртібі мен мерзімі "Консультациялар жүргізу қағидаларын және мерзімін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2018 жылғы 23 ақпандағы № 264 бұйрығында көзделген.

Кедендік құнды айқындау әдісінің дұрыс таңдалуына байланысты дауларды қарау кезінде мемлекеттік кірістер органы тиісті әдісті пайдалану үшін баға ақпаратының жоқтығына, мұндай ақпаратты алудың мүмкін еместігі расталған не декларант онымен жүргізілген консультациялар шеңберінде қажетті мәліметтерді беруден бас тартқан жағдайда сілтеме жасауға құқылы.

8. Әкелінетін тауарлардың кедендік құнын айқындаудың бірінші әдісін қолданудың негізділігін бағалаған кезде соттар ЕАЭО КК-нің 38, 39 және 40-баптарының ережелерін басшылыққа алуы тиіс. Бұл ретте, егер декларант заңға қайшы келмейтін кез келген нысанда тауарды сатып алуға негіз болған мәмілені жасау жөнінде дәлелдемелерді ұсынбаса, немесе мұндай мәміледегі ақпарат тауардың сандық сипаттамасына сәйкес келмесе, не тауарды жеткізу мен төлем жасау шарттары туралы ақпарат болмаса, не оның дұрыс еместігі туралы дәлелдер болса, сондай-ақ ЕАЭО КК-нің нормаларында көрсетілген мазмұндағы мәміленің құнын анықтауға қатысты басқа мәліметтер болмаса, әкелінетін тауарлардың мәмілелер құны құжатпен расталмағанын, саны анықталмағанын және дұрыс танылмағанын ескеру қажет.

Мәміленің елеулі талаптарына әсер етпейтін және белгілі бір талаптармен мәміле жасасу фактісін теріске шығармайтын декларант ұсынған құжаттарды (шарттарды, өзіндік ерекшеліктерді, әкелінетін тауарлардың төлем шоттарын және басқаларды) ресімдеудегі жекелеген кемшіліктердің анықталуы декларанттың бірінші әдісті қолдануының заңсыздығына әкеп соқпайды.

9. ЕАЭО КК-нің 325, 326-баптарына орай кеден органы тауарларды шығарғанға дейін де, шығарғаннан кейін де кедендік декларацияда мәлімделген тексеруден өтетін мәліметтердің және (немесе) өзге құжаттарда бар мәліметтердің дұрыстығы мен толықтығын анықтау үшін қажетті құжаттарды сұратуға құқылы.

Тауарлар шығарылғанға дейін құжаттар мен мәліметтерге тексеру жүргізу кезінде соттар ЕАЭО КК-нің 325-бабының 4-тармағына сай сұрау салу мынадай, егер:

кедендік декларацияны беру кезінде ұсынылған не мемлекеттік кірістер органының сұрау салуы бойынша ұсынылған құжаттарда қажетті мәліметтер болмаған немесе мәлімделген мәліметтер тиісті түрде расталмаған;

мемлекеттік кірістер органы ЕАЭО КК-нің және кедендік реттеу саласындағы өзге де халықаралық шарттар мен актілердің ережелерін және (немесе) мүше мемлекеттердің заңнамасын сақтамау белгілерін, оның ішінде мұндай құжаттардағы дұрыс емес мәліметтер анықталған жағдайларда орын алуы мүмкін екенін ескеруі қажет.

10. Тауарлардың кедендік құнын бақылауды мемлекеттік кірістер органдары Комиссияның 2018 жылғы 27 наурыздағы № 42 шешімімен бекітілген ЕАЭО-ның кедендік аумағына әкелінетін тауарлардың кедендік құнына кедендік бақылау жүргізу ерекшеліктері туралы ережеге (бұдан әрі – Ереже) сәйкес жүзеге асырады.

Ереженің 5-тармағында тауарлардың кедендік құнын дұрыс айқындамау белгілері болып табылатын мән-жайлардың тізбесі қамтылғанына соттардың назарын аудару қажет.

ЕАЭО КК-нің 325-бабының 5-тармағына және Ереженің 7-тармағына сәйкес құжаттарды және (немесе) мәліметтерді, оның ішінде жазбаша түсіндірмелерді сұрату негізделген болуы және мыналарды:

тауарларға арналған декларацияда мәлімделген мәліметтер және (немесе) өзге де құжаттарда бар мәліметтер тиісті түрде расталмағанын не дұрыс болмауы мүмкін екендігін көрсететін белгілер тізбесін;

сұратылатын құжаттардың және (немесе) мәліметтердің тізбесін;

осындай құжаттарды және (немесе) мәліметтерді, оның ішінде жазбаша түсініктемелерді ұсыну мерзімін қамтуы тиіс.

Тауарлардың кедендік құнына бақылау жүргізу кезінде декларанттан кеден органы сұрататын құжаттар және (немесе) мәліметтер, оның ішінде жазбаша түсіндірмелердің тізбесі ЕАЭО КК-нің 325-бабының 4-тармағында және 326-бабының 1-тармағында көзделген.

Тауарлардың кедендік құнына бақылау жүргізу кезінде мемлекеттік кірістер органы сұратуы мүмкін Ереженің 8-тармағында көзделген құжаттар мен мәліметтер тізбесі толық болып табылмайды.

Кеден органы жазбаша түсіндірмелермен бірге құжаттар мен мәліметтердің түпкілікті тізбесін әкелінетін тауарлардың кедендік құнының дұрыс айқындалмау белгілерін анықтауды, сондай-ақ мәміленің шарттары мен мән-жайларын, әкелінетін тауарлардың физикалық сипаттамаларын, сапасы мен беделін ескере отырып айқындайды (Ереженің 7-тармағы).

11. Соттар тауарлардың кедендік құнын айқындауға байланысты дауларды шешу кезінде мемлекеттік кірістер органының кедендік құнды дұрыс мәлімдемеудің қандай белгілерін анықтағанын және олардың кедендік бақылауды жүргізу барысында расталғанын, оның ішінде кеден органы жинаған және декларант қосымша ұсынған құжаттарды (мәліметтерді) ескере отырып анықтауы қажет.

Егер декларантта талап етілген құжаттарды (мәліметтерді) ұсынуға объективті кедергілер болса және тиісті түсініктемелер кеден органына берілсе, декларанттың өзі мәлімдеген тауардың кедендік құнын негіздейтін қосымша құжаттарды (мәліметтерді) табыс етпеуі кеден органының кедендік декларацияда мәлімделген мәліметтерге өзгерістер (толықтырулар) енгізу туралы шешім қабылдауына әкеп соқпайды.

ЕАЭО КК-нің 325, 326-баптарына сәйкес кедендік құнды бақылау нәтижелері бойынша кедендік құнды дұрыс мәлімдемеудің фактілері анықталған кезде кеден органы кедендік декларациядағы мәлімделген мәліметтерге өзгерістер (толықтырулар) енгізу туралы шешім шығарады.

Сот талқылауы тиісті әкімшілік рәсімде кедендік бақылауды жүзеге асыруды алмастырмауға тиіс, осыған байланысты жаңа дәлелдемелер іске қатысты деп танылады және сот оларды, егер бұл туралы өтінішхат беретін адам мемлекеттік кірістер органының дауланатын шешімі шығарылғанға дейін осы дәлелдемелерді алу үшін объективті кедергілердің болуын негіздесе, қабылдауы (талап етуі) мүмкін.

Егер декларантқа мемлекеттік кірістер органы тарапынан мәлімделген кедендік құнның дұрыстығына күмәнді жою мүмкіндігі қамтамасыз етілмесе, сот жаңа дәлелдемелерді қабылдауы мүмкін.

12. Кедендік реттеу актілерінде кеден мақсатында тауарларды бағалаудың жекелеген мәселелері бойынша ережелердің жоқтығы кезінде, олар жеткілікті толық немесе айқын болмаған жағдайда соттар 1994 ТСБК VII бабын қолданылуы жөніндегі Келісімнің 18-бабының 2-тармағына сәйкес қабылданатын Дүниежүзілік кеден ұйымының консультативтік қорытындыларын, ақпараты мен ұсынымдарын да ескеруі мүмкін.

13. ЕАЭО сыртқы экономикалық қызметінің бірыңғай тауар номенклатурасы (бұдан әрі – СЭҚ ТН) бойынша тауарларды сыныптау мәселелері ЕАЭО КК-нің 3-тарауында регламенттелген.

Тауарларды кедендік декларациялау кезінде олар дұрыс сыныпталмаған жағдайда кеден органы тауарларды сыныптау туралы шешім қабылдауға құқылы (ЕАЭО КК-нің 20-бабының 2-тармағы).

Сот сыныптау шешімінің негізділігін кеден органы мен декларант ұсынған, СЭҚ ТН сәйкес оның дұрыс сыныпталуы үшін маңызы бар декларацияланатын тауардың белгілері (қасиеттері, сипаттамалары) туралы мәліметтерді растайтын дәлелдемелерді бағалау арқылы тексереді. Бұл ретте сот ЕАЭО КК-нің 22-бабының 1, 2, 6-тармақтарына сәйкес қабылданған, СЭҚ ТН түсініктеме берудің негізгі қағидаларын, заңды күші бар және даулы тауарға жататын бөлімдерге, топтарға, тауар позицияларына ескертпелерді, Комиссияның шешімдері мен түсіндірмелерін, сондай-ақ ҚР КК-нің 42-бабының негізінде қабылданған жекелеген тауарлар түрлерін сыныптау туралы ұлттық уәкілетті органның шешімдері мен түсіндірмелерін басшылыққа алуы тиіс.

Соттар тауарларды сыныптаудың дұрыстығы туралы дауға қатысушылардың дәлелдерін тексеру кезінде Комиссия СЭҚ ТН бойынша біркелкі түсініктеме беруді және оны қолдануды қамтамасыз етуге арналған көмекші жұмыс материалдары ретінде ұсынған СЭҚ ТН-ге түсініктемелерді, сондай-ақ Халықаралық конвенцияның 7-бабына сәйкес Дүниежүзілік кеден ұйымы берген тауарларды сыныптау жөніндегі ұсынымдар мен түсіндірмелерді ескеруі мүмкін.

Кеден органының тауарды дұрыс сыныптамауы даулы сыныптамалық шешімнің заңсыздығы туралы қорытынды шығару үшін негіз болып табылады. Оған жеткілікті дәлелдемелер болған кезде сот актісінде декларант жүргізген сыныптаудың дұрыстығы және кеден органының тауарды өзгеше сыныптау жөніндегі шешім қабылдауы үшін негіз жоқ екендігі туралы қорытынды да болуы мүмкін.

14. ҚР КК-нің 40-бабы 3-тармағының 1) тармақшасына сәйкес тауарларды сыныптау туралы шешім орындау үшін міндетті болып табылады, осыған байланысты тексеру нәтижелері туралы хабарламаға және (немесе) бұзушылықтарды жою туралы хабарламаға негізделген тауарды сыныптау жөніндегі шешім міндетті түрде шағымдануға жатады.

15. ҚР КК-нің 475-бабына сәйкес тексеру нәтижелері туралы хабарламаға және (немесе) бұзушылықтарды жою туралы хабарламаға (бұдан әрі – хабарлама) өзіне қатысты хабарлама шығарылған адам не оның өкілі уәкілетті органға шағым жасауы мүмкін.

Хабарламаға шағымды қарау нәтижелері бойынша қабылданған уәкілетті органның шешімі сотта даулануға жатпайды, себебі АПК-нің 293-бабының бірінші бөлігінде көзделген құқықтық салдарға әкеп соқпайды. Хабарламаны өзгеріссіз қалдырған кезде көрсетілген хабарлама сот тәртібімен, ал оның бір бөлігінде күші жойылған кезде хабарламаға шағымды қарау қорытындылары туралы хабарламаға дау айтылуы мүмкін.

Осыған байланысты судья АПК-нің 151-бабы бірінші бөлігінің 1) тармақшасы негізінде хабарламаға шағымды қарау нәтижелері бойынша қабылданған уәкілетті органның шешіміне дау айту туралы арызды қабылдаудан бас тартады, ал азаматтық іс қозғалған жағдайда сот АПК-нің 277-бабының 1) тармақшасына сәйкес ол бойынша іс жүргізуді тоқтатады.

16. Кедендік тексеру нәтижелеріне және мемлекеттік кірістер органдарының лауазымды адамдарының әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) дау айту туралы арыздарды қараудың сот тәртібі АПК-нің 29-тарауында реттелген.

АПК-нің 294-бабының бірінші бөлігінде белгіленген сотқа арызбен жүгіну мерзімі: хабарламаларды тікелей сотта даулаған жағдайда ҚР КК-нің 417-бабының 10-тармағында, 419-бабының 4-тармағында белгіленген тәртіппен ол табыс етілген күнінен бастап, ал уәкілетті органға алдын ала шағымданған жағдайда декларантқа, кеден өкіліне оның шағымын толық немесе бір бөлігінде қанағаттандырусыз қалдыру туралы шешімі мәлім болған күннен бастап есептеледі. Егер шағымды қарау нәтижелері бойынша декларантқа, кеден өкіліне жаңа хабарлама шығарылса, шағым жасау мерзімі белгіленген тәртіппен ол табыс етілген күнінен бастап есептеледі.

17. Нәтижелері бойынша хабарлама шығарылған кедендік тексеру (камералдық, көшпелі) актісі сот тәртібімен шағымдануға жатпайды.

Шығарылған хабарламаның заңдылығы кедендік тексеру актісінде жазылған қорытындылар ескеріле отырып тексеріледі.

Егер декларант хабарлама шығаруға әкеп соқпаған, бірақ оның құқықтары мен міндеттеріне әсер ететін қорытындылармен келіспесе, кедендік тексеру актісіне шағым жасауы мүмкін. Тексеру актісіне шағым жасау кеден органы лауазымды адамдарының әрекетіне шағым жасау ретінде бағаланады.

18. Конституцияның 4-бабына сәйкес осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, жалпыға бірдей міндетті болып табылады және алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы	Ж. Асанов
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы, жалпы отырыс хатшысы	Г. Әлмағамбетова

ОБЪЯВЛЕНИЕ

В целях формирования единообразной практики применения судами таможенного законодательства пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан постановляет дать следующие разъяснения:

1. Таможенное регулирование в Республике Казахстан осуществляется в соответствии с Конституцией Республики Казахстан (далее – Конституция), международными договорами, входящими согласно пункту 1 статьи 4 Конституции в состав ее действующего права, и законодательством Республики Казахстан в сфере таможенного дела.

В силу пункта 3 статьи 4 Конституции международные договоры, ратифицированные Республикой, имеют приоритет перед ее законами.

К международным договорам, регулирующим таможенные правоотношения, относятся:

Договор о Евразийском экономическом союзе (далее – ЕАЭС) от 29 мая 2014 года (ратифицирован Законом Республики Казахстан от 14 октября 2014 года № 240-V, вступил в силу с 1 января 2015 года);

Таможенный кодекс ЕАЭС (приложение № 1 к Договору о Таможенном кодексе ЕАЭС от 11 апреля 2017 года, ратифицирован Законом Республики Казахстан от 13 декабря 2017 года № 115-VI, введен в действие 1 января 2018 года, далее – ТК ЕАЭС);

Международная конвенция о Гармонизированной системе описания и кодирования товаров от 14 июня 1983 года (далее – Международная конвенция) и Протокол о внесении поправки в Международную конвенцию от 24 июня 1986 года, к которым Республика Казахстан присоединилась Законом Республики Казахстан от 3 февраля 2004 года № 525;

Договор о функционировании Таможенного союза в рамках многосторонней торговой системы от 19 мая 2011 года (ратифицирован Законом Республики Казахстан от 21 ноября 2011 года № 494-IV, вступил в силу 22 августа 2012 года);

Протокол о некоторых вопросах ввоза и обращения товаров на таможенной территории Евразийского экономического союза от 16 октября 2015 года (ратифицирован Законом Республики Казахстан от 9 декабря 2015 года № 439-V, вступил в силу 11 января 2016 года);

иные международные соглашения, заключенные Республикой Казахстан с государствами - членами ЕАЭС, другими государствами, международными организациями и образованиями.

2. Кодекс Республики Казахстан "О таможенном регулировании в Республике Казахстан" (далее – ТК РК), являясь актом национального законодательства, распространяет свое действие на правовые отношения, связанные с ввозом товаров в Республику Казахстан и их вывозом из Республики Казахстан как части единой таможенной территории ЕАЭС.

3. Судам следует иметь в виду, что на решения постоянно действующего регулирующего органа ЕАЭС – Евразийской экономической комиссии (далее – Комиссия), принятые в рамках ее полномочий, распространяются положения статьи 4 Конституции о приоритете ратифицированных Республикой Казахстан международных договоров перед ее законами.

Решения Комиссии, ущемляющие конституционные права и свободы человека и гражданина, не имеют приоритет перед нормативными правовыми актами Республики Казахстан.

4. Согласно пункту 99 Статута Суда ЕАЭС (приложение № 2 к Договору о ЕАЭС от 29 мая 2014 года) акты Суда ЕАЭС, вынесенные в соответствии с его компетенцией, обязательны для исполнения сторонами спора, по которому они вынесены. В этой связи акты Суда ЕАЭС должны учитываться судами при разрешении споров, связанных с применением норм права ЕАЭС, соответствие которых Договору о ЕАЭС было предметом рассмотрения в Суде ЕАЭС.

5. В соответствии с частью второй статьи 72 Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан (далее – ГПК) бремя доказывания по делам, указанным в главе 29 ГПК, возлагается на органы государственной власти, местного самоуправления, общественного объединения, организации, должностных лиц и государственных служащих, чьи акты, действия (бездействие) обжалуются.

В этой связи при оценке соблюдения декларантом, таможенным представителем норм таможенного законодательства следует исходить из презумпции достоверности представленной им информации, бремя опровержения которой возложено на орган государственных доходов.

При рассмотрении споров все неопределенности и неурегулированные вопросы таможенного законодательства ЕАЭС и (или) Республики Казахстан принимаются в пользу декларанта, таможенного представителя.

6. В соответствии с пунктом 1 статьи 38 ТК ЕАЭС положения, регулирующие вопросы определения таможенной стоимости ввозимых товаров, основаны на общих принципах и правилах, установленных статьей VII Генерального соглашения по тарифам и торговле 1994 года (далее – ГАТТ 1994) и Соглашением по применению статьи VII Генерального соглашения по тарифам и торговле 1994 года.

Таможенная стоимость товаров и сведения, относящиеся к ее определению, должны основываться на достоверной, количественно определяемой и документально подтвержденной информации (пункт 10 статьи 38 ТК ЕАЭС).

При рассмотрении в суде спора таможенным органом могут быть представлены доказательства, опровергающие достоверность представленной декларантом информации.

Судам следует правильно определять круг обстоятельств, подлежащих доказыванию по данной категории споров, в том числе следующие:

наличие признаков недостоверности определения таможенной стоимости;

обоснованность принятия решения о недопустимости применения декларантом первого метода определения таможенной стоимости – по цене сделки с ввозимыми товарами, с учетом требований статьи 39 ТК ЕАЭС;

применение определенного метода таможенной стоимости с обоснованием невозможности применения последовательно всех предшествующих методов;

обоснованность применения резервного метода.

7. Согласно изложенному в пункте 15 статьи 38 ТК ЕАЭС правилу последовательного применения методов определения таможенной стоимости при невозможности использования первого метода (по стоимости сделки с ввозимыми товарами) каждый последующий метод применяется, если таможенная стоимость не может быть определена путем использования предыдущего метода.

Судам следует учитывать, что в случае невозможности применения первого метода между органом государственных доходов и декларантом могут проводиться консультации в целях обоснованного выбора стоимостной основы для таможенной оценки – стоимости сделок с идентичными либо с однородными товарами.

Порядок и сроки проведения консультаций между органом государственных доходов и декларантом предусмотрен приказом Министра финансов Республики Казахстан от 23 февраля 2018 года № 264 "Об утверждении Правил и сроков проведения консультаций".

При рассмотрении споров, связанных с правильностью выбора метода определения таможенной стоимости, орган государственных доходов вправе ссылаться на отсутствие у него ценовой информации для использования соответствующего метода в случае подтверждения невозможности получения такой информации либо при отказе декларанта в представлении необходимых сведений в рамках проведенных с ним консультаций.

8. При оценке обоснованности применения первого метода определения таможенной стоимости ввозимых товаров судам необходимо руководствоваться положениями статей 38, 39 и 40 ТК ЕАЭС, имея в виду, что стоимость сделки с ввозимыми товарами не может считаться документально подтвержденной, количественно определенной и достоверной, если декларант не представил доказательства заключения сделки, на основании которой приобретен товар, в любой не противоречащей закону форме, или содержащаяся в такой сделке информация о цене не соотносится с количественными характеристиками товара, или отсутствует информация об условиях поставки и оплаты товара либо имеются доказательства ее недостоверности, а также если отсутствуют иные сведения, имеющие отношение к определению стоимости сделки в смысле приведенных норм ТК ЕАЭС.

Выявление отдельных недостатков в оформлении представленных декларантом документов (договоров, спецификаций, счетов на оплату ввозимых товаров и других), не влияющих на существенные условия сделки и не опровергающих факт заключения сделки на определенных условиях, не влечет неправомерность применения декларантом первого метода.

9. В силу статей 325, 326 ТК ЕАЭС таможенный орган вправе запросить как до выпуска, так и после выпуска товаров документы, необходимые для установления достоверности и полноты проверяемых сведений, заявленных в таможенной декларации, и (или) сведений, содержащихся в иных документах.

При проведении проверки документов и сведений до выпуска товаров судам следует учитывать, что согласно пункту 4 статьи 325 ТК ЕАЭС запрос может иметь место в следующих случаях, если:

документы, представленные при подаче таможенной декларации либо представленные по запросу органа государственных доходов, не содержат необходимых сведений или должным образом не подтверждают заявленные сведения;

органом государственных доходов выявлены признаки несоблюдения положений ТК ЕАЭС и иных международных договоров и актов в сфере таможенного регулирования и (или) законодательства государств-членов, в том числе недостоверности сведений, содержащихся в таких документах.

10. Контроль таможенной стоимости товаров осуществляется органами государственных доходов в соответствии с Положением об особенностях проведения таможенного контроля таможенной стоимости товаров, ввозимых на таможенную территорию ЕАЭС, утвержденным решением Комиссии от 27 марта 2018 года № 42 (далее – Положение).

Обратить внимание судов на то, что пункт 5 Положения содержит перечень обстоятельств, являющихся признаками недостоверного определения таможенной стоимости товаров.

В силу пункта 5 статьи 325 ТК ЕАЭС и пункта 7 Положения запрос документов и (или) сведений, в том числе письменных пояснений, должен быть обоснованным и содержать:

перечень признаков, указывающих на то, что сведения, заявленные в декларации на товары, и (или) сведения, содержащиеся в иных документах, должным образом не подтверждены либо могут являться недостоверными;

перечень запрашиваемых документов и (или) сведений;

сроки представления таких документов и (или) сведений, в том числе письменных пояснений.

При проведении контроля таможенной стоимости товаров перечень документов и (или) сведений, в том числе письменных пояснений, запрашиваемых таможенным органом у декларанта, предусмотрен пунктом 4 статьи 325 и пунктом 1 статьи 326 ТК ЕАЭС.

Предусмотренный пунктом 8 Положения перечень документов и сведений, которые могут быть запрошены органом государственных доходов при проведении контроля таможенной стоимости товаров, не является исчерпывающим.

Окончательный перечень документов и сведений, включая письменные пояснения, определяется таможенным органом с учетом выявленных признаков недостоверного определения таможенной стоимости ввозимых товаров, а также с учетом условий и обстоятельств сделки, физических характеристик, качества и репутации ввозимых товаров (пункт 7 Положения).

11. При разрешении споров, связанных с определением таможенной стоимости товаров, судам следует установить, какие признаки недостоверного заявления таможенной стоимости были выявлены органом государственных доходов и нашли свое подтверждение в ходе проведения таможенного контроля, в том числе с учетом документов (сведений), собранных таможенным органом и дополнительно представленных декларантом.

Непредставление декларантом дополнительных документов (сведений), обосновывающих заявленную им таможенную стоимость товара, не влечет принятие таможенным органом решения о внесении изменений (дополнений) в сведения, заявленные в таможенной декларации, если у декларанта имелись объективные препятствия к представлению истребованных документов (сведений) и соответствующие объяснения даны таможенному органу.

В соответствии со статьями 325, 326 ТК ЕАЭС по результатам контроля таможенной стоимости при установлении фактов недостоверного заявления таможенной стоимости таможенный орган выносит решение о внесении изменений (дополнений) в сведения, заявленные в таможенной декларации.

Ввиду того, что судебное разбирательство не должно подменять осуществление таможенного контроля в соответствующей административной процедуре, новые доказательства признаются относимыми к делу и могут быть приняты (истребованы) судом, если ходатайствующее об этом лицо обосновало наличие объективных препятствий для получения этих доказательств до вынесения оспариваемого решения органа государственных доходов.

Новые доказательства могут быть приняты судом, если со стороны органа государственных доходов декларанту не была обеспечена возможность устранения сомнений в достоверности заявленной таможенной стоимости.

12. При отсутствии в актах таможенного регулирования положений по отдельным вопросам оценки товаров в таможенных целях, их недостаточной полноте или определенности суды также могут учитывать консультативные заключения, информацию и рекомендации Всемирной таможенной организации, принимаемые в соответствии с пунктом 2 статьи 18 Соглашения по применению статьи VII ГАТТ 1994.

13. Вопросы классификации товаров по единой Товарной номенклатуре внешнеэкономической деятельности ЕАЭС (далее – ТН ВЭД) регламентируются главой 3 ТК ЕАЭС.

В случае неверной классификации товаров при их таможенном декларировании таможенный орган вправе принимать решения о классификации товаров (пункт 2 статьи 20 ТК ЕАЭС).

Суд проверяет обоснованность классификационного решения путем оценки представленных таможенным органом и декларантом доказательств, подтверждающих сведения о признаках (свойствах, характеристиках) декларируемого товара, имеющих значение для его правильной классификации, согласно ТН ВЭД. При этом суду надлежит руководствоваться Основными правилами интерпретации ТН ВЭД, примечаниями к разделам, группам, товарным позициям, имеющим юридическую силу, и относящимися к спорному товару решениями и разъяснениями Комиссии, принятыми в соответствии с пунктами 1, 2, 6 статьи 22 ТК ЕАЭС, а также решениями и разъяснениями национального уполномоченного органа о классификации отдельных видов товаров, принятыми на основании статьи 42 ТК РК.

При проверке доводов участников спора о правильности классификации товаров судами могут учитываться Пояснения к ТН ВЭД, рекомендованные Комиссией в качестве вспомогательных рабочих материалов, призванных обеспечить единообразную интерпретацию и применение ТН ВЭД, а также рекомендации и разъяснения по классификации товаров, данные Всемирной таможенной организацией в соответствии со статьей 7 Международной конвенции.

Основанием для вывода о незаконности оспариваемого классификационного решения является неправильная классификация товара таможенным органом. В судебном акте, при наличии к тому достаточных доказательств, также может содержаться вывод о верности классификации, произведенной декларантом, и об отсутствии у таможенного органа основания для принятия решения об иной классификации товара.

14. В соответствии с подпунктом 1) пункта 3 статьи 40 ТК РК решение о классификации товаров является обязательным для исполнения, в связи с чем решение по классификации товара, на котором основано уведомление о результатах проверки и (или) уведомление об устранении нарушений, подлежит обязательному обжалованию.

15. В соответствии со статьей 475 ТК РК уведомление о результатах проверки и (или) уведомление об устранении нарушений (далее – уведомление) могут быть обжалованы в уполномоченный орган лицом, в отношении которого выставлено уведомление, либо его представителем.

Решение уполномоченного органа, принятое по результатам рассмотрения жалобы на уведомление, не подлежит судебному оспариванию, поскольку не влечет правовых последствий, предусмотренных частью первой статьи 293 ГПК. При оставлении уведомления без изменения – в судебном порядке может быть оспорено указанное уведомление, а при отмене его в части – уведомление об итогах рассмотрения жалобы на уведомление.

В этой связи судья отказывает в принятии заявления об оспаривании решения уполномоченного органа, принятого по результатам рассмотрения жалобы на уведомление на основании подпункта 1) части первой статьи 151 ГПК, а в случае возбуждения гражданского дела суд прекращает производство по нему согласно подпункту 1) статьи 277 ГПК.

16. Судебный порядок рассмотрения заявлений об оспаривании результатов таможенной проверки и действий (бездействия) должностных лиц органов государственных доходов регулируется главой 29 ГПК.

Установленный частью первой статьи 294 ГПК срок обращения с заявлением в суд исчисляется: в случае оспаривания уведомлений непосредственно в суде – со дня его вручения в порядке, установленном пунктом 10 статьи 417, пунктом 4 статьи 419 ТК РК, а в случае предварительного обжалования в уполномоченный орган – со дня, когда декларанту, таможенному представителю стало известно о решении этого органа об оставлении его жалобы без удовлетворения полностью или в части. Если по результатам рассмотрения жалобы декларанту, таможенному представителю вынесено новое уведомление, срок обжалования исчисляется со дня его вручения в установленном порядке.

17. Акт таможенной проверки (камеральной, выездной), по результатам которой вынесено уведомление, не подлежит обжалованию в судебном порядке.

Законность вынесенного уведомления проверяется с учетом выводов, изложенных в акте таможенной проверки.

Акт таможенной проверки может быть обжалован, если декларант не согласен с его выводами, не повлекшими вынесение уведомления, однако влияющими на его права и обязанности. Обжалование акта проверки расценивается как обжалование действий должностных лиц таможенного органа.

18. Согласно статье 4 Конституции настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, является общеобязательным и вводится в действие со дня первого официального опубликования.

Председатель Верховного Суда Республики Казахстан	Ж. Асанов
Судья Верховного Суда Республики Казахстан, секретарь пленарного заседания	Г. Альмагамбетова

Соттардың кеден заңнамасын қолдануының кейбір мәселелері туралы

О некоторых вопросах применения судами таможенного законодательства