Қазақстан Республикасы Конституциясы 3-бабының 3-тармағын, 6-бабының 1-тармағын, 8-бабын және 66-бабының 5) тармақшасын ресми түсіндіру туралы

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің қаулысы 2001 жылғы 12 сәуір N 1/2. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 2007 жылғы 8 қарашадағы N 9 Қаулысымен

Қаулының күші жойылды - Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 2007.11.08. N 9 Қаулысымен.

Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi, Төраға Ю.А.Хитрин, Кеңес мүшелерi Н.I.Өкеев, Ж.Д.Бұсырманов, А.Есенжанов, А.К.Котов, Қ.Ә.Омарханов және В.Д.Шопин қатысқан құрамда, мыналардың:
өтiнiш субъектiсiнің өкiлдерi - Қазақстан Республикасы Парламентi Мәжiлiсiнің депутаты Т.Г.Квятковскаяның және Қазақстан Республикасы Үкiметiнің өкiлi - Қазақстан Республикасының әдiлет вице-министрi А.Н.Котловтың,
Қазақстан Республикасы Табиғи монополияны реттеу, бәсекелестiктi қорғау және шағын бизнестi қолдау жөнiндегi агенттiгiнiң төрағасы Б.М.Имашевтың, Қазақстан Республикасы Экономика және сауда министрлiгiнің Стандарттау, метрология және сертификаттау жөнiндегi комитетiнiң төрағасы К.П.Пiрiмқұловтың, Сауда-өнеркәсiп палаталары одағының бiрiншi вице-президентi И.С.Дацюктің, Сауда-өнеркәсiп палаталары одағының вице-президентi Т.И.Кононованың қатысуымен,
өзiнің ашық отырысында Республика Парламентi бiр топ депутаттарының Қазақстан Республикасы Конституциясы K951000_ 3-бабының 3-тармағын, 6-бабының 1-тармағын, 8-бабын және 66-бабының 5) тармақшасын ресми түсiндiру туралы өтiнiшiн қарады.
Қолда бар материалдарды зерделеп, баяндамашыны - Конституциялық Кеңес мүшесi В.Д.Шопиндi, отырысқа қатысушылардың сөйлеген сөздерiн тыңдап, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi мынаны анықтады:
Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесiне 2001 жылғы 11 наурызда Қазақстан Республикасы Парламентi бiр топ депутаттарының Қазақстан Республикасы Конституциясы 3-бабының 3-тармағын, 6-бабының 1-тармағын, 8-бабын және 66-бабының 5) тармақшасын Ресми түсiндiру туралы өтiнiшi келiп түстi.
Өтiнiште баяндалғанындай, Қазақстан Республикасының Үкіметі 2000 жылғы 6 қыркүйекте Парламент Мәжiлiсiне енгiзген, "Қазақстан Республикасындағы сауда-өнеркәсіп және қолөнер палаталары туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасын қарау процесiнде, оған ұсынылып отырған кейбiр түзетулердiң конституциялылығына байланысты депутаттарда күмән пайда болған, атап айтқанда, сауда-өнеркәсіп палаталарына тауардың шығу сертификаттарын куәландыру құқығын беру туралы. Осы жағдай, тауардың шығу сертификаттарын куәландыру мәселесiне қатысты қолданыста Конституцияның жоғарыда аталған нормаларына ресми түсiндiрме беру үшiн, бiр топ депутаттардың Конституциялық Кеңеске жүгiнуiне себепшi болған.
Осы өтiнiш бойынша жиналған материалдарды зерделеп шығып, Конституциялық Кеңес мынаны ескердi.
Тауардың шығу сертификатын куәландыру құқығы туралы мәселе екi рет Конституциялық Кеңестің қарау нысаны болып, ол жөнiнде нормативтi қаулылар қабылданды: "Қазақстан Республикасы Президентiнің 1998 жылғы 26 маусымда Қазақстан Республикасы Парламентi қабылдаған "Сауда-өнеркәсiп палаталары туралы" Заңның Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкестiгi туралы өтiнiшi туралы" 1998 жылғы 31 шiлдедегi N 5/2 S980005_ ; "Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң 1998 жылғы 9 желтоқсанда Республика Парламентi қабылдаған "Сауда-өнеркәсiп палаталары туралы" Заңның Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкестiгiн тексеру туралы өтiнiмi жөнiнде" 1999 жылғы 18 ақпандағы N 15/2 S990015_ . Екiншi қаулыға Республика Президентi қарсылық бiлдiрiп, оны Конституциялық Кеңес еңсерген болатын (1999 жылғы 29 наурыздағы N 15/3 қаулы).
Аталған қаулыларда Конституциялық Кеңес, тауардың шығу сертификаттарын куәландыруды уәкiлеттi мемлекеттiк орган жүзеге асыруға тиiс, мемлекеттiк емес ұйымдарға мұндай өкiлеттiк беру Республика Конституциясының K951000_ 3-бабының 3-тармағына қайшы келедi, - деп түсiндiрдi.
Республика Конституциясының 3-бабының 3-тармағында, халық пен мемлекет атынан билiк жүргiзуге Республика Президентiнiң, сондай-ақ өзiнің конституциялық өкiлеттігі шегiнде Парламенттің құқығы бар. Республика Үкiметi мен өзге де мемлекеттiк органдар өздерiне берiлген өкiлеттiктер шегiнде ғана мемлекет атынан билiк жүргiзедi, - деп белгiленген. Үкiметтің негiзгi өкiлеттiктерi Конституцияның 66-бабында толық баяндалмаған. Осы баптың 10) тармақшасына сай, Үкiмет Конституциямен, заңдармен және Президент актiлерiмен өзiне жүктелген өзге де қызметтердi орындайды.
Конституцияның 66-бабының 5) тармақшасына және "Қазақстан Республикасының Үкiметi туралы" Z952688_ Конституциялық заңның 9-бабының
14) тармақшасына сәйкес, сыртқы экономикалық саясатты жүргiзу және сыртқы сауданы дамыту жөнiнде шаралар көру Үкiмет құзырына жатады. Тауардың шығуын куәландыру - сауда саясатының маңызды құралдарының бiрi болып табылады, демек, тауардың шығу сертификаттарын куәландыруды уәкiлеттi мемлекеттiк орган жүзеге асыруға тиiс.
Конституцияның K951000_ 6-бабының 1-тармағында, Қазақстан Республикасында мемлекеттiк меншiк пен жеке меншiк танылады және бiрдей қорғалады деп белгiленген. Бұл норманың түсiндiрмесiн Конституциялық Кеңес өзінің "Қарағанды облысы Балқаш қаласы сотының Қазақ КСР-інің Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексінің 52-бабын және Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнің 175-бабына ескертулердің 5-тармағын конституциялық емес деп тану жөнiндегi ұсынымы туралы" 2000 жылғы 6 желтоқсандағы N 20/2 S000020_ қаулысында берген болатын.
Өтiнiште сондай-ақ, бiрқатар елдерде тауардың шығу сертификаттарын куәландыру құқығы сауда-өнеркәсiп палаталарына берiлгендiгi атап көрсетiледi. Алайда, тауардың шығуын сауда-өнеркәсiп палаталарының куәландыруы халықаралық құқықта нормативтi түрде бекiтiлмеген.
Конституцияның, Қазақстан Республикасының халықаралық құқықтық принциптерi мен нормаларын құрметтейтiндiгi туралы 8-бабының нормасы, iшкi мемлекеттiк құқық құру кезiнде Республиканың оларды ескеруге деген ұмтылысын бiлдiредi. Бұл орайда, Қазақстанның қолданып жүрген құқық жүйесi Республика Конституциясына сәйкес құрылады және Республика бекiткен халықаралық шарттардың ғана заңдардан басымдығы болады.
Халықаралық практика мен құқықтық актiлерде тауар шығарылған елдi куәландыру мәселесiнің шешiлуi мемлекеттің iшкi заңнамасына жатқызылған. Мәселен, Еуропа Қауымдастығының Жалпыға бiрдей преференциялар жүйесi схемасының шеңберiндегi шығу Ережелерiнде, тауардың шығуы, еркiн сауда аймағы туралы немесе аймақтық экономикалық топ құру туралы келiссөзден бастап, соңы демпингке қарсы баж қолдану немесе импорттық лицензиялар беруге дейiн, кез-келген сауда саясатын жүргiзудің маңызды құралдарының бiрi болып табылады, - деп жазылған. Осыны ескере отырып, Ережелерде, сондай-ақ, егер экспортталатын тауар осы елде шығарылған деп қаралатын болса, шығу сертификатын бенефициар елдің тиiстi мемлекеттiк органы бередi, - деп белгiленген. Өнiмнің шығуын және сертификатта көрсетiлген өзге де ақпаратты тексеру үшiн қажеттi кез-келген шараларды көру жауапкершілігi сол елдiң құзырлы мемлекеттiк органына жүктеледi.
Тәуелсiз Мемлекеттер Достастығы үкiмет басшылары Кеңесiнiң 2000 жылғы 30 қарашадағы шешiмiмен бекiтiлген, "Тауар шығарылған елдi анықтау ережелерiнде", "тауардың шығуы туралы сертификатқа" - тауар шығарылған ел туралы бiржақтамалы куәлiк беретiн және экспорттаушы мемлекеттің ұлттық заңнамаға сәйкес уәкiлеттi органы берген құжат, - деп анықтама берiлген.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнің 2000 жылғы 18 қазандағы N 1552 P001552_ қаулысымен бекiтiлген, Қазақстан Республикасы Экономика және сауда министрлiгiнің Стандарттау, метрология және сертификаттау жөнiндегi комитетi туралы Ережеге сай, тауардың шығу сертификаттарын беру құқығы аталған Комитетке, яғни уәкiлеттi мемлекеттiк органға берiлген.
"Қазақстан Республикасының Экономика, индустрия және сауда министрлiгi Стандарттау, метрология және сертификаттау жөнiндегi комитетiнің кейбiр ұйымдары туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметінің 2000 жылғы 9 тамыздағы N 1227 P001227_ қаулысымен, тауардың шығуын куәландыру құқығы "Ұлттық сараптау және сертификаттау орталығы" ашық акционерлiк қоғамға (бұдан әрi - акционерлiк қоғам) жүктеледi. Алайда, Қазақстан Республикасы Бас прокурорының, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнің 1999 жылғы 18 ақпандағы N 15/2 S990015_ қаулысын негiзге ала отырып келтiрген наразылығы бойынша, Қазақстан Республикасы Үкiметінің 2001 жылғы 13 қаңтардағы N 46 P010046_ қаулысымен тауардың шығуын куәландыру аталған акционерлiк қоғамның қызметi нысанынан алынып тасталған. Бұл қаулымен, акционерлiк қоғам тауар шығарылған елдi 2001 жылғы 1 шiлдеге дейiн куәландырады, кейiн бұл құқық Стандарттау, метрология және сертификаттау жөнiндегi комитеттің мемлекеттiк қадағалау жөнiндегi аумақтық органдарына өтедi, - деп белгiленген. Республиканың Энергетика, индустрия және сауда министрiнiң 2000 жылғы 28 қарашадағы түсiндiрме хатында атап көрсетiлгенiндей, бұл мерзiм тауардың шығу сертификаттарын куәландыруға Комитет уәкiлет берген тұлғалардың мөрлерi мен қолдары бедерлемесiнің жаңа үлгiлерiн бекiту үшiн қажет.
Осылайша, Конституциялық Кеңес, өзiнiң жоғарыда аталған қаулыларындағы сияқты, тауардың шығу сертификаттарын куәландыруды уәкiлеттi мемлекеттiк орган жүзеге асыруға тиiс деп есептейдi.
Баяндалғанның негiзiнде, Қазақстан Республикасы Конституциясының 72-бабы 1-тармағының 4) тармақшасын және Қазақстан Республикасы Президентiнің "Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi туралы" U952737_ конституциялық заң күшi бар Жарлығының 17-бабы 3-тармағының 1) тармақшасын, 32, 33, 37 және 41-баптарын басшылыққа алып, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi ҚАУЛЫ ЕТЕДI:

1. Қазақстан Республикасы Конституциясының K951000_ 3-бабы 3-тармағының және 66-бабы 5) тармақшасының нормаларын, өтiнiш мәселесiне қатысты қолданыста, тауардың шығу сертификаттарын уәкiлеттi мемлекеттiк орган куәландыруға тиiс, деп түсiну ләзiм.
2. Қазақстан Республикасы Конституциясының 6-бабы 1-тармағы нормасының түсiндiрмесi Конституциялық Кеңестің 2000 жылғы 6 желтоқсандағы N 20/2 S000020_ қаулысында берiлген.
3. Қазақстан Республикасы Конституциясының, Республиканың халықаралық құқықтың принциптерi мен нормаларын құрметтейтiндiгi туралы 8-бабының нормасы, iшкi мемлекеттiк құқық құру кезiнде Республиканың оларды ескеруге деген ұмтылысын бiлдiредi. Бұл орайда, Қазақстан Республикасының қолданып жүрген құқығы Республика Конституциясының нормаларына сәйкес болуға тиiс және Республика бекiткен халықаралық шарттардың ғана заңдардан басымдығы болады.
4. Қазақстан Республикасы Конституциясы 74-бабының 3-тармағына

сәйкес, қаулы оны қабылдаған күннен бастап күшiне енедi, шағымдануға

жатпайды, Республиканың бүкiл аумағында жалпыға бiрдей мiндеттi және

Қазақстан Республикасы Конституциясы 73-бабының 4-тармағында көзделген

жағдайды ескерiп, түпкiлiктi болып табылады.

5. Осы қаулы республикалық ресми басылымдарда қазақ және орыс

тiлдерiнде жариялансын.

Қазақстан Республикасы

Конституциялық Кеңесінің

Төрағасы

Мамандар:

Қасымбеков Б.А.

Багарова Ж.А.

Об официальном толковании пункта 3 статьи 3, пункта 1 статьи 6, статьи 8 и подпункта 5) статьи 66 Конституции Республики Казахстан

Постановление Конституционного Совета Республики Казахстан от 12 апреля 2001 года N 1/2. Отменено в целом нормативным постановлением Конституционного Совета Республики Казахстан от 8 ноября 2007 года N 9

Сноска. Постановление Конституционного Совета РК от 12 апреля 2001 года N 1/2 отменено в целом нормативным постановлением Конституционного Совета РК от 8 ноября 2007 г. N 9 .

Конституционный Совет Республики Казахстан в составе Председателя Хитрина Ю.А., членов Совета Акуева Н.И., Бусурманова Ж.Д., Есенжанова А., Котова А.К., Омарханова К.А. и Шопина В.Д., с участием:

представителей субъекта обращения - депутата Мажилиса Парламента Республики Казахстан Квятковской Т.Г. и Правительства Республики Казахстан - вице-министра юстиции Республики Казахстан Котлова А.Н.,

Председателя Агентства Республики Казахстан по регулированию естественных монополий, защите конкуренции и поддержке малого бизнеса Имашева Б.М., председателя Комитета по стандартизации, метрологии и сертификации Министерства экономики и торговли Республики Казахстан Примкулова К.П., первого вице-президента Союза торгово-промышленных палат Дацюка И.С., вице-президента Союза торгово-промышленных палат Кононовой Т.И.,

рассмотрел в открытом заседании обращение группы депутатов Парламента Республики об официальном толковании пункта 3 статьи 3 , пункта 1 статьи 6 , статьи 8 и подпункта 5) статьи 66 Конституции Республики Казахстан.

Изучив имеющиеся материалы, заслушав докладчика - члена Конституционного Совета Шопина В.Д., выступления участников заседания, Конституционный Совет Республики Казахстан установил:

В Конституционный Совет Республики Казахстан 11 марта 2001 года поступило обращение группы депутатов Парламента Республики Казахстан об официальном толковании пункта 3 статьи 3, пункта 1 статьи 6, статьи 8 и подпункта 5) статьи 66 Конституции Республики Казахстан.

Как изложено в обращении, в процессе рассмотрения проекта Закона Республики Казахстан "О торгово-промышленных и ремесленных палатах в Республике Казахстан", внесенного Правительством Республики Казахстан 6 сентября 2000 года в Мажилис Парламента, у депутатов возникли сомнения в конституционности некоторых предлагаемых к нему поправок, в частности, о предоставлении торгово-промышленным палатам права удостоверения сертификатов происхождения товаров. Данное обстоятельство и послужило поводом к обращению группы депутатов в Конституционный Совет с просьбой дать официальное толкование вышеназванных норм Конституции применительно к вопросу удостоверения сертификата происхождения товаров.

Исследовав собранные материалы по данному обращению, Конституционный Совет исходит из следующего.

Вопрос о праве удостоверения сертификата происхождения товара дважды был предметом рассмотрения Конституционного Совета, по которому приняты нормативные постановления: " Об обращении Президента Республики Казахстан о соответствии Конституции Республики Казахстан Закона "О торгово-промышленных палатах", принятого Парламентом Республики Казахстан 26 июня 1998 года" от 31 июля 1998 года N 5/2; " Об обращении Премьер-Министра Республики Казахстан о признании Закона Республики "О торгово-промышленных палатах", принятого Парламентом Республики Казахстан 9 декабря 1998 года, неконституционным" от 18 февраля 1999 года N 15/2. На второе постановление принесено возражение Президента Республики, которое было преодолено Конституционным Советом (постановление от 29 марта 1999 года N 15/3).

В названных постановлениях Конституционный Совет разъяснил, что удостоверение сертификатов происхождения товаров должно осуществляться уполномоченным государственным органом, наделение негосударственных организаций таким полномочием противоречит пункту 3 статьи 3 Конституции Республики.

В пункте 3 статьи 3 Конституции Республики установлено, что право выступать от имени народа и государства принадлежит Президенту, а также Парламенту Республики в пределах его конституционных полномочий. Правительство Республики и иные государственные органы выступают от имени государства в пределах делегированных им полномочий. Основные полномочия Правительства, изложенные в статье 66 Конституции, не являются исчерпывающими. Согласно подпункту 10) этой статьи Правительство выполняет иные функции, возложенные на него Конституцией, законами и актами Президента.

В соответствии с подпунктом 5) статьи 66 Конституции и подпунктом 14) статьи 9 Конституционного закона "О Правительстве Республики Казахстан" реализация внешнеэкономической политики и принятие мер по развитию внешней торговли относятся к компетенции Правительства. Удостоверение происхождения товаров является одним из важных инструментов торговой политики, следовательно, удостоверение сертификатов происхождения товаров должен осуществлять уполномоченный государственный орган.

Пунктом 1 статьи 6 Конституции установлено, что в Республике Казахстан признаются и равным образом защищаются государственная и частная собственность. Разъяснение этой нормы Конституционный Совет уже давал в своем постановлении "О представлении суда города Балхаша Карагандинской области о признании неконституционными статьи 52 Кодекса Казахской ССР об административных правонарушениях и пункта 5 примечаний к статье 175 Уголовного кодекса Республики Казахстан" от 6 декабря 2000 года N 20/2.

В обращении указывается также на то, что в ряде стран правом удостоверения сертификатов происхождения товаров наделены торгово-промышленные палаты. Однако в международном праве нет нормативного закрепления удостоверения происхождения товаров торгово-промышленными палатами.

Положение статьи 8 Конституции о том, что Республика Казахстан уважает принципы и нормы международного права, означает стремление учитывать их при создании внутригосударственного права. При этом, действующая система права Казахстана строится в соответствии с Конституцией Республики и приоритет перед законами имеют только международные договоры, ратифицированные Республикой.

В международной практике и правовых актах решение вопросов удостоверения страны происхождения товаров отнесено к внутригосударственному законодательству. Так, в Правилах происхождения в рамках схемы Всеобщей системы преференций Европейского Сообщества записано, что происхождение товаров выступает одним из важных инструментов в осуществлении любой торговой политики, начиная от переговоров о зоне свободной торговли или образования региональной экономической группировки и заканчивая применением антидемпинговых пошлин или выдачей импортных лицензий. Исходя из этого, в Правилах также установлено, что сертификат происхождения выдается соответствующим государственным органом страны - бенефициара, если экспортируемые товары могут рассматриваться как происходящие из этой страны. На компетентный государственный орган страны ложится ответственность за принятие любых мер, необходимых для проверки происхождения продукции и другой информации, указанной в сертификате.

В " Правилах определения страны происхождения товаров", утвержденных решением Совета глав правительств Содружества Независимых Государств от 30 ноября 2000 года, дано определение "сертификата о происхождении товара" как документа, однозначно свидетельствующего о стране происхождения товара и выданного органом государства-экспортера, уполномоченного в соответствии с национальным законодательством.

Согласно Положению о Комитете по стандартизации, метрологии и сертификации Министерства экономики и торговли Республики Казахстан, утвержденному постановлением Правительства Республики Казахстан от 18 октября 2000 года N 1552, правом выдачи сертификатов происхождения товаров наделен указанный Комитет, то есть уполномоченный государственный орган.

Постановлением Правительства Республики Казахстан от 9 августа 2000 года N 1227 "О некоторых организациях Комитета по стандартизации, метрологии и сертификации Министерства энергетики, индустрии и торговли Республики Казахстан" право удостоверения происхождения товаров возлагается на открытое акционерное общество "Национальный центр экспертизы и сертификации" (далее - акционерное общество). Однако по протесту Генерального прокурора Республики Казахстан, основанному на постановлении Конституционного Совета Республики Казахстан 18 февраля 1999 года N 15/2, удостоверение происхождения товаров постановлением Правительства Республики Казахстан от 13 января 2001 года N 46 исключено из предметов деятельности указанного акционерного общества. Этим постановлением установлено, что акционерное общество удостоверяет страну происхождения товаров до 1 июля 2001 года, затем это право переходит к территориальным органам по государственному надзору Комитета по стандартизации, метрологии и сертификации. Как указывается в пояснительной записке от 28 ноября 2000 года Министра энергетики, индустрии и торговли Республики, названный срок необходим для утверждения новых образцов оттисков печатей и подписей лиц, уполномоченных Комитетом на удостоверение сертификатов происхождения товаров.

Таким образом, Конституционный Совет, как и в вышеназванных его постановлениях, исходит из того, что удостоверение сертификата происхождения товаров должен осуществлять уполномоченный государственный орган.

На основании изложенного, руководствуясь подпунктом 4) пункта 1 статьи 72 Конституции Республики Казахстан и подпунктом 1) пункта 3 статьи 17, статьями 32, 33, 37 и 41 Указа Президента Республики Казахстан, имеющего силу Конституционного закона, "О Конституционном Совете Республики Казахстан", Конституционный Совет Республики Казахстан постановляет:

1. Нормы пункта 3 статьи 3 и подпункта 5) статьи 66 Конституции Республики Казахстан, применительно к вопросу обращения, следует понимать так, что удостоверение сертификатов происхождения товаров должен осуществлять уполномоченный государственный орган.

2. Разъяснение нормы пункта 1 статьи 6 Конституции Республики Казахстан дано в постановлении Конституционного Совета от 6 декабря 2000 года N 20/2.

3. Норма статьи 8 Конституции Республики Казахстан об уважении Республикой принципов и норм международного права означает ее стремление учитывать их при создании внутригосударственного права. При этом, действующее право Республики Казахстан должно соответствовать нормам Конституции Республики и приоритет перед законами имеют только международные договоры, ратифицированные Республикой.

4. В соответствии с пунктом 3 статьи 74 Конституции Республики Казахстан постановление вступает в силу со дня его принятия, обжалованию не подлежит, является общеобязательным на всей территории Республики и окончательным с учетом случая, предусмотренного пунктом 4 статьи 73 Конституции Республики Казахстан.

5. Опубликовать настоящее постановление на казахском и русском языках в официальных республиканских печатных изданиях.

Председатель

Конституционного Совета

Республики Казахстан

(Специалисты: Умбетова А.М.,

Склярова И.В.)