"Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы және "Мемлекеттік бағдарламалар тізбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 957 Жарлығына толықтыру енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 1 тамыздағы № 874 Жарлығына өзгеріс енгізу туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің 2016 жылғы 6 қыркүйектегі № 315 Жарлығы.

Қазақстан Республикасының

Президенті мен Үкіметі актілерінің

жинағында жариялануға тиіс

ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:

1. "Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы және "Мемлекеттік бағдарламалар тізбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 957 Жарлығына толықтыру енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 1 тамыздағы № 874 Жарлығына (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2014 ж., № 49-50, 501-құжат) мынадай өзгеріс енгізілсін:

жоғарыда аталған Жарлықпен бекітілген Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы осы Жарлыққа қосымшаға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын.

2. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Президенті	Н. Назарбаев

	Қазақстан Республикасы Президентінің 2016 жылғы 6 қыркүйектегі № 315 Жарлығына ҚОСЫМША
	Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 1 тамыздағы № 874 Жарлығымен БЕКІТІЛГЕН

Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың
2015-2019 жылдарға арналған
МЕМЛЕКЕТТІК БАҒДАРЛАМАСЫ

Астана, 2016 жыл

Мазмұны

1. Бағдарламаның паспорты

2. Кіріспе

3. Ағымдағы жағдайды талдау

4. Бағдарламаны іске асыру мақсаттары, міндеттері, нысаналы индикаторлары және нәтижелерінің көрсеткіштері

5. Бағдарламаның негізгі бағыттары, қойылған мақсаттарға қол жеткізу жолдары және тиісті шаралар

6. Қажетті ресурстар

1. Бағдарламаның паспорты

Атауы	Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.
Әзірлеу үшін негіз	1. Мемлекет басшысының "Қазақстан-2050" стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты" атты 2012 жылғы 14 желтоқсандағы Қазақстан халқына Жолдауы. 2. Мемлекет басшысының "Қазақстан жолы-2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ" атты 2014 жылғы 17 қаңтардағы Қазақстан халқына Жолдауы. 3. Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы Шетелдік инвесторлар кеңесінің XXVI пленарлық отырысында Мемлекет басшысы берген тапсырма.
Әзірлеуге жауапты	Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігі.
Мақсаты	Еңбек өнімділігін арттыруға және өңделген тауарлар экспортының көлемін ұлғайтуға бағытталған өңдеуші өнеркәсіптің бәсекеге қабілеттілігін екпінді ынталандыру.
Міндеттер	1) дәстүрлі секторлардағы кәсіпорындарды жаңғырту есебінен тиімді базалық индустрияны құруды аяқтау; 2) сала түзуші ірі жобаларды іске асыру арқылы индустриялық өсудің жаңа нүктелерін қалыптастыру; 3) экспортқа және (немесе) өз еңбегінің өнімділігін үнемі арттыруға бағдарланған тиімділігі жоғары индустриялық кәсіпкерліктің пайда болуы үшін жағдайларды қамтамасыз ету; 4) инновациялық белсенді бизнестің сындарлы мөлшерінің пайда болуы үшін алғышарттар жасау.
Іске асыру мерзімі	2015-2019 жылдар
Нысаналы индикаторлар	2019 жылға қарай мынадай экономикалық көрсеткіштерге қол жеткізу: 1) өңдеуші өнеркәсіп өнімі экспортының құндық көлемінің 2015 жылғы деңгейге қарағанда 19%-ға өсуі; 2) өңдеуші өнеркәсіптегі еңбек өнімділігінің 2015 жылғы деңгейге қарағанда нақты мәнде 22%-ға өсуі; 3) өңдеуші өнеркәсіптің негізгі капиталына инвестициялар көлемі 4,5 трлн. теңге сомасында; 4) өңдеуші өнеркәсіптегі энергия сыйымдылығының 2014 жылғы деңгейге қарағанда кемінде 7%-ға төмендеуі.
Қаржыландыру көздері мен көлемі	Бағдарламаны 2015-2019 жылдары іске асыруға республикалық бюджетте көзделген жалпы шығыстар 878,3 млрд. теңгені құрайды, оның ішінде: 2015 жылы - 134,98 млрд. теңге; 2016 жылы - 177,42 млрд. теңге*; 2017 жылы - 359,31 млрд. теңге*; 2018 жылы - 178,73 млрд. теңге*; 2019 жылы - 27,86 млрд. теңге*. Ескертпе: * - тиісті қаржы жылына арналған мемлекеттік бюджетке сәйкес сомалар нақтыланатын болады.

2. Кіріспе

Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) "Қазақстан-2050" стратегиясының ұзақ мерзімді басымдықтарына, Қазақстанның әлемнің дамыған отыз елінің қатарына кіруі жөніндегі тұжырымдамаға сәйкес, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Шетелдік инвесторлар кеңесінің XXVI жалпы отырысында Мемлекет басшысы берген тапсырманы орындау үшін және Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан жолы-2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ" атты 2014 жылғы 17 қаңтардағы Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру шеңберінде әзірленді.

Өңдеуші өнеркәсіптің әлемдік экспортындағы Қазақстан Республикасының үлесін ұлғайту және барлық факторлардың өнімділігінде дамыған елдерден алшақтықты қысқарту арқылы 2035 жылға қарай өңдеуші өнеркәсіпте Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының (бұдан әрі - ЭЫДҰ) ең дамыған елдерінің бәсекеге қабілеттілігінің орташа деңгейіне қол жеткізу индустрияландыру саясатының пайымы болып табылады. 2010-2014 жылдары Қазақстан Республикасын үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі мемлекеттік бағдарлама (бұдан әрі - ҮИИДМБ) шеңберінде бірінші кезең іске асырылды, онда индустриялық даму үшін заңнамалық, инфрақұрылымдық және институционалдық негіздер қаланды.

Ағымдағы Бағдарлама ҮИИДМБ-ның қисынды жалғасы болып табылады және оны іске асыру тәжірибесін ескереді. Бағдарлама Қазақстанның экономикалық саясатының бір бөлігі болып табылады және өңдеуші өнеркәсіпті тиімді дамыту үшін жағдайлар жасауға бағытталған.

Бағдарламаны іске асыру шеңберінде Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексін жетілдіру қамтамасыз етіледі, "Қазақстан Республикасындағы кеден ісі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексіне, Қазақстан Республикасының Салық кодексіне, "Ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызметті коммерцияландыру туралы", арнайы экономикалық аймақтың (бұдан әрі - АЭА) бүкіл қызметі кезеңіне АЭА қатысушылары үшін тұрақтылық және преференциялар мен салықтық жеңілдіктердің сақталуына кепілдіктер қамтамасыз етілетін "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне арнайы экономикалық аймақтарды жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" заңдарға, түзетулер енгізіледі, сондай-ақ энергияны үнемдеу бойынша заңнамалық шектеулер мен нормативтер жетілдіріледі.

Бағдарлама бизнес ахуалға ықпал ететін мемлекеттік саясат аспектілеріне сезімтал болып табылады. Бағдарламаның сәтті болуы Қазақстан Республикасының бизнесті жүргізу шарттарын жақсарту (Doing business), елдің бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату (Global Competitiveness Index), "сары парақтар қағидатын" (Yellow Pages) ескере отырып, жоспарланған жекешелендіруді жүргізу арқылы экономикаға мемлекеттің қатысу үлесін төмендету, Қазақстанның тікелей шетелдік инвестицияларға (бұдан әрі - ТШИ) (FDI Confidence Index by A.Т. Kearney) сенім индексіне және ЭЫДҰ Инвестициялар комитетіне кіруі, адами капитал индикаторларын жақсарту бойынша алға қойылған міндеттерге қол жеткізуіне байланысты болмақ. Бағдарламаны іске асырудың тиімділігі қаржыландыру моделіне, оны іске асыруға бюджет қаражатын бөлудің толықтығы мен уақтылығына, сондай-ақ ведомствоаралық өзара іс-қимылға тәуелді.

Тұтастай алғанда, Бағдарламаны табысты іске асыру үшін ауыл шаруашылығын, жер қойнауын пайдалануды, ақпараттық-коммуникациялық, ғарыштық, көліктік және өзге инфрақұрылымды, көрсетілетін қызметтерді, білім беруді қоса алғанда дамыту саласындағы мемлекеттік саясаттың (қолданыстағы және жаңадан қабылданған) оның түйінді қағидаттарына қайшы келмеуі және макроэкономикалық тұрақтылық шараларының қамтамасыз етілуі қажет.

3. Ағымдағы жағдайды талдау

3.1. Қазақстан Республикасында индустриялық дамудың ағымдағы жағдайын талдау

"Индустрияландыру" термині ретінде өңдеуші өнеркәсіптің өзін дамытуға көшуге, оның бәсекеге қабілеттілігін арттыруға бағытталған құқықтық, экономикалық, ұйымдастырушылық және өзге де шаралар кешеніне байланысты дәстүрлі ұғым қолданылады.

Тау-кен өндіру секторына аса құбылмалылық тән екенін ескере отырып, экономиканың басқа секторларын - ауыл шаруашылығын, көрсетілетін қызметтерді, өңдеуші өнеркәсіпті жедел дамыту қажет.

Өңдеуші өнеркәсіп орта таптың қалыптасуына көбірек ықпал етуде. Айталық, Ақпараттық технологиялар және инновациялар қорының (АҚШ)¹ деректері бойынша өңдеуші өнеркәсіпте 1 жұмыс орнын құру басқа секторларда 2-ден 5-ке дейін қосымша жұмыс орындарын құруға әкеледі, технологиялардың дамуы жұмысшылардың білімі мен дағдыларын арттыруға алып келеді; АҚШ-та өңдеуші өнеркәсіптегі жалақы деңгейі экономиканың басқа секторларына қарағанда орта есеппен 9%-ға жоғары; өңдеуші өнеркәсіп секторлары экономикадағы неғұрлым инновациялы секторлар - АҚШ-та бұл секторға ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардың (бұдан әрі - ҒЗТКЖ) 70%-ы тиесілі; өңдеуші өнеркәсіп пен көрсетілетін қызметтер секторының жай-күйі өзара тәуелді (мысалы, ақпараттық-коммуникациялық технологияларға (бұдан әрі - АКТ) негізделетін көрсетілетін қызметтер өңдеуші өнеркәсіп тауарларына өте тәуелді).

¹http://www2.itif.org/2011-national-manufacturing-strategy.pdf.

2015 жылы Қазақстан экономикасының құрылымында өнеркәсіп шамамен 25%-ды иеленетін болады, бұл ретте көрсетілетін қызметтер секторының озыңқы өсуі салдарынан оның үлесі біртіндеп төмендеп бара жатыр: 2012 жылы — 29,2%, 2013 жылы — 27%, 2014 жылы — 26,6%. Дамыған, сол сияқты дамушы елдердің көбінде осыған ұқсас процестер байқалады. Дегенмен, көрсетілетін қызметтердің экспорттағы үлесі мардымсыз, сондықтан таяудағы болашақта экспорттың жалпы өсуіне көп ықпал ете алмайды. Сондықтан бүгінгі жағдайда мұнай емес экспорт, негізінен, өңдеуші сектор тауарларының есебінен өсуі мүмкін. 2015 жылы экспорттың жалпы көлеміндегі өңдеуші өнеркәсіптің үлесі шамамен 30%-ды құрайды.

Тау-кен өндіру секторы жұмыспен қамтудың 3,5%-ын (2012 жылы - 2,6%, 2013 жылы - 2,9%) және экономикадағы жалпы қосылған құнның 14,7%-ын (2012 жылы - 16,5%, 2013 жылы - 14,7%), ал өңдеуші сектор - тиісінше 6,3% (2012 жылы және 2013 жылы - 6,4%) және 10% (2012 жылы - 10,8%, 2013 жылы - 10,4%) қамтамасыз етеді. Өндіруші өнеркәсіптегі негізгі капиталға инвестициялар жалпы көлемінің 30%-ын құрайды (2012 және 2013 жылдары - 29%), ал өңдеуші өнеркәсіпте бар болғаны - 11% (2012-2013 жылдары - осындай 11%).

ҮИИДМБ іске асырылған жылдары өңдеуші өнеркәсіп дамуға айтарлықтай серпін алды. Өндірістің нақты көлемінің индексі 2008 жылға қарағанда тау-кен секторын (20%) басып озып, 24,2%-ға өсті. Еңбек өнімділігі нақты мәнде 1,9 есе ұлғайды, ал ЭЫДҰ елдерінің орташа деңгейінен айырмашылық 69%-дан 55%-ға дейін қысқарды. Өткен 5 жылға қарағанда, өңдеуші өнеркәсіпке шамамен 3 есе артық ТШИ тартылған, ал олардың жалпы көлемдегі үлесі 10%-дан 15,5%-ға дейін (2012 жылы - 12%, 2013 жылы - 10,6%) 1,5 есе өсті. 20-дан аса жаңа маңызды секторлар пайда болды, ал қосымша 50 тауар салыстырмалы артықшылықпен (RCA индексі) экспорттала бастады.

Қазақстан факторлар ілгерілететін экономикадан инвестициялар ілгерілететін экономикаға өту кезеңінде тұр. Сонымен қатар, қалыптасқан макроэкономикалық жағдайда индустрияландыру және инвестициялар тарту процесінде Қазақстан объективті шектеулерге тап болды. Халықаралық валюта қорының (бұдан әрі - ХВҚ) елдер бойынша 2013 жылғы қыркүйектегі есебіне² сәйкес экономикада "голланд кеселінің" белгілері, атап айтқанда, сауда-саттықта қолайсыз жағдайлардың қалыптасуы, экономикадағы шығындар деңгейінің өсуі және институционалдық проблемалар байқалған. Бұдан басқа, Қазақстан "орташа кіріс тұзағы" - біліктілігі мен инновациялары жоғары дамыған экономикалармен де, кірісі төмен, жалақы деңгейі төмен әрі өнеркәсіптік тауарлардың өндірісі арзан экономикалармен де бәсекеге түсуге қабілетсіздік проблемасымен бетпе-бет келді.

² ХВҚ елдік есебі № 13/291, қыркүйек 2013 жыл.

Нәтижесінде, жалпы ішкі өнімнен (бұдан әрі - ЖІӨ) негізгі капиталға инвестициялар деңгейі 2005 жылғы рекордтық 32%-дан 2014 жылы 16%-ға дейін түсіп кетті. Осыған ұқсас экономикадағы ақша көлемінің деңгейі 2009 жылғы ең жоғары 40,5%-дан 2014 жылы 32%-ға дейін төмендеп барады, әрі осы көрсеткіш бойынша Қазақстан көптеген елдерден едәуір артта қалып қойды. Урбандалу деңгейі өте төмен, бұл сұранысты кең-байтақ аумаққа шашыраңқы орналастырады және адами капиталдың сапасына әсер етеді, бизнесті жүргізу шығындарын ұлғайтады.

Жеке бастама әлсіз күйінде қалуда, оған бірнеше фактор әсер етеді: мемлекеттің экономикаға қатысуының жоғары болуы, бірқатар салалардың жоғары монополиялануы, жұмыс істемейтін кепілдеме активтер үлесінің жоғары болуы, қаржыландыруға шектеулі қолжетімділік, қор нарығының дамымауы және жоғары валюталық тәуекелдер.

Инфрақұрылымдық шектеулер мен күрделі кедендік рәсімдер экспорттық мүмкіндіктерді төмендетеді. Көлік арналарының жеткіліксіздігі, логистиканың тиімсіздігі, көлік инфрақұрылымының тозуы және сауда инфрақұрылымының дамымағандығы, жоғары көліктік шығындар қазақстандық бизнестің бәсекелік артықшылықтарын айтарлықтай шектейді.

Еңбек ресурстарының төмен сапасы және шетелдік қызметкерлерді жалдау қиындығы индустрияландыруды жүргізу мен бизнесті дамыту үшін шектеуші факторлар болып табылады.

Металлургия және химия өнеркәсібі сияқты салаларда Бағдарлама үшін мамандықтарға деген қажеттілік жоғары оқу орындарын аяқтаудың межеленген мөлшерімен тиісінше 96% және 89% сәйкес келеді. Бұл ретте, тамақ өнеркәсібі және машина жасау сияқты салаларда оқытып шығару бойынша жоспар Бағдарлама салаларының қажеттігінен 1,5-2 есе жоғары.

3.2. Индустриялық дамудың жаһандық трендтері

Бағдарламаны әзірлеген кезде 100-ге жуық жаһандық тренд: жалпы әлемдік, экономикалық, технологиялық және метаүрдістер ескеріліп, бағаланды. Қазақстан үшін релеванттықты және Бағдарламаның мақсаттары мен міндеттеріне сәйкестікті бағалау негізінде іріктеу процесінің нәтижесінде мынадай түйінді мегатрендтер айқындалды.

1. Цифрлы технологияларға екпін жасай отырып, өндірістік тізбектерді түрлендіру. Жеткізушілердің мамандануы, сегменттер бойынша әртараптандыру күшейеді және трансұлттық компаниялар (бұдан әрі - ТҰК мен ірі өңірлік өндірушілердің құн тізбегін құруға кіру есебінен бүкіл әлем бойынша жеткізілімдер кеңейе түседі. Бұл ретте ТҰК жергілікті жеткізушілер экожүйесінің болуына және олардың сапасына мүдделі болады. Тіпті еңбекті көп қажет ететін секторларда еңбек ресурстары құнының мәні төмендейді, олардың сапасы маңыздырақ факторға айналады.

2. Көрсетілетін қызметтердің үлесі мен маңыздылығын арттыру және өнеркәсіптегі креативті секторлардың өсуі. Өңдеуші өнеркәсіптің үлес салмағы бұдан былай әртараптандырудың және экономикалық өсудің көрсеткіші болып табылмайды, себебі көрсетілетін қызметтер секторының озыңқы өсуі жаһандық трендке айналды. Өнімнің технологиялық күрделілігінің өсуіне және қазіргі заманғы өндіріс секторларындағы модульдік конструкцияларға өту шамасына қарай көрсетілетін қызметтер маңызды рөл атқара бастайды. Экономикалық белсенділік өндірістен адами капитал тұрғысынан ауқымды көрсетілетін қызметтер саласына ауысуда.

3. Дамушы нарықтардан капиталдың жылыстауы. Тез дамушы елдерге капиталдың келуі 2000 жылғы 378 млрд. АҚШ долларынан 1,2 трлн. АҚШ долларына дейін 3 есе өсті, бірақ 2014 жылдан бастап күрт жылыстау байқалуда. Осы үрдісті болдырмау мақсатында бұл елдер преференциялар мен субсидиялар беру, инвесторлардың құқықтарын қорғау, реттеушілік шектеулерді жұмсарту және капитал мен баламалы қаржы құралдарының нарығын дамыту бөлігінде инвестицияларды тартуға бағдарланған.

4. Елдердің өндірісті орналастыру мен дамыту үшін бәсекелестігі. Дамушы елдердегі өндірістік алаңдардың маңыздылығы соңғы онжылдықтарда үнемі ұлғайып келеді және олардың арасындағы бәсеке күшеюде. Өндірістерді қайтару үшін дамыған елдер дамушы елдермен бәсекеге түсті және қайта индустрияландыру бағдарламаларын әзірлеуде. Өндіріс шығындары төмен, ресурстық базасы дамыған немесе жеткізушілердің экожүйесі дамыған әрі жаһандық қосылған құн тізбегіне (бұдан әрі - ҚҚТ) қатысу тұрғысынан қолайлы елдерге ауысуда.

5. Еңбек өнімділігіне назар аудару. Әлемдегі бәсеке өнімділіктің өсуі есебінен күшеюде: соңғы 20 жылда еңбек өнімділігінің әлемдік деңгейі 2,6 есе артты. Өнімділік елдердің бәсекеге қабілеттілігінің бейнесіне айналуда және технологиялар мен инновацияларды, адами ресурстар мен машықты, кәсіпкерлікті, бәсекені, компанияларға корпоративтік қайта құрылымдауды жүргізуді дамытумен ұштасқан.

6. Кәсіпкерлік рөлінің өсуі. Индустриялық даму бүкіл әлемде кәсіпкерлік әлеуетке сүйенеді. Көптеген секторларда интеграцияланған компаниялар жеткізушілердің көпдеңгейлі жүйелеріне жол береді, шағын және орта бизнестің рөлі өсуде. Шағын және орта бизнесі дамыған елдер өз аумағында жаһандық салалық тізбектердің жаңа сегменттерін сәтті дамытуға ең көп мүмкіндіктерге ие.

7. Халықтың ұтқырлығы. Бүкіл әлемде адамдар жаһандану, басқа мәдениеттерге қызығушылықтың өсуі, көлікке қолжетімділік, сондай-ақ ел мен өңірдегі жағдайдың нашарлауы есебінен қозғалуда ұтқыр бола бастады. Әлеуетті тәуекелдерді жою және тиімді ден қою үшін жоғары білікті шетелдік кадрларды тарту мақсатында көші-қон рәсімдерін оңайлату, таланттарды ел ішінде сақтап қалу бойынша шараларды енгізу және HR функциялардың құзыреттілігін арттыру қажет.

8. Урбандалу және қалалардың өсуі. 2000 жылдан бастап 2050 жылға дейін урбандалу пайызы 47%-дан 70%-ға дейін ұлғая отырып, шамамен 3,5 млрд. адам қалаларға көшіп келеді деп болжанады. Бұл ірі қалалар инфрақұрылымының жеделдетілген дамуын және өндірістік қуаттардың олардың айналасына шоғырлануын талап етеді.

3.3. Өңдеуші өнеркәсіптің жекелеген салаларын дамытудың жаһандық трендтері

Қара металлургия. Халықаралық нарықтарда дамушы елдердегі (Үндістан, Иран, Таяу Шығыс және Африка елдері) тұтынудың өсуі, урбандалу, экономиканың жаңа секторларында (жаңартылатын энергия көздері (бұдан әрі - ЖЭК), жаңа көлік) артып келе жатқан тұтыну, балама өніммен алмастырудың қиындығы сияқты жаһандық трендтердің есебінен 2030 жылға қарай болатты тұтынудың 1,3 есе өсуі күтілуде.

Жел және күн энергиясының көздері энергетиканың кез келген басқа көздеріне қарағанда, болатты көбірек қажет етеді. Мысалы, әдеттегі жел турбинасына шамамен 180 тонна болат пайдаланылады, офшорлық турбинаға шамамен 450 тонна болат пайдаланылады. World Steel Association³ деректері бойынша 2050 жылға қарай шамамен 1 млн. жерүсті турбина және 100 мың теңіз турбинасы орнатылатын болады.

Жаңа буын кемелері мен автомобильдері болаттың жаңа түрлерін талап етеді, олар барынша берік әрі жеңіл болмақ. Таяудағы 10 жылда автомобиль корпорациялары ерекше беріктігімен, салмағының жеңілдігімен және экологиялылығымен сипатталатын болаттың AHSS⁴ (Advanced High-Strength Steels) жаңа маркаларын белсенді түрде енгізетін болады.

Сонымен бірге, әлемдік қара металлургияның дамуы экологиялық, энергия тиімділігі және еңбек өнімділігі бойынша талаптарды күшейту жағдайларында жүргізілетін болады.

³ Әлемдік болат өндірушілер қауымдастығы https://www.worldsteel.org.

⁴ Алдыңғы қатарлы өте берік болаттар.

Жаһандық трендтер мен өсіп келе жатқан жергілікті өткізу нарықтарын (Иран, Батыс Қытай, Шығыс Ресей) ескере отырып, Қазақстанның қара металлургия секторының экспорттық әлеуетін кеңейту бойынша перспективалары бар.

Түсті металлургия. Түсті металлургия бойынша ұзақ мерзімді кезеңде тұтынудың өсуі болжанып отыр. Айталық, мыстың қажеттілігі 2030 жылға қарай 70%-ға, алюминий - 50%-ға, мырыш - тиісінше 70%-ға артатын болады. Бұған дәстүрлі секторлардағы тұтынудың өсуі (өсіп келе жатқан халық пен урбандалудың қажеттіліктерін қанағаттандыру), экономиканың секторларында (ЖЭК, жаңа көлік) артып келе жатқан тұтыну, сондай-ақ балама өніммен (қорғасыннан басқа) алмастырудың қиындығы ықпал етеді.

Көліктің жаңа түрлері (электромобильдер), ЖЭК (жел және күн энергетикасы) сияқты экономиканың жаңа секторларында мыс, алюминий, мырыш, титан сияқты дәстүрлі металдар сұранысқа ие болады. Мысалға электромобильде мыс пен алюминий шығыны іштен жанатын қозғалтқыштары бар автомобильдерге қарағанда, тиісінше, 4 және 2 есе көп болады. Неғұрлым жетілдірілген, сапалы және экологиялық таза металдарға (құрамдастырылған металдар) сұраныс күшейеді. Сондай-ақ, кен орындарының сарқылуы есебінен әлемде қалдықтар мен сынықтардан жасалатын металдардың қайталама өндірісінің (recycling - өңдеу) үлесі ұлғаятын болады.

Өндіріс процестерінің өзгеруі де түсті металлургия саласына ықпал ететін трендтердің бірі болып табылады. Олардың ішінде: өндірістің экологиялығы бойынша талаптарды күшейту және энергия тиімділігі мен еңбек өнімділігін арттыру; шикізатты кешенді өңдеу (ілеспе металл алу) мен қалдықтарды өңдеудің маңызының артуы; шикізатты тереңдетіп қайта өңдеуге және дайын өнімдерге көшу.

Халықаралық үрдістер Қазақстанның түсті металлургия өнімінің көлемін кеңейтуге және экспортын әртараптандыруға оң ықпалын тигізетін болады.

Автомобиль өндірісі. KPMG⁵ болжамына сәйкес 2020 жылға қарай жаһандық деңгейде автомобильдер саудасы ағымдағы деңгеймен салыстырғанда 23%-ға өседі. Бұл ретте, тұтынудың өсуінің басты драйвері дамушы елдер болады. Бұл тұрғындардың жан басына шаққандағы автомобильмен қамтамасыз етілуінің төмен деңгейіне және дамушы елдерде автомобиль паркінің орташа пайдаланылу мерзімінің жоғары деңгейіне байланысты. Мәселен, IHS Automotive⁶ болжамдарына сәйкес 2019 жылға қарай әлемде шығарылған автомобильдердің барлығының 57%-ы дамушы нарықтарға тиесілі болады.

⁵ Үлкен төрттіктің аудиторлық компанияларының бірі.

⁶ Автомобиль өнеркәсібіндегі халықаралық консалтингтік компания.

Өндіріс процесінде: тігінен интеграцияланған ірі зауыттардан тікелей өткізу өңірінде орналасқан жинақы өндірістік құрастыру алаңдарына кезең-кезеңмен көшу.

Өнімде: сұранысты балама отынмен (электр тогы, сутек) жүретін автомобильдерге ығыстыру. Бұл ретте дәстүрлі автомобильдердің де, балама отынмен жүретін автомобильдердің де өндірісі тиісті құзыреттер болған жағдайда, құрастыру алаңдарында салыстырмалы түрде оңай іске асырылады.

Тұтыну тәсілінде: автомобильді жеке пайдаланудан бірлесіп пайдалануға көшу (car sharing, операциялық лизинг және т.б.). Автомобильдерді бірлесіп пайдалану жүйесі автомобильмен қамтамасыз етілу және адами даму индексінің деңгейі жоғары елдерде кеңінен таралған (1000 адамға 500-ден астам автомобиль).

Әлемдік трендтер Қазақстанның автомобиль өнеркәсібінің дамуына ықпал ететін болады, бұл металлургия, резеңке бұйымдарының өндірісі, шыны өндірісі, тоқыма өнеркәсібі, электр жабдықтары мен аспаптарының өндірісі, ҒЗТҚЖ және т.б. сияқты аралас салаларды дамытуға ықпал етеді. Мықты ғылыми базасы мен технологиялары бар елдермен және ТҰК-пен әріптестік аталған аспектідегі түйінді шарт болып табылады. Отандық автомобиль өнеркәсібін Қазақстан Республикасының халықаралық міндеттемелеріне қайшы келмейтін әдістермен қолдаған жағдайда, осы өнеркәсіптің бәсекеге қабілеттілігін арттыру мүмкіндігі пайда болады.

Электр жабдығының өндірісі. Electrical & Power Review⁷ деректеріне сәйкес әлемдік электр жабдықтарының нарығы 2030 жылға қарай 3 трлн. АҚШ долларынан 6,8 трлн. АҚШ долларына дейін артады. Бұл ретте 30%-дан артығын трансформаторлар нарығы иеленетін болады. Бұл өсу жекеше және мемлекеттік электр энергетикалық компаниялар тарапынан сұраныстың өсуіне байланысты болады. The Business Research Company⁸ деректеріне сәйкес электр моторлары, жарық түсіру жабдығы, ауа баптау жүйелері сияқты сектордың негізгі өнімдерінің өндірісі мыс, алюминий және болат сияқты шикізатқа деген сұранысты тудыратын болады. Тұрақты ток электр энергиясын тұтынушылардың өсуі өнеркәсіптік автоматтандыру нарығының негізгі 10 трендінің бірі болып жарияланды.

⁷ Дереккөз http://www.empmagazine.com/article.php.

⁸ Тұтынушылар нарығын зерттеуге маманданған халықаралық консалтингтік компания https://www.newswire.com/press-release/electronic-equipment-global-market.

Урбандалудың артып келе жатқан тренді, сондай-ақ орта тап өкілдерінің, әсіресе Үндістан мен Қытайда өсіп келе жатқан саны сектордың дамуында барынша үлкен рөл атқаратын болады.

Азық-түлік өнімдерінің өндірісі. Азық-түлік өнімдерінің өндірісі көлемінің болжалды өсуі әлем халқының ұлғаюымен байланысты. Планета халқының негізгі өсуі дамушы елдерге тиесілі. Сондай-ақ азық-түлік өнімдерін тұтынудың негізгі драйвері урбандалу болады.

Біріккен Ұлттар Ұйымының (бұдан әрі - БҰҰ) жанындағы Азық-түлік және ауыл шаруашылығы ұйымының деректері бойынша 2030 жылға қарай өндірілетін тамақ өнімінің жартысына жуығы Азия өңіріне тиесілі болмақ. Аталған тренд 2050 жылға қарай да күшейе түсетін болады - өндірілген өнімнің үштен екісі Азияға тиесілі болады.

Климаттың өзгеруі жер және су ресурстарын пайдалануға кері әсерін тигізуі мүмкін. Дүниежүзілік Банктің болжалды деректері бойынша 2030 жылға қарай климаттың жылыну тренді Цельсий бойынша 2 градус деңгейінде болжанады, бұл егістік алқаптарының 10%-ға азаюына алып келеді.

Осының салдарынан жер ресурстарын сапалы басқару практикасын енгізу, су ресурстарын басқарудың "ақылды жүйелерін" енгізу, ауыл шаруашылығы саласындағы тәуекелді басқару құралдарын жақсарту және басқалары есебінен аграрлық сектор да өнімділікті арттыру болжанады.

Халықаралық үрдістерді және ішкі факторларды ескере отырып, сондай-ақ Ресей мен Қытайдың ірі нарықтарының жақындығын назарға ала отырып, Қазақстанда азық-түлік өнімдерінің өндірісі секторының жоғары экспорттық әлеуеті бар.

Агрохимия. Әлемде минералды тыңайтқыштарды тұтынудың өсуі 2050 жылға қарай Жер тұрғындарының және азық-түлік өнімдерін тұтынудың өсуіне байланысты 1,9 есе ұлғаяды. БҰҰ-ның Азық-түлік және ауыл шаруашылығы ұйымының деректері бойынша 2050 жылға қарай азық-түлік өнімдеріне деген қажеттілік екі есе артады, ал тұрғындар кірісінің өсуі рационның өзгеруіне ықпал етеді (БҰҰ баяндамасы). Бұл ретте, әлемдік тұтынудың құрылымында калий тыңайтқыштарының үлесі айтарлықтай ұлғаяды, бұл Оңтүстік-Шығыс Азияның дамушы елдерінде, Қытайда, Үндістанда, Бразилияда тұтынудың өсуімен байланысты.

Әлемдік үрдістер Қазақстанда бәсекеге қабілетті агрохимия өндірісінің дамуына оң ықпалын тигізеді. Қазақстанның ішкі нарығы да жоғары даму әлеуетіне ие, тыңайтқыштарды енгізу деңгейі орташа әлемдік деңгейге дейін ұлғайса, минералды тыңайтқыштарды тұтыну 3 есе өседі.

Мұнай-газ химиясы. Әлемдік практикада бастапқы жартылай өнімдерді химиялық өңдеуді тереңдету және олардан синтетикалық мономерлер, полимерлер және басқа да химиялық өнімдер алу шамасына қарай олардың бағасының шамамен 3-5 есе қарқынды өсуі байқалады. Осыған байланысты мұнай-газ химиясы әлемдегі мұнай-газ саласын одан әрі дамыту басымдықтарының бірі болады.

Дамушы елдерде байқалатын тұрғындардың өсуі және тұрғындардың жан басына шаққандағы кірісінің артуы оларда дамыған елдермен салыстырғанда тауарларды тұтынудың неғұрлым тез өсуіне алып келеді. McKinsey бағалауы бойынша 2025 жылға қарай орта тап 2010 жылмен салыстырғанда 2,4 млрд. адамнан 4,2 млрд. адамға дейін, 2 есе дерлік ұлғаяды. Сондықтан мұнай-газ химиясы саласының базалық өнімдерінің әлемдік импортының назары дамушы елдерге қарай ығысады.

Осылайша, мұнай-газ химиясы өнімдерін тұтынудың екі есе артуын күтуге болады. Бұл Оңтүстік-Шығыс Азия (Қытай, Жапония және басқалары) нарықтарына бағытталған мұнай-газ химиясы өндірістерін одан әрі дамытуға мүмкіндік береді. Бұдан басқа, макроөңірдің басқа да нарықтарында (Түркия, Ресей) сұраныс артатын болады.

Ұзақ мерзімді перспективада әлемдік нарықтағы мұнай-газ химиясы өнімдерінің арасында полиэтилен мен полипропилен ең көп сұранысқа ие болады, ал бұл барлық полимерді жалпы тұтынудың 60%-ы. Бұл ретте, аталған полимерлердің әлемдік өндірісі, тіпті 2025 жылға дейін болжанған барлық жобалар іске асырылғанның өзінде, сұраныстан артта қалатын болады. Халықаралық Platts⁹ және IHS¹⁰ маркетингтік компанияларының деректері бойынша полипропиленге сұраныс 2025 жылы 90 млн. астам тонна, ал ұсыныс тиісінше 90 млн. тонна құрауы мүмкін. Сондай-ақ полиэтиленге сұраныс 2025 жылы 160 млн. тоннаға дейін артуы, ал ұсыныс тиісінше шамамен 120 млн. тонна болуы мүмкін.

⁹ Әлемнің әртүрлі өңірлерінде саудаланатын мұнайға, мұнай өнімдеріне, табиғи газға, мұнай химиясы өнімдеріне және өнеркәсіптік металдарға баға белгілеуді жариялауға маманданған ақпараттық агенттік (баға белгілеу агенттігі) (АҚШ).

¹⁰ Аэроғарыш саласы, қорғаныс және қауіпсіздік; автомобиль жасау; химия өнеркәсібі; энергетика; теңіз көлігі және сауда; технология сияқты салалардағы талдауды және ақпаратты ұсынатын компания (АҚШ).

Қытай, Жапония және басқалары сияқты Азия елдері әлемдік сұраныстың өсу драйвері болады. Бұл ретте, өндіріс тұрғысынан сапалы және арзан шикізаттың болуы мұнай-газ химиясының негізгі бәсекелік артықшылығы болып қалатынын атап өту керек.

Аталған үрдістер әлемдік нарықта, Қытайдың урбандалу және индустриялану процестерін қоса алғанда, экспорт тұрғысынан Қазақстанның мұнай-газ химиясы секторының дамуына оң әсерін тигізеді. Бұдан басқа, мұнай-газ химиясынсыз балама энергетиканы (күн панельдері, жел генераторларының қалақшалары, биохимия), жаңа материалдарды (композиттер) дамыту мүмкін емес.

3.4. Индустриялық дамудың ағымдағы сценарийі

Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015 - 2019 жылдарға арналған тұжырымдамасында екі стратегиялық шарт: әлемдік ресурстар нарығының конъюнктурасы және макроөңір ішіндегі интеграциялық дәрежесі негізінде 4 индустриялық даму сценарийі көзделді.

Бағдарламаны іске асыру уақытында шикізат бағасы төмен болған жағдайда, макроөңірдегі интеграцияланудың тереңдеуі ықтимал, бұл орта мерзімді перспективада мынадай салдар тудыратын үшінші сценарийдің басталуына әкеледі:

1) ресурстар бағасының төмендеуі экономиканы тұрақты жоғары кіріс көзінен айырады;

2) макроөңір елдерімен интеграциялану есебінен Қазақстанның технологияларға қол жеткізу мүмкіндігі бар;

3) макроөңір елдерімен сауда-саттық мүмкіндігі өседі, бұл Қазақстанға нарықтарға қолжетімділік есебінен нарықтық позицияларын жақсартуға және шикізат емес экспортты өсіруге мүмкіндік береді;

4) экономика құрылымы біртіндеп шикізат емес салаларға қарай өзгереді.

Осы сценарий іске асырылған кезде өнімділікті және сол арқылы бәсекеге қабілеттілікті арттыру негізгі мақсатқа айналады. Базалық реттеу:

1) мемлекет тарапынан фискалды және фискалды емес ынталандырулар мен преференцияларды ұсына отырып, инвестициялық ахуалды жақсартуға;

2) Қазақстан үшін жаңа және инновациялық өндірістерді дамыту үшін басым секторларға ТҰК тартуға;

3) Дүниежүзілік сауда ұйымының (бұдан әрі - ДСҰ) және Еуразиялық экономикалық одақтың (бұдан әрі - ЕАЭО) қағидаларымен тыйым салынбаған әдістермен экспортты қолдауға;

4) кәсіпкерлікті, шағын және орта бизнесті (бұдан әрі - ШОБ) ынталандыруға бағытталуға тиіс.

Бұл ретте күтілетін межелер нақты болуға тиіс. Мемлекет тарапынан көп күш жұмсалған күннің өзінде ықтималдық үлесі жоғары болжанып отырған кезеңде күтілетін нәтижелер (жүргізілетін макроэкономикалық саясатты ескере отырып), өңдеуші сектордың, ондағы ШОБ үлесінің, өңделген өнім экспортының өсуі салыстырмалы түрде жоғары болмайды.

Алайда, химияда және мұнай химиясында, түсті және қара металлургияда қайта өңделуі жоғары өнімдер өндірісіне, оқшауландыру үлесі жоғары толыққанды машина жасауды құруға өту арқылы базалық индустрияны қалыптастыруды аяқтау индустриялық дамудың жаңа деңгейіне өтуге және экономиканың мұнай секторына тәуелділігін азайтудың бастапқы міндетін шешуге мүмкіндік береді.

Атап айтқанда, 2025 жылға қарай мыналарға:

1) экспорттың жалпы көлемінде өңделген тауарлар экспортының 43%-ға дейінгі үлесіне;

2) өнімді көрсетілетін қызметтерді қоса алғанда, өңдеуші өнеркәсіпте ЭЫДҰ елдері бойынша орташа деңгейдің 68%-ына дейінгі еңбек өнімділігіне қол жеткізу күтіледі.

Осы көрсеткіштерге қол жеткізу жаңа өндірістік технологияларды жалқы енгізуден жаппай енгізуге өтуге, ең заманауи ғылым мен инженерия негізінде жоғары тиімді индустриялық кәсіпкерлік құруға мүмкіндік береді.

Осылайша, біртіндеп жылдамдатылған эволюциялық жолдың сәтті болу мүмкіндігі мейлінше жоғары. Мұны Оңтүстік Кореяның, Қытайдың және басқа да елдердің тәжірибесі дәлелдейді.

Атап айтқанда, Оңтүстік Кореяның индустриялық-инновациялық қалыптасуына 1962 жылдан бастап 1991 жылға дейін экономикалық дамудың жүйелі және кезеңдік бесжылдық жоспарларын іске асыру есебінен қол жеткізілді¹¹. Бұл ретте бірінші онжылдық кезең (1962 жылдан бастап 1972 жылға дейін) өнеркәсіптік инфрақұрылым мен базалық салаларды: тоқыма өнеркәсібін, қара металлургияны, ауыр машина жасауды, химия өнеркәсібін дамытуға бағдарланды. Екінші онжылдық кезең (1972 жылдан бастап 1981 жылға дейін) инфрақұрылымды одан әрі дамытуға, базалық салаларды қайта құрылымдауға және технологиялық қабілеттілікті дамыту үшін негіздер құруға бағытталды. Келесі онжылдық кезеңде (1982 жылдан бастап 1991 жылға дейін) салалардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру, жоғары технологиялық өндірістерді дамыту және инновациялық даму үшін негіз құру мақсаты көзделді.

Қазіргі уақытта білім экономикасын құру Оңтүстік Кореяның экономикалық саясатының ұзақ мерзімді басымдығы болып табылады.

Қытайда әзірленіп жатқан "China Manufacturing 2025"¹² бағдарламасы 2050 жылға қарай өңдеуші өнеркәсіпте әлемдік көшбасшылыққа қол жеткізу жолындағы 3 онжылдық жоспардың біріншісі ғана болып табылады. Бұл ретте 1949 жылы тәуелсіздікке қол жеткізген кезден бастап Қытай өнеркәсібі дамудың отыз жылдағы 2 кезеңінен өтті:

1952-1978 жылдар - ауыр өнеркәсіпке назар аудара отырып, базалық индустрия құру;

1979-2014 жылдар - ауқымды (сандық) индустрияландыруды дамыту.

"China Manufacturing 2025" Қытайдың өңдеуші өнеркәсібінің бәсекеге қабілеттілігін одан әрі арттыруға бағытталған. Ол Қытай өңдеуші өнеркәсібіндегі "Қытайда жасалған" басымдығынан "Қытай жасаған" басымдығына, жылдамдықтан сапаға және өнімдерден брендтерге өтуді меңзейді. Қытай экономикасының "орташа кіріс тұзағына" түсу қаупін еңсеруі, сондай-ақ оның орташа даму мәртебесінен жоғары даму мәртебесіне көшуі бұл бағдарламаны іске асырудың жалпы тиімділігі болуға тиіс.

¹¹ Дереккөз: Корея даму институты (Korea Development Institute) http://www.kdi.re.

¹² Дереккөз: Қытай Инженерлік Академиясының интернет-ресурсы (Chinese Academy of Engineering) - негізгі идеолог "China Manufacturing 2025") http://en.cae.cn.

4. Бағдарламаны іске асырудың мақсаттары, міндеттері, нысаналы
индикаторлары және нәтижелерінің көрсеткіштері

Қазақстан Республикасын 2020 жылға дейін индустриялық дамытудың мақсаты, міндеттері және жалпы нысаналы индикаторлары

Бағдарламаның мақсаты: Еңбек өнімділігін арттыруға және өңделген тауарлар экспортының көлемін ұлғайтуға бағытталған өңдеуші өнеркәсіптің бәсекеге қабілеттілігін екпінді ынталандыру.

Бағдарлама мақсатына қол жеткізу мынадай нысаналы индикаторлармен өлшенетін болады (1-кесте):

1) өңдеуші өнеркәсіп өнімі экспортының құндық көлемінің 2015 жылғы деңгейге қарағанда 19%-ға өсуі;

2) өңдеуші өнеркәсіпте еңбек өнімділігінің 2015 жылғы деңгейге қарағанда нақты мәнде 22%-ға өсуі;

3) өңдеуші өнеркәсіпте негізгі капиталға инвестициялар көлемі 4,5 трлн. теңге сомасында;

4) өңдеуші өнеркәсіптегі энергия сыйымдылығының 2014 жылғы деңгейге қарағанда кемінде 7%-ға төмендеуі.

1-кесте. Өңдеуші өнеркәсіптегі нысаналы индикаторлар

Р/с №	Нысаналы индикаторлар	Өлш. бірл.	Ақпарат көзі	2014 жыл (факт)	Болжам					Орындауға жауаптылар
					2015 жыл	2016 жыл	2017 жыл	2018 жыл	2019 жыл
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
1.	Өңдеуші өнеркәсіп өнімдері экспортының құндық көлемінің өсуі	алдыңғы жылға %	ҰЭМ СК	94,3	106,3*	86	112,8	110,3	111,2	ИДМ, АШМ, ЭМ

		2015 жылға қарай %		134	100	86	97	107	119
2.	Өңдеуші өнеркәсіптегі еңбек өнімділігінің нақты өсуі	алдыңғы жылға %	ҰЭМ СК	85,2	113,2*	101,3	104,2	106	109,1	ИДМ, АШМ, ЭМ
		2015 жылға қарай %			100	101,3	105,6	111,9	122
3.	Өңдеуші өнеркәсіпте негізгі капиталға инвестициялар көлемі	млрд. теңге	ҰЭМ СК	729	774	750	828	1 032	1 149	ИДМ, АШМ, ЭМ
4.	Өңдеуші өнеркәсіптегі энергия сыйымдылығы	2014 жылға қарай %	ҰЭМ СК	100	99	98	97	95	93	ИДМ

Ескертпе: * - Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің 2016 жылғы 4 ақпандағы № 58 бұйрығына сәйкес 2015 жылғы болжам Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 1 тамыздағы № 874 Жарлығына сәйкес 2012 жылғы деңгейге қатысты көрсетілген.

Осылайша, бұл индикаторларға қол жеткізу Бағдарламаны іске асыруға 0,9 трлн. теңге көлемінде бюджет қаражаты бөлінген және жалпы сомасы шамамен 3,6 трлн. теңге жеке, оның ішінде қарыз (теңгерімді нұсқа) инвестициялары тартылған жағдайда мүмкін болмақ.

Өңдеуші секторға жалпы сомасы 3,7 трлн. теңге инвестициялар, оның ішінде 0,8 трлн. теңге көлемінде бюджет қаражаты мен 2,9 трлн. теңге көлемінде жекеше инвестицияларды тартқан жағдайда, өңдеуші өнеркәсіптегі еңбек өнімділігі мен экспорт бойынша мәндерді 2015 жыл деңгейінде (жаһандық өзгерістердің басталған кезі) сақтап қалуға болады.

2014 жылы жоспарланғандай (әлемдік экономикадағы жаһандық өзгерістерге дейін), 2012 жылғы деңгейге қатысты индикаторлардың 1,4 есе өсуін қамтамасыз ету үшін 1,7 трлн. теңге көлемінде бюджеттік қаржыландыру және жалпы сомасы 6,6 трлн. теңгеге жуық жекеше инвестициялар тарту талап етіледі.

Қойылған мақсатты шешу үшін мынадай міндеттерді шешу көзделеді:

1) дәстүрлі секторларда кәсіпорындарды жаңғырту есебінен базалық тиімді индустрияны құруды аяқтау.

Бұл міндетке қол жеткізу мынадай нәтижелер көрсеткіштерімен өлшенеді:

Р/с №	Нәтижелер көрсеткіштері	Өлш. бірл.	2014 жыл (факт)	Болжам					Орындауға жауаптылар
				2015 жыл	2016 жыл	2017 жыл	2018 жыл	2019 жыл
1.	Жұмыс істеп тұрған өндірістерді жаңғырту және кеңейту жөніндегі жобалар саны	бірл.	-	-	9	3	2	2	ИДМ, АШМ, ЭМ

2) сала түзуші ірі жобаларды іске асыру арқылы индустриялық өсудің жаңа нүктелерін құру.

Бұл міндетке қол жеткізу мынадай нәтижелер көрсеткіштерімен өлшенетін болады:

Р/с №	Нәтижелер көрсеткіштері	Өлш. бірл.	2014 жыл (факт)	Болжам					Орындауға жауаптылар
				2015 жыл	2016 жыл	2017 жыл	2018 жыл	2019 жыл
1.	Жаңа ірі жобалар саны	бірл.	-	-	5	2	2	1	ИДМ және басқалар
2.	Іске асырылған пилоттық аумақтық кластерлер саны	бірл.	-	-	-	6	-	-	ИДМ
3.	Global-2000/TҰK енгізілген компаниялар тізімінен тартылған инвесторлар саны	бірл.	5	-	7	5	5	5	ИДМ

Индустриялық саясаттың ұзақ мерзімді мақсаты - ЭЫДҰ елдеріндегі орташа деңгейге тең еңбек өнімділігі деңгейіне қол жеткізу. Алайда, өнімділіктің өсуі жұмыскерлердің босатылуымен қатар жүреді. 2008-2015 жылдары барлық ЭЫДҰ елдерінен Германия мен Израиль ғана өңдеуші өнеркәсіптегі жұмыскерлер санын ұлғайта алды (тиісінше 50 және 16 мың адамға жуық).

Сондықтан Бағдарлама шеңберінде еңбек өнімділігін арттыра отырып, индустрияландыру шеңберінде іске қосылатын жаңа кәсіпорындарда жұмыс орындарын құру есебінен өңдеуші сектордағы жұмыскерлер санын сақтап қалу міндеті қойылған (2015 жылы - өзін-өзі жұмыспен қамтығандарды есепке алмағанда, 515 мың адамға жуық). Жалпы Бағдарлама шеңберінде өңдеуші секторда 70 мыңнан астам сапалы жұмыс орындарын құра отырып, 400-ге жуық жобаны іске асыру межеленген;

Р/с №	Нәтижелер көрсеткіштері	Өлш. бірл.	2014 жыл (факт)	Болжам					Орындауға жауаптылар
				2015 жыл	2016 жыл	2017 жыл	2018 жыл	2019 жыл
1.	Өңдеуші өнеркәсіпте жұмыспен қамтылғандардың саны*	мың адам	495,4	515,3	515,3	515,3	515,3	515,3	ИДМ, ДСӘДМ, АШМ, ЭМ

Ескертпе: * - өзін-өзі жұмыспен қамтығандарды есепке алмағанда.

3) экспортқа және (немесе) өз еңбегінің өнімділігін үнемі арттыруға бағдарланған жоғары тиімді индустриялық кәсіпкерліктің пайда болуы үшін жағдайларды қамтамасыз ету.

Бұл міндетке қол жеткізу мынадай нәтижелер көрсеткіштерімен өлшенеді:

Р/с №	Нәтижелер көрсеткіштері	Өлш. бірл.	2014 жыл (факт)	Болжам					Орындауға жауаптылар
				2015 жыл	2016 жыл	2017жыл	2018 жыл	2019 жыл
1.	Құрылған қазақстандық экспорттық брендтер саны	бірл.	-	-	2	1	1	-	ИДМ, АШМ, СІМ, ҰЭМ
2.	Индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерінің еңбек өнімділігін арттыруға бағытталған мемлекеттік қолдау алған кәсіпорындар саны	бірл.	77	34	29	26	26	26	ИДМ

4) келешекте инновациялық белсенді бизнестің сындарлы мөлшерінің пайда болуы үшін алғышарттар жасау.

Бұл міндетке қол жеткізу мынадай нәтижелер көрсеткіштерімен өлшенеді:

Р/с №	Нәтижелер көрсеткіштері	Өлш. бірл.	2014 жыл (факт)	Болжам					Орындауға жауаптылар
				2015 жыл	2016 жыл	2017 жыл	2018 жыл	2019 жыл
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1.	Өндіріске енгізілген технологиялар саны	бірл.	2	-	2	6	6	6	ИДМ, "ҰТДА" АҚ
2.	Салалардың технологиялық міндеттерін шешуге бағытталған жобалар саны	бірл.	-	-	2	2	2	2	ИДМ, "ҰТДА"
3.	Құрылған	бірл.	-	-	1	1	2	1	ИДМ,

	технологияларды дамыту орталықтарының саны								"ИТП" АКҚ
4.	"ИТП" АЭА қатысушыларына қосу үшін кластерде инкубацияланған технологиялық жаңа компаниялардың саны	бірл.	-		7	11	14	18	ИДМ, "ИТП" АКҚ

5. Бағдарламаның негізгі бағыттары, қойылған мақсаттарға
қол жеткізу жолдары және тиісті шаралар

Қазақстанның мемлекеттік өнеркәсіптік саясаты шынайылық (ағымдағы жағдайды және экономиканың нақты мүмкіндіктерін объективті бағалау), дәйектілік (алға қойылған ұзақ мерзімді мақсаттарға жоспарлы қол жеткізу), прагматикалық (алға қойылған мақсаттарға қол жеткізудің айқын пайымы) қағидаттарында жүргізіледі.

2010 жылдан бері экономиканы әртараптандыру элементі ретінде проактивтік өнеркәсіптік саясатты жүзеге асыру басталды.

Бұл ретте шикізат нарықтарындағы құбылмалылыққа және басқа да бақыланбайтын факторларға тәуелділігі мейлінше аз секторларды ынталандыру арқылы тау-кен өндіру секторының ықпалын төмендету жолымен экономиканың айтарлықтай орнықтылығын қамтамасыз ету әртараптандыру ретінде түсініледі.

Мұндай секторларға өңдеуші сектор және өнімді көрсетілетін қызметтер секторы жатады.

Өнімді көрсетілетін қызметтер - қосылған құнды қайта бөлумен (қаржы, сауда, делдалдық көрсетілетін қызметтер) емес, шынайы экономикалық құндылықты қалыптастырумен байланысты көрсетілетін қызметтер. Өнімді көрсетілетін қызметтерге инжиниринг пен сервисті, көліктік, ақпараттық-коммуникациялық, ғарыштық, білім беру және денсаулық сақтау, зерттеу саласындағы әлеуметтік көрсетілетін қызметтерді, қызмет көрсету және тұрмыс, туризм және т.б. салаларды жатқызуға болады.

Жағдайы (аумағы, халқы, шикізаттық бағдары және т.б.) ұқсас елдер - Канада және Аустралия бойынша талдау бұл елдер экономикаларының орнықтылығы ұзақ кезең бойы өңдеуші сектордың және өнімді көрсетілетін қызметтердің жиынтық үлесін ЖІӨ-ден 44-47% деңгейде сақтап тұрумен қамтамасыз етілетінін көрсетті (2014 жылдың қорытындысы бойынша өңдеуші сектор - тиісінше 11% және 6%, өнімді көрсетілетін қызметтер - 33% және 41%).

Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің деректері және "Қазақстандық индустрияны дамыту институты" акционерлік қоғамының (бұдан әрі - "ҚИДИ" АҚ) есептері бойынша 2014 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстандағы өңдеуші өнеркәсіп пен өнімді көрсетілетін қызметтердің жиынтық үлесі 39% құрады. Орнықты сервистік-индустриялық экономиканы құру үшін бұл көрсеткіш 2035 жылға қарай 46%-ға дейін жеткізілуге тиіс (елдің шынайы мүмкіндіктері мен әлемдік экономикадағы көрсетілетін қызметтер үлесін ұлғайту бойынша жаһандық үрдісті ескере отырып).

Бұл ретте өңдеуші өнеркәсіптің үлесі салыстырмалы төмен деңгейде - шамамен 11-12% деңгейінде қалып отыр. Алайда, өңдеуші секторды дамытудың маңыздылығы жоғары технологиялы көрсетілетін қызметтерге сұранысты қалыптастыруға, оларсыз "инновациялық экономиканы" қалыптастыру мүмкін болмайтын инженерлік құзыреттіліктерді және сапалы жұмыс орындарын құруға сайып келеді.

Осылайша, таяудағы уақытта Қазақстан алдында "шикізаттық бәсекелестік" факторымен алға ілгерілейтін экономикадан кейіннен "инновациялар факторы" ілгерілететін экономиканы қалыптастыруды бастау алғышарттарына қол жеткізу арқылы "инвестициялар факторы" есебінен өсуге негізделген экономикаға көшу процесін жалғастыру міндеті тұр деуге болады.

Өңдеуші секторда ЭЫДҰ елдері бойынша орташа еңбек өнімділігімен салыстыруға келетін еңбек өнімділігінің деңгейіне қол жеткізу ондағы тиімді инновациялық экономикаға өтудің негізгі көрсеткіші болады. Есептер бойынша 2035 жылға қарай бұл көрсеткіш бір жұмыскерге 105,3 мың АҚШ долларын құрайтын болады.

2014 жылдың қорытындысы бойынша қазақстандық өңдеуші өнеркәсіптегі еңбек өнімділігі шамамен 42,6 мың АҚШ долларын құрады (ЭЫДҰ бойынша орташа көрсеткіштен шамамен 45%¹³). Алайда, 2015 жылдың нәтижесі бойынша құнсыздану әсерін ескере отырып, көрсеткіш бір жұмыскерге шамамен 30-33 мың АҚШ долларына дейін төмендеп, еңсеру қажет алшақтықты одан сайын ұлғайтуы мүмкін.

¹³ Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің және ЭЫДҰ деректерінің негізінде "ҚИДИ" АҚ есептері http://stats.oecd.org.

Бұл өндірісті жаңғырту және заманауи жаңа жобаларды іске асыру саясатынан басқа, өнімнің өзіндік құнының азаюмен, энергияны үнемдеумен және ресурс тиімділігімен, оның сапасы мен игерілу жылдамдығының артуымен, өз өнімін маркетингтік сүйемелдеумен және ілгерілетумен байланысты үздік практикаларды енгізуге отандық кәсіпорындарды ынталандыруды күшейту қажеттілігін айқындап береді.

Негізгі шикізаттық экспорттық тауарлар бағасының құлдырауы сауда теңгерімі көрсеткіштерінің нашарлауына кері әсер етеді, бұл ұлттық валютаның құбылмалы айырбас бағамы режиміне өтуіне әкелуі мүмкін. Осыған байланысты таяудағы жылдары өнеркәсіптік саясат шеңберінде, ең алдымен, шикізат емес өнімді экспорттауға бағдарланған кәсіпорындарды дамыту мен қолдауға баса назар аударылатын болады.

Сондай-ақ ұлттық валютаның бағамы құбылмалы айырбас режиміне өтуі шетелдік технологиялар мен жоғары технологиялы жабдықтарды сатып алу мүмкіндіктерінің қымбаттауы есебінен нашарлауына, сондай-ақ отандық екінші деңгейдегі банктер (бұдан әрі - ЕДБ) арқылы кредиттік ресурстарға қолжетімділіктің нашарлауынан бизнес белсенділіктің жалпы төмендеуіне алып келуі мүмкін.

Бағдарлама қызметінің бүкіл кезеңінде макроэкономикалық көрсеткіштердің орнықтылығын қамтамасыз ету өнеркәсіптік саясаттың сәтті болуының ең қажетті шарты болып табылады, атап айтқанда, ұлттық валюта бағамының күрт құбылуы, өңдеуші секторды дамытуға бағдарланбаған салық және ақша-кредит саясаты, экономиканың шынайы секторын кредиттеудің жеткіліксіз көлемі Бағдарламаның міндеттері мен нысаналы индикаторларына қол жеткізуге шектеуші ықпал етеді.

Есептер бойынша, 2015 жылмен салыстырғанда 2019 жылға қарай өңдеуші сектордағы экспорт көлемін 19%-ға ұлғайту және еңбек өнімділігі деңгейін 22% -ға арттыру үшін негізгі капиталға 4,5 трлн, теңге инвестициялар қажет. Сондықтан, отандық қаржы секторының жағдайын тез арада қалыпқа келтіру ғана жеке бизнесті өңдеуші сектордағы жобаларды іске асыруға қажетті қолжетімді ақша ресурстарымен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Шетелдік компаниялармен, ең алдымен ТҰК-пен жұмыстың тиімділігі мен атаулылығын арттыруға, сондай-ақ ЭЫДҰ елдерінің стандарттарына сәйкес келетін тартымды инвестахуал құруға бағдарланған шетелдік инвестицияларды тартудың жаңа саясаты ішкі нарықты қажетті ақша қаражатымен толықтыру бойынша маңызды шара болмақ.

Жаңа нарықтарды игеруге және өнімділікке назар аударылып, мемлекеттік қолдаудың ағымдағы жүйесі түбегейлі өзгереді. Экономика салалары мен әлеуметтік саланың цифрлы тұғырнамаға өтуі, креативті адами капиталды дамытуды ынталандыратын орта құру түйінді бағдарларға айналады. Бұл ретте 5 саладағы (металлургия, химия, мұнай өңдеу, машина жасау, азық-түлік өнімдерінің өндірісі) 8 басым сектор (қара металлургия, түсті металлургия, агрохимия, мұнай өңдеу, мұнай-газ химиясы, автомобильдер өндірісі, азық-түлік өнімдерінің өндірісі, электр жабдықтарының өндірісі) кәсіпорындары неғұрлым көп қолдауға ие болады.

Баяндалғанды ескере отырып, Бағдарламаны іске асыру кезінде мынадай негізгі тәсілдер қолданылатын болады:

1. Жеке бастамаларды қолдаудың мемлекеттік бастамалардан басым түсуі.

Мемлекеттік бастамалардан жеке бастамаларды ғана қолдауға кезең-кезеңмен өту жүзеге асырылады.

Ұлттық басқарушы холдингтер мен даму институттары арқылы тікелей мемлекеттік қаржыландыру құралдары негізінен іске қосылуы индустриялық өсудің жаңа базасын құруға мүмкіндік беретін басталған, жаңа сала түзуші ірі жобаларды аяқтауға, сондай-ақ шикізат емес тауарларды өткізу үшін жаңа нарықтарды игеру бойынша өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарын қолдауға шоғырландырылатын болады.

Даму институттарының атаулы қолдау шараларын ұсынуы бойынша өлшемшарттар (кредиттеу, қоса қаржыландыру, кредиттер бойынша пайыздық мөлшерлемелерді субсидиялау және т.б.) бастамашының көбірек қаржылай қатысуы жағына қарай өзгертіледі. Еңбек өнімділігін ұлғайту және өңделген өнімдерді өткізу үшін нарықтарды кеңейту қаржылай қолдау көрсету үшін түйінді өлшемшарттар болады. Даму институттарының мемлекеттік қолдау құралдарын ұсынуының тәсілдері мен өлшемшарттарын қайта қарау жөнінде жұмыс жүргізіледі.

Экспортқа шығатын және (немесе) еңбек өнімділігінің деңгейін арттыруды қамтамасыз ететін мұнай емес сектордың жұмыс істеп тұрған кез келген кәсіпорны қолдау алады. 2017 жылдан бастап барлық қаражаттың кемінде 60%-ы, ал 2018 жылдан бастап - 80%-ы жаңа схема бойынша беріледі. Бұл шаралар ДСҰ, ЕАЭО және басқа ұйымдар шеңберінде Қазақстан Республикасы қабылдаған халықаралық міндеттемелерге сүйеніп көрсетіледі.

2. Қолдаудың жалпы жүйелік шараларының тікелей жобалық қолдаудан басым түсуі.

Бюджет шығындарын негізінен жалпы жүйелік сипаттағы шараларға - инфрақұрылым салуға, сервистік қолдауға және жаңа нарықтарды игеру мен еңбек өнімділігін ынталандыруға, ақпаратты-талдамалық қолдауға, инвестициялық ахуалды жақсартуға, еңбек ресурстарының қолжетімділігіне, білім беру мен ғылыми зерттеулер сапасына, ынталандырушы техникалық стандарттарға және т.б. біртіндеп қайта бағдарлау процесі басталады.

3. Назарды ішкі нарықта отандық кәсіпорындарды қорғаудан оларды Қазақстан Республикасы қабылдаған халықаралық міндеттемелерге қайшы келмейтін әдістермен сыртқы экспорттық нарықтарға бағдарлауға аудару.

Кәсіпорындарды қолдау туралы шешім қабылдау кезіндегі негізгі өлшемшарт осындай қолдау нәтижесінде салыстырмалы еңбек өнімділігі мен өңделген өнімнің жалпы экспортын ұлғайту болып табылады. Бұл ретте импортты алмастыруда негізгі екпін отандық тауар өндірушілердің мүддесін тікелей ілгерілетуден ауысатын болады.

Отандық өндірушілерді оқшауландыруды күшейту бойынша мақсатты жұмыс жүргізіледі, мемлекеттік және квазимемлекеттік сектордың, сондай-ақ жер қойнауын пайдаланушылардың сатып алуына тең қолжетімділік қамтамасыз етіледі. Сондай-ақ халықаралық актілер нормасы шеңберінде "Атамекен" Қазақстан Республикасы Ұлттық кәсіпкерлер палатасының (бұдан әрі - "Атамекен" ҰКП) сертификаттауымен расталатын индустриялық дамудың тиісті деңгейі бар кәсіпкерлік субъектілерінен отандық өнімді жол берілетін басымдықпен сатып алу мүмкіндігі қаралатын болады.

Осы қағидаттарға негізделе отырып, Бағдарлама шеңберінде өңдеуші өнеркәсіпті мемлекеттік қолдау жүйесін жетілдіру жалғасатын болады.

Бірінші бесжылдық кезеңде жаңа өнеркәсіптік саясатты белсенді іске асыру басталған кезден бері елді индустриясыздандыру процесін тоқтату жөніндегі міндеттер шешілді, индустриялық кәсіпкерліктің жаңа толқынын қалыптастыру үшін базалық жағдайлар жасалды - бірінші кезекте, индустриялық әлеуетті іске асырудың инфрақұрылымдық шектеулері алып тасталды. Бөлінген бюджет қаражатының шамамен 90%-ы осы мақсаттарға жұмсалды.

Екінші бесжылдық барысында бұрын қол жеткізілген нәтижелерді бекітуден басқа, тиімді базалық индустрия құру аяқталады, өзінің еңбек өнімділігін арттыруға, неғұрлым бәсекеге қабілетті кәсіпорындарды, ішкі нарық үшін ғана емес, сыртқы нарықтар үшін де бәсекелі күреске бағдарланған бизнесті қолдауға назар аударылатын болады.

Бұл ретте 2019 жылға қарай еңбек өнімділігін және экспортты ынталандыру мақсаттарына бейімделген, жүйелік жағдайлар мен мемлекеттік қолдау құралдарының кешенін қалыптастыру жоспарлануда. Өндірістерді автоматтандыру, роботтандыру және цифрландыру элементтерін экономиканың барлық салаларына - өнеркәсіптен бастап ауыл шаруашылығына дейін, саудадан бастап көлікке дейін енгізу ерекше рөл атқаратын болады.

Екінші бесжылдық аяқталатын кезде қарай жаһандық технологиялық трендтерді ескере отырып, қазақстандық индустриялық бизнес өңірлік нарықта ілгерілеуге барынша жоғары мүмкіндіктер алатын ықтимал бағыттар анықталатын болады.

Бұл ретте Бағдарлама өңдеуші сектордың даму проблемаларына ғана бағытталады, бұл экономиканың аралас секторларын - ең алдымен, өнімді көрсетілетін қызметтер секторын, ауыл шаруашылығын әртараптандыру және ынталандыру, экономиканы цифрландыру және т.б. жөніндегі басқа бағдарламаларды қатар іске қосу қажеттілігін айқындап береді.

Келешекте индустрияландырудың кейінгі кезеңдерінде тиімді қазақстандық өндірушілердің өңірлік нарықтарға жаппай шығуына және орнығуына қолдау көрсетіледі. Бизнес пен мемлекеттің күш-жігері Қазақстанның индустриялық-технологиялық көшбасшы елдердің қатарына кіруі қамтамасыз етілетін бірнеше бағытта мамандануын қалыптастыру мен бекітуге, сондай-ақ сұранысқа ие жаңа технологияларды шоғырландыруға мүмкіндік беретін қолайлы инновациялық ортаны қалыптастыруды аяқтауға жұмылдырылады. "Қазақстан-2050" Стратегиясында қойылған, Қазақстанның 15-20 жыл ішінде дамыған елдердің технологиялық даму деңгейіне жетуі жөніндегі міндет осылай орындалатын болады.

Өнеркәсіп пен көрсетілетін қызметтердің аралас секторларындағы әрбір кәсіпорында тиімділік пен еңбек өнімділігін арттыру жөніндегі үздіксіз жұмыс индустрияландырудың барлық кезеңдеріндегі табысты трансформацияның сөзсіз шарты болады.

Экономикалық дамудың ағымдағы жағдайын, жаһандық трендтерін және олардың Қазақстанға ықпалын талдау еңбекті бөлудің әлемдік жүйесінде лайықты орын алатын орнықты сервистік-индустриялық экономикаға өту үшін жүйе түзуші ірі жобаларды іске асыру және (немесе) жаңғырту арқылы базалық индустрия құру қажеттігін көрсетті. Осы "тартылыс орталықтары" уақыт өте келе икемді, сыртқы жағдайлардың өзгерісіне жылдам бейімделе алатын өнеркәсіпті құру онсыз мүмкін болмайтын индустриялық кәсіпкерліктің сындарлы мөлшерін өсіруге мүмкіндік береді.

Шикізатты экономикадан инновациялы экономикаға көшу бизнес пен мемлекеттің шынайы мүмкіндіктерін, экономикалық, саяси және әлеуметтік даму теңгерімі мен прогресті ескере отырып, үдемелі серпінді айқындайтын ұзақ мерзімді және дәйекті мемлекеттік саясатты талап етеді.

Бағдарламаны табысты іске асыру үшін құрылуы қажет индустриялық дамуды ынталандыру және қолдау жүйесінде өңдеуші сектордың дамуына тікелей және (немесе) жанама ықпалы бар 3 құрауышты бөліп көрсетуге болады:

1) қолайлы жағдай жасайтын экономикалық саясаттың негізгі бағыттары;

2) өңдеуші секторды қолдаудың жүйелік шаралары;

3) өңдеуші сектордың инвестициялық жобаларын қолдаудың атаулы шаралары.

5.1. Экономикалық саясаттың негізгі бағыттары мыналарды қамтиды:

1) ЕДБ арқылы кредиттеуге преференциялық қолжетімділікті қамтамасыз ететін өңдеуші секторды қаржылай ынталандыру (өңдеуші секторды дамытуға және өнімділігі жоғары әрі бәсекеге қабілетті жобаларды іске асыруға бағытталатын кредиттердің көлемі, валютасы жағынан да, олардың құны жағынан да), бұл өзгелермен қатар экономиканы қаржыландыруға жұмсалатын бюджет шығындарын төмендетуге, ал ұлттық басқарушы холдингтер мен даму институттарына қаржы ресурстарын бизнеске дейін жеткізу функцияларынан біртіндеп алшақтауға мүмкіндік береді;

2) Бағдарламаны іске асыру кезеңінде, оның ішінде мемлекеттік қолдауды ұсыну шарттары мен тетіктерінің өзгермейтіндігіне, бюджеттік қаржыландыруды бөлу жөніндегі міндеттемелерді кепілді орындауға және т.б. негізделген экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету тетігін әзірлеу;

3) мектепке дейінгі білім беруден жоғары оқу орнынан кейінгі білім берудің барлық буындарында жүйелі өзгерістерге көшу жолымен білім берудің сапасын жақсарту арқылы білікті кадрлардың қолжетімділігін арттыру, сондай-ақ еңбек нарығына білікті шетелдік мамандардың қолжетімділігін жеңілдету. Білім беру жүйесі Білім беру мен ғылымды дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын және басқа тиісті бағдарламаларды бейімдеу арқылы экономиканы индустрияландыру мен әртараптандыру жөніндегі қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді міндеттерге бағдарланады. Индустрияландыруды жоғары білікті еңбек ресурстарымен уақтылы қамтамасыз ету мақсатында орта мерзімді перспективада кадр қажеттілігін болжау тәсілдері жетілдірілетін болады;

4) экономикаға мемлекеттің қатысуын азайту арқылы бәсекелестікті дамыту (квазимемлекеттік сектор объектілерін жекешелендіру, өңдеуші секторда жаңа мемлекеттік компанияларды құруға тыйым салу, банкроттық институтын дамыту);

5) бизнесті әкімшілендіру деңгейін төмендету процесін жалғастыруды қоса алғанда, ЭЫДҰ стандарттары бойынша инвестициялық ахуал қалыптастыру;

6) өңдеуші өнеркәсіпте, әсіресе басым секторларда инвестициялау және кәсіпкерлік қызмет үшін неғұрлым қолайлы жағдай жасаудың орындылығы туралы мәселені пысықтау;

7) инфрақұрылымдық саясат - сапалы және бәсекеге қабілетті көліктік, ақпараттық-коммуникациялық, ғарыштық, энергетикалық, коммуналдық және газ инфрақұрылымына қолжетімділікті қамтамасыз ету.

Экономикалық саясаттың көрсетілген бағыттарын іске асыру жүргізіліп отырған индустрияландыру саясатының табысты болуының аса маңызды шарты болып табылады. Жоғарыда көрсетілген іс-шаралар кешенін толық іске асырмау немесе тиімсіз іске асыру Бағдарлама шеңберінде қол жеткізуге болатын нәтижелердің төмендеуіне әкеледі.

2016 жылдан бастап барлық көрсетілген бағыттар бойынша тиісті бағдарламалық құжаттарға уәкілетті органдар индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті органмен және бизнес-қоғамдастықпен бірлесіп, "Атамекен" ҰКП үйлестіруімен әзірлеген өзгерістер енгізілетін болады.

5.2. Өңдеуші секторды қолдаудың жүйелі шаралары мыналар арқылы іске асырылады:

1) өңдеуші сектордағы инвестициялық ахуалды жақсарту.

Жаңа экономикалық болмыс (дамушы нарықтардан капиталдың жылыстауы, шикізат бағасының құлдырауы) жағдайларында Бағдарлама Қазақстанның қолайлы инвестициялық ахуалын қалыптастыруға және тікелей шетелдік инвестицияларды тартуды жандандыруға бағытталады. Ілгерілету құралдарын қолдана отырып, Қазақстан Республикасының шетелдегі инвестициялық имиджін қалыптастыру және ілгерілету жөніндегі жұмыс күшейтіледі.

Қазақстанның инвестициялық ахуалын жақсарту ЭЫДҰ стандарттарын енгізумен тығыз байланысты. Нәтижесінде Қазақстан 2017 жылы ЭЫДҰ-ның Инвестициялар комитетіне кіруді жоспарлауда. Осылайша, Қазақстан қабылдаған ЭЫДҰ-ның ұсынымдары үздік әлемдік практикаға сәйкес болуға тиіс.

Белгілі бір мақсаттарға қол жеткізу үшін мынадай шаралар көзделген.

1. Кіру тобы:

1) көші-қонды бақылау рәсімдерін жақсарту;

2) шетелдік жұмыс күшін тарту рәсімдерін жетілдіру;

3) визасыз режимді кеңейту.

2. Фискалдық жүйе:

1) салық және кеден заңнамасын әкімшілендіруді жетілдіру;

2) трансферттік баға белгілеуді жетілдіру;

3. Жүйелік құралдарды жақсарту:

1) Инвестициялық штаб шеңберінде стратегиялық инвесторлар мен ТҰК мәселелерін қарау;

2) инвесторлар үшін "бір терезе" қағидаты бойынша қызметті жетілдіру.

Инвестициялық жобаны іске асыру үшін қажетті көрсетілетін мемлекеттік қызметтерді ұсынуда инвесторларға жәрдем көрсету бөлігінде орталық мемлекеттік органдардың, жергілікті атқарушы органдардың, "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясының және басқа да ұйымдардың өзара іс-қимыл жасауы арқылы инвесторлар үшін "бір терезе" қағидаты бойынша қызметті жетілдіру;

3) "Атамекен" ҰКП-мен бірлесіп, өңірлік инвестициялық ахуалды жақсарту;

4) Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігінің шетелдегі мекемелерінің жұмысын жандандыру;

5) "Kaznex Invest" өкілдіктерін құру.

Бұдан басқа, Қазақстанның қайта өңдеуші секторына кемінде 10 ТҰК тарту және ұлттық экономикаға қайта инвестициялар ағынын ұлғайту жөніндегі міндеттер шешілетін болады.

Алға қойылған міндеттерді іске асыру мынадай бағыттарда жүргізіледі.

Бірінші бағыт - "елдік тәсіл": басым елдермен, оның ішінде Қытай Халық Республикасымен, Ресей Федерациясымен, Иранмен және Түркия Республикасымен инвестициялар тарту жөніндегі елдік бағдарламаларды іске асыру. Бұл ретте екіжақты инвестициялық ынтымақтастықты белсенді ілгерілету үшін бірлескен жобалардың тұрақты мониторингі жүргізіледі және Қазақстан Үкіметі мен көрсетілген елдер тарапынан әрбір жоба бойынша жан-жақты қолдау көрсетілетін болады.

Екінші бағыт - жұмыс істеп жатқан инвесторларды қолдау (қайтадан инвестициялар). Кейіннен жаңа өнім түрлерін жасауды немесе жұмыс істеп тұрған өндірістерді кеңейтуді қайтадан инвестициялау үшін инвесторларға жан-жақты, оның ішінде туындайтын проблемаларға жедел ден қою әрі оларды инвестициялық омбудсменнің шешуі арқылы қолдау көрсетілетін болады.

Үшінші бағыт - мемлекеттік-жекешелік әріптестік (бұдан әрі - МЖӘ) тетігі арқылы инфрақұрылымдық инвестицияларды тарту.

Инвесторлар үшін жаңа мүмкіндіктер ашатын мемлекеттік-жекешелік әріптестік туралы Қазақстан Республикасының жаңа Заңы қабылданатын болады. Бұл МЖӘ саласындағы жобаларды белсенді іске асыруға арналған заңнамалық негіз.

Бұл үшін жұмыс инфрақұрылымдық ірі жобаларды іске асыруға шоғырландырылатын болады.

Инвесторларды іздестіруді жеделдету мақсатында "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының (бұдан әрі - "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ) жанынан жобаларды қаржыландыру және әзірлеу бойынша дайындық жұмыстарын жүргізу ұйымдастырылады.

Мемлекеттік органдар мен ұлттық компаниялар кейіннен инвесторларды іздестіре отырып, іске асырылуы МЖӘ тетіктері арқылы жүзеге асырылатын жобалар тізбесін айқындауы қажет.

Төртінші бағыт - жекешелендіру. Бұл бағыт шеңберінде ел экономикасын дамытуды қаржылай қолдаудың жаңа шараларын енгізу мәселесі пысықталатын болады.

Бұдан басқа, қазіргі кезде белсенді келіссөздер жүргізіліп жатқан Google сияқты технологиялық ірі компанияларды тарту, сондай-ақ Фраунгофер институты және т.б. сияқты мамандандырылған жетекші ұйымдармен бірлескен кәсіпорындар құру жоспарлануда. Нәтижесінде бұл компаниялар Қазақстан үшін зәкірлі инвесторларға айналмақ.

Экономиканы дамыту және инвестицияларды ынталандыру мақсатында қолайлы инвестициялық ахуал жасау үшін мемлекеттік қолдаудың мынадай шаралары ұсынылатын болады.

3.1. Бірінші деңгейдегі қолдау шаралары (базалық пакет).

Инвестициялық жоба бойынша инвестициялық преференциялардың мынадай түрлері ұсынылады:

1) технологиялық жабдықты, олардың жиынтықтаушы және қосалқы бөлшектерін, шикізатты және (немесе) материалдарды импорттау кезінде кедендік баж салудан және инвестициялық келісімшарттар шеңберінде шикізат және (немесе) материалдар импортына салынатын қосымша құн салығынан босату;

2) мемлекеттік заттай гранттар.

Инвестор бұл преференцияларды алу үшін ойын бизнесін, жер қойнауын пайдалануды, сондай-ақ акцизделетін тауарлар өндірісін қоспағанда, Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын қызмет түрлерінің біріндегі қызметті жүзеге асыруға тиіс.

3.2. Екінші деңгейдегі қолдау шаралары.

Инвестициялық жоба (оның ішінде инвестициялық басым жоба) бойынша инвестициялық преференциялардың мынадай түрлері ұсынылады:

1) технологиялық жабдықты, оның жиынтықтаушы және қосалқы бөлшектерін, шикізатты және (немесе) материалдарды импорттау кезінде кедендік баж салықтарынан босату;

2) мемлекеттік заттай гранттар;

3) салық бойынша преференциялар корпоративтік табыс салығын (бұдан әрі - КТС) төлеуден 10 жылға, жер салығынан - 10 жылға, мүлік салығынан - 8 жылға босату;

4) инвестициялық субсидия (инвестордың күрделі шығындарының 30%-ына дейін). Бұл ретте аталған жобалар үшін салық мөлшерлемелерін ұлғайтуға қатысты (қосылған құн салығы (бұдан әрі - ҚҚС) мен акциздерден басқа) және халықты жұмыспен қамту саласындағы заңнаманың орнықтылығына кепілдік пен шетелдік жұмыс күшін тартуға құқық беріледі.

Инвестициялық басым жоба дегеніміз Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын қызметтің белгілі бір басым түрлері бойынша жаңадан құрылған заңды тұлға іске асыратын әрі республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және инвестициялық преференцияларды алуға өтініш берілген күні қолданылатын айлық есептік көрсеткіштің кемінде екі миллион еселенген көлемі мөлшерінде инвестициялардың жүзеге асырылуын көздейтін инвестициялық жоба. Заңды тұлғаның мемлекеттік тіркелуі инвестициялық преференцияларды ұсынуға өтінім берілген күнге дейін күнтізбелік жиырма төрт айдан ерте жүзеге асырылмауға тиіс.

3.3. Үшінші деңгейдегі қолдау шаралары.

Барлық АЭА қатысушылары үшін мынадай салық жеңілдіктері көзделген:

1) КТС-тан босату;

2) жер салығынан босату;

3) мүлік салығынан босату;

4) АЭА аумағына өндіру процесінде толықтай тұтынылатын тауарларды өткізген кезде ҚҚС-тан босату.

3.4. Инвестициялық омбудсмен.

Инвесторлардың құқықтарын қорғау үшін, оның ішінде сотқа талап-арыздарды болдырмау үшін Инвестициялық омбудсмен институтының жұмыс істеуі жалғасады, оның негізгі міндеттері мыналар:

1) инвесторлардың өтініштерін қарау және оларды шешу үшін, оның ішінде мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл жасай отырып ұсынымдар шығару;

2) туындайтын мәселелерді соттан тыс және сотқа дейінгі тәртіппен шешуде инвесторларға жәрдем көрсету;

3) Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасын жетілдіру бойынша ұсынымдар әзірлеу және енгізу болып табылады;

2) экспортты дамыту және ілгерілету.

Нарық көлемін, қашықтықты және сауда факторларын ескере отырып, өңдеуші өнеркәсіп өнімін экспорттаудың негізгі бағыты ЕАЭО және Орталық Азия елдері, Ауғанстан, Иран, Кавказ елдері, Қытайдың батыс өңірлері болады. Шекара маңындағы өңірлер және тұтастай Ресей Федерациясының нарығы ерекше рөл атқарады, оларда өңдеуші өнеркәсіптің импортында қазақстандық өнімнің үлесі ұзақ мерзімді перспективада 6%-ға жетуге тиіс. Сондай-ақ саудаға қатысушы елдердің ҚҚТ кіру арқылы "Жаңа Жібек жолы" жобасының әлеуеті пайдаланылады.

Экспорттық саясатты жетілдіру, оның ішінде оны үйлестіру тиімділігін арттыру бөлігінде жетілдіру бойынша шаралар қабылданады.

Экспортты дамыту және ілгерілету жүйесіне жалпыұлттық тәсілдер қолданылатын болады. Бұл ретте министрлердің және облыстар мен қалалар әкімдерінің орынбасарларына өздері жетекшілік ететін салалардағы экспорттың көрсеткіштері үшін жауапкершілік жүктелетін болады.

"Қазақстандық тауарлардың сыртқы нарықтарға экспортын ілгерілетуге жәрдемдесу" бағдарламасы шеңберінде экспортқа бағдарланған отандық компанияларға экспортты дамыту және ілгерілету саласындағы ұлттық институттың базасында "бір терезе" қағидаты бойынша мемлекеттік қолдау шаралары ұсынылады.

Бұл үшін экспортты сервистік және қаржылай қолдау жұмыстары, сондай-ақ мыналар жалғасады:

1) ақпараттық-талдамалық сүйемелдеу.

Өңдеуші салалардың экспорттаушыларына елдің экспорттық әлеуеті және әлеуетті өткізу нарықтары туралы ақпарат ұсыну (елдік, салалық шолу, арнайы мақсаттағы бриф-талдаулар, өңірлер бойынша шолулар). Әлемдік сауда дамуының негізгі үрдістерінің мониторингі (TradePerformance). Export.gov.kz. интернет-порталын дамыту және ілгерілету. Қазақстандық экспорттаушылар үшін оқыту тренингтерін, оқу турларын ұйымдастыру;

2) экспортты ілгерілету жөніндегі іс-шаралар.

Қазақстандық шикізат емес экспортты ілгерілету жөніндегі таныстыру іс-шараларын ұйымдастыру және өткізу (сауда миссиялары, отандық тауар белгілерін таныстыру, кәсіпорындардың шетелдік көрмелерге, оның ішінде ұлттық стенд нысанында қатысуы). Отандық өндірушілердің өнімін гуманитарлық сатып алу нарығына ілгерілету (гуманитарлық ұйымдардың талаптарына сәйкестігі тұрғысынан біліктілік алдындағы инспекция, гуманитарлық сатып алу мәселелері бойынша оқыту, отандық кәсіпорындардың халықаралық мамандандырылған көрмелерге қатысуы);

3) экспорттық қабілетті дамыту.

Өңірлік экспорттаушылар кеңестерін және Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігі жанындағы Экспорттаушылар кеңесін өткізу. "Қазақстанның экспорттық өнімі" анықтамалығын орыс және ағылшын тілдерінде, "Экспорттаушыға көмек" нұсқаулық материалдарын орыс және қазақ тілдерінде дайындап, басып шығару. Буып-түю индустриясы нарығын дамыту (оқу турлары/өндірістік тағылымдамалар, үйрету семинарлары/дөңгелек үстелдер, конференциялар);

4) экспорттаушыларды шетелде қолдау.

Басым елдерде - стратегиялық ірі нарықтарда шетелдегі экспорт пен сауданы ілгерілету жөніндегі өкілдіктер желісін ашу мәселесі пысықталатын болады;

5) отандық өңделген тауарларды ілгерілету бойынша индустриялық-инновациялық қызмет субъектілері шығындарының бір бөлігін өтеу:

1) отандық өнімді шетелде жарнамалау шығындары;

2) шетелдік көрмелерге, жәрмеңкелерге, фестивальдерге тікелей қатысу;

3) каталог әзірлеу және басып шығару;

4) шетелде өкілдікті, сауда нүктесін, қойманы ұстау;

5) шетелде тауар белгілері мен өнімдерді тіркеумен байланысты рәсімдерді жүргізу;

6) өнімді шетелде сертификаттауға байланысты рәсімдерді жүргізу шығындары.

Қазақстандық экспорттық 3-4 бренд жасау және өткізу мақсатында мынадай бағыттар бойынша жұмыс жүргізіледі:

1) консалтингтік және сарапшылық қолдауды тарта отырып, нысаналы нарықтарда шатырлы брендтер жасау және ілгерілету;

2) нысаналы нарықтарда отандық өндіруші компаниялардың бәсекеге қабілетті брендтерінің танымалдылығын ынталандыру (жарнамалық-таныстыру іс-шаралары, сауда желілері мен сауда үйлері арқылы жылжыту);

6) экспорттаушыларды қаржылай қолдау.

Экспорттаушыларды кешенді қолдау мақсатында экспорттау операцияларын коммерциялық және саяси тәуекелдерден сақтандыру, сондай-ақ экспорттық және экспорт алдындағы қаржыландыру бөлігінде отандық экспорттаушы кәсіпорындарды қолдау жөніндегі функциялары бар "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ еншілес ұйымының базасында бірыңғай экспорттық агенттік - "ҚазЭкспортГарант" экспорттық-кредиттік сақтандыру корпорациясы" акционерлік қоғамын (бұдан әрі - ҚазЭкспортГарант) құру мәселесі пысықталатын болады.

ҚазЭкспортГарант құралдарының желісін кеңейту мәселесі пысықталады, онда қаржылық-сақтандырушылық қолдау экспорттық және экспорт алдындағы қаржыландыру арқылы экспорттаушылардың қаржыландыруға қолжетімділігін ұлғайтуға ықпал етеді.

Бұдан басқа, ҚазЭкспортГаранттың экспорттық-кредиттік агенттік ретіндегі мәртебесін жоғарылату мақсатында ҚазЭкспортГарантқа тәуекелдерді сақтандыру сыйымдылығын ұлғайту тетігін ұсыну мүмкіндігі қаралатын болады. Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру (заңды тұлғаның міндеттемелері бойынша заңды тұлғаның меншікті қаражаты жеткіліксіз болған кезде ғана жүзеге асырылуы мүмкін төлемдер) және (немесе) жарғылық капиталды ұлғайту тетігі пысықталады.

Бұдан басқа, ҚазЭкспортГарантқа Экспортты дамыту және ілгерілету саласындағы ұлттық даму институтының экспорттаушыларды сервистік қолдау бөлігіндегі функцияларын беру мәселесі пысықталады.

Барлық аталған шаралар Қазақстанның халықаралық міндеттемелеріне сай келеді, атап айтқанда, ЭЫДҰ-ның негізгі қағидаттары мен стандарттарына сай келеді, сондай-ақ назарды өз экспортын қолдау тетіктері мен құралдарын пайдаланатын ДСҰ-ға мүше мемлекеттердің тәжірибесіне аударады.

Бұдан басқа, ЕДБ-ны қорландыру және "Даму" кәсіпкерлікті қолдау қоры" АҚ субсидиялау есебінен экспорттық мәмілелерді қолайлы жағдайларда қаржыландыру арқылы отандық өнімнің бәсекелік артықшылықтарын жоғарылату мақсатында қаржыландырудан кейінгі мөлшерлемелерді субсидиялау тетігі пысықталады.

"Қазақстан Даму банкі" АҚ қызметі экспорттық әлеуеті жоғары ірі жобаларды кредиттеуге, сондай-ақ өңделген тауарлардың экспорттық операцияларын кредиттеуге бағдарланатын болады;

3) еңбек өнімділігін арттыру.

Еңбек өнімділігін ынталандыру жүйесін жетілдіру өңдеуші өнеркәсіптің бәсекеге қабілеттілігінің өсуін айқындаушы фактор болады.

Бұл жұмыс нормативтік құқықтық құжаттарға өзгерістер арқылы шешілетін жүйелі міндеттерді анықтауға бағытталған еңбек өнімділігін арттыру факторларын тұрақты талдау негізінде жүргізілетін болады.

Еңбек өнімділігінің өзгеруін бағалау өлшемшарттарын мемлекеттік қаржылай қолдаудың барлық құралдарын ұсына отырып, ұлттық басқарушы холдингтер және даму институттары енгізеді.

Индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерінің еңбек өнімділігін арттыруға бағытталған мемлекеттік қолдау құралдары өңдеуші кәсіпорындарды және онымен аралас өнімді көрсетілетін қызметтер секторы тарихи шығындарының орнын толтыру арқылы өз құзыреттілігін, өндірісті ұйымдастырудың тиімділігін арттыруға, технологиялық процестерді жетілдіруге және т.б. бағытталған ұзақ мерзімді лизингтік қаржыландыру және мемлекеттік қолдау шараларын беру арқылы өзінің өнімділігі мен өндірісінің тиімділігін арттыруға ынталандыруды көздейді.

Индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерінің еңбек өнімділігін арттыруға бағытталған және өзінің бәсекеге қабілеттілігі мен тиімділігін арттыруға ұмтылатын кәсіпорындарды сервистік және өзге қолдаудың негізгі құралы болып табылатын мемлекеттік қолдауды оңтайландыру бойынша жұмыс жалғасады.

Осы жұмыс шеңберінде индустриялық-инновациялық қызмет субъектілеріне "ҚИДИ" АҚ - индустрияны дамыту саласындағы ұлттық даму институтының базасында шығындардың бір бөлігін өтеу түрінде мемлекеттік қолдау шаралары ұсынылады. Бұл ретте, өтеуді ұсыну процесін қоғамдық сыртқы бақылау рөлі "Атамекен" ҰКП-ға жүктелген. Ұзақ мерзімді лизингтік қаржыландыру операторы "Қазақстан Даму банкі" акционерлік қоғамының еншілес ұйымы "БРК-Лизинг" акционерлік қоғамы болып табылады.

Индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерінің еңбек өнімділігін арттыруға бағытталған мемлекеттік қолдау шеңберінде индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерінің шығындары өтелетін экономиканың басым секторларының тізбесін, сондай-ақ индустриялық-инновациялық қызмет субъектілеріне ұсынылатын мемлекеттік қолдау шаралары бөлінісіндегі шығындар түрлерін қоса алғанда, оны іске асырудың өзге де құжаттарын индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті орган бекітеді.

Шығындардың түрлері бойынша олардың баптарының тізбесін индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті орган алдын ала мақұлдағаннан кейін индустрияны дамыту саласындағы ұлттық даму институты бекітеді.

2017 жылдан бастап шығындарды өтеу тетігіне өтінімдерді онлайн қабылдау мүмкіндігі де кіреді.

Көрсетілген тәсілдерді іске асыру үшін нормативтік құқықтық актілерге тиісті өзгерістер енгізілетін болады.

Ел халқында отандық тауарларды тұтынудың және елдің әлеуметтік-экономикалық әлеуетін дамытуға үлес қосудың жағымды тұстарын қалыптастыру мақсатында жергілікті қамтуды дамыту саласындағы ұлттық даму институты сапалы, сұранысқа ие өнімді өндіретін өнеркәсіптік кәсіпорындарды қолдау бойынша әлеуметтік идеологиялық материалдармен іс-шараларды жасауды және таратуды жүргізеді;

4) интеграциялық саясат.

ЕАЭО Қазақстан экономикасының тұрақты дамуы үшін қолайлы жағдайлар жасауға ықпал ететін маңызды интеграциялық бірлестік болып табылады.

ЕАЭО шеңберінде ортақ экономикалық кеңістіктің жұмысы үшін құқықтық база жұмыс істейді. Мүше мемлекеттер өнеркәсіптік ынтымақтастықты жүргізетін болады.

Өнеркәсіптік кооперацияны ынталандыру және жаһандық ҚҚТ жасау көзделді, олар бойынша басым бағыттар бойынша ЕАЭО-да барынша пайдалы өнеркәсіптік кооперация үшін құралдар ұсынылады.

Сондай-ақ, ЕАЭО туралы шарттың 88-бабын іске асыру үшін тең қолжетімділік және әділ сауда жағдайларында Қазақстан ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің мемлекеттік және муниципалдық сатып алуына практикалық қолжетімділікті қамтамасыз етуі қажет.

Осыған байланысты, өнеркәсіптік кооперацияны қолдау, өңдеуші өнеркәсіптің бәсекеге қабілеттілігі деңгейін арттыру және дамуын ынталандыру мақсатында кешенді ақпараттық-технологиялық, техникалық сүйемелдеуді және мемлекеттік ақпараттық жүйелердің, оның ішінде:

1) "Қазақстандық тауарлардың, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің интернет-порталы" мемлекеттік ақпараттық жүйесінің;

2) "Жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды жүргізу кезінде пайдаланылатын тауарлардың, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің және оларды өндірушілердің тізілімі" мемлекеттік ақпараттық жүйесінің функционалын кеңейтуді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін қолданыстағы ақпараттық жүйелердің бірыңғай интеграциялану тетігі әзірленеді.

Кедендік-тариф саясатын іске асырған, сондай-ақ еркін сауда аймақтары туралы келісімдер мен үшінші елдермен ЕАЭО-ның өзге де преференциялық келісімдерін жасасу бойынша қызметті жүзеге асырған кезде Қазақстан Республикасының өнеркәсіптік мүддесін ескеру қажет.

Қазақстан 2015 жылдан бастап ДСҰ мүшесі болды, бұл ел үшін көптеген артықшылық береді: сыртқы нарықтарда кемсітпеушілік тәсілі, ашықтық, инвестициялар мен сауда үшін қолайлы ахуал; сонымен қатар көрсетілетін мемлекеттік қолдаудың көлемі мен түрлері бойынша шектеулер.

Бағдарлама шеңберінде отандық кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігінің төмендеуіне жол бермеу және ДСҰ мен ЕАЭО қағидаларына сәйкестігі мақсатында өнеркәсіпті мемлекеттік қолдау жүйесі қайта қаралатын болады.

Қазақстанның мүдделерін ескере отырып, индустрияны дамыту саласындағы ұлттық институттың қолдауымен мемлекеттік органдар мен жеке бизнес үшін консультациялық көрсетілетін қызметтерді ұсыну үшін өнеркәсіптік ынтымақтастық бөлігінде интеграциялық процестерді сарапшылық сүйемелдеу бойынша жұмыс күшейтілетін болады.

5) инновациялық-технологиялық даму.

Отандық кәсіпорындардың инновациялық белсенділігінің ағымдағы деңгейін, инфрақұрылымның технологиялық әзірлігін, сондай-ақ адами капиталдың деңгейін ескере отырып, 2050 жылға қарай әлемнің бәсекеге барынша қабілетті отыз елінің деңгейіне уақтылы қол жеткізу үшін ұлттық инновациялық жүйені кезең-кезеңімен дамыту ұсынылады.

Бірінші кезеңде өзіндік инновацияларды дамыту үшін құзыреттілік пен инфрақұрылымды құруды бастау қажет.

Бұл кезеңді іске асыру мынадай бағыттарда жүреді:

Бірінші бағыт - өндірістік процесте жаңа тәсілдерді (автоматтандыру, роботтандыру, цифрлық модельдеу, симуляция мен визуалдау және т.б.) қолдану, энергия тиімділігі және ресурстарды үнемдеу бойынша озық технологияларды енгізу арқылы ауыл шаруашылығы, тау-кен металлургиясы кешені, көлік және мұнай химиясы сияқты экономиканың дәстүрлі (базалық) секторларын технологиялық жаңғырту. Жаңғыртудың негізгі талабы осы бағыттағы технологиялық көшбасшы елдердің ұқсас кәсіпорындарының деңгейіне қол жеткізуді қамтамасыз ету болады.

Екінші бағыт - Қазақстан Республикасы үшін экспорттық және инновациялық әлеуеті жоғары жаңа энергетика, жаңа материалдар, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар, биотехнологиялар сияқты экономиканың жаңа бағыттарын құру. Бұл ретте әлемдік ғылыми және технологиялық трендтер тұрақты негізде қадағаланатын болады.

Үшінші бағыт - төртінші өнеркәсіптік революцияға өту үшін алдын ала дайындық. McKinsey Global Institute деректері бойынша бүгінгі күні әлемдік ЖІӨ-нің 1,7 трлн. АҚШ долларының интернет технологияларға қатысы бар, өнеркәсіптік интернетке қосылуы мүмкін (М2М) 1 трлн. құрылғы, бар 2025 жылы М2М технологияларының әлем экономикасына ықпалы орта есеппен 6 трлн. АҚШ долларын құрайды.

Бағдарламаны іске асыру кезеңінде инновациялық-технологиялық даму саясаты мынадай тетіктер арқылы жүзеге асырылатын болады.

Біріншіден, технологиялық даму саласындағы ұлттық даму институтының қызметі инновациялық-технологиялық даму саясатын іске асыру шеңберінде мынадай бағыттарды іске асыруға бағдарланатын болады:

1) технологиялық құзыреттіліктерді дамыту. Мақсаттар - индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерінің озық технологиялар туралы хабардарлығын арттыру және оларды қолданудың тәжірибелік дағдыларына үйрету;

2) шағын технологиялық компанияларды инкубациялау. Мақсаты - ең жаңа ғылыми білімдерге және (немесе) озық технологияларға негізделген стартаптарды қолдау және ілгерілету;

3) өндірістік секторды технологиялық жаңғырту. Мақсаты - кәсіпорындардың технологиялық деңгейін арттыру, олардың технологиялық міндеттерін шешу.

Аталған бағыттарды тиімді іске асыру мақсатында ақпараттық-талдамалық қызметті, технологиялық болжамдауды, инновациялық гранттар ұсынуды, инновациялық белсенділікті ынталандыруды және инновациялық қызметті насихаттауды қоса алғанда, инновациялық қызметті мемлекеттік қолдаудың қолданыстағы шараларын ұсыну бойынша жұмыс жалғастырылатын болады.

Екіншіден, экономиканың барлық басым секторларында технологияларды (құзыреттерді) дамыту орталықтарын дамыту ұсынылады, олардың қызметін стратегиялық әріптестермен (ТҰК) әріптестік жасай отырып не тиісті салалардағы ірі отандық кәсіпорындардың құрамындағы консорциумдардың күшімен (жаңа немесе жұмыс істеп тұрған салалық ғылыми-зерттеу орталықтарының базасында) ұйымдастыру ұсынылады. Технологияларды (құзыреттерді) дамыту орталықтарының рөлі экономика салаларында ғылыми-техникалық прогресс нәтижелерін енгізуге сайып келеді, бұл ретте әлемдік технологиялық трендтердің мониторингіне ерекше назар аударылады.

Айталық, "Инновациялық технологиялар паркі" дербес кластерлік қоры шеңберінде 2019 жылға дейін тау-кен металлургиясы кешені бойынша "Ақылды индустрия", "Жаңа материалдар және аддитивті технологиялар", "Ақылды орта", "Қаржылық технологиялар", "Жаңа энергетика және таза технологиялар" бағыттары бойынша технологияларды (құзыреттерді) дамытудың 5 орталығын құру жоспарлануда.

2016 жылы индустриялық интернет (төртінші өнеркәсіптік революция - "Индустрия-4.0") бойынша ең жаңа шешімдерді тесттен өткізіп, автоматтандыру және тереңдетілген талдау бойынша тау-кен металлургиясы кешені бойынша технологияларды дамыту орталығының 4 модулінің алғашқысын іске қосу жүзеге асырылатын болады. 2016-2019 жылдары жаңа материалдар және аддитивті технологиялар бойынша ұқсас орталық (мұнай өңдеу саласының өнімдерінен жаңа композиттік материалдар, сондай-ақ аддитивті технологиялар арқылы бірегей бөлшектер алу), Ақылды технологиялар орталығы (5G, "заттар интернеті", "ақылды орта"), Қаржылық технологиялар орталығы (Blockhain, egov-Asset management, private placement market, банкаралық аударымдар), Жаңа энергетика және таза технологиялар орталығы (энергияны сақтау жүйесіне назар және гибридті элементтер) іске қосылатын болады.

Қажет болған жағдайда, экономиканың басқа да басым секторларында технологияларды дамыту орталықтары құрылады.

Назарбаев Университетінің "Астана Бизнес Кампусы" шеңберінде АҚШ-та жұмыс істейтін ұлттық зертханалар қағидаты бойынша ел үшін стратегиялық тұрғыдан маңызды ғылыми зерттеулерді жүзеге асыруға арналған инфрақұрылым құру болжанады.

Технологияларды дамыту орталықтарын құру экономиканың барлық салалары мен секторларында технологиялық саясатты әзірлеуге мүмкіндік береді, оларды іске асыру үшін салаларды дамытудың технологиялық жол карталары әзірленетін болады.

Салаларды дамытудың егжей-тегжейлі жол карталары барлық мүдделі тараптарды: білім және ғылым қоғамдастығын, жеке сектор өкілдерін, инновациялық инфрақұрылым объектілерін, отандық және шетелдік инвесторларды, даму институттарын және басқаларды тарта отырып әзірленетін болады. Экономика секторларының технологиялық әзірлік деңгейін және ерекшелігін ескере отырып, даму институттарын мемлекеттік қолдау, сондай-ақ заңнамалық сипаттағы шаралар ұсынылатын болады.

Экономиканың салалары мен секторларында мемлекеттік технологиялық саясатты үйлестіруді технологиялық даму саласындағы ұлттық даму институты жүзеге асырады.

Осыған байланысты, технологиялық даму саласындағы ұлттық даму институты экономиканың салалары мен секторларында технологиялық саясатты қалыптастыру жөніндегі бірыңғай (біріздендірілген) әдістемені қалыптастырады, ал индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті орган оны бекітеді.

Үшіншіден, квазимемлекеттік сектор субъектілерінің жоғары технологиялы өнімдерді (тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді) сатып алу тетігін дамыту арқылы инновацияларға сұранысты қамтамасыз ету мәселесі жүйелі шешіледі. Осыған байланысты, ірі ұлттық компаниялардың қатысуымен қазіргі нақты технологиялық міндеттерді шешуге отандық және шетелдік стартап компанияларды тарту бойынша жыл сайын конкурстар өткізілетін болады.

Осылайша, шетелдік стартаптарды қоса алғанда (Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдеріне назар), 500 стартапты, сондай-ақ стартаптарға салынатын инвестицияларды басқару, қажетті инфрақұрылымдық жағдайлар жасау үшін үздік халықаралық венчурлік қорлар мен акселераторларды тарту мақсатында "Стартап Қазақстан" бағдарламасы іске қосылады.

"Стартап Қазақстан" бағдарламасы үш кезеңде іске асырылады.

Бірінші кезеңді іске асыру (салу алдындағы деңгей) - шетелдік стартаптарды қоса алғанда (Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы елдерге назар аудара отырып) 500 стартап тарту 2018 жылға қарай жетекші өңірлік стартап-хаб құруға мүмкіндік береді.

Екінші кезең (салу деңгейі) - акселерация бағдарламаларының көмегімен 150 бәсекелес стартапты (оның ішінде бірінші кезеңге қатысушылар арасынан) тарту және іріктеу ұлттық инновациялық экожүйенің маңызды элементін қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Қорытынды кезең - 50 стартап компанияны, оның ішінде сауданың 50%-дан астамын Қазақстан Республикасының шегінен тыс жүзеге асыратын қазақстандық 20 технологиялық компанияны инкубациялау.

"Стартап Қазақстан" бағдарламасын қаржыландыру тетіктері:

1) стартаптарға салынатын инвестицияларды басқару үшін үздік халықаралық венчурлік қорларды тарту (өз юрисдикциясында жұмыс істеу құқығымен кейіннен "Астана" халықаралық қаржы орталығына ауысу арқылы);

2) стартаптар дайындау үшін әлемдік деңгейдегі бағдарламаларды ("Кремний жазығынан") тарту (акселераттау).

Аталған бағдарламаны іске асыру Қазақстанда мынадай бағыттар бойынша креативті кәсіпкерлікті және креативті экономиканы дамытуға түрткі болады:

1) кәсіпкерлік дағдылары мен "рухы" бар креативті таланттар тәрбиелеу;

2) экономиканың құрылымын өзгерту бойынша қозғаушы күш болуға жарамды технологиялық стартаптардың сындарлы мөлшерін қалыптастыру;

3) креативті экономикаға арналған тұғырнамаларды жандандыру - креативті экономика үшін экожүйелер қалыптастыру үшін хабтар құру;

4) технологиялық шешімдердің жаһандық тізбегіне бір мезгілде кіру арқылы басым секторларда жаңа өндірістер құру.

Төртіншіден, инновациялық инфрақұрылымды дамыту бойынша жұмыс 2016 - 2020 жылдарға арналған жекешелендірудің кешенді жоспарына сәйкес жүзеге асырылатын болады. Сондай-ақ географиялық орналасуын ескере отырып, технологиялық парктерді бәсекелес ортаға беру мәселесі пысықталатын болады, мемлекеттің қатысуымен құрылған қазіргі конструкторлық бюролар базасында жаңа өнімдер (тәжірибелік үлгілер мен партиялар) әзірлеуге, кәсіпорындарда қолданылатын технологияларды жетілдіруге және үздік әлемдік технологияларды жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар жағдайларына бейімдеуге арналған тәжірибелік-эксперименттік учаскесі бар инжинирингтік орталық құрылады.

6) кластерлік дамуды ынталандыру.

Кластерлік тәсілдерді іске асыру өнеркәсіптік дамуға, бәсеке қабілеттілікке және экономиканың тиімділігіне жәрдемдесудің маңызды құралы болып танылған.

Индустриялық-инновациялық даму саласындағы уәкілетті орган және индустрияны дамыту саласындағы ұлттық даму институты Дүниежүзілік Банктің институционалдық қолдауымен аумақтық кластерлерді дамытуға шоғырландырылады.

Индустрияны дамыту саласындағы ұлттық даму институтын аумақтық кластерлерді дамыту операторы ретінде айқындау мәселесі пысықталады.

Кластерлеу процесі нарық субъектілерінің өзара іс-қимылын дамытуға, технологиялық жаңғыртуға, өсудің нарықтық стратегияларына, жұмыс тиімділігі мен елдің барлық өңірлерінің даму қажеттіліктерін ескере отырып жеделдетілген инновациялық дамуға бағытталған.

Бағдарламаны іске асыру кезеңінде мемлекет кемінде алты пилоттық аумақтық кластерді және мұнай мен газды өндіру мен өңдеу, мұнай-газ химиясы, онымен байланысты машина жасау және мұнай-газ өнеркәсібі үшін сервистік көрсетілетін қызметтер бойынша бір ұлттық кластерді (бұдан әрі - Ұлттық кластер) дамытуға және теңгерімді қолдауға шоғырланады.

Индустрияны дамыту саласындағы ұлттық даму институты Дүниежүзілік Банкпен бірлесіп, аумақтық кластерлерді дамыту саясатын әзірлеу және іске асыру кезінде ақпараттық-әдістемелік қолдау көрсетеді, аумақтық кластерлерді конкурстық іріктеу процесін ұйымдастыру мен іске асыруды, кластерлерді үйлестірушілерді үйлестіруді, оқыту мен ұстауды жүзеге асырады, сондай-ақ кластерлік даму және аумақтық кластерді дамыту бойынша жұмыс жоспарларын іске асыру бойынша бастамаларды мониторингтеуді және бағалауды жүргізеді.

Аумақтық кластерді дамытудың барлық кезеңдерінде нақты өңірлерде қолайлы инвестициялық және бизнес ахуалды жасау үшін жауапты және кластерлердің тиімді әрекет етуіне мүдделі жергілікті билік органдары өкілдерінің, сондай-ақ кластерлерді дамыту бастамалары мен олардың бәсекелік жағдайын жақсартуға бағытталған іс-шаралардан түпкілікті артықшылық алушылар болып табылатын жеке сектордың қатысуы маңызды.

Кәсіпорындардың рөлі аумақтық кластерді конкурстық іріктеуге қатысу үшін өтінім әзірлеуге, сондай-ақ аумақтық кластерлерді дамыту бойынша жұмыс жоспарларын әзірлеу мен іске асыруға қатысудан тұрады.

Кластерлерді құру мен аумақтық кластерді конкурстық іріктеуге қатысуға өтінім беру, аумақтық кластерлерді дамыту бойынша жұмыс жоспарларын әзірлеу мен сүйемелдеу бастамашысының рөлін кәсіпкерлік субъектілері, өңірлік Кәсіпкерлер палаталары, әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар, арнайы экономикалық аймақтардың басқарушы компаниялары, бизнес-, қауымдастықтар атқара алады.

Кластердің қосылған құны тізбегінің өңірлік жүйесінің қатысушылары бола отырып, бизнес үшін көрсетілетін қызметтерді ұсынатын ұйымдар (ғылыми-зерттеу институттары, университеттер, техникалық оқу орындары және т.б.) аумақтық кластерді конкурстық іріктеуге қатысу үшін өтінім әзірлеуге, аумақтық кластерлерді дамыту іс-шараларының жоспарларын іске асыру кезінде белсенді өзара іс-қимыл жасауға тартылуы мүмкін.

Индустрияны дамыту саласындағы ұлттық даму институты Дүниежүзілік Банктің қолдауымен аумақтық кластерлерді дамыту саясатын іске асырудың әдіснамалық негізін, оның ішінде өңірлерді бағалау мен секторларды талдауды, сол сияқты қандай да бір кластерді дамытудың орындылығын айқындайтын конкурстық іріктеу өлшемшарттарын бағалауды ескере отырып әзірлейтін болады.

Аумақтық кластерлерді дамыту бойынша таңдалған өтінімдер стратегиялық талдауды және қосылған құн тізбегі, бизнестің жаһандық және елішілік үрдістері бойынша бәсекелес серпінді бағалау жөніндегі іс-шараларды, өсу үшін кедергілер мен бәсекеге қабілеттілікті арттыру мүмкіндіктерін үйлестіретін бірқатар әдістемелік кезеңдерден өтеді.

Мемлекеттік қолдауды жүзеге асыратын мемлекеттік органдар мен ұйымдар белгіленген тәртіппен аумақтық кластерді дамыту жөніндегі жұмыс жоспарларын іске асыруға ықпал ететін барлық қажетті шараларды қабылдайды, оның ішінде мынадай бағыттар бойынша:

1) жаһандық қосылған құн тізбектеріне интеграцияны арттыру және оның бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату жолдарын айқындау мақсатында кластер қатысушыларының кооперациясы мен ынтымақтастығын қолдау және дамыту;

2) кластер қатысушылары үшін машықтар жинағы мен мамандардың қолжетімділігін арттыру мақсатында кластердің адами ресурстарын дамыту;

3) кластерді қатысушылардың санын арттыру арқылы оның ішінде: жобалар үшін бизнес-инкубаторлар құру; шетелдік инвесторларды тарту; кластерге жаңа қатысушыларды тарту үшін халықаралық форумда ақпараттық-жарнамалық науқан жүргізу арқылы кеңейту;

4) өнімдік, процестік инновацияларды және көрсетілетін қызметтер саласында инновацияларды дамыту мақсатында инновациялар мен технологияларды дамыту, оның ішінде: мамандандырылған инжинирингтік ұйымдар құру; жаңа өнімдерді әзірлеу үшін технологиялық алаңдар құру (тәжірибелік үлгілер мен партиялар); кәсіпорындарда бар технологиялар кластерін жетілдіру және үздік әлемдік технологияларды жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың жағдайына бейімдеу; кластер қатысушыларының ҒЗТКЖ бойынша бірлескен жобаларын әзірлеуді қамтамасыз ету (ғылыми-зерттеу институттарын, білім беру мекемелері мен кәсіпорындарын тарта отырып); өнертабыстарды патенттеу бойынша көрсетілетін қызметтерді ұсыну;

5) бизнес-ахуалды және инфрақұрылымды жақсарту, оның ішінде кластер шеңберінде бизнесті жүргізу үшін жағдайларды жетілдіру мақсатында МЖӘ шарттарында жақсарту, оған өңірлердегі энергетикалық, телекоммуникациялық, коммуналдық және көліктік инфрақұрылымға қолжетімділікті қамтамасыз ету; жасалатын жалпы пайдаланымдағы объектілерді, оның ішінде энергетикалық, телекоммуникациялық, коммуналдық және көліктік инфрақұрылымды бірлесіп пайдалану; кластер кәсіпорындары (сынақ базалары және (немесе) зертханалар, оның ішінде сертификаттау зертханалары) шығаратын, оның ішінде Кеден одағының техникалық регламенттерінің талаптарын қамтамасыз ету үшін өнімнің сапасын арттыруға жәрдемдесу арқылы қол жеткізіледі;

6) тұтастай кластерді дамыту үшін басқа да өзіндік нақты іс-шаралар бойынша қаржылай және қаржылай емес мемлекеттік қолдау шараларын көрсету, стратегиялық жобаларды қаржыландыру және бірлесіп қаржыландыру арқылы барлық қажетті шаралар қабылданады.

Кластерлік процестің барлық қатысушыларына құжаттарды дайындау және ақпаратты жариялау жолымен әдіснамалық және ақпараттық қолдау көрсетілетін болады.

Бағдарлама шеңберінде Атырау, Батыс Қазақстан және Маңғыстау облыстарының аумағында Ұлттық кластерді дамыту жалғасады.

Кластерлерді дамыту жөніндегі мемлекеттік шараларды іске асыру аумақтық кластерді дамыту жөніндегі жұмыс жоспарларына және Ұлттық кластерді дамыту стратегиясына сәйкес жүзеге асырылады.

7) техникалық реттеу және метрология.

Техникалық реттеу жүйесінің тұтастығын және бірлігін сақтау мен дамыту және ДСҰ мен ЕАЭО талаптарын қамтамасыз ету мақсатында секторлардағы стандарттарды, сондай-ақ салалық заңнаманы өнімге қойылатын талаптарды өздігінен нормалауға және нормативтік құқықтық актілерде техникалық және технологиялық нормаларды белгілеуге мүмкіндік беретін алып қоюларды жою жолымен құқықтық нормалаудың техникалық және технологиялық нормалаудан аражігін нақты ажырату тұрғысынан талдау және жүйелендіру жүргізу жоспарланған.

Экономика салаларын үдемелі индустриялық дамыту үшін халықаралық талаптарды ескере отырып, ұлттық және мемлекетаралық стандарттардың жыл сайын қабылдануын қамтамасыз ету қажет, бұл ретте Бағдарлама басымдықтарының сәйкестігі және нақты қажеттілігі қағидаттарында құрылатын ұлттық стандарттарды іріктеу қағидаты қайта қаралатын болады. Ол үшін техникалық реттеу және метрология жөніндегі уәкілетті орган индустрияны дамыту саласындағы ұлттық даму институтымен бірлесіп, шығарылатын, тұтынылатын, импортталатын және экспортталатын өнеркәсіптік өнім номенклатурасына жыл сайын талдау жүргізетін болады, оның қорытындысы бойынша бірінші кезекте әзірлеу/өзектілендіру, халықаралық стандарттармен үндестіру қажет болатын стандарттардың тізбесі айқындалатын болады.

Бұл талдау өнімнің қауіпсіздігімен тікелей байланысты, жеке сектор үшін рентабельді емес салалардағы сынақ зертханаларын жабдықтау үшін бюджеттік қаржыландыруды пайдалану туралы мәселені шешу кезінде де пайдаланылатын болады.

Қазақстан ЕАЭО техникалық регламенттерін және олардың дәлел базасын - мемлекетаралық стандарттарды, оның ішінде халықаралық талаптармен үндестірілген халықаралық стандарттарды әзірлеу процестеріне қатысуын жандандыратын болады.

Қазақстанның позициясын халықаралық және өңірлік деңгейлерде сақтау және күшейту үшін техникалық сарапшылардың қатысуымен халықаралық және өңірлік (мемлекетаралық) стандарттарды әзірлеуге байланысты жұмыстарды жүргізуді, сондай-ақ сарапшыларға олардың халықаралық және өңірлік (мемлекетаралық) техникалық комитеттерге қатысуға жұмсалған шығындарының бөлігін өтеуді субсидиялау тетігін пайдалану мүмкіндігі қаралады.

Техникалық реттеу, метрология және менеджмент жүйесі саласында қызметкерлерді даярлау және олардың біліктілігін арттыру жүзеге асырылады.

Ғылымды қажет ететін жаңа технологиялардың қарқынды енгізілуіне байланысты эталондардың өлшеу және калибрлеу мүмкіндіктерін озық дамыту қажетті талап болмақ.

Бұл үшін мемлекеттік эталондарды және эталондық құрылғыны жаңғырту жүзеге асырылады, метрологиялық инфрақұрылымды дамыту бойынша жұмыс жүргізіледі.

8) білікті кадрлармен қамтамасыз ету.

Білім беру саласындағы мемлекеттік саясат, ең алдымен, экономиканы - әртараптандыру және индустрияландыру бойынша қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді міндеттерге бағытталатын болады, сондай-ақ экономиканың өңдеуші салаларының сұраныстарына сәйкес құрылады.

Өңдеуші секторды білікті кадрлармен қамтамасыз ету кадрлар даярлау сапасын жақсарту арқылы жүзеге асырылатын болады. Аталған міндетті шешуге оқыту жүйесі мен оқу бағдарламаларын жетілдіру, жоғары оқу орындары мен техникалық және кәсіптік білім беру (бұдан әрі - ТжКБ) ұйымдарының материалдық-техникалық базасын жергілікті бюджет есебінен жетілдіру, ТжКБ ұйымдарында сенімгерлік басқару тетігін енгізу арқылы қол жеткізілетін болады.

Нарық тетігін ескере отырып, уақтылы болжамдау экономика қажеттіліктерін барынша толық қамтамасыз етеді, бұл еңбек ресурстарының теңгеріміне алып келеді. Аталған жұмыс "Атамекен" ҰКП-ның белсенді қатысуымен жүзеге асырылатын болады.

Өңдеуші секторды білікті мамандармен қамтамасыз ету мақсатында "өмір бойы оқу" қағидатына және даярлау, қайта даярлау және біліктілікті арттыру жүйесіне негізделген тиімді кадрлық менеджмент енгізілетін болады. Аталған шара білім беру ұйымдарының экономиканың өңдеуші секторының субъектілерімен өзара тығыз іс-қимылын көздейді.

Өңдеуші секторды білікті кадрлармен қамтамасыз ету жаңа білім беру бағдарламаларына өту жолымен білім беру сапасын арттыру, техникалық және кәсіптік, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру деңгейлеріндегі жүйелі өзгерістер арқылы жүзеге асырылатын болады. Базалық жоғары оқу орындары Бағдарламаның салалары мен басымдықтарын өзектілендіруді ескере отырып, білім беру бағдарламаларының құрылымы мен мазмұнын жаңартатын болады. Бұл өндірістің инновациялық технологияларын сипаттайтын заманауи технологиялардың негізгі міндеттерін шешуге мүмкіндік беретін құзыреттер беретін жаңа пәндерді қосуды көздейді. Білім беру бағдарламалары басқару дағдыларын қалыптастыратын тәжірибеге бағытталған сипатта болады, бұл мамандарға экономиканы әртараптандыруды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Бұл ретте жоғары оқу орындары және ТжКБ ұйымдары үшін білім беру бағдарламалары мен кәсіптік стандарттар әзірлеуге жұмыс берушілер тартылатын болады.

Алдағы уақытта Бағдарламаның басым салаларының қажеттіліктеріне бағытталған магистратураның жаңа білім беру бағдарламаларын әзірлеудің және енгізудің оң тәжірибесі бакалавриат бағдарламасына кезең-кезеңімен таратылатын болады.

Кадрлар даярлаудың нәтижелілігі, біріншіден, атаулы оқыту жүйесі, яғни, студенттерді нақты кәсіпорындарда кәсіптік практикадан бір мезгілде өткізе отырып оқыту арқылы; екіншіден, кәсіптік стандарттар негізінде білім беру бағдарламаларын әзірлеу арқылы, бұл студенттердің негізгі құзыреттерді алуын болжайды; үшіншіден, кәсіпорындардың білім беру бағдарламалары мен оқу жоспарларының сапасын сараптамалық бағалауы арқылы; төртіншіден, өндіріс мамандарын оқу процесіне белсенді түрде тарту арқылы; бесіншіден, базалық жоғары оқу орындары өткізетін ғылыми зерттеулерді кәсіпорындар қойған нақты технологиялық міндеттерге қайта бағыттау және осы ғылыми зерттеулердің нәтижелерін оқытылатын пәндер мазмұнына қосу арқылы кәсіпорын қызметіне озық ғылыми нәтижелерді енгізу үшін мүмкіндіктерді қалыптастыра отырып қамтамасыз етілетін болады.

2017 жылдан бастап бейіндік магистратураны үміткердің оқу үшін жоғары оқу орнын таңдау құқығына негізделген нарықтық моделіне көшіре отырып, оған қабылдау тетігі жетілдіріледі.

Базалық жоғары оқу орындары мен колледждер кәсіпорындармен бірлесіп, жаңа білім беру бағдарламаларын енгізудің жинақталған тәжірибесін негізгі мамандықтарға ілеспе басқа мамандықтарға ауыстыра отырып, туындайтын қажеттіліктерге байланысты кадрлар даярлау бағытын кеңейтетін болады.

Кәсіптік магистратурада мамандар даярлауға басымдық беріледі, бұл экономиканың жоғары білікті мамандарға қажеттілігін барынша қысқа мерзімде қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Экономиканы әртараптандыру базалық жоғары оқу орындарының қолданбалы зерттеулер жүргізуі негізінде Бағдарлама шеңберінде жоғары технологиялық және ғылымды қажетсінетін өндірістер құру арқылы қамтамасыз етілетін болады. Бұл базалық жоғары оқу орындарының ғылыми жобаларын коммерцияландыру тетігін, оның ішінде МЖӘ есебінен әзірлеуді көздейді. Өңдеуші секторда ғылыми зерттеулер нәтижелерін коммерцияландыру үшін жағдайлар жасалатын болады.

Ресурстар зерттеу құнының кемінде 25%-ы көлемінде кәсіпорын тарапынан міндетті қоса қаржыландыру шартымен конкурстық негізде бөлінетін болады.

Өңдеуші сектордың орнықтылығы, оның бәсекеге қабілеттілігі, инновациялық технологиялар мен технологиялық процестерге уақтылы өту кадрлардың біліктілігін арттыру және қайта даярлаудың қалыптасқан жүйесімен қамтамасыз етілетін болады. Осы мақсатта екіжақты тәсілге негізделетін, заманауи технологиялық процестер үшін қажетті жаңа құзыреттерді сипаттайтын кадрлардың біліктілігін арттыру және қайта даярлау бағдарламалары әзірленетін болады. Бір жағынан, кәсіпорындар мамандарының біліктілігін арттыру және қайта даярлау жоғары оқу орындарының базасында жүзеге асырылады. Екінші жағынан, профессор-оқытушылар құрамының практикалық дағдыларын өзектілендіру және технологиялық процестерді тереңірек түсінуі мақсатында профессор-оқытушылар құрамы үшін Бағдарламаның басым салаларындағы озық кәсіпорындар базасында тағылымдамалардан өту жағдайлары пысықталатын болады.

Бұдан басқа, профессор-оқытушылар құрамының, кәсіпорындар жұмыскерлерінің және оқытушылардың көптілділік даярлығын арттыру бойынша шаралар қабылданады.

Жоғары оқу орындары мен ТжКБ ұйымдарының профессор-оқытушыларының құрамы кезең-кезеңімен әріптес кәсіпорындарда практикадан өтеді.

Сонымен қатар, тәжірибе алмасуды қамтамасыз ету және біліктілікті арттыру мақсатында жоғары оқу орындары мен ТжКБ ұйымдарының шетелдік әріптестерімен студенттер алмасу жүзеге асырылатын болады.

9) энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру.

Экономика салаларының бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру бойынша жұмыс жалғастырылатын болады.

Халықаралық деңгейде танылған энергия сервисі шарттарының тетігі арқылы энергия үнемдеу саласына стратегиялық инвесторларды тарту жөнінде жұмыс жүргізіледі, энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласындағы жобаларды қаржыландыру тетіктері құрылады.

5.3. Өңдеуші секторды қолдаудың атаулы шаралары

Индустриялық кәсіпкерлікті ынталандыруға бағытталған атаулы көмек шаралары секторлардың басымдығына байланысты сегменттеледі, қолданыстағы өндіріс жұмыс істейді немесе мемлекеттік қолдауға үміт артқан жаңа жобалар жұмыс істейтін болады.

Мемлекеттік қолдау шараларын ұсыну үшін жобаларды іріктеу кезінде түйінді өлшемшарттар еңбек өнімділігін арттыру және өңделген тауарларды өткізу үшін нарықтарды кеңейту болады.

1. Бірінші деңгейдегі қолдау шаралары Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына 1-қосымшада көрсетілген өңдеуші өнеркәсіптің барлық секторларын және қажет болған жағдайда өнімді көрсетілетін қызметтердің аралас түрлерін (ақпараттық коммуникациялар, ғарыш қызметі, инжиниринг, ғылыми зерттеулер, геологиялық барлау және т.б.) қолдауға бағытталған және негізінен, еңбек өнімділігін ынталандыруға әрі дайын өнімдердің жаңа нарығын игеруге байланысты.

Өңдеуші өнеркәсіптегі кәсіпкерлік субъектілерін одан әрі қолдау өнім экспортын ілгерілету, еңбек өнімділігін арттыруды ынталандыру, сервистік және ақпараттық-талдамалық көрсетілетін қызметтер, қарыздарды субсидиялау, "Бизнестің жол картасы 2020" бизнесті қолдау мен дамытудың бірыңғай бағдарламасын іске асыру арқылы жалғасатын болады.

2. Екінші деңгейдегі қолдау шаралары Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына 2-қосымшада көрсетілген, ішкі және өңірлік нарықтарда бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз ету үшін алғышарттардың болуы ескеріле отырып іріктелген өңдеуші өнеркәсіптің 14 басым секторын қолдауға бағытталған.

Осы секторлар үшін бірінші деңгейдегі қолдау шараларынан басқа мынадай құралдар қолданылатын болады:

1) инвестициялық преференциялар беру;

2) ЕДБ арқылы шағын, орта және ірі кәсіпкерлік субъектілерінің айналым қаражаты мен жаңа жобаларын қаржыландыру;

3) ЕДБ, Қазақстан Даму банкі және лизингтік қызметті жүзеге асыратын өзге де заңды тұлғалар жеке кәсіпкерлік субъектілеріне беретін кредиттер мен жасалатын лизингтік мәмілелер бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау;

4) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ЕДБ, ұлттық даму институттары және өзге де заңды тұлғалар арқылы кредиттеуді ұйымдастыру;

5) микроқаржыландыру ұйымдары жеке кәсіпкерлік субъектілеріне беретін микрокредиттердің сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау.

3. Үшінші деңгейдегі қолдау шаралары экспорттық нарықтарға шығудың ең жоғары әлеуетін ескере отырып іріктелген мынадай басым сектордағы жобаларды қолдауға бағытталған:

1) қара металлургия;

2) түсті металлургия;

3) агрохимия;

4) мұнай өңдеу;

5) мұнай-газ химиясы;

6) автомобильдер өндірісі;

7) азық-түлік өнімдерінің өндірісі;

8) электр жабдықтарының өндірісі.

Бұл секторларды дамыту үшін мына міндеттер түйінді болып табылады.

Қара металлургияда: еңбек өнімділігін және өндірістің экологиялылығын арттыру мақсатында дәстүрлі өндірістерді қайта құрылымдау және жаңғырту;

шетелдік инвесторларды тарту және жоғары қосындыланған болат, қосылған құны жоғары өнімдер, ішкі қажеттілікті және әлемдік болат құю өнеркәсібі үшін дәстүрлі және кешенді ферроқорытпалар өндірісі бойынша инвестициялық жобаларды іске асыру; пішінді илектің (швеллерлер, арқалықтар, бұрыштамалар, рельстер), метиздердің (сымдар, сым арқандар, тростар), жалпақ илектің (тот баспайтын, электролиттік, гальваникалық жабыны бар) дайын өнімдерін шығаратын жұмыс істеп тұрған өндірістерді одан әрі дамыту; шағын тонналы өндірістерді дамыту; ҒЗТКЖ жандандыру, оның ішінде металлургия саласындағы серпінді технологиялар мен озық өнімдерді игеру мақсатында МЖӘ негізінде "Шығыс Қазақстан облысындағы металлургия орталығы" тәжірибелік-эксперименттік кешенін құру арқылы (жоғары сапалы, беріктігі жоғары, тоттануға қарсы және басқа да болат, 3D басуға арналған ұнтақты металлургия) жандандыру.

Түсті металлургияда: шетелдік инвесторларды тарту және мыс, алюминий, титан өндіруді одан әрі кеңейтуді, қорғасын, мырыш, никель және басқа да базалық металдар өндірісі үшін жаңа кен орындарын игеруді, сондай-ақ дайын бұйымдар мен қосылған құны жоғары өнімдер (мыс құбырлар, мыс таптағыш, алюминий табақтар және т.б.) өндіруді ұйымдастыруды көздейтін инвестициялық жобаларды іске асыру; ілеспе металдарды, оның ішінде жерде сирек кездесетін металдар мен сирек кездесетін металдарды шығара отырып, шикізатты кешенді өңдеу; еңбек өнімділігін және экологиялылықты арттыру мақсатында жұмыс істеп тұрған өндірістерді жаңғырту; қосылған құны жоғары өндірістер құру бойынша жетекші шетелдік компаниялармен әріптестік (жаһандық ТҚҚ шеңберіндегі кооперация); озық өнімдер мен серпінді технологияларды игеру мақсатында ҒЗТКЖ (3D басуға арналған ұнтақты металлургия) жандандыру.

Агрохимияда: тыңайтқыштар өндірісі бойынша өңірлік хаб құру; отандық тыңайтқыштардың әрекет етуінің пайдалылығы мен функционалдық сипаттамаларын әлемдік көшбасшы өндірушілердің тыңайтқыштары деңгейіне дейін жоғарылату; шетелдік инвесторларды тарту және калий мен күрделі минералды тыңайтқыштар өндірісі бойынша инвестициялық жобаларды іске асыру; өнім топтарын әртараптандыруға және еңбек өнімділігін арттыруға бағытталған жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды жаңғырту; тыңайтқыштарды зияткерлік енгізу практикасын дамыту, бұл минералдық тыңайтқыштарды халықаралық тәжірибеге сәйкес пайдалану тиімділігін арттырады; агроөнеркәсіпті химияландыруды ынталандыру; озық агрохимиялық технологияларды игеру мақсатында ҒЗТКЖ-ны жандандыру.

Мұнай өңдеуде: К4, К5 экологиялық сыныпты мотор отындарын шығара отырып, отандық мұнай өңдеу зауыттарын (бұдан әрі - МӨЗ) (Атырау МӨЗ, Шымкент МӨЗ және Павлодар мұнай-химия зауыты) жаңғырту жобаларын аяқтау.

Мұнай-газ химиясында: полипропилен өндіретін зауыттың және "Ұлттық индустриялық мұнай-химия технопаркі" АЭА инфрақұрылымының қажетті объектілерінің құрылысын аяқтау; мұнай-газ химиясы өндірісін ұйымдастыру үшін ірі инвесторларды тарту, кәсіптік кадрлармен және техникалық персоналмен қамтамасыз ету.

Автомобиль өндірісінде: толық циклді зауыт салу (дәнекерлеу, бояу, автоқұрауыштар); индустрияландырудың үшінші кезенінің соңына қарай автомобильдер өндірісінің көлемін кемінде 200 мыңға дейін ұлғайту; автомобильдер экспортын өндіріс көлемінен кемінде 40%-ға арттыру; 2018 жылға қарай 50% оқшауландыруға қол жеткізу және құрауыштар базасы мен қосалқы бөлшектер (бамперлер, тығыздағыштар, бензин бактары, газ шығару жүйелері, электрлік бұраулар және басқалары) өндірісін дамыту; құрауыштар базасының отандық өндірушілерінің бәсекеге қабілеттілігін күшейту мақсатында ҒЗТКЖ жандандыру.

Азық-түлік өнімдерінің өндірісінде: шетелдік инвесторларды тарту және қосылған құны жоғары азық-түлік өнімдерін өндіру бойынша инвестициялық жобаларды іске асыру; сауда-логистикалық инфрақұрылымды дамыту, оның ішінде көтерме-тарату орталықтарын салу; экспорттық стратегияны әзірлеу; тамақтану мәдениетін, оның ішінде теңгерімді дұрыс тамақтануды насихаттау және халықтың табиғи және жаңа піскен өнімдерді тұтынуын қамтамасыз ету арқылы қалыптастыру; ұлттық брендтер жасау және ілгерілету; ҒЗТКЖ-ға бизнесті тарту.

Электр жабдықтарының өндірісінде: халықаралық сапа стандарттарына сәйкес қолданыстағы өндірістік қуаттарды жаңғырту; шетелдік инвесторларды тарту және қосалқы электр станциялары, жарық диодты бұйымдар, сыйымды трансформаторлар, қуаты жоғары конденсаторлар, тарату құрылғылары және электр техникалық жабдықтарға және басқа да өнімдерге арналған жиынтықтауыштар өндірісі бойынша жобаларды іске асыру; шығындарды азайту және еңбек өнімділігін арттыру мақсаттарында жаңа басқару технологияларын енгізу; бәсекеге қабілеттілікті арттыру және инновациялық өнімдер өндіру мақсатында ҒЗТКЖ-ны жандандыру.

Аталған секторлар үшін бірінші және екінші деңгейдегі қолдау түрлерінен басқа, мынадай құралдар қолданылатын болады:

1) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ЕДБ, ұлттық даму институттары және басқа да заңды тұлғалар арқылы кредиттеуді ұйымдастыру;

2) жарғылық капиталдарға инвестицияларды жүзеге асыру;

3) қарыздар бойынша кепілгерлік және кепілдік міндеттемелер беру.

Бұдан басқа, квазимемлекеттік компаниялар жобаларды қаржыландыруға тартатын қарыздар бойынша валюта тәуекелдерін хеджирлеу құралдарын қолдану мүмкіндігі қаралатын болады.

Жұмыс істеп тұрған өндірісті қолдау олардың өнімнің өзіндік құнын төмендетуге, еңбек өнімділігін арттыруға, ресурс тиімділігіне және кейіннен ішкі және сыртқы нарықтарға белсенді түрде шығару үшін өндірілетін өнімнің номенклатурасын кеңейтуге бағытталған өндірісті жаңғырту және қайта құрылымдау бойынша іс-шаралар жүргізуі үшін ұсынылатын болады.

Мұндай жобалар іске асырылатын секторлар қара және түсті металлургия, агрохимия, мұнай өңдеу болады. Жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды, оның ішінде минералды тыңайтқыштар өндіру және мұнай өңдеу кәсіпорындарын жаңғырту және реконструкциялау аяқталатын болады.

Мұндай жобаларды қолдау құралдары:

1) қолданыстағы салық заңнамасында көзделген салықтық және өзге де преференциялар;

2) индустриялық-инновациялық жобаларды іске асыруға қатысуға тарту мақсатымен әлеуетті шетелдік инвесторларды іздеу және олармен келіссөздер жүргізу болып табылады.

Бұдан басқа, жұмыстан босатылатын персоналды қайта оқыту және жұмысқа орналастыру міндетін шешу үшін "Жұмыспен қамту жол картасы 2020" бағдарламасын және өңірлерде іске асырылатын басқа да тиісті бағдарламаларды бейімдеу арқылы оларға жәрдем көрсетіледі, сондай-ақ экспорттық сауданы қаржыландыру, кредиттеу және сақтандыру мүмкіндіктері қаралады.

Бұл ретте кәсіпорындарға қажетті инвестициялардың негізгі көлемін іздестіруді және тартуды жүзеге асыру, сондай-ақ еңбек өнімділігін арттыру, энергия тиімділігі, экспорт, өнімдердің жаңа түрлерін игеру өлшемшарттары бойынша Бағдарламада қойылатын талаптарды сақтау жүктеледі.

Дамытылуы жаңа базалық индустрияны, мысалы, агрохимия, мұнай-газ химиясы сияқты секторларда немесе өнімнің жаңа шектерін игеру және(немесе) өндірісті оқшауландырудың деңгейі жоғары және инженерлік-технологиялық құзыреттіліктерді (мысалы, автомобиль жасау, титан және мыс кіші секторлары және т.б.) біртіндеп арттыра отырып, толыққанды өндірістік кластерлерді құру қажет болатын секторларда мемлекеттің жаңа жобаларды қолдауы жүзеге асырылады.

Аталған секторларда жаңа ірі инвестициялық жобалар іске асырылатын болады.

Нәтижесінде қара және түсті металдар, минералды тыңайтқыштар өндірісі, мұнай-газ химиясы, машина жасау секторлары, сондай-ақ олармен сабақтас өндірістер дамиды, бұл өнімділігі жоғары жаңа базалық индустрияны дамытуға күшті серпін береді.

Мұндай жобаларды қолдау құралдары:

1) қолданыстағы салық заңнамасында көзделген және Қазақстан экономикасының өңдеуші секторының инвестициялық тартымдылығын арттыруға бағытталған салықтық және өзге де преференциялар;

2) инвестициялық субсидиялар беру;

3) индустриялық-инновациялық жобаларды іске асыруға қатысуға тарту мақсатында әлеуетті шетелдік инвесторларды іздеуді жүзеге асыру және келіссөздер жүргізу;

4) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ЕДБ, ұлттық даму институттары және басқа да заңды тұлғалар арқылы кредиттеуді ұйымдастыру;

5) жер учаскелерін және жер қойнауын пайдалану құқығын беру болып табылады.

Жобаны іске асырудың бастапқы кезеңінде бәсекеге қабілеттілік факторларын іске асыру үшін қажетті сапалы және қымбат емес көлік, энергетика, коммуналдық және газ инфрақұрылымына қол жеткізуді қамтамасыз ету мәселесі пысықталатын болады.

Жұмыс істеп тұрған өндірістер мен жаңа жобалар үшін қолдаудың барлық түрлері жариялылық, ашықтық, экономикалық орындылық қағидаттарында ұсынылады.

Индустриялық-инновациялық жүйені мониторингтеу мақсатында республикалық деңгейде Индустрияландыру картасына:

1) өңдеуші өнеркәсіптің 14 басым секторында іске асырылатын;

2) салалық мемлекеттік орган оң қорытынды берген және Өнеркәсіпті дамыту жөніндегі комиссия отырысында мақұлданған;

3) құны 4,5 млрд. теңгеден асатын;

4) еңбек өнімділігін арттыру және дайын өнімнің жаңа нарықтарын игеру бойынша Бағдарламаның нысаналы индикаторларына қол жеткізу арқылы Бағдарлама нәтижесіне тікелей ықпал ететін ірі жобалар енгізілетін болады.

Қазақстан Республикасын өнеркәсіптік дамыту жөніндегі комиссия мемлекеттік қолдау шараларына қосу, алып тастау, ұсыну, сондай-ақ республикалық Индустрияландыру картасының негізгі параметрлерін өзгерту бойынша ұсыныстарды әзірлейді.

Индустрияландыру картасының жобалары бойынша жалпы үйлестіру жобаларды іске асыруға жауапты мемлекеттік органдармен бірге индустриялық-инновациялық қызметті қолдау саласындағы уәкілетті органға бекітіледі.

Өңірлер деңгейіндегі индустрияландыру картасының жобаларын мемлекеттік қолдаудағы жергілікті атқарушы органдардың рөлі.

Өңірлер деңгейінде индустриялық-инновациялық жүйенің мониторинг құралы Өңірлік кәсіпкерлікті қолдау картасы (өңірлік карта) болып табылады, ол өңірдің экономикалық мамандануына сәйкес келетін және Бағдарламаның шеңберінде мемлекеттік қолдау шараларын алған өңдеуші өнеркәсіп секторларында индустриялық-инновациялық қызмет субъектілері іске асыратын жобалар тізбесін қамтиды.

Мемлекеттік қолдау құралдарының тиісті операторлары жергілікті атқарушы органдарға тоқсанына кемінде 1 рет индустриялық-инновациялық қызметті қолдау саласындағы уәкілетті орган белгілеген нысан бойынша көрсетілген қолдау шаралары туралы ақпаратты ұсынады.

Өңірлік картаның жобалары бойынша жалпы үйлестіру мемлекеттік қолдау шараларын ұсыну операторларымен, жергілікті уәкілетті органдармен және "Атамекен" ҰКП-мен бірге өңірлік даму саласындағы уәкілетті органға бекітіледі.

Мемлекеттік органдар, ұлттық басқарушы холдингтер, даму институттары ұсынатын мемлекеттік қолдаудың барлық құралдары 2016 жылдың соңына дейін Бағдарламада қойылатын талаптар ескеріле отырып түзетіледі.

Индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті орган өңдеуші сектор кәсіпорындарына көрсетілетін қолдау құралдарын қайта қарайды, оларды ұсыну осы Бағдарламаның міндеттері мен өлшемшарттарына тікелей байланысты болады. Даму институттары мемлекеттік қолдауды ұсыну үшін жаңа жобаларды іріктеуді техникалық реттеу, метрология және ішкі нарықта отандық өндірушілерді қолдау жөнінде талаптарға сәйкестігін ескере отырып, тиісті қағидалар мен регламенттер негізінде жүзеге асыратын болады.

Жаңа жобалардың бастамашылары, оның ішінде квазимемлекеттік сектор субъектілері стратегиялық әріптесті, қажетті инвестициялардың негізгі көлемін іздеуді және тартуды өздеріне алады, сондай-ақ еңбек өнімділігі, энергия тиімділігі, экспорт, өнімдердің жаңа түрлерін игеру өлшемшарттары бойынша қойылатын талаптарға қол жеткізуге міндеттенеді. Мемлекеттің және квазимемлекеттік сектордың жобаға қатысуының міндетті шарты одан шығудың нақты жоспарының болуы болып табылады.

Мемлекеттік қолдау шараларын ұсынуды оңтайландыру мәселесі қаралатын және іске асырылатын инвестициялық жобалар үшін заңнаманың тұрақтылығы қамтамасыз етілетін болады.

Отандық өнімге сұранысты ынталандырудың жаңа құралдары, оның ішінде экономиканың басым секторларының кәсіпорындарында өндірілген өнімдерді сатып алушыларға жеңілдікпен кредит беру, сондай-ақ факторингтік мәмілелер әзірленетін болады. Аталған бағыт бойынша жұмыс даму институттары, қаржы ұйымдары және "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның басқа да заңды тұлғалары арқылы жүзеге асырылатын болады.

Бұдан басқа, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ "Бәсекеге қабілеттілік көшбасшылары - ұлттық чемпиондар" бағыты шеңберінде Қазақстан Республикасының аумағында да, өңірлік және халықаралық деңгейлерде де экономиканың шикізаттық емес салаларында перспективалы көшбасшы бола алатын неғұрлым бәсекеге қабілетті компанияларды қолдауды жүзеге асыратын болады. "Бәсекеге қабілеттілік көшбасшылары - ұлттық чемпиондар" бағыты ұзақ мерзімді болып табылады және қатысушы компанияларға кешенді қолдау көрсетуді болжайды.

5.4. Бағдарламаны іске асыру тетігі, басқару және мониторингтеу.

1. Бағдарламаны іске асыру тетіктері

Бағдарламаны іске асыру тиімділігін арттыру үшін Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары (бұдан әрі - Іс-шаралар жоспары) қабылданады.

Аталған құжатта объективті сандық талдауға және ірі жобалардың бар болуына негізделген өңдеуші өнеркәсіптің және өңірлердің басым және өзге де секторлары бөлінісінде нақты нысаналы индикаторлар көрсетілетін болады.

2. Бағдарламаны іске асыруды басқару

Бағдарламаны іске асыруды басқару үшін оны іске асыруға, мониторингтеуге және қаржыландыруға негізгі қатысушылардың арасында институционалдық тетіктер мен жауапкершілікті нақты бөлу бекітілген.

Қазақстан Республикасының Үкіметімен, орталық және жергілікті басқару органдарымен, ұлттық басқарушы холдингтермен және институттарымен қатар "Атамекен" ҰКП Бағдарламаны іске асыруға арналған құжаттарды, оның ішінде аумақтық кластерлерді дамыту мәселелері бойынша құжаттарды талқылауға және әзірлеуге белсенді қатысады.

Бағдарламаны іске асыруды ақпараттық-талдамалық сүйемелдеу, оның ішінде кәсіпкерлердің бизнес-шешімдерді қабылдауы үшін ақпарат көзі ретінде Басым тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің бірыңғай картасын әзірлеу және өзектілендіру арқылы жақсартылатын болады, сондай-ақ ұлттық технологиялық болжау институтының шетелдік ғылым мен техника жетістіктерін зерттеудегі, әлемдік технологиялық трендтерді мониторингтеудегі, арнайы материалдар негізінде қосалқы мақсаттағы технологиялар трансфертіндегі рөлі күшейтілетін болады.

ЭЫДҰ үздік тәжірибесі негізінде Бағдарламаның нысаналы индикаторлары мен көрсеткіштеріне қол жеткізуді мониторингтеу және бағалау сапасын арттыру үшін статистикалық әдіснаманы және ақпаратты жетілдіру бойынша шаралар қабылданады, сондай-ақ барлық мүдделі пайдаланушыларды статистикалық ақпаратпен қамтамасыз етуді ұйымдастыру үшін тиісті нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер енгізу мүмкіндігі қаралатын болады.

Қазақстан Республикасын өнеркәсіптік дамыту саласындағы ұсыныстарды әзірлеу мақсатында құрылған Қазақстан Республикасын өнеркәсіптік дамыту жөніндегі комиссияға маңызды рөл беріледі.

Бағдарламаны іске асыру барысында индустрияны дамыту саласындағы ұлттық даму институтының базасында қызметтің негізгі бағыттары бойынша жұмыс жүргізу көзделген: өңірлерді индустриялық-инновациялық дамытуды, салалық және интеграциялық аспектілерді қоса алғанда, экономиканың басым секторларын дамыту саласында ақпараттық-талдамалық және консультациялық көрсетілетін қызметтер; мемлекеттік органдар мен заңды тұлғалардан алынған статистикалық ақпарат пен деректерге талдау жүргізуді, сондай-ақ ұсыныстар мен сараптамалық қорытындыларды әзірлеуді көздейтін Бағдарламаны басқару бойынша көрсетілетін қызметтер; Қазақстан Республикасының Үкіметі жанындағы өнеркәсіптік даму саласындағы консультациялық-кеңесші орган қызметін талдамалық және сараптамалық қамтамасыз ету; еңбек өнімділігін арттыруға, өнім берушілер жүйесін дамытуға және жаһандық салалық тізбектерге ықпалдастыруға, аумақтық кластерлерді дамытуды және процестерді сүйемелдеуге бағытталған мемлекеттік қолдау шараларын дамыту; 2016 жылы - еңбек өнімділігін арттыру және 2017 жылы өңделген өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру факторларын зерттеу жүргізілетін болады, бұл ретте осы факторлардың өзгерістерін талдау жыл сайын жүзеге асырылатын болады.

Еңбек өнімділігін ұлғайту және өңделген өнімді өткізу үшін нарықты кеңейту даму институттарының атаулы қолдау шараларын ұсыну кезіндегі түйінді өлшемшарттар болып табылады. Даму институттары көрсететін барлық атаулы қолдау шаралары осы өлшемшарттарға сәйкес келтірілуге тиіс. Бұл ретте, даму институттары өлшемшарттардың барлық өзгерістерін индустрияны дамыту саласындағы ұлттық даму институтының сараптамалық қорытындысы негізінде индустриялық-инновациялық қызметті қолдау саласындағы уәкілетті органмен міндетті түрде келісуге тиіс.

Индустрияны дамыту саласындағы ұлттық даму институты егжей-тегжейлі есептер негізінде, оның ішінде Мемлекет басшысының "Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсу, реформалар, даму" атты Қазақстан халқына Жолдауында айтылған өнеркәсіптік даму міндеттерін іске асыру қажеттілігін ескере отырып, басым секторлар мен өңірлер бөлінісінде Бағдарламаның түйінді нысаналы индикаторларының (инвестицияларды тарту, экспортты ұлғайту және еңбек өнімділігін арттыру бойынша) нақты декомпозициясы жүзеге асырылатын болады.

Аталған жұмыс нәтижелері Бағдарламаны іске асыруға тартылған әрбір салалық және жергілікті мемлекеттік орган үшін қысқа, орта және ұзақ мерзімді перспективаларға арналған нақты міндеттерді айқындау бөлігінде индустриялық-инновациялық даму және мемлекеттік жоспарлау жөніндегі уәкілетті органдардың жұмысына негіз болады.

Декомпозиция қорытындылары бойынша алынған жоспарлы мәндер жауапты мемлекеттік органдарға, ұлттық басқарушы холдингтерге және даму институттарына бекітілетін болады.

2016 жылдың соңына дейін мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдар, ұлттық басқарушы холдингтер мен компаниялар негізгі нысаналы индикаторлар декомпозициясын ескере отырып, өздерінің стратегиялық жоспарларын, аумақтарды дамыту бағдарламалары мен стратегияларды түзетуі, өз құзыреттері шеңберінде нарықтарды кеңейту және кедергілерді алып тастау арқылы салалар мен кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік жасауы тиіс.

Бағдарламаны іске асыруды бақылау және бағалау мақсатында индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган Қазақстан Республикасы Президентінің қатысуымен тиісті іс-шаралар өткізу арқылы аралық қорытындылар жасайтын болады.

Өңірлерде индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті орган тиісті әдістеме негізінде ағымдағы үрдістер мен проблемалық мәселелерді уақтылы айқындауға, оларды шешу жолдарын белгілеуге, сондай-ақ өңірлердің индустриялық-инновациялық саясатын жетілдіру бойынша ұсынымдар әзірлеуге мүмкіндік беретін, өңірлердің индустриялық-инновациялық дамуын тұрақты мониторингтеу мен талдауын жүзеге асырады.

"Атамекен" ҰКП, бизнес-қауымдастықтар, тәуелсіз сарапшылар Бағдарламаның тиімділігін тәуелсіз бағалауды жүргізетін болады.

Бағалау міндеттерінің сипаттамасын, әдіснамасын, талдауды, қорытындылар мен ұсынымдарды қамтитын жыл сайынғы жария есеп тәуелсіз бағалау нәтижесі болады.

Бұдан басқа, ЭЫДҰ әдіснамалық тәсілдерінің негізінде Бағдарламаны жекелеген міндеттер, іс-шаралар бойынша немесе қажет болған жағдайда, кешенді бағалауға беделді халықаралық сарапшыларды және консалтингтік ұйымдарды тұрақты негізде тарту мәселесі қаралады.

6. Қажетті ресурстар

Бағдарламаны табысты іске асыру үшін мемлекеттің және жеке сектордың қаржы ресурстары шоғырландырылатын болады, бұл ретте мемлекет жеке инвестициялардың келуі және кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін ұлғайту үшін жағдай жасайтын қолдау шараларын қаржылық қамтамасыз етуге назар аударады.

Қойылған мақсаттарға және индикаторларға қол жеткізу үшін өңдеуші өнеркәсіптің негізгі капиталына инвестициялардың болжалды қажеттіліктері шамамен 4,5 трлн. теңгені құрайды. Бұл ретте, 2010-2014 жылдары қол жеткізілген 5-ке 1 деңгейіндегі негізгі капиталға инвестицияларға қатысты өңдеуші секторды қолдауға тікелей бағытталған мемлекеттік қолдау шараларын қаржыландырудың тарихи паритетін ескере отырып, Бағдарламаны бюджеттік қаржыландыру қажеттілігі 5 жыл ішінде шамамен 0,9 трлн. теңгені құрайды.

Бағдарламада көзделген іс-шараларды мемлекеттік қаржыландыру көлемі тиісті қаржы жылдарына арналған Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес нақтыланатын болады.

Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына 1-ҚОСЫМША

Өңдеуші өнеркәсіп және көрсетілетін қызметтердің
жекелеген түрлері

ЭҚЖЖ коды	ЭҚЖЖ кодына сәйкес қызмет түрлері
1	2
10	Азық-түлік өнімдерінің өндірісі
11.06	Уыт өндірісі
11.07	Минералды су және басқа да алкогольсіз сусындар өндірісі
13	Тоқыма бұйымдарының өндірісі
14	Киім-кешек өндірісі
15	Былғары және оған жататын өнімдер өндірісі
16	Жиһаздан басқа, ағаш және тығын бұйымдарының өндірісі; сабаннан және тоқуға арналған материалдардан жасалған бұйымдар өндірісі
17	Қағаз және қағаз өнімдерінің өндірісі
18	Жазылған материалдарды басып шығару және тыңдатып-көрсету
19	Кокс және мұнай өңдеу өнімдерінің өндірісі
20	Химия өнеркәсібі өнімдерінің өндірісі
21	Негізгі фармацевтикалық өнімдер мен препараттар өндірісі
22	Резеңке және пластмасса бұйымдары өндірісі
23	Өзге бейметалл минералды өнімдер өндірісі
24	Металлургия өнеркәсібі
25	Машиналар мен жабдықтардан басқа, дайын металл бұйымдарының өндірісі
26	Компьютерлер, электрондық және оптикалық өнімдер өндірісі
27	Электр жабдықтарының өндірісі
28	Басқа санаттарға енгізілмеген машиналар мен жабдықтар өндірісі
29	Автокөлік құралдарының, трейлерлер мен жартылай тіркемелер өндірісі
30	Өзге көлік құралдар өндірісі
31	Жиһаз өндірісі
32	Өзге дайын бұйымдар өндірісі
33	Машиналар мен жабдықтарды жөндеу және орнату
38	Қалдықтарды жинау, өңдеу және жою; қалдықтарды кәдеге жарату
71.2	Техникалық сынақтар және талдаулар
82.92	Буып-түю

Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына 2-ҚОСЫМША

Өңдеуші өнеркәсіптің Бағдарлама шеңберіндегі басым секторлары

Басым сектор	ЭҚЖЖ коды	ЭҚЖЖ кодына сәйкес қызмет түрлері
1	2	3
1. Қара металлургия	24.10	Шойын, болат және ферроқорытпалар өндіру
	24.20	Болаттан жасалған құбырлар, құбыржолдар, пішіндер, ернемектер өндіру
	24.31	Салқын тәсілмен созу
	24.32	Таспаларды және енсіз жолақтарды суықтай таптау
	24.33	Салқын қалыптау немесе бүктеу
	24.34	Сымдарды салқын созу әдісі арқылы өндіру
	24.51	Шойын құю
	24.52	Құрыш бұйымдарды құю
2. Түсті металлургия	24.41	Бағалы (асыл) металдар өндіру
	24.42	Алюминийді өндіру
	24.43	Қорғасын, мырыш және қалайы өндірісі
	24.44	Мыс өндіру
	24.45	Басқа түсті металдар өндіру
	24.53	Жеңіл металдарды құю
	24.54	Басқа түсті металдарды құю
3. Мұнай өңдеу	19.20	Мұнайдың өңделген өнімдерін өндіру
4. Мұнай-газ химиясы	20.14	Басқа негізгі органикалық химиялық заттар өндіру
	20.16	Бастапқы қалыпта пластик өндіру
	20.17	Бастапқы қалыптағы синтетикалық каучук өндіру
5. Азық-түлік өнімдерінің өндірісі	10.11	Етті қайта өңдеу және консервілеу
	10.12	Үй құсының етін қайта өңдеу және консервілеу
	10.13	Ет өнімдерін және үй құсының етінен жасалған өнімдерді өндіру
	10.20	Балықты, шаян тәрізділерді және моллюскаларды өңдеу және консервілеу
	10.31	Картопты өңдеу және консервілеу
	10.32	Жеміс және көкөніс шырындарын өндіру
	10.39	Жемістер мен көкөністерді өңдеу және сақтаудың өзге де түрлері
	10.41	Май және тоң май өндіру
	10.42	Маргарин және оған ұқсас тағамдық майларды өндіру
	10.51	Сүтті өңдеу және сырды өндіру
	10.61	Ұн-жарма өнеркәсібінің өнімдерін өндіру
	10.62	Крахмалды және крахмалдан өнімдер өндіру
	10.71	Нан өндіру; ұннан жасалған кондитерлік жаңа өнімдерді, торттарды және пирожныйларды өндіру
	10.72	Кептірілген нанды және печеньені өндіру; ұзақ сақтауға арналған ұннан жасалған кондитерлік өнімдерді, торттарды, пирожныйларды, пирогтарды және бисквиттерді өндіру
	10.73	Макарон өнімдерін өндіру
	10.81	Қант өндіру
	10.82	Какаоны, шоколадты және қантты кондитерлік тағамдарды өндіру
	10.83	Шайды және кофені өңдеу
	10.85	Дайын тағам өнімдерін өндіру
	10.86	Балалар тағамын және емдәмдік тамақ өнімдерін өндіру
6. Агрохимия	20.15	Тыңайтқыштар және құрамында азот бар құрамаларды өндіру
	20.20	Пестицидтерді және басқа агрохимиялық өнімдерді өндіру
7. Өнеркәсіпке арналған химикаттарды өндіру	20.11	Өнеркәсіптік газды өндіру
	20.12	Бояғыш заттар мен пигменттерді өндіру
	20.13	Басқа негізгі бейорганикалық химиялық заттарды өндіру
	20.30	Бояулар, лактар және ұқсас бояғыш заттар, типографиялық бояулар мен мастика өндіру
	20.41	Сабын және жуу құралдарын, тазалағыш және жылтыратқыш заттар өндіру
	20.51	Жарылғыш заттар өндіру
	20.59	Басқа санаттарға енгізілмеген басқа химиялық өнімдер өндіру
8. Автомобильді жасау	29.10	Автокөлік құралдарын өндіру
	29.20	Автокөлік құралдарына арналған шанақтарды өндіру; трейлерлерді және жартылай тіркемелерді өндіру
	29.31	Автокөлік құралдарына арналған электрлік және электрондық жабдық өндіру
	29.32	Автокөлік құралдарының және олардың қозғалтқыштарының бөлшектері мен құрал-саймандарын өндіру
	30.99	Басқа топтарға енгізілмеген басқа көлік құралдары мен жабдықтарын өндіру
9. Электр техникалық машина жасау	25.21	Орталық жылыту радиаторлары мен бу қазандықтарын өндіру
	25.29	Басқа металл цистерналар, сұйыққойлар және контейнерлер өндіру
	25.30	Орталық жылыту қазандықтардан басқа, бу қазандықтарын өндіру
	27.11	Электр қозғалтқышы, генераторлар, трансформаторлар өндіру
	27.12	Электр таратушы және реттеуші аппаратура өндіру
	27.20	Батареялар және аккумуляторлар өндіру
	27.31	Талшықты-оптикалық кабель өндіру
	27.32	Электр сымының және кабельдің басқа түрлерін өндіру
	27.33	Электрмонтаждық құрылғыларды өндіру
	27.40	Электрмен жарықтандыру жабдықтарын өндіру
	27.90	Басқа электр жабдықтарын өндіру
	28.11	Авиациялық, автокөлік және мотоциклді қозғалтқыштардан басқа, қозғалтқыштарды және турбиналарды өндіру
	28.25	Өнеркәсіптік тоңазыту және желдету жабдығын өндіру
10. Ауыл шаруашылығы машинасын жасау	28.30	Ауыл шаруашылық және орман шаруашылығы техникасын өндіру
11. Теміржол машинасын жасау	30.20	Темір жол локомотивтерін және жылжымалы құрамаларды өндіру
12. Тау-кен машинасын жасау	28.91	Металлургияға арналған машиналар мен жабдықты өндіру
	28.92	Тау-кен қазушы өнеркәсіпке, жер асты қазба жұмыстары мен құрылысқа арналған техниканы өндіру
13. Мұнай-газ машинасын жасау	28.12	Гидравликалық жабдықты өндіру
	28.13	Басқа сорғыларды және сығымдағыштарды өндіру
	28.14	Басқа крандар мен шұралар өндіру
	28.29	Басқа топтарға енгізілмеген жалпы мақсаттағы өзге машиналар мен жабдықтарды өндіру
	28.99	Басқа топтарға енгізілмеген арнайы мақсатқа арналған басқа машиналар мен жабдықтарды өндіру
14. Құрылыс материалдарының өндірісі	16.21	Бір қабатты шпонды, фанерлерді, жұқа тақтайларды және панельдерді өндіру
	22.21	Пластмасса табақтар, шиналар мен профильдерге арналған камералар өндіру
	22.23	Пластиктен құрылыс материалдарын өндіру
	23.11	Жалпақ шыны өндіру
	23.12	Жалпақ шыны жасау және өңдеу
	23.13	Шұңғыл шыны өндіру
	23.14	Шыны талшықтар өндіру
	23.19	Шыныдан басқа бұйым түрлерін өңдеу және өндіру
	23.20	Отқа төзімді бұйымдар өндіру
	23.31	Керамикалық төсемдер мен плиталар өндіру
	23.32	Кірпіш, черепица және күйдірілген саздан өзге құрылыс материалдарын өндіру
	23.42	Керамикалық гигиеналық сантехникалық жабдықтар өндіру
	23.43	Керамикалық оқшаулау материалы мен оқшаулағыш гарнитура өндіру
	23.49	Басқа керамикалық бұйымдар өндіру
	23.51	Клинкерлерді қоса цементті өндіру
	23.52	Әк және құрылыс гипсін өндіру
	23.61	Бетоннан жасалған құрылыс заттарын өндіру
	23.62	Құрылыс мақсаттары үшін құрылыс гипсінен жасалған бұйымдар өндіру
	23.63	Пайдалануға дайын бетон өндіру
	23.64	Құрғақ бетон қоспаларын өндіру
	23.65	Асбетостоцементтен және талшықты цементтен бұйымдар өндіру
	23.69	Бетоннан, құрылыс гипсі мен цементтен жасалған басқа бұйымдарды өндіру
	23.70	Тасты кесу, өңдеу және әрлеу
	23.99	Басқа топқа енгізілмеген өзге бейметалл минералды өнім өндіру

О внесении изменения в Указ Президента Республики Казахстан от 1 августа 2014 года № 874 "Об утверждении Государственной программы индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2015-2019 годы и о внесении дополнения в Указ Президента Республики Казахстан от 19 марта 2010 года № 957 "Об утверждении Перечня государственных программ"

Указ Президента Республики Казахстан от 6 сентября 2016 года № 315

Подлежит опубликованию
в Собрании актов Президента и
Правительства Республики Казахстан

ПОСТАНОВЛЯЮ:
1. Внести в Указ Президента Республики Казахстан от 1 августа 2014 года № 874 «Об утверждении Государственной программы индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2015-2019 годы и о внесении дополнения в Указ Президента Республики Казахстан от 19 марта 2010 года № 957 «Об утверждении Перечня государственных программ» (САПП Республики Казахстан, 2014 г., № 49-50, ст. 501) следующее изменение:
Государственную программу индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2015-2019 годы, утвержденную вышеназванным Указом, изложить в новой редакции согласно приложению к настоящему Указу.
2. Настоящий Указ вводится в действие со дня подписания.

Президент
Республики Казахстан Н.Назарбаев

ПРИЛОЖЕНИЕ
к Указу Президента
Республики Казахстан
от 6 сентября 2016 года № 315

УТВЕРЖДЕНА
Указом Президента
Республики Казахстан
от 1 августа 2014 года № 874

ГОСУДАРСТВЕННАЯ ПРОГРАММА
индустриально-инновационного развития
Республики Казахстан на 2015-2019 годы

Астана, 2016 год

Содержание

1. Паспорт Программы
2. Введение
3. Анализ текущей ситуации
4. Цели, задачи, целевые индикаторы и показатели результатов реализации Программы
5. Основные направления, пути достижения поставленных целей Программы и соответствующие меры
6. Необходимые ресурсы

1. Паспорт Программы

Наименование	Государственная программа индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2015-2019 годы.
Основание для разработки	1. Послание Главы государства народу Казахстана от 14 декабря 2012 года «Стратегия «Казахстан-2050»: новый политический курс состоявшегося государства». 2. Послание Главы государства народу Казахстана от 17 января 2014 года «Казахстанский путь - 2050: единая цель, единые интересы, единое будущее». 3. Поручение Главы государства, данное на XXVI пленарном заседании Совета иностранных инвесторов при Президенте Республики Казахстан.
Ответственный за разработку	Министерство по инвестициям и развитию Республики Казахстан.
Цель	Акцентированное стимулирование конкурентоспособности обрабатывающей промышленности, направленное на повышение производительности труда и увеличение объемов экспорта обработанных товаров.
Задачи	1) завершение создания эффективной базовой индустрии за счет модернизации предприятий в традиционных секторах; 2) создание новых точек индустриального роста через реализацию крупных отраслеобразующих проектов; 3) обеспечение условий для появления высокоэффективного индустриального предпринимательства, ориентированного на экспорт и (или) постоянное повышение производительности своего труда; 4) создание предпосылок для появления критической массы инновационно-активного бизнеса.
Срок реализации	2015-2019 годы.
Целевые индикаторы	Достижение к 2019 году следующих экономических показателей: 1) рост стоимостного объема экспорта продукции обрабатывающей промышленности на 19% к уровню 2015 года; 2) рост производительности труда в обрабатывающей промышленности на 22% в реальном выражении к уровню 2015 года; 3) объем инвестиций в основной капитал обрабатывающей промышленности в сумме 4,5 трлн. тенге; 4) снижение энергоемкости в обрабатывающей промышленности не менее чем на 7% к уровню 2014 года.
Источники и объемы финансирования	Общие расходы, предусмотренные в республиканском бюджете на реализацию Программы в 2015-2019 годах, составят 878,3 млрд. тенге, в том числе: 2015 год - 134,98 млрд. тенге; 2016 год - 177,42 млрд. тенге*; 2017 год - 359,31 млрд. тенге*; 2018 год - 178,73 млрд. тенге*; 2019 год - 27,86 млрд. тенге*.

Примечание: * - суммы будут уточняться в соответствии с государственным бюджетом на соответствующий финансовый год.

2. Введение

Государственная программа индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2015-2019 годы (далее - Программа) разработана в соответствии с долгосрочными приоритетами Стратегии «Казахстан-2050», Концепцией по вхождению Казахстана в число тридцати развитых государств мира, а также во исполнение поручения Главы государства, данного на XXVI пленарном заседании Совета иностранных инвесторов при Президенте Республики Казахстан, и в рамках реализации Послания Президента Республики Казахстан народу Казахстана от 17 января 2014 года «Казахстанский путь - 2050: единая цель, единые интересы, единое будущее».
Видением политики индустриализации является достижение среднего уровня конкурентоспособности самых развитых стран Организации экономического сотрудничества и развития (далее - ОЭСР) в обрабатывающей промышленности к 2035 году путем увеличения доли Республики Казахстан в мировом экспорте обрабатывающей промышленности и сокращения разрыва от развитых стран в производительности всех факторов. В 2010-2014 годах был реализован первый этап в рамках Государственной программы по форсированному индустриально-инновационному развитию Республики Казахстан (далее - ГПФИИР), где были заложены законодательные, инфраструктурные и институциональные основы для индустриального развития.
Текущая Программа является логическим продолжением ГПФИИР и учитывает опыт ее реализации. Программа является частью экономической политики Казахстана и сфокусирована на создании условий для эффективного развития обрабатывающей промышленности.
В рамках реализации Программы будет обеспечено совершенствование Предпринимательского кодекса Республики Казахстан, будут внесены поправки в Кодекс Республики Казахстан «О таможенном деле в Республике Казахстан», Налоговый кодекс Республики Казахстан, законы Республики Казахстан «О коммерциализации научной и (или) научно-технической деятельности», «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты по вопросам совершенствования специальных экономических зон», которыми обеспечиваются стабильность и гарантии сохранности преференций и налоговых льгот для участников специальных экономических зон (далее - СЭЗ) на весь период действия СЭЗ, а также усовершенствованы законодательные ограничения и нормативы по энергосбережению.
Программа является чувствительной к аспектам государственной политики, влияющей на бизнес-климат. Успех Программы связан с достижением Республикой Казахстан поставленных задач по улучшению условий ведения бизнеса (Doing business), повышению конкурентоспособности страны (Global Competitiveness Index), снижению доли государственного участия в экономике через проведение запланированной приватизации с учетом «принципа желтых страниц» (Yellow Pages), вхождению Казахстана в Индекс доверия к прямым иностранным инвестициям (далее - ПИИ) (FDI Confidence Index by А.Т. Kearney) и Комитет по инвестициям ОЭСР, улучшению индикаторов человеческого капитала. Эффективность реализации Программы зависит от модели финансирования, полноты и своевременности выделения бюджетных средств на ее реализацию, а также от межведомственного взаимодействия.
В целом для успешной реализации Программы необходимо, чтобы государственная политика (действующая и вновь принятая) в области развития сельского хозяйства, недропользования, инфокоммуникационной, космической, транспортной и иной инфраструктуры, услуг, включая образование, не противоречила ключевым ее принципам и были обеспечены меры макроэкономической стабильности.

3. Анализ текущей ситуации

3.1. Анализ текущей ситуации индустриального развития в Республике Казахстан
Под термином «индустриализация» применяется классическое понимание, связанное с переходом на развитие именно обрабатывающей промышленности, комплексом правовых, экономических, организационных и иных мер, направленных на повышение ее конкурентоспособности.
Учитывая, что горнодобывающий сектор подвержен высокой волатильности, необходимо ускоренно развивать другие сектора экономики - сельское хозяйство, услуги, обрабатывающую промышленность.
Обрабатывающая промышленность оказывает все большее влияние на формирование среднего класса. Так, по данным Фонда информационных технологий и инноваций (США)¹, создание 1 рабочего места в обрабатывающей промышленности ведет к созданию от 2 до 5 дополнительных рабочих мест в других секторах, развитие технологий приводит к повышению знаний и навыков рабочих; в США уровень заработной платы в обрабатывающей промышленности в среднем на 9% больше, чем в других секторах экономики; сектора обрабатывающей промышленности - наиболее инновационные в экономике, в США на этот сектор приходится 70% научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ (далее - НИОКР); состояние обрабатывающей промышленности и сектора услуг взаимозависимо (например, услуги, базирующиеся на информационно-коммуникационных технологиях (далее - ИКТ), сильно зависят от товаров обрабатывающей промышленности).
___________________
¹ http://www2.itif.org/201l-national-manufacturing-strategy.pdf.

В 2015 году в структуре экономики Казахстана промышленность будет занимать порядка 25%, причем ее доля планомерно снижается вследствие опережающего роста сектора услуг: в 2012 году - 29,2%, в 2013 году - 27%, в 2014 году - 26,6%. Аналогичные процессы наблюдаются во многих странах как развитых, так и развивающихся. Вместе с тем доля услуг в экспорте незначительна и поэтому не сможет в ближайшем будущем оказывать большое влияние на общий рост экспорта. Поэтому наращивание ненефтяного экспорта в сегодняшних условиях возможно в основном за счет товаров обрабатывающего сектора. В 2015 году доля обрабатывающей промышленности в общем объеме экспорта составит около 30%.
Горнодобывающий сектор обеспечивает 3,5% занятости (в 2012 году - 2,6%, в 2013 году - 2,9%) и 14,7% валовой добавленной стоимости в экономике (в 2012 году - 16,5%, в 2013 году - 14,7%), а обрабатывающий - 6,3% (в 2012 и 2013 годах - по 6,4%) и 10% (в 2012 году - 10,8%, в 2013 году - 10,4%), соответственно. Инвестиции в основной капитал в добывающей промышленности составляют 30% от общего объема (в 2012 и 2013 годах - по 29%), а в обрабатывающей промышленности - всего 11% (в 2012-2013 годах также по 11%»).
За годы реализации ГПФИИР обрабатывающая промышленность получила значительный импульс к развитию. Индекс физического объема производства по отношению к 2008 году вырос на 24,2%, опередив горнодобывающий сектор (20%). Производительность труда в реальном выражении увеличилась в 1,9 раза, а разрыв от среднего уровня стран ОЭСР сократился с 69% до 55%. Привлечено в обрабатывающую промышленность почти в 3 раза больше ПИИ, чем за предыдущие 5 лет, а их доля в общем объеме выросла в 1,5 раза - с 10% до 15,5% (в 2012 году - 12%, в 2013 году - 10,6%). Появилось более 20 новых значимых секторов, а дополнительно 50 товаров стали экспортироваться со сравнительным преимуществом (индекс RCA).
Казахстан находится на этапе перехода от экономики, движимой факторами, к экономике, движимой инвестициями. В то же время в сложившейся макроэкономической ситуации Казахстан столкнулся с объективными ограничениями в процессах индустриализации и привлечения инвестиций. Согласно страновому отчету Международного валютного фонда (далее - МВФ) за сентябрь 2013 года² в экономике наблюдались признаки «голландской болезни», в частности, формирование неблагоприятных условий торговли, рост уровня издержек в экономике и институциональные проблемы. Кроме того, Казахстан сталкивается с проблемой «ловушки среднего дохода» - неспособностью конкурировать как с развитыми экономиками с высокой квалификацией и инновациями, так и с экономиками с низкими доходами, низким уровнем заработной платы и дешевым производством промышленных товаров.
___________________
² Страновой отчет МВФ № 13/291, сентябрь 2013 года.

В результате уровень инвестиций в основной капитал валового внутреннего продукта (далее - ВВП) упал с рекордных 32% в 2005 году до 16% в 2014 году. Аналогично снижается уровень денежной массы в экономике - с пиковых 40,5% в 2009 году до 32% в 2014 году, причем, по этому показателю Казахстан значительно отстает от большинства стран. Крайне низок уровень урбанизации, что рассредоточивает спрос по обширной территории и влияет на качество человеческого капитала, увеличивает издержки ведения бизнеса.
Остается слабой частная инициатива, на которую влияет несколько факторов: высокое присутствие государства в экономике, высокая монополизация ряда отраслей, высокая доля неработающих залоговых активов, ограниченный доступ к финансированию, неразвитость фондового рынка и высокие валютные риски.
Инфраструктурные ограничения и сложные таможенные процедуры снижают экспортные возможности. Недостаток транспортных каналов, неэффективность логистики, износ транспортной и неразвитость торговой инфраструктуры, высокие транспортные издержки существенно ограничивают конкурентные преимущества казахстанского бизнеса.
Ограничивающими факторами для проведения индустриализации и развития бизнеса являются низкое качество трудовых ресурсов и сложность найма иностранных сотрудников.
В таких отраслях, как металлургия и химическая промышленность, потребность в специальностях для Программы совпадает с ожидаемым выпуском высших учебных заведений на 96% и 89% соответственно. При этом в таких отраслях, как пищевая промышленность и машиностроение, планы по выпуску в 1,5-2 раза больше, чем потребности отраслей Программы.

3.2. Глобальные тренды индустриального развития
При разработке Программы были учтены и оценены около 100 глобальных тенденций: общемировые, экономические, технологические и метатенденции. В результате процесса отбора на основе оценки релевантности для Казахстана и соответствия целям и задачам Программы определены следующие ключевые мегатренды.
1. Трансформация производственных цепочек с акцентом на цифровые технологии. Усиливаются специализация поставщиков, диверсификация по сегментам и расширяются поставки по всему миру за счет вхождения в цепочки создания стоимости транснациональных компаний (далее - ТНК) и крупных региональных производителей. При этом ТНК заинтересованы в наличии экосистемы местных поставщиков и их качестве. Даже в трудоемких секторах снижается значение стоимости трудовых ресурсов, их качество становится более важным фактором.
2. Увеличение доли и значимости услуг и рост креативных секторов в промышленности. Удельный вес обрабатывающей промышленности больше не является показателем диверсификации и экономического роста, поскольку глобальным трендом стал опережающий рост сектора услуг. По мере возрастания технологической сложности продукции и перехода к модульным конструкциям в секторах современного производства все большую роль играют услуги. Экономическая активность смещается из производства в сферу услуг, емкую с точки зрения человеческого капитала.
3. Отток капитала из развивающихся рынков. Приток капитала в быстроразвивающиеся страны вырос в 3 раза, с 378 млрд. долл. США в 2000 году до 1,2 трлн. долл. США, но с 2014 года наблюдаются резкие оттоки. В целях предотвращения данной тенденции эти страны концентрируются на привлечении инвестиций в части предоставления преференций и субсидий, защиты прав инвесторов, смягчения регуляторных ограничений и развития рынка капитала и альтернативных финансовых инструментов.
4. Конкуренция стран для размещения и развития производства. Значимость производственных площадок в развивающихся странах в последние десятилетия постоянно увеличивается и усиливается конкуренция между ними. Развитые страны вступили в конкуренцию с развивающимися за возврат производств и разрабатывают программы реиндустриализации. Производство перемещается в страны с низкими издержками, развитой ресурсной базой или развитой экосистемой поставщиков и удобными с точки зрения участия в глобальных цепочках добавленной стоимости (далее - ЦДС).
5. Акцент на производительность труда. Конкуренция в мире усиливается за счет роста производительности: за последние 20 лет мировой уровень производительности труда вырос в 2,6 раза. Производительность становится отражением конкурентоспособности стран и сопряжена с развитием технологий и инноваций, человеческих ресурсов и навыков, предпринимательства, конкуренции, проведением корпоративной реструктуризации компаний.
6. Рост роли предпринимательства. Индустриальное развитие во всем мире опирается на предпринимательский потенциал. Во многих секторах интегрированные компании уступают место многоуровневым системам поставщиков, возрастает роль малого и среднего бизнеса. Страны, обладающие развитым малым и средним бизнесом, имеют наибольшие шансы успешно развивать на своей территории новые сегменты глобальных отраслевых цепочек.
7. Мобильность населения. Во всем мире люди стали более мобильными для передвижения за счет глобализации, растущего интереса к другим культурам, доступа к транспорту, а также ухудшения ситуации в стране и регионе. Для нивелирования потенциальных рисков и эффективного реагирования необходимо упрощать миграционные процедуры с целью привлечения высококвалифицированных иностранных кадров, внедрять меры по сохранению талантов внутри страны и повышать компетенции HR-функций.
8. Урбанизация и рост городов. Прогнозируется, что с 2000 по 2050 годы порядка 3,5 млрд. человек мигрируют в города, увеличивая процент урбанизации с 47% до 70%. Это требует ускоренного развития инфраструктуры крупных городов и концентрации производственных мощностей вокруг них.

3.3. Глобальные тренды развития отдельных отраслей обрабатывающей промышленности
Черная металлургия. На международных рынках ожидается рост потребления стали в 1,3 раза к 2030 году за счет таких глобальных трендов, как рост потребления в развивающихся странах (Индия, Иран, страны Ближнего Востока и Африки), урбанизация, возрастающее потребление в новых секторах экономики (возобновляемые источники энергии (далее - ВИЭ), новый транспорт), сложность замещения альтернативной продукцией.
Ветровые и солнечные источники энергии требуют больше стали, чем любые другие источники энергетики. Так, например, типичная ветротурбина использует порядка 180 тонн стали, офшорная турбина использует порядка 450 тонн стали. По данным World Steel Association³, к 2050 году будут установлены порядка 1 млн. наземных турбин и 100 тыс. морских турбин.
Суда и автомобили нового поколения потребуют новых видов стали, которые станут более прочными и легкими. В ближайшие 10 лет автомобильные корпорации будут активно внедрять новые марки стали AHSS⁴ (Advanced High-Strength Steels), которые характеризуются особой прочностью, снижением веса и экологичностью.

___________________
³ Мировая ассоциация производителей стали https://www.worldsteel.org.
⁴ Передовые высокопрочные стали.

Вместе с тем развитие мировой черной металлургии будет происходить в условиях ужесточения требований по экологичности, энергоэффективности и производительности труда.
С учетом глобальных трендов и растущих локальных рынков сбыта (Иран, Западный Китай, Восточная Россия) сектор черной металлургии в Казахстане имеет перспективы по расширению экспортного потенциала.
Цветная металлургия. По цветной металлургии прогнозируется рост потребления в долгосрочном периоде. Так, потребность меди вырастет на 70% к 2030 году, алюминия - на 50%, цинка - на 70% соответственно. Этому способствуют рост потребления традиционных секторов (удовлетворение потребностей растущего населения и урбанизация), возрастающее потребление в новых секторах экономики (ВИЭ, новый транспорт), а также сложность замещения альтернативной продукцией (кроме свинца).
В новых секторах экономики, таких, как новые виды транспорта (электромобили), ВИЭ (ветро- и солнечная энергетика), будут востребованы такие традиционные металлы, как медь, алюминий, цинк, титан. К примеру, в электромобиле расход меди и алюминия будет в 4 и 2 раза больше соответственно, чем в автомобилях с двигателями внутреннего сгорания. Усилится спрос на более усовершенствованные, качественные и экологически чистые металлы (комбинированные металлы). Также за счет истощения месторождений в мире будет увеличиваться доля вторичного производства металлов из отходов и лома (recycling - переработка).
Изменение процессов производства также является одним из трендов, влияющих на отрасль цветной металлургии. Среди них: ужесточение требования по экологичности производства и повышение энергоэффективности и производительности труда; рост значения комплексной переработки сырья (извлечение попутного металла) и переработки отходов; переход на глубокую переработку сырья и готовые изделия.
Международные тенденции окажут позитивное влияние на расширение объемов и диверсификации экспорта продукции цветной металлургии Казахстана.
Производство автомобилей. На глобальном уровне согласно прогнозу KPMG⁵ к 2020 году продажи автомобилей вырастут на 23% по сравнению с текущим уровнем. При этом основным драйвером роста потребления станут развивающиеся страны. Это обусловлено низким уровнем автомобилизации на душу населения и высоким уровнем среднего возраста автопарка в развивающихся странах. Так, согласно прогнозам IHS Automotive⁶ к 2019 году 57% всех произведенных в мире автомобилей будет приходиться на развивающиеся рынки.
___________________
⁵ Одна из аудиторских компаний «Большой четверки».
⁶ Международная консалтинговая компания в автомобильной промышленности.
В процессе производства: постепенный переход от крупных вертикально интегрированных заводов к компактным сборочным производственным площадкам, расположенным непосредственно в регионе сбыта.
В продукте: смещение спроса на автомобили на альтернативном топливе (электричество, водород). При этом производство как традиционных автомобилей, так и автомобилей на альтернативном топливе сравнительно легко налаживается на сборочных площадках при наличии соответствующих компетенций.
В способе потребления: переход от частного пользования к совместному пользованию автомобилем (car sharing, операционный лизинг и т.д.). Система совместного использования автомобилей распространена в странах с высокой автомобилизацией и уровнем индекса человеческого развития (более 500 автомобилей на 1000 человек).
Мировые тренды будут способствовать развитию автомобильной промышленности Казахстана, которая потянет за собой развитие таких смежных отраслей, как металлургия, производство резиновых изделий, производство стекла, текстильная промышленность, производство электрического оборудования и приборов, НИОКР и т.д. В данном аспекте ключевым условием является партнерство со странами и ТНК, которые имеют сильную научную базу и технологии. В случае поддержки отечественной автомобильной промышленности методами, не противоречащими международным обязательствам Республики Казахстан, появляется возможность увеличения конкурентоспособности данной промышленности.
Производство электрического оборудования. Согласно данным Electrical & Power Review⁷ мировой рынок электрооборудования увеличится с 3 трлн. долл. США до 6,8 трлн. долл. США к 2030 году. При этом рынок трансформаторов будет занимать более 30%. Данный рост будет обусловлен ростом спроса со стороны частных и государственных электроэнергетических компаний. Согласно данным The Business Research Company⁸ производство таких основных продуктов сектора, как электромоторы, осветительное оборудование, системы кондиционирования, будут генерировать спрос на такое сырье, как медь, алюминий и сталь. Рост потребителей электроэнергии постоянного тока был объявлен одним из 10 основных трендов рынка промышленной автоматизации.
___________________
⁷ Источник http://www.eprmagazine.com/article.php.
⁸ Международная консалтинговая компания, специализирующаяся на исследованиях потребительского рынка https://www.newswire.com/press-release/electronic-equipment-global- market.

Все большую роль в развитии сектора будет играть растущий тренд урбанизации, а также увеличивающееся количество представителей среднего класса, особенно в Индии и Китае.
Производство продуктов питания. Прогнозируемый рост объемов производства продуктов питания связан с увеличением мирового населения. Основной рост населения планеты придется на развивающиеся страны. Также основным драйвером потребления пищевой продукции станет урбанизация.
По данным Продовольственной и сельскохозяйственной Организации при Организации Объединенных Наций (далее - ООН), к 2030 году около половины производимой пищевой продукции придется на азиатский регион. Данный тренд будет только усиливаться и к 2050 году две трети производимой продукции будет приходиться на Азию.
Изменение климата может наложить негативный оттенок на использование земельных и водных ресурсов. По прогнозным данным Всемирного Банка, тренд потепления климата к 2030 году предполагается на уровне 2 градуса по Цельсию, что повлечет снижение посевных площадей на 10%.
Вследствие этого предполагается увеличение производительности в аграрном секторе за счет внедрения практики качественного управления земельными ресурсами, внедрения «умных систем» управления водными ресурсами, улучшения инструментов управления рисками в сфере сельского хозяйства и другое.
С учетом международных тенденций и внутренних факторов, а также принимая во внимание близость крупных рынков России и Китая, сектор производства продуктов питания в Казахстане имеет высокий экспортный потенциал.
Агрохимия. Рост потребления минеральных удобрений в мире увеличится в 1,9 раза к 2050 году в связи с ростом населения Земли и потребления продуктов питания. По прогнозам Продовольственной и сельскохозяйственной Организации ООН, к 2050 году необходимость в продуктах питания удвоится, а рост доходов населения повлияет на изменение рациона (доклад ООН). При этом в структуре мирового потребления значительно увеличится доля калийных удобрений, что связано с ростом потребления в развивающихся странах Юго-Восточной Азии, Китае, Индии, Бразилии.
Мировые тенденции позитивно повлияют на развитие конкурентоспособного агрохимического производства в Казахстане. Внутренний рынок Казахстана также имеет высокий потенциал развития: потребление минеральных удобрений при повышении уровня внесения удобрений до среднемирового вырастет в 3 раза.
Нефтегазохимия. В мировой практике по мере углубления химической переработки первичных полупродуктов и получения из них синтетических мономеров, полимеров и других химических продуктов происходит стремительный рост их цены, примерно в 3-5 раза. В этой связи нефтегазохимия будет одним из приоритетов дальнейшего развития нефтегазовой отрасли в мире.
Наблюдаемый рост населения и повышение доходов на душу населения в развивающихся странах приводит к более быстрому росту потребления товаров в них по сравнению с развитыми странами. По оценке McKinsey, к 2025 году средний класс увеличится почти в 2 раза до 4,2 млрд. человек, с 2,4 млрд. человек по сравнению с 2010 годом. Поэтому фокус мирового импорта базовых продуктов нефтегазохимической отрасли смещается в сторону развивающихся стран.
Таким образом, можно ожидать удвоения потребления продуктов нефтегазохимии. Это даст возможность дальнейшему развитию нефтегазохимических производств, нацеленных на рынки Юго-Восточной Азии (Китай, Япония и др). Кроме того, будет расти спрос на других рынках макрорегиона (Турция, Россия).
В долгосрочной перспективе наибольшим спросом на мировом рынке среди нефтегазохимической продукции будут пользоваться полиэтилен и полипропилен, а это 60% от общего потребления всех полимеров. При этом мировое производство данных полимеров будет отставать от спроса даже при условии реализации всех анонсированных проектов до 2025 года. Так, по данным международных маркетинговых компаний Platts⁹ и IHS¹⁰, спрос на полипропилен может составить более 90 млн. тонн в 2025 году, при предложении 90 млн. тонн соответственно. Также спрос на полиэтилен может увеличиться до 160 млн. тонн в 2025 году, при предложении порядка 120 млн. тонн соответственно.
___________________
⁹ Информационное агентство (США), которое специализируется на публикации ценовых котировок на нефть, нефтепродукты, природный газ, продукты нефтехимии и промышленные металлы, торгуемые в различных регионах мира (котировальное агентство).
¹⁰ Компания (США), предоставляющая информацию и анализ в таких сферах, как аэрокосмическая отрасль, оборона и безопасность; автомобилестроение; химическая промышленность; энергетика; морской транспорт и торговля; технологии.

Драйвером роста мирового спроса будут выступать азиатские страны, такие, как Китай, Япония и др. При этом следует отметить, что, с точки зрения производства, наличие качественного и дешевого сырья останется основным конкурентным преимуществом нефтегазохимии.
Данные тенденции на мировом рынке, включая процессы урбанизации и индустриализации Китая, окажут положительное влияние на развитие сектора нефтегазохимии Казахстана с точки зрения экспорта. Кроме того, без нефтегазохимии невозможно развитие альтернативной энергетики (солнечные панели, лопасти ветрогенераторов, биохимия), новых материалов (композиты).

3.4. Текущий сценарий индустриального развития
В Концепции индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2015-2019 годы было предусмотрено 4 сценария индустриального развития на основе двух стратегических условий: конъюнктуры мирового рынка ресурсов и степени интеграции внутри макрорегиона.
На время реализации Программы наиболее вероятно углубление интеграции в макрорегионе на фоне низких цен на сырье, что запускает в среднесрочной перспективе третий сценарий с указанными последствиями:
1) снижение цен на ресурсы лишает экономику стабильного источника высокого дохода;
2) за счет интеграции со странами макрорегиона Казахстан имеет возможность доступа к технологиям;
3) растет возможность торговли со странами макрорегиона, что позволяет Казахстану улучшить рыночные позиции за счет доступа к рынкам и наращивать несырьевой экспорт;
4) структура экономики постепенно меняется в сторону несырьевых отраслей.
При реализации данного сценария повышение производительности и через нее - конкурентоспособности становится основной целью. Базовое регулирование должно быть направлено на:
1) улучшение инвестиционного климата с предложением со стороны государства фискальных и нефискальных стимулов и преференций;
2) привлечение ТНК в приоритетные сектора для развития новых и инновационных для Казахстана производств;
3) поддержку экспорта методами, не запрещенными правилами Всемирной торговой организации (далее - ВТО) и Евразийского экономического союза (далее - ЕАЭС);
4) стимулирование предпринимательства, малого и среднего бизнеса (далее - МСБ).
При этом ожидания должны быть реалистичными. Даже при особых усилиях со стороны государства ожидаемые результаты в прогнозируемый период (с учетом проводимой макроэкономической политики), с высокой долей вероятности, рост обрабатывающего сектора, доли в нем МСБ, экспорта обработанной продукции будут сравнительно невысокими.
Однако завершение формирования базовой индустрии с переходом к производству продукции верхних переделов в химии и нефтехимии, цветной И черной металлургии и созданию полноценного машиностроения с высокой долей локализации позволит перейти на новый уровень индустриального развития, решить первичную задачу снижения зависимости экономики от нефтяного сектора.
В частности, к 2025 году ожидается достижение:
1) доли экспорта обработанных товаров в общем объеме экспорта до 43%;
2) производительности труда в обрабатывающей промышленности, включая продуктивные услуги, до 68% от среднего уровня по странам ОЭСР.
Достижение этих показателей позволит перейти от точечного к массовому внедрению новых производственных технологий, созданию высокоэффективного индустриального предпринимательства на основе самой современной науки и инженерии.
Таким образом, максимальные шансы на успех имеет постепенный ускоренно эволюционный путь. Это доказывает опыт Южной Кореи, Китая и других стран.
В частности, индустриально-инновационное становление Южной Кореи было достигнуто за счет реализации последовательных и поэтапных пятилетних планов экономического развития с 1962 по 1991 годы¹¹. При этом первый десятилетний этап (с 1962 по 1972 годы) был ориентирован на развитие промышленной инфраструктуры и базовых отраслей: текстильная промышленность, черная металлургия, тяжелое машиностроение, химическая промышленность. Второй десятилетний этап (с 1972 по 1981 годы) был направлен на дальнейшее развитие инфраструктуры, реструктуризацию базовых отраслей и создание основы для развития технологических способностей. Последующий десятилетний этап (с 1982 по 1991 годы) преследовал цель повышения конкурентоспособности отраслей, развития высокотехнологичных производств и создания основы для инновационного развития.
В настоящее время долгосрочным приоритетом экономической политики Южной Кореи является создание экономики знаний.
Разрабатываемая в Китае программа «China Manufacturing 2025»¹² является лишь первым из 3 десятилетних планов по пути достижения мирового лидерства в обрабатывающей промышленности к 2050 году. При этом с момента обретения независимости в 1949 году китайская промышленность прошла 2 тридцатилетних этапа развития:
1952-1978 годы - создание базовой индустрии с акцентом на тяжелую промышленность;
1979-2014 годы - развитие масштабной (количественной) индустриализации.
___________________
¹¹ Источник: Корейский институт развития (Korea Development Institute) http://www.kdi.re.
¹² Источник: интернет-ресурс Китайской Инженерной Академии (Chinese Academy of Engineering) - основной идеолог «China Manufacturing 2025») http://en.cae.cn.

«China Manufacturing 2025» нацелена на дальнейшее повышение конкурентоспособности обрабатывающей промышленности Китая. Она подчеркивает переход приоритетов китайской обрабатывающей промышленности от «Сделано в Китае» к «Создано Китаем», от скорости к качеству и от продуктов к брендам. Общим эффектом от реализации данной программы должны стать преодоление экономикой Китая угроз попадания в «ловушку среднего дохода», а также ее трансформация из статуса среднеразвитой к статусу высокоразвитой.

4. Цели, задачи, целевые индикаторы и показатели
результатов реализации Программы

Цель, задачи и общие целевые индикаторы индустриального развития Республики Казахстан до 2020 года
Цель Программы: акцентированное стимулирование конкурентоспособности обрабатывающей промышленности, направленное на повышение производительности труда и увеличение объемов экспорта обработанных товаров.
Достижение цели Программы будет измеряться следующими целевыми индикаторами (таблица 1):
1) рост стоимостного объема экспорта продукции обрабатывающей промышленности на 19% к уровню 2015 года;
2) рост производительности труда в обрабатывающей промышленности на 22% в реальном выражении к уровню 2015 года;
3) объем инвестиций в основной капитал обрабатывающей промышленности в сумме 4,5 трлн. тенге;
4) снижение энергоемкости в обрабатывающей промышленности не менее чем на 7% к уровню 2014 года.

Таблица 1. Целевые индикаторы в обрабатывающей промышленности

№ п/п	Целевые индикаторы	Ед. изм.	Ист. информации	2014 год (факт)	Прогноз					Ответственные за исполнение
					2015 год	2016 год	2017 год	2018 год	2019 год
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
1.	Рост стоимостного объема экспорта продукции обрабатывающей промышленности	% к предыдущему году	КС МНЭ	94,3	106,3*	86	112,8	110,3	111,2	МИР, МСХ, МЭ
		% к 2015 году		134	100	86	97	107	119
2.	Реальный рост производительности труда в обрабатывающей промышленности	% к предыдущему году	КС МНЭ	85,2	113,2*	101,3	104,2	106	109,1	МИР, МСХ, МЭ
		% к 2015 году		-	100	101,3	105,6	111,9	122
3.	Объем инвестиций в основной капитал обрабатывающей промышленности	млрд. тенге	КС МНЭ	729	774	750	828	1032	1149	МИР, МСХ, МЭ
4.	Энергоемкость в обрабатывающей промышленности	% к 2014 году	КС МНЭ	100	99	98	97	95	93	МИР

Примечание: * - согласно приказу Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 4 февраля 2016 года № 58 прогноз 2015 года указан к уровню 2012 года в соответствии с Указом Президента Республики Казахстан от 1 августа 2014 года № 874.
Таким образом, достижение данных индикаторов возможно при условии выделения бюджетных средств на реализацию Программы в размере 0,9 трлн. тенге и привлечения частных инвестиций на общую сумму порядка 3,6 трлн. тенге, в том числе заемных (сбалансированный вариант).
Сохранение значений по производительности труда и экспорту в обрабатывающей промышленности на уровне 2015 года (на начало глобальных изменений) возможно при условии привлечения инвестиций в обрабатывающий сектор на общую сумму 3,7 трлн. тенге, в том числе бюджетных средств - в размере 0,8 трлн. тенге и частных инвестиций - в размере 2,9 трлн. тенге.
Для обеспечения роста индикаторов в 1,4 раза к уровню 2012 года, как было запланировано в 2014 году (до глобальных изменений в мировой экономике), потребуются бюджетное финансирование в размере 1,7 трлн. тенге и вложение частных инвестиций на общую сумму порядка 6,6 трлн. тенге.
Для решения поставленной цели предусматривается решение следующих задач:
1) завершение создания эффективной базовой индустрии за счет модернизации предприятий в традиционных секторах.
Достижение данной задачи будет измеряться следующими показателями результатов:

№ п/п	Показатели результатов	Ед. изм.	2014 год (факт)	Прогноз					Ответственные за исполнение
				2015 год	2016 год	2017 год	2018 год	2019 год
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1.	Количество проектов по модернизации и расширению действующих производств	ед.	-	-	9	3	2	2	МИР, МСХ, МЭ

2) создание новых точек индустриального роста через реализацию крупных отраслеобразующих проектов.
Достижение данной задачи будет измеряться следующими показателями результатов:

№ п/п	Показатели результатов	Ед. изм.	2014 год (факт)	Прогноз					Ответственные за исполнение
				2015 год	2016 год	2017 год	2018 год	2019 год
1.	Количество новых крупных проектов	ед.	-	-	5	2	2	1	МИР и др.
2.	Количество реализованных пилотных территориальных кластеров	ед.	-	-	-	6	-	-	МИР
3.	Количество привлеченных инвесторов из списка компаний, включенных в Global-2000/THK	ед.	5	-	7	5	5	5	МИР

Долгосрочная цель индустриальной политики - достижение уровня производительности труда, равного среднему уровню в странах ОЭСР. Однако, рост производительности сопровождается высвобождением работников. В 2008-2014 годы из всех стран ОЭСР лишь Германия и Израиль смогли увеличить количество работников в обрабатывающем секторе (порядка 50 и 16 тыс. человек соответственно).
Поэтому в рамках Программы поставлена задача при повышении производительности труда сохранить количество работников в обрабатывающем секторе (в 2015 году - порядка 515 тыс. человек без учета самозанятых) за счет создания рабочих мест на новых предприятиях, запускаемых в рамках индустриализации. Всего в рамках Программы намечено реализовать порядка 400 проектов с созданием более 70 тыс. качественных рабочих мест в обрабатывающем секторе;

№ п/п	Показатели результатов	Ед. изм.	2014 год (факт)	Прогноз					Ответственные за исполнение
				2015 год	2016 год	2017 год	2018 год	2019 год
1.	Численность занятых в обрабатывающей промышленности*	тыс. человек	495,4	515,3	515,3	515,3	515,3	515,3	МИР, МЗСР, МСХ, МЭ

Примечание: * - без учета самостоятельно занятого населения.

3) обеспечение условий для появления высокоэффективного индустриального предпринимательства, ориентированного на экспорт и (или) постоянное повышение производительности своего труда.
Достижение данной задачи будет измеряться следующими показателями результатов:

№ п/п	Показатели результатов	Ед. изм.	2014 год (факт)	Прогноз					Ответственные за исполнение
				2015 год	2016 год	2017 год	2018 год	2019 год
1.	Количество созданных экспортных казахстанских брендов	ед.	-	-	2	1	1	-	МИР, МСХ, МИД, МНЭ
2.	Количество предприятий, получивших государственную поддержку, направленную на повышение производительности труда субъектов индустриально-инновационной деятельности	ед.	77	34	29	26	26	26	МИР

4) создание предпосылок для появления в будущем критической массы инновационно активного бизнеса.
Достижение данной задачи будет измеряться следующими показателями результатов:

№ п/п	Показатели результатов	Ед. изм.	2014 год (факт)	Прогноз					Ответственные за исполнение
				2015 год	2016 год	2017 год	2018 год	2019 год
1.	Количество внедренных технологий на производстве	ед.	2	-	2	6	6	6	МИР, АО «НАТР»
2.	Количество проектов, направленных на решение технологических задач отраслей	ед.	-	-	2	2	2	2	МИР, АО «НАТР»
3.	Количество созданных центров развития технологий	ед.	-	-	1	1	2	1	МИР, АКФ «ПИТ»
4.	Количество новых технологичных компаний, инкубированных в кластере для включения в участники СЭЗ «ПИТ»	ед.	-	-	7	11	14	18	МИР, АКФ «ПИТ»

5. Основные направления, пути достижения поставленных
целей Программы и соответствующие меры

Государственная промышленная политика Казахстана проводится на принципах реалистичности (объективная оценка текущей ситуации у фактических возможностей экономики), последовательности (планомерное достижение поставленных долгосрочных целей), прагматичности (четкое видение достижения поставленных целей).
С 2010 года было начато осуществление проактивной промышленной политики как элемента диверсификации экономики.
При этом под диверсификацией понимается обеспечение большей устойчивости экономики путем снижения влияния горнодобывающего сектора через стимулирование секторов, наименее зависящих от волатильности на сырьевых рынках и других неконтролируемых факторов.
К таким секторам отнесены обрабатывающий сектор и сектора продуктивных услуг.
Продуктивные услуги - услуги, связанные с созданием реальной экономической ценности, а не с перераспределением добавленной стоимости (финансовые, торговые, посреднические услуги). К продуктивным можно отнести инжиниринг и сервис, транспортные, инфокоммуникационные, космические, социальные услуги в области образования и здравоохранения, исследования, сферу обслуживания и быта, туризм и т.п.
Анализ стран со схожими условиями (территория, население, сырьевая направленность и др.) - Канады и Австралии - показал, что устойчивость экономик этих стран обеспечивается сохранением на протяжении длительного периода суммарной доли обрабатывающего сектора и продуктивных услуг на уровне 44-47% от ВВП (по итогам 2014 года обрабатывающий сектор - 11% и 6%, продуктивные услуги - 33% и 41% соответственно).
По итогам 2014 года, по данным Комитета статистики Министерства национальной экономики Республики Казахстан и расчетам АО «Казахстанский институт развития индустрии» (далее - АО «КИРИ»), совокупная доля обрабатывающей промышленности и продуктивных услуг в Казахстане составила 39%. Для построения устойчивой сервисно-индустриальной экономики данный показатель должен быть доведен до 46% к 2035 году (с учетом реальных возможностей страны и глобальной тенденции по увеличению доли услуг в мировой экономике).
При этом доля обрабатывающей промышленности продолжит оставаться на сравнительно низком уровне - порядка 11-12%. Однако, важность развития обрабатывающего сектора заключается в формировании спроса на высокотехнологические услуги, создании инженерных компетенций и качественных рабочих мест, без которых невозможно формирование так называемой «инновационной экономики».
Таким образом, можно сказать, что в ближайшее время Казахстану предстоит продолжить процесс перехода от экономики, движимой фактором «сырьевой конкурентоспособности», к экономике, основанной на росте за счет «фактора инвестиций», с достижением в дальнейшем предпосылок для начала формирования экономики, движимой «фактором инноваций».
Основным показателем перехода к эффективной инновационной экономике в обрабатывающем секторе станет достижение в нем уровня производительности труда, сравнимого со средним по странам ОЭСР. По расчетам, к 2035 году данный показатель составит 105,3 тыс. долл. США на одного работника.
По итогам 2014 года производительность труда в казахстанской обрабатывающей промышленности составляла порядка 42,6 тыс. долл. США (порядка 45% от средней по ОЭСР¹³). Однако, по результатам 2015 года, с учетом влияния девальвации показатель может снизиться примерно до 30-33 тыс. долл. США на одного работника, увеличив разрыв, который необходимо преодолеть.
___________________
¹³ По расчету АО «КИРИ» на основе данных Комитета статистики Министерства национальной экономики Республики Казахстан и ОЭСР http://stats.oecd.org.

Это предопределяет необходимость, помимо политики модернизации производств и реализации новых современных проектов, усилить стимулирование отечественных предприятий на внедрение наилучших практик, связанных со снижением себестоимости продукции, энергосбережением и ресурсоэффективностью, повышением ее качества и скорости освоения, маркетинговым сопровождением и продвижением своей продукции.
Падение цен на основные сырьевые экспортные товары негативно влияет на показатели торгового баланса, что может повлечь переход на режим плавающего обменного курса национальной валюты. В этой связи в ближайшие годы в рамках промышленной политики будет уделено большое внимание развитию и поддержке предприятий, ориентированных прежде всего на экспорт несырьевой продукции.
Также следует учесть, что переход на режим плавающего обменного курса национальной валюты может повлечь ухудшение возможностей для приобретения зарубежных технологий и высокотехнологичного оборудования за счет удорожания, а также общее снижение бизнес-активности из-за ухудшения доступа к кредитным ресурсам через отечественные банки второго уровня (далее - БВУ).
Критически необходимым условием для успешности промышленной политики является обеспечение устойчивости макроэкономических показателей на весь период действия Программы, в частности, резкие колебания курса национальной валюты, налоговая и денежно-кредитная политики, не ориентированные на развитие обрабатывающего сектора, недостаточные объемы кредитования реального сектора экономики оказывают ограничивающее влияние на достижение задач и целевых индикаторов Программы.
По расчетам, для увеличения объемов экспорта на 19% и повышения уровня производительности труда в обрабатывающем секторе на 22% к 2019 году в сравнении с 2015 годом необходимо 4,5 трлн. тенге инвестиций в основной капитал. Поэтому только скорейшая нормализация ситуации с отечественным финансовым сектором позволит обеспечить частный бизнес доступными денежными ресурсами, необходимыми для реализации проектов в обрабатывающем секторе.
Значимой мерой по насыщению внутреннего рынка необходимыми денежными средствами станет новая политика привлечения иностранных инвестиций, ориентированная как на повышение адресности и эффективности работы с иностранными компаниями, в первую очередь, ТНК, так и на создание привлекательного инвестклимата, соответствующего стандартам стран ОЭСР.
Кардинально изменится текущая система государственной поддержки с акцентом на освоение новых рынков и производительность. Ключевыми ориентирами станут переход на цифровую платформу отраслей экономики и социальной сферы, создание среды, стимулирующей развитие креативного человеческого капитала. При этом наибольшую поддержку получат предприятия в 8 приоритетных секторах (черная металлургия, цветная металлургия, агрохимия, нефтепереработка, нефтегазохимия, производство автомобилей, производство продуктов питания, производство электрического оборудования) 5 отраслей (металлургия, химия, нефтепереработка, машиностроение, производство продуктов питания).
Учитывая изложенное, будут применяться следующие основные подходы при реализации Программы.
1. Превалирование поддержки частных инициатив над государственными
Будет осуществлен поэтапный переход от государственных инициатив к поддержке исключительно частных инициатив.
В основном инструменты прямого государственного финансирования через национальные управляющие холдинги и институты развития будут сконцентрированы на завершении начатых крупных новых отраслеобразующих проектов, запуск которых позволит создать новую базу индустриального роста, а также на поддержке предприятий обрабатывающей промышленности по освоению новых рынков для реализации несырьевых товаров.
В сторону большего финансового участия инициатора будут изменены критерии по предоставлению мер адресной поддержки институтами развития (кредитование, софинансирование, субсидирование процентных ставок по кредитам и т.п.). Ключевыми критериями для оказания финансовой поддержки станут увеличение производительности труда и расширение рынков для реализации обработанной продукции. Будет проведена работа по пересмотру подходов и критериев предоставления институтами развития инструментов государственной поддержки.
Поддержку получит любое действующее предприятие ненефтяного сектора, выходящее на экспорт и (или) обеспечивающее повышение уровня производительности труда. С 2017 года не менее 60%, а с 2018 года 80% всех средств пойдут по новой схеме. Данные меры будут оказываться исходя из международных обязательств, принятых Республикой Казахстан в рамках ВТО, ЕАЭС и других организаций.
2. Превалирование общесистемных мер поддержки над прямой проектной поддержкой
Начнется процесс постепенного переориентирования бюджетных затрат в основном на меры общесистемного характера — строительство инфраструктуры, сервисную поддержку и стимулирование освоения новых рынков и производительности труда, информационно-аналитическую поддержку, улучшение инвестиционного климата, доступность трудовых ресурсов, качество образования и научных исследований, стимулирующие технические стандарты и т.п.
3. Смещение акцентов с защиты отечественных предприятий на внутреннем рынке на их ориентацию на внешние экспортные рынки методами, не противоречащими принятым международным обязательствам Республики Казахстан
Основным критерием при принятии решения о поддержке предприятий будет являться увеличение в результате такой поддержки сравнительной производительности труда и валового экспорта обработанной продукции. При этом в импортозамещении акцент будет смещен с прямого продвижения интересов отечественных товаропроизводителей.
Будет проводиться целенаправленная работа по повышению локализации отечественных производств, обеспечен равный доступ к закупкам государственного и квазигосударственного сектора, а также недропользователей. Также будет рассмотрена возможность допустимого приоритетного закупа отечественной продукции у субъектов предпринимательства, имеющих соответствующий уровень индустриального развития, подтверждаемый сертификацией Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан «Атамекен» (далее - НПП «Атамекен»), в рамках норм международных актов.
Исходя из данных принципов, будет продолжено совершенствование системы государственной поддержки обрабатывающей промышленности в рамках Программы.
С момента начала активной реализации новой промышленной политики за годы первой пятилетки были решены задачи по остановке процесса деиндустриализации страны, созданы базовые условия для формирования новой волны индустриального предпринимательства - в первую очередь, снятие инфраструктурных ограничений для реализации индустриального потенциала. На эти цели были направлены более 90% от выделенных бюджетных средств.
В ходе второй пятилетки помимо закрепления результатов, достигнутых ранее, будет завершено создание эффективной базовой индустрии, проводиться смещение акцентов на поддержку наиболее конкурентоспособных предприятий, бизнеса, ориентированного на повышение собственной производительности труда, конкурентную борьбу не столько за внутренний рынок, сколько за внешние рынки.
При этом к 2019 году планируется создать системные условия и комплекс адаптированных под цели стимулирования производительности труда и экспорта инструментов господдержки. Особую роль будет играть проникновение элементов автоматизации, роботизации и цифровизации производств во все отрасли экономики - от промышленности до сельского хозяйства, от торговли до транспорта.
К моменту завершения второй пятилетки будут естественным образом с учетом глобальных технологических трендов выявлены возможные направления, по которым казахстанский индустриальный бизнес имеет максимальные шансы на продвижение на региональном рынке.
При этом Программа будет сконцентрирована исключительно на проблемах развития обрабатывающего сектора, что предопределяет необходимость параллельного запуска других программ по диверсификации г стимулированию смежных секторов экономики - в первую очередь, сектора продуктивных услуг, сельского хозяйства, цифровизации экономики и др.
В дальнейшем на последующих этапах индустриализации будет оказываться поддержка массовому выходу и закреплению на региональных рынках эффективных казахстанских производителей. Усилия бизнеса и государства сконцентрируются на формировании и закреплении за Казахстаном специализации в нескольких направлениях, по которым будет обеспечено вхождение в число стран индустриально-технологических лидеров, а также завершении формирования благоприятной инновационной среды, позволяющей генерировать новые востребованные технологии. Тем самым будет исполнен^ задача, поставленная в Стратегии «Казахстан-2050», по достижению Казахстаном уровня технологического развития развитых стран в течение 15-20 лет.
Непременным условием успешной трансформации на всех этапах индустриализации станет непрерывная работа по повышению эффективности и производительности труда на каждом предприятии в промышленности и смежных секторах услуг.
Анализ текущего состояния, глобальных трендов экономического развития и их влияния на Казахстан показывает, что для перехода к устойчивой сервисно-индустриальной экономике, занимающей достойное место в мировой системе разделения труда, необходимо создание базовой индустрии через реализацию и (или) модернизацию крупных системообразующих проектов. Эти «центры тяжести» со временем позволят нарастить критическую массу индустриального предпринимательства, без которого невозможно создать гибкую, быстро адаптирующуюся к изменению внешних условий, промышленность.
Переход от сырьевой экономики к инновационной требует долгосрочной и последовательной государственной политики, определяющей поступательную динамику, с учетом реалистичных возможностей бизнеса и государства, баланса экономического, политического и социального развития и прогресса.
В системе стимулирования и поддержки индустриального развития, которую необходимо выстроить для успешной реализации Программы, можно выделить 3 компонента, имеющие прямое и (или) косвенное влияние на развитие обрабатывающего сектора:
1) основные направления экономической политики, создающие благоприятные условия;
2) системные меры поддержки обрабатывающего сектора;
3) адресные меры поддержки инвестиционных проектов обрабатывающего сектора.
5.1. Основные направления экономической политики включают:
1) финансовое стимулирование обрабатывающего сектора, обеспечивающее преференциальный доступ к кредитованию через БВУ (как по объемам, валюте, так и по стоимости кредитов, направляемых на развитие обрабатывающего сектора и реализацию высокопроизводительных и конкурентоспособных проектов), что, помимо прочего, также позволит снизить затраты бюджета на финансирование экономики, а национальным управляющим холдингам и институтам развития постепенно отойти от функций доведения финансовых ресурсов до бизнеса;
2) выработку механизма обеспечения экономической стабильности на период реализации Программы, основывающейся в том числе на неизменности механизмов и условий предоставления государственной поддержки, гарантированном исполнении обязательств по выделению бюджетного финансирования и др.;
3) повышение доступности квалифицированных кадров через рост качества образования путем перехода на системные изменения во всех звеньях от дошкольного до послевузовского образования, а также облегчение доступа к рынку труда квалифицированных иностранных специалистов. Система образования будет ориентирована на краткосрочные и долгосрочные задачи по диверсификации и индустриализации экономики через адаптацию Государственной программы развития образования и науки на 2016-2019 годы и других соответствующих программ. В целях своевременного обеспечения индустриализации высококвалифицированными трудовыми ресурсами будут усовершенствованы подходы к прогнозированию кадровой потребности в среднесрочной перспективе;
4) развитие конкуренции через снижение государственного присутствия в экономике (приватизация объектов квазигосударственного сектора, запрет на создание новых государственных компаний в обрабатывающем секторе, развитие института банкротства);
5) создание инвестиционного климата по стандартам ОЭСР, включая продолжение процесса уменьшения уровня администрирования бизнеса;
6) проработку вопроса о целесообразности создания более выгодных условий для инвестирования и предпринимательской деятельности в обрабатывающей промышленности, особенно в приоритетных секторах;
7) инфраструктурную политику - обеспечение доступа к качественной и конкурентоспособной транспортной, инфокоммуникационной, космической, энергетической, коммунальной и газовой инфраструктуре.
Реализация приведенных направлений экономической политики является критически важным условием успешности проводимой политики индустриализации. Неполная или неэффективная реализация комплекса указанных выше мероприятий приведет к снижению результатов, которых можно достичь в рамках Программы.
По всем указанным направлениям, начиная с 2016 года, в соответствующие программные документы будут вноситься изменения, выработанные уполномоченными органами совместно с уполномоченным органом в области государственной поддержки индустриально-инновационной деятельности и бизнес-сообществом при координации со стороны НПП «Атамекен».
5.2. Системные меры поддержки обрабатывающего сектора будут реализовываться через:
1) улучшение инвестиционного климата в обрабатывающем секторе.
В условиях новой экономической реальности (оттока капитала с развивающихся рынков, падения цен на сырье) Программа будет сконцентрирована на создании благоприятного инвестиционного климата Казахстана и активизации привлечения прямых иностранных инвестиций. Будет усилена работа по формированию и продвижению инвестиционного имиджа Республики Казахстан за рубежом с использованием инструментов продвижения.
Улучшение инвестиционного климата Казахстана неразрывно связано с внедрением стандартов ОЭСР. В результате Казахстан планирует вступить в Комитет по инвестициям ОЭСР в 2017 году. Таким образом, принятые Казахстаном рекомендации ОЭСР должны соответствовать лучшей мировой практике.
Для достижения определенных целей предусмотрены следующие меры.
1. Входная группа:
1) совершенствование процедур миграционного контроля;
2) улучшение процедур привлечения иностранной рабочей силы;
3) расширение безвизового режима.
2. Фискальная система:
1) совершенствование администрирования налогового и таможенного законодательства;
2) совершенствование трансфертного ценообразования.
3. Улучшение системных инструментов:
1) рассмотрение вопросов стратегических инвесторов и ТНК в рамках Инвестиционного штаба;
2) совершенствование деятельности по принципу «одного окна» для инвесторов.
Совершенствование деятельности по принципу «одного окна» для инвесторов посредством взаимодействия центральных государственных органов, местных исполнительных органов, Государственной корпорации «Правительство для граждан» и других организаций в части оказания содействия инвесторам в предоставлении государственных услуг, необходимых для реализации инвестиционного проекта;
3) улучшение регионального инвестиционного климата совместно с НПП «Атамекен»;
4) активизация работы загранучреждений Министерства иностранных дел Республики Казахстан;
5) создание представительств «Kaznex Invest».
Кроме того, будут решаться задачи по привлечению не менее 10 ТНК в перерабатывающий сектор Казахстана и увеличению притока инвестиций в национальную экономику.
Реализация поставленных задач будет идти в следующих направлениях.
Первое направление - «страновой подход»: реализация страновых программ по привлечению инвестиций с приоритетными странами, в т.ч. Китайской Народной Республикой, Российской Федерацией, Ираном и Турецкой Республикой. При этом для активного продвижения двустороннего инвестиционного сотрудничества будет проводиться постоянный мониторинг совместных проектов, со стороны Правительства Казахстана и указанных стран будет оказываться всесторонняя поддержка по каждому проекту.
Второе направление - поддержка действующих инвесторов (реинвестиции). Для последующего реинвестирования в создание новых видов продукции или расширение существующих производств инвесторам будет оказываться всесторонняя поддержка, в том числе путем оперативного реагирования на возникшие проблемы и их решения инвестиционным омбудсменом.
Третье направление - привлечение инфраструктурных инвестиций через механизм государственно-частного партнерства (далее - ГЧП).
Будет принят новый Закон Республики Казахстан о государственно-частном партнерстве, который создаст новые возможности для инвесторов. Это законодательная основа для активной реализации проектов в сфере ГЧП.
Для этого будет сфокусирована работа на реализации крупных инфраструктурных проектов.
В целях ускорения поиска инвесторов при акционерном обществе «Национальный управляющий холдинг «Байтерек» (далее - АО «НУХ «Байтерек») будет организовано проведение подготовительных работ по финансированию и разработке проектов.
Государственным органам и национальным компаниям необходимо будет определить перечень проектов, реализация которых будет осуществляться через механизмы ГЧП, с последующим поиском инвесторов.
Четвертое направление - приватизация. В рамках данного направления будет проработан вопрос по внедрению новых мер финансовой поддержки развития экономики страны.
Кроме того, планируется привлечение таких крупнейших технологических компаний, как Google, с которыми сейчас ведутся активные переговоры, а также создание совместных предприятий с ведущими специализированными организациями, такими, как институт Фраунгофера и др. В результате эти компании станут для Казахстана якорными инвесторами.
Для создания благоприятного инвестиционного климата в целях развития экономики и стимулирования инвестиций будут предоставляться следующие меры государственной поддержки.
3.1. Меры поддержки первого уровня (базовый пакет).
По инвестиционному проекту предоставляются следующие виды инвестиционных преференций:
1) освобождение от обложения таможенными пошлинами при импорте технологического оборудования, комплектующих и запасных частей к нему, сырья и (или) материалов и налогом на добавленную стоимость на импорт сырья и (или) материалов в рамках инвестиционных контрактов;
2) государственные натурные гранты.
Для получения этих преференций инвестор должен осуществлять деятельность в одном из видов деятельности, определяемых Правительством Республики Казахстан, за исключением игорного бизнеса, недропользования, а также производства подакцизных товаров.
3.2. Меры поддержки второго уровня.
По инвестиционному проекту (в том числе инвестиционному приоритетному проекту) предоставляются следующие виды инвестиционных преференций:
1) освобождение от обложения таможенными пошлинами при импорте технологического оборудования, комплектующих и запасных частей к нему, сырья и (или) материалов;
2) государственные натурные гранты;
3) преференции по налогам (освобождение от уплаты корпоративного подоходного налога (далее - КПН) на 10 лет, земельного налога на 10 лет, налога на имущество на 8 лет);
4) инвестиционная субсидия (до 30% капитальных затрат инвестора). При этом для данных проектов предоставляется гарантия стабильности законодательства в отношении увеличения ставок налогов (кроме налога на добавленную стоимость (далее - НДС) и акцизов) и в сфере занятости населения и право на привлечение иностранной рабочей силы.
Под инвестиционным приоритетным проектом понимается инвестиционный проект, реализуемый вновь созданным юридическим лицом по определенным приоритетным видам деятельности, определяемым Правительством Республики Казахстан, и предусматривающий осуществление инвестиций в размере не менее двухмиллионнократного размера месячного расчетного показателя, установленного законом о республиканском бюджете и действующего на дату подачи заявки на предоставление инвестиционных преференций. Государственная регистрация юридического лица должна быть осуществлена не ранее двадцати четырех календарных месяцев до дня подачи заявки на предоставление инвестиционных преференций.
3.3. Меры поддержки третьего уровня.
Для участников всех СЭЗ предусмотрены следующие налоговые льготы:
1) освобождение от КПН;
2) освобождение от земельного налога;
3) освобождение от налога на имущество;
4) освобождение от НДС при реализации на территорию СЭЗ товаров, полностью потребляемых в процессе производства.
3.4. Инвестиционный омбудсмен.
Для защиты прав инвесторов, в том числе для предотвращения судебных исков, продолжится функционирование института Инвестиционного омбудсмена, основными задачами которого являются:
1) рассмотрение обращений инвесторов и вынесение рекомендаций для их разрешения, в том числе взаимодействуя с государственными органами;
2) содействие инвесторам в решении возникающих вопросов во внесудебном и досудебном порядках;
3) выработка и внесение рекомендаций по совершенствованию действующего законодательства Республики Казахстан;
2) развитие и продвижение экспорта.
Основным направлением экспорта продукции обрабатывающей промышленности с учетом объемов рынка, расстояния и факторов торговли станут страны ЕАЭС и Центральной Азии, Афганистан, Иран, страны Кавказа, западные регионы Китая. Особую роль будут играть приграничные регионы и рынок Российской Федерации в целом, где доля казахстанской продукции в импорте обрабатывающей промышленности должна достигнуть 6% в долгосрочной перспективе. Также будет использован потенциал проекта «Новый шелковый путь» с вхождением в ЦДС стран-участников торговли.
Будут приняты меры по совершенствованию экспортной политики, в том числе в части повышения эффективности ее координации.
Будет применен общенациональный подход к системе развития и продвижения экспорта. При этом на заместителей министров и акимов областей и городов будет возложена ответственность за показатели экспорта в курируемых отраслях.
В рамках Программы «Содействие продвижению экспорта казахстанских товаров на внешние рынки» отечественным экспортоориентированным компаниям будут предоставляться меры государственной поддержки по принципу «одного окна» на базе национального института в области развития и продвижения экспорта.
Для этого будет продолжена работа по сервисной и финансовой поддержке экспорта, включая:
1) информационно-аналитическое сопровождение.
Предоставление информации экспортерам обрабатывающих отраслей об экспортном потенциале страны и потенциальных рынках сбыта (страновые, отраслевые обзоры, узкоцелевые бриф-анализы, обзоры по регионам). Мониторинг основных тенденций развития мировой торговли (TradePerformance). Развитие и продвижение интернет-портала export.gov.kz. Организация обучающих тренингов, учебных туров для казахстанских экспортеров;
2) мероприятия по продвижению экспорта.
Организация и проведение презентационных мероприятий по продвижению казахстанского несырьевого экспорта (торговые миссии, презентация отечественных товарных знаков, участие предприятий в зарубежных выставках, в том числе в формате национального стенда). Продвижение продукции отечественных производителей на рынок гуманитарных закупок (предквалификационная инспекция на соответствие требованиям гуманитарных организаций, обучение по вопросам гуманитарных закупок, участие отечественных предприятий в международных специализированных выставках);
3) развитие экспортной способности.
Проведение региональных советов экспортеров и Совета экспортеров при Министерстве по инвестициям и развитию Республики Казахстан. Подготовка и издание справочника «Экспортная продукция Казахстана» на русском и английском языках, инструктивных материалов «В помощь экспортеру» на русском и казахском языках. Развитие рынка упаковочной индустрии (учебные туры/производственные стажировки, обучающие семинары/«круглые столы», конференции);
4) поддержка экспортеров за рубежом.
Будет проработан вопрос об открытии сети представительств по продвижению экспорта и торговли за рубежом в приоритетных странах - крупных стратегических рынках;
5) возмещение части затрат субъектов индустриально-инновационной деятельности по продвижению отечественных обработанных товаров:
1) затраты на рекламу отечественной продукции за рубежом;
2) прямое участие в зарубежных выставках, ярмарках, фестивалях;
3) разработка и издание каталога;
4) содержание представительства, торговой точки, склада за рубежом;
5) проведение процедур, связанных с регистрацией товарных знаков и продукции за рубежом;
6) затраты на проведение процедур, связанных с сертификацией продукции за рубежом.
В целях создания и реализации 3-4 экспортных казахстанских брендов будет проводиться работа по следующим направлениям:
1) создание и продвижение зонтичных брендов на целевых рынках с привлечением консалтинговой и экспертной поддержки;
2) стимулирование узнаваемости конкурентоспособных брендов отечественных компаний-производителей на целевых рынках (рекламно-презентационные мероприятия, продвижение через торговые сети и торговые дома);
6) финансовая поддержка экспортеров.
В целях комплексной поддержки экспортеров будет проработан вопрос по созданию единого экспортного агентства на базе дочерней организации АО «НУХ «Байтерек» - акционерного общества «Экспортно-кредитная страховая корпорация «КазЭкспортГарант» (далее - КазЭкспортГарант) с функциями по поддержке отечественных предприятий-экспортеров в части страхования экспортных операций от коммерческих и политических рисков, а также экспортного и предэкспортного финансирования.
Будет проработан вопрос по расширению линейки инструментов КазЭкспортГаранта, где финансово-страховая поддержка будет способствовать увеличению доступности к финансированию экспортеров через экспортное и предэкспортное финансирование.
Кроме того, в целях повышения статуса КазЭкспортГаранта как экспортно-кредитного агентства будет рассмотрена возможность предоставления КазЭкспортГаранту механизма для увеличения емкости по страхованию рисков. Будет проработан механизм гарантирования страховых выплат (по обязательствам юридического лица, выплаты по которым могут быть осуществлены только при недостаточности собственных средств юридического лица) и (или) увеличения уставного капитала.
Кроме этого будет проработан вопрос по передаче КазЭкспортГаранту функции национального института развития в области развития и продвижения экспорта в части сервисной поддержки экспортеров.
Все данные меры отвечают международным обязательствам Казахстана, в частности, основным принципам и стандартам ОЭСР, а также акцентируют внимание на опыте государств-членов ВТО, использующих механизмы и инструменты поддержки своего экспорта.
Кроме того, будет проработан механизм субсидирования ставок постфинансирования в целях повышения конкурентных преимуществ отечественной продукции через финансирование экспортных сделок на приемлемых условиях за счет фондирования БВУ и субсидирования АО «Фонд развития предпринимательства «Даму».
Деятельность АО «Банк Развития Казахстана» будет сфокусирована на кредитовании крупных проектов с высоким экспортным потенциалом, а также кредитовании экспортных операций переработанных товаров;
3) повышение производительности труда.
Совершенствование системы стимулирования производительности труда становится определяющим фактором роста конкурентоспособности обрабатывающей промышленности.
Данная работа будет проводиться на основе постоянного анализа факторов повышения производительности труда, направленного на выявление системных задач, решаемых через внесение изменений в нормативные правовые документы.
Критерии оценки изменения производительности труда будут введены национальными управляющими холдингами и институтами развития при предоставлении всех инструментов финансовой государственной поддержки.
Инструменты государственной поддержки, направленные на повышение производительности труда субъектов индустриально-инновационной деятельности, нацелены на стимулирование предприятий обрабатывающего и смежных с ним секторов продуктивных услуг в повышении производительности и эффективности производства путем предоставления долгосрочного лизингового финансирования и мер государственной поддержки, направленных на повышение своей компетенции, эффективности организации производства, совершенствование технологических процессов и т.д., посредством возмещения исторических затрат.
Продолжится работа по оптимизации государственной поддержки, направленной на повышение производительности труда субъектов индустриально-инновационной деятельности и являющейся основным инструментом сервисной и иной поддержки предприятий, стремящихся повысить свою конкурентоспособность и эффективность.
В рамках данной работы субъектам индустриально-инновационной деятельности будут предоставляться меры государственной поддержки в виде возмещения части затрат на базе национального института развития в области развития индустрии - АО «КИРИ». При этом роль общественного внешнего контроля за процессом предоставления возмещений возложена на НПП «Атамекен». Оператором долгосрочного лизингового финансирования является акционерное общество «БРК-Лизинг» - дочерняя организация акционерного общества «Банк Развития Казахстана».
Перечень приоритетных секторов экономики, по которым возмещаются затраты субъектов индустриально-инновационной деятельности в рамках государственной поддержки, направленной на повышение производительности труда субъектов индустриально-инновационной деятельности, а также иные документы в ее реализацию, включая виды затрат в разрезе мер государственной поддержки, предоставляемых субъектам индустриально-инновационной деятельности, утверждаются уполномоченным органом в области государственной поддержки индустриально-инновационной деятельности.
Перечень статей затрат по их видам утверждается национальным институтом развития в области развития индустрии после предварительного одобрения уполномоченным органом в области государственной поддержки индустриально-инновационной деятельности.
С 2017 года механизм возмещения затрат также будет включать возможность приема заявок онлайн.
Для реализации указанных подходов будут внесены соответствующие изменения в нормативные правовые акты.
В целях формирования у населения страны положительного восприятия от потребления отечественных товаров и вклада в развитие социально-экономического потенциала страны национальным институтом развития в области развития местного содержания будет проведена работа по созданию и распространению социальных идеологических материалов и мероприятий по поддержке промышленных предприятий, производящих качественную востребованную продукцию;
4) интеграционную политику.
ЕАЭС является важным интеграционным объединением, способствующим созданию благоприятных условий для стабильного развития экономики Казахстана.
В рамках ЕАЭС функционирует правовая база для работы общего экономического пространства. Государствами-членами будет проводиться промышленное сотрудничество.
Будут предусмотрены стимулирование промышленной кооперации и создание глобальных ЦДС, по которым будут представлены инструменты для максимально выгодной промышленной кооперации в ЕАЭС по приоритетным направлениям.
Также в реализацию статьи 88 Договора о ЕАЭС, в условиях равного доступа и справедливой торговли, Казахстану необходимо обеспечить практический доступ к государственным и муниципальным закупкам государств-членов ЕАЭС.
В этой связи в целях поддержки промышленной кооперации, повышения уровня конкурентоспособности и стимулирования развития обрабатывающей промышленности будет выработан единый механизм интеграции существующих информационных систем, позволяющих осуществлять комплексное информационно-технологическое, техническое сопровождение и расширение функционала государственных информационных систем, в том числе:
1) государственной информационной системы «Интернет-портал казахстанских товаров, работ и услуг»;
2) государственной информационной системы «Реестр товаров, работ и услуг, используемых при проведении операций по недропользованию, и их производителей».
При реализации таможенно-тарифной политики, а также осуществлении деятельности по заключению соглашений о зонах свободной торговли и иных преференциальных соглашений ЕАЭС с третьими странами необходимо учитывать интересы промышленности Республики Казахстан.
Казахстан с 2015 года станет членом ВТО, что даст множество преимуществ для страны: недискриминационный подход на внешних рынках, прозрачность, благоприятный климат для инвестиций и торговли; вместе с тем и ограничения по объему и видам оказываемой государственной поддержки.
В рамках Программы будет пересмотрена система государственной поддержки промышленности с целью недопущения снижения конкурентоспособности отечественных предприятий и соответствия правилам ВТО и ЕАЭС.
При поддержке национального института развития в области развития индустрии будет усилена работа по экспертному сопровождению интеграционных процессов с учетом интересов Казахстана в части промышленного сотрудничества для предоставления консультационных услуг государственным органам и частному бизнесу;
5) инновационно-технологическое развитие.
Учитывая текущий уровень инновационной активности отечественных предприятий, технологическую готовность инфраструктуры, а также уровень человеческого капитала, предлагается поэтапное развитие национальной инновационной системы для своевременного достижения к 2050 году уровня тридцати самых конкурентоспособных стран мира.
На первом этапе необходимо начать создавать компетенции и инфраструктуру для развития собственных инноваций.
Реализация данного этапа будет идти в следующих направлениях.
Первое направление - технологическая модернизация традиционных (базовых) секторов экономики, таких, как сельское хозяйство, горно- металлургический комплекс, транспорт и нефтехимия, с применением новых подходов в производственном процессе (автоматизация, роботизация, цифровое моделирование, симуляция, визуализация и др.), внедрении передовых технологий по энергоэффективности и экономии ресурсов. Основным требованием модернизации будет обеспечение достижения уровня аналогичных предприятий стран - технологических лидеров в данном направлении.
Второе направление - создание новых для Республики Казахстан направлений экономики, имеющих высокий экспортный и инновационный потенциал, таких, как новая энергетика, новые материалы, информационно-коммуникационные технологии, биотехнологии. При этом на постоянной основе будут отслеживаться мировые научные и технологические тренды.
Третье направление - подготовка задела для перехода к четвертой промышленной революции. По данным McKinsey Global Institute, на сегодня 1,7 трлн. долл. США мирового ВВП имеет отношение к интернет-технологиям, имеется 1 трлн. устройств, которые могут быть подсоединены к промышленному интернету (М2М). В 2025 году влияние технологий М2М на мировую экономику в среднем составит 6 трлн. долл. США.
В период реализации Программы политика инновационно-технологического развития будет осуществляться через следующие механизмы.
Во-первых, деятельность национального института развития в области технологического развития в рамках реализации инновационно-технологической политики будет ориентирована на реализацию следующих направлений:
1) развитие технологических компетенций. Цели - повышение осведомленности субъектов индустриально-инновационной деятельности о передовых технологиях и обучение практическим навыкам их применения;
2) инкубирование малых технологичных компаний. Цель - поддержка и продвижение стартапов, основанных на новейших научных знаниях и (или) передовых технологиях;
3) технологическая модернизация производственного сектора. Цели - повышение технологического уровня предприятий, решение их технологических задач.
В целях эффективной реализации данных направлений будет продолжена работа по предоставлению существующих мер государственной поддержки инновационной деятельности, включая информационно-аналитическую деятельность, технологическое прогнозирование, предоставление инновационных грантов, стимулирование инновационной активности и популяризацию инновационной деятельности.
Во-вторых, во всех приоритетных секторах экономики предлагается совершенствование центров развития технологий (компетенций), деятельность которых предлагается организовать (на базе новых или действующих отраслевых научно-исследовательских центров) при партнерстве со стратегическими партнерами (ТНК) либо путем усилий консорциумов в составе крупных отечественных предприятий соответствующих отраслей. Роль центров развития технологий (компетенций) будет заключаться во внедрении результатов научно-технического прогресса в отраслях экономики, при этом будет уделено особое внимание мониторингу мировых технологических трендов.
Так, в рамках автономного кластерного фонда «Парк инновационных технологий» до 2019 года планируется создание 5 центров развития технологий (компетенций) по направлениям «Умная индустрия» по горно-металлургическому комплексу, «Новые материалы и аддитивные технологии», «Умная среда», «Финансовые технологии», «Новая энергетика и чистые технологии».
В 2016 году будет осуществлен запуск первого из 4 модулей Центра развития технологий по горно-металлургическому комплексу по автоматизации и углубленной аналитике с тестированием новейших решений по индустриальному интернету (четвертая промышленная революция - «Индустрия - 4.0»). В течение 2016-2019 годов будут запущены аналогичный Центр по новым материалам и аддитивным технологиям (получение ^ новых композитных материалов из продуктов нефтеперерабатывающей отрасли, а также уникальных деталей с помощью аддитивных технологий), Центр по умным технологиям (5G, «Интернет вещей», «Умная среда»), Центр по финансовым технологиям (Blockhain, egov-Asset management, private placement market, межбанковские переводы), Центр по новой энергетике и чистым технологиям (фокус на системы хранения энергии и гибридные элементы).
При необходимости будут созданы центры развития технологий и в других приоритетных секторах экономики.
В рамках «Астана Бизнес Кампус» «Назарбаев Университета» предполагается создание инфраструктуры для осуществления стратегически важных для страны научных исследований по принципу национальных, лабораторий, действующих в США.
Создание центров развития технологий позволит выработать технологические политики во всех отраслях и секторах экономики, в реализацию которых будут разработаны технологические дорожные карты развития отраслей.
Детальные дорожные карты развития отраслей будут разрабатываться с привлечением всех заинтересованных сторон: образовательного и научного сообщества, представителей частного сектора, объектов инновационной инфраструктуры, отечественных и зарубежных инвесторов, институтов развития и др. С учетом специфики и уровня технологической готовности секторов экономики будут предоставлены государственная поддержка институтов развития, а также меры законодательного характера.
Координация государственной технологической политики в отраслях и секторах экономики будет осуществляться национальным институтом развития в области технологического развития.
В этой связи национальным институтом развития в области технологического развития будет сформирована, а уполномоченным органом в области государственной поддержки индустриально-инновационной деятельности утверждена единая (унифицированная) методика по формированию технологических политик в отраслях и секторах экономики.
В-третьих, будет системно решен вопрос обеспечения спроса на инновации через развитие механизма закупок высокотехнологичной продукции (товаров и услуг) субъектами квазигосударственного сектора. В этой связи с участием крупных национальных компаний будут проводиться ежегодные конкурсы по привлечению отечественных и зарубежных стартап-компаний к решению имеющихся конкретных технологических задач.
Так, будет запущена программа «Стартап Казахстан» в целях привлечения 500 стартапов, включая зарубежные (фокус на страны-члены Содружества Независимых Государств), а также лучших международных венчурных фондов и акселераторов для управления посевными инвестициями в стартапы, создания необходимых инфраструктурных условий.
Программа «Стартап Казахстан» будет реализована в три этапа.
Реализация первого этапа (предпосевной уровень) - привлечение 500 стартапов, включая зарубежные (с фокусом на страны-члены Содружества Независимых Государств) - позволит создать ведущий региональный стартап-хаб к 2018 году.
Второй этап (посевной уровень) - привлечение и отбор 150 конкурентных стартапов (в том числе из участников первого этапа) с помощью программ акселерации - позволит сформировать важный элемент национальной инновационной экосистемы.
Заключительный этап — инкубация 50 стартап компаний, в том числе 20 казахстанских технологичных компаний, осуществляющих более 50% продаж за пределами Республики Казахстан.
Механизмы финансирования программы «Стартап Казахстан»:
1) привлечение лучших международных венчурных фондов для управления посевными инвестициями в стартапы (с правом работы в собственной юрисдикции с последующим переходом в Международный финансовый центр «Астана»);
2) привлечение программ мирового уровня (из «Кремниевой долины») для подготовки стартапов (акселерация).
Реализация данной программы придаст импульс развитию креативного предпринимательства и креативной экономики в Казахстане по следующим направлениям:
1) воспитание креативных талантов с навыками и духом предпринимательства;
2) формирование критической массы технологических стартапов, способной стать движущей силой по изменению структуры экономики;
3) активизация платформ для креативной экономики - создание хабов для построения экосистемы для креативной экономики;
4) создание новых производств в приоритетных секторах с одновременным вхождением в глобальную цепочку поставщиков технологических решений.
В-четвертых, работа по развитию инновационной инфраструктуры будет осуществляться в соответствии с Комплексным планом приватизации на 2016-2020 годы. Также будет проработан вопрос передачи технопарков в конкурентную среду с учетом их географического расположения, на базе действующих конструкторских бюро, созданных с участием государства, будет создан инжиниринговый центр с опытно-экспериментальным участком для разработки новых продуктов (опытных образцов и партий), совершенствования существующих на предприятиях технологий и адаптации лучших мировых технологий к условиям действующих предприятий;
6) стимулирование кластерного развития.
Реализация кластерных подходов признана важным инструментом содействия промышленному развитию, конкурентоспособности и эффективности экономики.
Уполномоченный орган в сфере индустриально-инновационного развития и национальный институт развития в области развития индустрии при институциональной поддержке Всемирного Банка сконцентрируются на развитии территориальных кластеров.
Будет проработан вопрос по определению национального института развития в области развития индустрии оператором развития территориальных кластеров.
Процесс кластеризации будет направлен на развитие взаимодействия субъектов рынка, технологическую модернизацию, рыночные стратегии роста, эффективность работы и ускоренное инновационное развитие с учетом потребностей развития всех регионов страны.
В период реализации Программы государство сконцентрируется на развитии и сбалансированной поддержке не менее шести пилотных территориальных кластеров и одного национального кластера по добыче и переработке нефти и газа, нефтегазохимии, связанных с ними машиностроения и сервисных услуг для нефтегазовой промышленности (далее - Национальный кластер).
Национальным институтом развития в области развития индустрии совместно с Всемирным Банком будет оказана информационно-методологическая поддержка при разработке и реализации политики развития территориальных кластеров, осуществлена организация и реализация процесса конкурсного отбора территориальных кластеров, координация, обучение и содержание координаторов кластеров, а также проведены мониторинг и оценка инициатив по кластерному развитию и реализации планов работы по развитию территориальных кластеров.
На всех этапах развития территориального кластера важно участие представителей местных органов власти как ответственных за создание благоприятного инвестиционного и бизнес-климата в конкретных регионах и заинтересованных в эффективном функционировании кластеров, а также частного сектора, являющего конечным получателем преимуществ от инициативы развития кластеров и мероприятий, направленных на улучшение их конкурентного положения.
Роль предприятий заключается в участии в разработке заявки для участия в конкурсном отборе территориальных кластеров, а также разработке и реализации планов работы по развитию территориальных кластеров.
Роль инициатора создания кластеров и подачи заявок на участие в конкурсном отборе территориальных кластеров, разработки и сопровождения реализации планов работы по развитию территориальных кластеров могут взять на себя субъекты предпринимательства, региональные палаты предпринимателей, социально-предпринимательские корпорации, управляющие компании специальных экономических зон, бизнес-ассоциации.
Будучи участниками региональной системы цепочки добавленной стоимости кластера, организации, предоставляющие услуги для бизнеса (научно-исследовательские институты, университеты, технические учебные заведения и др.), могут привлекаться к разработке заявки для участия в конкурсном отборе территориальных кластеров, активному взаимодействию при реализации планов мероприятий по развитию территориальных кластеров.
Национальным институтом развития в области развития индустрии при поддержке Всемирного Банка будет разработана методологическая основа реализации политики развития территориальных кластеров, в том числе с учетом как оценки регионов и анализа секторов, так и оценки критериев конкурсного отбора, которая определит целесообразность развития того или иного кластера.
Выбранные заявки по развитию территориальных кластеров пройдут ряд методологических этапов, сочетающих стратегический анализ и мероприятия по оценке конкурентной динамики по цепочке добавленной стоимости, глобальным и внутристрановым тенденциям бизнеса, барьеры для роста и возможности повышения конкурентоспособности.
Государственными органами и организациями, осуществляющими государственную поддержку, в установленном порядке будут приняты все необходимые меры, способствующие реализации планов работы по развитию территориальных кластеров, в том числе посредством оказания финансовых и нефинансовых мер государственной поддержки, финансирования и софинансирования стратегических проектов по следующим направлениям:
1) поддержка и развитие кооперации и сотрудничества участников кластера в целях повышения интеграции в глобальные цепочки добавленной стоимости и определения путей повышения его конкурентоспособности;
2) развитие человеческих ресурсов кластера с целью повышения доступности для участников кластера набора навыков и специалистов;
3) расширение кластера через увеличение количества участников, в том числе через: создание бизнес-инкубатора для проектов; привлечение иностранных инвесторов; проведение информационно-рекламной компании на международном форуме для привлечения новых участников в кластер;
4) развитие инноваций и технологий с целью развития продуктовых, процессных инноваций и инноваций в области услуг, в том числе: создание специализированных инжиниринговых организаций; создание технологических площадок для разработки новых продуктов (опытных образцов и партий); совершенствование существующих на предприятиях кластера технологий и адаптация лучших мировых технологий к условиям действующих предприятий; обеспечение разработки совместных проектов по НИОКР участников кластера (с вовлечением научно-исследовательских институтов, образовательных учреждений и предприятий); предоставление услуг по патентованию изобретений;
5) улучшение бизнес-климата и инфраструктуры, в том числе на условиях ГЧП, с целью совершенствования условий для ведения бизнеса в рамках кластера, достигаемое в том числе через: обеспечение доступа к существующем в регионах энергетической, телекоммуникационной, коммунальной и транспортной инфраструктуре; совместную эксплуатацию создаваемых объектов общего пользования, в том числе энергетической, телекоммуникационной, коммунальной и транспортной инфраструктуры; содействие в повышении качества выпускаемой продукции предприятиями кластера (испытательные базы и (или) лаборатории, в том числе сертификационные), в том числе для обеспечения требований технических регламентов Таможенного союза;
6) другие специфичные конкретные мероприятия для развития кластера в целом.
Всем участникам кластерного процесса будет оказана методологическая и информационная поддержка путем подготовки документов и публикации информации.
В рамках Программы на территории Атырауской, Западно-Казахстанской и Мангистауской областей продолжится развитие Национального кластера.
Реализация государственных мер по развитию кластеров будет осуществляться согласно планам работ по развитию территориальных кластеров и Стратегии развития Национального кластера;
7) техническое регулирование и метрологию.
В целях развития и сохранения целостности и единства системы технического регулирования и обеспечения требований ВТО и ЕАЭС планируется проведение анализа и систематизации стандартов в секторах, а также отраслевого законодательства на предмет четкого разграничения правового нормирования от технического и технологического путем исключения из него изъятий, позволяющих самостоятельно нормировать требования к продукции и устанавливать в нормативных правовых актах технические и технологические нормы.
Для ускоренного индустриального развития отраслей экономики необходимо обеспечить ежегодное принятие национальных и межгосударственных стандартов с учетом международных требований, при этом будет пересмотрен принцип отбора разрабатываемых национальных стандартов, который будет строиться на принципах реальной востребованности и соответствия приоритетам Программы. Для этого уполномоченным органом по техническому регулированию и метрологии совместно с национальным институтом развития в области развития индустрии будет ежегодно проводиться анализ номенклатуры выпускаемой, потребляемой, импортируемой и экспортируемой промышленной продукции, по итогам которого и будет определяться перечень стандартов, которые необходимо разработать/актуализировать, гармонизировать с международными в первоочередном порядке.
Данный анализ будет также использоваться при решении вопроса об использовании бюджетного финансирования для оснащения испытательных лабораторий в отраслях, не рентабельных для частного сектора, связанных непосредственно с безопасностью продукции.
Казахстан будет активизировать участие в процессах разработки технических регламентов ЕАЭС и доказательной базы к ним - межгосударственных стандартов, в том числе гармонизированных с международными требованиями.
Для сохранения и усиления позиции Казахстана на международном и региональном уровнях будет рассмотрена возможность использования механизма субсидирования на проведение работ, связанных с разработкой международных и региональных (межгосударственных) стандартов, с участием технических экспертов, а также возмещения экспертам части расходов на их участие в международных и региональных (межгосударственных) технических комитетах.
Будут осуществлены подготовка и повышение квалификации работников в области технического регулирования, метрологии и систем менеджмента.
В связи с интенсивным внедрением новых наукоемких технологий необходимым требованием становится опережающее развитие измерительных и калибровочных возможностей эталонов.
Для этого будет осуществлена модернизация государственных эталонов и эталонного оборудования, проведена работа по развитию метрологической инфраструктуры;
8) обеспечение квалифицированными кадрами.
Государственная политика в сфере образования, прежде всего, будет ориентирована на краткосрочные и долгосрочные задачи по диверсификации экономики и индустриализации, а также выстроена под запросы обрабатывающих отраслей экономики.
Обеспечение обрабатывающего сектора квалифицированными кадрами будет осуществляться через улучшение качества подготовки кадров. Решение данной задачи будет достигнуто путем совершенствования системы обучения и образовательных программ, улучшения материально-технической базы высших учебных заведений и организаций технического и профессионального образования (далее - ТиПО) за счет местных бюджетов, внедрения механизма доверительного управления в организациях ТиПО.
Своевременное прогнозирование с учетом рыночного механизма обеспечит более полное покрытие потребности экономики, что приведет к балансу трудовых ресурсов. Данная работа будет осуществляться при активном участии НПП «Атамекен».
С целью обеспечения обрабатывающего сектора квалифицированными специалистами будет внедрен эффективный кадровый менеджмент, основанный на принципе «обучение в течение всей жизни» и системе подготовки, переподготовки и повышения квалификации. Данная мера предусматривает тесное взаимодействие организаций образования с субъектами обрабатывающего сектора экономики.
Обеспечение обрабатывающего сектора квалифицированными кадрами будет осуществляться через повышение качества образования путем перехода на новые образовательные программы, системные изменения на уровнях технического и профессионального, высшего и послевузовского образования. Базовые высшие учебные заведения будут обновлять структуру и содержание образовательных программ с учетом актуализации отраслей и приоритетов Программы. Это предусматривает включение новых дисциплин, отражающих инновационные технологии производства и дающих компетенции, позволяющие решать ключевые задачи современных технологий. Образовательные программы будут иметь практикоориентированный характер с привитием управленческих навыков, что позволит специалистам осуществлять диверсификацию экономики. При этом к разработке образовательных программ и профстандартов для высших учебных заведений и организаций ТиПО будут привлекаться работодатели.
В дальнейшем положительный опыт разработки и внедрения новых образовательных программ магистратуры, ориентированных на потребности приоритетных отраслей Программы, будет поэтапно транслироваться на программы бакалавриата.
Результативность подготовки кадров будет обеспечиваться, во-первых, через адресную систему обучения, то есть обучение студентов с одновременным прохождением профессиональной практики на конкретных предприятиях; во-вторых, посредством разработки образовательных программ на основе профессиональных стандартов, что предполагает получение студентами ключевых компетенций; в-третьих, путем экспертной оценки предприятиями качества образовательных программ и учебных планов; в-четвертых, активным привлечением специалистов производства к учебному процессу; в-пятых, формированием возможностей для внедрения передовых научных результатов в деятельность предприятий путем переориентации научных исследований, проводимых базовыми высшими учебными заведениями, на конкретные технологические задачи, поставленные предприятиями, и включения результатов этих научных исследований в содержание преподаваемых дисциплин.
Начиная с 2017 года, будет усовершенствован механизм приема в профильную магистратуру с его трансформацией на рыночную модель, основанную на праве выбора претендентом высшего учебного заведения для обучения.
Базовые высшие учебные заведения и колледжи совместно с предприятиями будут расширять направления подготовки кадров в зависимости от возникающих потребностей, перенося наработанный опыт внедрения новых образовательных программ на другие, сопутствующие основным, специальности.
Акцент делается на подготовку специалистов в профильной магистратуре, что позволит обеспечить потребности экономики высококвалифицированными кадрами в более сжатые сроки.
Диверсификация экономики будет обеспечиваться путем создания высокотехнологичных и наукоемких производств в рамках Программы на основе проведения базовыми высшими учебными заведениями прикладных исследований. Это предусматривает разработку механизма коммерциализации научных проектов базовых высших учебных заведений, в том числе за счет ГЧП. В обрабатывающем секторе будут созданы условия для коммерциализации результатов научных исследований.
Ресурсы будут распределяться на конкурсной основе с условием обязательного софинансирования со стороны предприятия в размере не менее 25% от стоимости исследования.
Устойчивость обрабатывающего сектора, его конкурентоспособность, своевременный переход на инновационные технологии и технологические процессы будут обеспечиваться выстроенной системой повышения квалификации и переподготовки кадров. С этой целью будут разработаны программы повышения квалификации и переподготовки кадров, отражающие новые компетенции, необходимые для современных технологических процессов, которые будут основаны на двухстороннем подходе. С одной стороны, повышение квалификации и переподготовка специалистов предприятий будут осуществляться на базе высших учебных заведений. С другой стороны, в целях актуализации практических навыков профессорско- преподавательского состава и глубокого понимания технологических процессов будут проработаны условия для профессорско-преподавательского состава по прохождению стажировок на базе передовых предприятий в приоритетных отраслях Программы.
Кроме того, будут приняты меры по повышению полиязыковой подготовки профессорско-преподавательского состава, работников предприятий и обучающихся.
Профессорско-преподавательский состав высших учебных заведений и организаций ТиПО периодически будет проходить практику на предприятиях-партнерах.
Также в целях обеспечения обмена опытом и повышения квалификации будет осуществляться обмен студентами с зарубежными партнерами высших учебных заведений и организаций ТиПО;
9) энергосбережение и повышение энергоэффективности.
Для повышения конкурентоспособности отраслей экономики будет продолжена работа по энергосбережению и повышению энергоэффективносги.
Будет проводиться работа по привлечению стратегических инвесторов в сферу энергосбережения через международно признанный механизм энергосервисных договоров, будут созданы механизмы финансирования проектов в области энергосбережения и повышения энергоэффективности.
5.3. Адресные меры поддержки обрабатывающего сектора.
Меры адресной поддержки, направленные на стимулирование индустриального предпринимательства, будут сегментироваться в зависимости от приоритетности секторов, в которых функционируют действующие производства или будут функционировать новые проекты, рассчитывающие на государственную поддержку.
Ключевыми критериями при отборе проектов для предоставления мер государственной поддержки станут расширение рынков для реализации обработанных товаров и повышение производительности труда.
1. Меры поддержки первого уровня направлены на поддержку всех секторов обрабатывающей промышленности, указанных в приложении 1 к Программе, и, при необходимости, смежных видов продуктивных услуг (инфокоммуникации, космическая деятельность, инжиниринг, научные исследования, геологоразведка и др.) и связаны в основном со стимулированием производительности труда и освоением новых рынков готовой продукции.
Дальнейшая поддержка субъектов предпринимательства в обрабатывающей промышленности продолжится через продвижение экспорта продукции, стимулирование повышения производительности труда, сервисные и информационно-аналитические услуги, субсидирование займов, реализацию Единой программы поддержки и развития бизнеса «Дорожная карта бизнеса 2020».
2. Меры поддержки второго уровня направлены на поддержку 14 приоритетных секторов обрабатывающей промышленности, указанных в приложении 2 к Программе, отобранных с учетом наличия предпосылок для обеспечения конкурентоспособности на внутреннем и региональном рынках.
Для данных секторов, помимо видов поддержки первого уровня, будут применяться следующие инструменты:
1) предоставление инвестиционных преференций;
2) финансирование через БВУ оборотных средств и новых проектов субъектов малого и среднего предпринимательства и субъектов крупного предпринимательства;
3) субсидирование субъектам частного предпринимательства ставки вознаграждения по выдаваемым кредитам и совершаемым лизинговым сделкам БВУ, Банком Развития Казахстана и иными юридическими лицами, осуществляющими лизинговую деятельность;
4) организация кредитования через БВУ, национальные институты развития и иные юридические лица в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
5) субсидирование субъектам частного предпринимательства ставки вознаграждения по выдаваемым микрофинансовыми организациями микрокредитам.
3. Меры поддержки третьего уровня направлены на поддержку проектов, отобранных с учетом максимального потенциала выхода на экспортные рынки, в следующих приоритетных секторах:
1) черная металлургия;
2) цветная металлургия;
3) агрохимия;
4) нефтепереработка;
5) нефтегазохимия;
6) производство автомобилей;
7) производство продуктов питания;
8) производство электрического оборудования.
Ключевыми для развития данных секторов являются следующие задачи.
В черной металлургии: реструктуризация и модернизация традиционных производств с целью повышения производительности труда и экологичности производства; привлечение иностранных инвесторов и реализация инвестиционных проектов по производству высоколегированной стали, продукции с высокой добавленной стоимостью, традиционных и комплексных ферросплавов для внутренней потребности и мировой сталелитейной промышленности; дальнейшее развитие существующих производств по выпуску готовых изделий фасонного проката (швеллеров, балок, уголков, рельсов), метизов (проволоки, канатов, тросов), плоского проката (нержавеющего, электролитического, с гальваническим покрытием); развитие малотоннажных производств; активизация НИОКР, в том числе посредством создания опытно-экспериментального комплекса «Центр металлургии в Восточно-Казахстанской области» на основе ГЧП с целью освоения передовой продукции и прорывных технологий в области металлургии (высококачественной, высокопрочной, антикоррозийной и другой стали, порошковой металлургии для 3D печати).
В цветной металлургии: привлечение иностранных инвесторов и реализация инвестиционных проектов, предусматривающих дальнейшее расширение производства меди, алюминия, титана, разработку новых месторождений для производства свинца, цинка, никеля и других базовых металлов, а также организацию производства готовых изделий и продукции с высокой добавленной стоимостью (медных труб, медной катанки, алюминиевых листов и др.); комплексная переработка сырья с извлечением попутных металлов, в том числе редкоземельных металлов и редких металлов; модернизация действующих производств с целью повышения производительности труда и экологичности; партнерство с ведущими иностранными компаниями по созданию производств с высокой добавленной стоимостью (кооперация в рамках глобальных ЦДС); активизация НИОКР с целью освоения передовой продукции и прорывных технологий (порошковой металлургии для 3D печати).
В агрохимии: создание регионального хаба по производству удобрений; повышение полезности действия и функциональных характеристик отечественных удобрений до уровня удобрений мировых лидеров- производителей; привлечение иностранных инвесторов и реализация инвестиционных проектов по производству калийных и сложных минеральных удобрений; модернизация действующих предприятий, направленная на диверсификацию линейки продукции и повышение производительности труда; развитие практики интеллектуального внесения удобрений, что повысит эффективность использования минеральных удобрений в соответствии с международным опытом; стимулирование химизации агропроизводства; активизация НИОКР с целью освоения передовых агрохимических технологий.
В нефтепереработке: завершение проектов модернизации отечественных нефтеперерабатывающих заводов (далее - НПЗ) (Атырауского НПЗ, Шымкентского НПЗ и Павлодарского нефтехимического завода) с выпуском моторных топлив экологических классов К4, К5.
В нефтегазохимии: завершение строительства завода по производству полипропилена и необходимых объектов инфраструктуры СЭЗ «Национальный индустриальный нефтехимический технопарк»; привлечение крупных инвесторов для организации нефтегазохимических производств; обеспечение профессиональными кадрами и техническим персоналом.
В производстве автомобилей: строительство завода полного цикла (сварка, окраска, автокомпоненты); увеличение объема производства автомобилей не менее 200 тыс. к концу третьего этапа индустриализации; увеличение экспорта автомобилей не менее 40% от объема производства; достижение 50% локализации к 2018 году и развитие производства компонентной базы и запчастей (бамперов, уплотнителей, бензобаков, системы выхлопа, электрожгутов и др.); активизация НИОКР с целью усиления конкурентоспособности отечественных производителей компонентной базы.
В производстве продуктов питания: привлечение иностранных инвесторов и реализация инвестиционных проектов по производству продуктов питания с высокой добавленной стоимостью; развитие торгово-логистической инфраструктуры, в том числе строительство оптово-распределительных центров; разработка экспортной стратегии; формирование культуры питания, в том числе посредством пропаганды сбалансированного здорового питания и обеспечения потребления ими натуральных и свежих продуктов; создание и продвижение национальных брендов; вовлечение бизнеса в НИОКР.
В производстве электрического оборудования: модернизация действующих производственных мощностей в соответствии с международными стандартами качества; привлечение иностранных инвесторов и реализация проектов по производству электрических подстанций, светодиодных изделий, емкостных трансформаторов, конденсаторов повышенной мощности, распределительных устройств и комплектующих для электротехнического оборудования и другой продукции; внедрение новых управленческих технологий в целях снижения издержек и увеличения производительности труда; активизация НИОКР с целью повышения конкурентоспособности и производства инновационной продукции.
Для данных секторов, помимо видов поддержки первого и второго уровней, будут применяться следующие инструменты:
1) организация кредитования через БВУ, национальные институты развития и иные юридические лица в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
2) осуществление инвестиций в уставные капиталы;
3) предоставление гарантийных обязательств и поручительств по займам.
Кроме того, будет рассмотрена возможность применения инструментов хеджирования валютных рисков по займам, привлекаемым квазигосударственными компаниями на финансирование проектов.
Поддержка действующих производств будет предоставляться для проведения ими мероприятий по модернизации и реструктуризации производств, направленных на снижение себестоимости продукции, повышение производительности труда, ресурсоэффективности и расширение номенклатуры выпускаемой продукции для последующего активного выхода на внутренние и экспортные рынки.
Секторами, в которых будут реализовываться такие проекты, станут черная и цветная металлургия, агрохимия, нефтепереработка. Будут завершены модернизация и реконструкция действующих предприятий, в том числе по производству минеральных удобрений и нефтепереработке.
Инструментами поддержки таких проектов являются:
1) налоговые и иные виды преференций, предусмотренные действующим налоговым законодательством;
2) осуществление поиска и проведение переговоров с потенциальными иностранными инвесторами с целью привлечения их к участию в реализации индустриально-инновационных проектов.
Кроме того, будет оказано содействие в переобучении и трудоустройстве высвобождающегося персонала через адаптацию для решения данной задачи программы «Дорожная карта занятости - 2020» и других соответствующих программ, реализуемых в регионах, а также рассмотрена возможность экспортного торгового финансирования, кредитования и страхования.
При этом на предприятия возлагаются осуществление поиска и привлечения основного объема необходимых инвестиций, а также соблюдение требований Программы по критериям роста производительности груда, энергоэффективности, экспорта, освоения новых видов продукции.
Поддержка новых проектов будет осуществляться государством в секторах, развитие которых позволит создать новую базовую индустрию, например, в таких секторах, как агрохимия, нефтегазохимия, или секторах, в которых необходимо освоить новые переделы продукции и (или) создать полноценные производственные кластеры с высоким уровнем локализации производства и постепенным наращиванием инженерно-технологических компетенций (например, автомобилестроение, титановый и медный подсектора и т.п.).
В данных секторах будут реализованы новые крупные инвестиционные проекты.
В результате развитие получат сектора производства черных и цветных металлов, минеральных удобрений, нефтегазохимии, машиностроения, а также смежные с ними производства, что даст мощный импульс для развития новой высокопроизводительной базовой индустрии.
Инструментами поддержки таких проектов являются:
1) налоговые и иные виды преференций, предусмотренные действующим налоговым законодательством и направленные на повышение инвестиционной привлекательности обрабатывающего сектора экономики Казахстана;
2) предоставление инвестиционных субсидий;
3) осуществление поиска и проведение переговоров с потенциальными иностранными инвесторами с целью привлечения их к участию в реализации индустриально-инновационных проектов;
4) организация кредитования через БВУ, национальные институты развития и иные юридические лица в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
5) предоставление земельных участков и прав недропользования.
Будет проработан вопрос по обеспечению доступа к качественной и недорогой транспортной, энергетической, коммунальной и газовой инфраструктуре, необходимой для реализации факторов конкурентоспособности на начальном этапе реализации проекта.
Все виды поддержки для действующих производств и новых проектов предоставляются на принципах гласности, прозрачности, экономической целесообразности.
В целях мониторинга индустриально-инновационной системы на республиканском уровне в Карту индустриализации будут включаться крупные проекты:
1) реализуемые в 14 приоритетных секторах обрабатывающей промышленности;
2) имеющие положительное заключение отраслевого государственного органа и одобренные на заседании Комиссии по промышленному развитию;
3) стоимостью более 4,5 млрд. тенге;
4) оказывающие прямое влияние на результаты Программы через достижение целевых индикаторов Программы по повышению производительности труда и освоению новых рынков готовой продукции.
Комиссия по промышленному развитию Республики Казахстан вырабатывает предложения по включению, исключению, предоставлению мер государственной поддержки, а также изменению основных параметров республиканской Карты индустриализации.
Общая координация по проектам Карты индустриализации закрепляется за уполномоченным органом в области поддержки индустриально-инновационной деятельности совместно с государственными органами, ответственными за реализацию проектов.
Роль местных исполнительных органов в государственной поддержке проектов Карты индустриализации на уровне регионов.
На уровне региона инструментом мониторинга индустриально-инновационной системы является Карта поддержки предпринимательства региона (региональная карта), которая представляет собой перечень проектов, реализуемых субъектами индустриально-инновационной деятельности в секторах обрабатывающей промышленности, соответствующих экономической специализации региона и получивших меры государственной поддержки в рамках Программы.
Соответствующие операторы инструментов государственной поддержки не реже 1 раза в квартал предоставляют в местные исполнительные органы информацию об оказанных мерах поддержки по форме, установленной уполномоченным органом в области поддержки индустриально-инновационной деятельности.
Общая координация по проектам региональной карты закрепляется за уполномоченным органом в области регионального развития совместно с операторами предоставления мер государственной поддержки, местными уполномоченными органами и НПП «Атамекен».
Все инструменты государственной поддержки, предоставляемые государственными органами, национальными управляющими холдингами, институтами развития, будут скорректированы с учетом выставляемых Программой требований до конца 2016 года.
Уполномоченным органом в области государственной поддержки индустриально-инновационной деятельности будут пересмотрены инструменты поддержки, оказываемые предприятиям обрабатывающего сектора, их предоставление будет прямо увязано с задачами и критериями настоящей Программы. Отбор новых проектов для предоставления государственной поддержки институтами развития будет осуществляться на основе соответствующих правил и регламентов с учетом соответствия требованиям технического регулирования, метрологии и по поддержке отечественных производителей на внутреннем рынке.
Инициаторы новых проектов, в том числе субъекты квазигосударственного сектора, берут на себя поиск и привлечение стратегического партнера, основного объема необходимых инвестиций, а также обязуются достичь выставляемых требований по критериям роста производительности труда, энергоэффективности, экспорта, освоения новых видов продукции. Обязательным условием участия государства - и квазигосударственного сектора в проекте является наличие конкретного плана выхода из него.
Будут рассмотрены вопросы по оптимизации предоставления мер государственной поддержки, обеспечению стабильности законодательства для реализуемых инвестиционных проектов.
Будут разработаны новые инструменты стимулирования спроса на отечественную продукцию, в том числе льготное кредитование покупателей продукции, производимой на предприятиях в приоритетных секторах экономики, а также факторинговые сделки. Работа по данному направлению будет осуществляться через институты развития, финансовые организации и другие юридические лица АО «НУХ «Байтерек».
Кроме того, АО «НУХ «Байтерек» в рамках направления «Лидеры конкурентоспособности - национальные чемпионы» будет осуществляться поддержка наиболее конкурентоспособных компаний, которые могут стать в перспективе лидерами в несырьевых отраслях экономики как на территории Республики Казахстан, так и на региональном и международном уровнях. Направление «Лидеры конкурентоспособности - национальные чемпионы» является долгосрочным и предполагает оказание комплексной поддержки компаниям-участницам.
5.4. Механизм, управление и мониторинг реализации Программы.
1. Механизмы реализации Программы
Для повышения эффективности реализации Программы будет принят План мероприятий по реализации Программы (далее - План мероприятий).
В данном документе будут отражены конкретные целевые индикаторы в разрезе приоритетных и иных секторов обрабатывающей промышленности и регионов, основанные на объективном количественном анализе и наличия крупных проектов.
2. Управление реализацией Программы
Для управления реализацией Программы закреплено четкое распределение ответственности и институциональных механизмов между основными участниками ее реализации, мониторинга и финансирования.
Наряду с Правительством Республики Казахстан, центральными и местными органами управления, национальными управляющими холдингами и институтами развития НПП «Атамекен» примет активное участие в обсуждении и разработке документов в реализацию Программы, в том числе по вопросам развития территориальных кластеров.
Будет улучшено информационно-аналитическое сопровождение реализации Программы, в том числе через разработку и актуализацию Единой карты приоритетных товаров и услуг как источника информации для принятия предпринимателями бизнес-решений, а также будет усилена роль национального института технологического прогнозирования в исследованиях зарубежных достижений науки и техники, мониторинге мировых технологических трендов, трансферте технологий двойного назначения на основе специальных материалов.
Будут приняты меры по совершенствованию статистической методологии и информации для повышения качества мониторинга и оценки достижения целевых индикаторов и показателей Программы на основе лучшей практики ОЭСР, а также рассмотрена возможность внесения изменений в соответствующие нормативные правовые акты для организации обеспечения статистической информацией всех заинтересованных пользователей.
Значительная роль отводится Комиссии по промышленному развитию Республики Казахстан, образованной в целях выработки предложений в сфере промышленного развития Республики Казахстан.
В ходе реализации Программы на базе национального института развития в области развития индустрии предусматривается проведение работы по основным направлениям деятельности: информационно-аналитические и консультационные услуги в области развития приоритетных секторов экономики, включая индустриально-инновационное развитие регионов, отраслевой и интеграционный аспекты; услуги по управлению Программой, предусматривающие проведение анализа статистической информации и данных, полученных от государственных органов и юридических лиц, а также выработку предложений и экспертных заключений; аналитическое и экспертное обеспечение деятельности консультативно-совещательного органа в области промышленного развития при Правительстве Республики Казахстан; развитие мер государственной поддержки, направленных на повышение производительности труда, развитие систем поставщиков и интеграцию в глобальные отраслевые цепочки, сопровождение процессов и поддержку развития территориальных кластеров; в 2016 году будет проведено исследование факторов повышения производительности труда, в 2017 году - повышения конкурентоспособности обработанной продукции, при этом анализ изменения данных факторов будет осуществляться ежегодно.
Ключевыми критериями при предоставлении мер адресной поддержки институтами развития станут увеличение производительности труда и расширение рынков для реализации обработанной продукции. Все адресные меры поддержки, оказываемые институтами развития, подлежат приведению в соответствие с этими критериями. При этом все изменения критериев институтами развития подлежат обязательному согласованию с уполномоченным органом в области поддержки индустриально-инновационной деятельности на основании экспертного заключения национального института развития в области развития индустрии.
Национальным институтом развития в области развития индустрии на основе детальных расчетов, в том числе с учетом необходимости реализации задач промышленного развития, озвученных Главой государства в Послании народу Казахстана «Казахстан в новой глобальной реальности: рост, реформы, развитие», будет осуществлена четкая декомпозиция ключевых целевых индикаторов Программы (по привлечению инвестиций, увеличению экспорта и повышению производительности труда) в разрезе приоритетных секторов и регионов.
Результаты данной работы станут основой для работы уполномоченных органов по индустриально-инновационному развитию и государственному планированию в части определения конкретных задач на кратко-, средне- и долгосрочную перспективу для каждого отраслевого и местного государственного органа, задействованного в реализации Программы.
Плановые значения, полученные по итогам декомпозиции, будут закреплены за ответственными государственными органами, национальными управляющими холдингами и институтами развития.
До конца 2016 года государственные и местные исполнительные органы, национальные управляющие холдинги и компании должны скорректировать свои стратегические планы, программы развития территорий и стратегии с учетом декомпозиции ключевых целевых индикаторов, способствовать повышению конкурентоспособности отраслей и предприятий путем расширения рынков и снятия барьеров в рамках своих компетенций.
В целях контроля и оценки реализации Программы уполномоченным государственным органом в области государственной поддержки индустриально-инновационной деятельности будут подводиться промежуточные итоги путем проведения соответствующих мероприятий с участием Президента Республики Казахстан.
В регионах уполномоченным органом в области государственной поддержки индустриально-инновационной деятельности на основе соответствующей методики будут осуществляться постоянный мониторинг и анализ индустриально-инновационного развития регионов, позволяющие своевременно выявлять текущие тенденции и проблемные вопросы, определять пути их решения, а также вырабатывать рекомендации по совершенствованию индустриально-инновационной политики регионов.
НПП «Атамекен», бизнес-ассоциациями, независимыми экспертами будет также проводиться независимая оценка эффективности Программы.
Результатом независимой оценки будет публичный ежегодный отчет, содержащий описание задач оценки, методологию, анализ, выводы и рекомендации.
Кроме того, на основе методологических подходов ОЭСР будет проработан вопрос привлечения на постоянной основе авторитетных международных экспертов и консалтинговых организаций к оценке Программы по отдельным задачам, мероприятиям или, при необходимости, в комплексе.

6. Необходимые ресурсы

Для успешной реализации Программы будут консолидированы финансовые ресурсы государства и частного сектора, при этом государство сконцентрируется на финансовом обеспечении мер поддержки, создающих условия для прихода частных инвестиций и увеличения конкурентоспособности предприятий.
Для достижения поставленных целей и индикаторов прогнозные потребности в инвестициях в основной капитал обрабатывающей промышленности составят порядка 4,5 трлн. тенге. При этом с учетом исторического паритета финансирования мер государственной поддержки, направленных непосредственно на поддержку обрабатывающего сектора, к инвестициям в основной капитал на уровне 1 к 5, достигнутого в 2010-2014 годах, потребность в бюджетном финансировании Программы составит порядка 0,9 трлн. тенге за 5 лет.
Объемы государственного финансирования мероприятий, предусмотренных Программой, будут уточняться на соответствующие финансовые годы в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

ПРИЛОЖЕНИЕ 1
к Государственной программе
индустриально-инновационного
развития Республики Казахстан
на 2015-2019 годы

Обрабатывающая промышленность и отдельные виды услуг

Код ОКЭД	Виды деятельности согласно кодам ОКЭД
1	2
10	Производство продуктов питания
11.06	Производство солода
11.07	Производство минеральных вод и других безалкогольных напитков
13	Производство текстильных изделий
14	Производство одежды
15	Производство кожаной и относящейся к ней продукции
16	Производство деревянных и пробковых изделий, кроме мебели; производство изделий из соломки и материалов для плетения
17	Производство бумаги и бумажной продукции
18	Печать и воспроизведение записанных материалов
19	Производство кокса и продуктов нефтепереработки
20	Производство продуктов химической промышленности
21	Производство основных фармацевтических продуктов и препаратов
22	Производство резиновых и пластмассовых изделий
23	Производство прочей неметаллической минеральной продукции
24	Металлургическая промышленность
25	Производство готовых металлических изделий, кроме машин и оборудования
26	Производство компьютеров, электронной и оптической продукции
27	Производство электрического оборудования
28	Производство машин и оборудования, не включенных в другие категории
29	Производство автотранспортных средств, трейлеров и полуприцепов
30	Производство прочих транспортных средств
31	Производство мебели
32	Производство прочих готовых изделий
33	Ремонт и установка машин и оборудования
38	Сбор, обработка и удаление отходов; утилизация отходов
71.2	Технические испытания и анализы
82.92	Упаковывание

ПРИЛОЖЕНИЕ 2
к Государственной программе
индустриально-инновационного
развития Республики Казахстан
на 2015-2019 годы

Приоритетные сектора обрабатывающей
промышленности в рамках Программы

Приоритетный сектор	Код ОКЭД	Виды деятельности согласно кодам ОКЭД
1	2	3
1. Черная металлургия	24.10	Производство чугуна, стали и ферросплавов
	24.20	Производство труб, трубопроводов, профилей, фитингов из стали
	24.31	Холодное волочение
	24.32	Холодная прокатка лент и узких полос
	24.33	Холодная формовка или фальцовка
	24.34	Производство проволоки путем холодного вытягивания
	24.51	Литье чугуна
	24.52	Литье стали
2. Цветная металлургия	24.41	Производство благородных (драгоценных; металлов
	24.42	Производство алюминия
	24.43	Производство свинца, цинка и олова
	24.44	Производство меди
	24.45	Производство прочих цветных металлов
	24.53	Литье легких металлов
	24.54	Литье прочих цветных металлов
3. Нефтепереработка	19.20	Производство продуктов нефтепереработки
4. Нефтегазохимия	20.14	Производство прочих основных органических химических веществ
	20.16	Производство пластмасс в первичной форме
	20.17	Производство синтетического каучука в первичной форме
5. Производство продуктов питания	10.11	Переработка и консервирование мяса
	10.12	Переработка и консервирование мяса домашней птицы
	10.13	Производство продуктов из мяса и мяса домашней птицы
	10.20	Переработка и консервирование рыбы, ракообразных и моллюсков
	10.31	Переработка и консервирование картофеля
	10.32	Производство фруктовых и овощных соков
	10.39	Прочие виды переработки и хранения фруктов и овощей
	10.41	Производство масел и жиров
	10.42	Производство маргарина и аналогичных пищевых жиров
	10.51	Переработка молока и производство сыра
	10.61	Производство продуктов мукомольно-крупяной промышленности
	10.62	Производство крахмала и продукции из крахмала
	10.71	Производство хлеба; производство свежих мучных кондитерских изделий, тортов и пирожных
	10.72	Производство сухарей и печенья; производство мучных кондитерских изделий, тортов, пирожных, пирогов и бисквитов, предназначенных для длительного хранения
	10.73	Производство макаронных изделий
	10.81	Производство сахара
	10.82	Производство какао, шоколада и сахаристых кондитерских изделий
	10.83	Переработка чая и кофе
	10.85	Производство готовых пищевых продуктов
	10.86	Производство детского питания и диетических пищевых продуктов
6. Агрохимия	20.15	Производство удобрений и азотосодержащих соединений
	20.20	Производство пестицидов и прочей агрохимической продукции
7. Производство химикатов для промышленности	20.11	Производство промышленных газов
	20.12	Производство красителей и пигментов
	20.13	Производство прочих основных неорганических химических веществ
	20.30	Производство красок, лаков и аналогичных красящих веществ, типографской краски и мастики
	20.41	Производство мыла и моющих, чистящих и полирующих средств
	20.51	Производство взрывчатых веществ
	20.59	Производство прочих химических продуктов, не включенных в другие категории
8. Автомобилестроение	29.10	Производство автотранспортных средств
	29.20	Производство кузовов для автотранспортных средств; производство трейлеров и полуприцепов
	29.31	Производство электрического и электронного оборудования для автотранспортных средств
	29.32	Производство прочих частей и принадлежностей автотранспортных средств и их двигателей
	30.99	Производство прочих транспортных средств и оборудования, не включенных в другие группировки
9. Электротехническое машиностроение	25.21	Производство радиаторов и котлов центрального отопления
	25.29	Производство прочих металлических цистерн, резервуаров и контейнеров
	25.30	Производство паровых котлов, кроме котлов центрального отопления
	27.11	Производство электродвигателей, генераторов и трансформаторов
	27.12	Производство электрораспределительной и регулирующей аппаратуры
	27.20	Производство батарей и аккумуляторов
	27.31	Производство волоконно-оптического кабеля
	27.32	Производство прочих видов электропровода и кабеля
	27.33	Производство электромонтажных устройств
	27.40	Производство электроосветительного оборудования
	27.90	Производство прочего электрического оборудования
	28.11	Производство двигателей и турбин, кроме авиационных, автомобильных и мотоциклетных двигателей
	28.25	Производство промышленного холодильного и вентиляционного оборудования
10. Сельскохозяйственное машиностроение	28.30	Производство сельскохозяйственной и лесохозяйственной техники
11. Железнодорожное машиностроение	30.20	Производство железнодорожных локомотивов и подвижного состава
12. Горнорудное машиностроение	28.91	Производство машин и оборудования для металлургии
	28.92	Производство техники для горнодобывающей промышленности, подземной разработки и строительства
13. Нефтегазовое машиностроение	28.12	Производство гидравлического оборудования
	28.13	Производство прочих насосов и компрессоров
	28.14	Производство прочих кранов и вентилей
	28.29	Производство прочих машин и оборудования общего назначения, не включенных в другие группировки
	28.99	Производство прочих машин и оборудования специального назначения, не включенных в другие группировки
14. Производство строительных материалов	16.21	Производство шпона, фанеры, плит и панелей
	22.21	Производство пластмассовых листов, камер для шин и профилей
	22.23	Производство строительных пластиковых изделий
	23.11	Производство листового стекла
	23.12	Формирование и обработка листового стекла
	23.13	Производство полых стеклянных изделий
	23.14	Производство стекловолокна
	23.19	Производство и обработка прочих стеклянных изделий
	23.20	Производство огнеупорных изделий
	23.31	Производство керамических покрытий и плит
	23.32	Производство кирпича, черепицы и прочих строительных изделий из обожженной глины
	23.42	Производство керамического гигиенического сантехнического оборудования
	23.43	Производство керамических электроизоляторов и изолирующей арматуры
	23.49	Производство прочих керамических изделий
	23.51	Производство цемента, включая клинкеры
	23.52	Производство извести и строительного гипса
	23.61	Производство строительных изделий из бетона
	23.62	Производство изделий из гипса для строительных целей
	23.63	Производство бетона готового для использования
	23.64	Производство сухих бетонных смесей
	23.65	Производство изделий из асбестоцемента и волокнистого цемента
	23.69	Производство прочих изделий из бетона строительного гипса и цемента
	23.70	Резка, обработка и отделка камня
	23.99	Производство прочей неметаллической минеральной продукции, не включенной в другие группировки