Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде шайыр, ағаш сөлдерін және екінші дәрежелі ағаш ресурстарын дайындау ережесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Орман және аңшылық шаруашылығы комитеті Төрағасының 2004 жылғы 9 қарашадағы N 235 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2004 жылғы 4 желтоқсанда тіркелді. Тіркеу N 3246. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2012 жылғы 17 қаңтардағы № 10-1/18 бұйрығымен

Ескерту. Бұйрықтың күші жойылды - ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 2012.01.17 № 10-1/18 (қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Қазақстан Республикасы Орман кодексінің 96 және 97-баптарынасәйкес БҰЙЫРАМЫН:
1. Қоса беріліп отырған Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде шайыр, ағаш сөлдерін және екінші дәрежелі ағаш ресурстарын дайындау ережесі бекітілсін.
2. Орман шаруашылығы және ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы реттеу мен бақылау басқармасы осы бұйрықты белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының Әділет министрлігіне мемлекеттік тіркеуден өткізуге жіберсін.
3. Осы бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өткен күнінен бастап күшіне енеді.

Төраға

Қазақстан Республикасы
Ауыл шаруашылығы министрлігі
Орман және аңшылық
шаруашылығы комитетінің
2004 жылғы 9 қарашадағы
N 235 бұйрығымен бекітілген

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде шайыр, ағаш
сөлін және екінші дәрежелі ағаш ресурстарын дайындау
ережесі 1. Жалпы ережелер

1. Осы Ереже Қазақстан Республикасы Орман кодексінің 96 және 97-баптарына сәйкес әзірленген және мемлекеттік орман қоры учаскелерінде шайыр, ағаш сөлін және екінші дәрежелі ағаш ресурстарын дайындаудың (бұдан әрі - Ереже) бірыңғай тәртібін белгілейді.

2. Жеке меншік орман қорын иеленушілер мемлекеттік орман қоры учаскелерінде орман пайдалануды жүзеге асыру кезінде осы Ережені басшылыққа алулары тиіс.

2. Шайыр, ағаш сөлін және екінші дәрежелі орман
ресурстарын дайындауды жүзеге асыру
құқығын беру тәртібі

3. Мемлекеттік орман учаскелерінде ағаш пен бұталардың қабығын, бұтағын, түбірін, жапырағын, бүршігін дайындау үшін орман ресурстары кейіннен уәкілетті органмен немесе функционалдық жүргізуінде мемлекеттік орман қоры учаскелері бар облыстық атқарушы органмен және орман пайдаланушы арасында шарт ресімделіп тендер хаттамасының негізінде ұзақ мерзімді пайдалануға беріледі.

4. Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде орман ресурстарын ұзақ мерзімді пайдалануға беру жөніндегі тендерлерді өткізу Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 13 қаңтардағы N 32 қаулысымен бекітілген Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде орман ресурстарын ұзақ мерзімді пайдалануға беру жөнінде тендерлер өткізу ережелерімен анықталады.

5. Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде шайыр, ағаш сөлін және екінші дәрежелі ағаш ресурстарын дайындау үшін орман ресурстары орман пайдалануды жүзеге асыру үшін қаражаты мен өндірістік қуаты және тиісті білікті мамандары бар орман пайдаланушыларға 10 жылдан 15 жылға дейінгі мерзімге ұзақ мерзімді пайдалануға беріледі.

6. Мемлекеттік орман қорының учаскесі орман пайдаланудың бір немесе бірнеше түрін жүзеге асыру үшін берілуі мүмкін.

7. Шайыр, ағаш сөлі мен екінші дәрежелі орман ресурстарын дайындау мен тасып әкетуге орман пайдалану құқығын беретін құжат боп тендер нәтижелері туралы хаттама және ұзақ мерзімді пайдалану шарты оны беру негізі болатын ағаш кесу билеті табылады.

8. Шайыр мен ағаш сөлін дайындауға арналған ағаш кесу билеті орман пайдаланушыға барлық сөл ағызу мерзіміне жыл сайын беріледі және дайындауға жататын орман ресурстарының сандық және сапалық сипаттамасы, орман пайдаланғаны үшін төлем, жұмыс мерзімі мен өндірісі, дайындау технологиясы мен ағаш кесу билетінің күшін тоқтату шартына қойылатын орман шаруашылығы талаптары туралы нақты мәліметтерді қамтиды. Сонымен қатар шартта және ағаш кесу билетінде орналасқан жері, орман пайдаланушының уақытша құрылысы мен құрылысының бағыты және саны, оларды құлату (тасып әкету) мерзімдері, жаңа жолдар төсеу, бар жолдарды және басқа да объектілерді пайдалану көрсетіледі.
Орман пайдалану жүзеге асырылатын мемлекеттік орман қоры учаскелерінде орман пайдаланушының капителдік үлгіде құрылыс салуына жол берілмейді.

9. Орман иеленушілер дайындау маусымының аяғында жыл сайын Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасында көзделген тәртіппен шайыр, ағаш сөлі және екінші дәрежелі ағаш ресурстарын дайындау жөніндегі жұмыстарды жүргізу орындарын куәландыруды жүргізеді.

3. Шайыр дайындау тәртібі

10. Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде шайыр мен ағаш сөлін дайындау пісіп-жетілген және жасамыс ағаштарда жүзеге асырылады, бұл сөл ағызудың белгіленген мерзімі аяқталғаннан кейін басты мақсатта пайдалану үшін ағаш кесуге беріледі.
Пісіп-жетілген және жасамыс ағаштардың жетіспеушілігі кезінде сөл ағызу аяқталу мерзімінде кесу жасына жеткен пісіп қалған ағаштардың сөлін ағызуға жол беріледі.

11. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен бекітілмеген басты мақсатта пайдалану үшін ағаш кесу және олардан сөл алу жоспарларынсыз осы ағаштарды сөл ағызуға беруге болмайды.
Таяудағы 10-15 жылда басты мақсатта пайдалану үшін кесу жүргізілмейтін екпелер сөл ағызуға белгіленбейді.

12. Сөл ағызуға:
1) қарағай - құрамында кемінде 3 бірлік қарағайдың қатысуымен бонитеттің І-VІ-сыныптары;
2) балқарағай - құрамында кемінде 4 бірлік балқарағайдың қатысуымен бонитеттің І-ІІІ-сыныптары;
3) шырша - құрамында кемінде 5 бірлік шыршаның қатысуымен бонитеттің І-ІІІ-сыныптары жіберіледі.
Сонымен бірге сөл ағызуға бонитеттің І-ІІІ-сыныбының майқарағай екпелері беріледі.

13. Сөл ағызу үшін сау, айтарлықтай нұқсан келмеген диаметрі 20 сантиметр және одан жоғары қарағай мен балқарағайлар, 24 сантиметр және одан жоғары шырша ағаштары жарамды болады.
Диаметрі 16-дан 20 сантиметрге дейінгі қарағай және балқарағайдың сау ағаштары, сондай-ақ диаметрі 20 сантиметр және одан жоғары айрықша нұқсан келген және әлсіреген ағаштар сөл ағызуға тек кесуге дейінгі екі жылда беріледі.
Майқарағай шайырын дайындау үшін майқарағайдың сау ағаштары жарамды болады.

14. Сөл ағызуға:
1) оларды жойғанға дейінгі орман зиянкестері мен аурулары ошақтарындағы екпелер;
2) өрттермен, зиянкестермен, аурулармен және басқа да қолайсыз факторлармен нұқсан келген және әлсіреген екпелер;
3) Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасында көзделген ерекше қорғалатын орман учаскелері;
4) ағаш тұқымы учаскелері, тұқымдық шоқ ағаштар, тұқымдықтар, артықшылығы бар ағаштар;
5) арнайы сортименттерді дайындау үшін іріктелген ағаштар жатпайды.

15. Орман иеленушілердің өтінімі бойынша сөл ағызуға:
1) құрамында кемінде 3 түпқарағай бар екпелер;
2) бонитеттің V-сыныбының қарағай екпелері;
3) өз мақсатын орындаған қарағай тұқымдықтары мен шоқ ағаштар;
4) басқа екпелер арасында орналасқан алаңы 2-3 га дейінгі қарағай екпелерінің шағын учаскелері берілуі мүмкін.
Бұл екпелердің сөл ағызу мерзімі оларды кесуге беру мерзіміне байланысты белгіленеді және 10 жылдан аспауы тиіс.

16. Шайыр дайындауды жүзеге асырушы орман пайдаланушылар сөл ағызу басталғанға дейін жылдар бойынша бөлу арқылы 10 жыл кезеңіне арналған сөл ағызу жоспарын жасап, оны орман иеленушімен келіседі.

17. Орман иеленушілер ұзақ мерзімді орман пайдалану туралы шартқа және ағаш кесу жоспарына сәйкес алдағы сөл ағызу басталатын жылдың 1 наурызынан кешіктірмей кесілетін есептік кеспеағаштардың жылдық көлемі шегінде екпелерді сөл ағызуға шығару жоспарының жобасын жасайды.

18. Сөл ағызуды жүргізетін орман пайдаланушылар сөл ағызуға екпелерді шығару жоспарының жобасымен танысып, қажет болған жағдайда екпелерді табиғи түрінде зерттеп, орман иеленушіге өзінің ескертулерін 1 мамырдан кешіктірмей хабарлайды.
Орман иеленушілері сөл ағызуды жүргізетін орман пайдаланушының ескертулерін қарап, қажеттігіне қарай оны нақтылайды.
Екпелерді сөл ағызуға шығару жоспарын ормандарды қорғау, күзету, молықтыру және орман пайдалану мәселелерімен айналысатын мемлекеттік орман мекемесінің басшысы бекітеді.

19. Екпелерді сөл ағызуға шығарудың бекітілген жоспарына сәйкес орман иеленушілер оларды екпелерді сөл ағызуға беру акті бойынша (1-қосымша) сөл ағызуды жүзеге асыратын орман пайдаланушыға беруді сөл ағызу басталу жылының 1 қазанынан кешіктірмей жүргізеді. Беру актісіне сөл ағызуға берілетін екпелердің планшеттерінен көшірме қоса тіркеледі.
Ормандарды қорғау, күзету, молықтыру және орман пайдалану мәселелерімен айналысатын мемлекеттік орман мекемелерінде сөл ағызуға жататын екпелерді есепке алу журналы (2-қосымша) жүргізіледі, онда екпелерді сөл ағызуға беру актісіне сәйкес тиісті жазбалар жасалады.

20. Екпелерді сөл ағызуға шығару және оларды табиғи түрінде ресімдеу Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Орман және аңшылық шаруашылығы комитетінің 2004 жылғы 2 наурыздағы N 32 бұйрығымен бекітілген (Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде N 2755 болып тіркелген) Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаштарды шығару және оларды бағалау нұсқаулығынасәйкес жүргізіледі. Қараңыз.V106704
Мөлдек бағандарында орамның нөмірі, мөлдек нөмірі, мөлдек алаңы, сондай-ақ сөл ағызу басталған және аяқталған жыл көрсетіледі.

21. Қысқа мерзімді сөл ағызу үшін алдағы 5-7 жылда кесуге жататын, ал ұзақ мерзімді сөл ағызуға алдағы 10 жылда кесуге жататын ағаштар шығарылады.

22. Ағаш кесу билеті мен ұзақ мерзімді пайдалану туралы шартқа сәйкес жазып алынған кеспеағаштар пайдаланудың барлық мерзімінде сөл ағызуға беріледі және сөл ағызудың белгіленген мерзімі аяқталғаннан кейін ғана кесуге беріледі.
Ағаш кесу билеті мен ұзақ мерзімді пайдалану туралы шартта көрсетілген белгіленген мерзім аяқталғанға дейін сөл ағызу жұмыстарын тоқтатуға, сондай-ақ кеспе ағаштарды сөл ағызудан мерзімінен бұрын алып қоюға тыйым салынады.

23. Екпелерді сөл ағызудан мерзімінен бұрын алып қоюға екпелердің санитарлық жай-күйінің күрт нашарлауы немесе өрттердің кесірінен нұқсан келген жағдайларда ғана жол беріледі. Алып қоюды сөл ағызуды жүргізетін орман патологы мен орман пайдаланушы өкілінің қатысуымен орман иеленуші жасаған акт бойынша уәкілетті орган немесе облыстық атқарушы орган жүргізеді. Сөл ағызуды жүргізетін орман пайдаланушы өкілі келмеген жағдайда жасалған акт түпкілікті болып табылады.

24. Орман мекемесі бойынша сөл ағызуға жататын екпелердің жалпы алаңы сөл ағызуды жүргізу мерзіміне байланысты жылдық есептік кеспеағаштардың еселігімен анықталады. Кеспеағаштарды (мөлдектерді) сөл ағызудан шығару мерзімі белгіленген сөл ағызу жылының соңғы жылымен анықталады.

25. Сөл ағызу мерзімі қысқа мерзімді сөл ағызу үшін 5-7 жылға, ұзақ мерзімді сөл ағызу үшін - 10 жылға белгіленеді.

4. Шайыр дайындау жөніндегі дайындық жұмыстары

26. Дайындық жұмыстары - қауіпсіз еңбек жағдайын қамтамасыз ететін жұмыстар: қауіпті (ілінген, құрғақ, кеуіп қалған, фито- және энтомо зиянкестермен нұқсан келген) ағаштарды жинау, ағаштардың жанынан жұмыс жасау үшін орындар тазарту, тілік салу үшін кедергі келтіретін бұтақшаларды кесу, сондай-ақ уақытша маңызы бар кірме жолдар салу, ағаш кесу құқығынсыз мөлдекке сөл ағызуға берілген екпелерді бөлу, сөл ағызу үшін жарамды ағаштарды таңдау, тіліктерді белгілеу, тіліктерді қызарту, тіліктерді сұлбалау, науалар өткізу, тілік жабдықтарын орнату.
Сөл ағызуды жүргізетін орман иеленушілер ұзақ мерзімді пайдалану туралы шарт пен екпелерді сөл ағызуға беру актіне қол қойған сәттен дайындық жұмыстарын бастап жүргізеді.
Науа жүргізуге және тілік жабдықтарын орнатуға сүректер жібігеннен кейінгі көктем мезгілінде ағаш кесу билетін алғаннан кейін жол беріледі.

27. Негізгі өндірістік жұмыстар - арнайы жарақатты жаңа тіліктерді тұрақты енгізу, шайырлардың шығу үдеткіштерімен жаңа екпелерді өңдеу, науаларды тазарту арқылы шайырлар мен баррасты кезең-кезеңімен жинау, шайырлар мен баррасты ыдысына жинау және олардың орманда сақталуын ұйымдастыру, орманнан шайырлар мен баррасты тасымалдау, ыдысты өлшеу және маркілеу, шайырлар мен баррасты тұтынушыларына жөнелту.

28. Қорытынды жұмыстар - ағаштардан тілік жабдықтарын алу, оны жөндеу және жинау, ал сөл ағызу мерзімі аяқталған кезде - тілік жабдықтарын жинап, оларды сақтау орнына тасымалдау, уақытша құрылыстарды жинау.
Сөл ағызу жүргізетін орман пайдаланушылар сөл ағызу аяқталатын жылдың 31 желтоқсанынан кешіктірмей барлық жұмыстарды бітіріп, кеспеағаштардағы тілік жабдықтарын жинауы тиіс.

5. Қарағай, шырша, балқарағай және майқарағай
шайырын дайындау жөніндегі жұмыстарды
орындау тәртібі

29. Ұзақ мерзімді орман пайдалану туралы шартқа сәйкес сөл ағызуды жүргізетін орман пайдаланушылар екпелерді сөл ағызуға беру актісіне қол қойған сәттен бастап екпелердің (делянкалардың) сөлін ағызу үшін шығарылған, ал қажет болған жағдайда олармен аралас жатқан алаңдарда дайындық жұмыстарын жүргізе алады:
1) уақытша құрылыс салу;
2) шайырлар үшін қоймалар;
3) қоймалар және басқаларға өтетін кірме жолдар;
4) ағаштарды кеспей-ақ литерге сөл ағызуға берілген кеспе ағаштарды (мөлдектерді) бөлу;
5) ағаштар жанындағы жұмыстар үшін орындарды тазалау;
6) тілік салуға кедергі келтіретін бұтақшаларды кесу;
7) тіліктерді қызарту.
Осы құрылыстармен кірме жолдарды төсеуді таза табиғи жаңартумен шоқ ағаштардың айналасында жүргізу қажет.

30. Тілік жабдықтарын орнатуға көктем мезгілінде сүректер жібігеннен кейін жол беріледі. Ағаштарға метал шегелермен приемниктер бекітуге тыйым салынады.

31. Жаңа тіліктер барлық өсу кезеңі бойы әдеттегідей сөл ағызу кезінде кемінде + 10 ^о орташа тәуліктік температура, +12 ^о үдеткіш қолдану басталған кезде салынады.
Қысқа мерзімді сөл ағызуға берілген екпелерге жаңа тілік сөл ағызудың бірінші жылының барлық кезеңіне бір рет кеуде биіктігінде діңнің айналысының 60% мөлшерінде қолданыстағы желілік жүктемемен жүргізіледі. Сөл ағызудың алдағы жылдарына жаңа тіліктер салу кезінде қоректік жолақтар енінің тұрақтылығы сақталады. Ұзақ мерзімді сөл ағызуға берілген екпелерге жаңа тіліктер тілік салудың әрбір екінші кезегі үшін сөл ағызудың бірінші жылының барлық кезеңіне бір рет кеуде биіктігінде діңнің айналысының 30-35% мөлшерінде қолданыстағы желілік жүктемемен жүргізіледі.
Алдағы 4 жылда сөл ағызу қоректік жолақтар енінің тұрақтылығын сақтай отырып қосымша белгі салмай екі кезектегі сөл ағызудың алғашқы алты жылындағы тіліктердің үстінен тіліктер салудың 60-70% шегінде қолданыстағы желілік жүктемемен екі тілік салу арқылы жүргізіледі.

32. Әрбір жалпақтық сатысы үшін тіліктердің ені тілікаралық жолақтар басталғанға дейін діңнің айналасы бойынша тіліктердің ұзындығымен анықталады. Тіліктердің енін ұлғайтуға жол берілмейді.
Сөл ағызудың технологиялық кестелерінде көзделген (8 және 9-қосымшалар) мөлшерге қарсы тіліктердің ұзындығын ұлғайтуға жол берілмейді.

33. Тіліктер тілікаралық жолақтардың ені бірдей болатындай етіп діңді айнала орналастырылады. Егер тіліктерді тегіс орналастыру мүмкін болмаса, тілікаралық жолақтың ең төменгі ені 10 сантиметрден кем болмауы тиіс.

34. Ағаштардағы тілікаралық жолақтардың жалпы ені, әрбір тіліктің ені және тіліктердің саны қысқа мерзімді шайыр ағызу үшін 1-қосымшада, ал ұзақ мерзімді шайыр ағызу үшін осы Ережеге 2-қосымшада келтіріледі.

35. Қарағай екпелерінен сөл ағызуды жүргізу кезінде шайыр ағызу үдеткіштері ретінде тек сульфит-спирт бардасы мен сульфит-дрож бражкасын пайдалануға рұқсат етіледі. Күкірт қышқылын пайдалануға болмайды.

36. Сульфит-спирт бардасы мен сульфит-дрож бражкасын барлық шайыр ағызу мерзімінің ұзақтығында +12 ^о температурасы кезінде үлес салмағы 1,1 кем болмайтын су ерітіндісі түрінде пайдалануға рұқсат етіледі.
Шайырды шығару үдеткіштері оларды қолдану жөніндегі нұсқаулыққа қатаң сәйкестікте қолданылуы тиіс.

37. Химиялық әсері жоқ тіліктердің арасында үзіліс сульфит-спирт бардасын күнтізбелік 3,5 күнде және сульфит-дрож бражкасын (су ерітіндісін) күнтізбелік 3,5 күннен 4 күнге дейін қолдана отырып қолданылады.

38. Жаңа тілік қадамының мөлшері, оның тереңдігі осы Ережеге 3-қосымшаға сәйкес жүргізіледі.

39. Өз мақсатын орындаған тұқымдықтар, тұқым жолақтары және шоқ ағаштар шайыр ағызу үдеткішін пайдалана отырып, қысқа мерзімді сөл ағызудың (5-7 жыл) барлық кезеңінде немесе ұзақ сөл ағызу кезінде соңғы 4 жылда тартылады.

40. Сөл ағызу барлық орман пайдаланушылар үшін міндетті болып табылатын технологиялық кесте бойынша жүргізілуі тиіс.

41. Шырша екпелерінің сөл ағызу ұзақтығы 3 жыл.
Жаңа тіліктер барлық өсу кезеңі бойы әдеттегідей сөл ағызу кезінде кемінде +7 ^о орташа тәуліктік температура кезінде жаңартылады.

42. Шайыр шығару үдеткіші ретінде барлық сөл ағызу кезеңінің ішінде тиісінше 0,25 және 5,0 % аспайтын қоспа мөлшерінде азықтық ашытқының экстрактын немесе тұнбасын қолдануға рұқсат етіледі.

43. Шырша ағаштарының сөлін ағызу кезінде жарақаттың көлемі: жаңа тіліктердің тереңдігі 2 миллиметрден аспауы, науа тереңдігі 4 миллиметрден аспауы тиіс. Тіліктердің қадамы 50 миллиметрден аспауы тиіс, тілік бұрышы 30-40 ^о .
Тілікаралық жолақтың жалпы ені және тіліктердің саны 4-қосымшаға сәйкес орындалады.

44. Шыршаның сөлін ағызу үдемелі тәсілмен жүргізіледі, маусымына 80 сантиметр биіктіктен бастап 7 күннен 14 күнге дейін жаңа тіліктер салу кезеңі кезінде 12-ден аспайтын жаңа тіліктер салынады. Діңнің биіктігі кезінде маусымдағы тіліктердің шығысы 55 сантиметрден, тілікаралық өлшем (маңдайша) 10 сантиметрден аспауы тиіс.

45. Шырша екпелерінің сөлін ағызу аяқталғаннан кейін дереу кесуге кірісу қажет.

46. Балқарағай екпелерінің сөлін ағызу ұзақтығы 3 және 5 жыл. Жаңа тіліктер барлық өсу кезеңі бойы әдеттегідей сөл ағызу кезінде кемінде +10 ^о орташа тәуліктік температура кезінде салынады.

47. Сөл ағызудың барлық мерзімі бойы үдеткіш ретінде үдеткіштің 1 литр жұмыс ерітіндісіне 10 грамм қайнатылған тұзды қоса отырып тиісінше 0,25 және 5,0% аспайтын қоспа мөлшерінде азықтық ашытқының экстрактын немесе тұнбасын қолдануға рұқсат етіледі.

48. Балқарағай ағаштарының сөлін ағызу кезінде жарақаттың көлемі: жаңа тіліктердің тереңдігі 5 миллиметрден аспауы, науа тереңдігі 4 миллиметрден аспауы тиіс. Тіліктердің қадамы 50 миллиметрден аспауы тиіс, тілік бұрышы 30-40 миллиметр.
Ағаштардағы тілікаралық жолақтың жалпы ені және тіліктердің саны осы Ережеге 5-қосымшаға сәйкес орындалады.

49. 3 жылғы сөл ағызу кезіндегі тіліктер әр қабаттың арасы 5 сантиметр болатындай екі қабат етіп орналастырылады, жаңа тіліктер екі қабатқа да бір уақытта: үстіңгісіне - үдемелі, ал төменгісіне - бәсеңдеу тәсілімен салынады. Төменгі қабатқа тіліктер бірінші жылы 150 сантиметр биіктігінде салынады, жаңа тіліктер салу кезеңі күнтізбелік 21 күннен кем болмауы тиіс, ал діңнің жоғарғы қабатын пайдалану әр қабатта жылына 25 сантиметрден аспауы тиіс.
5 жылдық сөл ағызу кезінде сөл ағызудың барлық кезеңі бойы үдемелі тәсілді қолдану көзделеді. Тілікаралық өлшем - 5 сантиметр. Тіліктер 80 сантиметр биіктікте (тіліктің төменгі шекарасы) салынады. Жаңа тіліктер салу кезеңі 14 күн, сөл ағызу үшін жылдық пайдалану діңнің жоғары бетінен 40 сантиметрден аспайды.

50. Майқарағайдың сөл ағызу ұзақтығы бір жыл. Майқарағай шайыры майқарағай қабығындағы дөңес жерлерді тесу жолымен дайындалады. Шайыр дайындауды + 16 ^о температурасы кезінде жылы құрғақ күндері діңнің төменгі және орта бөлігінде жүргізеді. Шайырларды майқарағайдың жаңа кесілген діңдерінен де дайындау мүмкін. Бұл жағдайда ол шайырдың дөңес орындары бар діңнің барлық биіктігінде жүргізілуі мүмкін.

51. Майқарағай шайырын алу үшін дөңестің төменгі бөлігін шайыр жинайтын ыдысқа қойылған металл түтіктің үшкір ұшымен теседі, содан соң дөңестен шайырды сығады. Дөңесті тесуді жеңілдету мақсатында ағаштың сыртқы ескі, қатты қабығын пышақпен немесе басқа да үшкір затпен (жонғышпен) жоюға рұқсат етіледі. Қабықты тазалау және дөңесті кесу кезінде шелқабыққа нұқсан келтіруге болмайды.

52. Белгілі бір екпелерден шайырды қайта дайындау 5 жылдан ерте жүргізілмеуі мүмкін.

6. Ағаш сөлін дайындау

53. Ағаш (қайың) сөлін дайындау басты мақсатта пайдалану үшін ағаш кесуге жататын пісіп-жетілген және жасамыс ағаштар учаскелерінде 5 жылдан ерте емес мерзімде жүргізіледі.

54. Ағаш сөлін дайындауды жүзеге асыратын орман пайдаланушылар жұмыс басталғанға дейін қайың екпелерін кесу жоспарымен байланыстырылатын жылдар бойынша бөлу арқылы пайдалану кезеңіне ағаш сөлін дайындау (қайың екпелерінің сөлін ағызу) жоспарын жасауы міндетті.

55. Сөл дайындау (қайыңның сөлін ағызу) орындарын шығаруға дайындық осы Ереженің 26-36-баптарында көрсетілген жұмыстарға ұқсас жүргізіледі. Қайың екпелердің сөлін ағызуға ағаш кесу билетін алғаннан кейін рұқсат етіледі.

56. Қайың сөлін ағызу үшін бір гектарда кемінде 200 дана ағаш саны бар бонитеттің І-ІІІ-сыныптарының сау орман учаскелері іріктеледі. Сөл ағызуға диаметрі кеуде биіктігінен 20 сантиметрден аспайтын ағаштар жіберіледі.

57. Сөл ағызуға іріктелген ағаштардың тамыры бөлігінде тамыр мойнынан 35-50 сантиметр биіктікте мынадай мөлшердегі ағаш диаметріне байланысты сөл ағызу саңылауларының орындары белгіленеді:
1) 20-26 сантиметр диаметрінде - 1 саңылау;
2) 27-34 сантиметр диаметрінде - 2 саңылау;
3) 35 және одан жоғары - 3 саңылау.
Каналдарды бұрғылау алдында қатты қабықтардың бір бөлігін шелқабыққа нұқсан келтірмей жоңғымен немесе балтамен алады. Каналдар бірнеше бағытта сөлдің жақсы ағуы үшін сөл ағызу басталғаннан кейін бұрғымен бұрғыланады. Канал диаметрі 1 сантиметр, тереңдігі - 2 сантиметрге дейін (қабықтың қалыңдығы есептелмейді). Сөл бөлетін ағын үшін науа белгіленеді, оның астына сөл қабылдағыштар орналастырылады.

58. Сөл ағызу маусымы аяқталғаннан кейін науалар алынады, ал саңылаулар ағаш тығынмен жабылады және ағаштардың ауруын алдын алу үшін бақ нұмы, бақ замазкасы немесе әк балшықпен сыланады.

59. Сөл ағызудың келесі маусымында жаңа саңылаулар еккі саңылаудан 20 сантиметрден кем болмайтын арақашықтықта бұрғыланады.

60. Қайың сөлін алу үшін қайың екпелерінің жаңа дайындалған ағаш кеспелерінің түбірін пайдалануға болады.

7. Екінші дәрежелі ағаш ресурстарын дайындау

61. Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде өнеркәсіптік қайта өңдеу және халықтың мұқтаждығын қанағаттандыру үшін екінші дәрежелі ағаш ресурстарын дайындау орманға нұқсан келтірмейтіндей және ұзақ мерзімді орман пайдалану туралы шарт негізінде жүзеге асырылуы тиіс.

62. Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде сазда өсетін ағаштардың қабығы мен бұтақтарын ағаш кесуді жүргізу тәртібімен кесілген ағаштардан ғана дайындауға болады.
Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде қурап қалған және дымқыл ағаштардың қабығын дайындау рұқсат құжатын алғаннан кейін барлық мемлекеттік орман қоры аумақтарында жүргізілуі мүмкін.
Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде өру үшін бұтақтар, сондай-ақ сыпыртқылар, сыпырғыштар және басқа да қосалқы заттар дайындау ағаш кесу ережелерімен анықталған тәртіппен өсіп тұрған ағаштардан дайындалады.

63. Кеспеағаштардан дайындалған бұтақ өнімдері мен қабықтарды жинау өрт қауіпсіздігі шараларын сақтай отырып волоктар мен жолдар бойы алаңқай жерлер немесе жас өскіндерден бос ашық кеңістіктерде жүргізіледі.

64. Айрықша жағдайларда алдағы 2 жылда кесу үшін шығарылатын пісіп-жетілген және жасамыс екпелердегі өсіп тұрған ағаштардан қайыңтоз дайындауға болады.

65. Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде қурап қалған және дымқыл ағаштардың қабығын дайындау рұқсат құжатын алғаннан кейін барлық мемлекеттік орман қоры аумақтарында жүргізілуі мүмкін.

66. Қабықтар мен түбірлерді (қарағайдың түбірлі шырынын) дайындау жаңартудың болар-болмас мөлшерінде кесуге орман ағаштарын тұтастай кесу жүргізілгеннен кейін жіберіледі. Содан соң орманда жасанды түрде молайту талап етіледі.
Іріктеп ағаш кесу жүргізу кезінде ағаштың түбірімен тамырын жұлуға жол берілмейді.

67. Жапырақтар мен бүршіктерді дайындау олардың дер кезінде молығуын қамтамасыз ететін көлемінде ағаштардың кесілген орман ағаштары сияқты өсіп тұрған ағаштарында да жүргізіледі.
Дәрі-дәрмектік мақсатта пайдаланылатын өсіп тұрған ағаштардан жапырақтар мен бүршіктер дайындау (жинау) мерзімдері мен оның тәртібі ұзақ мерзімді орман пайдалану туралы шартпен, осы ережелермен анықталады және екпелердің жай-күйіне теріс әсер етпеуі тиіс.

68. Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде өру үшін бұтақтар, сондай-ақ сыпыртқылар, сыпырғыштар және басқа да қосалқы заттарды дайындау өсіп тұрған ағаштардан жүргізіледі.

Мемлекеттік орман қоры
учаскелерінде шайыр, ағаш
сөлін және екінші дәрежелі
ағаш ресурстарын дайындау
ережесіне 1-қосымша

___________________________________________________________________
Кеуде биіктігіндегі| Қысқа мерзімді шайыр ағызу (5-7 жыл)
тіліктердің қалыңдық|______________________________________________
сатысы, сантиметрмен|жалпы ені, сантиметр | Ағаштағы тіліктердің
|_____________________| саны, дана
|тілікаралық| әрбір |
| жолақтар | тіліктер|
___________________________________________________________________
20 25 38 1
24 30 45 1
28 32 56 1
32 44 56 1
36 41 36 2
40 54 36 2
44 50 44 2
48 63 44 2
52 53 55 2
56 66 55 2
60 78 55 2
60-тан астам ағаштың диаметріне тең
___________________________________________________________________

Мемлекеттік орман қоры
учаскелерінде шайыр, ағаш
сөлін және екінші дәрежелі
ағаш ресурстарын дайындау
ережесіне 2-қосымша

___________________________________________________________________
Кеуде биіктігіндегі | Ұзақ шайыр ағызу - 10 жыл
тіліктердің қалыңдық|______________________________________________
сатысы, сантиметрмен|І-кезек (1-3 жыл).| ІІ-кезек |Алдағы жылдар
|30-35 % жүктемемен| (4-6 жыл). |(7-10 жылдар).
|бір тілікпен шайыр| 30-35 % |60-70 % қолда-
| ағызу | жүктемемен |ныстағы жүкте-
| | бір тілік- |мемен екі ті-
| | пен шайыр |лік арқылы
| | ағызу |шайыр ағызу
|______________________________________________
| Жалпы ені, см
|______________________________________________
|тілікара- |тілік- |тілі- |тілі-|Тіліка-|тілік-
|лық жолақ,|тер, |кара- |ктер,|ралық |тер,
|сантиметр |санти- |лық |сан- |жолақ, |санти-
| | метр |жолақ,|ти- |санти- |метр
| | |санти-|метр |метр |
| | |метр | | |
___________________________________________________________________
20 44 19 25 19 25 19
24 53 22 31 22 31 22
28 60 28 32 28 32 22
32 72 28 44 28 44 28
36 77 36 41 36 44 28
40 89 36 53 36 53 36
44 94 44 50 44 50 44
48 106 44 62 44 62 44
52 108 55 53 55 53 55
56 121 55 66 55 66 55
60 134 55 78 55 78 55

60 жоғары Ағаш диаметрінің Ағаш диаметрі- Ағаш диаметрі-
жартысына тең нің жартысына нің жартысына
тең тең
___________________________________________________________________

Мемлекеттік орман қоры
учаскелерінде шайыр, ағаш
сөлін және екінші дәрежелі
ағаш ресурстарын дайындау
ережесіне 3-қосымша

___________________________________________________________________
Тіліктің тәсілдері | Жаңа тілік қадамы,| Тіліктің тереңдігі,
| сантиметр | сантиметр
___________________________________________________________________
Химиялық әсер етпей 1,2-1,5* 0,2-0,6
сульфит-спирт бардасы 1,2-2,0* 0,2-0,6
мен сульфит-ашытқысын
қолдана отырып
___________________________________________________________________

* Ескерту : Екінші сандар жас тілік қадамының ең көп мөлшерін
білдіреді, оның артуына жол берілмеуі тиіс.

Мемлекеттік орман қоры
учаскелерінде шайыр, ағаш
сөлін және екінші дәрежелі
ағаш ресурстарын дайындау
ережесіне 4-қосымша

___________________________________________________________________
1,3 м, см биіктіктегі|Ағаштағы тіліктер |Тілікаралық жолақтың жалпы
қабықтағы қалыңдық | саны, дана | ені ең кемінде,
сатысы, сантиметрмен | | сантиметрмен
___________________________________________________________________
1 2 3
20 - -
24 1 40
28 1 45
32 1 50
36 2 55
40 2 65
44 2 70
48 2 75
52 2 80
56 3 85
60 3 95
64 3 100
___________________________________________________________________

Ескерту: Тілікаралық жолақтар діңнің сау бөлігіне ғана
салынады. Тіліктер діңді айналдыра тең салынады. Тіліктерді тең
орналастыру мүмкін болмаған жағдайда ең тар жолақ 10 сантиметрден
кем болмауы тиіс. Еңісі бар ағаштарда тілікаралық жолақтар еңіс
жағына және қарама-қарсы жағдайда ағашта екі тілік болған кезде
қалдырылады.

Мемлекеттік орман қоры
учаскелерінде шайыр, ағаш
сөлін және екінші дәрежелі
ағаш ресурстарын дайындау
ережесіне 5-қосымша

___________________________________________________________________
1,3 м, см биіктіктегі|Ағаштағы тіліктер |Тілікаралық жолақтың жалпы
қабықтағы қалыңдық | саны, дана | ені ең кемінде,
сатысы, сантиметрмен | | сантиметрмен
___________________________________________________________________
1 2 3
20 1 15
24 1 15
28 1 20
32 1 20
36 2 25
40 2 25
44 2 25
48 2 30
52 2 35
56 2 35
60 2 40
64 3 40
___________________________________________________________________

Ескерту: Тілікаралық жолақтар діңнің сау бөлігіне ғана
салынады. Тіліктер діңді айналдыра тең салынады. Тіліктерді тең
орналастыру мүмкін болмаған жағдайда ең тар жолақ 10 сантиметрден
кем болмауы тиіс. Еңісі бар ағаштарда тілікаралық жолақтар еңіс
жағына және қарама-қарсы жағдайда ағашта екі тілік болған кезде
қалдырылады.

Мемлекеттік орман қоры
учаскелерінде шайыр, ағаш
сөлін және екінші дәрежелі
ағаш ресурстарын дайындау
ережесіне 6-қосымша

Екпелерді сөл ағызуға беру
АКТІСІ
"___"________ 200__ж .

___________________________________________________________________
(орман мекемесі мен орман шаруашылығын басқару органының атауы)
_____________________________________________________________атынан
(орман мекемесі өкілінің лауазымы, тегі, аты-жөні)
сөл ағызу үшін ____________________________________________________

200__ж "___"_______ N ___ сенімхат негізінде әрекет ететін
___________________________________________________________________
(сөл ағызуды жүргізетін орман пайдаланушының атауы, лауазымы,
Т.А.Ж.)
өкіліне мынадай екпелерді берді:
___________________________________________________________________
Орман-| Орам |Телім | Орман |Мөлдек|Алаңы,| Орман |Екпе-|Сөл ағызу
шылық |нөмірі|нөмірі|қорының|нөмірі|гектар| орна- |нің | мерзімі
| | |санаты | | |ластыру|құ- |__________
| | | | | |матери-|рамы |бас- |аяқ-
| | | | | |алдары | |талуы|та-
| | | | | | бойы | | |луы
| | | | | | жасы, | | |
| | | | | | жыл | | |
___________________________________________________________________
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

кестенің жалғасы
___________________________________________________________________
Ұзақ | Ағаш |Сөл ағызуға|Сөл ағызуға | Беру шарты |Ескерту
мерзімді| кесу | жататын | жатпайтын | |
пайда- |тәсілі| ағаш саны | ағaш саны | |
лануға | | | | |
жатады | | | | |
___________________________________________________________________
11 12 13 14 15 16
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Тапсырдым ________________ ___________________
(қолы) (Т.А.Ж.)

Қабылдадым ________________ ____________________
(қолы) (Т.А.Ж.)

Мемлекеттік орман қоры
учаскелерінде шайыр, ағаш
сөлін және екінші дәрежелі
ағаш ресурстарын дайындау
ережесіне 7-қосымша

Сөл ағызып тұрған екпелерді есепке алу
КІТАБЫ

___________________________________________________________ бойынша
(орман мекемесі мен орман шаруашылығын басқару органының атауы)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________берілген
(сөл ағызуды жүргізетін орман пайдаланушының атауы)

___________________________________________________________________
Орман-| Орам |Телім | Орман |Мөлдек|Алаңы,|Орман орна-|Орман орна-
шылық |нөмірі|нөмірі|қорының|нөмірі|гектар|ластыру ма-|ластыру ма-
| | |санаты | | |териалдары |териалдары
| | | | | |бойынша ек-| бойынша
| | | | | |пенің жасы,| екпенің
| | | | | | жылжасы, | құрамы
| | | | | | жыл |
___________________________________________________________________
1 2 3 4 5 6 7 8
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

кестенің жалғасы
___________________________________________________________________
Екпе | Ағаш кесу| Сөл ағызуға берілді | Акт бойынша
боните-| тәсілі |_______________________________|ерекше белгілер
тінің | (тұтас, | Акт | Ағаш кесу | сөл ағызу |
сыныбы |біртіндеп,|нөмірі| билетінің |мерзімі, жыл|
| іріктеп) | және |нөмірі және|____________|
| |беріл-| берілген |баст-|аяқ- |
| | ген | күні |алуы |талуы |
| | күні | | | |
___________________________________________________________________
9 10 11 12 13 14 15
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Мемлекеттік орман қоры
учаскелерінде шайыр, ағаш
сөлін және екінші дәрежелі
ағаш ресурстарын дайындау
ережесіне 8-қосымша

Қарағай екпелерінен ұзартылған сөл ағызу
жолының технологиялық схемасы

Схеманың суретін қағаз мәтіннен қараңыз

Ескерту: ортадағы сандар тіліктің шекарасын, оң және сол жақтағы сандар - сөл ағызу жылдарын білдіреді.

Мемлекеттік орман қоры
учаскелерінде шайыр, ағаш
сөлін және екінші дәрежелі
ағаш ресурстарын дайындау
ережесіне 9-қосымша

Қарағай екпелерінен қысқартылған сөл ағызу
жолының технологиялық схемасы

Схеманың суретін қағаз мәтіннен қараңыз

Сөл ағызу 50 сантиметр биіктікте басталады және барлық кезең бойы үдемелі тіліктермен жүргізіледі.
Ескерту: Сол жақтағы сандар тіліктің шекарасын, ортадағы сандар - сөл ағызу жылдарын білдіреді.

Об утверждении Правил заготовки живицы, древесных соков и второстепенных древесных ресурсов на участках государственного лесного фонда

Приказ Председателя Комитета лесного и охотничьего хозяйства Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан от 9 ноября 2004 года № 235. Зарегистрирован Министерством юстиции Республики Казахстан 4 декабря 2004 года № 3246. Утратил силу приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 17 января 2012 года № 10-1/18

Сноска. Утратил силу приказом Министра сельского хозяйства РК от 17.01.2012 № 10-1/18.

В соответствии со статьями 96 и 97 Лесного кодекса Республики Казахстан ПРИКАЗЫВАЮ:
1. Утвердить прилагаемые Правила заготовки живицы, древесных соков и второстепенных древесных ресурсов на участках государственного лесного фонда.
2. Управлению регулирования и контроля в области лесного хозяйства и особо охраняемых природных территорий в установленном порядке направить настоящий приказ на государственную регистрацию в Министерство юстиции Республики Казахстан.
3. Настоящий приказ вступает в силу со дня государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

Председатель

Утверждены
Приказом Председателя Комитета
лесного и охотничьего хозяйства
Министерства сельского хозяйства
Республики Казахстан
от 9 ноября 2004 г. N 235

Правила
заготовки живицы, древесных соков и второстепенных
древесных ресурсов на участках государственного
лесного фонда 1. Общие положения

1. Настоящие Правила разработаны в соответствии со статьями 96 и 97 Лесного кодекса Республики Казахстан и устанавливают порядок заготовки живицы, древесных соков и второстепенных древесных ресурсов на участках государственного лесного фонда (далее - Правила).
2. Владельцы частного лесного фонда руководствуются настоящими Правилами при осуществлении лесных пользований на участках частного лесного фонда.

2. Порядок предоставления права на осуществление
заготовки живицы, древесных соков и
второстепенных древесных ресурсов

3. Лесные ресурсы на участках государственного лесного фонда для заготовки живицы, древесных соков, коры, ветвей, пней, корней, почек деревьев и кустарников предоставляются в долгосрочное пользование на основании протокола тендера с последующим оформлением договора между уполномоченным органом или областным исполнительным органом, в функциональном ведении которых находятся участки государственного лесного фонда, и лесопользователем.
4. Проведение тендеров по предоставлению лесных ресурсов на участках государственного лесного фонда в долгосрочное пользование определяется Правилами проведения тендеров по представлению лесных ресурсов на участках государственного лесного фонда в долгосрочное лесопользование, утвержденными постановлением Правительства Республики Казахстан от 13 января 2004 года N 32.
5. Лесные ресурсы для заготовки живицы, древесных соков и второстепенных древесных ресурсов на участках государственного лесного фонда предоставляются в долгосрочное лесопользование на срок от 10 до 15 лет лесопользователям, имеющим средства и производственные мощности для осуществления лесопользования и специалистов соответствующей квалификации.
6. Участок государственного лесного фонда может предоставляться для осуществления одного или нескольких видов лесопользования.
7. Документом, дающим право лесопользования на проведение заготовки и вывозки живицы, древесных соков и второстепенных древесных ресурсов, является лесорубочный билет, основанием для выдачи которого являются протокол о результатах тендера и договор долгосрочного пользования.
8. Лесорубочный билет на заготовку живицы и древесных соков выдается лесопользователю ежегодно на весь срок подсочки и содержит конкретные сведения о количественной и качественной характеристике лесных ресурсов, подлежащих заготовке, размере платы за лесные пользования, сроках и производства работ, лесоводственных требованиях к технологии заготовок и условия прекращения действия лесорубочного билета. Также в договоре и в лесорубочном билете указывается местонахождение, размеры, назначение и количество временных строений и сооружений лесопользователя, сроки их сноса (выноса), прокладка новых дорог, использование существующих дорог и других объектов.
Возведение лесопользователем на участке государственного лесного фонда, где осуществляется лесопользование, построек капительного типа не допускается.
9. Лесовладельцы ежегодно, в конце сезона заготовки производят освидетельствование мест производства работ по заготовке живицы, древесных соков и второстепенных древесных ресурсов в порядке, предусмотренном действующим законодательством Республики Казахстан.

3. Порядок заготовки живицы

10. Заготовка живицы и древесных соков на участках государственного лесного фонда осуществляется в спелых и перестойных древостоях, которые после окончания установленного срока подсочки предназначаются для рубки главного пользования.
При недостатке спелых и перестойных древостоев может допускаться подсочка приспевающих древостоев, которые к сроку окончания подсочки достигнут возраста рубки.
11. Передача указанных древостоев в подсочку без утвержденных в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, планов рубок главного пользования и подсочки этих древостоев не допускается.
Насаждения, где рубки главного пользования в ближайшие 10-15 лет не будут производиться, в подсочку не назначаются.
12. В подсочку назначаются насаждения:
1) сосновые - I-IV классов бонитета с участием сосны в составе не менее 3 единиц;
2) лиственничные - I-III классов бонитета с участием лиственницы в составе не менее 4 единиц;
3) еловые - I-III классов бонитета с участием ели в составе не менее 5 единиц.
В подсочку также назначаются пихтовые насаждения I-III классов бонитета.
13. Для подсочки допускаются здоровые, без значительных повреждений деревья диаметром: сосны и лиственницы 20 сантиметров и выше, ели 24 сантиметров и выше.
Здоровые деревья сосны и лиственницы диаметром от 16 до 20 сантиметров, а также деревья диаметром 20 сантиметров и выше со значительными повреждениями и ослабленные допускаются в подсочку только за два года до рубки.
Для подготовки пихтовой живицы допускаются здоровые деревья пихты.
14. В подсочку не допускаются:
1) насаждения в очагах вредителей и болезней леса до их ликвидации;
2) насаждения поврежденные и ослабленные пожарами, вредителями, болезнями и другими неблагоприятными факторами;
3) особо защищенные участки леса, предусмотренные действующим законодательством Республики Казахстан;
4) лесосеменные участки, семенные куртины, семенники, плюсовые деревья;
5) деревья, отобранные для заготовки специальных сортиментов.
15. По заявкам лесопользователей в подсочку могут передаваться:
1) насаждения с участием сосны в составе не менее 3 единиц;
2) сосновые насаждения V класса бонитета;
3) сосновые семенники и куртины, выполнившие свое назначение;
4) небольшие участки сосновых насаждений площадью до 2-3 гектар, расположенных среди других насаждений.
Срок подсочки этих насаждений устанавливается в зависимости от срока назначения их в рубку и не должен превышать 10 лет.
16. Лесопользователи, осуществляющие заготовку живицы, до начала подсочки составляют план подсочки насаждений на 10-летний период с разбивкой по годам и согласовывают его с лесовладельцем.
17. Лесовладельцы, не позднее 1 марта года, предшествующего началу подсочки, в соответствии с договорами о долгосрочном лесопользовании и планом подсочки составляют проект плана отвода насаждений в подсочку в пределах ежегодного объема вырубаемой расчетной лесосеки.
18. Лесопользователи, ведущие подсочку, ознакамливаются с проектом плана отвода насаждений в подсочку, и при необходимости обследуют насаждения в натуре и не позднее 1 мая сообщают лесовладельцу свои замечания.
Лесовладельцы, рассмотрев замечания лесопользователя, ведущего подсочку, вносят при необходимости уточнения.
План отвода насаждений в подсочку утверждается руководителем государственного лесного учреждения, ведающего вопросами охраны, защиты, воспроизводства лесов и лесопользования.
19. Лесовладельцы в соответствии с утвержденным планом отвода насаждений в подсочку производит отвод и передачу их лесопользователям, ведущим подсочку, по актам передачи насаждений в подсочку (приложение 6) не позднее 1 октября года, предшествующего началу подсочки. К акту передачи прилагаются выкопировки из планшетов на передаваемые в подсочку насаждения.
В государственных лесных учреждениях, ведающих вопросами охраны, защиты, воспроизводства лесов и лесопользования ведется книга учета насаждений, находящихся в подсочке (приложение 7), в которой, согласно актам передачи насаждений в подсочку, делаются соответствующие записи.
20. Отвод насаждений в подсочку и оформление их в натуре производится в соответствии с Инструкцией по отводу и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда, утвержденной приказом Председателя Комитета лесного и охотничьего хозяйства Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан от 2 марта 2004 года N 32 (зарегистрированной в Министерстве юстиции Республики Казахстан за N 2755). см.V106704
На деляночных столбах делаются надписи с указанием номера квартала, номера делянки, площади делянки, а также года начала и окончания подсочки.
21. Для краткосрочной подсочки отводятся деревья из числа подлежащих в рубку в ближайшие 5-7 лет, а для удлиненной подсочки отводятся деревья из числа подлежащих рубке в ближайшие 10 лет.
22. Лесосеки согласно выписанного лесорубочного билета и договора о долгосрочном пользовании передаются в подсочку на весь срок эксплуатации и поступают в рубку только после окончания установленного срока подсочки.
Не допускается прекращать работы по подсочке до истечения установленного срока, указанных в лесорубочном билете и договоре о долгосрочном пользовании, а также досрочно изымать лесосеки из подсочки.
23. Досрочное изъятие насаждений из подсочки разрешается только в случаях резкого ухудшения санитарного состояния или повреждения насаждений пожарами. Изъятие производится уполномоченным органом или областным исполнительным органом по актам, составленным лесовладельцами с участием лесопатолога и лесопользователя, производящего подсочку. В случае неявки лесопользователя, производящего подсочку, составленный акт является окончательным.
24. Общая площадь насаждений, подлежащих подсочке, по лесному учреждению определяется кратностью ежегодных расчетных лесосек в зависимости от срока проведения подсочки. Срок выхода из подсочки лесосеки (делянки) определяется последним годом установленного года подсочки.
25. Срок подсочки устанавливается для краткосрочной подсочки в 5-7 лет, а для удлиненной - в 10 лет.

4. Подготовительные работы по заготовке живицы

26. Подготовительные работы - работы, обеспечивающие безопасные условия труда: уборка опасных деревьев (зависших, сухих, усыхающих, пораженных фито- и энтомовредителями), расчистка мест для работы возле деревьев, обрубка сучьев, мешающих заложению карр, а также строительство построек временного назначения, подъездных путей, разграничение переданных в подсочку насаждений на делянки без права рубки деревьев, подбор пригодных для подсочки деревьев, разметка карр, подрумянивание, оконтуривание карр, проводка желобков, установка каррооборудования.
Лесопользователи, ведущие подсочку, проводят подготовительные работы с момента подписания договора о долгосрочном использовании и акта передачи насаждений в подсочку.
Проведение желобков и установка каррооборудования разрешаются после получения лесорубочных билетов в весенний период, после оттаивания древесины.
27. Основные производственные работы - регулярное нанесение специальных ранений - подновок, обработка подновок стимуляторами выхода живицы, периодические сборы живицы и барраса с прочисткой желобков, упаковка живицы и барраса в тару и организация ее хранения в лесу, транспортировка живицы и барраса из леса, взвешивание и маркировка тары, отправление живицы и барраса потребителям.
28. Заключительные работы - снятие с деревьев каррооборудования, его ремонт и складирование, а при окончании срока подсочки - сбор и транспортировка каррооборудования к местам их хранения, уборка временных построек.
Лесопользователи, ведущие подсочку, должны закончить все работы и убрать каррооборудование на лесосеке не позднее 31 декабря года окончания подсочки.

5. Порядок выполнения работ по заготовке
живицы сосны, ели, лиственницы и пихты

29. Лесопользователи, ведущие подсочку в соответствии с договором о долгосрочном лесопользовании с момента подписания акта передачи насаждений в подсочку, на отведенных для подсочки лесосеках (делянках), а при необходимости - и на смежных с ними площадях могут проводить следующие подготовительные работы:
1) строительство временных сооружений;
2) хранилищ для живицы;
3) подъездных путей к хранилищам и другое;
4) разграничение переданных в подсочку лесосек (делянок) на литеры, без рубки деревьев;
5) расчистке мест для работы возле деревьев;
6) обрубка сучьев, мешающих заложению карр;
7) подрумянивание карр.
Прокладку подъездных путей к этим сооружениям необходимо производить в обход куртин с хорошим естественным возобновлением.
30. Установку каррооборудования разрешается производить в весенний период, после оттаивания древесины. Не допускается прикреплять к деревьям приемники металлическими гвоздями.
31. Подновки наносятся в течение всего вегетационного периода при среднесуточной температуре не менее +10 ⁰ при обычной подсочке, начало применения стимулятора при +12 ⁰ С.
В насаждениях, переданных в краткосрочную подсочку, подновка проводится с действующей линейной нагрузкой в размере порядка 60% окружности ствола на высоте груди один раз на весь период в первый год подсочки. В последующие годы подсочки при проведении подновки сохраняется постоянство ширины питательных ремней. В насаждениях, переданных в удлиненную подсочку, подновка проводится с действующей линейной нагрузкой в размере порядка 30-35% окружности ствола на высоте груди один раз на весь период в первый год подсочки для каждой из двух очередей заложения карр.
В последующие 4 года подсочка ведется двумя каррами с действующей линейной нагрузкой в пределах 60-70% заложения карр над каррами первых шести лет подсочки обоих очередей без дополнительной разметки сохранением постоянства ширины питательных ремней.
32. Ширина карры для каждой ступени толщины определяется протяженностью карры по окружности ствола до начала межкарровых ремней. Увеличение ширины карр не допускается.
Не допускается увеличение длины карр против размеров, предусмотренных технологическими схемами подсочки (приложение 8 и 9).
33. Карры располагаются по окружности ствола так, чтобы межкарровые ремни были одинаковой ширины. Если разместить карры равномерно невозможно, минимальная ширина межкаррового ремня должна быть не менее 10 сантиметров.
34. Общая ширина межкарровых ремней, ширина каждой карры и количество карр на деревьях для краткосрочной подсочки указаны в приложении 1, а для удлиненной подсочки в приложении 2 к настоящим Правилам.
35. При проведении подсочки в сосновых насаждениях в качестве стимуляторов смоловыделения разрешается использовать только сульфитно-спиртовую барду и сульфитно-дрожжевую бражку. Использовать серную кислоту не допускается.
36. Сульфитно-спиртовую барду и сульфитно-дрожжевую бражку разрешается применять в виде водных растворов удельного веса не менее 1,1 при температуре +12 ⁰ С на протяжении всего срока подсочки.
Стимуляторы выхода живицы должны применяться в строгом соответствии с инструкцией по их применению.
37. Пауза между подновками без химического воздействия применяется в 3,5 календарных дня (две подновки в неделю), с применением сульфитно-спиртовой барды и сульфитно-дрожжевой бражки (водный раствор) от 3,5 до 4 календарных дней.
38. Размеры шага подновки, ее глубина проводятся в соответствии с приложением 3 к настоящим Правилам.
39. Семенники, семенные полосы и куртины, выполнившие свое назначение, вовлекаются в подсочку на весь период проведения краткосрочный подсочки (5-7 лет) с применением стимулятора смоловыделения или в последние 4 года при удлиненной подсочке.
40. Подсочка должна проводиться по технологической схеме, являющиеся обязательной для всех лесопользователей.
41. Продолжительность подсочки еловых насаждений 3 года.
Подновки наносятся в течении всего вегетационного периода при среднесуточной температуре воздуха не менее +7 ⁰ С.
42. В качестве стимулятора выхода живицы разрешается в течение всего срока подсочки применять экстракт или настой кормовых дрожжей в концентрации соответственно не более 0,25 и 5,0%.
43. Размеры ранений при подсочке деревьев ели должны быть: глубина подновки не более 2 миллиметров, глубина желобка не более 4 миллиметров. Шаг не более 50 миллиметров, угол подновки 30-40 ⁰ .
Общая ширина межкарровых ремней и количества карр на деревьях выполняется согласно приложения 4.
44. Подсочку ели ведут восходящим способом, начиная с высоты 80 сантиметров за сезон наносится не более 12 подновок при периоде подновки от 7 до 14 дней. Расход карры за сезон при высоте ствола не должен превышать 55 сантиметров, межкарровая перемычка - 10 сантиметров.
45. После окончания подсочки еловые насаждения сразу должны поступать в рубку.
46. Продолжительность подсочки насаждений лиственницы 3 и 5 лет. Подновки наносятся в течение всего вегетационного периода при среднесуточной температуре не менее +10 ⁰ С.
47. В течение всего срока подсочки в качестве стимулятора применять экстракт или настой кормовых дрожжей в концентрации соответственно не более 0,25 и 5,0% с добавлением 10 грамм поваренной соли на 1 литр рабочего раствора стимулятора.
48. Размеры ранений при подсочке деревьев лиственницы должны быть: глубина подновки не более 5 миллиметров, глубина желобка не более 6 миллиметров. Шаг подновки не более 50 миллиметров, угол подновки 30-40 миллиметров.
Размеры общей ширины межкарровых ремней и количество карр на деревьях выполняются согласно приложениям 4 и 5 к настоящим Правилам.
49. При 3-летней подсочке карры размещаются в два яруса с перемычкой между ярусами 5 сантиметров подновки наносятся одновременно в обоих ярусах: в верхнем - восходящим и в нижнем - нисходящим способом. Карры нижнего яруса в первый год закладываются на высоте 150 сантиметров, период подновки должен быть не менее 21 календарного дня, а использование поверхности ствола в каждом ярусе не должно превышать 25 сантиметров в год.
При 5-летней подсочке предусматривается в течение всего срока применение восходящего способа. Межкарровая перемычка - 5 сантиметров. Карры закладываются на высоте 80 сантиметров (нижняя граница карры). Период подновки 14 дней, ежегодное использование для подсочки не более 40 сантиметров поверхности ствола.
50. Продолжительность подсочки пихты один год. Пихтовую живицу заготавливают путем прокалывания смолов вместилищ - желваков, находящихся в коре пихты. Заготовку живицы проводят в нижней и средней части ствола в теплые сухие дни при температуре воздуха не менее +16 ⁰ С. Возможна заготовка живицы и на свежесрубленных стволах пихты. В этом случае она может проводиться по всей высоте ствола, где есть смолов вместилища - желваки.
51. Для получения пихтовой живицы нижнюю часть желваков прокалывают острым концом металлической трубки, вставленной в сосуд для сбора живицы, с последующим выдавливанием живицы из желвака. В целях облегчения прокалывания желваков допускается удалять наружный слой старой, грубой коры ножом или другим острым предметом (стругом). При подчистке коры и прокалывании желваков нельзя повреждать луб.
52. Повторные заготовки живицы в одних и тех же насаждениях могут проводиться не ранее чем через 5 лет.

6. Заготовка древесных соков

53. Заготовка древесных (березы) соков допускается на участках спелого и перестойного леса, подлежащего рубке главного пользования, не ранее чем за 5 лет до рубки.
54. Лесопользователи, осуществляющие заготовку древесных соков, до начала работ составляют план заготовки древесных соков (подсочки березовых насаждений) на период пользования с разбивкой по годам, увязанный с планом рубок березовых насаждений.
55. Подготовка к отводу мест для заготовки соков (подсочки березы) производится аналогично работам, указанным в пунктах 26-36 настоящих Правил. Подсочка березовых насаждений разрешается после получения лесорубочного билета.
56. Для подсочки березы подбираются участки здорового леса I-III классов бонитета с количеством деревьев на одном гектаре не менее 200 штук. В подсочку назначаются деревья диаметром на высоте груди не менее 20 сантиметров.
57. В комлевой части деревьев, отобранных в подсочку, на высоте 35-50 сантиметров от корневой шейки намечают места подсочных отверстий в зависимости от диаметра дерева в количестве:
1) при диаметре 20-26 сантиметров - 1 отверстие;
2) при диаметре 27-34 сантиметров - 2 отверстия;
3) при диаметре 35 и более - 3 отверстия.
Перед сверлением канала часть грубой коры снимают стругом или топором без повреждения луба. Каналы просверливают буравом после начала сокодвижения с некоторым уклоном для лучшего стока сока. Диаметр канала 1 сантиметр, глубина - до 2 сантиметров (без учета толщины коры). Для стока выделяющегося сока устанавливаются желобки, под которыми размещаются сокоприемники.
58. После окончания сезона подсочки желобки снимают, а отверстия закрывают деревянной пробкой и замазывают садовым варом, садовой замазкой или глиной с известью для предупреждения заболевания деревьев.
59. В следующий сезон подсочки новое отверстие просверливают на расстоянии не менее 20 сантиметров от старого отверстия.
60. Допускается использование для получения березового сока пней свежеразработанных лесосек березовых насаждений.

7. Заготовка второстепенных древесных ресурсов

61. Заготовка второстепенных древесных ресурсов на участках государственного лесного фонда для промышленной переработки и удовлетворения нужд населения должна осуществляться без причинения вреда лесу и на основании договора о долгосрочном лесопользовании.
62. Заготовка коры и ветвей с сырорастущих деревьев на участках государственного лесного фонда допускается только с деревьев, срубленных в порядке проведения рубок леса.
Заготовка коры с сухостойных и валежных деревьев на участках государственного лесного фонда может производится на всей территории государственного лесного фонда после получения разрешительных документов.
Заготовка ветвей для плетения, а также изготовление веников, метел и других подобных предметов на участках государственного лесного фонда допускается с растущих деревьев.
63. Складирование заготовленной на лесосеках веточной продукции и коры производится на прогалинах или открытых пространствах, свободных от подроста, вдоль волоков и дорог с соблюдением мер пожарной безопасности.
64. В исключительных случаях допускается заготовка бересты с растущих деревьев в спелых и перестойных насаждениях, отводимых для рубки в ближайшие 2 года.
65. Заготовка коры с сухостойных и валежных деревьев на участках государственного лесного фонда может производиться на всей территории государственного лесного фонда после получения разрешительных документов.
66. Заготовка корней и пней (соснового пневого осмола) допускается на вырубках после проведения сплошнолесосечных рубок при незначительном количестве возобновления. После чего требуется искусственное воспроизводство леса.
При проведении выборочных рубок корчевка пней не допускается.
67. Заготовка листьев и почек производится как со срубленных на лесосеках деревьев, так и с растущих деревьев в объемах, обеспечивающих их своевременное воспроизводство.
Сроки и порядок заготовки (сбора) с растущих деревьев листьев и почек, используемых в лекарственных целях, определяются договором о долгосрочном лесопользовании, настоящими правилами и не должны отрицательно влиять на состояние насаждений.
68. Заготовка ветвей для плетения, а также изготовления веников, метел и других подобных предметов на участках государственного лесного фонда допускается с растущих деревьев.

Приложение 1
к Правилам заготовки живицы,
древесных соков и второстепенных
древесных ресурсов на участках
государственного лесного фонда

Ступени толщины в коре на высоте груди, сантиметрах	Краткосрочная подсочка (5-7лет)
	общая ширина, сантиметрах		Количество карр на дереве, штук
	межкарровых ремней	каждой карры
20	25	38	I
24	30	45	I
28	32	56	I
32	44	56	I
36	41	36	2
40	54	36	2
44	50	44	2
48	63	44	2
52	53	55	2
56	66	55	2
60	78	55	2
Свыше 60	равно диаметру дерева

Приложение 2
к Правилам заготовки живицы,
древесных соков и второстепенных
древесных ресурсов на участках
государственного лесного фонда

Ступени толщины в коре на высоте груди, сантиметрах	Удлиненная подсочка - 10 лет
	I очередь (1-3 годы). Подсочка одной каррой с нагрузкой 30-35%		II очередь (4-6 годы). Подсочка одной каррой с нагрузкой 30-35%		Последующие 4 года (7-10 годы). Подсочка с двумя каррами с действующей нагрузкой 60-70%
	Общая ширина, сантиметрах
	межкар- рового ремня, сантиметрах	карры, санти- метрах	межкар- рового ремня, сантиметрах	карры, сантиметрах	межкаррового ремня, сантиметрах	Карры сантиметрах
20	44	19	25	19	25	19
24	53	22	31	22	31	22
28	60	28	32	28	32	28
32	72	28	44	28	44	28
36	77	36	41	36	41	36
40	89	36	53	36	53	36
44	94	44	50	44	50	44
48	106	44	62	44	62	44
52	108	55	53	55	53	55
56	121	55	66	55	66	55
60	134	55	78	55	78	55
Свыше 60	Равна половине диаметра дерева		Равна половине диаметра дерева		Равна половине диаметра дерева

Приложение 3
к Правилам заготовки живицы,
древесных соков и второстепенных
древесных ресурсов на участках

Способ подсочки	Шаг подновки, сантиметрах	Глубина подновки, сантиметрах
Без химического воздействия С применением сульфитно-спиртовой барды и сульфитно-дрожжевой бражки	1,2-1,5* 1,2-2,0*	0,2-0,6 0,2-0,6

государственного лесного фонда

* Примечание: Вторые цифры обозначают максимальные размеры шага подновки, превышение которых не должно допускаться.

Приложение 4
к Правилам заготовки живицы,
древесных соков и второстепенных
древесных ресурсов на участках
государственного лесного фонда

Ступни толщины в коре на высоте 1,3 метра, сантиметрах	Количество карр на дереве, штук	Общая ширина межкарровых ремней не менее, сантиметрах
1	2	3
20	-	-
24	1	40
28	1	45
32	1	50
36	2	55
40	2	65
44	2	70
48	2	75
52	2	80
56	3	85
60	3	95
64	3	100

Примечание: Межкарровые ремни размешаются только на здоровой части ствола. Карры закладываются равномерно по окружности ствола. При невозможности разместить карры равномерно самый узкий ремень не должен быть менее 10 сантиметрах. На деревьях, имеющих наклон, межкарровые ремни оставляются со стороны наклона и с противоположной стороны при двух каррах на дереве.

Приложение 5
к Правилам заготовки живицы,
древесных соков и второстепенных
древесных ресурсов на участках
государственного лесного фонда

Ступени толщины в коре на высоте 1,3 метра, сантиметрах	Количество карр на дереве, штук	Общая ширина межкарровых ремней не менее, сантиметрах
1	2	3
20	1	15
24	1	15
28	1	20
32	1	20
36	2	25
40	2	25
44	2	30
48	2	30
52	2	35
56	2	35
60	2	40
64	3	40

Примечание: Межкарровые ремни размещаются только на здоровой части ствола. Карры закладываются равномерно по окружности ствола. При невозможности разместить карры равномерно самый узкий ремень не должен быть менее 10 сантиметров. На деревьях, имеющих наклон, межкарровые ремни оставляются со стороны наклона и с противоположной стороны при двух каррах на дереве.

Приложение 6
к Правилам заготовки живицы,
древесных соков и второстепенных
древесных ресурсов на участках
государственного лесного фонда

АКТ
передачи насаждений в подсочку "___" ________ 200__г.

_______________________________________________________________________
( наименование лесного учреждения и органа управления лесным хозяйством)

в лице ________________________________________________________________
(должность представителя лесного учреждения, фамилия, имя, отчество)

передал для подсочки представителю ____________________________________
_______________________________________________________________________
(наименование лесопользователя, ведущего подсочку, должность, Ф. И. О.)

действующему на основании доверенности N ___ от "___"_______ 200__г.
следующие насаждения:

Лесничество	Номер квартала	Номер выдела	Категория лесного фонда	Номер делянки	Площадь, гектар	Возраст по материалам лесоустройства, лет	Состав насаждения
1	2	3	4	5	6	7	8

Продолжение таблицы

Срок подсочки		Находится в долгосрочном пользовании	Способ рубки	Количество деревьев, подлежащих подсочке	Количество деревьев, не подлежащих подсочке	Условия передачи	Примечание
начало	окончание
9	10	11	12	13	14	15	16

Сдал ________________ ___________________
(подпись) (Ф.И.О.)

Принял ______________ __________________
(подпись) (Ф.И.О.)

Приложение 7
к Правилам заготовки живицы,
древесных соков и второстепенных
древесных ресурсов на участках
государственного лесного фонда

КНИГА
учета насаждений, находящихся в подсочке

По ________________________________________________________________
(наименование лесного учреждения и органа управления лесным хозяйством)

переданных ______________________________________________________________
_________________________________________________________________________
(наименование лесопользователя, ведущего подсочку)

Лесничество	Номер квартала	Номер выдела	Категория лесного фонда	Номер делянки	Площадь, гектар	Возраст на саждения по материалам лесоустройства, лет	Состав насаждения по материалам лесоустройства
1	2	3	4	5	6	7	8

Продолжение таблицы

Класс бонитета насаждения	Способ рубки (сплошные, постепенные, выборочные)	Передано в подсочку				Особые отметки по актам
		Номер и дата акта передачи	номер лесорубочного билета и дата выдачи	срок подсочки, год
				начало	окончание
9	10	11	12	13	14	15

Приложение 8
к Правилам заготовки живицы,
древесных соков и второстепенных
древесных ресурсов на участках
государственного лесного фонда

Технологическая схема
удлиненной подсочки сосновых насаждений
( см. бумажный вариант )

Примечание: цифрами в центре обозначены границы карр, цифрами справа и слева - годы подсочки.

Приложение 9
к Правилам заготовки живицы,
древесных соков и второстепенных
древесных ресурсов на участках
государственного лесного фонда

Технологическая схема
краткосрочной подсочки сосновых насаждений
(см. бумажный вариант)

Подсочка начинается на высоте 50 сантиметров и в течение всего периода ведется восходящими каррами.
Примечание: Цифрами справа обозначены границы карр, цифрами в центре - годы подсочек.