Ормандарды молықтыру мен орман өсіру және олардың сапасына бақылау жасау қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2014 жылғы 22 желтоқсандағы № 18-02/681 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 22 қаңтарда № 10119 тіркелді.

Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 шілдедегі Орман кодексінің 13-бабы 1-тармағының 18-25) тармақшасына және 73-бабының 3-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Ормандарды молықтыру мен орман өсiру және олардың сапасына бақылау жасау қағидалары бекітілсін.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 26.10.2015 № 18-03/947 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2. Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін және оның ресми жариялануын қамтамасыз етсін.

Ескерту. 2-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 26.10.2015 № 18-03/947 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

3. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Министр

А. Мамытбеков

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2014 жылғы 22 желтоқсандағы № 18-02/681 бұйрығымен бекітілген

Ормандарды молықтыру мен орман өсiру және олардың
сапасына бақылау жасау қағидалары
1. Жалпы ережелер

1. Осы Ормандарды молықтыру мен орман өсiру және олардың сапасына бақылау жасау қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 шілдедегі Орман кодексінің (бұдан әрі – Орман кодексі) 13-бабы 1-тармағының 18-25) тармақшасына және 73-бабының 3-тармағына сәйкес әзірленді және мемлекеттік орман қоры учаскелерінде ормандарды молықтыру мен орман өсiру және олардың сапасына бақылау жасау тәртібін анықтайды.

2. Осы Қағидаларда мынадай ұғымдар пайдаланылады:

1) агротехникалық күтім жасау – орман ағаштарына күтім жасау шаралары, бұл оларда шөп және керексіз ағаш пен бұта өсімдіктерінің өсуіне жол бермеуді және топырақта ылғалдың жиналуын қамтамасыз етуді қамтиды;

2) аралас орман ағаштары – құрамында бірнеше ағаш және бұта тұқымдылары бар орман ағаштары;

3) бастапқы орман ағаштары – кескен кезде қажетті тұқымдылардың сенімді түрде жаңаруын қамтамасыз ету мақсатында кесерден бірнеше жыл бұрын өсіп тұрған орман қолтығында өсірілген ағаштар;

4) генерация – кейінгі ұрпақ ауыстыратын бір жастағы тұқымдылардан тұратын ұрпақ;

5) екпелеріді қайта жаңарту – құндылығы шамалы немесе өнімділігі төмен екпелерді құнды және шығымдылығы жоғары екпелерге ауыстыру;

6) орман ағаштарын техникалық қабылдау – орман иеленушінің комиссиясы жүргізетін міндетті сипаттағы іс-шара;

7) ормандарды молықтыру және орман өсіру қоры (бұдан әрі – ОМОҚ) – орман ағаштарын алуға, орманның табиғи өсуіне және орманның табиғи жаңаруына жәрдемдесу шараларын жүргізуге арналған мемлекеттік орман қорының жерлері. ОМОҚ орман ағаштары қорына, құндылығы шамалы және жіңішке екпелерді қайта жаңарту қоры мен орманды өсіру қорына бөлінеді;

8) орманның табиғи жаңаруына жәрдемдесу – шаруашылық жағынан құнды тұқымдылардан орманның жаңа ұрпағының тез арада пайда болуы және сақталуы үшін қолайлы жағдайлар жасау;

9) өздігінен өсіп-өну – табиғи түрде жаңарған ағаш және бұта тұқымдыларының өсімі;

10) сүрекдің жасының сыныбы – тегіне байланысты сүрекдіңдердің жас құрылымының сипаттамасы үшін қолданылатын жас аралығы;

11) сүрекдіңнің толымдылығы – нақты және қалыпты (стандартты кестелер бойынша оңтайлы толымдылығы бір бүтін оннан нөл) екпе ағаштар қималарының алаңдары сомаларының арақатынасымен айқындалатын салыстырмалы көрсеткіш, жас ағаштарда ағаш шымылдығының толысу дәрежесі бойынша анықталады;

12) таза орман ағаштары – қандай да бір тұқымдық дақылдар, олардың өсуі нәтижесінде осы тұқымдықтың таза екпесі пайда болуға тиіс;

13) тұқымдықтар (тұқым шашу көздері) – жеке тұрған тұқымдық ағаштар немесе олардың тұқымдық топтары, орман учаскелері-тұқымдық шоқ ағаштар немесе орманның табиғи жаңаруын қамтамасыз ету үшін жақын орман учаскелерінен тұқымның басқа жаққа ұшып келуі мүмкін емес кеспеағаштарда қалдырылатын орман учаскелері-тұқымдық жолақтар;

14) ықтырмалық орман ағаштары – белгілі бір аралықта алмасып отыратын ықтырмалар мен ықтырма аралық кеңістіктер түрінде құрылатын екпелер.

3. Ормандарды молықтыру мен орман өсіру мемлекеттік орман қоры учаскелерінің ықтимал орман өсіру жағдайларына, ағаш және бұта тұқымдылардың орман болып өсу қасиеттеріне сәйкес жүзеге асырылады және:

1) орман ағаштарын отырғызуды немесе орманды күтiп-баптау және оны сауықтыру жөнiндегi шараларды қоса алғанда, бұдан бұрын орман алып жатқан алаңдарда жаңаруына жәрдемдесу шараларын жүргiзуді, сондай-ақ бұрын орман болмаған аумақтарда жасанды орман екпелерiн құруды және өсiруді;

2) мемлекеттік орман қоры жерлерін ұтымды пайдалануды;

3) ормандардың өнімділігі мен сапасын арттыруды;

4) аумақтың оңтайлы мөлшерде орманды болуын қамтамасыз етуді;

5) ормандардың ортаны қорғау және орта құру функцияларын орындау үшін олардың су қорғау, қорғаныштық, санитариялық-гигиеналық және басқа да пайдалы қасиеттерін арттыруды қамтамасыз етеді.

4. Қазақстан Республикасы Орман кодексінің 73-бабына сәйкес ормандарды молықтыру мен орман өсіру жөнінде мемлекеттік орман қорында жүргізілетін жұмыс көлемі орман орналастыру және осы салада маманданған басқа да жобалау-іздестіру ұйымдары әзірлеген, мемлекеттік экологиялық сараптамадан өткен жобалармен (орман орналастыру жобасы) айқындалады.

5. Ормандарды молықтыру жөніндегі жұмыстардың көлемі орман орналастыру жобасында орман көмкермеген алқаптардан тұратын мемлекеттік орман қорының барлық учаскелерінде, сондай-ақ тексеріс кезеңінің кеспеағаш қорын құрайтын учаскелерде ормандарды молықтыру тәсілі көрсетіле отырып, тексеру кезеңіне көзделеді.

Ескерту. 5-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 13.06.2016 № 258 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

6. Ормандарды молықтыру мен орман өсіру:

1) орманның табиғи жаңаруы;

2) орманды табиғи жаңғыртуға жәрдемдесу шараларын жүргiзу;

3) орман ағаштарын құру тәсілдерімен жүзеге асырылады.

7. Таулы ормандардың тік беткейлерінде ормандарды молықтыру орманның табиғи жаңаруы немесе орманның табиғи жаңаруына жәрдемдесу шараларын жүргізу жолымен жүзеге асырылады.

8. Басқа табиғи аймақтарда табиғи жаңарудың болуына және орманның табиғи жаңаруы немесе орман дақылдарын құру арқылы шаруашылықтың қарқынды жүргізілуіне байланысты болады.

9. Рұқсат етілген шекті мерзім ішінде орманды шаруашылық тұрғыдан құнды тұқымдылармен табиғи қалпына келтіру мүмкін болмайтын орман көмкермеген жерлерде орман ағаштары құрылады.

10. Сүрекдіңдерді кесуден кейін бірден орман ағаштарын құру керек орман учаскелері орман орналастыру жобаларымен анықталады.

11. Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде ормандарды молықтыру мен орман өсіруді орман иеленушілері жүзеге асырады.

2. Ормандарды молықтыру мен орман өсіру тәртібі
1-параграф. Орманның табиғи жаңаруы кезінде іс-шаралар
жүргізу тәртібі

12. Ағаш дайындау жұмыстарын жүргізу алдында орман орналастыру материалдарына сәйкес кесілетін алқапта ормандарды молықтыру тәсілі анықталады.

13. Егер орман орналастыру жобасында орманның табиғи жаңаруы көзделсе, ағаш кесуді жүргізу өскiнді және тұқымдықтарды сақтауды көздейтін тәсілдерімен жүзеге асырылады. Бұл ретте ағаш кесуді жүргізу басталғанға дейін өскіндер есепке алынады.

Орманның табиғи жаңаруы немесе орманның табиғи жаңаруына жәрдемдесу шараларын жүргізу көзделген учаскелер орман өсіру қорын құрайды.

14. Орманның табиғи жаңаруы (өсуі):

1) шаруашылық тұрғыда құнды тұқымдылардың өсуге қабілетті өскіні болған жағдайда;

2) егер тұқыммен жаңарту мүмкін болмаса, ал өсу арқылы жаңару шаруашылық жүргізу мақсаттарына сәйкес келсе, түбірден немесе тамыр тармақтарынан балақ шыбықтардың пайда болуы арқылы өсу жолымен жаңаруға қабілетті ағаш тұқымдылар екпелерін кесу кезінде көзделеді.

15. Орманды өсу жолымен жаңарту кезінде (түбір өскіндерінен, тамыр тармақтарынан) еменнің өскінмен жаңаруы екі генерациядан, қайың, көктерек – үш генерациядан аспауы тиіс.

2-параграф. Орманның табиғи жаңаруына жәрдемдесу
шараларын жүргiзу тәртібі

16. Орманның табиғи жаңаруына жәрдемдесу шараларын жүргізу ойдағыдай табиғи жаңаруды күтуге болатын ормандарда жүзеге асырылады.

17. Орманның табиғи жаңаруына жәрдемдесу шараларына мыналар жатады:

1) ағаш дайындау кезінде шаруашылық жағынан құнды тұқымдылардың өміршең өскіндерін сақтау;

2) кеспеағаштарды кесу жұмыстары аяқталған соң өскіндер мен өздігінен өсіп-өнген өркендерге күтім жасау;

3) топырақтың үстіңгі қабатын ішінара минералдандыру;

4) ағашы кесілген жерлерді қоршау;

5) шаруашылық жағынан құнды тұқымдылардың өскіндері мен өздігінен өсіп-өнген өркендердің мөлшері жеткіліксіз немесе олар біркелкі орналаспаған учаскелерде орманның табиғи жаңаруын толықтыру үшін бас тұқымдықтың көшеттерін немесе қалемшелерін отырғызу.

18. Тұқымдықтарды (ағаштар мен шоқ ағаштарды) қалдыру – жаңаруды қамтамасыз етудің аса маңызды шарты ретінде ағаштарды бөлу және ағаш дайындау кезіндегі міндетті орман өсіру шарасы болып табылады. Бұл орайда орманның табиғи жаңаруына жәрдемдесу шараларына іс-шаралардың дербес түрі ретінде енгізілмейді.

19. Алып тасталды - ҚР Экология және табиғи ресурстар министрінің 18.04.2023 № 127 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

20. Ағаш дайындау аяқталған соң өскіндерге күтім жасау сақталып қалған өскіндерді ағаштар мен бұталарды көлеңкелейтін ағаш кесу қалдықтары мен жер үйінділерінен босатуды және тым қалың ағаш топтарын сиретуді білдіреді.

21. Топырақты минералдандыруды тұқымдардың өсіп-өнуі және өскіндердің жерсінуі үшін жайлы жағдайлар жасау мақсатында ағаш кесілген жерлер мен алаңқайларда толымдылығы нөл бүтін оннан алтыдан аспайтын кесуге түсетін екпелердің қолтығы астында жүргізіледі.

22. Топырақты минералдандыру бүкіл учаске алқабының отыз пайызынан кем болмайтын алқапта және тұқым шашқыштардан бес метр немесе сақталып қалған өскін топтарынан үш метр жақын болмайтын жерлерде жүргізіледі.

23. Жас ағаштарды үй және жабайы жануарлардың зақымдау қауіпі орын алған жағдайда орманы табиғи жаңарып жатқан учаскелер барлық жағынан немесе мал айдап өтетін жерлерде қоршалады.

24. Орманның табиғи жаңару үшін белгіленген учаскелері орман өсіру қорын құрайды.

25. Орманның табиғи жаңаруына жәрдемдесу шаралары жүргізілген алаңдарды есепке алу осы Қағидалардың 1-қосымшасына сәйкес нысан бойынша орманның табиғи жаңаруына жәрдемдесу шаралары жүргізілген алаңдарды есепке алу кітабінде жүргізіледі.

3-параграф. Орман ағаштарын құру тәртібі

26. Орман ағаштары орман ағаштары қорында және құндылығы төмен және жіңішке екпелерді қайта жаңарту қорында құрылады.

27. Орман ағаштары қоры мынадай санаттарды қамтиды:

1) бір-екі жыл бұрын ғана ағашы кесілген жерлер;

2) үш және одан көп жыл бұрын ағашы кесілген, рұқсат етілетін барынша шекті мерзім ішінде шаруашылық тұрғыдан құнды тұқымдылармен табиғи жаңармаған жерлер;

3) өрттің салдарынан (өртеңдер) немесе басқа да себептер бойынша жойылған, рұқсат етілетін барынша шекті мерзім ішінде орманның шаруашылық тұрғыдан құнды тұқымдылармен табиғи жаңаруы күтілмейтін екпелер учаскелері;

4) жойылған және есептен шығарылған орман ағаштары;

5) алаңқайлар, селдір ормандар, сондай-ақ пайдалы қазбалары алынғаннан кейін орман өсіруге жарамды жағдайға келтірілген жерлер;

6) ауыл шаруашылығына пайдаланудан шығарылған, орман өсіруге жарамды учаскелер;

7) орман өсіруге жарамды құмдар, жыралар және басқа да ормансыз жерлер. Бұл ретте осы санаттағы жерлер агрохимиялық топырақ зерттеулері жүргізілгеннен кейін орман дақылдары қорына енгізіледі.

Ескерту. 27-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 13.06.2016 № 258 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

28. Құндылығы төмен және жіңішке екпелерді қайта жаңарту қоры мынадай санаттардан тұрады:

1) неғұрлым өнімді сүрекдіңдер өсіруге жарамды учаскелердегі бұталы жыңғылдар;

2) учаскенің орман өсіру жағдайларына сай келмейтін құндылығы төмен ағаш тұқымдыларының өскіндері;

3) селдіреген толымдылығы төмен (толымдылығы нөл бүтін оннан бес және одан төмен) немесе зақымданған екпелер мен жасы екінші сыныптағы және одан үлкен қажетсіз тұқымдылар басым өнімділігі төмен сүрекдіңдер.

29. Қағидалардың 27-тармағының 1), 2), 3), 5) тармақшаларында көрсетілген учаскелерде орман дақылдары орман иеленуші әзірлеп, оның бірінші басшысы бекіткен жұмыс жобалар бойынша құрылады.

30. Осы Қағидалардың 27-тармағының 4), 6), 7) тармақшаларында және 28-тармағында көрсетілген учаскелерде орман ағаштары осы салада маманданған жобалау-іздестіру ұйымдары әрбір учаске үшін нақты әзірлеген, мемлекеттік экологиялық сараптамадан өткен жұмыс жобалар бойынша құрылады.

31. Бірінші кезекте орман ағаштары қорының мынадай жерлері игеріледі:

1) су және жел эрозиясына ұшыраған учаскелер;

2) елді мекендердің жасыл аймақтарында және өзендер, көлдер, су қоймалары, каналдар және басқа да су объектілерінің жағалауларындағы ормандардың тыйым салынған жолақтарында орналасқан учаскелер;

3) қылқан жапырақты ағаш тұқымдылардың жаңадан кесілген жерлері және биік сабақты шөптесін өсімдіктер жылдам өсіп кететін өртеңдер алқаптары;

4) жоғарғы сыныптар бонитетіндегі екпелерді өсіруге жарамды топырағының өнімділігі жоғары орман көмкермеген жерлер;

5) құнды ағаш тұқымдыларды енгізу көзделген құндылығы төмен екпелер кесілген жерлер;

6) пайдалы қазбалар өндіруден шығарылып, орман өсіруге жарамды күйге келтірілген жерлер.

32. Жұмыс жобада анықталған жағдайларда ықтырмалық орман ағаштары екі кезеңде құрылады. Бірінші кезеңде ағаштар белгілі бір аралықта алмасып отыратын ықтырмалар түрінде құрылады, екінші кезеңде ықтырмааралық кеңістіктерде құрылады.

33. Құрамы бойынша орман ағаштары таза немесе аралас күйінде құрылуы мүмкін.

34. Басты тұқымды жергілікті орман құраушы тұқымдылардан таңдап алынады, ал оң тәжірибе жинақталған жағдайда – шаруашылық жүргізу мақсаттарына және учаскенің орман өсу жағдайларына сәйкес келетін жерсіндірілген тұқымдылардан таңдалады.

Ілеспе тұқымдылар мен бұталарды таңдағанда олардың бас тұқымдымен бір біріне әсер етуін ескеру керек.

35. Орман ағаштарының бастапқы жиілігі және отырғызатын (егетін) орындарды орналастыру орнықты, өнімділігі жоғары сүрекдіңнің қалыптасуын қамтамасыз етуге тиіс. Отырғызылатын өсімдіктердің саны жұмыс жобалармен айқындалады.

36. Жұмыс жобаларды әзірлеу кезінде бір гектарда отырғызылатын өсімдіктердің саны Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің міндетін атқарушының 2010 жылғы 1 қыркүйектегі № 561 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 6531 тіркелген) бұйрығымен бекітілген Мемлекеттік орман қорында орман көмкермеген жерлерді орман көмкерген жерлерге ауыстыру қағидаларында көзделген орман көмкерген жерлерге ауыстырылатын орман ағаштарының сапасын бағалаудың нормативтік көрсеткіштерінен кем болмауы тиіс.

37. Орман ағаштарын құрудың негізгі әдісі отырғызу болып табылады.

Отырғызуды су және жел эрозиясына ұшырайтын жерлерде, ылғалы мол жерлерде және отырғызу орындарын арамшөптер тез басып қалатын учаскелерде, сондай-ақ ылғалы аз аудандарда жүргізген жөн. Селекциялық көшеттік материалдар қолданылатын ағаштар, сондай-ақ қылқан жапырақты тұқымдылардың ағаштары отырғызу арқылы ғана өсіріледі.

38. Отырғызу үшін орман ағаштарының сенімділігін қамтамасыз етуге, оларға агротехникалық күтім жасау қажеттілігін азайтуға және орман ағаштарын орман көмкерген жерлерге ауыстыруды тездетуге мүмкіндік беретін стандартты көшеттер мен шыбықтар, сондай-ақ қалемшелер пайдаланылады.

39. Тау жағдайларында орман ағаштарын құру үшін жер дайындауды жобалау кезінде жер өңдеу тәсілі учаскенің географиялық аймақтылығы, тау беткейлерінің рельефі, экспозициясы және көлбеулігі, топырақ төсеуші жыныстың су өткізгіштігі, топырақтың тастақтығы дәрежесі, учаскенің мөлшері мен қолжетімділігі, эрозиялық үдерістердің пайда болу және даму қаупі ескеріле отырып таңдалады.

40. Таулы жағдайда жер өңдеу осы Қағидаларға 2-қосымшада көрсетілген таулы жағдайларда орман дақылдарын құру үшін жер өңдеу тәсілдеріне сәйкес жобаланады.

41. Топырақта зиянкестер болған жағдайда оны орман ағаштарын құру үшін жер дайындау кезінде күресу шаралары қолданылады.

42. Ерекшелік ретінде, құндылығы төмен тұқымдылардың қайта өсу қауіпі болмаған жағдайда топырақты алдын ала өңдемей-ақ орман дақылдарын көшеттермен бір гектарға бес жүз данаға дейін түбір мөлшерінде жақсы тазартылған ағашы кесілген жерлерде, арамшөптерден таза жыртылатын жерлерде, құмдарда, орман өсіруге жарамды тегістелген үйінділерде, орман дақылдарымен бәсекелес өсімдіктер өспейтін және тым қатты қуаңшылыққа ұшырамаған жерлерде отырғызуға рұқсат етіледі.

43. Құмайт жерлерде орман ағаштарын құру кезінде қажет болған жағдайда бұта ағаштарынан (бұталардан) ықтырмалар жасау жолымен жылжымалы құмдарды тоқтату шаралары жүргізіледі. Бұл жағдайда бас тұқымдыны енгізгенге дейін алдын ала бұталар отырғызу орман дақылдарының көлеміне есептелмейді.

44. Шөл және шөлейт аймақтарда жеңіл механикалық құрамдағы топырақта құмды бекітетін тұқымдылардың орман дақылдарын - сексеуіл, черкез, жүзгін құру, сондай-ақ Қазақтың ұсақ шоқысының далалы аймағында құнды ағаш тұқымдылары басым тік беткейлерде (21 градустан астам) тұқым себу әдісімен рұқсат етіледі.

45. Неғұрлым қатаң орман өсіру жағдайларында механикалық құрамы орташа және ауыр топырақты жерлерде орман ағаштары көшеттер отырғызу арқылы құрылады.

46. Себу әдісімен жапырақты тұқымдылардың тұқымдары ірі орман ағаштары: емен, талшын, жаңғақ, бадам, пісте өсіруге рұқсат етіледі.

47. Орман көмкерген жерлерде орман ағаштары құндылығы төмен екпелерді қайта жаңартқанда, орман қолтығындағы және бастапқы орман ағаштары құрғанда отырғызылады.

Өздерінің құрамы, пісіп-жетілу жасында күтілетін толымдылығы, өнімділігі және атқаратын пайдалы қызметтері бойынша учаскенің орман өсіру жағдайларына және ормандардың нысаналы мақсатына сәйкес келмейтін бес жастағы және одан да үлкен құндылығы төмен екпелер, сондай-ақ елді мекендердің өз функцияларын орындамайтын жасыл аймақтарының рекреациялық, су қорғау және топырақ қорғау екпелері қайта жаңартуға жатады.

48. Құндылығы аз екпенің құрамы мен биіктігіне, онда өсіп тұрған бас тұқымды ағаштардың мөлшеріне және учаске аумағы бойынша олардың біркелкі бөлінуіне байланысты екпелерді қайта жаңартудың дәліздік, шоқтанған-топтық немесе тұтас қамту тәсілдері қолданылады.

49. Орман қолтығындағы ағаштарды санитариялық-гигиеналық функцияларды арттыру мақсатында жасыл аймақтардың ормандары мен ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың рекреациялық аймақтарында, орман шаруашылығы қауырт жүргізілетін аудандардағы қорғаныштық екпелерде отырғызады.

Орман көмкерген жерлердегі орман ағаштарының бастапқы жиілігі осы орман өсіру жағдайларында тұтас дақылдар үшін сапаны бағалаудың нормативтік көрсеткішінің елу пайызынан кем болмауы тиіс.

50. Сүректі жедел алу мақсатында плантациялық орман ағаштары құрылады. Плантациялық орман ағаштары үшін орман өсіру жағдайлары жақсы орманның неғұрлым шығымды түрлеріндегі орман ағаштарының қорының алқаптары бөлінеді.

51. Аумақтың орманды жерлерін көбейту, эрозиялық үрдістерді болдырмау және бұдан бұрын орманы болмаған аумақтардағы экологиялық ахуалды жақсарту мақсатында:

1) жер бетіндегі су ағысын реттеу, топырақтың су эрозиясымен күресу және судың жер бетіндегі су ағысын топырақ ішіндегі су ағысына ауыстыру үшін тау беткейлері мен сай-салалы жерлерде екпелер;

2) жергілікті жердің гидрологиялық және микроклиматтық жағдайларын жақсарту, жолдарды қар басып қалудан қорғау үшін мемлекеттік қорғаныштық орман жолақтары;

3) шағын өзендерді және басқа да су көздерін эрозия өнімдерімен батпақтанудан, ластанудан қорғау және олардың су режимін жақсарту үшін бұлақ басындағы, су сағасы мен жағасы бойындағы екпелер;

4) құмдарда оларды бекіту, жел эрозиясынан қорғау және жасыл аймақтар құру мақсатында пайдалану үшін алқаптық, ықтырмалық немесе жолақтық екпелер;

5) жайылымдық жерлерде алқаптардың жемшөптік өнімділігін арттыру, мал қораларын қатты желдерден және қар мен ұсақ топырақтың басып қалуынан қорғау, малды күн радиациясынан, желден және зиянды жәндіктерден қорғау үшін орман жолақтары, ықтырмалар және алқаптық екпелер;

6) сүрек алу мақсатында тез өсетін ағаш тұқымдылардың плантациялары құрылады.

52. Ағаш отырғызу және ағаш тұқымын себу жұмыстары аяқталғаннан кейін күнтізбелік он бес күн өткен соң орман иеленушінің бірінші басшысының шешімімен құрылған комиссия орман дақылдарына техникалық қабылдау жүргізіп, осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес нысан бойынша актімен ресімделеді. Комиссия құрамына кемінде үш адам енгізіледі, оған орман иеленушінің бірінші басшысының орынбасары мен мамандары енеді.

53. Орман ағаштарын техникалық қабылдау қорытындылары бойынша деректер осы Қағидалардың 4-қосымшасына сәйкес нысан бойынша орман ағаштарын есепке алу кітабына енгізіледі.

54. Елді мекендер жасыл аймақтарының орман ағаштарын есепке алу кезінде олардың алаңына жобаланып отырған жасыл аймақтың алаңына кіретін мемлекеттік орман қорының барлық жерлерлі қосылады.

55. Ормандарды молықтырудың жай-күйі мен тиімділігін есепті кезеңде:

1) есепті кезеңде ормандарды молықтыру алқабының осы кезеңде жаппай ағашы кесілген жерлер мен өртеңдердің жалпы алқабына арақатынасына тең ормандарды молықтыру коэффициенті;

2) есепті кезеңде шаруашылық тұрғысынан құнды екпелер санатына енгізілген жас ағаштар алқабының есепті кезеңде ормандарды молықтыру жөнінде жұмыстар жүргізілген жалпы алқапқа арақатынасына тең ормандарды молықтыру тиімділігінің коэффициенті;

3) есепті кезеңде енгізілген жас ағаштар алқабының есепті кезеңде жаппай ағашы кесілген жерлер мен өртеңдердің жалпы алқабына арақатынасына тең шаруашылық тұрғысынан құнды екпелер санатына жас талдарды енгізу коэффициенті сипаттайды.

56. Ормандарды молықтырудың ойдағыдай жүргізілу барысын бірге тең немесе оған жақын көрсетілген коэффициенттердің мәні сипаттайды.

3. Ормандарды молықтыру мен орман өсіру сапасына
бақылау жасау тәртібі

57. Ормандарды молықтыру мен орман өсіру саласындағы мемлекеттік бақылауды орман шаруашылығы саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті орган) мен оның аумақтық бөлімшелері (бұдан әрі – аумақтық бөлімшелер) жүзеге асырады.

58. Бақылау ормандарды молықтыру мен орман өсіру жөнінде орындалған іс-шаралардың орман заңнамасына сәйкестігін тексеру жолымен жүзеге асырылады.

59. Орман иеленушілер тексеруді жүзеге асырушы уәкілетті органның немесе аумақтық бөлімшелердің лауазымды тұлғаларына қажетті материалдарды ұсынады.

60. Тексеру орман иеленуші өкілінің қатысуымен тексеру орнына барып жүзеге асырылады.

61. Жүргізілген тексерудің қорытындылары бойынша орман иеленушінің қатысуымен осы Қағидаларға 5-қосымшаға сәйкес нысан бойынша тексеру нәтижелері туралы акт жасалады.

Ормандарды молықтыру мен орман өсiру және олардың сапасына бақылау жасау қағидаларына 1-қосымша

Нысан

Орманның табиғи жаңаруына жәрдемдесу шаралары
жүргізілген алаңдарды есепке алу кітабы

______________________________________________________________

Орман иеленушінің, орманшылықтың атауы

Р/с №	Отырғызу жылы	Орналасқан жері		Учаскенің ауданы, гектар		Орман өсіретін жағдайдың сипаттамалары
		орам	телім	орам	телім
1	2	3	4	5	6	7

Жер дайындау тәсілі (өткізген жағдайда)	Отырғызу тәсілі	Орналасу схемасы	Себілетін және отырғызатын материалдың сипаттамасы
8	9	10	11

Ормандарды молықтыру мен орман өсiру және олардың сапасына бақылау жасау қағидаларына 2-қосымша

Таулы жағдайларда орман дақылдарын
құру үшін жер өңдеу тәсілдері

Р/с №	Тау бауырының қиялығы және топырақтың сипаттамасы	Жер өңдеу тәсілі
1	2	3
1.	Тау бауырының қиялығы 6 градусқа дейін қалың қабатты және тасы аз топырақтарда	Жаппай өңдеу
2.	Тау бауырының құламалығы 6 градустан 12 градусқа дейін:
	1) тасы аз топырақта	Жолақтап жырту немесе жыртпа террастар тарту, сондай-ақ түбін қопсыта отырып, көлденең атыздар тілу
	2) құрғақ және сабағы биік өсімдіктер өспейтін құнарлы тастақ топырақта	Тілімдерді қопсыту, атыздар тартып, түбін қопсыту немесе шағын терассалар дайындау
	3) бұталар өскен немесе сабағы биік шөптесін өсімдіктер қаптап кеткен учаскелерде	Бульдозер немесе тамыр жұлып-жинағыш дайындаған 3-4 метр үзілімдері бар ұзындығы 15-20 метр үзік жолақтармен. Жиектерінің аралығындағы қашықтық 2,5-3,5 метр болатын террастар, атыздар, жолақтар ұзын жағымен бірінен кейін бірі көлденең орналастырылады
3.	Терең және орташа қабатты тасы аз топырақты тау бауырының құламалығы 12 градустан 20 градусқа дейін еңіс және тік жоталарда	Бульдозерлермен және тамыр жұлып-жинағыштармен тау баурайын бойлай 3-5 метрлік қысқа үзік жолақтар тарту
4.	Тік тау баурайларында (21 градустан астам) су өтетін аналық топырақ төселген жерлерде	Жерді террастар немесе алаңқайлар түрінде ғана дайындауға жол беріледі
5.	Шағын көлемді тым тастақ учаскелерде	Қолмен алаңқайлар жасап өңдеу, шұңқырлар қазу

Ормандарды молықтыру мен орман өсiру және олардың сапасына бақылау жасау қағидаларына 3-қосымша

Нысан

Орман дақылдарының орындалған жұмыстарын
техникалық қабылдау актісі

20 __ жылғы "____" ______________

__________________________ құрамындағы комиссия _______________ орманшылығында орман дақылдарын құру бойынша орындалған жұмыстарға (айы, жылы) қабылдау жүргізді.

Орман дақылдары жұмыстарын қабылдау кезінде мыналар анықталды:

1. Жұмыстар ___ орамның ____ алаңында ______ гектар алқапта орындалған.

2. Себу және отырғызу жұмыстарын жүргізу уақыты (басталуы және аяқталуы, кідіру себептері) ___________ бастап _________ жылға дейін.

3. Орман дақылдарын құру тәсілі (отырғызу, себу – қатарлық, ұялы, тұқымдыларды орналастыру схемасы және тағыда басқа ___________.

4. Жер дайындаудың уақыты мен тәсілі (ені, ұзындығы көрсетіліп жаппай, сүдігер жырту, ерте пар, қара пар: ішінара жолақтармен, атыздармен, алаңқайлармен) _____________

5. Дайындалған жердің мөлшері (жер жырту тереңдігі, ластануы, кесек топырақтылығы) _______________________________________________.

6. Отырғызу (жасы, стандарттылығы) саны, себу материалының сапасы, тегі, жиналған уақыты. Сапалылығы, сертификат №, күні, себу алдындағы өңдеу ______________.

7. Жұмыстарды жүргізу (отырғызу машинасымен, Колесов семсерімен және тағыда басқа) _________________________________________________.

8. Себу, отырғызу жұмыстарының сапасы (отырғызу тереңдігі, тамырлардың орналасуы, отырғызу тығыздығы, таңбалаудың түзулігі және тағыда басқа _______________.

9. Топырақ құрылымын жақсарту және ылғал жинау жөніндегі іс-шаралар (гипс, тыңайтқыштар енгізу, қар тоқтату, себу алдында культиваторлау және тағыда басқа) ______.

10. Жұмыс жобасынан ауытқу және оның себептері ________________

11. Себу және отырғызу жұмыстарының дақылдардың сапасына әсер етуі мүмкін негізгі ақаулары (көлемі, сипаты) ______________________.

12. Құны мен жұмыстар көрсетіліп жол берілген кемшіліктерді түзеу жөніндегі іс-шаралар _________________________________________.

13. Дақылдардың күтіліп отырған өсімталдығы ескеріле отырып, орындалған жұмыстардың сапасын жалпы бағалау (жақсы, қанағаттанарлық, қанағаттанарлықсыз)_________________________________________________.

14. Жұмысты ___________________ орманшылығының ________________ орман дақылдары бригадасы орындады.

15. Орман дақылдары жұмыстарын орындауға басшылық жасаған жауапты орындаушы __________________________________________________.

Комиссия мүшелері: __________________________________________________

(лауазымы, тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда), қолы)

Ормандарды молықтыру мен орман өсiру және олардың сапасына бақылау жасау қағидаларына 4-қосымша

Нысан

Орман дақылдарын есепке алу кітабы

_____________________________________________________________

(орман иеленушінің, орманшылықтың атауы)

Р/с №	Дақылдарды өндіру жылы және маусымы	Учаскенің орналасқан жері (орамның, телімнің №)	Алаңы, гектар	Жер дайындау тәсілі	Орман дақылдарын құру тәсілі
					Отырғызу	Себу
1	2	3	4	5	6	7

Басты тұқымды	Ілеспе тұқымды	Араластыру сызбасы	1 гектарға орналастыру сызбасы және мөлшері	Тұқымдық және отырғызу материалының сипаттамасы
8	9	10	11	12

Күтім жасау туралы белгі	Орман дақылдарының орташа өнімділігі, %		Орман дақылдарын толықтыру туралы белгі, гектар
	Өсудің бірінші жылында	Өсудің үшінші жылында	Түгендеу материалдары бойынша талаптар	Нақты орындалғаны
13	14	15	16	17

Орман дақылдарын есептен шығару туралы белгі, гектар		Орман көмкерген жерге ауыстыру туралы белгілер алаңы, гектар		Ескертпе
Есептен шығарылды	Есептен шығару себептері	актының №, күні, алаңы, га	Учаскенің таксациялық сипаттамасы (1 га биіктігі, тұқымдық құрамы, басты тұқым, ағаштар саны)
18	19	20	21	22

Ормандарды молықтыру мен орман өсiру және олардың сапасына бақылау жасау қағидаларына 5-қосымша

Нысан

Тексеру нәтижелері туралы акт

№ _________________

____________________________________________________________________

(акт жасалған орын)

20 ____ жылғы "___" ______________ _______ сағат _____ мин.

_____________________________________________________________________

(уәкілетті органның атауы)

_____________________________________________________________________

(тексеру жүргізуге негіз болған тексеру тағайындау туралы актінің күні мен нөмірі)

_____________________________________________________________________

(тексеру жүргізген тұлғаның (тұлғалардың) тегі, аты, әкесінің аты (ол болған жағдайда) және лауазымы

_____________________________________________________________________

(тексерілетін мемлекеттік орман иеленушінің атауы,

_____________________________________________________________________

тексеру жүргізу кезінде қатысқан лауазымды тұлға)

Тексеру жүргізілген күн, орыны және кезеңі __________________________

Тексеру нәтижелері туралы мәліметтер ________________________________

(анықталған тәртіп бұзушылықтар және олардың сипаты)

____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

Тексеру нәтижелері туралы актімен таныстым __________________________

(тексеру жүргізу кезінде қатысқан

_____________________________________________________________________

мемлекеттік орман иеленушінің лауазымды тұлғасы)

Қолы __________________________________________________________

Қол қоюдан бас тартты _______________________________________________

Тексеруді жүргізген лауазымды тұлғаның қолы _________________________

Об утверждении Правил воспроизводства лесов и лесоразведения и контроля за их качеством

Приказ Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 22 декабря 2014 года № 18-02/681. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республике Казахстан 22 января 2015 года № 10119.

Примечание РЦПИ!
В приказ внесены изменения на государственном языке, текст на русском языке не изменяется в соответствии с приказом Министра сельского хозяйства РК от 26.10.2015 № 18-03/947 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

В соответствии с подпунктом 18-25) пункта 1 статьи 13 и пунктом 3 статьи 73 Лесного кодекса Республики Казахстан от 8 июля 2003 года, ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Правила воспроизводства лесов и лесоразведения и контроля за их качеством.

2. Комитету лесного хозяйства и животного мира Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан обеспечить в установленном законодательством порядке государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан и его официальное опубликование.

3. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр

А. Мамытбеков

Утверждены приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 22 декабря 2014 года № 18-02/681

Правила воспроизводства лесов и лесоразведения и контроля за их качеством
1. Общие положения

1. Настоящие Правила воспроизводства лесов и лесоразведения и контроля за их качеством (далее – Правила) разработаны в соответствии с подпунктом 18-25) пункта 1 статьи 13 и пунктом 3 статьи 73 Лесного кодекса Республики Казахстан от 8 июля 2003 года (далее – Лесной кодекс) и определяют порядок воспроизводства лесов, лесоразведения и контроля за их качеством на участках государственного лесного фонда.

2. В настоящих Правилах используются следующие понятия:

1) агротехнический уход – меры ухода за лесными культурами, заключающиеся в предотвращении их зарастания травянистой и нежелательной древесной и кустарниковой растительностью и обеспечивающие накопление влаги в почве;

2) смешанные лесные культуры – лесные культуры, сочетающие несколько древесных и кустарниковых пород;

3) предварительные лесные культуры – культуры, создаваемые под пологом растущего леса за несколько лет до рубки с целью получения к моменту рубки надежного возобновления желаемых пород;

4) генерация – поколение, представленное одновозрастными породами, сменяемое последующим поколением;

5) реконструкция насаждений – замена малоценных или низкопродуктивных насаждений ценными и высокопродуктивными насаждениями;

6) техническая приемка лесных культур – имеющее обязательный характер мероприятие, проводимое комиссией лесовладельца;

7) фонд воспроизводства лесов и лесоразведения (далее – ФВЛЛ) – земли государственного лесного фонда, предназначенные для создания лесных культур, естественного лесозаращивания и проведения мер содействия естественному возобновлению леса. ФВЛЛ подразделяется на лесокультурный фонд, фонд реконструкции малоценных и низкополнотных насаждений и фонд лесозаращивания;

8) содействие естественному возобновлению леса – создание условий, благоприятных для скорейшего появления и сохранения нового поколения леса из хозяйственно ценных пород;

9) самосев – всходы естественно возобновившихся древесных и кустарниковых пород;

10) класс возраста древостоя – возрастной интервал, применяемый для характеристики возрастной структуры древостоев в зависимости от породы;

11) полнота древостоя – относительный показатель, определяемый соотношением сумм площадей сечений деревьев фактического и нормального (с оптимальной полнотой одна целая ноль десятых по стандартным таблицам) насаждения, в молодняках определяется по степени сомкнутости древесного полога;

12) чистые лесные культуры – культуры одной какой-либо породы, в результате создания которых должно образоваться чистое насаждение данной породы;

13) обсеменители (источники обсеменения) – семенные отдельно стоящие деревья или группы деревьев, семенные куртины-участки леса или семенные полосы-участки леса, оставляемые на лесосеках, где исключен налет семян с прилегающих лесных участков, для обеспечения естественного возобновления леса;

14) кулисные лесные культуры – насаждения, создаваемые в виде чередующихся через определенное расстояние кулис и межкулисных пространств.

3. Воспроизводство лесов и лесоразведение осуществляются в соответствии с потенциальными лесорастительными условиями участков государственного лесного фонда, лесоводственными свойствами древесных и кустарниковых пород и обеспечивают:

1) создание лесных культур или проведение мер содействия естественному возобновлению на площадях, ранее занимаемых лесом, включая меры по уходу за лесом и его оздоровлению, а также создание и выращивание искусственных лесных насаждений на территориях, не находившихся ранее под лесом;

2) рациональное использование земель государственного лесного фонда;

3) повышение продуктивности и качества лесов;

4) обеспечение оптимальной лесистости территории;

5) повышение водоохранных, защитных, санитарно-гигиенических и других полезных свойств лесов для выполнения ими средозащитных и средообразующих функций.

4. В соответствии со статьей 73 Лесного кодекса объемы работ в государственном лесном фонде по воспроизводству лесов и лесоразведению определяются проектами, разработанными лесоустроительными и другими проектно-изыскательскими организациями, специализирующимися в этой области, прошедшими государственную экологическую экспертизу.

5. Объемы работ по воспроизводству лесов лесоустроительным проектом предусматриваются на ревизионный период на всех участках государственного лесного фонда, представленных не покрытыми лесом угодьями, а также на участках, составляющих лесосечный фонд ревизионного периода, с указанием способа воспроизводства лесов.

Сноска. Пункт 5 в редакции приказа Министра сельского хозяйства РК от 13.06.2016 № 258 (вводится в действие по истечении двадцати одного календарного дня после дня его первого официального опубликования).

6. Воспроизводство лесов и лесоразведение осуществляются способами:

1) естественного возобновления леса;

2) проведения мер содействия естественному возобновлению леса;

3) создания лесных культур.

7. На крутых склонах горных лесов воспроизводство лесов осуществляется путем естественного возобновления леса или проведения мер содействия естественному возобновлению леса.

8. В равнинных зонах в зависимости от наличия естественного возобновления и интенсивности хозяйства путем естественного возобновления леса, проведения мер содействия естественному возобновлению леса и создания лесных культур.

9. На не покрытых лесом угодьях, на которых невозможно в предельно допустимый срок естественное возобновление леса хозяйственно ценными породами, создаются лесные культуры.

10. Участки леса, в которых следует сразу после рубки древостоев создавать лесные культуры, определяются лесоустроительными проектами.

11. Воспроизводство лесов и лесоразведение на участках государственного лесного фонда осуществляются лесовладельцами.

2. Порядок воспроизводства лесов и лесоразведения
Параграф 1. Порядок проведения мероприятий
при естественном возобновлении леса

12. Перед проведением лесозаготовительных работ согласно материалам лесоустройства определяется способ осуществления воспроизводства лесов на вырубаемой площади.

13. Если лесоустроительным проектом предусмотрено естественное возобновление леса, проведение рубок осуществляется способами, предусматривающими сохранение подроста и обсеменителей. При этом до начала проведения рубок проводится учет подроста.

Участки, на которых предусмотрено естественное возобновление леса, или проведение мер содействия естественному возобновлению леса составляют фонд лесозаращивания.

14. Естественное возобновление (заращивание) леса предусматривается при:

1) наличии жизнеспособного подроста хозяйственно ценных пород;

2) рубке насаждений древесных пород, способных к вегетативному возобновлению путем образования поросли от пней или корневых отпрысков, если невозможно семенное возобновление, а вегетативное возобновление соответствует целям ведения хозяйства.

15. При вегетативном возобновлении леса (поросли от пня, корневых отпрысков) порослевое возобновление дуба не должно превышать двух генераций, березы, осины – трех генераций.

Параграф 2. Порядок проведения мер содействия
естественному возобновлению леса

16. Проведение мер содействия естественному возобновлению леса осуществляется в лесах, в которых ожидается успешное естественное возобновление.

17. К мерам содействия естественному возобновлению леса относятся:

1) сохранение при лесозаготовках жизнеспособного подроста хозяйственно ценных пород;

2) уход за подростом и самосевом по окончании лесозаготовок;

3) частичная минерализация поверхности почвы;

4) огораживание вырубок;

5) подсадка сеянцев или саженцев главной породы для дополнения естественного возобновления леса на участках с недостаточным количеством или неравномерным размещением подроста и самосева хозяйственно ценных пород.

18. Оставление обсеменителей (деревьев и куртин) является обязательной лесоводственной мерой при отводе и лесозаготовках, как важнейшее условие обеспечения возобновления. При этом в меры содействия естественному возобновлению леса, как самостоятельный вид мероприятий, не включается.

19. Исключен приказом Министра экологии и природных ресурсов РК от 18.04.2023 № 127 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

20. Уход за подростом по окончании лесозаготовок заключается в освобождении сохранившегося подроста от порубочных остатков и засыпанной земли, затеняющих деревьев и кустарников и разреживании излишне густых групп.

21. Минерализация поверхности почвы производится под пологом поступающих в рубку насаждений с полнотой не более ноль целых шесть десятых, на вырубках и прогалинах с целью создания благоприятных условий для прорастания семян и выживания всходов.

22. Минерализация почвы проводится на площади не менее тридцати процентов от площади всего участка и не ближе пяти метров от обсеменителей или трех метров от групп сохранившегося подроста.

23. При опасности повреждения молодых деревьев домашними и дикими животными участки с естественным возобновлением леса огораживают со всех сторон или в местах прогона скота.

24. Участки, намеченные для естественного возобновления леса, составляют фонд лесозаращивания.

25. Учет площадей с проведенными мерами содействия естественному возобновлению леса ведется в книге учета площадей, на которых проведены меры содействия естественному возобновлению леса по форме, согласно приложению 1 к настоящим Правилам.

Параграф 3. Порядок создания лесных культур

26. Лесные культуры создаются на лесокультурном фонде и фонде реконструкции малоценных и низкополнотных насаждений.

27. Лесокультурный фонд включает следующие категории:

1) свежие вырубки одной - двух летней давности;

2) вырубки давностью три года и более, на которых в течение предельно допустимого срока не произошло естественное возобновление леса хозяйственно ценными породами;

3) участки насаждений, погибших вследствие пожаров (гари) или по другим причинам, на которых не ожидается естественное возобновление леса хозяйственно ценными породами;

4) погибшие и списанные лесные культуры;

5) прогалины, редины, а также земли после разработки полезных ископаемых, приведенные в состояние, пригодное для лесовыращивания;

6) участки, вышедшие из-под сельскохозяйственного пользования, пригодные для лесоразведения;

7) пески, овраги и другие нелесные угодья, пригодные для лесоразведения. При этом данные категории земель включаются в лесокультурный фонд после проведения агрохимических почвенных исследований.

Сноска. Пункт 27 с изменением, внесенным приказом Министра сельского хозяйства РК от 13.06.2016 № 258 (вводится в действие по истечении двадцати одного календарного дня после дня его первого официального опубликования).

28. Фонд реконструкции малоценных и низкополнотных насаждений включает следующие категории:

1) кустарниковые заросли на участках, пригодных для выращивания более продуктивных древостоев;

2) молодняки малоценных древесных пород, не отвечающие лесорастительным условиям участка;

3) расстроенные низкополнотные (полнота ноль целых пять десятых и ниже) или поврежденные насаждения и низкопродуктивные древостои с преобладанием нежелательных пород второго класса возраста и старше.

29. На участках, указанных в подпунктах 1), 2), 3), 5) пункта 27 настоящих Правил, лесные культуры создаются по рабочим проектам, разработанным лесовладельцем и утвержденным его первым руководителем.

30. На участках, указанных в подпунктах 4), 6), 7) пункта 27 и пункте 28 настоящих Правил, лесные культуры создаются по рабочим проектам, разработанным конкретно для каждого участка проектно-изыскательскими организациями, специализирующимися в этой области, прошедшим государственную экологическую экспертизу.

31. В первую очередь осваиваются земли лесокультурного фонда:

1) участки, подверженные водной и ветровой эрозии;

2) участки, расположенные в зеленых зонах населенных пунктов и запретных полосах лесов по берегам рек, озер, водохранилищ, каналов и других водных объектов;

3) свежие вырубки хвойных пород и площади гарей, подверженные быстрому зарастанию высокостебельной травянистой растительностью;

4) не покрытые лесом угодья с высокопроизводительными почвами, пригодными для выращивания насаждений высокого бонитета;

5) вырубки малоценных насаждений, на которых предусматривается введение ценных древесных пород;

6) земли, вышедшие из-под добычи полезных ископаемых и приведенные в состояние, пригодное для выращивания леса.

32. В определенных рабочим проектом случаях в два этапа создаются кулисные лесные культуры. На первом этапе культуры создаются в виде чередующихся через определенное расстояние кулис, на втором в межкулисных пространствах.

33. По составу лесные культуры создаются чистыми или смешанными.

34. Главная порода выбирается из местных лесообразующих пород, а при наличии положительного опыта – из интродуцированных, которые соответствуют целям ведения хозяйства и лесорастительным условиям участка.

При выборе сопутствующих пород и кустарников следует учитывать их взаимовлияние с главной породой.

35. Первоначальная густота лесных культур и размещение посадочных (посевных) мест устанавливается с учетом формирования устойчивого высокопродуктивного древостоя. Количество высаживаемых растений определяется рабочими проектами.

36. При разработке рабочих проектов количество высаживаемых растений на одном гектаре устанавливается не менее нормативных показателей оценки качества лесных культур, переводимых в покрытые лесом угодья, предусмотренных в Правилах перевода угодий, не покрытых лесом, в угодья, покрытые лесом, в государственном лесном фонде, утвержденных приказом исполняющего обязанности министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 1 сентября 2010 года № 561 (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 6531).

37. Основным методом создания лесных культур является посадка.

Посадка предпочтительнее на почвах, подверженных водной и ветровой эрозии, на избыточно увлажненных почвах и участках с быстрым зарастанием посадочных мест сорной растительностью, а также в районах с недостаточным увлажнением. Только посадкой закладываются культуры с применением селекционного посадочного материала, а также культуры хвойных пород.

38. Для посадки используются стандартные сеянцы и саженцы, а также черенки, позволяющие обеспечить надежность лесных культур, уменьшить потребность в агротехническом уходе за ними и ускорить перевод лесных культур в покрытые лесом угодья.

39. При проектировании подготовки почвы для создания лесных культур в горных условиях способ обработки почвы выбирается с учетом географической зональности участка, рельефа, экспозиции и крутизны склонов, водопроницаемости почвоподстилающей породы, степени каменистости почвы, размеров и доступности участка, опасности возникновения и развития эрозионных процессов.

40. Обработка почвы в горных условиях проектируется в соответствии со способами обработки почвы под создание лесных культур в горных условиях, указанными в приложении 2 к настоящим Правилам.

41. В случае наличия вредителей в почве при ее подготовке под создание лесных культур, принимаются меры борьбы.

42. Без предварительной обработки почвы, как исключение, закладка лесных культур саженцами осуществляется на хорошо очищенных вырубках с количеством пней до пятьсот штук на одном гектаре при отсутствии опасности возобновления малоценными породами, на чистых от сорняков пахотных землях, песках, лесопригодных рекультивируемых отвалах, на землях, не зарастающих конкурирующей для лесных культур растительностью.

43. При создании лесных культур на песчаных почвах при необходимости проводится закрепление подвижных песков путем создания кулис из кустарников (шелюги). В этом случае предварительная посадка кустарников до введения главной породы не засчитывается в объем лесных культур.

44. В пустынной и полупустынной зонах на почвах легкого механического состава создание лесных культур пескоукрепительными породами - саксаула, черкеза, жузгуна, а также в степной зоне Казахского мелкосопочника на крутых склонах (более 21 градуса), где преобладают ценные древесные породы, осуществляется методом посева семян.

45. В более жестких лесорастительных условиях на почвах среднего и тяжелого механического состава лесные культуры создаются посадкой сеянцев.

46. Методом посева допускается закладка лесных культур лиственных пород, имеющих крупные семена: дуба, каштана, ореха, миндаля и фисташки.

47. На покрытых лесом угодьях лесные культуры закладывают при реконструкции малоценных насаждений, создании подпологовых и предварительных лесных культур.

Реконструкции подлежат малоценные насаждения в возрасте пяти лет и старше, которые по своему составу, полноте, ожидаемой к возрасту спелости, продуктивности и выполняемым полезным функциям не соответствуют лесорастительным условиям участка и целевому назначению лесов, а также рекреационные, водоохранные и почвозащитные насаждения зеленых зон населенных пунктов, не выполняющие свои функции.

48. В зависимости от состава и высоты малоценного насаждения, количества имеющихся в нем деревьев главной породы и равномерности их распределения по территории участка применяют коридорный, куртинно-групповой или сплошной способы реконструкции насаждений.

49. Подпологовые культуры закладывают в лесах зеленых зон и рекреационных зон особо охраняемых природных территорий в целях повышения санитарно-гигиенических функций, в защитных насаждениях в районах интенсивного ведения лесного хозяйства.

Первоначальную густоту лесных культур на покрытых лесом угодьях следует закладывать не менее пятидесяти процентов от нормативного показателя оценки качества для сплошных культур в данных лесорастительных условиях.

50. С целью ускоренного получения древесины создаются плантационные лесные культуры. Под плантационные лесные культуры выделяются площади лесокультурного фонда в наиболее производительных типах леса с лучшими лесорастительными условиями.

51. В целях повышения лесистости территорий, предотвращения эрозионных процессов и улучшения экологической обстановки на территориях, ранее не находившихся под лесом, создаются:

1) насаждения на горных склонах и овражно-балочных землях для регулирования поверхностного стока, борьбы с водной эрозией почв и перевода поверхностного стока во внутрипочвенный;

2) государственные защитные лесные полосы для улучшения гидрологических и микроклиматических условий местности, защиты дорог от снежных заносов;

3) истоковые, прирусловые и береговые насаждения для охраны малых рек и других водных источников от образования ила, загрязнения и улучшения их водного режима;

4) массивные, кулисные или полосные насаждения для закрепления песков, защиты от ветровой эрозии и создания зеленых зон;

5) лесные полосы, куртины и массивные насаждения на пастбищных землях для повышения кормовой продуктивности угодий, защиты животноводческих помещений от сильных ветров и заноса снегом и мелкоземом, защиты скота от солнечной радиации, ветра и вредных насекомых;

6) плантации быстрорастущих древесных пород для получения древесины.

52. После завершения работ по посадке и посеву леса в течение пятнадцати календарных дней комиссией, созданной решением первого руководителя лесовладельца, проводится техническая приемка лесных культур, которая оформляется актом по форме, согласно приложению 3 к настоящим Правилам. В состав комиссии включается не менее трех человек, в которую входят заместитель первого руководителя и специалисты лесовладельца.

53. По результатам технической приемки лесных культур данные заносятся в книгу учета лесных культур по форме, согласно приложению 4 к настоящим Правилам.

54. При учете лесных культур зеленых зон населенных пунктов в их площадь включаются все угодья государственного лесного фонда, входящие в состав проектируемой площади зеленой зоны.

55. Состояние и эффективность воспроизводства лесов за отчетный период характеризуют:

1) коэффициент воспроизводства лесов, который равен отношению площади воспроизводства лесов за отчетный период к общей площади сплошных вырубок и гарей, проведенных в этот период;

2) коэффициент эффективности воспроизводства лесов, который равен отношению площади молодняков, введенных в категорию хозяйственно ценных насаждений, в отчетный период к общей площади, на которой осуществлялись работы по воспроизводству лесов в отчетный период;

3) коэффициент ввода молодняков в категорию хозяйственно ценных насаждений, равный отношению площади введенных молодняков в отчетный период к площади сплошных вырубок и гарей в отчетный период.

56. Успешный ход воспроизводства лесов характеризует значение указанных коэффициентов, равное единице или приближенное к ней.

3. Порядок проведения контроля за
качеством воспроизводства лесов и лесоразведения

57. Государственный контроль в области воспроизводства лесов и лесоразведения осуществляется уполномоченным органом в области лесного хозяйства (далее – уполномоченный орган) и его территориальными подразделениями (далее – территориальные подразделения).

58. Контроль осуществляется путем проверок соответствия выполненных мероприятий по воспроизводству лесов и лесоразведению лесному законодательству.

59. Лесовладельцы во время проверки представляют должностным лицам уполномоченного органа или территориальных подразделений, осуществляющим проверку, необходимые материалы.

60. Проверка осуществляется с выездом на место в присутствии представителя лесовладельца.

61. По итогам проведенной проверки в присутствии лесовладельца составляется акт о результатах проверки по форме, согласно приложению 5 к настоящим Правилам.

Приложение 1 к Правилам воспроизводства лесов и лесоразведения и контроля за их качеством

Форма

Книга учета площадей, на которых проведены меры содействия
естественному возобновлению леса

____________________________________________

Наименование лесовладельца, лесничества

№ п/п	Год производства	Местонахождение		Площадь, гектар		Характеристика лесорастительных условий
		квартал	выдел	квартала	выдела
1	2	3	4	5	6	7

Способ подготовки почвы (в случае проведения)	Способ производства	Схема размещения	Характеристика семенного и посадочного материала
8	9	10	11

Приложение 2 к Правилам воспроизводства лесов и лесоразведения и контроля за их качеством

Способы обработки почвы под создание
лесных культур в горных условиях

№ п/п	Крутизна склона и характеристика почв	Способ обработки почвы
1	2	3
1.	При крутизне склонов до 6 градусов на мощных и слабокаменистых почвах	Сплошная обработка
2.	При крутизне склона от 6 до 12 градусов:
	1) на слабокаменистых почвах	Полосная вспашка или устройство напашных террас, а также нарезка борозд по горизонталям с рыхлением их дна
	2) на сухих и не зарастающих высокостебельной растительностью свежих каменистых почвах	Полосное рыхление, нарезка борозд с рыхлением дна или подготовка микротеррас
	3) на закустаренных или заросших высокостебельной травянистой растительностью участках	Прерывистыми полосами, одготовленными бульдозером или корчевателем-обирателем длиной 15-20 метров с разрывами 3-4 метра. Размещаются террасы, борозды, полосы длинной стороной по горизонтали на расстоянии между краями 2,5-3,5 метра одна от другой
3.	На пологих и покатых склонах при крутизне склонов от 12 до 20 градусов с глубокими и среднепрофильными слабокаменистыми почвами	Устройство коротких прерывистых полос 3-5 метров вдоль склона бульдозерами или корчевателями-собирателями
4.	На крутых склонах (более 21 градуса) на почвах, подстилаемых водопроницаемой материнской породой	Допускается только подготовка почвы террасами или площадками
5.	На сильнокаменистых участках небольших размеров	Обработка вручную площадками, подготовка ямок

Приложение 3 к Правилам воспроизводства лесов и лесоразведения и контроля за их качеством

Форма

Акт технической приемки лесных культур

"____" ______________ 20__года

Комиссия в составе ____________________________________________

провела приемку выполненных работ по созданию лесных культур (месяц,

год) в лесничестве __________________________________________________

При приемке лесокультурных работ установлено:

1. Работы выполнены в квартале __ выдел __ на площади _____

гектар.

2. Время проведения работ по посеву и посадке (начало и конец,

причины отставания) с ___________ по _________ год.

3. Способ создания лесных культур (посадка, посев – рядовой,

гнездовой, схема размещения пород и т.д.)__________________________.

4. Время и способ подготовки почвы (сплошная, зяблевая вспашка,

ранний пар, черный пар: частичная полосами, бороздами, площадками с

указанием ширины, длины)

_____________________________________________________________________

5. Количество подготовленной почвы (глубина пахоты,

засоренность, комковатость)

_____________________________________________________________________

6. Качество посадочного (возраст, стандартность) посевного

материала, происхождение, время сбора, номер, дата сертификата,

предпосевная обработка ______________________________________________

7. Работы произведены (посадочной машиной, под меч Колесова и

так далее) __________________________________________________________

8. Качество работ по посеву, посадке (глубина заделки,

расположение корней, плотность заделки, прямолинейность маркировки и

так далее) __________________________________________________________

9. Мероприятия по улучшению структуры почвы и влагонакоплению

(внесение гипса, удобрения, снегозадержание, предпосевная

культивация) ________________________________________________________

10. Отклонение от рабочего проекта и их причины _______________

11. Основные дефекты работ по посеву и посадке, которые могут

отразиться на качестве культур (объем, характер) ____________________

12. Мероприятия по исправлению допущенных дефектов с указанием

стоимости и работ ___________________________________________________

13. Общая оценка качества выполненных работ с учетом ожидаемой

приживаемости культур (хорошо, удовлетворительно,

неудовлетворительно) ________________________________________________

14. Работа выполнена лесокультурной бригадой __________________

лесничества _________________________________________________________

15. Ответственный исполнитель, под руководством которого были

выполнены лесокультурные работы ____________________________________.

Члены комиссии: _____________________________________________.

(должность, фамилия, имя, отчество (при

наличии), подпись)

Приложение 4 к Правилам воспроизводства лесов и лесоразведения и контроля за их качеством

Форма

Книга учета лесных культур

______________________________________________

Наименование лесовладельца, лесничества

№ п/п	Год и сезон производства культур	Местонахождение участка (№ квартала, выдела)	Площадь, гектар	Способ подготовки почвы	Способ создания лесных культур
					Посадка	посев
1	2	3	4	5	6	7

Главная порода	Сопутствующая порода	Схема смешения	Схема размещения и количество на 1 га	Характеристика семенного и посадочного материала
8	9	10	11	12

Отметки о проведении уходов	Средневзвешенная приживаемость лесных культур, процент		Отметки о дополнении лесных культур, гектар
	На первом году роста	На третьем году роста	Требования по материалам инвентаризации	Фактический выполнено
13	14	15	16	17

Отметки о списании лесных культур, гектар		Отметки о переводе в покрытую лесом площадь, гектар		Примечание
Списано	Причины списания	№ акта, дата, площадь, гектар	Таксационная характеристика участка (высота, породный состав, количество деревьев главной породы на 1 гектар)
18	19	20	21	22

Приложение 5 к Правилам воспроизводства лесов и лесоразведения и контроля за их качеством

Форма

Акт
о результатах проверки

№ _________

_____________________________________________________________________

(место составления акта)

"___" _________________ 20 _____ год _________час _______________ мин

_____________________________________________________________________

(наименование уполномоченного органа)

_____________________________________________________________________

(дата и номер акта о назначении проверки, на основании которой

проведена проверка)

_____________________________________________________________________

(фамилия, имя, отчество (при наличии в документе, удостоверяющем

личность) и должность лица (лиц), проводившего проверку)

_____________________________________________________________________

(наименование проверяемого лесовладельца,

_____________________________________________________________________

должность лица, присутствующего при проведении проверки)

_____________________________________________________________________

Дата, место и период проведения проверки ____________________________

Сведения о результатах проверки _____________________________________

(выявленные нарушения и их характер)

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

С актом о результатах проверки ознакомлен ___________________________

_____________________________________________________________________

(должностное лицо лесовладельца, присутствовавшее при

проведении проверки)

Подпись _______________________________________________________

От подписи отказался __________________________________________

Подпись должностного лица, проводившего проверку ______________