Мемлекеттік органдардың статистикалық ақпартты түзу процесін сипаттаудың үлгілік әдістемесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2015 жылғы 30 наурыздағы № 53 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 29 сәуірде № 10893 тіркелді.

"Мемлекеттік статистика туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 12-бабы 11) тармақшасына, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі төрағасының 2020 жылғы 23 қазандағы № 9-нқ бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы туралы ереженің 15-тармағы 19) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда – ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 28.09.2022 № 31 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Қоса беріліп отырған Мемлекеттік органдардың статистикалық ақпаратты түзу процесін сипаттаудың үлгілік әдістемесі бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің Статистикалық қызметті жоспарлау басқармасы Заң басқармасымен бірлесіп, заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға жолдануын;

3) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің Интернет-ресурсында жариялануын қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрық оның ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Төраға

Ә. Смайылов

"КЕЛІСІЛГЕН"

Қазақстан Республикасының

Ауыл шаруашылығы министрi

А. Мамытбеков ______________

2015 жылғы 18 наурыз

"КЕЛІСІЛГЕН"

Қазақстан Республикасының

Денсаулық сақтау және

әлеуметтік даму министрi

Т. Дүйсенова ______________

2015 жылғы 20 наурыз

"КЕЛІСІЛГЕН"

Қазақстан Республикасының

Қаржы министрi

Б. Сұлтанов ______________

2015 жылғы 27 ақпан

"КЕЛІСІЛГЕН"

Қазақстан Республикасының

Мәдениет және спорт министрi

А. Мұхамедиұлы ______________

2015 жылғы 30 наурыз

"КЕЛІСІЛГЕН"

Қазақстан Республикасы

Ұлттық Банкінің төрағасы

Қ. Келімбетов ______________

2015 жылғы 16 наурыз

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2015 жылғы 30 наурыздағы № 53 бұйрығымен бекітілген

Мемлекеттік органдардың статистикалық ақпаратты түзу үдерісін сипаттаудың үлгілік әдістемесі
1. Жалпы ережелер

1. Осы Мемлекеттік органдардың статистикалық ақпаратты түзу үдерісін сипаттаудың үлгілік әдістемесі (бұдан әрі – Үлгілік әдістеме) "Мемлекеттік статистика туралы" Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі –Заң) 12-бабы 11) тармақшасына, сондай-ақ Қазақстан Републикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі төрағасының 2020 жылғы 23 қазандағы № 9-нқ бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы туралы ереженің 15-тармағы 19) тармақшасына сәйкес әзірленді.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 28.09.2022 № 31 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2. Осы Үлгілік әдістеме статистикалық ақпаратты түзу үдерісін сипаттайды және ағымдағы жылға бекітілген Статистикалық жұмыстар жоспарына сәйкес жалпымемлекеттік және ведомстволық статистикалық байқауларды жүргізетін мемлекеттік органдар мен Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне (бұдан әрі – мемлекеттік статистика органдары) қолданылады.

3. Осы Үлгілік әдістеме мемлекеттік органдардың статистикалық ақпаратты түзу үдерісін сипаттау үшін қолданылады және статистикалық үдерістің стандартты негіздерін, жалпы терминологиясын регламенттейді.

4. Осы Үлгілік әдістемеде Заңда айқындалған мәндердегі ұғымдар және келесі ұғымдар қолданылады:

1) жіктелім – көптеген объектілерді қабылданған белгілеріне сәйкес ұқсастығы немесе айырмашылығы бойынша топтарға бөлу;

2) импутация – түсіп қалған, дұрыс емес немесе дәрменсіз мәндерді басқа мәндермен алмастыру үдерісі;

3) индекс салмағы – бұл әрбір дара элементтің олардың жалпы жиынтығындағы маңыздылығын көрсететін мөлшер;

4) өлшеу – жиынтық көрсеткіштер алу үшін индекстік есептеулерде қолданылатын және тікелей жинақтауға берілмейтін әртүрлі тауарлардың өлшемдестігін қамтамасыз ететін рәсім;

5) ресми статистикалық ақпарат - Статистикалық жұмыстар жоспарына сәйкес мемлекеттік статистика органдары қалыптастыратын статистикалық ақпарат;

6) статистикалық ақпарат - алғашқы статистикалық деректерді және (немесе) әкімшілік деректерді өңдеу үдерісінде алынып, біріктірілген деректер;

7) статистикалық көрсеткіш – бұл орынның және уақыттың нақты жағдайларында құбылыстың немесе үдерістің мәнін көрсететін, қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық құбылыстар мен үдерістердің сапалық сипаттамасы;

8) іріктеме – статистикалық деректерді жинау және өңдеу кезінде қолданылатын, бекітілген жіктеуіштер, номенклатуралар және анықтамалықтардан алынған жеке айқындамалар, сондай-ақ келесі терминдер мен анықтамалар ҚР СТ ИСО 9000-2007 "Негізгі ережелер. Сөздік" Қазақстан Республикасының Мемлекеттік стандартында анықталған мәндерде:

9) ақпарат – мәнді деректер;

10) валидация – объективті куәліктерді ұсыну арқылы нақты пайдалану немесе қолдануға арналған талаптардың орындалғанын растау;

11) жүйе – өзара байланысты және өзара іс-қимыл жасайтын элементтер жиынтығы;

12) нәтижелілік – қол жеткізілген нәтиже мен пайдаланылған ресурстар арасындағы байланыс;

13) өндірістік орта – жұмыс орындалатын жердегі жағдайлар жиынтығы;

14) өнім – үдеріс нәтижесі;

15) рәсім – қызметті немесе үдерісті жүзеге асырудың белгіленген тәсілі;

16) сапа – өзіндік сипаттамалар жиынтығының талаптарға сәйкестік дәрежесі;

17) сапаны басқару – сапаға қойылатын талаптарды орындауға бағытталған сапа менеджментінің бөлігі;

18) сапаны қамтамасыз ету – сапаға қойылатын талаптардың орындалатынына сенімділік ұялатуға бағытталған сапа менеджментінің бөлігі;

19) үдеріс – кірісті шығысқа айналдыратын, өзара байланысты және өзара іс-қимыл жасайтын қызмет түрлерінің жиынтығы;

20) талдау – белгіленген мақсаттарға жету үшін қарастырылып отырған объектінің жарамдылығын, барабарлығын, тиімділігін белгілеу үшін қолданылатын қызмет;

21) тиімділік – жоспарланған қызметті іске асыру және жоспарланған нәтижелерге қол жеткізу дәрежесі.

Ескерту. 4-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 28.09.2022 № 31 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2. Ресми статистикалық ақпаратты түзудің үдерістері мен қосалқы үдерістерін сипаттау

5. Ресми статистикалық ақпаратты түзу осы Үлгілік әдістемеге 1-қосымшаға сәйкес оларға кіретін қосалқы үдерістерді ескерумен келесі үдерістерден (кезеңдерден) тұрады:

1) қажеттіліктерді зерделеу;

2) түзу үдерісін жобалау;

3) түзу үдерісін құру;

4) алғашқы статистикалық деректерді жинау;

5) деректерді өңдеу;

6) деректерді талдау;

7) ресми статистикалық ақпаратты тарату;

8) өндірістік циклді бағалау.

Осы Үлгілік әдістемеде мемлекеттік статистика органдары жалпымемлекеттік және ведомстволық статистикалық байқауларды қалыптастыру кезінде олар өз қызметінде қолданатын үдерістер мен қосалқы үдерістерді ғана ұстанады.

Ескерту. 5-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 28.09.2022 № 31 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

6. Қажеттіліктерді зерделеу статистикалық ақпаратты қайта қарауды, қосымша статистикалық ақпаратқа қажеттілікті, статистикалық ақпаратты пайдаланушылардың қажеттіліктерін нақты айқындаумен байланысты жұмыстардың барлық түрлерін қамтиды және алты қосалқы үдерістен тұрады:

1) пайдаланушылардың қажеттіліктерін анықтау талап етілетін статистикалық ақпаратты зерделеу мен анықтауды көздейді. Осы қажеттілік ұқсас деректерді, атап айтқанда пайдаланушылардың ерекше қажеттіліктерін есепке алу әдістерін түзумен айналысатын ұлттық және халықаралық ұйымдардың тәжірибесін зерделеудің негізінде айқындалады;

2) статистикалық ақпаратты ұсыну мерзімдерін, оны әрі қарай қолдану мақсаттарын қоса алғанда пайдаланушылардың статистикалық ақпаратқа қажеттілігін толыққанды түсіну үшін мемлекеттік органдар (бұдан әрі – әзірлеуші мемлекеттік орган) пайдаланушылардың бұдан бұрын айқындалған қажеттіліктерін есепке алумен мүдделі тараптармен консультациялар өткізуі қажет;

3) әзірлеуші мемлекеттік орган өткізген консультациялардың қорытындылары бойынша талап етілген ақпаратты қамтитын статистикалық көрсеткіштер әзірленеді. Осы статистикалық көрсеткіштер пайдаланушылар тарапынан олардың қажеттілігі мен сапалық сипаттамаларына сәйкестігіне нақтылауға жатады. Статистикалық көрсеткішті қалыптастыру мақсаттарын анықтау кезінде деректердің құпиялылығы аспектісін және ресурстардың бар болуын ескеру қажет;

4) ұсынылатын үдерістің шеңберінде қажеттіліктердің қанағаттануына сәйкес келетін талап етілетін деректердің тізбесін анықтау;

5) қолданылатын деректер көздерінің пайдаланушылардың қажеттіліктеріне сәйкестігін белгілеу, деректерді пайдалануға кез келген шектеуді, сондай-ақ көрсеткіштердің қайталануы мәніне тексеруді қоса алғанда деректер алынатын жағдайларды анықтау үшін әзірлеуші мемлекеттік орган деректердің бар болуына тексеру жүргізеді. Ол шеңберінде алғашқы статистикалық деректерді жинау және пайдалану жүзеге асырылатын құқықтық негізді бағалауды көздейді, нәтижесінде қолданыстағы заңнамаға өзгерістер енгізу туралы ұсыныстарды қарастыруға немесе жаңа заңнамалық негіздерді бекітуге деген қажеттілік туындауы мүмкін;

6) бизнес-модельді дайындау бойынша қосалқы үдеріс статистикалық ақпаратты жаңа немесе жаңғыртылған түрде түзуді жүзеге асыруға мақұлдау алу үшін басқа осы кезеңдегі қосалқы үдерістердің бизнес-модель түріндегі тұжырымдарын құжаттайды. Осы статистикалық ақпарат әзірлеуші мемлекеттік органның талаптарына жауап беруі және келесі элементтерді қамтуы қажет:

кемшіліктерді, сондай-ақ, шешуді талап ететін мәселелерді көрсете отырып статистикалық ақпаратты ағымдағы түзуді жүзеге асыру туралы ақпаратпен қолданыстағы бизнес-үдерістердің сипаттамасы;

жаңа немесе қайта қарастырылған статистикалық деректерді түзу үшін бизнес-үдерістерді әзірлеу туралы егжей-тегжейлі көрсетумен ұсынылатын перспективалық шешімдер;

шығындар мен кірістер, сондай-ақ кез келген өзге де тежейтін факторларды бағалау.

7. Түзу үдерісін жобалау статистикалық деректерді, статистикалық әдіснамаларды, жинау тетіктерін анықтау үшін әзірлеу мен жобалау бойынша жұмыстарды сипаттауды, сондай-ақ жұмыс үдерістерін қамтиды. Бұл кезеңде кейін статистикалық өндірісте қолдану үшін дайын барлық тиісті метадеректер, сондай-ақ сапаны қамтамасыз ету рәсімдері нақтыланады:

1) тарату кезеңінде қажетті құралдарды әзірлеу мен дайындауды қоса алғанда әзірлеуші мемлекеттік органның шығаруға жоспарланған статистикалық ақпаратты жобалауын көздейді. Статистикалық жарияланымды жобалау кезінде енгізілетін ресурстар алдыңғы статистикалық ақпаратты жинау нәтижесінде алынған метадеректерді қамтиды;

2) жиналатын және шығарылатын ауыспалылар мен олардың жіктелімдері үшін метадеректердің сипаттамасын дайындауға қажеттілікті анықтайды;

3) алғашқы статистикалық деректерді жинау үшін анағұрлым қолайлы әдістер мен тетіктерді анықтайды. Нақты алғанда бұл қосалқы үдеріс шеңберіндегі жұмыстар жинау тетігінің типіне байланысты түрленеді. Қосалқы үдеріс жинау тетіктерін жобалауды, типтік сұрақтар мен жауаптарды, сондай-ақ өзара түсіністік туралы меморандум сияқты деректерді ұсынумен байланысты кез келген ресми келісімдерді жобалауды, алғашқы статистикалық деректерді жинауды растауды қамтиды;

4) бас жиынтық пен іріктемені жобалау іріктеме негізінде деректерді жинаумен байланысты үдерістерге ғана қолданылады, мысалы, статистикалық байқаулар арқылы. Қосалқы үдеріс іріктемені қалыптастыру жоспарын құру және бұл ретте қолданылатын тіркелім кезінде қолданылады, сондай-ақ іріктеменің едәуір қолайлы критерийлері мен әдістерін белгілейді. Іріктемені қалыптастыру көздері әкімшілік және статистикалық тіркелімдер, санақтар және өзге де іріктемелі зерттеулер барысында алынған ақпарат болып табылады. Қажеттілік туындаған жағдайда әзірлеуші мемлекетік орган көздерді біріктіреді;

5) өңдеу және талдауды жобалау "Алғашқы статистикалық деректерді өңдеу" және "Деректерді талдау" кезеңдерінде іске асыру үшін статистикалық ақпаратты өңдеу үдерісінің әдіснамасын ұсынады. Бұнда кодтау, редакциялау, есептеу, бағалау, интеграциялау, растау және деректердің жиынтығында түпкілікті ресімдеу әдістерін нақтылау кіреді;

6) статистикалық ақпаратты түзудің барлық циклінің шеңберінде талап етілетін, үдерістердің жалпы шолуын қамтамасыз ете отырып, алғашқы статистикалық деректерді жинаудан бастап және ресми статистикалық ақпаратты таратумен аяқтап, өндірістік үдерісті айқындайды, сондай-ақ қандай да бір олқылықтарсыз немесе артып кетусіз өзара іс-қимылдың тиімділігін қамтамасыз етеді. Қосалқы үдеріс қызметкерлердің жүйелермен өзара іс-қимылын талдауды қадағалайды, сондай-ақ олардың жауапкершілігін айқындайды.

8. Өндіріс үдерісін құрастыру өндірістік ортада қолданылуына қамтамасыз ету мақсатында өндірістік шешімдерді қалыптастыру мен тестілеуді қамтиды. "Өндіріс үдерісін жобалау" кезеңінің нәтижелері "Өндіріс үдерісін құрастыру" кезеңінде оны жүзеге асыру үшін толығымен жұмыс ортасын құру үшін құрамдастырылатын және жиынтықталатын, көп мәрте қолданылатын үдерістерді, тетіктерді, ақпараттар мен қызмет көрсетулерді таңдауды анықтайды. Кезең жеті қосалқы үдеріске бөлінген:

1) деректерді жинау тетігін құру "Алғашқы статистикалық деректерді жинау" кезеңінде қолданылатын деректерді жинау тетігін құру бойынша жұмыстарды сипаттайды. Жинау жеке немесе телефон арқылы пікіртерімдер, қағаз жүзіндегі, электронды немесе онлайн сұрақнамалар сияқты деректер алудың бір немесе бірнеше әдісін қолданумен жүзеге асырылады. Жинау тетігі "Өндіріс үдерісін жобалау" кезеңінде әзірленген жоспарларға сәйкес құралады. Бұл қосалқы үдеріс, сондай-ақ мазмұнды дайындау және тестілеуді, тиісті құралдардың жұмыс істеуін, мысалы, статистикалық нысандағы сұрақтарды тексеруді қамтиды;

2) үдеріс компоненттерін құру немесе нығайту ақпараттық панельдің рәсімдерін және функцияларын, ақпараттық қызметтерді, қайта құруды, жұмыс жүйелерін, респонденттермен және метадеректермен жұмыс бойынша қызметтерді қамтиды;

3) "Статистикалық жарияланымды жобалау" қосалқы үдерісінде анықталған ресми статистикалық ақпаратты тарату үшін қажет жаңа компоненттерді құру және қолданыстағыларды нығайту бойынша жұмысты сипаттайды. Мұнда дәстүрлі қағаз жарияланымдарды түзу үшін қолданылатындардан бастап, веб-қызметтерді, ашық деректерді түзуді қамтамасыз ететіндермен аяқтап, ресми статистикалық ақпаратты тарату бойынша барлық компоненттер және қызметтер кіреді;

4) өндірістік үдерістерді тұтастыру алғашқы статистикалық деректерді жинаудан бастап және ресми статистикалық ақпаратты таратумен аяқталатын, статистикалық өндіріс шеңберінде қолданылатын өндірістік үдерістерді, жүйелерді және жаңартулардың тұтастырылуын қамтамасыз етеді. Қосалқы үдеріс "Өндірістік жүйелерді және үдерісті жобалау" қосалқы үдерісінде құрылған тәжірибелік өндірістік үдерістің жұмыс істеуін қамтамасыз етеді;

5) өндіріс жүйесін тестілеу тұтастырылған және жиынтықталған қызмет көрсетуді және олармен байланысты өндірістік үдерістерді тестілеуді білдіреді, олардың өзара іс-қимылын тексеруді көздейді, сонымен қатар өндірістік шешімнің үдерістердің жолға қойылған кешені сияқты жұмысқа қабілеттілігін қамтамасыз етеді;

6) статистикалық бизнес-үдерісті тестілеу статистикалық бизнес-үдеріске далалық сынама жүргізу, пилоттық пайдалану бойынша жұмыстарды сипаттайды. Қосалқы үдеріс тетіктерге, жүйелерге немесе компоненттерге түзетулер енгізу мүмкіндігін қалдырады;

7) өндіріс жүйесін іске қосу салалық бөлімшелердің қолдануы үшін жаңғыртылған және жаңадан құрылған қызметтерді қоса алғанда, тұтастырылған және жиынтықталған үдерістер мен қызмет көрсетуді енгізу бойынша жұмысты қамтиды.

9. Алғашқы статистикалық деректерді жинау әртүрлі әдістерді қолданумен барлық қажетті ақпаратты жинауды, сонымен қатар бұдан әрі өңдеу үшін оны тиісті ортаға жүктеуді қамтиды. Жинау үдерісі төрт қосалқы үдеріске бөлінген:

1) бас жиынтық пен іріктемені қалыптастыру осы үдеріс үшін бір статистикалық үдеріс арасындағы және жалпы негізді немесе жалпы тіркелімді қолданатын әртүрлі үдерістер арасындағы іріктемелерді үйлестіруді көздейді. Сонымен қатар осы қосалқы үдеріс шеңберінде сапаны қамтамасыз ету және бос жиынтық пен іріктемені бекіту бойынша жұмыс жүзеге асырылады;

2) алғашқы статистикалық деректерді жинауды ұйымдастыру барлық жоспарланған режимдерде ақпаратты жинауға қызметкерлердің, үдерістердің және технологияның дайындаған қамтамасыз етеді және мыналарды:

жинауға дайындықты;

жинауды жүргізетін қызметкерлерді (интервьюерлерді) оқытуды;

жинауды жүргізу үшін құралдардың бар болуын қамтамасыз етуді;

деректерді сұрату және алу үшін жинау жүйелерін жиынтықтауды;

жинауға жататын деректердің қорғалуын қамтамасыз етуді;

жинау құралдарын дайындауды (сұрақнамаларды басып шығаруды, есепшілердің компьютерлеріне сұрақнамалар мен деректерді жүктеуді) қамтиды.

Зерттеумен байланысты емес деректер көздері үшін қосалқы үдеріс дерекөзден қажет ақпаратты алу үшін үдерістердің, жүйелердің және құпиялылық рәсімдерінің бар болуын қамтамасыз етуді қамтиды;

3) алғашқы статистикалық деректерді жинауды өткізу ақпаратты жинау үшін әртүрлі құралдарды қолданумен жүзеге асырылады:

ақпарат көзінен алынатын өңделмеген деректерді немесе агрегатталған деректерді;

респонденттермен алғашқы байланысты және бұдан арғы қызметпен байланысты бұдан кейінгі кез келген шараларды қамтиды.

Дереккөзге және жинаудың тәсіліне қарай байланыс орнында ақпаратты қолмен енгізу немесе орындарда жұмысты бақылау мүмкін;

4) алғашқы статистикалық деректерді жинауды аяқтау жиналған алғашқы статистикалық деректерді бұдан әрі өңдеу үшін тиісті электрондық ортаға жүктеуді көздейді. Ол деректерді қолмен немесе автоматты түрде жүктеуді қамтиды.

10. Алғашқы статистикалық деректерді:

өңдеу деректерді тазарту және оларды талдауға дайындау үдерісінің сипаттамасын қамтиды;

енгізілетін деректерді ресми статистикалық ақпарат ретінде талдау және тарату мақсатында, оларды тексеруге, тазартуға және қайта құруға арналған қосалқы үдерістерден тұрады:

1) деректерді интеграциялау "Алғашқы статистикалық деректерді жинау" үдерісінің нәтижелерін біріктіруге негізделген. Енгізілетін деректер әртүрлі сыртқы және ішкі көздерден түседі және жинаудың әртүрлі әдістерінің нәтижесі болып табылады. Нәтиже өзара байланысты деректердің жиынтығын білдіреді. Интеграциялаудан кейін, қорғау талаптарына байланысты деректер дербессіздендіріледі, яғни құпиялылықты қорғау мақсатында аты және мекенжайы сияқты сәйкестендіргіштерден айырылады;

2) жіктеу және кодтау автоматты түрде (немесе қолмен) жүзеге асырылады, жіктеудің алдын ала айқындалған жүйесіне сәйкес мәтіндік жауаппен цифрлық кодтарды беру арқылы орындалады;

3) тексеру және валидация үдерісі шұғыл ауытқитын мән, сұраққа жауаптардың жоқ болуы және қате кодтау сияқты болуы мүмкін мәселелердің, қателер мен айырмашылықтардың мүмкін айқындалуы мәніне деректерге тексеру жүргізуге мүмкіндік береді;

4) редакциялау және импутация егер деректер нақты емес, жоқ немесе сенімді емес деп танылса әртүрлі әдістерді қолданумен жаңа мәндерді қосуды білдіреді. Нақты қадамдар:

деректерді қосуды және өзгертуді айқындау;

редакциялаудың қолданылатын әдісін таңдау;

деректер мәнін қосу және өзгерту;

деректер жинағына деректердің жаңа мәндерін енгізу және өзгертілгендер ретінде оларды белгілеу;

редакциялау және импутация үдерісі бойынша метадеректерді түзу;

5) жаңа туынды ауыспалы және статистикалық бірліктерді қалыптастыру шеңберінде жинау кезеңінде айқын бөлінбеген, алайда іздейтін деректерді түзу үшін қажет болып табылатын ауыспалылар және статистикалық бірліктер бойынша деректерді есептеу жүргізіледі. Осы қосалқы үдеріс деректер жиынтығында бар бір немесе бірнеше ауыспалыларға қатысты арифметикалық формулаларды қолдана отырып, немесе әртүрлі модельдік гипотездерді қолдана отырып жаңа туынды ауыспалыларды қалыптастырады;

6) индекстің салмағын есептеу "Өңдеуді және талдауды жобалау" қосалқы үдерісінің шеңберінде құрылған статистикалық әдіснамаға сәйкес деректердің жеке массивтері үшін салмақ коэффициенттерін құрады;

7) агрегаттарды есептеу жалпы белгілі бір сипаттамаларға ие, есеп жазбаларынан деректерді жиынтықтауды, сондай-ақ орташа көрсеткіштерді және дисперсияның, салмақтаудың орташа көрсеткіштерін анықтауды көздейді;

8) деректерді қалыптастырудың аяқталуы "Деректерді талдау" кезеңінде енгізілетін ресурс ретінде қолданылатын деректер массивінің біріне осы кезеңнің басқа қосалқы үдерістерінің нәтижелерін жиынтықтауға негізделген.

11. Деректерді талдау статистикалық ақпаратты түзуді, егжей-тегжейлі тексеруді және ресми статистикалық ақпаратты таратуға дайындықты қамтиды:

1) алдын-ала статистикалық ақпаратты дайындауды деректерді статистикалық ақпаратқа өзгерту арқылы жүргізеді. Қосалқы үдеріс индекстер, трендтер немесе серпінділік қатарлардың маусымдық ауытқуларын ескере отырып түзетілген қосымша көрсеткіштерді құруды, сондай-ақ сапалық сипаттамаларды тіркеуді көздейді;

2) валидация өзіне ақпаратты жинау мен қалыптастырудың күтілетін нәтижелерге бұдан бұрын қойылған сәйкестігін анықтауға бағытталған жұмыстарды қамтиды;

3) статистикалық ақпаратты түсіндіру және түсіндірмесі ресми статистиканы дұрыс түсіну үшін негіз құрады;

4) сәйкестендіруге қарсы іс-қимыл шараларын қолдану статистикалық ақпаратты тарату кезінде құпиялылық қағидасын сақтауды қамтамасыз етеді. Сәйкестендіруге қарсы іс-қимылдың дәрежесі және әдісі статистикалық көрсеткіштердің әртүрлі типтеріне байланысты ауытқиды;

5) статистикалық ақпаратты қалыптастыруды аяқтау қойылған мақсатқа, сапаның талап етілген деңгейіне және қолдануға дайын болуына оның сәйкестігін тексеруді қамтамасыз етеді.

12. Ресми статистикалық ақпаратты тарату ресми статистикалық ақпаратты пайдаланушыларға таратуды жүзеге асыруды қамтиды. Статистикалық ақпаратқа пайдаланушылардың кең тобының еркін қолжетімділігін қамтамасыз ету арқылы оған пайдаланушылардың едәуір толық қанағаттануы негізге алатын қағидат болып табылады:

1) статистикалық ақпаратты түзу жүйелерін жаңарту метадеректердің бар болуы және таратуға дайын болуы мәніне түпкілікті тексеруді көздейді. Тарату мақсаттары үшін дайын деректер мен метадеректер сақталатын жүйелерді жаңартуды жүзеге асырады:

ұйғарынды статистикалық ақпарат базасына енгізуге дайын деректер мен метадеректерді форматтау;

агрегатталған көрсеткіштер базасына деректер мен метадеректерді жүктеу;

деректердің сәйкес метадеректермен өзара байланысын қамтамасыз ету.

2) алдын-ала жобаланған нысандарда ресми статистикалық ақпарат түзу (жарияланымдар, кестелер, интерактивті кестелер және тағы басқалар);

3) ресми статистикалық ақпаратты таратуды басқару жариялау мерзімдерін сақтауды қоса алғанда, ресми статистикалық ақпаратты тарату үшін барлық компоненттердің бар болуын қамтамасыз етеді. Ол баспасөз сияқты пайдаланушылардың нақты топтары үшін брифингтер өткізуді, сондай-ақ статистикалық ақпаратты жариялағанға дейін оны жария етуге кез келген тыйымдар енгізуді көздейді. Бұдан басқа ол статистикалық жарияланымдарды жазылушыларға жеткізуді қамтиды. Жарияланған статистикалық ақпаратты алып тастау жағдайлары осы қосалқы үдерістің бөлігі болып табылады;

4) ресми статистикалық ақпаратты көпшілік жұртшылық арасында таратуға жәрдемдесу мақсатында оны танымал ету. Әлеуетті пайдаланушылармен едәуір мақсатқа бағытталған жұмысты қамтамасыз ету үшін пайдаланушылармен байланыстарды басқару құралдарын қолдануды, сондай-ақ пайдаланушыларға статистикалық ақпаратты хабарлау үдерісін жеңілдету үшін веб-сайттар, әлеуметтік желілер, электронды таратулар сияқты тетіктерді және өзгелерді қолдануды қамтиды;

5) пайдаланушыларды қолдауды басқару пайдаланушылардың сұраулары мен өтінімдерін тіркеуді, сонымен қатар оларға белгіленген мерзімдерде жауаптарды ұсынуды қамтамасыз етеді. Осындай сұраулар мен өтінімдер сапаны байқаудың тізбекті үдерісін ақпараттық қамтамасыз ету мақсатында тұрақты түрде талдануы керек, өйткені олар пайдаланушылардың жаңа немесе өзгеретін қажеттіліктерін көрсетуі мүмкін.

13. Өндірістік циклді бағалау әзірлеуші мемлекеттік органның статистикалық өндірістің нақты компоненттерін бағалауын қамтиды. Логикалық тұрғыдан ол статистикалық үдерістің соңында жүргізіледі, алайда әртүрлі кезеңдерде жиналған ақпаратқа сүйенеді және әлеуетті жетілдірулердің басымдылығын табу және анықтау мақсатында сандық және сапалық сипаттағы әртүрлі ақпаратқа назар аударумен статистикалық бизнес-үдерістің нақты оқиғасының табыстылығын бағалауды көздейді. Осы үдеріс үш қосалқы үдерістен тұрады:

1) бағалау үшін ақпаратты жинау пайдаланушылардың пікірлерін және ұсыныстарын, үдеріс туралы метадеректерді, жүйелердің метрикалық деректерін, сондай-ақ қызметкерлердің ұсыныстарын қоса алғанда, әртүрлі нысандарды жүргізіледі;

2) талдау және ақпаратты жалпылау арқылы бағалау жүргізіледі. Нәтиже шығаратын есеп сапаның кез келген мәселелерін белгілейді, сондай-ақ кез-келген үдеріске немесе қосалқы үдеріске қатысты болуы мүмкін өзгерістер туралы ұсынымдарды қамтиды;

3) әзірлеуші мемлекеттік орган бағалау туралы есепке негізделген іс-қимылдар жоспарын әзірлеу және бекіту үшін барлық қажетті директивті өкілеттіктерді жиынтықтайды.

3. Уәкілетті орган бекіткен, Ведомстволық статистикалық байқаулар бойынша статистикалық қызметке мемлекеттік статистика органдарының статистикалық қызметіне сәйкестігіне талдау жүргізу тәртібі

Ескерту. 3-тараумен толықтырылды – ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 28.09.2022 № 31 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

14. Уәкілетті орган бекіткен, мемлекеттік статистика органдарының статистикалық қызметінің ведомстволық статистикалық байқаулар бойынша статистикалық әдіснамаға сәйкестігін талдау (бұдан әрі – статистикалық қызметті талдау) жаңа байқаулар бойынша – міндетті түрде, қолданыстағы байқаулар бойынша – өзгерістер мен толықтырулар енгізілген жағдайда, қажеттілігіне қарай ресми статистикалық ақпараттың сапасын қамтамасыз ету үшін жүргізіледі.

15. Мемлекеттік органдардың статистикалық қызметіне талдау жүргізу үшін ақпараттық база (бұдан әрі – ақпараттық база) мыналар болып табылады:

1) мемлекеттік органдардың ведомстволық әдіснамасы;

2) жалпымемлекеттік/ведомстволық статистикалық байқаулардың статистикалық нысандары;

3) мемлекеттік органдардың интернет-ресурсындағы ресми статистикалық ақпарат;

4) осы Үлгілік әдістемеге 2-қосымшаға сәйкес ұсынылатын Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросының құрылымдық бөлімшелерінің, мемлекеттік органдардың ақпараты;

5) ведомствоның сұрау салуы бойынша мемлекеттік органдар ұсынатын өзге де ақпарат.

16. Бюро Заңның 1-бабы 18) тармақшасына, 5-бабына және 22-бабының 1-тармағына, сондай-ақ осы Үлгілік әдістеменің талаптарына сәйкес ақпараттық базаны зерделейді.

17. Ведомство мемлекеттік органдардың статистикалық қызметін талдау қорытындылары бойынша мемлекеттік статистика принциптерін және осы Үлгілік әдістеменің талаптарын сақтау бойынша талдамалық анықтама жасайды және мемлекеттік органдарға жібереді.

18. Мемлекеттік статистика принциптерін және осы Үлгілік әдістеменің талаптарын сақтау мемлекеттік органдар жүргізуге жоспарлап отырған ведомстволық статистикалық байқауларды жыл сайынғы Статистикалық жұмыстар жоспарына енгізу үшін шарт болып табылады.

	Мемлекеттік органдардың статистикалық ақпаратты түзу процесін сипаттаудың үлгілік әдістемесіне
	1-қосымша

Ескерту. Қосымшаның оң жақ жоғарғы бұрышы жаңа редакцияда – ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 28.09.2022 № 31 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Ресми статистикалық ақпаратты түзу үдерісінің сипаттамасы

Ресми статистикалық ақпаратты түзудің үдерістері мен қосалқы үдерістері

1. Қажеттіліктерді зерделеу

1) пайдаланушылардың қажеттіліктерін анықтау 2) консультациялар өткізу және қажеттіліктерді растау 3) статистикалық көрсеткішті қалыптастыру мақсаттарын белгілеу 4) талап етілетін деректердің тізбесін анықтау 5) деректердің бар болуын тексеру 6) бизнес-модельді дайындау

2. Түзу үдерісін жобалау

1) статистикалық жарияланымды жобалау 2) ауыспалылар сипаттамасын жобалау 3) деректерді жинауды жобалау 4) бас жиынтық пен іріктемені жобалау 5) өңдеу және талдауды жобалау 6) өндірістік жүйелерді және үдерісті жобалау

3. Түзу үдерісін құру

1) деректерді жинау тетігін құру 2) үдеріс компоненттерін құру немесе нығайту 3) тарату компоненттерін құру немесе нығайту 4) өндірістік үдерістерді тұтастыру 5) өндіріс жүйелерін тестілеу 6) статистикалық бизнес-үдерісті тестілеу 7) өндіріс жүйелерін іске қосу

4. Алғашқы статистикалық деректерді жинау

1) бас жиынтық пен іріктемені қалыптастыру 2) алғашқы статистикалық деректерді жинауды ұйымдастыру 3) алғашқы статистикалық деректерді жинауды өткізу 4) алғашқы статистикалық деректерді жинауды аяқтау

5. Деректерді өңдеу

1) деректерді интеграциялау 2) жіктеу және кодтау 3) тексеру және валидация 4) редакциялау және импутация 5) жаңа және туынды ауыспалы және статистикалық бірліктерді қалыптастыру 6) индекстің салмағын есептеу 7) агрегаттарды есептеу 8) деректерді қалыптастырудың аяқталуы

6. Деректерді талдау

1) алдын-ала статистикалық ақпаратты дайындау 2) валидация 3) статистикалық ақпаратты түсіндіру және түсіндірмесі 4) сәйкестендіруге қарсы іс-қимыл шараларын қолдану 5) статистикалық ақпаратты қалыптастыруды аяқтау

7. Ресми статистикалық ақпаратты тарату

1) статистикалық ақпаратты түзу жүйелерін жаңарту 2) ресми статистикалық ақпаратты түзу 3) ресми статистикалық ақпаратты таратуды басқару 4) ресми статистикалық ақпаратты танымал ету 5) пайдаланушыларды қолдауды басқару

8. Өндірістік циклді бағалау

1) бағалау үшін ақпаратты жинау 2) бағалауды өткізу 3) іс-қимылдар жоспарын келісу

Мемлекеттік органдардың статистикалық ақпартты түзу процесін сипаттаудың үлгілік әдістемесіне 2-қосымша

Ескерту. 2-қосымшамен толықтырылды – ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының 28.09.2022 № 31 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Мемлекеттік орган__________________________________________

1. Жалпымемлекеттік/ведомстволық статистикалық байқаудың статистикалық нысанының атауы, индексі және байқауды жүргізу кезеңділігі.

2. Алғашқы статистикалық деректерді жинау үшін негіздеме (тиісті құжаттардың көшірмелерін қоса берумен).

3. Алғашқы статистикалық деректерді жинау әдісі (қағаз жеткізгіште және (немесе) электрондық түрде).

4. Респонденттер тобының сипаттамасы. Статистикалық нысан бойынша есеп беруге тиіс респонденттердің саны және нақты есеп берген респонденттердің саны.

5. Статистикалық ақпаратты түзу процесінің сипаттамасы.

6. Алғашқы статистикалық деректерді жинау кезінде құпиялылықты қамтамасыз ету (қағаз жеткізгіштерді сақтау шарттары, қорғалған көлік ортасының болуы, әзірленген және бекітілген қауіпсіздік саясаты).

7. Ресми статистикалық ақпаратты (шығыс ақпаратты) жинау және қалыптастыру үшін статистикалық әдіснаманың болуы, оны бекіту туралы құжаттың күні мен нөмірі.

8. Ресми статистикалық ақпараттың (шығыс ақпараттың) атауы, жариялау кезеңділігі мен мерзімі, орналастыру (жариялау) орны, Интернет-ресурстың мекенжайын, бөлімді көрсетумен.

9. Деректерді жинау және өңдеу, статистикалық ақпаратты қалыптастыру (электрондық орта) үшін бағдарламалық қамтылымның (ақпараттық жүйенің) болуы, сондай-ақ "е-Статистика" ақпараттық жүйесімен интеграцияланудың болуы.

10. Ішкі ведомстволық бақылауға байланысты деректерді тексеру және валидациялау рәсімдерінің сипаттамасы (олардың ведомстволық әдіснамада сипаттамасы болмаған жағдайда).

11. Пайдаланылатын жіктемелер мен анықтамалықтардың тізбесі.

12. Бизнес-тіркелімді пайдалану.

Об утверждении типовой методики описания процесса производства статистической информации государственными органами

Приказ Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 30 марта 2015 года № 53. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 29 апреля 2015 года № 10893.

В соответствии с подпунктом 11) статьи 12 Закона Республики Казахстан "О государственной статистике", а также подпунктом 19) пункта 15 Положения о Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан, утвержденного приказом Председателя Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан от 23 октября 2020 года № 9-нқ, ПРИКАЗЫВАЮ:

Сноска. Преамбула - в редакции приказа Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 28.09.2022 № 31 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Утвердить прилагаемую типовую методику описания процесса производства статистической информации государственными органами.

2. Управлению планирования статистической деятельности совместно с Юридическим управлением Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан обеспечить в установленном законодательством порядке:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа его направление на официальное опубликование в информационно–правовую систему "Әділет";

3) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсах Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан.

3. Настоящий приказ вводится в действие по истечению десяти календарных дней со дня его первого официального публикования.

Председатель

А. Смаилов

"СОГЛАСОВАН"

Министр сельского хозяйства

Республики Казахстан

_______________ А. Мамытбеков

18 марта 2015 года

"СОГЛАСОВАН"

Министр здравоохранения и

социального развития

Республики Казахстан

_______________ Т. Дуйсенова

20 марта 2015 года

"СОГЛАСОВАН"

Министр финансов

Республики Казахстан

_______________ Б. Султанов

27 февраля 2015 года

"СОГЛАСОВАН"

Министр культуры и спорта

Республики Казахстан

_______________ А. Мухамедиулы

30 марта 2015 года

"СОГЛАСОВАН"

Председатель Национального Банка

Республики Казахстан

_______________ К. Келимбетов

16 марта 2015 года

Утверждена приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 30 марта 2015 года № 53

Типовая методика описания процесса производства статистической
информации государственными органами
1. Общие положения

1. Настоящая типовая методика описания процесса производства статистической информации государственными органами (далее – Типовая методика) разработана в соответствии с подпунктом 11) статьи 12 Закона Республики Казахстан "О государственной статистике" (далее – Закон), а также подпунктом 19) пункта 15 Положения о Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан утвержденного приказом Председателя Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан от 23 октября 2020 года № 9-нқ.

Сноска. Пункт 1 - в редакции приказа Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 28.09.2022 № 31 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

2. Настоящая Типовая методика описывает процесс производства статистической информации и распространяется на государственные органы и Национальный Банк Республики Казахстан, проводящие общегосударственные и ведомственные статистические наблюдения в соответствии с Планом статистических работ, утвержденным на текущий год (далее - органы государственной статистики).

3. Настоящая Типовая методика используется для описания процесса производства статистической информации государственными органами и регламентирует стандартные рамки, общую терминологию статистического процесса.

4. В настоящей Типовой методике используются понятия в значениях, определенных в Законе и следующие понятия:

1) классификация – разделение множества объектов на группы по сходству или различию в соответствии с принятыми признаками;

2) импутация – процесс замены пропущенных, некорректных или несостоятельных значений другими значениями;

3) вес индекса – это величина, отражающая значимость каждого индивидуального элемента в их общей совокупности;

4) взвешивание - процедура, применяемая в индексных расчетах для получения сводных показателей и обеспечивающая соизмеримость разных товаров, непосредственно не поддающихся суммированию;

5) официальная статистическая информация - статистическая информация, формируемая органами государственной статистики в соответствии с Планом статистических работ;

6) статистическая информация - агрегированные данные, полученные в процессе обработки первичных статистических данных и (или) административных данных;

7) статистический показатель – это качественная характеристика социально-экономических явлений и процессов в обществе, отображающая сущность явления или процесса в конкретных условиях места и времен;

8) выборка - отдельные позиции из утвержденных классификаторов, номенклатур и справочников, используемые при сборе и обработке статистических данных, а также следующие термины и определения в значениях, определенных Государственным стандартом Республики Казахстан СТ РК ИСО 9000-2007 "Основные положения. Словарь";

9) информация – значащие данные;

10) валидация – подтверждение посредством представления объективных свидетельств того, что требования к конкретному предназначенному использованию или применению выполнены;

11) система – совокупность взаимосвязанных и взаимодействующих элементов;

12) результативность – связь между достигнутым результатом и использованными ресурсами;

13) производственная среда – совокупность условий, в которых выполняется работа;

14) продукция – результат процесса;

15) процедура – установленный способ осуществления деятельности или процесса;

16) качество - степень, в которой совокупность присущих характеристик соответствует требованиям;

17) управление качеством – часть менеджмента качеством, направленная на выполнение требований к качеству;

18) обеспечение качества – часть менеджмента качеством, направленная на создание уверенности в том, что требования к качеству будут выполнены;

19) процесс – совокупность взаимосвязанных и взаимодействующих видов деятельности, преобразующих входы в выходы;

20) анализ - деятельность, предпринимаемая для установления пригодности, адекватности, эффективности рассматриваемого объекта для достижения установленных целей;

21) эффективность – степень реализации запланированной деятельности и достижения запланированных результатов.

Сноска. Пункт 4 - в редакции приказа Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 28.09.2022 № 31 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

2. Описание процессов и субпроцессов производства официальной
статистической информации

5. Производство официальной статистической информации состоит из следующих процессов (этапов) согласно Приложению 1 к настоящей Типовой методике с учетом входящих в них субпроцессов:

1) изучение потребностей;

2) проектирование процесса производства;

3) построение процесса производства;

4) сбор первичных статистических данных;

5) обработка данных;

6) анализ данных;

7) распространение официальной статистической информации;

8) оценка производственного цикла.

В настоящей Типовой методике органы государственной статистики придерживаются только тех процессов и субпроцессов, которые применительны ими в своей деятельности при формировании общегосударственных и ведомственных статистических наблюдений.

Сноска. Пункт 5 - в редакции приказа Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 28.09.2022 № 31 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

6. Изучение потребностей включает в себя необходимость пересмотра статистической информации, потребность в дополнительной статистической информации, все виды работ, связанных с четким определением потребностей пользователей статистической информации и состоит из шести субпроцессов:

1) определение потребностей пользователей предусматривает изучение и определение востребованной статистической информации. Данная потребность определяется на основании изучения практики национальных и международных организаций, занимающихся производством аналогичных данных и, в частности, методов учета особых потребностей пользователей;

2) для глубокого понимания потребностей пользователей в статистической информации, включая сроков представления, цели ее дальнейшего использования, необходимо государственным органом (далее - госорган-разработчик) проведение консультаций с заинтересованными сторонами с учетом ранее выявленных потребностей пользователей;

3) по итогам проведенных консультаций госорганом-разработчиком разрабатываются статистические показатели, содержащие требуемую информацию. Данные статистические показатели подлежат уточнению с пользователями на их соответствие потребностям и качественным характеристикам. При определении целей формирования статистического показателя необходимо учитывать аспекты конфиденциальности данных и наличие ресурсов;

4) определение перечня требуемых данных, соответствующих удовлетворению потребностей в рамках предлагаемого процесса;

5) для установления соответствия используемых источников данных потребностям пользователей, определения условий, при которых будут получены данные, включая любые ограничения на их использование, а также проверку на предмет дублирования показателей, госорганом-разработчиком проводится проверка наличия данных. Она предусматривает оценку правовой основы, в рамках которой будет осуществляться сбор и использование первичных статистических данных, вследствие чего может возникнуть потребность рассмотрения предложений о внесении изменений в существующее законодательство или установление новых законодательных рамок;

6) субпроцесс по подготовке бизнес-модели документирует выводы других субпроцессов данного этапа в виде бизнес-модели для получения одобрения на осуществление нового или модифицированного производства статистической информации. Данная статистическая информация отвечает требованиям госоргана-разработчика и включает следующие элементы:

описание существующих бизнес-процессов с информацией об осуществлении текущего производства статистической информации с указанием недостатков, а также вопросы, требующие решения;

предлагаемые перспективные решения с подробным указанием о разработке бизнес-процессов для производства новых или пересмотренных статистических данных;

оценку затрат и выгод, а также любых других сдерживающих факторов.

7. Проектирование процесса производства включает в себя описание работ по разработке и проектированию для определения статистических данных, статистических методологий, механизмов сбора, а также рабочие процессы. На данном этапе уточняются все соответствующие метаданные, готовые для использования позднее в статистическом производстве, а также процедуры обеспечения качества:

1) предусматривает проектировку госорганом-разработчиком планируемой к выпуску статистической информации, включая разработку и подготовку инструментов, необходимых на этапе распространения. Вводимые ресурсы при проектировании статистической публикации включают в себя метаданные, полученные в результате предыдущих сборов статистической информации;

2) определяет необходимость в подготовке описаний метаданных для собираемых и извлекаемых переменных и их классификаций;

3) определяет методы и механизмы, наиболее подходящие для сбора первичных статистических данных. Фактически работы в рамках этого субпроцесса варьируются в зависимости от типа механизмов сбора. Субпроцесс включает в себя проектирование механизмов сбора, типовых вопросов и ответов, а также проектирование любых официальных соглашений, связанных с предоставлением данных, таких как меморандумы о взаимопонимании, и подтверждение сбора первичных статистических данных;

4) проектирование генеральной совокупности и выборки применяют только к процессам, связанным со сбором данных на основе выборки, например, посредством статистических наблюдений. Субпроцесс используется при составлении плана формирования выборки и используемого при этом регистра, а также устанавливает наиболее подходящие критерии и методы выборки. Источниками для формирования выборки служат административные и статистические регистры, переписи и информация, полученная в ходе других выборочных обследований. При необходимости госорган-разработчик комбинирует источники;

5) проектирование обработки и анализа предлагает методологию процесса обработки статистической информации для ее реализации на этапах "Обработки первичных статистических данных" и "Анализа данных". Включает в себя уточнение методов кодирования, редактирования, исчисления, оценки, интегрирования, подтверждения и окончательного оформления в совокупности данных;

6) определяет производственный процесс, начиная со сбора первичных статистических данных и заканчивая распространением официальной статистической информации, обеспечивая общий обзор процессов, требуемых в рамках всего цикла производства статистической информации, а также обеспечивает эффективность взаимодействия без каких-либо пробелов или избыточности. Субпроцесс прослеживает анализ взаимодействия сотрудников с системами, а также определяет их ответственность.

8. Построение процесса производства включает в себя формирование и тестирование производственных решений в целях обеспечения готовности к использованию в производственной среде. Результаты этапа "Проектирование процесса производства" определяют выбор многократно используемых процессов, механизмов, информации и услуг, которые компонуются и комплектуются на этапе "Построение процесса производства" с тем, чтобы создать полностью рабочую среду для его осуществления. Этап разбит на семь субпроцессов:

1) построение механизма сбора данных описывает работы по построению механизма сбора данных, который будет использоваться на этапе "Сбор первичных статистических данных". Сбор осуществляется с использованием одного или нескольких методов получения данных, таких как: личные или телефонные опросы, бумажные, электронные или онлайн вопросники. Механизм сбора создается в соответствии с планами, разработанными на этапе "Проектирование процесса производства". Этот субпроцесс также включает в себя подготовку и тестирование содержания, функционирование соответствующего инструментария, например, проверку вопросов в статистической форме;

2) построение или укрепление компонентов процесса включает в себя процедуры и функции информационой панели, информационные услуги, преобразования, рабочие системы, услуги по работе с респондентами и метаданными;

3) построение или укрепление компонентов распространения описывает работы по построению новых и укреплению существующих компонентов и услуг, необходимых для распространения официальной статистической информации, определенных в субпроцессе "Проектирование статистической публикации". Включает в себя все компоненты и услуги по распространению официальной статистической информации, начиная от тех, что используются для производства традиционных бумажных публикаций, заканчивая теми, что обеспечивают веб-услуги, производство открытых данных;

4) компоновка производственных процессов обеспечивает компоновку производственных процессов, систем и преобразований, используемых в рамках статистического производства, начиная со сбора первичных статистических данных и заканчивая распространением официальной статистической информации. Субпроцесс обеспечивает функционирование практического производственного процесса, созданного в субпроцессе "Проектирование производственных систем и процесса";

5) тестирование системы производства представляет тестирование скомпонованных и скомплектованных услуг и связанных с ними производственных процессов, предусматривает проверку их взаимодействий, а также обеспечивает работоспособность производственного решения в качестве слаженного комплекса процессов;

6) тестирование статистического бизнес-процесса описывает работы по проведению полевых испытаний, пилотному использованию статистического бизнес-процесса. Субпроцесс оставляет возможность внесения корректировок в механизмы, системы или компоненты;

7) ввод в строй системы производства включает в себя работы по вводу скомпонованных и скомплектованных процессов и услуг, включая модифицированные и вновь созданные услуги, для применения отраслевыми отделами.

9. Сбор первичных статистических данных включает в себя сбор всей необходимой информации с использованием различных методов, а также ее загрузка в соответствующую среду для дальнейшей обработки. Процесс сбора разбит на четыре субпроцесса:

1) формирование генеральной совокупности и выборки для данного процесса предусматривает координацию выборок между событиями одного и того же статистического процесса и между различными процессами, использующими общую основу или общий регистр. Также в рамках данного субпроцесса осуществляется работа по обеспечению качества и утверждению генеральной совокупности и выборки;

2) организация сбора первичных статистических данных обеспечивает готовность сотрудников, процессов и технологии к сбору информации во всех запланированных режимах и включает в себя:

подготовку к сбору;

обучение сотрудников, производящих сбор (интервьюеры);

обеспечение наличия средств для проведения сбора;

комплектование систем сбора для запроса и получения данных;

обеспечение защиты подлежащих сбору данных;

подготовку средств сбора (распечатку вопросников, загрузку вопросников и данных в компьютеры счетчиков).

Для не связанных с обследованием источников данных субпроцесс включает обеспечение наличия процессов, систем и процедур конфиденциальности для получения и извлечения необходимой информации из источника;

3) проведение сбора первичных статистических данных осуществляется с использованием различных средств для сбора информации, включает в себя:

необработанные данные или агрегированные данные, получаемые от источника информации;

первоначальный контакт с респондентами и любые дальнейшие меры, связанные с последующей деятельностью.

Возможен также ручной ввод информации в месте контакта или контроль работы на местах, в зависимости от источника и способа сбора;

4) завершение сбора первичных статистических данных предусматривает загрузку собранных первичных статистических данных в соответствующую электронную среду для дальнейшей обработки. Включает в себя ручную или автоматическую загрузку данных.

10. Обработка первичных статистических данных включает в себя:

описание процесса очистки данных и их подготовку для анализа;

состоит из субпроцессов, посвященных проверке, очистке и преобразованию вводимых данных с целью анализа и распространения в качестве официальной статистической информации:

1) интеграция данных основана на объединении результатов процесса "Сбор первичных статистических данных". Вводные данные поступают из различных внешних и внутренних источников и являются результатом различных методов сбора. Результат представляет собой набор увязанных данных. После интеграции, в зависимости от требований защиты, данные могут быть обезличены (лишены таких идентификаторов, как имя и адрес) в целях защиты конфиденциальности;

2) классификация и кодирование осуществляются автоматически (или вручную), выполняются посредством присвоения цифровых кодов текстовым ответам в соответствии с предварительно определенной системой классификации;

3) субпроцесс проверки и валидации позволяет осуществлять проверку данных на предмет возможного выявления потенциальных проблем, ошибок и расхождений, таких как резко отклоняющиеся значения, отсутствие ответов на вопрос и ошибочное кодирование;

4) редактирование и импутация подразумевает добавление новых значений с применением разнообразных методов, если данные признаны неточными, отсутствующими и ненадежными. Конкретные шаги:

определение добавления и изменения данных;

выбор используемого метода редактирования;

добавление или изменение значений данных;

внесение новых значений данных в набор данных и их обозначения в качестве измененных;

производство метаданных по процессу редактирования и импутации;

5) в рамках формирования новых производных переменных и статистических единиц производится расчет данных по переменным и статистическим единицам, которые явно не выделялись на этапе сбора, однако являются необходимыми для производства искомых данных. Данный субпроцесс формирует новые производные переменные, применяя арифметические формулы по отношению к одной или более переменным, которые уже присутствуют в наборе данных, или применяя различные модельные гипотезы;

6) расчет веса индекса создает весовые коэффициенты для индивидуальных массивов данных согласно статистической методологии, созданной в рамках субпроцесса "Проектирование обработки и анализа";

7) расчет агрегатов предусматривает суммирование данных из учетных записей, обладающих общими определенными характеристиками, а также определение средних показателей и показателей дисперсии, взвешивание;

8) завершение формирования данных основано на своде результатов других субпроцессов этого этапа в один массив данных, который используется в качестве вводимого ресурса на этапе "Анализ данных".

11. Анализ данных включает в себя производство статистической информации, подробную проверку и подготовку к распространению официальной статистической информации:

1) подготовку предварительной статистической информации производят путем преобразования данных в статистическую информацию. Субпроцесс предусматривает создание дополнительных показателей, таких как индексы, тренды или скорректированные с учетом сезонных колебаний динамические ряды, а также регистрацию качественных характеристик;

2) валидация включает в себя работы, направленные на определение соответствия сбора и формирования информации представленным ранее требованиям к ожидаемым результатам;

3) толкование и пояснение статистической информации создает основу для правильной интерпретации официальной статистики;

4) применение мер противодействия идентификации обеспечивает соблюдение правил конфиденциальности при распространении статистической информации. Степень и метод противодействия идентификации варьируется в зависимости от различных типов статистических показателей;

5) завершение формирования статистической информации обеспечивает проверку ее соответствия поставленной цели, требуемому уровню качества и готовности к применению.

12. Распространение официальной статистической информации включает в себя осуществление распространения официальной статистической информации пользователям. Основополагающим принципом является наиболее полное удовлетворение потребностей пользователей в статистической информации путем обеспечения к ней свободного доступа широкого круга пользователей:

1) обновление систем производства статистической информации предусматривает окончательную проверку на предмет наличия метаданных и готовности к распространению. Осуществляют обновление систем, в которых хранятся данные и метаданные, готовые для целей распространения:

форматирование данных и метаданных, готовых для внесения в базы выходной статистической информации;

загрузка данных и метаданных в базы агрегированных показателей;

обеспечение увязки данных с соответствующими метаданными;

2) производство официальной статистической информации в предварительно спроектированных формах (публикации, таблицы, интерактивные графики и прочее);

3) управление распространением официальной статистической информации обеспечивает наличие всех компонентов для распространения официальной статистической информации, включая соблюдение сроков опубликования. Предусматривает проведение брифингов для конкретных групп пользователей, таких как пресса, а также введение любых запретов на разглашение статистической информации до ее опубликования. Кроме того, он включает в себя доставку статистических публикаций подписчикам. Случаи изъятия опубликованной официальной статистической информации также являются частью данного субпроцесса;

4) популяризация официальной статистической информации в целях содействия ее распространению среди широкой общественности. Включает в себя использование инструментов управления связями с пользователями для обеспечения более целенаправленной работы с потенциальными пользователями, а также использование таких механизмов, как веб-сайты, социальные сети, электронные рассылки и прочее для облегчения процесса сообщения статистической информации пользователям;

5) управление поддержкой пользователей обеспечивает регистрацию запросов и заявок пользователей, а также предоставление ответов на них в установленные сроки. Такие запросы и заявки должны регулярно анализироваться в целях информационного обеспечения сквозного процесса управления качеством, поскольку указывают на новые или меняющиеся потребности пользователей.

13. Оценка производственного цикла включает в себя оценку конкретных компонентов статистического производства госорганом-разработчиком. Логически она проводится в конце статистического процесса, однако опирается на информацию, собранную на различных этапах и предусматривает оценку успешности конкретного события статистического бизнес-процесса с вниманием на разнообразную информацию количественного и качественного характера с целью выявления и определения приоритетности потенциальных усовершенствований. Данный процесс состоит из трех субпроцессов:

1) сбор информации для оценки производится в различных формах, включая комментарии и предложения пользователей, метаданные о процессе, метрические данные систем, а также предложения сотрудников;

2) оценка проводится путем анализа и обобщения информации. Результирующий отчет отмечает любые проблемы качества, а также содержит рекомендации о возможных изменениях, касающиеся любого процесса или субпроцесса;

3) госорган-разработчик сводит все необходимые директивные полномочия для разработки, согласования и утверждения плана действий, основанного на отчете об оценке.

3. Порядок проведения анализа статистической деятельности по ведомственным статистическим наблюдениям на соответствие статистической деятельности органов государственной статистики, утвержденный уполномоченным органом

Сноска. Типовая методика дополнена главой 3 в соответствии с приказом Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 28.09.2022 № 31 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

14. Анализ соответствия статистической деятельности органов государственной статистики, утвержденной уполномоченным органом статистической методологии по ведомственным статистическим наблюдениям (далее – анализ статистической деятельности) проводится для обеспечения качества официальной статистической информации по новым наблюдениям – в обязательном порядке, по действующим наблюдениям – в случае внесения изменений и дополнений, по мере необходимости.

15. Информационной базой для проведения анализа статистической деятельности государственных органов (далее – информационная база) являются:

1) ведомственная методология государственных органов;

2) статистические формы общегосударственных/ведомственных статистических наблюдений;

3) официальная статистическая информация на интернет-ресурсе государственных органов;

4) информация структурных подразделений Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан, государственных органов, предоставляемая согласно приложению 2 к настоящей Типовой методике;

5) иная информация, представляемая государственными органами по запросу ведомства.

16. Бюро изучает информационную базу на соответствие подпункту 18) статьи 1, статьи 5 и пункту 1 статьи 22 Закона, а также требованиям настоящей Типовой методики.

17. По итогам анализа статистической деятельности государственных органов, ведомство составляет аналитическую справку по соблюдению принципов государственной статистики и требований настоящей Типовой методики и направляет государственным органам.

18. Соблюдение принципов государственной статистики и требований настоящей Типовой методики, является условием для включения ведомственных статистических наблюдений, планируемых к проведению государственными органами, в ежегодный План статистических работ.

Приложение 1 к Типовой методике описания процесса производства статистической информации государственными органами

Сноска. Текст в правом верхнем углу Приложения - в редакции приказа Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 28.09.2022 № 31 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Описание процесса производства официальной статистической
информации

Процессы и субпроцессы производства официальной статистической информации

1. Изучение потребностей

1) определение потребностей пользователей 2) проведение консультаций и подтверждение потребностей 3) установление целей формирования статистического показателя 4) определение перечня требуемых данных 5) проверка наличия данных 6) подготовка бизнес-модели

2. Проектирование процесса производства

1) проектирование статистической публикации 2) проектирование описания переменных 3) проектирование сбора данных 4) проектирование генеральной совокупности и выборки 5) проектирование обработки и анализа 6) проектирование производственных систем и процесса

3. Построение процесса производства

1) построение механизма сбора данных 2) построение или укрепление компонентов процесса 3) построение или укрепление компонентов распространения 4) компоновка производственных процессов 5) тестирование системы производства 6) тестирование статистического бизнес-процесса 7) ввод в строй системы производства

4. Сбор первичных статистических данных

1) формирование генеральной совокупности и выборки 2) организация сбора первичных статистических данных 3) проведение сбора первичных статистических данных 4) завершение сбора первичных статистических данных

5. Обработка данных

1) интеграция данных 2) классификация и кодирование 3) проверка и валидация 4) редактирование и импутация 5) формирование новых производных переменных и статистических единиц 6) расчет веса индекса 7) расчет агрегатов 8) завершение формирования данных

продолжение таблицы

6. Анализ данных

1) подготовка предварительной статистической информации 2) валидация 3) толкование и пояснение статистической информации 4) применение мер противодействия идентификации 5) завершение формирования статистической информации

7. Распространение официальной статистической информации

1) обновление систем производства статистической информации 2) производство официальной статистической информации 3) управление распространением официальной статистической информации 4) популяризация официальной статистической информации 5) управление поддержкой пользователей

8. Оценка производственного цикла

1) Сбор информации для оценки 2) Проведение оценки 3) Согласование плана действий

Приложение 2 к Типовой методике описания процесса производства статистической информации государственными органами

Государственный орган __________________________________________

Сноска. Типовая методика дополнена приложением 2 в соответствии с приказом Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 28.09.2022 № 31 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Наименование статистической формы общегосударственного/ведомственного статистического наблюдения, индекс и периодичность проведения наблюдения.

2. Основание для сбора первичных статистических данных (с приложением копий соответствующих документов).

3. Метод сбора первичных статистических данных (на бумажном носителе и (или) в электронном виде).

4. Описание круга респондентов. Количество респондентов, которые должны отчитываться по статистической форме и количество фактически отчитавшихся респондентов.

5. Описание процесса производства статистической информации.

6. Обеспечение конфиденциальности при сборе первичных статистических данных (условия хранения бумажных носителей, наличие защищенной транспортной среды, разработанная и утвержденная политика безопасности).

7. Наличие статистической методологии для сбора и формирования официальной статистической информации (выходной информации), дата и номер документа об ее утверждении.

8. Наименование, периодичность и срок публикации, место размещения (опубликования) официальной статистической информации (выходной информации) с указанием адреса интернет-ресурса, раздела.

9. Наличие программного обеспечения (информационной системы) для сбора и обработки данных, формирования статистической информации (электронная среда), также наличие интеграции с информационной системой "е-Статистика".

10. Описание процедур проверки и валидации данных, связанных с внутриведомственным контролем (в случае отсутствия их описания в ведомственной методологии).

11. Перечень используемых классификаций и справочников.

12. Использование бизнес-регистра.