Экспорттық жеткізілімдер мен импорттық түсімдер бағасының индекстерін құру әдістемесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2015 жылғы 20 тамыздағы № 124 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 16 қыркүйекте № 12063 болып тіркелді.

"Мемлекеттік статистика туралы" Қазақстан Республикасының Заңының 12-бабының 5) тармақшасына және Қазақстан Республикасы Президентінің 2020 жылғы 5 қазандағы № 427 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі туралы ереженің 17-тармағының 22) тармақшасына сәйкес, БҰЙЫРАМЫН:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының м.а. 23.07.2021 № 10 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Қоса беріліп отырған Экспорттық жеткізілімдер мен импорттық түсімдер бағасының индекстерін құру әдістемесі бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің Баға статистикасы басқармасы Заң басқармасымен бірлесіп заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрықтың мемлекеттiк тiркелгеннен кейiн он күнтiзбелiк күн iшiнде ресми жариялануын;

3) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің интернет-ресурстарында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

3. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің Баға статистикасы басқармасы осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің құрылымдық бөлімшелеріне және аумақтық органдарына жұмыс бабында басшылыққа алу және пайдалану үшін жеткізсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының орынбасарына (Ж.Ә. Жарқынбаев) жүктелсін.

5. Осы бұйрық оның алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Төраға

Ә. Смайылов

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті төрағасының 2015 жылғы 20 тамыздағы № 124 бұйрығымен бекітілді

Экспорттық жеткізілімдер мен импорттық түсімдердің баға индекстерін құру әдістемесі 1-тарау. Жалпы ережелер

Ескерту. 1-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті Төрағасының 20.06.2019 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Осы Әдістеме халықаралық стандарттарға сәйкес қалыптастырылған және "Мемлекеттік статистика туралы" Қазақстан Республикасы 2010 жылғы 19 наурыздағы Заңымен (әрі қарай – Заң) бекітілген статистикалық әдіснамаға жатады.

2. Әдістеме сыртқы саудадағы баға деңгейіне жалпымемлекеттік статистикалық байқаудың, зерттелетін іріктемелі жиынтықтарды сұрыптаудың, салмақтау құрамдас бөліктерін қалыптастыру және агрегаттаудың түрлі деңгейінің баға индекстерін есептеудің негізгі аспектілері мен әдістерін анықтайды.

3. Осы Әдістеме тауарлар мен өнімдердің экспорттық жеткізілімдер мен импорттық түсімдерінің баға индекстерін құруда және өнімдердің, тауарлардың экспорттық жеткізілімдер мен импорттық түсімдер бағасына жалпымемлекеттік статистикалық байқау өткізу кезінде Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы және оның аумақтық бөлімшелері қолданады.

Ескерту. 3-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының м.а. 23.07.2021 № 10 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

4. Әдістеме 2012-2016 жылдарға Қазақстан Республикасының ұлттық статистика жүйесін бекіту бойынша "ҚАЗСТАТ" жобасы аясында Халықаралық еңбек ұйымы (ХЕҰ), Халықаралық Валюта қоры (ХВҚ), Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ), Еуропа қоғамдастығының статистика бюросы (Еуростат), БҰҰ және Дүниежүзілік Банкімен дайындалған "Экспорт және импорт баға индексі бойынша нұсқаулық: теория және тәжірибе" - 2009 қағидаттары мен ұсынымдарын ескере отырып әзірленген.

5. Тауарлардың, өнімдердің экспорттық жеткізілімдер бағасының индексі республикада шығарылатын және басқа елдерге экспортталатын тауарлар бағасының өзгерісін сипаттайды. Тауарлардың, өнімдердің импорттық түсімдер бағасының индексі республика қажеттілігіне дүниежүзілік қауымдастық елдерінен сатып алынған өнімдерге бағаның өзгерісін сипаттайды.

Өнімдер, тауарлардың экспорттық жеткізілімдері мен импорттық түсімдері бағасы туралы жалпымемлекеттік статистикалық байқау деректері бойынша алынған экспорттық жеткізілімдер мен импорттық түсімдер баға индекстерін құру мақсаты Қазақстан Республикасы резиденттері мен басқа елдердің резиденттері арасындағы алмасатын тауарларға баға өзгерісінің мөлшерін өлшеу болып табылады.

6. Статистикалық талдауда экспорттық жеткізілімдер мен импорттық түсімдердің баға өзгерісі туралы деректер олардың республика экономикасына ықпал етуін бағалауда, сондай-ақ ұлттық табыстың шамасын, ұлттық шот жүргізу жүйесінің және төлем теңгерімінің негізгі агрегаттарын анықтауда дефлятор ретінде қолданылады.

7. Осы Әдістемеде Заңда айқындалған мәндердегі ұғымдар мен келесі анықтамалар қолданылады:

1) агрегатталған баға индексі – бағаның жеке индекстері негізінде құрылады және жекелеген кіші топ, топ немесе жалпы зерттелетін құбылыс бойынша баға өзгерісін сипаттайтын салыстырмалы көрсеткіш;

2) агрегаттау – төменгі деңгейдегі экономикалық көрсеткіштерді барлық кейінгі деңгейлерде ірі жиынтықтарға агрегаттау;

3) алмастыру – байқалатын базалық объектіні жасалатын сыртқы сауда мәмілесінің мамандануы ұқсасқа әдейі ауыстыру;

4) бағаларды тіркеу – жалпымемлекеттік статистикалық байқауларды жүргізу кезінде тауарлар мен көрсетілетін қызметтерге бағалар (тарифтер) туралы алғашқы статистикалық деректерді жинау;

5) базалық объект – ондағы бағаларды тіркеу үшін іріктеліп алынған, заңды тұлға;

6) жеке (қарапайым) баға индексі – зерденелетін жиынтықтың (нақты тауардың, қызметтің) бір элементі бағаларының өзгерісі;

7) жіктелім – қабылданған белгілерге сәйкес ұқсастықтары мен өзгешеліктері бойынша көптеген объектілерді топқа бөлу;

8) импутация – түсіп қалған, қате немесе шамасы жоқ мағыналарды басқа мағыналармен алмастыру үдерісі;

9) индекс салмағы – жалпы жиынтығында әрбір жеке элементтің маңыздылығын көрсететін шама;

10) өкіл-тауар – тауар тобындағы тауардың сапасы мен негізгі тұтынушылық қасиетіне әсер етпейтін және тұтынушылық белгісі бойынша болмашы өзгешелігімен (бөлшектермен) ерекшеленетін белгілі тауар түрлерінің жиынтығы;

11) салмақтау – жиынтық көрсеткіштерді алу үшін және тікелей қосындылауға жатпайтын әртүрлі тауарлардың өлшемдестігін қамтамасыз ететін, индекстік есептеуде қолданылатын рәсім;

12) салмақтау сызбасы – стандартты жіктелімге сәйкес агрегаттаудың барлық сатылары бойынша анықталған нақты өнімдер (тауарлар), қызметтер түрлері салмағының жиынтығы;

13) сауда жеңілдігі – сыртқы сауда мәмілесінің шарттарына байланысты және ағымдағы нарық конъюнктурасына байланысты сатушының сатып алушыға ұсынатын тауар бағасынан жеңілдіктер;

14) сауда үстемесі – тауарларды сату бойынша шығындарды толтыру және пайда алуын қамтамасыз ететін сатушының баға элементі;

15) тауарды жөнелту елі – тауарды халықаралық тасымалдау басталған, көлік (тасымалдау) құжаттарында мәліметтер көрсетілген ел;

16) тауардың межелі елі (белгілі соңғы межелі ел) – тауар тұтынылатын, пайдаланылатын немесе қайта өңдеуге ұшырайтын ел;

17) тауардың шығарылған елі – тауар толық өндірілген немесе Еуразиялық экономикалық одақтың кеден заңнамасымен айқындалған критерийлер немесе тәртіпке сәйкес жеткілікті қайта өңдеуге ұшыраған ел;

18) тауар сипаттамасы – баға тіркеу үшін іріктелген жеке тауарды, өнімді сәйкестендіру үшін ерекшелеу қасиеті, ерекшілігі;

19) іріктеу – статистикалық деректерді жинау және өңдеу кезінде қолданылатын бекітілген жіктеуіштер, номенклатуралар мен анықтамалықтардан жеке айқындамалар.

Ескерту. 7-тармаққа өзгерістер енгізілді – ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті Төрағасының 20.06.2019 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 23.07.2021 № 10 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрықтарымен.

2-тарау. Қамту және сыныпталу

Ескерту. 2-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті Төрағасының 20.06.2019 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

8. Индекстің қамту саласын анықтау және шекті шекарасын (іріктеме шеңбері) анықтау оны құрудың түпкілікті мақсаты мен пайдаланудың негізгі бағытына байланысты.

Экспорттық жеткізілімдер, импорттық түсімдердің баға индекстері үшін экономикалық және географиялық кеңістігі, салалық қамту шеңбері, қамтудың статистикалық бірліктері (базалық объектілер санаттары) анықталады.

9. Индекстердің экономикалық саласы бағаның өзгеруі бағаланатын сыртқы сауда мәмілелерінің қамтылумен сипатталады. Экспорттық жеткізілімдер, импорттық түсімдердің баға индекстерінде реэкспортты қоспағанда сыртқы нарықта өткізу үшін елден тауарларды, өнімдерді экспорттау бойынша операциялар, реимпортты қоспағанда ел ішінде пайдалануға арналған, шекарадан тауарлар, өнімдер импорты бойынша операциялар есепке алынады.

10. Экспорттық жеткізілімдер, импорттық түсімдер баға индекстерін құру үшін республиканың барлық өңірлерінде сыртқы сауда мәмілелерін жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының резиденттері зерттеледі. Географиялық қамту тауарларды, өнімдерді экспорттауды және (немесе) импорттауды жүзеге асыратын заңды тұлғалардың тіркелген жері бойынша іріктеме есепке алуды қарастырады. Баға индекстерін құру ұлттық деңгейде жүзеге асырылады.

11. Салалық қамту экспорттаушы, импорттаушы заңды тұлғалар жасайтын нақты мәмілелер негізінде тауарлар, өнімдердің экспорттық жеткізілімдері, импорттық түсімдері баға өзгерісін есепке алуға мүмкіндік береді.

Аралық және соңғы сұранысты қанағаттандыруға бағытталған сыртқы сауда мәмілелерін құндық бағалауды қамтамасыз ету үшін тауарлар, өнімдер:

1) шикізат (ауыл шаруашылығы өнімі, минералды шикізат);

2) жартылай дайын өнімдер;

3) дайын өнімдер (тұтыну тауарлары: азық-түлік және азық-түлік емес тауарлары);

4) инвестициялық тауарлар (құрылыс материалдары, машиналар, құрал-жабдықтар және көлік құралдары) ретінде есепке алынады.

12. Жіктелімдік жүйе жалпымемлекеттік статистикалық байқауға қосылған іріктемелі жиынтықтарды қалыптастыру үшін негіз болып табылады және индекстердің құрылымын және ол қандай тауар топтарын, тауарларды, өнімдерді өзі қамтитынын айқындайды.

Халықаралық деңгейде салыстыруға және қолдануға болатын жүйелі деректер қатарын алуға мүмкіндік беретін стандартты статистикалық жіктелімдер бар.

Экспорттық жеткізілімдер, импорттық түсімдердің баға индексін құру және маңызды тауар түрлерінің өнімдерді, бөлімдер, бөлімшелер, топтар, шағын топтар бойынша агрегаттау үшін пайдаланылатын негізі стандартты жіктелім Еуразиялық экономикалық одақтың Сыртқы экономикалық қызметтің тауар номенклатурасы (әрі-қарай - СЭҚТН ЕЭО) болып табылады.

СЭҚТН ЕЭО Дүниежүзілік кеден ұйымының Тауарларды сипаттау және кодтаудың үйлестірілген жүйесіне, Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының Сыртқы экономикалық қызметтің тауар номенклатурасына (СЭҚТН ТМД) негізделген.

13. ЕЭО СЭҚТН жіктелімі негізінде және жасалатын сыртқы сауда мәмілелерінің мамандануын ескере отырып, экспорттық жеткізілімдер, импорттық түсімдердің бағасын зерттеу негізі болып табылатын және экспорттық жеткізілімдер мен импорттық түсімдердің баға индексі құрылымын құрайтын тауарлардың, өнімдердің тізбесі қалыптастырылады.

3-тарау. Іріктемелі жиынтықты қалыптастыру

Ескерту. 3-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті Төрағасының 20.06.2019 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Базалық кәсіпорындар

14. Тауарлардың, өнімдердің экспорттық жеткізілімдері мен импорттық түсімдерінің бағаларына жалпымемлекеттік статистикалық байқау базалық объектілердің, тауарлардың, өнімдердің іріктемелі жиынтығы негізінде жүзеге асырылады. Базалық объектілердің іріктемелі жиынтығы негізгі талапқа – географиялық және салалық бөліністе репрезентативтілікке жауап беруге тиіс.

15. Базалық объектілерді таңдау статистикалық байқауға қолданылатын әдіске байланысты. Тауарлардың, өнімдердің экспорттық жеткізілімдері мен импорттық түсімдерінің бағасын зерттеу үшін байқаудың іріктемелі әдісі қолданылады. Заңды тұлғалардың жалпы тізбесінен негізінен сыртқы нарыққа маңызды тауарларды зерттейтін және үнемі үлкен көлемде тауарларды, өнімдерді жеткізіп тұратын ірі және орта экпортерлар, импортерлар, сонымен қоса сыртқы сауда мәмілелеріне маманданған делдал-ұйымдар таңдап алынады. Шағын үшін бірқатар шектеулер бар, өйткені олар кәсіпорынның меншік нысанын, мамандандыру бейінін жиі ауыстыруға ұшырайды. Іріктемелі жиынтыққа іріктеу кезінде жиі өзгермелілік ғана емес, сонымен қатар тауарлар мен олардың сипаттамаларындағы ассортименттік жылжулар тән болатын дара кәсіпкерлер мен жеке тұлғалар қосылмайды.

Іріктемелі байқау әдісінің басымдығы жекелеген бірліктерді егжей-тегжейлі зерттеу негізінде бас жиынтықты сипаттайтын деректерді алу, ақпаратты өңдеу және неғұрлым қысқа мерзімде және неғұрлым төмен ресурстар шығындарымен нәтижелерін қалыптастыру болып табылады.

16. Тауарлар, өнімдер экспортын және (немесе) импортын жүзеге асыратын базалық объектілерді таңдауда Мемлекеттік статистикалық тіркелімнің деректері бас жиынтық болып табылады.

17. Іріктеменің оңтайлы көлеміне іріктелген базалық объектілер жалпымемлекеттік статистикалық байқаулар үшін айқындалған тауарлар, өнімдердің негізгі топтарын барынша ықтимал қамтуды қамтамасыз еткенде қол жеткізіледі.

2-параграф. Тауарлар, өнімдер

18. Жалпымемлекеттік статистикалық байқауға іріктеліп алынған объектілерде олардың өнім номенклатурасын пайдалана отырып тауарларды, өнімдерді іріктеу жүргізіледі. Оларды таңдау кезінде базалық объектілермен бағаны бақылауға кіретін тауарлар, өнімдерді анықтауға қатысты жұмыс жүргізіледі.

19. Республиканың сыртқы сауда айналымына қатысатын тауарлар, өнімдердің іріктемелі жиынтығы ЕЭО СЭҚТН негізінде көп сатылы іріктемені қолдана отырып қалыптастырылады, онда әр сатының зерттелетін жиынтықтағы оның үлесін ескере отырып, өзінің іріктеу бірлігі болады.

Іріктемені қалыптастыру екі кезеңде жүргізіледі, әр кезеңде іріктеу үшін белгілі бір критерийлер қолданылады.

Бірінші кезең республиканың сыртқы сауда айналымының құрылымын зерттеуден тұрады. Ол тауарларды, өнімдерді ЕЭО СЭҚТН жіктелімінің жеке алынған бөлімінде тауарлық топтардың барынша ықтимал көлеміне ірі бөлуді көздейді. Әрбір бөлімнен 6 таңба деңгейінде тауарлық топтар іріктеп алынады, олардың қосынды айналымы сыртқы сауда айналымының жалпы құрылымында басым үлес салмаққа (70%) ие.

Екінші кезең – жалпымемлекеттік статистикалық байқауға айқындалған тауарлық топтардағы өкіл-тауарларды іріктеп алу.

Экспорттық жеткізілімдер, импорттық түсімдер бағасының өзгеруін байқау үшін тиісті 6-таңбалы тауар топтарынан экспорттың, импорттың әртүрлі бағытын (мемлекеттер) және тұрақты мәмілелер жоспарланатын түрлерін көрсететін бірнеше өкілетті 10-таңбалы айқындама (3-5 түрі ассортиментіне қарай) таңдалынып алынады. (110319 "Өзге де дақылдар дәндерінен ірі тартылған ұнтақ жармасы мен ұн" коды бойынша 6-таңбалы тауар тобына 10-таңбалы алты айқындама кіреді, олардың неғұрлым өкілетті 3 айқындамасы іріктеп алынады – қара бидай – экспорт және (немесе) импорт Ресей, Беларусь; арпа – Беларусь; сұлы – Өзбекстан, Қырғызстан, Иран).

Іріктеп алынған 10-таңбалы айқындамалар бойынша бағаны байқау есепті жыл ішінде жүргізіледі. Іріктелініп алынған айқындамалар бойынша бағаны тіркеу мүмкін болмаса, бір жыл ішінде басқа 10-таңбалы айқындаманы қосуға (ауыстыруға) болады.

Таңдап алынған әр 10-таңбалы айқындама және әрбір экспорт, импорт елі атауы бойынша әртүрлі сипаттамамен, жеткізу шарты және басқа да сипаттама (түрі, маркасы, моделі, салмағы, орама түрі) бойынша, сыртқы сауда мәмілесі жасалатын кезде баға деңгейіне әсер ететін тіркеу үшін 1-2 өкіл-тауар таңдап алынады.

20. Жоғары деңгейде өкілеттілікті қамтамасыз ету үшін іріктемеге келесі тауарлар, өнімдер кіреді:

1) жинау тарапынан қолжетімді, репрезентативті;

2) әртүрлі айлар арасында салғастырымды;

3) ұзақ уақыт аралығында сыртқы саудада айналымда жүргендер;

4) өлшем бірлігі және сапасы бойынша анықталатын, оңай сәйкестендірілетін, сауда маркасы, өнім коды және басқа да сәйкестендіру белгісі бойынша.

21. Гомогенді (біртекті) тауарлар мен жеке азық-түлік емес тауарлар (жиһаз, киім, аяқ-киім, жуу құралдары және тағы басқа) кеден статистикасы және мүше мемлекеттермен тауарлардың өзара саудасы туралы жалпымемлекеттік статистикалық бақылау мәліметтері, Еуразиялық экономикалық одақ елдерінің деректері негізінде жасалатын сыртқы сауда мәмілелерінің сандық және құндық көлемдері қамтылған бағалық зерттеуге қосылады. Бағалық ақпаратты жинаудың мұндай тәсілі импортталатын тауарларға, өнімдерге қолданылады, өйткені бұлар бойынша сыртқы сауда мәмілелерін – негізінен дара кәсіпкерлер және жеке тұлғалар жүзеге асырады.

22. Іріктемелі байқау іріктеп алынған базалық объектілердің, тауарлардың, өнімдердің жыл сайынғы өзектендірілуін және ротациясын көздейді. Өзектендіру республиканың сыртқы сауда айналымының көлемі туралы статистикалық деректерді талдау негізінде жүзеге асырылады. Сату көлемінің түсуі немесе оларға сұраныстың азаюынан нарықтық мәнін жоғалтқан тауарлар, өнімдер жалпымемлекеттік статистикалық байқаудан алып тасталады. Олардың орнына тіркеуге өздерінің өлшемдерімен өкілеттілік критерийлерге жауап беретін жаңа тауарлар, өнімдер қосылады. Базалық объектілердің тізіміне cыртқы сауда айналымының неғұрлым жоғары құндық көлемі бар жаңа заңды тұлғалар кіреді.

4-тарау. Бағаларды тіркеу

Ескерту. 4-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті Төрағасының 20.06.2019 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

23. Экспорттық жеткізілімдер, импорттық түсімдер тауарларына, өнімдеріне бағаны тіркеу "Экспорттық жеткізілімдер мен импорттық түсімдер тауарларына, өнімдеріне бағасы туралы есебі" (1-Ц (экспорт, импорт)) жалпымемлекеттік статистикалық байқаудың бекітілген статистикалық нысанына сәйкес ай сайынғы негізде жүзеге асырылады.

24. Статистикалық нысанды толтыруға негіз сатушы мен сатып алушы арасында жасалған сыртқы сауда мәмілесін белгілейтін бухгалтерлік есеп (сату-сатып алу шарты, шот фактура, жеткізуге келісім-шарттар және басқа да), құжаттары болып табылады.

Сыртқы сауда мәмілелерінің қатысушылары өзара келісетін өнімнің, тауардың бағасы жеткізілім шартымен анықталады.

25. Жасалған сыртқы сауда мәмілесінің өткен айдың 16-сы күнінен есепті айдың 14-і күніне дейінгі аралықта төленген, тауар, өнім үшін төлем күніне баға тіркеледі. Экспортқа шығарылатын тауарлар, өнімдердің бағалары олардың құны, тауарларды экспорттаушы елдің шекарасына дейін жеткізу жөнінде қызметтердің құнымен бірге және импортталатын тауарлар, өнімдердің бағалары олардың құны, сақтандыру мен импорттаушы елдің шекарасына дейін жасалған келісім шарттарына сәйкес жүкті тасымалдау құнымен бірге есепте көрсетіледі.

26. Бағалар жасалған мәміле валютасында кеден бажы ескерілмей тіркеледі және бекітілген өлшем бірлігі үшін бүтін сандармен көрсетіледі. Кейіннен оларды теңгеге қайта есептеу жүргізіледі. Жасалған мәміле валютасынан бағаны теңгеге қайта есептеу үшін Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің валютаны ресми айырбастау бағамдары пайдаланылады. Қайта есептеу кезінде айырмашылықтарды болдырмау үшін және таза бағалық салыстыруды қамтамасыз ету үшін басқа елдердің валюталарына ұлттық валюта бағамының бірыңғай күні қолданылады.

Ескерту. 26-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 13.07.2017 № 100 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

27. Бағалар межелі ел кодтары бойынша жекелей және (немесе) іріктелген өкіл тауардың шыққан елі бойынша тіркеледі.

Сыртқы сауда статистикасында мыналар:

1) экспорт кезінде – тауардың соңғы белгілі межелі елі (межелі ел);

2) импорт кезінде – тауардың шығарылған елі, серіктес болып есептеледі.

Тауарлардың шығарылған елі белгісіз болған жағдайда, сондай-ақ, тауар ЕАЭО мүшелері болып табылатын елдердің біреуімен шығарылған жағдайда, тауарларды импорттаудың есебі жөнелту елі бойынша жүргізіледі.

Шығарылған ел тауар өндірілген елден ерекшеленуі де, ерекшеленбеуі де мүмкін. Өкіл тауар А елінде өндірілген болып В еліне сатылады, одан кейін импорттайтын С еліне экспортқа шығарылған болса, онда тауар қайда өндірілгеніне қарамастан осы тауардың шығарылған елі В елі болып саналады. Егер өкіл тауар А елінде шығарылып, В еліндегі қандай да бір делдалға енді ғана тиелген, осыдан кейін импорттайтын С еліне жөнелтілген болса, онда шығарылған елі болып оны тікелей шығарған А елі саналады.

28. Бағаларды тіркеу кезінде оларға белгіленген жеңілдіктер мен үстемелерімен бірге қарастырылады. Бағалардың өзгеру шамасына әлемдік бағалар деңгейі, сату көлемдері, тауарларды, өнімдерді жеткізу мерзімдері, оның жаңалығы, сапасы сияқты әртүрлі факторлар ықпалын тигізеді.

29. Бағаларды тіркеу кезінде жыл бойы экспорттық және импорттық жеткізілімдердің тұрақсыздығынан тауарлардың, өнімдердің бағалары бойынша ақпараттың болмауымен байланысты жағдайлар жиі кездеседі. Сондықтан есепті жыл ішінде "шартты бағаларды" пайдалану немесе уақытша жоқ өкіл-тауарларға бағаларды импутациялау қажеттілігі туындайды.

Баға индекстерінің серпінділік қатарының үздіксіздігін қамтамасыз ету үшін "шартты бағаларды" пайдаланудың келесі әдістері бар:

1) өткен айдағы бағаға тең бағаны пайдалану;

2) осы өкіл-тауарлар бойынша бірақ басқа жеткізілім немесе шығарылған және (немесе) межелі елдің бағалардың өзгеруіне түзетілген бағаны пайдалану;

3) басқа базалық объектілердің ұқсас өкіл-тауарларына бағалардың өзгеруіне қарай түзетілген бағаны пайдалану.

Өткен кезең (ай) деңгейіне 100% деңгейдегі "шартты баға" келесі сыртқы экономикалық келісім жасалу фактісіне дейін қолданыла береді. Сонымен бірге, екі-үш айдан астам уақыт бойы тауарлардың бағаларын тіркеу мүмкін емес болған жағдайда, таңдап алынған тауар түрлерін базалық объектідегі жаңа өкіл-тауардың түрімен алмастыру рәсімін қолдану қажет.

30. Кеден статистикасы мен Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттермен тауарлармен өзара сауда туралы жалпымемлекеттік статистикалық байқаудың құндық және сандық деректері негізінде анықталатын тауарлар, өнімдер бағалары есепті кезеңге тауарлар, өнімдердің біркелкі құнын білдіреді.

Біркелкі құн көрсеткішінің артықшылығы арнайы зерттеулер жүргізуді талап етпейтін қарапайым есептеу болып табылады. Тауарлардың біркелкі құны ең төменгі (он таңбалы) нақтыланған деңгейдің өзінде бағалардың өзгеруі ғана емес, сонымен қатар өнімнің сапасы, экспорттаушы, импорттаушы елдерді ауыстыру, сондай-ақ тауарлар ішіндегі ассортименттік жылжуды көрсетуі оның кемшілігі болып табылады.

Экспорттаушыларда, импорттаушыларда тікелей тіркелген бағалар немесе нақты бағалар төмен ауытқуларға ұшырайды, себебі, нақты маркалар, үлгілер бойынша қайта біріктірілген тауарларға бағаны бөліп тастау төмен болып табылады және олардың жекелеген түрлерін сатып алу/сату кезінде құрылымдық жылжуы шамалы. Байқалатын тауарлық айқындама неғұрлым біртекті болып табылса, соғұрлым төмен дәрежеде нақты сыртқы сауда мәмілелерінің бағасының өзгерісіндегі айырмашылық табылады. Байқауға алынған тауар айқындамасы неғұрлым біркелкі болса, нақты сыртқы сауда мәмілелері бағаларындағы өзгерістерде айырмашылықтар соғұрлым төмен болады.

5-тарау. Салмақтау схемасын қалыптастыру

Ескерту. 5-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті Төрағасының 20.06.2019 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

31. Экспорттық жеткізілімдер мен импорттық түсімдердің баға индекстерін құру сыртқы сауда айналымының құрылымын көрсететін салмақтау схемасын қалыптастыруды көздейді. Салмақтау сызбасын пайдалана отырып, республика бойынша біріктірілген баға индекстері есептелінеді.

Экспорттық жеткізілімдер мен импорттық түсімдер баға индекстерінің салмақтары экспортқа шығарылатын және импортталатын өнімнің белгілі жыл үшін бағасын білдіреді.

32. Салмақтау сызбасын құру үшін ақпарат көзі болып кедендік статистиканың әкімшілік және Заңның 12-бабына 8) тармақшасына сәйкес бекітілетін жалпымемлекеттік статистикалық байқаудың "Еуразиялық экономикалық одаққа мүше-мемлекеттермен тауарлардың өзара саудасы туралы есеп" 1-ТС статистикалық нысанының деректері болып табылады.

33. Экспорттық жеткізілімдер мен импорттық түсімдердің баға индекстері үшін салмақтау сызбасын құру барысы келесі реттік тәртіппен орындалатын операциялардан тұрады:

1) Әкелінетін және шығарылатын тауарлар, өнімнің құны және оның байқауға алынған тауарлар, өнімнің тараулары мен топтары арасында үлестірілуді (орташа жылдық құнын) анықтау;

2) тауарлар, өнімдер тізіміне енбеген деректерді есепке алу үшін, оларды барлық құраушы элементтер пропорциналды болу арқылы бағаны түзету;

3) тауарлар, өнімнің түрлері бойынша салыстыру негізі ретінде алынған бірыңғай уақыт кезеңіне сәйкес орташа жылдық құны мен бағалар деңгейін байланыстыруды жүзеге асыру (түзетілген құн);

4) түзетілген құнды жеткізілім бағытына сәйкес үлестіру (соңғы құн).

34. Бағалар индекстерін есептеу дәлдігі үшін салмақтардың базистік кезеңі мен бағалардың базистік кезеңі бір уақыт аралығына жатуы қажет. Баға индекстерін есептеу үшін өткен жылдың желтоқсанындағы орташа бағалар базистік ретінде алынады, базистік салмақ әкелінетін және шығарылатын өнімнің орташа жылдық бағасы жөнінде деректер болып табылады. Сәйкестік талабы орындалу үшін, жылдық салмақтарды түзетуде қажеттілік туындайды. Осы мақсатта, әр тауар топтары мен бөлімдері үшін арнайы түзету коэффициенті есептелінеді.

Оны есептеу үшін қарастырылатын базистік кезең үшін алдыңғы жылдың желтоқсанындағы бағаларына қарағанда ай сайынғы бағалар индексі қолданылады. Түзету коэффициенті дегеніміз, өткен жылдың желтоқсанындағы индексте мәнін бөлуден бөліндісі және бүкіл базистік кезең үшін орташа мәнді білдіреді:

мұндағы,

K – түзету коэффициенті;

І_t12 - есепті жылдың желтоқсандағы баға индексі өткен жылғы желтоқсандағы баға индексіне;

І_t1, І_t2 ..... І_t12 - есепті айдағы баға индексі өткен жылғы желтоқсанға;

1,2,...,12 – базистік жылдың айлары.

Бұдан бұрын анықталған орташа жылдық құнның түзету коэффициентіне көбейтіндісін табу арқылы түзетілген құн есептеліп, ол өз кезегінде біріктіру деңгейлерінің өсіміне қарай қосылады.

Осылайша түрлендірілген өлшемнің жаңа сызбасы түпкілікті нормаланған болып саналады және кейіннен экспорттық жеткізілімдер мен импорттық түсімдер индекстерін есептеу үшін қолданылады.

35. Есепті жыл бойы салмақтау сызбасы тұрақты болып қалады. Салмақтау сызбасын өзектендіру жыл сайын жүргізіледі, себебі салмақтау сызбасы құрастырылатын экспорт-импорт тауарлар, өнімдер құны, жеткізілетін, шығарылатын тауарлар, өнімдер және олар бойынша баға серпіні жыл сайын елеулі өзгереді.

Жылына бір рет қайта қаралған салмақтау сызбасы ағымдағы кезеңге неғұрлым жуықтау және сыртқы сауда айналымының нақты құрылымын дәл көрсетеді.

6-тарау. Баға индекстерін есептеу

Ескерту. 6-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті Төрағасының 20.06.2019 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

36. Сыртқы сауда бағасының серпінін бағалау үшін индекс - ағымдағы кезеңде өткен кезеңмен салыстырғанда әртүрлі тауарларға баға деңгейінің өзгерісін көрсететін статистикалық көрсеткіш қолданылады.

Іріктемелі жиынтық элементтерінің қамтылу дәрежесіне байланысты экспортталатын және импортталатын тауарларға, өнімге жеке және агрегатталған баға индекстерін есептеу жүргізіледі.

Өкіл-тауарлардың жеке баға индексі әр өкіл-тауарларды экспорттық жеткізілімдері және импорттық түсімдердің есептік және базистік кезеңдегі нақты бағасын салыстырудың қарапайым қатыстық шамасы болып табылады:

P_n

І_і = --------------- (2)

P_n-1

мұнда,

I_i - өкіл-тауар бойынша жеке баға индексі;

P_n - n кезеңдегі өкіл-тауардың бағасы;

P_n-1 - n-1 кезеңдегі өкіл-тауардың бағасы.

Жеке баға индексі базалық объект бойынша тауарлардың, өнімдердің жеткізілетін/шығарылатын (жөнелтетін) әр елі бойынша Джевонс формуласы арқылы әр өкіл-өнім (тауар) бойынша баға индекстерінен орташа геометриялық ретінде есептеледі:

мұнда,

- мемлекет бойынша жеке баға индексі;

k – өкіл-тауарлардың саны;

І₁ х І₂ х І_k - өкіл-тауарлар бойынша жеке баға индексі.

Джевонс индексі қарапайым деңгейдегі баға өзгерісін бағалаудың ең жақсысы болып табылады. Ол индекстерге қойылатын негізгі критерийлерді қанағаттандырады:

1) уақыт ішіндегі қайтымдылық – егер екі салыстырмалы кезеңдердегі барлық бағаларды орындарымен ауыстырса, осыдан алынған баға индексінің шамасы алғашқы индекс шамасына тең болады:

І_{n/n-1 х} І_{n-1/n =1} (4)

мұнда,

І_n/n-1 - n кезеңіндегі баға n-1 кезеңіне;

І_n-1/n - n-1 кезеңіндегі баға n кезеңіне.

2) пропорционалдық – есептік кезеңде барлық бағалар n рет өзгерсе, онда есептік кезеңдегі баға индексі өткен кезеңдегі индекске қарағанда n рет көбейеді;

3) тұрақтылық (салыстырмалылық) – тауарлардың, өнімнің өлшем бірлігі өзгергенімен баға индексінің шамасы өзгермейді;

4) аддитивтілік – жалпы агрегаттың баға индексі оның кез-келген бөлігінің баға индекстерімен келісілген;

5) орташа шамаға сәйкестік – баға индексінің орташа мәні индекстің максималды мәнінен артық және минималды мәнінен кем бола алмайды:

І_max > І_n > І_min (5

мұнда,

І_max - баға индексінің жоғары мәні;

І_n - баға индексінің орташа мәні;

І_min - баға индексінің төменгі мәні.

6) транзиттілік – тізбелі индекстердің көбейтіндісі сәйкес базистік индекске тең және керісінше:

І_n/n-2 = І_n/n-1 x І_n-1/n-2 (6)

мұнда,

І_n/n-2 - n кезеңіндегі баға индексі n-2 кезеңіне;

І_n/n-1 - n кезеңіндегі баға индексі n-1 кезеңіне;

І_n-1/n-2 - n-1 кезеңіндегі баға индексі n-2 кезеңіне.

37. Экспорттық жеткізілімдер және импорттық түсімдердің баға индекстерін құрастыру барлық келесі кезеңдерде агрегаттық индекстер қолданады.

Салмақтаудың тұрақты сызбасы арқылы салмақталған бағалардың дәйекті байқаулары негізінде баға индексін есептеуге мүмкіндік беретін Ласпейрес формуласы қолданылады:

мұнда,

І - n есепті кезеңдегі n-1 базистік кезеңмен салыстырғандағы баға индексі;

- i тауар, өнім түрі бойынша n кезеңіндегі n-1 кезеңіне жеке баға индексі;

- агрегаттау үшін стандартты салмақ ретінде алынатын, тауарлардың, өнімдердің базистік кезең құны;

- есепті кезеңдегі тауар, өнім құны.

Есепті кезеңдегі тауарлардың, өнімдердің құны келесі формула бойынша есептеледі:

мұнда,

- есепті кезеңдегі тауарлардың, өнімдердің құны;

- i тауарының, өнімінің түрі бойынша базистік кезеңдегі құны;

- i тауарының, өнімінің түрі бойынша өткен кезеңге жеке баға индекстерін көбейтуі.

38. Агрегатталған индекстер сыртқы экономикалық қызмет тауар топтары, кіші бөлімдері бойынша агрегаттаудың неғұрлым жоғары деңгейлерінде кейінгі баға өзгерісін көрсетеді. Олар базистік салмақты пайдалана отырып жеке баға индекстері негізінде есептелінеді.

Республикалық деңгейде агрегатталған баға индексін есептеу бірнеше кезеңдерден тұрады:

1) ел бойынша баға индексі тауарлар, өнім бойынша есептелген базалық объектілердің жеке баға индекстерінен орташа салмақталған болып айқындалады;

2) тауар тобы бойынша баға индексі осы топқа кіретін, елдер баға индекстерінен орташа салмақталған көрсеткіш ретінде анықталады;

3) сыртқы экономикалық қызмет бөлімі бойынша баға индексі – бөлім құрамына кіретін тауар топтары баға индекстерінен орташа салмақталған көрсеткіш ретінде.

Экспорт жеткізілімдері, импорт түсімдері бойынша тұтастай агрегатталған индексі экспорт, импорт бөлімдері бойынша баға индекстерінің негізінде есептеледі.

Байқалатын тауарларға экспорттық жеткізілімдердің, импорттық түсімдердің баға индекстерін есептеу өзара сауда (Еуразиялық экономикалық одақ елдері) бойынша жеке, экспорт жеткізілімдері импорт түсімдері бойынша "Барлығы", сонымен қатар елдер, елдер топтары (ТМД елдері және ТМД-дан тыс елдер) бойынша шығарылады.

39. Өткен жылдың тиісті кезеңдеріне (ай, тоқсан, өспелi қорытындымен кезең) баға индекстерін қалыптастыру база ретінде есептеудің тіркелген нүктесі немесе базалық кезеңі бар тізбекті серпінділік қатарды түзу үшін екі жылға айлық баға индекстерін өзара байланыстыруды көздейтін базистік әдіспен жүзеге асырылады.

Өткен жылдың айлық баға индексін өткен жылдың тиісті айына есептеу есепті жылдың индекстік қатарында айлық баға индексін өткен жылдың дәл осы қатарындағы айлық баға индексіне бөлумен жүзеге асырылады:

мұнда,

It - g есепті жылдың t айына баға индексі g-1 өткен жылдың тиісті айына;

Itg - индекстік қатарда g есепті жылдың t айының баға индексі;

It(g-1) - индекстік қатарда g-1 өткен жылдың t айының баға индексі.

Өткен жылғы тиісті кезеңге өспелi қорытындының баға индекстерi салыстырмалы кезеңдегі индекстер қатарындағы айлық баға индекстерінің сомасын өткен жылғы осы қатардағы сәйкес айлық баға индекстерінің сомасына бөліндісімен анықталады:

мұнда,

- есепті жылдың қаңтар-желтоқсанына баға индексі өткен жылғы қаңтар-желтоқсанға;

I1g, I2g,..., I12g - индекстік қатардың есепті жылдағы қаңтар, ақпан,... желтоқсанға баға индексі;

I1(g-1), I2(g-1),… I12(g-1) - индекстік қатардың өткен жылғы қаңтар, ақпан,... желтоқсанға баға индексі.

Есепті жылғы тоқсан, жарты жыл және тоғыз айға бағалар индексі өткен жылғы тиісті кезеңге осыған ұқсас есептеледі. Бір тоқсандағы бағалар индексі өткен тоқсанға индекстік қатардағы бағалардың айлық индексі сомаларының, тоқсанды анықтайтын, өткен кезеңнің индекстік қатарындағы бағалардың айлық индексінің сомаларына қатынасы ретінде есептеледі:

мұнда,

- есепті жылдың екінші тоқсанындағы баға индексі бірінші тоқсанға;

I4g, I5g, I6g - индекстік қатардың есепті жылының сәуір, мамыр, маусымға баға индексі;

I1g, I2g, I3g - индекстік қатардың есепті жылғы қаңтар, ақпан, наурызға индекстік қатарының баға индексі.

Об утверждении Методики построения индексов цен экспортных поставок и импортных поступлений

Приказ Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 20 августа 2015 года № 124. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 16 сентября 2015 года № 12063.

В соответствии с подпунктом 5) статьи 12 Закона Республики Казахстан "О государственной статистике" и подпунктом 22) пункта 17 Положения об Агентстве по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан, утвержденного Указом Президента Республики Казахстан от 5 октября 2020 года № 427, ПРИКАЗЫВАЮ:

Сноска. Преамбула - в редакции приказа и.о. Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 23.07.2021 № 10 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Утвердить прилагаемую Методику построения индексов цен экспортных поставок и импортных поступлений.

2. Управлению статистики цен совместно с Юридическим управлением Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан обеспечить в установленном законодательством порядке:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа его официальное опубликование;

3) размещение настоящего приказа на интернет–ресурсах Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан.

3. Управлению статистики цен Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан довести настоящий приказ до структурных подразделений и территориальных органов Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан для руководства и использования в работе.

4. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на заместителя Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан (Джаркинбаева Ж.А.).

5. Настоящий приказ вводится в действие по истечению десяти календарных дней со дня его первого официального публикования.

Председатель

А. Смаилов

Утверждена Приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 20 августа 2015 года № 124

Методика построения индексов цен экспортных поставок и
импортных поступлений
Глава 1. Общие положения

Сноска. Заголовок главы 1 в редакции приказа Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики РК от 20.06.2019 № 2 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Настоящая Методика относится к статистической методологии, формируемой в соответствии с международными стандартами и утверждаемой в соответствии с Законом Республики Казахстан от 19 марта 2010 года "О государственной статистике" (далее - Закон).

2. Методика определяет основные аспекты и методы общегосударственного статистического наблюдения за уровнем цен внешней торговли, отбора обследуемых выборочных совокупностей, формирования весовых составляющих и расчета индексов цен различного уровня агрегирования.

3. Настоящая Методика применяется Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан и его территориальными подразделениями при проведении общегосударственного статистического наблюдения за ценами экспортных поставок и импортных поступлений товаров, продукции и построении индексов цен экспортных поставок и импортных поступлений товаров, продукции.

Сноска. Пункт 3 - в редакции приказа и.о. Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 23.07.2021 № 10 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

4. Методика разработана в рамках проекта "КАЗСТАТ" по укреплению национальной статистической системы Республики Казахстан на 2012-2016 годы с учетом принципов и рекомендаций "Руководства по индексу цен экспорта и импорта: теория и практика" - 2009, подготовленного Международной организацией труда (МОТ), Международным Валютным Фондом (МВФ), Организацией экономического сотрудничества и развития (ОЭСР), Статистическим бюро Европейских сообществ (Евростат), Организацией Объединенных Наций (ООН) и Всемирным банком.

5. Индекс цен экспортных поставок товаров, продукции характеризует изменение цен на товары, производимые в республике и экспортируемые в другие страны. Индекс цен импортных поступлений товаров, продукции характеризует изменение цен на продукцию, закупленную в странах мирового сообщества для нужд республики.

Целью построения индексов цен экспортных поставок и импортных поступлений является измерение величины изменения цен на товары, обмениваемые между резидентами Республики Казахстан и резидентами других стран, полученной по данным общегосударственного статистического наблюдения за ценами экспортных поставок и импортных поступлений товаров, продукции.

6. Данные об изменении цен экспортных поставок, импортных поступлений используются в статистическом анализе для оценки их влияния на экономику республики, а также в качестве дефляторов при определении величины национального дохода, основных агрегатов системы национального счетоводства и платежного баланса.

7. В настоящей Методике используются понятия в значениях, определенных в Законе, и следующие определения:

1) агрегированный индекс цен – относительный показатель, который характеризует изменение цен по отдельной подгруппе, группе или изучаемому явлению в целом и формируется на основе индивидуальных индексов цен;

2) агрегирование - объединение экономических показателей низкого уровня в более крупные совокупности на всех последующих уровнях;

3) ротация – преднамеренная замена наблюдаемого базового объекта на аналогичный со схожей специализацией совершаемых внешнеторговых сделок;

4) регистрация цен – сбор первичных статистических данных о ценах (тарифах) на товары и услуги при проведении общегосударственных статистических наблюдений;

5) базовый объект – юридическое лицо, отобранное для наблюдения и регистрации в нем цен;

6) индивидуальный (элементарный) индекс цен - изменение цен одного элемента изучаемой совокупности (конкретного товара, услуги);

7) классификация – разделение множества объектов на группы по сходству или различию в соответствии с принятыми признаками;

8) импутация – процесс замены пропущенных, некорректных или несостоятельных значений другими значениями;

9) вес индекса – это величина, отражающая значимость каждого индивидуального элемента в их общей совокупности;

10) товар-представитель – определенный вид товара в товарной группе, который отличается незначительными особенностями (деталями), не влияющими на качество и основные потребительские свойства товаров и однородны по своему потребительскому назначению;

11) взвешивание - процедура, применяемая в индексных расчетах для получения сводных показателей и обеспечивающая соизмеримость разных товаров, непосредственно не поддающихся суммированию;

12) схема взвешивания – совокупность весов конкретных видов продукции (товаров), услуг, определенная по всем степеням агрегации согласно стандартной классификации;

13) торговая скидка – скидка с цены товара, предоставляемая продавцом покупателю в связи с условиями внешнеторговой сделки и в зависимости от текущей конъюнктуры рынка;

14) торговая надбавка – элемент цены продавца, обеспечивающий ему возмещение затрат по продаже товаров и получение прибыли;

15) страна отправления товара – страна, из которой начата международная перевозка товара, сведения о которой приведены в транспортных (перевозочных) документах;

16) страна назначения товара (страна последнего известного назначения) – страна, где товар будет потребляться, использоваться или подвергнут переработке;

17) страна происхождения товара – страна, в которой товар был полностью произведен или подвергнут достаточной переработке в соответствии с критериями или порядком, определенным таможенным законодательством Евразийского экономического союза;

18) характеристика товара – отличительные свойства, спецификации для идентификации отдельного товара, продукции отобранного для регистрации цен;

19) выборка - отдельные позиции из утвержденных классификаторов, номенклатур и справочников, используемые при сборе и обработке статистических данных.

Сноска. Пункт 7 с изменениями, внесенными приказами Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики РК от 20.06.2019 № 2 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 23.07.2021 № 10 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 2. Охват и система классификации

Сноска. Заголовок главы 2 в редакции приказа Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики РК от 20.06.2019 № 2 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

8. Определение сферы охвата индекса и установление предельных границ (рамки выборки) зависят от конечной цели его составления и основного направления использования.

Для индексов цен экспортных поставок, импортных поступлений определяются рамки экономического, географического и отраслевого охвата, статистические единицы наблюдения (категории базовых объектов).

9. Экономическая сфера индексов характеризуется охватом внешнеторговых сделок, по которым оцениваются изменения цен. В индексах цен экспортных поставок, импортных поступлений учитываются операции по экспорту товаров, продукции из страны для реализации на внешнем рынке, исключая реэкспорт, и операции по импорту товаров, продукции из-за границы, предназначенные для использования внутри страны, исключая реимпорт.

10. Для построения индексов цен экспортных поставок, импортных поступлений обследуются резиденты Республики Казахстан, осуществляющие внешнеторговые сделки во всех регионах республики. Географический охват предусматривает выборочный учет юридических лиц, осуществляющих экспорт и (или) импорт товаров, продукции по месту их регистрации. Построение индексов цен осуществляется на национальном уровне.

11. Отраслевой охват позволяет учитывать изменение цен экспортных поставок, импортных поступлений товаров, продукции на основе фактических сделок, совершаемых юридическими лицами.

Для обеспечения ценовой оценки внешнеторговых сделок, ориентированных на удовлетворение промежуточного и конечного спроса, товары, продукция учитываются как:

1) сырье (продукция сельского хозяйства, минеральное сырье);

2) полуфабрикаты;

3) готовые товары (потребительские товары: продовольственные и непродовольственные товары);

4) инвестиционные товары (строительные материалы, машины, оборудование и транспортные средства).

12. Классификационная система является основой для формирования выборочных совокупностей, включенных в общегосударственное статистическое наблюдение, и определяет структуру индексов и то, какие товарные группы, товары, продукция будут им охвачены.

Существуют стандартные статистические классификации, применение которых позволяет получить содержательные ряды данных, пригодные для использования и сопоставимые на международном уровне.

Основной стандартной классификацией, используемой для построения индексов цен экспортных поставок, импортных поступлений и агрегации важнейших видов товаров, продукции по разделам, подразделам, группам, подгруппам является Товарная номенклатура внешнеэкономической деятельности Евразийского экономического союза (далее – ТНВЭД ЕАЭС). ТНВЭД ЕАЭС основана на Гармонизированной системе описания и кодирования товаров Всемирной таможенной организации и Товарной номенклатуре внешнеэкономической деятельности Содружества Независимых Государств (ТНВЭД СНГ).

13. На основе классификации ТНВЭД ЕАЭС и с учетом специализации совершаемых внешнеторговых сделок формируется перечень товаров, продукции, являющихся основой обследования цен экспортных поставок, импортных поступлений, и составляющих структуру индексов цен экспортных поставок и импортных поступлений.

Глава 3. Формирование выборочной совокупности

Сноска. Заголовок главы 3 в редакции приказа Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики РК от 20.06.2019 № 2 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 1. Базовые объекты

14. Общегосударственное статистическое наблюдение за ценами экспортных поставок и импортных поступлений товаров, продукции осуществляется по выборочной совокупности базовых объектов, товаров, продукции. Выборочная совокупность базовых объектов должна отвечать основному требованию – репрезентативному представлению в географическом и отраслевом разрезах.

15. Отбор базовых объектов зависит от применяемого метода к статистическому наблюдению. Для обследования цен экспортных поставок и импортных поступлений товаров, продукции используется выборочный метод наблюдения. Из общего перечня юридических лиц выбираются в основном крупные и средние экспортеры, импортеры, обследующие значимые товары и совершающие регулярные, значительные объемы поставок товаров, продукции на внешний рынок, а наряду с ними и организации-посредники, специализирующиеся на внешнеторговых сделках. Для малых существуют определенные ограничения, поскольку они подвергаются частой смене форм собственности, профиля специализации. При отборе в выборочную совокупность не включаются индивидуальные предприниматели и физические лица, для которых характерна не только их частая сменяемость, но и происходящие ассортиментные сдвиги в товарах и их характеристиках.

Преимуществами выборочного метода наблюдения является получение данных, характеризующих генеральную совокупность на основании детального обследования отдельных единиц, обработка информации и формирование результатов в более короткие сроки и с наименьшими затратами ресурсов.

16. Генеральной совокупностью для выборки базовых объектов, осуществляющих экспорт и (или) импорт товаров, продукции, выступают данные статистического бизнес-регистра.

17. Оптимальный объем выборки достигается тогда, когда отобранные базовые объекты обеспечивают максимально возможный охват основных групп товаров, продукции, определенных для общегосударственного статистического наблюдения.

Параграф 2. Товары, продукция

18. В отобранных для общегосударственного статистического наблюдения объектах, с использованием их номенклатуры продукции, производится отбор товаров, продукции. В процессе их отбора с базовыми объектами ведется работа относительно определения товаров, продукции, которые будут включены в наблюдение за ценами.

19. Выборочная совокупность товаров, продукции, участвующих во внешнеторговом обороте республики, формируется на основе ТНВЭД ЕАЭС с применением многоступенчатой выборки, где каждая ступень имеет свою единицу отбора с учетом ее доли в изучаемой совокупности.

Формирование выборки осуществляется в два этапа и на каждом используются определенные критерии для отбора.

Первый этап состоит в изучении структуры внешнеторгового оборота республики. Он предусматривает крупное деление товаров, продукции на максимально возможное количество товарных групп в отдельно взятом разделе классификации ТНВЭД ЕАЭС. Из каждого раздела выбираются товарные группы на уровне 6-ти знаков, суммарный оборот которых имеет преобладающий удельный вес (70%) в общей структуре внешнеторгового оборота.

Второй этап – отбор товаров-представителей в товарных группах, определенных для общегосударственного статистического наблюдения.

Для наблюдения за изменением цен экспортных поставок, импортных поступлений из соответствующих 6-ти значных товарных групп отбирается несколько наиболее представительных 10-ти значных позиций (3-5 в зависимости от ассортимента), отражающих различные направления (страны) экспорта, импорта, и по которым планируется осуществлять регулярные сделки. (В 6-ти значную товарную группу по коду 110319 "Крупа и мука грубого помола из зерна прочих злаков" входит шесть 10-ти значных позиций, из которых отбираются 3 наиболее представительные позиции – из ржи, страна экспорта и (или) импорта Россия, Беларусь; из ячменя – Беларусь; из овса – Узбекистан, Кыргызстан, Иран).

Наблюдение за ценами по отобранным 10-ти значным позициям осуществляется в течение отчетного года. В случае невозможности регистрации цен по отобранным позициям в течение года возможно добавление (замена) других 10-ти значных позиций.

Для регистрации цены по каждой отобранной 10-ти значной позиции и каждой стране экспорта, импорта отбираются 1-2 товара-представителя с различной характеристикой по наименованию, условиям поставки и другим характеристикам (вид, марка, модель, вес, тип упаковки), которые оказывают влияние на уровень цены при совершаемых внешнеторговых сделках.

20. Для обеспечения высокой степени представительности в выборку включаются товары, продукция:

1) репрезентативные, доступные с точки зрения сбора;

2) сопоставимые между различными месяцами;

3) обращающиеся во внешней торговле в течение продолжительного времени;

4) легко идентифицируемые по единицам измерения и качеству, определяемому по торговым маркам, коду продукции и другим идентификационным признакам.

21. Гомогенные (однородные) товары и отдельные непродовольственные товары (мебель, одежда, обувь, моющие средства и другие) включаются в ценовое обследование на основе данных таможенной статистики и данных общегосударственного статистического наблюдения о взаимной торговле товарами с государствами-членами Евразийского экономического союза, содержащие количественные и стоимостные объемы совершаемых внешнеторговых сделок. Такой подход к сбору ценовой информации применяется в отношении импортируемых товаров, продукции, поскольку внешнеторговые сделки по ним осуществляют в основном индивидуальные предприниматели и физические лица.

22. Выборочное наблюдение предусматривает ежегодную актуализацию и ротацию отобранных базовых объектов, товаров, продукции. Актуализация осуществляется на основе анализа статистических данных об объемах внешнеторгового оборота республики. Товары, продукция, потерявшие рыночную значимость из-за снижения спроса на них или падения объема продаж, исключаются из общегосударственного статистического наблюдения. Взамен их к регистрации подключаются новые товары, продукция, отвечающие своими параметрами критериям представительности. В список базовых объектов включаются новые юридические лица, имеющие наибольшие стоимостные объемы внешнеторгового оборота.

Глава 4. Регистрация цен

Сноска. Заголовок главы 4 в редакции приказа Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики РК от 20.06.2019 № 2 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

23. Регистрация цен на товары, продукцию экспортных поставок, импортных поступлений осуществляется на ежемесячной основе согласно утвержденной статистической форме общегосударственного статистического наблюдения – "Отчет о ценах экспортных поставок и импортных поступлений товаров, продукции" (1-Ц (экспорт, импорт)).

24. Основанием заполнения статистической формы являются документы бухгалтерского учета (договора купли-продажи, счет-фактуры, контракты на перевозку и другие), фиксирующие совершенную внешнеторговую сделку между продавцом и покупателем.

Цена товара, продукции, о которой договариваются между собой участники внешнеторговой сделки, определяется условиями поставки.

25. Регистрируется цена совершенной внешнеторговой сделки на дату оплаты товара, продукции, оплаченная в период с 16-го числа предыдущего месяца по 14-е число отчетного месяца. В отчете отражаются цены на экспортируемые товары, продукцию, включающие их стоимость, стоимость услуг по доставке товаров на границу страны-экспортера и на импортируемые товары, продукцию, учитывающие их стоимость, стоимость услуг и расходы по страхованию и транспортировке груза до границы страны-импортера на условиях заключенного договора.

26. Цены регистрируются без учета таможенных пошлин в валюте совершенной сделки и указываются в целых числах, за установленную единицу измерения. В последующем осуществляется их пересчет в тенге. Для пересчета цен из валюты совершенной сделки в тенге используются официальные обменные курсы валют Национального Банка Республики Казахстан. Во избежание различий при пересчетах и обеспечения чистого ценового сравнения применяется единая дата курса национальной валюты к валютам других стран.

Сноска. Пункт 26 в редакции приказа Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики РК от 13.07.2017 № 100 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

27. Цены регистрируются отдельно по кодам страны назначения и (или) происхождения, отобранного товара-представителя.

В статистике внешней торговли странами-партнерами считаются:

1) при экспорте - страна последнего известного назначения (страна назначения) товара;

2) при импорте – страна происхождения товара.

Учет импорта товаров ведется по стране отправления в случаях, когда страна происхождения товаров неизвестна, а также для товаров, страной происхождения которых является одно из государств–членов ЕАЭС.

Cтрана происхождения может отличаться или не отличаться от страны, где товар был произведен. (Если товар-представитель был произведен в стране А, продан в страну В, а затем экспортирован в импортируемую страну С, тогда страной происхождения является страна В независимо от того, где товар был произведен. Если товар-представитель был произведен в стране А и только отгружен какому-либо посреднику в стране В, а затем отправлен в импортируемую страну С, тогда страной происхождения будет считаться страна А, где товар был непосредственно произведен).

28. При регистрации цен рассматриваются цены с установленными на них скидками и надбавками. На величину изменения цен оказывают влияние различные факторы, такие как уровень мировых цен, объем продаж, сроки доставки товаров, продукции, его новизна, качество.

29. При регистрации цен нередки ситуации, связанные с отсутствием информации по ценам на товары, продукцию из-за нерегулярности экспортных и импортных поставок в течение года. Поэтому в течение отчетного года возникает необходимость использования "условных цен" или импутации цен на временно отсутствующие товары-представители.

Для обеспечения непрерывности динамического ряда индексов цен существуют следующие методы использования "условных цен":

1) использование цены, равной цене предыдущего месяца;

2) использование цены, скорректированной на изменение цен по этим же товарам-представителям, но другой партии поставки или страны назначения и (или) происхождения;

3) использование цены, скорректированной на изменение цен на аналогичные товары-представители других базовых объектов.

Использование "условной цены" на уровне 100% к уровню предыдущего периода (месяца) будет происходить до следующего факта совершения внешнеторговой сделки. Вместе с тем, в случаях невозможности регистрации цены на товары-представители более двух-трех месяцев, необходимо применить процедуру замены отобранной разновидности товара новым товаром-представителем в базовом объекте.

30. Цены товаров, продукции, определяемые на основе стоимостных и количественных данных таможенной статистики и общегосударственного статистического наблюдения о взаимной торговле товарами с государствами-членами Евразийского экономического союза, представляют собой единичную стоимость товаров, продукции за отчетный период.

Преимуществом показателя единичной стоимости является простое исчисление, не требующее проведения специальных обследований. Недостаток заключается в том, что даже на самом низшем (десятизначном) уровне детализации единичная стоимость товаров отражает не только изменение цен, но и качество продукции, смена стран-экспортеров, импортеров, а также ассортиментный сдвиг внутри товаров.

Цены, зарегистрированные непосредственно у экспортеров, импортеров, или фактические цены, подвержены меньшим колебаниям, так как содержат сведения об их уровне на конкретные марки, модели товаров, продукции при одних и тех же условиях поставки в конкретную страну. При этом разброс цен на разагрегированные по конкретным маркам, моделям товары, продукцию является минимальным и структурные сдвиги при покупке/продаже их отдельных видов незначительны. Чем более однородной является наблюдаемая товарная позиция, тем в наименьшей степени проявляются различия в изменении цен фактических внешнеторговых сделок.

Глава 5. Формирование схемы взвешивания

Сноска. Заголовок главы 5 в редакции приказа Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики РК от 20.06.2019 № 2 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

31. Построение индексов цен экспортных поставок и импортных поступлений предусматривает формирование схемы взвешивания, отражающей структуру внешнеторгового оборота. С использованием схемы взвешивания рассчитываются агрегированные индексы цен по республике.

Веса индексов цен экспортных поставок и импортных поступлений представляют собой стоимость экспортируемой и импортируемой продукции за определенный год.

32. Источником информации для построения схемы взвешивания являются административные данные таможенной статистики и данные статистической формы общегосударственного статистического наблюдения 1-ТС "Отчет о взаимной торговле товарами с государствами-членами Евразийского экономического союза", утверждаемой в соответствии с подпунктом 8) статьи 12 Закона.

33. Процесс построения схемы взвешивания для индексов цен экспортных поставок и импортных поступлений включает следующие последовательные операции:

1) определение стоимости ввозимых и вывозимых товаров, продукции и ее распределение между разделами, подразделами, группами товаров, продукции, включенными в наблюдение (среднегодовая стоимость);

2) корректировка стоимости для учета данных, не вошедших в перечень товаров, продукции, путем их пропорционального распределения по всем составляющим ее элементам;

3) осуществление увязки по видам товаров, продукции среднегодовой стоимости и уровня цен согласно единому временному периоду, принимаемому за базу сравнения (скорректированная стоимость);

4) распределение скорректированной стоимости в зависимости от направления поставки (окончательная стоимость).

34. Для точности расчетов индексов цен необходимо, чтобы базисный период весов и базисный период цен относились к одному и тому же временному отрезку. В качестве базисных для расчета индексов цен используются средние цены за декабрь предыдущего года, базисными весами являются данные о среднегодовой стоимости ввозимой и вывозимой продукции. Это вызывает необходимость в корректировке годовых весов, чтобы соблюдалось условие соответствия. Для этих целей рассчитывается специальный поправочный коэффициент для каждой товарной группы и разделов.

Для его расчета используется ряд помесячных индексов цен к декабрю предыдущего года за рассматриваемый базисный период. Поправочный коэффициент представляет собой частное от деления значения индекса за декабрь предыдущего года и среднего значения индекса за весь базисный период:

где,

K – поправочный коэффициент;

- индекс цен декабря отчетного года к индексу цен декабря предыдущего года;

- индекс цен отчетного месяца к декабрю предыдущего года;

1, 2,...,12 - месяцы базисного года.

Умножением ранее определенной среднегодовой стоимости на поправочный коэффициент рассчитывается скорректированная стоимость, которая затем суммируется по нарастанию уровней агрегации.

Преобразованная таким образом новая схема взвешивания считается окончательно нормализованной и применяется в дальнейшем для расчетов индексов цен экспортных поставок, импортных поступлений.

35. В течение отчетного года схема взвешивания остается постоянной. Актуализация схемы взвешивания осуществляется ежегодно, поскольку стоимость экспортно-импортных товаров, продукции из которой формируется схема взвешивания, меняется из-за того, что количество ввозимых и вывозимых товаров, продукции и динамика цен по ним из года в год существенно различаются.

Пересмотренная один раз в год схема взвешивания наиболее приближена к текущему периоду и точно отражает реальную структуру внешнеторгового оборота.

Глава 6. Расчет индексов цен

Сноска. Заголовок главы 6 в редакции приказа Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики РК от 20.06.2019 № 2 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

36. Для оценки динамики цен внешней торговли используется индекс - статистический показатель, выражающий изменение уровня цен на различные товары в текущем периоде по сравнению с предыдущим.

В зависимости от степени охвата элементов выборочной совокупности производится расчет индивидуального и агрегированного индекса цен на экспортируемые и импортируемые товары, продукцию.

Индивидуальный индекс цен по товару-представителю является простой относительной величиной сравнения фактической цены экспортных поставок и импортных поступлений каждого товара-представителя в текущем и базисном периоде:

где,

- индивидуальный индекс цен по товару-представителю;

- цена товара-представителя в периоде n;

- цена товара-представителя в периоде n-1.

Индивидуальный индекс цен по каждой стране назначения/происхождения (отправления) товаров, продукции по базовому объекту рассчитывается по формуле Джевонса как среднегеометрическая, из индивидуальных индексов цен по каждому товару-представителю:

где,

- индивидуальный индекс цен по стране;

– число товаров-представителей;

- индивидуальные индексы цен по товарам-представителям.

Индекс Джевонса является наилучшей оценкой изменения цен на элементарном уровне. Он удовлетворяет основным критериям, предъявляемым к индексам:

1) обратимости во времени – если все цены двух сравниваемых периодов соответственно поменять местами, полученная величина индекса цен будет равна обратной величине первоначального индекса:

где,

- цена периода n к периоду n-1;

- цена периода n-1 к периоду n.

2) пропорциональности – все цены в отчетном периоде изменятся в n раз, то индекс цен отчетного периода будет в n раз больше индекса предыдущего периода;

3) инвариантности (соизмеримости) – значение индекса цен не изменится при изменении единиц измерения товаров, продукции;

4) аддитивности – индекс цен общего агрегата согласован с индексами цен для каких либо его частей;

5) соответствия средней величине – среднее значение индекса цен не может быть больше максимального значения индекса и меньше минимального:

где,

- максимальное значение индекса цен;

- среднее значение индекса цен;

- минимальное значение индекса цен.

6) транзитивности – произведение цепных индексов равно соответствующему базисному индексу и наоборот:

где,

- индекс цен периода n к периоду n-2;

- индекс цен периода n к периоду n-1;

- индекс цен периода n-1 к периоду n-2.

37. На всех последующих этапах построения индексов цен экспортных поставок, импортных поступлений используются агрегированные индексы.

Для расчета используется формула Ласпейреса, позволяющая исчислять индексы цен на основе последовательных наблюдений цен, взвешенные через постоянную схему взвешивания:

где,

- индекс цен за период n по сравнению с базисным периодом n-1;

- индивидуальный индекс цен по виду товара, продукции i за период n к периоду n-1;

- стоимость товаров, продукции в ценах базисного периода, принимаемая в качестве стандартных весов для агрегирования;

- стоимость товаров, продукции в отчетном периоде.

Стоимость товаров, продукции в отчетном периоде рассчитывается по следующей формуле:

где,

- стоимость товаров, продукции в отчетном периоде;

- стоимость базисного периода по виду товара, продукции i;

- произведение индивидуальных индексов цен по виду товара, продукции i к предыдущему периоду.

38. Агрегированные индексы отражают последовательные изменения цен на более высоких уровнях агрегации: по товарным группам, подразделам, разделам внешнеэкономической деятельности. Они исчисляются на основе индивидуальных индексов цен с использованием базисных весов.

Расчет агрегированных индексов цен на республиканском уровне состоит из нескольких этапов:

1) индекс цен по стране определяется как средневзвешенная величина из индивидуальных индексов цен базовых объектов, рассчитанных из товаров, продукции;

2) индекс цен товарной группе рассчитывается как средневзвешенный показатель из индексов цен стран, входящих в эту товарную группу;

3) индекс цен по разделу внешнеэкономической деятельности - как средневзвешенный показатель из индексов цен товарных групп, входящих в состав раздела.

Агрегированный индекс в целом по экспортным поставкам, импортным поступлениям рассчитывается на основании индексов цен по разделам экспорта, импорта.

Исчисление индексов цен экспортных поставок, импортных поступлений на наблюдаемые товары, продукцию производится раздельно по взаимной торговле (страны Евразийского экономического союза), без их учета и "Всего" по экспортным поставкам, импортным поступлениям, а также по странам, группам стран (страны СНГ и страны вне СНГ).

39. Формирование индексов цен к соответствующим периодам предыдущего года (месяц, квартал, период с нарастающим итогом) осуществляется базисным методом, предусматривающим "увязку" (сцепление) месячных индексов цен за два года между собой для образования последовательного динамического ряда, имеющего в качестве базы зафиксированную точку отсчета или базовый период.

Расчет месячного индекса цен отчетного года к соответствующему месяцу предыдущего года осуществляется делением месячного индекса цен в индексном ряду отчетного года на месячный индекс цен в этом же ряду предыдущего года:

где,

- индекс цен за месяц t отчетного года g к соответствующему месяцу предыдущего года g-1;

- индекс цен месяца t отчетного года g в индексном ряду;

- индекс цен месяца t предыдущего года g-1 в индексном ряду.

Индексы цен нарастающим итогом к соответствующему периоду предыдущего года определяются делением суммы месячных индексов цен индексного ряда сравниваемого периода с аналогичной суммой месячных индексов цен в этом же ряду предыдущего года:

где,

- индекс цен за январь-декабрь отчетного года к январю-декабрю предыдущего года;

- индексы цен за январь, февраль,..., декабрь отчетного года в индексном ряду;

- индексы цен за январь, февраль,..., декабрь предыдущего года в индексном ряду.

Аналогично рассчитываются индексы цен за квартал, полугодие и девять месяцев отчетного года к соответствующему периоду предыдущего года. Индексы цен за квартал к предыдущему кварталу рассчитываются как отношение суммы месячных индексов цен в индексном ряду, определяющих отчетный квартал, к сумме месячных индексов цен в индексном ряду предыдущего периода:

где,

- индекс цен второго квартала отчетного года к первому кварталу;

- индексы цен за апрель, май, июнь отчетного года индексного ряда;

- индексы цен за январь, февраль, март отчетного года индексного ряда.