Табыстар әдісімен жалпы ішкі өнімді есептеу әдістемесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті Төрағасының 2017 жылғы 20 қыркүйектегі № 131 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2017 жылғы 6 қазанда № 15859 болып тіркелді.

"Мемлекеттік статистика туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 19 наурыздағы Заңының 12-бабының 5) тармақшасына және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 24 қыркүйектегі № 1011 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі туралы ереженің 17-тармағының 258) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Табыстар әдісімен жалпы ішкі өнімді есептеу әдістемеcі бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің Ұлттық шоттар басқармасы Заң басқармасымен бірлесіп заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қазақ және орыс тілдерінде қағаз және электрондық түрдегі көшірмесінің ресми жариялау және Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберілуін;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесінің мерзімді баспасөз басылымдарына ресми жариялауға жіберілуін;

4) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының орынбасарына (Г.М. Керімханова) жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің төрағасы

Н. Айдапкелов

Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2017 жылғы 20 қыркүйектегі № 131 бұйрығымен бекітілді

Табыстар әдісімен жалпы ішкі өнімді есептеу әдістемесі

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Табыстар әдісімен жалпы ішкі өнімді есептеу әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) халықаралық стандарттарға сәйкес қалыптастырылатын және "Мемлекеттік статистика туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 19 наурыздағы Заңына сәйкес бекітілетін статистикалық әдіснамаға жатады.

2. Осы Әдістемені Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті халықаралық стандарттарға сәйкес табыстар әдісімен жалпы ішкі өнімді есептеу үшін қолданады және Ұлттық шоттар жүйесінің (бұдан әрі – ҰШЖ) мақсаттарында пайдаланады.

3. Әдіснамалық негіз ретінде Халықаралық Валюта Қоры, Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы, Еуропалық қоғамдастықтардың Статистикалық бюросы, Біріккен Ұлттар Ұйымы және Дүниежүзілік Банк дайындаған 2008 жылғы ҰШЖ пайдаланылды.

4. Осы әдістемеде келесі анықтамалар пайдаланылады:

1) жалпы қосылған құн (бұдан әрі – ЖҚҚ) – өндірістік қызметтің соңғы нәтижесін сипаттайды және берілген өндірістік процестегі өңдеумен қосылған құндылықты білдіреді. Салалар деңгейінде тауарлар және көрсетілген қызметтер шығарылымы және аралық тұтыну арасындағы айырма ретінде есептеп шығарылады, өндіріс процесінде тұтынылатын негізгі капиталдың құнын қамтиды;

2) жалпы ішкі өнім (бұдан әрі – ЖІӨ) – елдің экономикалық қызметінің соңғы нәтижесін сипаттайтын ұлттық шоттар жүйесінің маңызды көрсеткіштерінің бірі;

3) институционалдық бірлік – өз атынан активтерді иеленуге, міндеттемелерді қабылдауға, экономикалық қызметке қатысуға және басқа бірліктермен операцияларға кіруге әрекет ете алатын экономикалық бірлік;

4) бейрезидент – резидент болып табылмайтын институционалдық бірлік;

5) резидент – берілген елдің экономикалық аумағында орналасқан, яғни ол осы аумақта экономикалық қызметпен біршама ұзақ кезеңде (1 жыл немесе одан да көп) айналысатын экономикалық мүдделердің басым орталығы берілген институционалдық бірлік;

6) үй шаруашылықтарының корпоративтік емес кәсіпорындары – үй шаруашылықтарының тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді сату мақсатында өндірумен айналысатын, бірақ заңды тұлға болып табылмайтын бірліктері.

2-тарау. Ұлттық шоттар жүйесіндегі табыстар әдісімен жалпы ішкі өнім

5. Табыстар әдісімен алынатын ЖІӨ оның құрылымын бастапқы табыстар: жалдамалы жұмыскерлердің еңбекақысы, өндіріс және импортқа салынатын таза салықтар, пайда және аралас табыс негізінде анықтайды.

6. Табыстар әдісімен ЖІӨ ҰШЖ табыстарды құру шоты негізінде құрылады. Берілген шот тауарлар және көрсетілетін қызметтер өндірісіне қатысатын институционалдық бірліктер-резиденттердің алғашқы табыстар төлемін көрсетеді. Табыстарды құру шотының мысалы осы әдістеменің 1-қосымшасында келтірілген.

7. Ресурстық шот бөлігінде ЖҚҚ-ның мөлшері жазылады. ЖҚҚ-ның мөлшері өндіріс шотынан аударылады. Пайдалануда қосылған құннан өндірушілердің келесі шығыстары көрсетіледі:

еңбекақы;

өндіріске және импортқа салынатын таза салықтар (субсидияларды шегергендегі салықтар).

8. Табыстарды құру шотының теңгерімдеуші бабы пайдалану жағында көрсетілетін жалпы пайда және жалпы аралас табыс болып табылады.

3-тарау. Табыстар әдісімен жалпы ішкі өнімді есептеу

9. Табыстар әдісімен ЖІӨ есептеу келесі формула бойынша жүзеге асырылады:

GDP = COE + NT + GOS + GMI, (1)

мұндағы:

GDP – ЖІӨ;

COE – еңбекақы;

NT – өндіріске және импортқа салынатын таза салықтар;

GOS – жалпы пайда;

GMI – жалпы аралас табыс.

10. Жалданбалы қызметкерлердiң еңбекақысы екi негiзгi компоненттерден тұрады:

жалақы;

жұмыс берушiлердiң әлеуметтiк сақтандыруға аударымдарының сомасы.

11. Жалдамалы қызметкерлердің жалақысына қосылмайды және аралық тұтыну ретінде қаралады:

тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді пайдаланатын қызметкерлердің мүдделеріне емес, жұмыс берушілердің мүдделеріне қатысты жүзеге асырылатын шығыстар;

бір реттік жұмысты атқарғаны үшін кәсіпорын штатында (басқа да кәсіпорындардың қызметкерлері немесе өзін-өзі жұмыспен қамтыған адамдар) тұрмаған адамдарға еңбекақы төлеу;

мәдени-ағарту және сауықтыру іс-шараларын өткізуге шығыстар.

12. Еңбек ақы төлеуді қалыптастыру үшін ақпараттың дереккөздері еңбек бойынша, кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметі туралы, шағын кәсіпорын қызметі туралы жалпымемлекеттік статистикалық байқаулардың және жұмыспен қамтылған халықтың іріктемелі зерттеу деректері болып табылады.

13. Өндіріске және импортқа салынатын таза салықтар келесі формула бойынша анықталады:

NT = T – S, (2)

мұндағы:

NT – өндіріске және импортқа салынатын таза салықтар;

T – өндіріске және импортқа салынатын салықтар;

S – өндіріске және импортқа арналған субсидиялар.

14. Өндіріске және импортқа салынатын таза салықтарды қалыптастыру үшін ақпараттың дереккөздері әкімшілік дереккөздердің әкімшілік деректері болып табылады.

15. Өндіріске және импортқа салынатын салықтар осы Әдістеменің 2-қосымшасына сәйкес Өнімдерге салынатын салықтардың тізбесінде келтірілген өнімдерге салынатын салықтардан және осы Әдістеменің 3-қосымшасына сәйкес өндіріске салынатын басқа да салықтардың тізбесінде келтірілген өндіріске салынатын басқа да салықтардан тұрады.

16. Өндіріске және импортқа арналған субсидиялар өнімдерге арналған субсидияларды және өндіріске арналған басқа да субсидияларды қамтиды.

17. Өнімдерге арналған субсидиялар өндірілген тауардың немесе көрсетілген қызметтің бірлігіне төленеді: резиденттер өндіретін, сататын немесе импорттайтын тауар мен көрсетілетін қызметінің саны немесе құнына бара-бар.

Өнімдерге арналған субсидияларға:

өндірілетін өнімдерге сату бағасы өндірістің орташа шығындарынан төмен орнатылу нәтижесінде пайда болатын тұрақты залалдарды кәсіпорындарға мемлекеттік бюджеттен тұрақты өтеулер;

өнімдер мен көрсетілетін қызметтерді нарықтық бағадан төмен өткізу нәтижесінде (мысалы, мемлекеттік реттелетін бөлшек бағалар бойынша), пайда болатын залалдарды кәсіпорындарға бюджеттен тұрақты өтеуге арналған субсидиялар;

тауарлармен Қазақстан Республикасының аумағынан кесіп өту кезінде немесе бейрезиденттердің резиденттерге қызмет көрсетуі кезінде төленуге тиісті импортқа арналған субсидиялар;

тауарлар Қазақстан Республикасының аумағынан өткенде немесе қызметтер бейрезиденттерге көрсетілген кезде, мемлекеттік басқару органдарының төлеуге тиіс экспортқа арналған субсидиялары кіреді.

18. Өндіріске арналған басқа да субсидиялар өндіріс факторларын пайдаланғаны үшін кәсіпорындардың мемлекеттік басқару органдарынан алған субсидиялардан тұрады.

Өндіріске арналған басқа да субсидиялар келесі негізгі субсидиялар түрлерінен тұрады:

айрықша адамдар контингетінің еңбегін пайдалануға байланысты төленетін субсидиялар;

өндірістің басқа да факторларын пайдалануға байланысты берілетін субсидиялар;

қоршаған ортаның ластануын төмендету үшін субсидиялар.

19. Табыстарды құру шотының теңгерімдеуші бабы меншіктен түскен табыстарды есептегенге дейінгі өндірістен алынған жалпы пайданы және төленбейтін еңбек шығындарын өндіретін үй шаруашылықтарының корпоративтік емес кәсіпорындарға және қожа немесе кәсіпкердің табысынан бөліне алмайтын жұмысқа берілетін сыйақы элементінен тұратын жалпы аралас табысты өлшейді.

20. Жалпы пайда және жалпы аралас табыс келесі формула бойынша есептеледі:

GOS + GMI = GVA – COE – (T_p – S_p), (3)

мұндағы:

GOS – жалпы пайда;

GMI – жалпы аралас табыс;

GVA – ЖҚҚ;

COE – еңбекақы;

T_p – өндіріске салынатын басқа да салықтар;

S_p – өндіріске арналған басқа да субсидиялар.

21. Қорытынды кезеңде алынған нәтижелер мен өндіріс әдісімен есептелген ЖІӨ-ні келісу жүргізіледі.

Табыстар әдісімен жалпы ішкі өнімді есептеу әдістемесіне 1-қосымша

Табыстарды құру шотының мысалы

млн. теңге

Операциялар және теңгерімдеуші бабтар	Барлығы
Ресурстар
Жалпы қосылған құн
Пайдалану
Еңбекке ақы төлеу
Өндіріске және импортқа салынатын таза салықтар
Жалпы пайда
Жалпы аралас табыс

Табыстар әдісімен жалпы ішкі өнімді есептеу әдістемесіне 2-қосымша

Өнімдерге салынатын салықтардың тізбесі

1. Қосылған құн салығы;

2. Акциздер;

3. Үстiңгі көздерден су ресурсын пайдаланғаны үшiн төлемақы;

4. Мұнай секторы ұйымдарынан түсетін түсімдерді қоспағанда экспортқа рента салығы;

5. Мұнай секторы ұйымдарынан экспортқа рента салығы;

6. Аукционнан алынатын алым;

7. Автокөлік құралының Қазақстан Республикасы аумағымен жүргені үшін алым;

8. Сыртқы (көрінетін) жарнаманы орналастырғаны үшін төлемақы;

9. Ойын бизнесі салығы;

10. Кедендік төлемдері;

11. Арнайы, демпингке қарсы, өтемақылық баждар;

12. Арнайы қорғаныштық, демпингке қарсы және үлестірімге жатпайтын өтемақылық баждар.

Табыстар әдісімен жалпы ішкі өнімді есептеу әдістемесіне 3-қосымша

Өндіріске салынатын басқа да салықтардың тізбесі

1. Әлеуметтік салық;

2. Заңды тұлғалар және дара кәсіпкерлердің мүлкіне салынатын салық;

3. Жер салығы;

4. Заңды тұлғалардан көлік құралдарына салынатын салық;

5. Қоршаған ортаға эмиссия үшін төлемақы;

6. Тіркелген салық;

7. Ауыл шаруашылығы мен орман шаруашылығын жүргізуге байланысты емес мақсаттарда пайдалану үшін ауыл шаруашылығы және орман алқаптарын алу кезіндегі ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы өндірісі шығасыларының орнын өтеуден түскен түсімдер;

8. Республикалық меншікте орналасқан жер учаскілері бойынша сервитут үшін төлемақы;

9. Коммуналдық меншікте орналасқан жер учаскілері бойынша сервитут үшін төлемақы;

10. Белгіленген мөлшердегі бірліктерді беруден және парниктік газдар шығарындыларына квоталарды бөлудің ұлттық жоспарының квота көлемі резервін басқарудан түскен түсімдер.

On approval of Methodology of calculating gross domestic product with the income approach

Order of the Chairman of the Statistics Committee of the Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan dated September 20, 2017 No. 131. Registered with the Ministry of Justice of the Republic of Kazakhstan on October 6, 2017 No. 15859

Unofficial translation

In accordance with subparagraph 5) of Article 12 of the Law of the Republic of Kazakhstan of March 19, 2010 "On State Statistics" and subparagraph 258) of paragraph 17 of the Regulation on the Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan, approved by resolution No. 1011 of the Government of the Republic of Kazakhstan dated September 24, 2014, I hereby ORDER:

1. To approve the attached Methodology of calculating gross domestic product with the income approach.

2. In accordance with the procedure established by the legislation, the department of national accounts together with the Legal department of the Committee on statistics of the Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan shall:

1) provide the state registration of this order with the Ministry of Justice of the Republic of Kazakhstan;

2) within ten calendar days from the date of state registration of this order, direct its copy in paper and electronic forms in the Kazakh and Russian languages ​​to the Republican State Enterprise with the Right of Economic Management “Republican Center of Legal Information” for official publication and inclusion in the Reference Control Bank of Regulatory Legal Acts of the Republic of Kazakhstan;

3) within ten calendar days after the state registration of this order, direct a copy of it for official publication in periodicals;

4) place this order on the Internet resource of the Committee on Statistics of the Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan.

3. Control over the execution of this order shall be entrusted to the Deputy Chairman of the Committee on Statistics of the Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan (G. Kerimkhanov).

4. This order shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the date of its first official publication.

Chairman
of the Committee on Statistics
of the Ministry of National Economy
of the Republic of Kazakhstan	N. Aydapkelov

Approved by order No.131 of the Chairman of the Committee on Statistics of Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan dated September 25, 2017

Methodology of calculating gross domestic product with the income approach
Chapter 1. General Provisions

1. The methodology of calculating gross domestic product with the income approach (hereinafter the Methodology) refers to the statistical methodology formed in accordance with international standards and approved in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan “On State Statistics” dated March 19, 2010.

2. This Methodology is applied by the Committee on Statistics of the Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan to calculate the gross domestic product with the income approach in accordance with international standards and is used for the purposes of the System of National Accounts (hereinafter - SNA).

3. The 2008 SNA prepared by the International Monetary Fund, the Organization for Economic Cooperation and Development, the Statistical Office of the European Communities, the United Nations and the World Bank is used as the methodological basis.

4. The following definitions are used in this Methodology:

1) gross value added (hereinafter - GVA) - characterizes the end result of the production activity and represents the value, added by processing in this production process. It is estimated at the level of industries as the difference between the output of goods and services and intermediate consumption, includes the value of fixed capital consumed in the production process;

2) gross domestic product (hereinafter - GDP) -is one of the most important indicators of the system of national accounts, which characterizes the final result of the country's economic activity;

3) institutional unit - an economic entity that is capable, in its own right, of owning assets, incurring in liabilities and engaging in economic activities and in transactions with other institutional entities;

4) non-resident - an institutional unit that is not a resident;

5) a resident - an institutional unit whose predominant center of economic interests is located in the economic territory of a given country, that is, it is engaged for a relatively long period (a year or more) in economic activity in this territory;

6) unincorporated household enterprises - household units engaged in production of goods and services for the purpose of their sale, but not being legal entities.

Chapter 2. Gross domestic product with the income approach in the System
of national accounts

5. The GDP estimated with the income approach determines its structure on the basis of primary incomes: payment of salaries to hired employees, net taxes on production and imports, profits, and mixed income.

6. GDP with the income approach is formed on the basis of the SNA generation of income account. This account reflects the payment of primary income by resident institutional units engaged in the production of goods and services. Appendix 1 to this Methodology illustrates an example of generation of income account.

7. The value of GVA is recorded in the resource part of the account. GVA value is transferred from the production account. In the use the following costs of producers from the value added are reflected:

payment of salaries;

net taxes on production and imports (taxes minus subsidies).

8. The balancing item of the income account is gross profit and gross mixed income, which are reflected in the use side.

Chapter 3. Calculation of gross domestic product with the income approach

9. Calculation of GDP with the income approach is made on the following formula:

GDP = COE + NT + GOS + GMI, (1)

where:

GDP – is gross domestic product;

COE – compensation of employees, wages;

NT - net taxes on production and imports;

GOS - gross operating surplus (gross profit);

GMI - gross mixed income.

10. The labor remuneration of employees includes two main components:

wages and salaries;

amounts of employers social insurance contributions.

11. The following components are not included in the salaries of hired employees and are considered as intermediate consumption:

expenses of employers for goods and services that are not in the interests of the workers using them, but in the interests of the employers;

remuneration of non-staff members (employees of other enterprises or self-employed persons) for performing one-time work;

expenses for cultural and recreational activities.

12. Information sources for the formation of wages are data from national statistical observations on labor, on the financial and economic activities of an enterprise, on the activities of a small enterprise and on a sample survey of the population employment.

13. Net taxes on production and imports are determined by the following formula:

NT = T - S, (2)

where:

NT –is net taxes on production and imports;

T - taxes on production and imports;

S - subsidies for production and imports.

14. Information sources for the generation of net taxes on production and imports are administrative data of administrative sources.

15. Taxes on production and imports include taxes on products listed in the List of taxes on products in accordance with Appendix 2 to this Methodology, and other taxes on production given in the List of other taxes on production in accordance with Appendix 3 to this Methodology.

16. Subsidies for production and import include subsidies on products and other subsidies for production.

17. Subsidies for products are paid per unit of goods produced or services: in proportion to the quantity or value of goods and services produced, sold or imported by residents.

Food subsidies include:

regular reimbursement to enterprises from the state budget of permanent losses resulting from the fact that the sales price of the products they produce is set below the average production costs;

subsidies for regular reimbursement to enterprises from the budget of the losses arising as a result of their sale of products and services at below-market prices (for example, at government regulated retail prices);

import subsidies, payable when the goods cross the territory of the Republic of Kazakhstan or when non-residents provide services to residents;

export subsidies, payable by the government when the goods leave the territory of the Republic of Kazakhstan or when services are provided to non-residents.

18. Other subsidies for production consist of subsidies received by enterprises from state administration bodies for the use of factors of production.

Other production subsidies include the following main types of subsidies:

subsidies paid in connection with the use of labor of a special contingent of persons;

subsidies associated with the use of other factors of production;

subsidies to reduce environmental pollution.

19. The balancing item of the income generation account measures the gross profit derived from production to the accounting of incomes from property and gross mixed income of unincorporated household enterprises producing unpaid labor costs and containing an element of remuneration for work inseparable from the income of the owner or entrepreneur.

20. Gross profit and gross mixed income are calculated on the formula:

GOS + GMI = GVA - COE - (Tp - Sp), (3)

where:

GOS – is gross operating surplus (gross profit);

GMI - gross mixed income;

GVA – gross value added;

COE - compensation of employees (wages);

Tp - other taxes on production;

Sp - other subsidies on production.

21. At the final stage, the obtained results are coordinated with the GDP calculated by the production method.

Appendix 1 To Methodology of calculating gross domestic product with the income approach

Example of generation of income account

Mn. Tenge

Operations and balancing items	Total
Resources
Gross value added
Use
Salaries
Net taxes on production and import
Gross profit
Gross mixed income

Appendix 2 to Methodology of calculating gross domestic product with the income approach

List of taxes on products

1. Value Added Tax;

2. Excises;

3. Payment for the use of surface water resources;

4. Rental tax on exports, excluding revenues from oil sector organizations;

5. Rental tax on exports from oil sector organizations;

6. Collections from auctions;

7. Collections for motor vehicles passage on the territory of the Republic of Kazakhstan;

8. Payment for outdoor (visual) advertisement placement;

9. Tax on gambling business;

10. Customs payments;

11. Special, anti-dumping, countervailing duties;

12. Special protective, antidumping and countervailing duties that are not distributable.

Appendix 3 to Methodology of calculating gross domestic product with the income approach

List of other taxes on production

1. Social tax;

2. Property tax of legal entities and individual entrepreneurs;

3. Land tax;

4. Tax on vehicles from legal entities;

5. Payment for emissions into the environment;

6. Fixed tax;

7. Incomes from the recovery of losses of agricultural and forestry production at the removal of agricultural and forest lands for their use in purposes unrelated to agriculture and forestry;

8. Payment for servitude on land plots that are in the republic’s ownership;

9. Payment for servitude on land plots that are in communal ownership;

10. Incomes received from the transfer of units of the established quantity and management of the reserve volume of quotas of the national plan on the distribution of quotas for greenhouse gas emissions.