Кредиттік бюроның кредиттік скорингті есептеу қағидалары мен шарттарын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2018 жылғы 30 шiлдедегi № 158 қаулысы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2018 жылғы 27 тамызда № 17310 болып тіркелді.

"Қазақстан Республикасындағы кредиттік бюролар және кредиттік тарихты қалыптастыру туралы" 2004 жылғы 6 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Басқармасы ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. Қоса беріліп отырған Кредиттік бюроның кредиттік скорингті есептеу қағидалары мен шарттары бекітілсін.

2. Қаржы нарығының әдіснамасы департаменті (Әбдірахманов Н.А.) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) Заң департаментімен (Сәрсенова Н.В.) бірлесіп осы қаулыны Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы қаулы мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қазақ және орыс тілдеріндегі қағаз және электрондық түрдегі көшірмесін "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына ресми жариялау және Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін жіберуді;

3) осы қаулыны ресми жарияланғаннан кейін Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ресми интернет-ресурсына орналастыруды;

4) осы қаулы мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Заң департаментіне осы қаулының осы тармағының 2), 3) тармақшаларында және 3-тармағында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғау және сыртқы коммуникациялар басқармасы (Терентьев А.Л.) осы қаулы мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін мерзімді баспасөз басылымдарында ресми жариялауға жіберуді қамтамасыз етсін.

4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Төрағасының орынбасары О.А. Смоляковқа жүктелсін.

5. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік отыз күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Ұлттық Банк Төрағасы

Д. Ақышев

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2018 жылғы 30 шілдедегі № 158 қаулысымен бекітілген

Кредиттік бюроның кредиттік скорингті есептеу қағидалары мен шарттары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Кредиттік бюроның кредиттік скорингті есептеу қағидалары мен шарттары (бұдан әрі – Қағидалар) "Қазақстан Республикасындағы кредиттік бюролар және кредиттік тарихты қалыптастыру туралы" 2004 жылғы 6 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі – Заң) сәйкес әзірленді және кредиттік бюроның кредиттік скорингті есептеу тәртібі мен шарттарын айқындайды.

2. Қағидалардың мақсаттары үшін мынадай ұғымдар пайдаланылады:

1) деректерді түрлендіру – кредиттік скорингті әзірлеу кезінде пайдаланылатын бұрмаланған және (немесе) шындыққа жатпайтын деректерді өзгерту, түзету немесе жою процесі;

2) кредиттік скоринг шкаласы – кредиттік тарих субъектісінің кредит өтеу қабілеттілігін сипаттайтын ретке келтірілген белгілер қатары;

3) растау – кредиттік бюро әзірлеген, кредиттік скоринг жұмысының дұрыстығын және тиімділігін бақылау процесі.

2-тарау. Кредиттік бюроның кредиттік скорингті есептеу тәртібі мен шарттары

3. Кредиттік тарих субъектісінің кредит өтеу қабілеттілігін бағалауды, оның қарыз шарттары бойынша міндеттемелерді орындау ықтималдылығын, сондай-ақ күтілетін кредиттік шығасыларды айқындауды кредиттік бюро дербес әзірлеген және (немесе) басқа әзірлеушілерден сатып алған кредиттік скорингті пайдалана отырып кредиттік бюро жүргізеді.

4. Кредиттік бюроның кредиттік скорингті әзірлеуі мынадай процестерді қамтиды:

1) кредиттік тарих субъектілері туралы деректерді іріктеу;

2) кредиттік тарих субъектілері туралы деректерді айқындау мен талдау;

3) кредиттік тарих субъектілері туралы деректерді дайындау мен түрлендіру;

4) кредиттік скорингті әзірлеу;

5) кредиттік скорингті растау.

5. Кредиттік скорингті әзірлеу үшін кредиттік тарих субъектілері туралы деректерді іріктеу сапа мен сан сипаттамалары негізінде жүзеге асырылады, оған демографиялық, қаржылық, іс-қимыл мәліметтері және кредиттік бюроның кредиттік тарих дерекқорларынан және кредиттік тарих субъектісінің үшінші тұлғалар алдындағы өз міндеттемелерін орындау мүмкіндігін бағалауға жағдай жасайтын өзге дереккөздерден алынған өзге де мәліметтер кіреді.

6. Кредиттік бюроның кредиттік скорингі кредиттік тарих субъектісі туралы мынадай мәліметтердің кез келгеніне негізделеді, бірақ олармен шектелмейді:

1) жынысы;

2) жасы;

3) білімі;

4) отбасылық мәртебесі;

5) асырауындағы адамдар саны;

6) ай сайынғы кірісі;

7) жұмыс түрі;

8) еңбек өтілі;

9) кредиттік тарих субъектісінің жұмыспен қамтылуы (толық немесе ішінара);

10) кредиттік тарих субъектісі қамтылған сала (экономикалық қызмет түрлерінің жалпы жіктеуіші бойынша саланың атауы);

11) банктің, Қазақстан Республикасы бейрезидент-банкі филиалының, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның және (немесе) өзге ұйымдардың алдында қарыздың, микрокредиттің, кредиттік тәуекелі бар қаржы өнімдері мен қызметтерінің болуы, негізгі борыш және (немесе) сыйақы сомаларының болуы, сондай-ақ олардың алдында қарыз, микрокредит, кредиттік тәуекелі бар қаржы өнімдері мен қызметтері бойынша мерзімі өткен берешектің болуы және сомасы;

12) өзге де мәліметтер.

Кредиттік скорингті әзірлеген кезде кредиттік тарих субъектілері туралы деректерді іріктеу жүзеге асырылатын кезеңді кредиттік бюро айқындайды.

Ескерту. 6-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 17.02.2021 № 34 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

7. Іріктеуден кейін алынған кредиттік тарих субъектілері туралы деректер шынайылығы, толықтығы, қателердің болуы, корреляциясы және статистикалық маңыздылығы тұрғысынан талданады. Кредиттік тарих субъектілері туралы шынайы емес, толық емес деректер және кредиттік тарих субъектілері туралы қателері бар деректер алып тасталады немесе түрлендіріледі.

8. Кредиттік скоринг кредиттік тарих субъектілері туралы алынған деректерді ескере отырып математикалық және (немесе) статистикалық моделдерін пайдалана отырып әзірленеді.

9. Кредиттік бюро кредиттік скорингті растауды кредиттік бюроның ішкі құжаттарында белгіленген тәртіппен кемінде жылына бір рет жүзеге асырады.

Кредиттік скорингті растау кредиттік скорингті әзірлеген кезде пайдаланылмаған кредиттік тарих субъектілері туралы деректер жиынтығында жүргізіледі. Кредиттік бюро жалпы қабылданған статистикалық әдістерді пайдалану арқылы кредиттік скорингті растауды жүзеге асырады.

Кредиттік скорингті растау нәтижелеріне байланысты кредиттік бюро кредиттік скорингтің тиімділігін айқындайды және қажет болған кезде тиісті түзетулерді енгізеді.

10. Басқа кредиттік скорингті әзірлеушілерден сатып алынған кредиттік скоринг кредиттік бюроның кредиттік тарих дерекқорларындағы мәліметтерден және кредиттік тарих субъектісінің үшінші тұлғалар алдындағы өз міндеттемелерін орындау мүмкіндігін бағалауға жағдай жасайтын өзге дереккөздерден алынған өзге де дереккөздерден құрылады.

11. Кредиттік бюроның кредиттік скорингі туралы ақпарат кредиттік скорингті есептеу нәтижелерін қамтиды, олар кредиттік скорингтің шкаласына сәйкес сандық және (немесе) әріптік мән (скорингтік балл) түрінде және (немесе) қарыз шарттары бойынша міндеттемелерді орындау, күтілетін кредиттік шығасылардың ықтималдылығы мәнінде көрсетіледі.

12. Кредиттік бюроның кредиттік скорингінің шкаласы скорингтік балдардың тиісті аралықтары бар кредиттік тарих субъектісінің кредит өтеу қабілеттілігінің 3 (үш) деңгейінен кем емес тұрады.

13. Кредиттік тарих субъектісінің кредиттік скорингі туралы ақпаратты кредиттік бюро кредиттік тарих субъектісінің сұратуы бойынша электрондық немесе қағаз тасымалдағышта кредиттік бюро айқындайтын тәртіппен ұсынады және мынадай мәліметтерден тұрады:

1) кредиттік тарих субъектісінің тегі, аты, әкесінің аты (ол бар болса);

2) кредиттік тарих субъектісіне берілген скорингтік балл;

3) кредиттік бюроның кредиттік скорингін есептеу күні;

4) кредиттік бюроның кредиттік скорингінің шкаласы;

5) кредиттік тарих субъектісі кредиттік скорингінің мәніне әсер ететін факторлар;

6) кредиттік скорингті есептеу нәтижелерімен келіспеген жағдайда кредиттік тарих субъектісінің кредиттік бюроға жүгіну құқығы туралы ақпарат.

Кредиттік тарих субъектісіне оның кредиттік скорингі туралы ақпарат ұсынған кезде кредиттік тарих субъектісінің және (немесе) Заңның 18-бабы 1-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген ақпарат берушілердің кредиттік скоринг туралы ақпарат алу фактілерін кредиттік бюроның көрсетуіне жол беріледі.

Заңның 18-бабы 1-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген ақпарат берушілерге ұсынылатын кредиттік скоринг туралы ақпараттың мазмұны мен нысанын кредиттік бюро дербес айқындайды.

14. Кредиттік бюроның кредиттік скорингі туралы ақпарат кредиттік тарих субъектісіне назарда ұстау және қарыздарды, микрокредиттерді алғанға дейін және кредиттік тәуекелі бар қаржы өнімдері мен қызметтерін иеленгенге дейін меншікті кредит өтеу қабілеттілігінің деңгейін айқындау мақсатында пайдалану үшін ұсынылады.

Заңның 18-бабы 1-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген ақпарат берушілер қарыздарды, микрокредиттерді беру және кредиттік тәуекелі бар қаржы өнімдері мен қызметтерін иелену туралы мәселені қараған кезде кредиттік тарих субъектісінің міндеттемелерін орындау ықтималдылығын айқындау, күтілетін кредиттік шығасыларды бағалау үшін кредиттік бюроның кредиттік скорингі туралы ақпаратты пайдаланады.

Заңның 18-бабы 1-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген ақпарат берушілер кредиттік бюроның кредиттік скорингі туралы ақпаратты пайдалану туралы шешімді дербес қабылдайды.

Об утверждении Правил и условий расчета кредитного скоринга кредитным бюро

Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 30 июля 2018 года № 158. Зарегистрировано в Министерстве юстиции Республики Казахстан 27 августа 2018 года № 17310.

В соответствии с Законом Республики Казахстан от 6 июля 2004 года "О кредитных бюро и формировании кредитных историй в Республике Казахстан" Правление Национального Банка Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемые Правила и условия расчета кредитного скоринга кредитным бюро.

2. Департаменту методологии финансового рынка (Абдрахманов Н.А.) в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) совместно с Юридическим департаментом (Сарсенова Н.В.) государственную регистрацию настоящего постановления в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации настоящего постановления направление его копии в бумажном и электронном виде на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации" для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

3) размещение настоящего постановления на официальном интернет-ресурсе Национального Банка Республики Казахстан после его официального опубликования;

4) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего постановления представление в Юридический департамент сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 2), 3) настоящего пункта и пунктом 3 настоящего постановления.

3. Управлению по защите прав потребителей финансовых услуг и внешних коммуникаций (Терентьев А.Л.) обеспечить в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего постановления направление его копии на официальное опубликование в периодические печатные издания.

4. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на заместителя Председателя Национального Банка Республики Казахстан Смолякова О.А.

5. Настоящее постановление вводится в действие по истечении тридцати календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель Национального Банка

Д. Акишев

Утверждены постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 30 июля 2018 года № 158

Правила и условия расчета кредитного скоринга кредитным бюро

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила и условия расчета кредитного скоринга кредитным бюро (далее - Правила) разработаны в соответствии с Законом Республики Казахстан от 6 июля 2004 года "О кредитных бюро и формировании кредитных историй в Республике Казахстан" (далее - Закон) и определяют порядок и условия расчета кредитного скоринга кредитным бюро.

2. Для целей Правил используются следующие понятия:

1) модификация данных - процесс изменения, исправления или удаления искаженных и (или) недостоверных данных, используемых при разработке кредитного скоринга;

2) шкала кредитного скоринга - упорядоченный ряд отметок, характеризующих кредитоспособность субъекта кредитной истории;

3) валидация - процесс контроля корректности и эффективности кредитного скоринга, разработанного кредитным бюро.

Глава 2. Порядок и условия расчета кредитного скоринга кредитным бюро

3. Оценка кредитоспособности субъекта кредитной истории, определение вероятности исполнения им обязательств по договорам займа, а также ожидаемых кредитных потерь, проводится кредитным бюро с использованием кредитного скоринга, разработанного кредитным бюро самостоятельно и (или) приобретенного у сторонних разработчиков.

4. Разработка кредитного скоринга кредитным бюро включает в себя следующие этапы:

1) выборка данных о субъектах кредитной истории;

2) определение и анализ данных о субъектах кредитной истории;

3) подготовка и модификация данных о субъектах кредитной истории;

4) разработка кредитного скоринга;

5) валидация кредитного скоринга.

5. Выборка данных о субъектах кредитной истории для разработки кредитного скоринга осуществляется на основе качественных и количественных характеристик, включающих демографические, финансовые, поведенческие и иные сведения, полученные из базы данных кредитных историй кредитного бюро и иных источников, позволяющих оценить возможность субъекта кредитной истории выполнить свои обязательства перед третьими лицами.

6. Кредитный скоринг кредитного бюро основывается на любых из следующих сведений о субъекте кредитной истории, но не ограничиваясь ими:

1) пол;

2) возраст;

3) образование;

4) семейный статус;

5) количество иждивенцев;

6) ежемесячный доход;

7) род занятий;

8) трудовой стаж;

9) занятость субъекта кредитной истории (полная или частичная);

10) отрасль, в которой занят субъект кредитной истории (наименование отрасли по общему классификатору видов экономической деятельности);

11) наличие и сумма основного долга и (или) вознаграждения по займу, микрокредиту, финансовым продуктам и услугам с кредитным риском перед банком, филиалом банка-нерезидента Республики Казахстан, организацией, осуществляющей отдельные виды банковских операций, и (или) иными организациями, а также наличие и сумма просроченной задолженности по займу, микрокредиту, финансовым продуктам и услугам с кредитным риском, перед ними;

12) иные сведения.

Период, за который осуществляется выборка данных о субъектах кредитной истории, используемых при разработке кредитного скоринга, определяется кредитным бюро.

Сноска. Пункт 6 с изменением, внесенным постановлением Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 17.02.2021 № 34 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

7. Данные о субъектах кредитной истории, полученные после выборки, анализируются на предмет достоверности, полноты, наличия ошибок, корреляции и статистической значимости. Недостоверные, неполные данные о субъектах кредитной истории и данные о субъектах кредитной истории с ошибками исключаются или модифицируются.

8. Кредитный скоринг, с учетом полученных данных о субъектах кредитных историй, разрабатывается с использованием математических и (или) статистических моделей.

9. Кредитное бюро осуществляет валидацию кредитного скоринга не реже одного раза в год в порядке, установленном внутренними документами кредитного бюро.

Валидация кредитного скоринга проводится на совокупности данных о субъектах кредитной истории, которые не использовались при разработке кредитного скоринга. Кредитное бюро осуществляет валидацию кредитного скоринга путем использования общепринятых статистических методов.

В зависимости от результатов валидации кредитного скоринга кредитное бюро определяет эффективность кредитного скоринга и при необходимости вносит соответствующие корректировки.

10. Кредитный скоринг, приобретенный у сторонних разработчиков кредитного скоринга, основывается на сведениях базы данных кредитных историй кредитного бюро и иных источников, позволяющих оценить возможность субъекта кредитной истории выполнить свои обязательства перед третьими лицами.

11. Информация о кредитном скоринге кредитного бюро содержит результаты расчета кредитного скоринга, которые выражаются в виде численного и (или) буквенного значения (скорингового балла) в соответствии со шкалой кредитного скоринга и (или) в значении вероятности исполнения обязательств по договорам займа, ожидаемых кредитных потерь.

12. Шкала кредитного скоринга кредитного бюро состоит не менее чем из 3 (трех) уровней кредитоспособности субъекта кредитной истории с соответствующими диапазонами скоринговых баллов.

13. Информация о кредитном скоринге субъекта кредитной истории предоставляется кредитным бюро по запросу субъекта кредитной истории на электронном или бумажном носителе в порядке, определяемом кредитным бюро, и содержит следующие сведения:

1) фамилия, имя, отчество (при его наличии) субъекта кредитной истории;

2) скоринговый балл, присвоенный субъекту кредитной истории;

3) дата расчета кредитного скоринга кредитного бюро;

4) шкала кредитного скоринга кредитного бюро;

5) факторы, которые влияют на значение кредитного скоринга субъекта кредитной истории;

6) информацию о праве субъекта кредитной истории обратиться в кредитное бюро в случае несогласия с результатами расчета кредитного скоринга.

При предоставлении субъекту кредитной истории информации о его кредитном скоринге, допускается указание кредитным бюро фактов получении информации о кредитном скоринге субъектом кредитной истории и (или) поставщиками информации, указанными в подпункте 1) пункта 1 статьи 18 Закона.

Содержание и форма информации о кредитном скоринге, предоставляемой поставщикам информации, указанным в подпункте 1) пункта 1 статьи 18 Закона, определяется кредитным бюро самостоятельно.

14. Информация о кредитном скоринге кредитного бюро предоставляется субъекту кредитной истории для сведения и использования в целях определения уровня собственной кредитоспособности до получения займов, микрокредитов и приобретения финансовых продуктов и услуг с кредитным риском.

Поставщики информации, указанные в подпункте 1) пункта 1 статьи 18 Закона, используют информацию о кредитном скоринге кредитного бюро для определения вероятности исполнения обязательств субъекта кредитных историй, оценки ожидаемых кредитных потерь при рассмотрении вопроса о предоставлении займов, микрокредитов и приобретения финансовых продуктов и услуг с кредитным риском.

Решение об использовании информации о кредитном скоринге кредитного бюро принимается поставщиками информации, указанными в подпункте 1) пункта 1 статьи 18 Закона, самостоятельно.