Қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клиринг қызметін жүзеге асыру қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2018 жылғы 29 қазандағы № 254 қаулысы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2018 жылғы 29 қарашада № 17822 болып тіркелді.

"Бағалы қағаздар рыногы туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Басқармасы ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 26.06.2023 № 63 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

1. Қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клиринг қызметін жүзеге асыру қағидалары бекітілсін.

2. Осы қаулыға қосымшаға сәйкес тізбе бойынша Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің, сондай-ақ Қазақстан Республикасының кейбір нормативтік құқықтық актілері құрылымдық элементтерінің күші жойылды деп танылсын.

3. Банктік емес қаржы ұйымдарын реттеу департаменті (Көшербаева А.М.) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) Заң департаментімен (Сәрсенова Н.В.) бірлесіп осы қаулыны Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы қаулы мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оны қазақ және орыс тілдерінде "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына ресми жариялау және Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін жіберуді;

3) осы қаулыны ресми жарияланғаннан кейін Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ресми интернет-ресурсына орналастыруды;

4) осы қаулы мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Заң департаментіне осы қаулының осы тармағының 2), 3) тармақшаларында және 4-тармағында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

4. Қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғау және сыртқы коммуникациялар басқармасы (Терентьев А.Л.) осы қаулы мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін мерзімді баспасөз басылымдарында ресми жариялауға жіберуді қамтамасыз етсін.

5. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Төрағасының орынбасары Ж.Б. Құрмановқа жүктелсін.

6. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Ұлттық Банк Төрағасы

Д. Ақышев

	Қазақстан Республикасы
	Ұлттық Банкі Басқармасының
	2018 жылғы 29 қазандағы
	№ 254 қаулысымен
	бекітілген

Қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клиринг қызметін жүзеге асыру қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клиринг қызметін жүзеге асыру қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі – Заң) сәйкес әзірленді және қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клиринг қызметін жүзеге асырудың талаптары мен тәртібін айқындайды.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 26.06.2023 № 63 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

2. Қағидалардың мақсаттары үшін мынадай ұғымдар пайдаланылады:

1) есеп айырысу ұйымы – орталық депозитарий және (немесе) қор биржасы және (немесе) клирингтік ұйым және (немесе) аударым операциясына берілетін лицензияға ие ұйым;

2) клирингтік ұйым – қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клиринг қызметіне берілетін лицензияға ие ұйым және орталық депозитарий;

3) қамтамасыз ету – ақша (теңге, шетел валютасы), бағалы қағаздар және клиринг қызметі жүзеге асырылатын мәмілелер бойынша клирингтік қатысушы міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз етуге пайдаланылатын клирингтік қатысушылардың өзге де қаржы құралдары;

4) таза позиция (нетто-позиция) – қаржы құралымен мәмілелер нәтижесінде туындаған клирингтік қатысушының талаптары мен міндеттемелерін өзара есепке алу нәтижесінде айқындалатын аталған қаржы құралымен мәмілелер бойынша клирингтік қатысушының позициясы;

5) уәкілетті орган – қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау және қадағалау жөніндегі уәкілетті орган.

3. Клирингтік ұйымның ұйымдық құрылымы негізгі функциялары мыналар болып табылатын бөлімшені қамтиды:

1) қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клиринг қызметін жүзеге асыру;

2) маржалық жарналарды және клирингтік ұйымның кепілдік немесе резервтік қорларының құрамындағы ақшаны және өзге де қамтамасыз етуді инвестициялау;

3) қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клиринг қызметінің нәтижелері жөніндегі ақпаратты өңдеу және тарату;

4) клирингтік ұйымның қызметін бағдарламалық-техникалық қамтамасыз ету;

5) клирингтік ұйымның тәуекелдерін басқару;

6) клирингтік қатысушылардың қаржылық жағдайының, сондай-ақ олардың клирингтік ұйымның қағидаларына сәйкестігінің мониторингі;

7) қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша есеп айырысуларды (төлемдерді) (клирингтік ұйымда аударым операциясына лицензия болған кезде) ұйымдастыру;

8) ішкі аудит және бақылау.

Ескерту. 3-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 07.10.2019 № 165 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

4. Бағалы қағаздармен және өзге қаржы құралдарымен сауданы ұйымдастыру қызметін клиринг қызметімен немесе депозитарлық қызметті клиринг қызметімен қоса атқаратын клирингтік ұйым:

1) қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клиринг қызметі шеңберіндегі функцияларды жүзеге асыру үшін ұйымдық құрылымында жекелеген бөлімшенің (бөлімшелердің);

2) қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клиринг қызметін жүзеге асыратын бөлімшеде (бөлімшелерде) жеке үй-жайларының, сондай-ақ қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клиринг қызметін жүзеге асыруға арналған ақпаратты жинау, тіркеу және есепке алу жүйелерінің болуын қамтамасыз етеді.

Қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клиринг қызметін жүзеге асыратын бөлімшеге (бөлімшелерге) және осы бөлімшенің (осы бөлімшелердің) қызметкерлеріне қор биржасының немесе орталық депозитарийдің бағалы қағаздар нарығында кәсіби қызметтің басқа түрлерін жүзеге асыратын бөлімшелерінің функциялары, сондай-ақ осы Қағидалардың 3-тармағының 2) тармақшасында көрсетілген функция жүктелмейді.

Ескерту. 4-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 07.10.2019 № 165 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

5. Клирингтік ұйым бағалы қағаздармен және өзге де қаржы құралдарымен сауданы ұйымдастыру қызметін клиринг қызметімен қоса атқарған кезде Қағидалардың 3-тармағының 2), 3), 4), 5), 6) және 8) тармақшаларында көрсетілген бөлімшелердің функцияларын ұқсас функцияларды жүзеге асыратын сауда-саттықты ұйымдастырушының бөлімшелерімен қоса атқаруына жол беріледі.

6. Қағидалардың талаптары орталық контрагенттің функциясын жүзеге асыратын клирингтік ұйымға қолданылады.

6-1. Клирингтік ұйым клирингтік ұйымның ішкі құжаттарына және клирингтік ұйым мен Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі арасында жасалған келісімге сәйкес төлем карточкаларының банкаралық жүйесінде есеп айырысулардың аяқталуын қамтамасыз ету жүйесі шеңберінде кепілмен қамтамасыз етудің жеткіліктілігін қабылдауды, есепті және бақылауды жүзеге асырады.

Ескерту. 6-1-тармақпен толықтырылды – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 26.06.2023 № 63 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

2-тарау. Клирингтік қатысушылар

7. Сауда-саттыққа клирингтік қатысушыға мәртебе беру (қолданылуын тоқтата тұру, одан айыру) тәртібі мен талаптары клирингтік ұйымның қағидаларында белгіленеді.

8. Клирингтік қатысушылар:

1) клирингтік ұйымға клирингтік ұйымның қағидаларында көзделген көлемде, тәртіпте және мерзімде клирингтік қатысушылардың қаржылық жағдайына мониторинг, сондай-ақ клирингтік қатысушылардың клирингтік ұйым қағидаларының талаптарына сәйкес келуін жүзеге асыруға қажетті өз қызметі туралы ақпаратты ұсынады;

2) клирингтік ұйымның қағидаларында көзделген тәртіпте клирингтік ұйымның жарналары мен алымдарын төлейді.

9. Клирингтік ұйым уәкілетті органды барлық клирингтік қатысушы мәртебесін алу, қолданылуын тоқтата тұру (қайта жаңарту) және клирингтік қатысушы мәртебесінен айыру жағдайлары туралы осындай жағдай басталғаннан кейін келесі жұмыс күнінен кешіктірмей хабардар етеді.

10. Уәкілетті орган осы клирингтік қатысушының атына тиісті хабарлама жіберілген күні клирингтік қатысушы лицензиясының қолданылуын тоқтата тұру немесе тоқтату туралы клирингтік ұйымды хабардар етеді.

Клирингтік ұйым "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы" 1995 жылғы 31 тамыздағы Қазақстан Республикасы Заңының 48-1-бабы 1-тармағының 9) тармақшасында және Заңның 51-бабының 6-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, лицензиясының қолданылуы көрсетілген хабарламаны алған күннен бастап тоқтатыла тұрған немесе тоқтатылған клирингтік қатысушыға қызмет көрсетпейді (қызмет көрсетуін тоқтатады).

11. Клирингтік ұйым клирингтік қатысушының міндеттемелерін толық немесе ішінара орындамау не тиісінше орындамау фактісін реттеу бойынша рәсімдерді (оның ашық позицияларын мәжбүрлеп тарату мақсатында, оның ішінде клирингтік қатысушы лицензиясының қолданылуы тоқтатыла тұрған немесе тоқтатылған жағдайда) мыналар:

1) осы клирингтік қатысушының атынан және адал клирингтік қатысушылардың атынан өтінімді беру және қор және (немесе) тауар биржасының сауда жүйесінде немесе бағалы қағаздардың ұйымдастырылмаған нарығында қаржы құралдарымен мәмілелерді жасасу;

2) клирингтік ұйыммен осы клирингтік қатысушылардың келісімісіз осы клирингтік қатысушының және адал клирингтік қатысушылардың атынан мәмілелерді жасасу және (немесе) клирингтік ұйымның қағидаларында айқындалған тәртіпте және талаптармен өзге іс-қимылдарды жасау арқылы жүргізеді.

Клирингтік ұйым міндеттемелерін толық немесе ішінара орындамауға не оларды тиісінше орындамауға жол берген клирингтік қатысушының міндеттемелерін клирингтік ұйымның қағидаларына сәйкес орындауы тиіс.

12. Клирингтік қатысушы міндеттемелерін толық немесе ішінара орындамау не тиісінше орындамау фактісін реттеу барлық дәрменсіз клирингтік қатысушылар үшін жүргізіледі.

Клирингтік қатысушының міндеттемелерін толық немесе ішінара орындамау не тиісінше орындамау фактісін реттеу рәсімдерін жүзеге асыру кезінде клирингтік ұйымның кепілдік және (немесе) резервтік қорын құрайтын қаражатты пайдалану тәртібі клирингтік ұйымның ішкі құжаттарында айқындалады.

13. Уәкілетті органның клирингтік қатысушы лицензиясының қолданылуын тоқтата тұру немесе одан айыру туралы хабарламасын алған күнге дейін жасасқан мәмілелер бойынша клирингтік ұйымның клирингтік қатысушысының барлық міндеттемелері клирингтік ұйымның қағидаларында белгіленген талаптарда және тәртіппен орындалуға тиіс.

14. Мәмілелер бойынша міндеттемелер басқа клирингтік қатысушыларға - мәмілелер бойынша оның контрагенттеріне не орталық контрагентке қатысты клирингтік қатысушының нетто-міндеттемелері (нетто-талаптары) туындаған кезде тоқтатылады. Көрсетілген нетто-міндеттемелердің (нетто-талаптардың) мөлшері клирингтік ұйымның қағидаларына сәйкес есептеледі және есептелген сома туралы тиісті хабарлама клирингтік қатысушыға электрондық құжат нысанында немесе клирингтік ұйымның бағдарламалық-техникалық қамтамасыз етуін қоса алғанда, өзге де байланыс құралдарын қолдана отырып жіберіледі.

15. Клирингтік ұйым лицензиясының қолданылуы тоқтатыла тұрған немесе тоқтатылған клирингтік қатысушыға, сондай-ақ оның контрагенттеріне осы мәмілелер бойынша міндеттемелер тоқтатылған және (немесе) міндеттемелер жаңа міндеттемелерге ауыстырылған күннен кейінгі жұмыс күнінен кешіктірмей клирингтік қатысушының міндеттемелерін толық немесе ішінара орындамау не тиісінше орындамау фактісін реттеу рәсімдерін өткізу нәтижесінде туындаған міндеттемелердің тоқтатылғаны және (немесе) міндеттемелердің жаңа міндеттемелерге ауыстырылғаны туралы хабарламаны жібереді.

16. Клирингтік ұйым клирингтік қатысушыға ақшаны қайтаруды клирингтік ұйым клирингтік қатысушыдан төлем деректемелері бар ақшаны қайтару туралы хатты алғаннан кейін 3 (үш) жұмыс күні ішінде жүзеге асырады.

Клирингтік ұйым клирингтік қатысушыға ақшаны қайтаруды клирингтік ұйымның қағидаларында көзделген тәртіппен және талаптарда жүзеге асырады.

3-тарау. Клирингті жүзеге асыру

17. Клирингтік ұйым осы клирингтік ұйым клирингтік қызмет көрсететін мәмілелер жөніндегі ақпаратты жинауды, өңдеуді және сақтауды жүзеге асырады, алшақтықтар болған жағдайда оларды салыстырады, түзетеді, мәміле тараптарының деректемелерін өзгертеді немесе клирингтік ұйымның қағидаларында белгіленген талаптарда және тәртіппен мәміле бойынша дефолтты реттеу кезінде өзге де іс-қимылдарды жүргізеді.

Клирингтік ұйым қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клиринг қызметін жүзеге асыру үшін есеп айырысу ұйымымен, сауда-саттықты ұйымдастырушымен және (немесе) тауар биржасымен шарт жасайды, оның талаптары шарт тараптары арасында ақпарат алмасу және шарт тараптары өздерінің құқықтары мен міндеттерін іске асыру барысында келісілген рәсімдерді жасау тәртібін көздейді.

18. Клирингтік ұйым клиринг қызметіне байланысты ақпарат пен құжаттарды сақтауды және осындай ақпаратты күн сайын резервтік көшіріп алуды жүзеге асырады.

Резервтік көшірмелер ақпаратқа рұқсатсыз қол жеткізуден қорғалуға тиіс және клирингтік ұйымның резервтік техникалық орталығында жаңартылған резервтік көшірмелерімен ауыстырылғанға дейін сақталады.

19. Клирингтік ұйым резервтік техникалық орталықтың дереу іске қосылуына тұрақты дайын болуын қамтамасыз етеді. Резервтік техникалық орталық мынадай талаптарға сәйкес келеді:

1) клиринг қызметіне байланысты негізгі ақпаратқа сәйкес келетін ақпараттың резервтік көшірмелерін қамтиды;

2) қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клиринг қызметін жүзеге асыру барысында пайдаланылатын клирингтік ұйымның бағдарламалық-техникалық қамтамасыз етуінің көшірмесін қамтиды;

3) клирингтік ұйым орналасқан жерден жиырма бес километрден кем болмайтын жерде орналасады;

4) клирингтік ұйымның қызметін жүзеге асыруға қажетті коммуникациялармен қамтамасыз етіледі;

5) клирингтік ұйымның орналасқан жері бойынша клирингті жүзеге асыру мүмкін болмаған жағдайда осы жағдай туындағаннан кейін келесі жұмыс күнінен кешіктірмей клирингті жүзеге асыру мүмкіндігін ұсынады.

20. Клирингтік ұйымның орталық депозитарийдің немесе қор биржасының резервтік орталығын пайдалануына жол беріледі.

21. Клирингтік ұйым клирингтік қатысушылардың сауда-саттықты ұйымдастырушының сауда жүйесінде және (немесе) тауар биржасында жасасқан мәмілелері бойынша клирингті жүзеге асыру мақсатында осындай мәмілелер өлшемінің дәйекті есебін қамтамасыз етеді.

Ескерту. 21-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 07.10.2019 № 165 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

22. Клирингтік ұйым жасалған мәмілелерден туындайтын міндеттемелер мен талаптардың көп жақты өзара есепке алу есебінен қатысушылардың тәуекелдерін азайту бойынша өз қызметін жүзеге асырады.

23. Алып тасталды – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 07.10.2019 № 165 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

24. Клиринг қызметі жүзеге асырылатын қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша есеп айырысуды жүзеге асырудың тәртібі мен талаптары клирингтік ұйымның қағидаларында анықталады.

Клирингтік ұйым туынды қаржы құралдарымен және (немесе) валютамен мәмілелер бойынша есеп айырысуды (төлемдерді) ұйымдастыру үшін клирингтік ұйымның ішкі құжаттарының талаптарына сәйкес қаржы құралдарын есепке алу үшін шоттар ашады.

Клирингтік ұйым қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша дефолтты реттеу кезінде әрекет жасау мақсатында есеп айырысу ұйымдарында, оның ішінде орталық депозитарийде осы қаржы құралдарын есепке алу үшін шоттар ашады.

Ескерту. 24-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 07.10.2019 № 165 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

25. Клирингтік ұйым клирингтік қатысушылардың талаптарын және (немесе) міндеттемелерін есептейді және мынадай тәсілдердің бірімен:

1) клирингтік қатысушылардың басқа мәмілелері бойынша талаптары мен міндеттемелерін өзара есепке алуды жүргізбестен әрбір жеке мәміле негізінде олардың сауда-саттықты ұйымдастырушының сауда жүйесінде немесе тауар биржасында тіркелу кезектілігі тәртібімен нақты уақыт режимінде;

2) аяқталғаннан кейін клирингтік қатысушылардың талаптары мен міндеттемелерін өзара есепке алу жүзеге асырылатын және клиринг сессиясы өткізілгеннен кейін олардың таза позициялары айқындалатын сауда сессиясының қорытындылары бойынша есеп айырысуларды (төлемдерді) жүргізуге арналған бұйрықты беру жолымен есеп айырысу ұйымына тапсырады.

26. Клирингтік ұйым клирингтік ұйымның қағидаларында айқындалған тәртіппен және мерзімдерде клирингтік қатысушылар үшін клиринг қызметінің нәтижелері жөнінде есеп жасайды.

27. Есеп айырысу ұйымы алынған бұйрықтар негізінде есеп айырысуларды (төлемдерді) жүзеге асырады және бұл туралы клирингтік ұйымға хабарлайды.

4-тарау. Клирингтік ұйымның қызметі туралы ақпаратты жария ету

28. Клирингтік ұйым бағалы қағаздар нарығында коммерциялық құпияны құрамайтын ақпаратты өзінің интернет-ресурсында қазақ және орыс тілдерінде тұрақты негізде жариялау (орналастыру) жолымен барлық мүдделі тұлғаларға өз қызметі туралы ақпаратты жария етуді және көрсетілген ақпаратпен танысуға еркін қол жеткізуді қамтамасыз етеді.

29. Клирингтік ұйымның интернет-ресурсында мынадай ақпарат:

1) клирингтік ұйым туралы жалпы ақпарат (клирингтік ұйым органдарының құрамы, клирингтік ұйымның басшы қызметкерлерінің тегі, аты, әкесінің аты (ол бар болса), орналасқан жері, байланыс телефондары);

2) құрылтай құжаттары;

3) клирингтік ұйымның қағидалары;

4) клирингтік ұйымның кепілдік немесе резервтік қорларының құрамына кіретін маржалық жарналар мен ақша инвестициялаудың және клирингтік қатысушыларды өзге де қамтамасыз етудің қағидалары;

5) клирингтік қатысушының атауын, уәкілетті орган берген лицензияның күні мен нөмірін, клирингтік қатысушы мәртебесін беру, қолданылуын тоқтата тұру, одан айыру күнін, клирингтік қатысушы мәртебесінің қолданылуын тоқтата тұру, одан айыру негізін көрсете отырып, клирингтік қатысушылар туралы ақпарат;

6) клирингтік ұйымның кепілдік немесе резервтік қорларының құрамына кіретін маржалық жарналар мен ақша инвестициялаудың және клирингтік қатысушыларды өзге де қамтамасыз етудің күнделікті негіздегі нәтижелері;

7) нарықтарды, қаржы құралдарының түрлерін және клирингтік ұйым қызмет көрсетуге қабылдаған мәмілелерді (сауда-саттық әдістерін) көрсете отырып, клирингтік ұйым қызмет көрсететін сауда-саттықты ұйымдастырушылардың және (немесе) тауар биржаларының және өзге де субъектілердің атауы;

8) есеп айырысу ұйымдарының атауы;

9) Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы туралы, акционерлік қоғамдар туралы заңнамасына және клирингтік ұйымның қағидаларына сәйкес жария етілуге тиіс ақпарат жария етіледі.

30. Клирингтік ұйымның ішкі құжаттарында клирингтік ұйымның кепілдік немесе резервтік қорларының құрамына кіретін маржалық жарналар мен ақша инвестициялаудың және клирингтік қатысушыларды өзге де қамтамасыз етудің қағидалары айқындалады.

	Қазақстан Республикасы
	Ұлттық Банкі Басқармасының
	2018 жылғы 29 қазандағы
	№ 254 қаулысына
	қосымша

Күші жойылды деп танылған Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің, сондай-ақ Қазақстан Республикасының кейбір нормативтік құқықтық актілері құрылымдық элементтерінің тізбесі

1. "Қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клиринг қызметін жүзеге асыру қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2012 жылғы 24 ақпандағы № 58 қаулысы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 7555 тіркелген, 2012 жылғы 23 маусымда "Егемен Қазақстан" газетінде № 339-345 (27419) жарияланған).

2. "Қаржы құралдарымен клиринг қызметі мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының кейбір нормативтік құқықтық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2012 жылғы 4 шілдедегі № 205 қаулысының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 7870 тіркелген, 2012 жылғы 31 қазанда "Егемен Қазақстан" газетінде № 710-716 (27788) жарияланған) 1-тармағы.

3. "Қазақстан Республикасының кейбір нормативтік құқықтық актілеріне сауда-саттықты ұйымдастырушының қызметі мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының 2014 жылғы 27 мамырдағы № 98 қаулысымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 9621 тіркелген, "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2014 жылғы 11 тамызда жарияланған) бекітілген Сауда-саттықты ұйымдастырушының қызметі мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің өзгерістер мен толықтырулар енгізілетін тізбесінің 5-тармағы.

4. "Орталық контрагенттің қызметін жүзеге асыру қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2016 жылғы 28 қаңтардағы № 10 қаулысы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 13297 тіркелген, "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2016 жылғы 14 наурызда жарияланған).

5. "Қазақстан Республикасының қаржы нарығы және қаржы ұйымдары мәселелері бойынша кейбір нормативтік құқықтық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2016 жылғы 28 қаңтардағы № 12 қаулысымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 13308 тіркелген, "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2016 жылғы 14 наурызда жарияланған) бекітілген Қазақстан Республикасының өзгерістер мен толықтырулар енгізілетін қаржы нарығы және қаржы ұйымдары мәселелері жөніндегі нормативтік құқықтық актілері тізбесінің 4-тармағы.

6. "Қазақстан Республикасының кейбір нормативтік құқықтық актілеріне рұқсат беру құжаттарын қысқарту және рұқсат беру рәсімдерін оңайлату мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2016 жылғы 30 мамырдағы № 146 қаулысы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 14208 тіркелген, "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2016 жылғы 5 қазанда жарияланған).

Об утверждении Правил осуществления клиринговой деятельности по сделкам с финансовыми инструментами

Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 29 октября 2018 года № 254. Зарегистрировано в Министерстве юстиции Республики Казахстан 29 ноября 2018 года № 17822.

В соответствии с Законом Республики Казахстан "О рынке ценных бумаг" Правление Национального Банка Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

Сноска. Преамбула – в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 26.06.2023 № 63 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Утвердить Правила осуществления клиринговой деятельности по сделкам с финансовыми инструментами.

2. Признать утратившими силу нормативные правовые акты Республики Казахстан, а также структурные элементы некоторых нормативных правовых актов Республики Казахстан по перечню согласно приложению к настоящему постановлению.

3. Департаменту регулирования небанковских финансовых организаций (Кошербаева А.М.) в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) совместно с Юридическим департаментом (Сарсенова Н.В.) государственную регистрацию настоящего постановления в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации настоящего постановления его направление на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации" для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

3) размещение настоящего постановления на официальном интернет-ресурсе Национального Банка Республики Казахстан после его официального опубликования;

4) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего постановления представление в Юридический департамент сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 2), 3) настоящего пункта и пунктом 4 настоящего постановления.

4. Управлению по защите прав потребителей финансовых услуг и внешних коммуникаций (Терентьев А.Л.) обеспечить в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего постановления направление его копии на официальное опубликование в периодические печатные издания.

5. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на заместителя Председателя Национального Банка Республики Казахстан Курманова Ж.Б.

6. Настоящее постановление вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель Национального Банка	Д. Акишев

Утверждены постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 29 октября 2018 года № 254

Правила осуществления клиринговой деятельности по сделкам с финансовыми инструментами

Глава 1. Общие положения

1. Правила осуществления клиринговой деятельности по сделкам с финансовыми инструментами (далее – Правила) разработаны в соответствии с Законом Республики Казахстан "О рынке ценных бумаг" (далее – Закон) и определяют условия и порядок осуществления клиринговой деятельности по сделкам с финансовыми инструментами.

Сноска. Пункт 1 – в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 26.06.2023 № 63 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

2. Для целей Правил используются следующие понятия:

1) расчетная организация - центральный депозитарий и (или) фондовая биржа и (или) клиринговая организация и (или) иная организация, обладающая лицензией на переводные операции;

2) клиринговая организация - организация, обладающая лицензией на клиринговую деятельность по сделкам с финансовыми инструментами, и центральный депозитарий;

3) обеспечение – деньги (тенге, иностранная валюта), ценные бумаги и иные финансовые инструменты клиринговых участников, используемые для обеспечения исполнения обязательств клирингового участника по сделкам, по которым осуществляется клиринговая деятельность;

4) чистая позиция (нетто-позиция) - позиция клирингового участника по сделкам с финансовым инструментом, определяемая в результате взаимозачета требований и обязательств клирингового участника, возникших в результате сделок с данным финансовым инструментом;

5) уполномоченный орган - уполномоченный орган по регулированию, контролю и надзору финансового рынка и финансовых организаций.

3. Организационная структура клиринговой организации включает в себя подразделения, основными функциями которых являются:

1) осуществление клиринговой деятельности по сделкам с финансовыми инструментами;

2) инвестирование маржевых взносов и денег, входящих в состав гарантийных или резервных фондов клиринговой организации и иного обеспечения;

3) обработка и распространение информации по результатам клиринговой деятельности по сделкам с финансовыми инструментами;

4) программно-техническое обеспечение деятельности клиринговой организации;

5) управление рисками клиринговой организации;

6) мониторинг финансового состояния клиринговых участников, а также их соответствия правилам клиринговой организации;

7) организация расчетов (платежей) по сделкам с финансовыми инструментами (при наличии у клиринговой организации лицензии на переводные операции);

8) внутренний аудит и контроль.

Сноска. Пункт 3 с изменением, внесенным постановлением Правления Национального Банка РК от 07.10.2019 № 165 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

4. Клиринговая организация, совмещающая деятельность по организации торговли с ценными бумагами и иными финансовыми инструментами с клиринговой деятельностью или депозитарную деятельность с клиринговой деятельностью, обеспечивает наличие:

1) в организационной структуре отдельного (отдельных) подразделения (подразделений) для осуществления функций в рамках клиринговой деятельности по сделкам с финансовыми инструментами;

2) у подразделения (подразделений), осуществляющего (осуществляющих) клиринговую деятельность по сделкам с финансовыми инструментами, отдельных помещений, а также систем сбора, регистрации и учета информации для осуществления клиринговой деятельности по сделкам с финансовыми инструментами.

На подразделение (подразделения), осуществляющее (осуществляющие) клиринговую деятельность по сделкам с финансовыми инструментами, и работников данного подразделения (данных подразделений) не возлагаются функции подразделений фондовой биржи или центрального депозитария, осуществляющих другие виды профессиональной деятельности на рынке ценных бумаг, а также функция, указанная в подпункте 2) пункта 3 Правил.

Сноска. Пункт 4 в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 07.10.2019 № 165 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

5. При совмещении клиринговой организацией деятельности по организации торговли ценными бумагами и иными финансовыми инструментами с клиринговой деятельностью, допускается совмещение функций подразделениями, указанными в подпунктах 2), 3), 4), 5), 6) и 8) пункта 3 Правил, с подразделениями организатора торгов, осуществляющими аналогичные функции.

6. Требования Правил распространяются на клиринговую организацию, осуществляющую функции центрального контрагента.

6-1. Клиринговая организация осуществляет прием, учет и контроль достаточности залогового обеспечения в рамках системы обеспечения завершенности расчетов в межбанковской системе платежных карточек в соответствии с внутренними документами клиринговой организации и соглашением, заключенным между клиринговой организацией и Национальным Банком Республики Казахстан.

Сноска. Правила дополнены пунктом 6-1 в соответствии с постановлением Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 26.06.2023 № 63 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 2. Клиринговые участники

7. Порядок и условия присвоения (приостановления действия, лишения) статуса клирингового участника торгов устанавливаются правилами клиринговой организации.

8. Клиринговые участники:

1) предоставляют клиринговой организации информацию о своей деятельности, необходимую для осуществления мониторинга финансового состояния клиринговых участников, а также соответствия клиринговых участников требованиям правил клиринговой организации, в объеме, порядке и сроки, предусмотренные правилами клиринговой организации;

2) уплачивают взносы и сборы клиринговой организации в порядке, предусмотренном правилами клиринговой организации.

9. Клиринговая организация уведомляет уполномоченный орган обо всех случаях присвоения, приостановления (возобновления) действия и лишения статуса клирингового участника не позднее следующего рабочего дня после наступления такого случая.

10. Уполномоченный орган уведомляет клиринговую организацию о приостановлении или прекращении действия лицензии клирингового участника в день направления соответствующего уведомления в адрес данного клирингового участника.

Клиринговая организация не обслуживает (прекращает обслуживание) клирингового участника, действие лицензии которого было приостановлено или прекращено, с даты получения указанного уведомления, за исключением случаев, предусмотренных подпунктом 9) пункта 1 статьи 48-1 Закона Республики Казахстан от 31 августа 1995 года "О банках и банковской деятельности в Республике Казахстан" и пунктом 6 статьи 51 Закона.

11. Клиринговая организация проводит процедуры по урегулированию факта полного или частичного неисполнения либо ненадлежащего исполнения обязательств клирингового участника (с целью принудительной ликвидации его открытых позиций, в том числе в случае приостановления или прекращения действия лицензии клирингового участника) путем:

1) подачи заявок и заключения сделок с финансовыми инструментами в торговой системе фондовой и (или) товарной биржи или на неорганизованном рынке ценных бумаг от имени данного клирингового участника и от имени добросовестных клиринговых участников;

2) заключения сделок от имени данного клирингового участника и добросовестных клиринговых участников с клиринговой организацией без согласия данных клиринговых участников и (или) совершения иных действий в порядке и на условиях, определенных правилами клиринговой организации.

Обязательства клирингового участника, допустившего полное или частичное неисполнение либо ненадлежащее их исполнение, подлежат исполнению клиринговой организацией в соответствии с правилами клиринговой организации.

12. Урегулирование факта полного или частичного неисполнения либо ненадлежащего исполнения обязательств клирингового участника проводится для всех несостоятельных клиринговых участников.

При осуществлении процедур по урегулированию факта полного или частичного неисполнения либо ненадлежащего исполнения обязательств клирингового участника порядок использования средств, составляющих гарантийный или резервный фонд клиринговой организации, определяется внутренними документами клиринговой организации.

13. Все обязательства клирингового участника клиринговой организации по сделкам, заключенным до даты получения уведомления уполномоченного органа о приостановлении действия или лишении лицензии клирингового участника, подлежат исполнению на условиях и в порядке, установленных правилами клиринговой организации.

14. Обязательства по сделкам прекращаются возникновением нетто-обязательств (нетто-требований) клирингового участника в отношении других клиринговых участников - его контрагентов по сделкам либо центрального контрагента. Размер указанных нетто-обязательств (нетто-требований) рассчитывается в соответствии с правилами клиринговой организации, и соответствующее уведомление о рассчитанной сумме направляется клиринговому участнику в форме электронного документа или с применением иных средств связи, включая программно-техническое обеспечение клиринговой организации.

15. Клиринговая организация направляет клиринговому участнику, действие лицензии которого было приостановлено или прекращено, а также его контрагентам уведомление о прекращении обязательств и (или) замене обязательств на новые обязательства, возникшие в результате проведения процедур по урегулированию факта полного или частичного неисполнения либо ненадлежащего исполнения обязательств клирингового участника не позднее рабочего дня, следующего за датой прекращения обязательств и (или) замены обязательств на новые обязательства по этим сделкам.

16. Возврат денег клиринговому участнику осуществляется клиринговой организацией в течение 3 (трех) рабочих дней после получения клиринговой организацией письма о возврате денег от клирингового участника, содержащего платежные реквизиты.

Возврат денег клиринговому участнику осуществляется клиринговой организацией в порядке и на условиях, предусмотренных правилами клиринговой организации.

Глава 3. Осуществление клиринга

17. Клиринговая организация осуществляет сбор, обработку и хранение информации по сделкам, по которым данная клиринговая организация осуществляет клиринговое обслуживание, ее сверку, корректировку при наличии расхождений, изменение реквизитов сторон сделки или совершение иных действий при урегулировании дефолта по сделке на условиях и в порядке, определенных правилами клиринговой организации.

Для осуществления клиринговой деятельности по сделкам с финансовыми инструментами клиринговая организация заключает договоры с расчетной организацией, организатором торгов и (или) товарной биржей, условия которых предусматривают порядок обмена информацией между сторонами договора и совершение согласованных процедур в процессе реализации сторонами договоров своих прав и обязанностей.

18. Клиринговая организация осуществляет хранение информации и документов, связанных с клиринговой деятельностью, и ежедневное резервное копирование такой информации.

Резервные копии подлежат защите от несанкционированного доступа к информации и хранятся в резервном техническом центре клиринговой организации до их замены обновленными резервными копиями.

19. Клиринговая организация обеспечивает постоянную готовность резервного технического центра к немедленной активизации. Резервный технический центр соответствует следующим требованиям:

1) содержит резервные копии информации, связанной с клиринговой деятельностью, идентичные основной информации;

2) содержит копию программно-технического обеспечения клиринговой организации, используемого в процессе осуществления клиринговой деятельности по сделкам с финансовыми инструментами;

3) располагается не менее чем в двадцати пяти километрах от места нахождения клиринговой организации;

4) обеспечивается коммуникациями, необходимыми для осуществления деятельности клиринговой организации;

5) при невозможности осуществления клиринга по месту нахождения клиринговой организации представляет возможность осуществления клиринга не позднее, чем на следующий рабочий день после возникновения данной ситуации.

20. Допускается использование клиринговой организацией резервного центра центрального депозитария или фондовой биржи.

21. В целях осуществления клиринга по сделкам клиринговых участников, заключенных в торговой системе организатора торгов и (или) на товарной бирже, клиринговая организация обеспечивает достоверный учет параметров таких сделок.

Сноска. Пункт 21 в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 07.10.2019 № 165 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

22. Клиринговая организация осуществляет свою деятельность по уменьшению рисков участников за счет многосторонних взаимозачетов обязательств и требований, вытекающих из заключенных сделок.

23. Исключен постановлением Правления Национального Банка РК от 07.10.2019 № 165 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

24. Порядок и условия осуществления расчетов по сделкам с финансовыми инструментами, по которым осуществляется клиринговая деятельность, определяются правилами клиринговой организации.

Клиринговая организация для организации расчетов (платежей) по сделкам с производными финансовыми инструментами и (или) валютой открывает счета для учета финансовых инструментов в соответствии с требованиями внутренних документов клиринговой организации.

Клиринговая организация, в целях совершения действий при урегулировании дефолта по сделке финансовыми инструментами, открывает счета для учета этих финансовых инструментов в расчетных организациях, в том числе в центральном депозитарии.

Сноска. Пункт 24 в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 07.10.2019 № 165 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

25. Требования и (или) обязательства клиринговых участников рассчитываются клиринговой организацией и передаются в расчетную организацию путем передачи приказа на проведение расчетов (платежей) одним из следующих способов:

1) в режиме реального времени на основании каждой отдельной сделки без проведения взаимозачета требований и обязательств по другим сделкам клиринговых участников в порядке очередности их регистрации в торговой системе организатора торгов или на товарной бирже;

2) по итогам торговой сессии, по окончании которой осуществляется взаимозачет требований и обязательств клиринговых участников и определяются их чистые позиции после проведения клиринговой сессии.

26. Клиринговая организация формирует отчет по результатам клиринговой деятельности для клиринговых участников в порядке и сроки, определенные правилами клиринговой организации.

27. Расчетная организация на основании полученных приказов осуществляет расчеты (платежи) и уведомляет об этом клиринговую организацию.

Глава 4. Раскрытие информации о деятельности клиринговой организации

28. Клиринговая организация обеспечивает раскрытие информации о своей деятельности и свободный доступ к ознакомлению с информацией, не составляющей коммерческую тайну на рынке ценных бумаг, всем заинтересованным лицам путем публикации (размещения) на постоянной основе указанной информации на своем интернет-ресурсе на казахском и русском языках.

29. На интернет-ресурсе клиринговой организации раскрывается следующая информация:

1) общая информация о клиринговой организации (состав органов клиринговой организации, фамилия, имя, отчество (при его наличии) руководящих работников клиринговой организации, место нахождения, контактные телефоны);

2) учредительные документы;

3) правила клиринговой организации;

4) правила инвестирования маржевых взносов и денег, входящих в состав гарантийных или резервных фондов клиринговой организации и иного обеспечения клиринговых участников;

5) информация о клиринговых участниках с указанием наименования клирингового участника, даты и номера лицензии, выданной уполномоченным органом, даты присвоения, приостановления действия, лишения статуса клирингового участника, основания приостановления действия, лишения статуса клирингового участника;

6) результаты инвестирования маржевых взносов и денег, входящих в состав гарантийных или резервных фондов клиринговой организации и иного обеспечения клиринговых участников, на ежегодной основе;

7) наименование организаторов торгов и (или) товарных бирж и иных субъектов, обслуживаемых клиринговой организацией, с указанием рынков, видов финансовых инструментов и сделок (методов торгов), принимаемых на обслуживание клиринговой организацией;

8) наименование расчетных организаций;

9) информация, подлежащая раскрытию в соответствии с законодательством Республики Казахстан о рынке ценных бумаг, об акционерных обществах и правилами клиринговой организации.

Внутренними документами клиринговой организации определяются правила инвестирования маржевых взносов и денег, входящих в состав гарантийных или резервных фондов клиринговой организации и иного обеспечения клиринговых участников.

Приложение к постановлению Правления Национального Банка Республики Казахстан от 29 октября 2018 года № 254

Перечень нормативных правовых актов Республики Казахстан, а также структурных элементов некоторых нормативных правовых актов Республики Казахстан, признаваемых утратившими силу

1. Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 24 февраля 2012 года № 58 "Об утверждении Правил осуществления клиринговой деятельности по сделкам с финансовыми инструментами" (зарегистрировано в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 7555, опубликовано 23 июня 2012 года в газете "Казахстанская правда" №199-200 (27018-27019).

2. Пункт 1 постановления Правления Национального Банка Республики Казахстан от 4 июля 2012 года № 205 "О внесении изменений и дополнений в некоторые нормативные правовые акты Республики Казахстан по вопросам клиринговой деятельности с финансовыми инструментами" (зарегистрировано в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 7870, опубликовано 31 октября 2012 года в газете "Казахстанская правда" №375-376 (27194-27195).

3. Пункт 5 Перечня нормативных правовых актов Республики Казахстан по вопросам деятельности организатора торгов, в которые вносятся изменения и дополнения, утвержденного постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 27 мая 2014 года № 98 "О внесении изменений и дополнений в некоторые нормативные правовые акты Республики Казахстан по вопросам деятельности организатора торгов" (зарегистрировано в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 9621, опубликовано 11 августа 2014 года в информационно-правовой системе "Әділет").

4. Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 28 января 2016 года № 10 "Об утверждении Правил осуществления деятельности центрального контрагента" (зарегистрированное в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 13297, опубликовано 14 марта 2016 года в информационно-правовой системе "Әділет").

5. Пункт 4 Перечня нормативных правовых актов Республики Казахстан по вопросам финансового рынка и финансовых организаций, в которые вносятся изменения и дополнения, утвержденного постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 28 января 2016 года № 12 "О внесении изменений и дополнений в некоторые нормативные правовые акты Республики Казахстан по вопросам финансового рынка и финансовых организаций" (зарегистрировано в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 13308, опубликовано 14 марта 2016 года в информационно-правовой системе "Әділет").

6. Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 30 мая 2016 года № 146 "О внесении изменений и дополнения в некоторые нормативные правовые акты Республики Казахстан по вопросам сокращения разрешительных документов и упрощения разрешительных процедур" (зарегистрировано в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 14208, опубликовано 5 октября 2016 года в информационно-правовой системе "Әділет").