Фитосанитариялық тәуекелге талдау жүргізу қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2020 жылғы 3 наурыздағы № 72 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2020 жылғы 6 наурызда № 20093 болып тіркелді.

"Өсімдіктер карантині туралы" 1999 жылғы 11 ақпандағы Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабы 1-тармағының 7-2) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Фитосанитариялық тәуекелге талдау жүргізу қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Ветеринариялық, фитосанитариялық және тамақ қауіпсіздігі департаменті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оның Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрі

С. Омаров

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2020 жылғы 3 наурыздағы № 72 бұйрығымен бекітілген

Фитосанитариялық тәуекелге талдау жүргізу қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Фитосанитариялық тәуекелге талдау жүргізу қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Өсімдіктер карантині туралы" 1999 жылғы 11 ақпандағы Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабы 1-тармағының 7-2) тармақшасына сәйкес әзірленді және фитосанитариялық тәуекелге талдау жүргізу тәртібін айқындайды.

2. Осы Қағидаларда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

1) бөтен текті түр – Қазақстан Республикасының флорасы мен фаунасында жоқ, енген жағдайда елеулі экономикалық және экологиялық залал келтіруі мүмкін жәндіктің, өсімдік ауруларын қоздырғыштың және арамшөптің түрі;

2) карантинге жатқызылған өнім (карантинге жатқызылған жүктер, карантинге жатқызылған материалдар, карантинге жатқызылған тауарлар) (бұдан әрі – карантинге жатқызылған өнім) – карантиндік объектілерді тасығыштар болуы және (немесе) олардың таралуына ықпал етуі мүмкін, карантинге жатқызылған өнімдер тізбесіне қосылған және оларға қатысты карантиндік фитосанитариялық шаралар қабылдау қажет болатын өсімдіктер, өсімдіктерден алынатын өнімдер, ыдыс, орама, жүктер, топырақ, организмдер немесе материалдар;

3) карантинге жатқызылған өнімдер тізбесі – мемлекеттік карантиндік фитосанитариялық бақылау мен қадағалауға жататын карантинге жатқызылған өнімдер тізбесі;

4) карантиндік объект – өсімдіктерге және өсімдік өнімдеріне айтарлықтай зиян келтіруі мүмкін, Қазақстан Республикасының аумағында жоқ немесе шектеулі таралған, Еуразиялық экономикалық одақтың карантиндік объектілердің бірыңғай тізбесіне және (немесе) өсімдіктер карантині жөніндегі іс-шаралар белгіленетін және жүзеге асырылатын карантиндік объектілер мен бөтен текті түрлердің тізбесіне қосылған өсімдіктер зиянкесі, ауруын қоздырғыш немесе арамшөп;

5) өсімдіктер карантині жөніндегі уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті орган) – өсімдіктер карантині саласындағы басшылықты және салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;

6) тірі түрлендірілген организм (бұдан әрі – ТТО) – заманауи технологияны пайдалану арқасында алынған генетикалық материалдың жаңа комбинациясына ие кез келген тірі организм;

7) фитосанитариялық тәуекелді бағалау – қолданылуы мүмкін карантиндік фитосанитариялық шараларды ескере отырып, карантиндік объектілердің ену, орнығу немесе таралу ықтималдығын және осыған байланысты болатын әлеуетті биологиялық және экономикалық зардаптарды ғылыми негізделген бағалау;

8) фитосанитариялық тәуекелді талдау (бұдан әрі – ФТТ) – карантиндік объектілер мен бөтен текті түрлерді айқындау және фитосанитариялық тәуекелді басқару тәсілдері, олар бойынша тиісті карантиндік фитосанитариялық шараларды және өсімдіктер карантині бойынша іс-шараларды қабылдау мақсатында биологиялық, ғылыми және экономикалық деректерді зерделеу, зерттеу және бағалау процесі.

3. ФТТ-ны Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Агроөнеркәсіптік кешендегі мемлекеттік инспекция комитетінің "Республикалық өсімдіктер карантині орталығы" республикалық мемлекеттік мекемесі (бұдан әрі – уәкілетті ұйым) жүзеге асырады.

4. ФТТ жүргізудің мақсаты Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің бұйрығымен 2015 жылғы 30 наурыздағы № 4-4/282 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11739 болып тіркелген) бекітілген өздеріне қатысты өсімдіктер карантині жөніндегі іс-шаралар белгіленетін және жүзеге асырылатын карантинді объектілер мен бөтен текті түрлердің тізбесіне және аса қауіпті зиянды организмдер тізбесіне (бұдан әрі – Тізбе) жаңа зиянкестерді, жәндік түрлерін, өсімдіктер ауруларының қоздырғыштарын және арамшөптерді, сондай-ақ ТТО (бұдан әрі – объектілер) қосудың немесе Тізбеден алып тастаудың орындылығын айқындау, сондай-ақ объектінің таралуын болдырмау үшін биологиялық, ғылыми, экономикалық және карантиндік фитосанитариялық деректерді бағалау жолымен карантиндік фитосанитариялық шаралар қабылдау әдістерінің орындылығын айқындау болып табылады.

5. ФТТ-ның негізгі міндеттері карантиндік маңызы бар объектіні және оның енуі және таралу жолдарын зерттеу, фитосанитариялық тәуекелді бағалау, сондай-ақ қауіптілікке ұшыраған аймақтарды және фитосанитариялық тәуекелді басқару тәсілдерін айқындау болып табылады.

6. ФТТ нәтижелері:

1) карантиндік фитосанитариялық талаптарды әзірлеу;

2) карантиндік фитосанитариялық режимді енгізу туралы шешім қабылдау;

3) уақытша карантиндік фитосанитариялық шараларды енгізу;

4) мемлекеттік карантиндік фитосанитариялық бақылауды және қадағалауды жүзеге асыру;

5) Қазақстан Республикасының өсімдіктер карантині саласындағы заңнамасында айқындалған өзге де жағдайлар кезінде ескеріледі.

2-тарау. Фитосанитариялық тәуекелді талдау сатылары

7. ФТТ – мынадай үш сатыдан тұратын процесс:

1-саты (дайындық кезеңі) объектіні және оның республика аумағы үшін белгілі бір ФТТ аймағында таралу жолдарын айқындаудан тұрады;

2-саты (фитосанитариялық тәуекелді бағалау кезеңі) объектінің ену, жерсіну және таралу ықтималдығын және әлеуетті экономикалық және экологиялық салдарларды бағалауды көздейді;

3-саты (фитосанитариялық тәуекелді басқару кезеңі) фитосанитариялық тәуекелді бағалау сатысында анықталған фитосанитариялық тәуекелді басқару тәсілдерін оны төмендету немесе болдырмау үшін айқындауды, сондай-ақ қолайлы тәсілдерді іріктеу үшін әлеуетті тиімділігін жүзеге асырылуын және әсерін бағалауды көздейді.

1-параграф. Дайындық кезеңі

8. Уәкілетті ұйыммен ФТТ-ды жүргізуді бастау үшін ресми дереккөздерден, дерекқорлардан, ғылыми әдебиеттен және (немесе) сарапшылардың сауалнамасынан бұрын белгісіз объектіні анықтау туралы ақпаратты немесе республика аумағында немесе республиканың жекелеген өңірлерінде табиғи-климаттық жағдайлары бар объектінің шығу елінде оның ықтимал енуі, жерсінуі, республика аумағында таралуы және өсімдіктер мен өсімдік өнімдеріне елеулі зиян келтіру үшін жеткілікті табиғи-климаттық жағдайлардың сәйкестігі туралы мәліметтерді қамтитын белгілі объекті туралы жаңа ақпаратты алу (келіп түсуі) негіз болып табылады.

9. ФТТ жүргізу үшін ақпаратты жинауға қажетті сұрақтар тізбесі:

1) талданатын объектінің сәйкестендіру мүмкіндігін белгілеу мақсатында оның таксономиясы (түрлік/жүйелі тиістілігі) бойынша;

2) талданатын объектінің әлемде географиялық таралуы туралы;

3) талданатын объектіні өсімдік карантині және қорғау жөніндегі өңірлік және (немесе) ұлттық ұйымдар деңгейінде санатталуы туралы;

4) талданатын объектіні иелері-өсімдіктерінің тізбесі немесе өсетін немесе мекендейтін қолайлы орындар туралы (талданатын объектінің жүйелі жағдайына байланысты);

5) талданатын объектінің фитосанитариялық маңызы бар биологиялық ерекшеліктері туралы;

6) талданатын объектінің табиғи таралу жолдарын қоса алғанда, ықтимал таралу жолдары туралы;

7) талданатын объектінің ауыл шаруашылығы, орман және басқа да өсімдіктерге, адамға, жануарларға, экологиялық жүйелердің жай-күйіне, биологиялық әртүрлілікке экологиялық және экономикалық әсері туралы;

8) талданатын объектінің ошақтарын оқшаулау және жоюдың қолданыстағы әдістерінің тиімділігі бойынша.

10. Нақты таралу жолы үшін жаңа ФТТ-ның немесе бұрынғыны қайта қараудың қажеттігі мынадай жағдайларда туындайды:

1) бұрын елге импортталмаған тауармен (әдетте генетикалық өзгерген өсімдіктерді қоса алғанда, өсімдіктер немесе өсімдік өнімі) немесе жаңа аймақтан немесе шығарған жаңа елден келген тауармен халықаралық сауданың басталуы;

2) селекция мақсатында және ғылыми зерттеулер үшін өсімдіктердің жаңа түрлері импортының басталуы;

3) тауар импортынан басқа таралу жолының (табиғи таралу, буып-түю материалдарымен, пошта жөнелтілімдерімен, қоқыспен, жолаушылардың багажымен таралу) анықталуы.

11. Нақты объектіге қатысты жаңа ФТТ-ға немесе бұрынғыны қайта қарауға қажеттілік мынадай жағдайларда туындайды:

1) республика аумағында ұзақ зақымданудың немесе жаңа объект ошағының анықталуы;

2) импортталатын карантинге жатқызылған өнімде жаңа объектінің анықталуы;

3) ғылыми зерттеу нәтижесінде анықталған объектіге байланысты жаңа тәуекел;

4) объектінің аймаққа интродукциялануы;

5) қандай да бір аймақта осы объект өзінің шыққан аймағына қарағанда үлкен зиян келтіретіні туралы мәліметтердің келіп түсуі;

6) карантинге жатқызылған өнімде объектінің бірнеше рет анықталуы;

7) объектінің импорты туралы сұранымның жасалуы;

8) объектінің басқа карантиндік объектілер үшін тасымалдаушы ретінде айқындалуы;

9) генетикалық өзгеріске ұшыраған объектінің өсімдіктер үшін зиянды объект болу мүмкіндігі;

10) фитосанитариялық регламенттеуді, талаптарды немесе рәсімдерді қайта қарау туралы шешім;

11) басқа елден немесе халықаралық ұйымнан келіп түскен ұсыныстардың қаралуы;

12) жаңа өңдеудің немесе өңдеу жүйесінен бас тартудың, жаңа процестің немесе жаңа ақпараттың бұдан бұрын қабылданған шешімге әсер етуі;

13) карантиндік фитосанитариялық шаралар бойынша даудың туындауы;

14) елдегі фитосанитариялық ахуалдың өзгеруі немесе объектінің таралу шекараларының өзгеруі.

12. Фитосанитариялық тәуекелдің белгілі бір аймағында объектіні және оның таралу жолдарын сәйкестендіру осы Қағидалардың 9-тармағына сәйкес жиналған ақпарат негізінде жүзеге асырылады.

13. Дайындық кезеңінің нәтижелері талданатын объектінің айқын таксономиялық жағдайы және ФТТ кезеңдерін одан әрі жүргізу қажеттілігі немесе объектіні дәл сәйкестендірудің мүмкін еместігіне және (немесе) оның анық емес таксономиялық мәртебесіне байланысты немесе ФТТ аймағы үшін қолайлы алдыңғы ФТТ болуы салдарынан ФТТ жүргізудің аяқталуы туралы ұйғарымы бар қорытынды түрінде ресімделеді.

2-параграф. Фитосанитариялық тәуекелді бағалау кезеңі

14. Фитосанитариялық тәуекелді бағалау кезеңінде талданатын объект (санаттау процесі кезінде) дайындық кезеңінің қорытындысы бойынша жасалған ақпарат пен қорытындыны ескере отырып, оның ену, жерсіну және таралу ықтималдығын, сондай-ақ ФТТ аймағындағы ықтимал экономикалық және экологиялық салдарларды (қоршаған ортаға әсерді қоса алғанда) бағалау мақсатында дербес қаралады.

15. Фитосанитариялық тәуекелді бағалау объектіні санаттауды көздейді, оның процесі кезінде объектіні оны өлшемшарттары бойынша айқындайтын ықтимал карантиндік объект немесе бөтен текті түр ретінде белгілеу қажет.

16. Ену және жерсіну ықтималдығын бағалау объект шыққан жерден ФТТ аймағында оны жерсінуіне дейінгі таралу жолдарының әрқайсысын талдауды талап етеді.

17. Фитосанитариялық тәуекелді бағалау қаралып отырған объектінің республика аумағында өсірілетін және өндірілетін өсімдікке, карантинге жатқызылған өнімге тікелей және жанама әсері айқындамасы мен сипаттамасын қамтиды.

18. Қаралып отырған объектінің республика аумағында өсірілетін және өндірілетін өсімдікке, карантинге жатқызылған өнімге тікелей әсер ету түрлері мыналарды қамтиды:

1) танаптық жағдайларда, қорғалған топырақта немесе жабайы табиғатта өсімдікке әсер ету;

2) залал келтірудің зақымдалу типтері, саны мен жиілігі;

3) өнімнің көлемі мен сапасы бойынша ысырабы;

4) зақымдануға және ысырапқа әсер ететін биотикалық факторлар;

5) зақымдануға және ысырапқа әсер ететін абиотикалық факторлар;

6) таралу жылдамдығы;

7) көбею жылдамдығы;

8) күресу шаралары;

9) қолда бар өңдеп-өсіру технологияларына әсері;

10) қоршаған ортаға әсері.

Объектінің тікелей әсер етуі дақыл алып жатқан бүкіл аймақта және ықтимал қауіп төнген аймақта бағалаған жөн.

19. Қоршаған орта үшін тәуекелдерді талдау кезінде объектінің өсімдіктерге тікелей әсерінің мынадай түрлерін және (немесе) олардың экологиялық салдарларын ескерген жөн:

1) өсімдіктердің негізгі түрлері санының азаюы;

2) егер, әсер елеулі сипатқа ие екені туралы деректер болса, түр деңгейінен төмен әсерді қоса алғанда, көптігі немесе мөлшері тұрғысынан экологиялық жүйелердің негізгі компоненттері болып табылатын өсімдіктер түрлері, сондай-ақ жойылып кету қаупі төнген жергілікті өсімдіктер түрлері санының азаюы;

3) басқа да өсімдіктер түрлері санының едәуір қысқаруы, орын алмасуы немесе жойылуы.

20. Қаралып отырған объектінің республика аумағында өсірілетін және өндірілетін өсімдіктерге, карантинге жатқызылған өнімге жанама әсер ету түрлері мыналарды қамтиды:

1) атап айтқанда, экспорттық нарыққа қолжетімділікті қоса алғанда, ішкі және экспорттық нарықтарға әсері. Қарастырылып отырған объект жерсінген жағдайда, нарыққа қол жеткізу үшін орын алатын ықтимал салдарларға бағалау жүргізілуі қажет, сондай-ақ саудалық әріптестер енгізген немесе енгізетін карантиндік фитосанитариялық шараларды бағалау;

2) күрес жүргізуге арналған шығыстарды қоса алғанда, қажетті ақшалай салымдардың өзіндік құнының немесе көлемінің өзгеруі;

3) өнім сапасының өзгеруі нәтижесінде ішкі нарықтарда немесе шетелде оған тұтынушылық сұраныстың өзгеруі;

4) қоршаған ортаға қолайсыз әсері және күресу шараларының өзге де жағымсыз нәтижелері;

5) оқшаулау және жою жөніндегі іс-шараларды жүргізудің жүзеге асыруы мен құны;

6) басқа карантиндік объектілердің тасымалдаушысы болу қабілеті;

7) қосымша зерттеулер жүргізу және ұсынымдар дайындау үшін қажет етілетін ресурстар;

8) әсер етудің әлеуметтік және өзге де түрлері.

21. Қоршаған орта үшін тәуекелдерді талдау кезінде объектілердің өсімдіктерге жанама әсерінің мынадай түрлерін және (немесе) олардың экологиялық салдарларын қарастыру қажет:

1) республика флорасына елеулі әсері;

2) белгілі бір экологиялық сезімтал немесе қорғалған аймақтарға елеулі әсері;

3) экологиялық процестер мен құрылымның, тұрақтылықтың немесе экологиялық жүйеде болып жатқан процестердің едәуір өзгеруі;

4) судың сапасына, рекреациялық пайдалануға, туризмге, жануарларды жаюға, аңшылыққа, балық шаруашылығына әсері, сондай-ақ қоршаған ортаны қалпына келтіруге арналған шығындар.

22. Фитосанитариялық тәуекелді бағалау нәтижесінде санаттар бойынша бөлінген объектілердің барлығы немесе кейбірі фитосанитариялық тәуекелді басқаруды бағалау тұрғысынан қаралатын болады. Әрбір объектіге қатысты ФТТ аймағының барлығы немесе бір бөлігі қауіп төнген аймақ ретінде айқындалады. Объектінің ықтимал енуі сандық немесе сапалық бағалау, сондай-ақ экономикалық салдарларды тиісті сандық немесе сапалық бағалау (қоршаған орта үшін салдарларды қоса алғанда) алынуы және құжатпен негізделуі немесе олардың жалпы орташа бағасы белгіленуі тиіс.

23. Фитосанитариялық тәуекелді бағалау кезеңінің нәтижелері ену, жерсіну ықтималдылығы, әлеуетті экономикалық зияндылығы және әлеуетті залалы туралы ұйғарымы бар қорытынды түрінде ресімделеді.

3-параграф. Фитосанитариялық тәуекелді басқару кезеңі

24. Фитосанитариялық тәуекелді басқару кезеңі фитосанитариялық тәуекелді төмендету немесе болдырмау үшін карантиндік фитосанитариялық шаралар мен карантиндік фитосанитариялық іс-шараларды айқындауды, сондай-ақ карантиндік фитосанитариялық шаралар мен қарантиндік іс-шаралардың әлеуетті тиімділігін бағалауды көздейді. Фитосанитариялық тәуекелді басқаруды бағалау кезінде алынған қорытындылар карантиндік фитосанитариялық шараларды қолдану және карантиндік фитосанитариялық іс-шараларды жүргізу және оларды қатайту туралы шешім қабылдау үшін пайдаланылады.

25. Фитосанитариялық тәуекелді басқару тәсілдері талданатын объектінің ену жолдарына байланысты ерекшеленеді:

1) объект жұқтырған өсімдік өнімдерін, буып-түю материалдарын және фитосанитариялық тәуекелі бар басқа да тауарларды әкелуді болғызбайтын шаралар;

2) басқа тарату жолдарының табиғи таралуын және орын ауыстыруын немесе енуін болғызбайтын шаралар;

3) объектінің енуінің, жерсінуінің және таралуының алдын алуға бағытталған шаралар.

Фитосанитариялық тәуекелді басқарудың таңдап алынған тәсілдеріне қатысты олардың тиімділік дәрежесін бағалау жүргізіледі.

26. Фитосанитариялық тәуекелді басқару тәсілдері экономикалық салдарларды бағалау кезінде белгісіздік дәрежесін, ену, жерсіну және таралу ықтималдығын, сондай-ақ осы тәсілдердің тиісті техникалық негіздемесін ескере отырып айқындалады.

27. Объектінің импортталатын карантинге жатқызылған өніммен енуі, жерсінуі және таралуындағы фитосанитариялық тәуекелін қолайлы деңгейге дейін төмендету үшін екі немесе одан да көп карантиндік фитосанитариялық шаралардың үйлесуі қажет етіледі. Карантиндік фитосанитариялық шаралар шығарылған елде қаралатын таралу жолының фитосанитариялық мәртебесіне сәйкес санаттарға бөлінеді және карантиндік фитосанитариялық шараларды және карантиндік фитосанитариялық іс-шараларды қамтиды:

1) карантинге жатқызылған өнімге қатысты қолданылатын;

2) дақылдың табиғи залалдануын болдырмау немесе азайту мақсатында қолданылатын;

3) қаралып отырған объектіден өсіру аймағының немесе орнының еркіндігін қамтамасыз ететін;

4) карантинге жатқызылған өнімді әкелуге тыйым салуға қатысты.

28. Фитосанитариялық тәуекелді азайтудың карантиндік фитосанитариялық шараларын таңдау кезінде мынадай факторлар ескеріледі:

1) талданатын объектінің республика аумағында болмауы немесе болуы;

2) талданатын объектінің республика аумағына ену жолдары.

29. Тәуекелдің қолайлы деңгейі мынадай тәсілдермен көрсетіледі:

1) қолданыстағы карантиндік фитосанитариялық талаптардың өзгеруінің немесе сақталуының орындылығы;

2) болжамды экономикалық ысыраптарды көрсету;

3) тәуекелге төзімділік шәкілі бойынша өрнек;

4) басқа елдер қабылдаған тәуекел деңгейімен салыстыру.

30. Фитосанитариялық тәуекелді басқару кезеңінің нәтижелері талданатын объектінің енуін, жерсінуін және таралуын болдырмау жөніндегі карантиндік фитосанитариялық шараларды қабылдау үшін пайдаланылады, оларды:

1) шыққан жерінде және (немесе) экспорттаушы елде (өнімді әкететін ел);

2) республика аумағына әкелу пунктінде;

3) республика аумағында қолдануға болады.

31. Фитосанитариялық тәуекелді басқару кезеңінің қорытындылары бойынша ұсынылатын карантиндік фитосанитариялық шаралар мен карантиндік фитосанитариялық іс-шаралардың тізбесі жасалады.

3-тарау. ФТТ нәтижелерін ресімдеу

32. Уәкілетті ұйым ФТТ-дың қорытындысын дайындайды және Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Агроөнеркәсіптік кешендегі мемлекеттік инспекция комитетінің қарауына:

1) талданатын объектіні Тізбеге енгізу туралы;

2) талданатын объектіні Тізбеден алып тастау туралы келесі ұйғарымдардың бірімен енгізеді.

Қорытынды келесі мәліметтерді қамтылу тиіс:

1) ФТТ жүргізу мақсаты;

2) объект, объектілердің тізбесі, таралу жолдары, ФТТ аймағы және қауіп төнген аймақ;

3) санаттар бойынша объектілер тізбесі;

4) фитосанитариялық тәуекелді бағалау жөніндегі қорытындылар;

5) объектінің ену ықтималдығы;

6) республика аумағы үшін объектінің енуімен және таралуымен байланысты салдарлар;

7) Тізбеге объектіні енгізу немесе Тізбеден фитосанитариялық тәуекел тудырмайтын объектілерді алып тастау қажеттігі туралы негіздемелер;

8) фитосанитариялық тәуекелді басқару жөніндегі ұсынымдар;

9) ақпарат көздері.

Об утверждении Правил проведения анализа фитосанитарного риска

Приказ Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 3 марта 2020 года № 72. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 6 марта 2020 года № 20093.

В соответствии с подпунктом 7-2) пункта 1 статьи 7 Закона Республики Казахстан от 11 февраля 1999 года "О карантине растений" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Правила проведения анализа фитосанитарного риска.

2. Департаменту ветеринарной, фитосанитарной и пищевой безопасности Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан после его официального опубликования.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра сельского хозяйства Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр сельского хозяйства Республики Казахстан

С. Омаров

Утверждены приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 3 марта 2020 года № 72

Правила проведения анализа фитосанитарного риска

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила проведения анализа фитосанитарного риска (далее – Правила) разработаны в соответствии с подпунктом 7-2) пункта 1 статьи 7 Закона Республики Казахстан от 11 февраля 1999 года "О карантине растений" и определяют порядок проведения анализа фитосанитарного риска.

2. В настоящих Правилах используются следующие основные понятия:

1) чужеродный вид – вид насекомого, возбудителя болезни растения и сорняка, отсутствующий во флоре и фауне Республики Казахстан, который в случае проникновения может нанести значительный экономический и экологический ущерб;

2) подкарантинная продукция (подкарантинные грузы, подкарантинные материалы, подкарантинные товары) (далее – подкарантинная продукция) – растения, продукция растительного происхождения, тара, упаковка, грузы, почва, организмы или материалы, которые могут быть носителями карантинных объектов и (или) способствовать их распространению, включенные в перечень подкарантинной продукции и в отношении которых необходимо принятие карантинных фитосанитарных мер;

3) перечень подкарантинной продукции – перечень подкарантинной продукции, подлежащей государственному карантинному фитосанитарному контролю и надзору;

4) карантинный объект – вредитель, возбудитель болезни растений или сорняк, который может причинить значительный вред растениям и растительной продукции, отсутствующий или ограниченно распространенный на территории Республики Казахстан, включенный в единый перечень карантинных объектов Евразийского экономического союза и (или) перечень карантинных объектов и чужеродных видов, по отношению к которым устанавливаются и осуществляются мероприятия по карантину растений;

5) уполномоченный орган по карантину растений (далее – уполномоченный орган) – центральный исполнительный орган, осуществляющий руководство и межотраслевую координацию в области карантина растений;

6) живой модифицированный организм (далее – ЖМО) – любой живой организм, обладающий новой комбинацией генетического материала, полученной благодаря использованию современной биотехнологии и генной инженерии;

7) оценка фитосанитарного риска – научно-обоснованная оценка вероятности проникновения, укоренения или распространения карантинных объектов с учетом карантинных фитосанитарных мер, которые могли быть применены, и связанных с этим потенциальных биологических и экономических последствий;

8) анализ фитосанитарного риска (далее – АФР) – процесс изучения, исследования и оценки биологических, научных и экономических данных с целью определения карантинных объектов и чужеродных видов и способов управления фитосанитарным риском, для принятия по ним соответствующих карантинных фитосанитарных мер и мероприятий по карантину растений.

3. АФР осуществляется республиканским государственным учреждением "Республиканский центр карантина растений" Комитета государственной инспекции в агропромышленном комплексе Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан (далее – уполномоченная организация).

4. Целью проведения АФР является определение целесообразности включения в перечень карантинных объектов и чужеродных видов, по отношению к которым устанавливаются и осуществляются мероприятия по карантину растений, и перечень особо опасных вредных организмов, утвержденный приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 30 марта 2015 года № 4-4/282 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 11739) (далее – Перечень), новых вредителей, видов насекомых, возбудителей болезней растений и сорняков, в том числе ЖМО (далее – объекты) или исключения из Перечня, а также определение методов регулирования для предотвращения распространения объекта, принятия карантинных фитосанитарных мер путем оценки биологических, научных, экономических и карантинных фитосанитарных данных.

5. Основными задачами АФР является изучение объекта и путей его проникновения и распространения, оценки фитосанитарного риска, а также определение зон, подверженных опасности и способов управления фитосанитарным риском.

6. Результаты АФР учитываются при:

1) разработке карантинных фитосанитарных требований;

2) принятии решения о введении карантинного фитосанитарного режима;

3) введении временных карантинных фитосанитарных мер;

4) осуществлении государственного карантинного фитосанитарного контроля и надзора;

5) в иных случаях, определенных законодательством Республики Казахстан в области карантина растений.

Глава 2. Стадии анализа фитосанитарного риска

7. АФР представляет собой процесс, состоящий из трех этапов:

стадия 1 (подготовительный этап) заключается в определении объекта и путей его распространения в определенной зоне АФР для территории республики;

стадия 2 (этап оценки фитосанитарного риска) предусматривает оценку вероятности проникновения, акклиматизации и распространения объекта и потенциальных экономических и экологических последствий;

стадия 3 (управления фитосанитарным риском) предусматривает определение способов управления фитосанитарным риском, выявленным на стадии оценки фитосанитарного риска, для его снижения или предотвращения, а также оценку потенциальной эффективности и осуществимости и воздействия для отбора подходящих способов.

Параграф 1. Подготовительный этап

8. Основанием для начала проведения уполномоченной организацией АФР является получение (поступление) информации от официальных источников, баз данных, научной литературы и (или) опроса экспертов о выявлении ранее неизвестного объекта или новой информации об известном объекте, содержащей сведения об идентичности природно-климатических условий в стране происхождения объекта с природно-климатическими условиями на территории республики или в отдельных регионах республики, достаточной для его вероятного проникновения, акклиматизации, распространения на территории республики и нанесения значительного вреда растениям и растительной продукции.

9. Перечень вопросов, по которым необходимо собрать информацию для проведения АФР:

1) по таксономии (видовой/систематической принадлежности) анализируемого объекта с целью установления возможности его идентификации;

2) о географическом распространении анализируемого объекта в мире;

3) о категоризации анализируемого объекта на уровне региональных и (или) национальных организаций по карантину и защите растений;

4) о перечне растений-хозяев анализируемого объекта или подходящих местах произрастания или обитания (в зависимости от систематического положения анализируемого объекта);

5) о биологических особенностях анализируемого объекта, имеющих фитосанитарное значение;

6) о вероятных путях распространения анализируемого объекта, включая естественные пути распространения;

7) об экологическом и экономическом воздействии анализируемого объекта на сельскохозяйственные, лесные и другие растения, человека, животных, состояние экологических систем, биологическое разнообразие;

8) по эффективности существующих методов локализации и ликвидации очагов анализируемого объекта.

10. Необходимость нового или пересмотра прежнего АФР для конкретного пути распространения возникает в следующих случаях:

1) начата международная торговля товаром, который ранее не импортировался в страну (обычно растения или растительного продукта, включая генетически измененные растения) или товаром из новой зоны или новой страны происхождения;

2) начало импорта новых видов растений в целях селекции и для научных исследований;

3) выявление пути распространения помимо импорта товара (естественное распространение, с упаковочным материалом, почтовыми отправлениями, мусором, багажом пассажиров).

11. Потребность в новом или пересмотре прежнего АФР в отношении конкретного объекта возникает в следующих случаях:

1) обнаружение длительного заражения или очага нового объекта на территории республики;

2) выявление нового объекта в импортируемой подкарантинной продукции;

3) новый риск, связанный с объектом, который выявлен в результате научного исследования;

4) объект интродукцирован в зону;

5) поступление сведений, что какой-то зоне данный объект наносит больший ущерб, чем в зоне своего происхождения;

6) неоднократное выявление объекта в подкарантинной продукции;

7) сделан запрос об импорте объекта;

8) определение объекта в качестве переносчика для других карантинных объектов;

9) генетическое изменение, которым подвергся объект, что он может стать вредным для растений объектом;

10) решение о пересмотре фитосанитарных регламентаций, требований или процедур;

11) рассмотрение предложений, поступившее от другой страны или от международной организации;

12) новая обработка или отказ от системы обработок, новый процесс или новая информация влияют на ранее принятое решение;

13) возникновение спора по поводу карантинных фитосанитарных мер;

14) изменение фитосанитарной обстановки в стране или изменение границ распространения объекта.

12. Идентификация объекта и путей его распространения в определенной зоне фитосанитарного риска осуществляется на основе собранной информации в соответствии с пунктом 9 настоящих Правил.

13. Результаты подготовительного этапа оформляются в виде заключения с выводом о ясном таксономическом положении анализируемого объекта и необходимости проведения дальнейших этапов АФР или завершении проведения АФР в связи с невозможностью точной идентификации объекта и (или) его неясного таксономического статуса или вследствии наличия предшествующего АФР, подходящего для зоны АФР.

Параграф 2. Этап оценки фитосанитарного риска

14. На этапе оценки фитосанитарного риска анализируемый объект рассматривается индивидуально (в процессе категоризации) с целью оценки вероятности его проникновения, акклиматизации и распростронения, а также потенциальных, экономических и экологических последствий (включая воздействие на окружающую среду) в зоне АФР с учетом информации и заключения, составленного по итогам подготовительного этапа.

15. Оценка фитосанитарного риска предусматривает категоризацию объекта, в процессе которого для каждого объекта устанавливается, соответствует ли он критериям определяющим его как карантинный объект или чужеродный вид.

16. Оценка вероятности проникновения и акклиматизации требует анализа каждого из путей распространения, с которым связан объект от места происхождения до его акклиматизации в зоне АФР.

17. Оценка фитосанитарного риска объекта включает определение и описание прямого воздействия и косвенного воздействия рассматриваемого объекта на растения, подкарантинную продукцию, выращиваемую и производимую на территории республики.

18. Виды прямого воздействия рассматриваемого объекта на растения, подкарантинную продукцию, выращиваемую и производимую на территории республики включают:

1) воздействие на растения в полевых условиях, защищенном грунте или в дикой природе;

2) типы, количество и частота повреждений нанесения ущерба;

3) потери урожая по объемам и качеству;

4) биотические факторы, влияющие на повреждения и потери;

5) абиотические факторы, влияющие на повреждения и потери;

6) скорость распространения;

7) скорость размножения;

8) меры борьбы;

9) воздействие на существующие технологии возделывания;

10) воздействие на окружающую среду.

Прямое воздействие рассматриваемого объекта следует оценить на всю зону, занимаемую культурой и зону, потенциально подверженную опасности.

19. При анализе рисков для окружающей среды следует учитывать следующие виды прямого воздействия объектов на растения и (или) их экологические последствия:

1) уменьшение количества ключевых видов растений;

2) уменьшение количества видов растений, являющихся основными компонентами экологических систем с точки зрения их обилия или размера, а также находящихся под угрозой исчезновения местных видов растений, включая воздействие ниже видового уровня, если имеются данные о том, что такое воздействие носит существенный характер;

3) значительное сокращение численности, замещение или уничтожение других видов растений.

20. Виды косвенного воздействия рассматриваемого объекта на растения, подкарантинную продукцию, выращиваемую и производимую на территории республики включают:

1) воздействие на внутренние и экспортные рынки, включая, в частности, доступ к экспортному рынку. Необходимо произвести оценку потенциальных последствий для доступа к рынку, которые будут иметь место в случае акклиматизации рассматриваемого вредного объекта, а также оценку карантинных фитосанитарных мер, которые введены или будут введены торговыми партнерами;

2) изменение себестоимости или объема необходимых денежных вложений, включая расходы на ведение борьбы;

3) изменение потребительского спроса на продукт во внутренних рынках или за рубежом в результате изменения его качества;

4) неблагоприятное воздействие на окружающую среду и иные нежелательные результаты мер борьбы;

5) осуществимость и стоимость проведения мероприятий по локализации и ликвидации;

6) способность выступать в качестве переносчика других карантинных объектов;

7) ресурсы, требуемые для проведения дополнительных исследований и подготовки рекомендаций;

8) социальные и иные виды воздействий.

21. При анализе рисков для окружающей среды необходимо рассмотреть следующие виды косвенного воздействия объектов на растения и (или) их экологические последствия:

1) значительное воздействие на флору республики;

2) значительное воздействие на определенные экологически чувствительные или защищенные зоны;

3) значительное изменение экологических процессов и структуры, стабильности или процессов, происходящих в экологической системе;

4) воздействие на качество воды, рекреационное использование, туризм, выпас животных, охота, рыболовство, а также затраты на восстановление окружающей среды.

22. В результате оценки фитосанитарного риска все или некоторые из разделенных по категориям объектов будут рассмотрены на предмет оценки управления фитосанитарным риском. В отношении каждого объекта вся или часть зоны АФР будет определена в качестве зоны подверженной опасности. Количественная или качественная оценка вероятности проникновении объекта, а также соответствующая количественная или качественная оценка экономических последствий (включая последствия для окружающей среды) должны быть получены и документально обоснованы или установлена их общая средняя оценка.

23. Результаты этапа оценки фитосанитарного риска оформляются в виде заключения с выводом о вероятности проникновения, акклиматизации, потенциальной экономической вредоносности и потенциального ущерба.

Параграф 3. Этап управления фитосанитарным риском

24. Этап управления фитосанитарным риском предусматривает определение карантинных фитосанитарных мер и карантинных фитосанитарных мероприятий для снижения или предотвращения фитосанитарного риска, а также оценку потенциальной эффективности карантинных фитосанитарных мер и карантинных мероприятий. Заключения, полученные при оценке управления фитосанитарным риском, используются для принятия решения о применении карантинных фитосанитарных мер и проведения карантинных фитосанитарных мероприятий, и их ужесточению.

25. Способы управления фитосанитарным риском различаются в зависимости от пути проникновения анализируемого объекта:

1) меры, предотвращающие ввоз зараженной объектом растительной продукции, упаковочных материалов и других товаров, обладающих фитосанитарным риском;

2) меры, предотвращающие естественное распространение и перемещение или проникновение другими путями распространения;

3) меры, направленные на профилактику проникновения, акклиматизации и распространения объекта.

В отношении выбранных способов управления фитосанитарным риском проводится оценка степени их эффективности.

26. Наибольший риск проникновения, акклиматизации и распространения объекта представляют импортируемая подкарантинная продукция, однако необходимо учитывать риск проникновении с другими типами путей их распространения.

27. Для снижения фитосанитарного риска проникновения, акклиматизации и распространения объекта с импортируемой подкарантинной продукцией до приемлемого уровня потребуется сочетание двух или более карантинных фитосанитарных мер. Карантинные фитосанитарные меры разделяются на категории в соответствии с фитосанитарным статусом рассматриваемого пути распространения в стране происхождения и включают карантинные фитосанитарные меры и карантинные фитосанитарные мероприятия:

1) применяемые в отношении подкарантинной продукции;

2) применяемые с целью предотвращения или уменьшения естественного заражения культуры;

3) обеспечивающие свободу зоны или места выращивания от рассматриваемого вредного объекта;

4) касающиеся запрета на ввоз подкарантинной продукции.

28. При выборе карантинных фитосанитарных мер снижения фитосанитарного риска учитываются следующие факторы:

1) отсутствие или наличие анализируемого объекта на территории республики;

2) пути проникновения анализируемого объекта на территорию республики.

29. Приемлемый уровень риска выражается следующими способами:

1) целесообразности сохранения или изменения существующих карантинных фитосанитарных требований;

2) указание на предположительные экономические потери;

3) выражение по шкале рискоустойчивости;

4) сравнение с уровнем риска, принятым другими странами.

30. Результаты этапа по управлению фитосанитарным риском используется для принятия карантинных фитосанитарных мер по предотвращению проникновения, акклиматизации и распространения анализируемого объекта, которые можно применить:

1) в месте происхождения и (или) в экспортирующей стране (страна вывоза продукции);

2) в пункте ввоза на территорию республики;

3) на территории республики.

31. По итогам этапа определения способов управления фитосанитарным риском составляется перечень предлагаемых карантинных фитосанитарных мер и карантинных фитосанитарных мероприятий.

Глава 3. Оформление результатов АФР

32. Уполномоченная организация подготавливает заключение АФР и вносит на рассмотрение в Комитет государственной инспекции в агропромышленном комплексе Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан с одним из следующих выводов:

1) о включении анализируемого объекта в Перечень;

2) об исключении анализируемого объекта из Перечня.

Заключение должно содержать следующие сведения:

1) цель проведения АФР;

2) объект, перечень объектов, пути распространения, зона АФР и зона подверженная опасности;

3) перечень объектов по категориям;

4) заключения по оценке фитосанитарного риска;

5) вероятность проникновении объекта;

6) последствия, связанные с проникновением и распространением объекта для территории республики;

7) обоснования о необходимости включения объекта в Перечень или исключения из Перечня объектов, не представляющих фитосанитарный риск;

8) рекомендации по управлению фитосанитарным риском;

9) источники информации.