Жер қойнауы ресурстары залалын экономикалық бағалау әдістемесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің м.а. 2021 жылғы 20 тамыздағы № 457 және Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2021 жылғы 23 тамыздағы № 274 бірлескен бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2021 жылғы 28 тамызда № 24132 болып тіркелді

"Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" 2017 жылғы 27 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Кодексінің 79-бабы 3-тармағының екінші бөлігіне сәйкес БҰЙЫРАМЫЗ:

1. Осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес Жер қойнауы ресурстары залалын экономикалық бағалау әдістемесі бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің Жер қойнауын пайдалану департаменті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Энергетика министрі

__________ Н. Ногаев

Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің міндетін атқарушы __________ К. Ускенбаев

"КЕЛІСІЛГЕН" Қазақстан Республикасы Экология, Геология және табиғи ресурстар министрлігі

Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің міндетін атқарушының 2021 жылғы 20 тамыздағы № 457 және Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2021 жылғы 23 тамыздағы № 274 бірлескен бұйрығымен бекітілген

Жер қойнауы ресурстары залалын экономикалық бағалау әдістемесі

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Жер қойнауы ресурстарына залалды экономикалық бағалау әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" 2017 жылғы 27 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Кодексінің (бұдан әрі – Кодекс) 79-бабы 3-тармағының екінші бөлігіне сәйкес әзірленді және Қазақстан Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамасының талаптарын немесе жер қойнауына мемлекеттік меншік құқығын бұзу (бұдан әрі-жер қойнауын заңсыз пайдалану) нәтижесінде келтірілген жер қойнауы ресурстарына залалды айқындау кезінде қолданылады.

2. Жер қойнауын заңсыз пайдалану салдарынан табиғи ортаның құрамдастарына келтірілген экологиялық залал, оның ішінде туындаған экологиялық зардаптар Қазақстан Республикасының экология заңнамасына сәйкес айқындалуға және жойылуға жатады.

3. Көмірсутектерді барлау мен өндіру және уранды өндіру кезінде жер қойнауын ұтымды және кешенді пайдалану бойынша талаптардың бұзылуы салдарынан келтірілген залалдың мөлшері Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2018 жылғы 26 сәуірдегі № 141 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17030 болып тіркелген, 2018 жылғы 19 маусымда Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде жарияланған) бекітілген Көмірсутектерді барлау мен өндіру және уран өндіру кезінде жер қойнауын ұтымды және кешенді пайдалану бойынша талаптардың бұзылуы салдарынан келтірілген залалдың мөлшерін айқындау қағидаларына (бұдан әрі – Қағидалар) сәйкес айқындалады.

4. Жер қойнауын заңсыз пайдалану, оның ішінде пайдалы қазбаларды заңсыз алып қою (өндіру) нәтижесінде келтірілген залалды экономикалық бағалау залал мөлшері айқындалған айдың бірінші жұмыс күніндегі жағдай бойынша Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің базалық мөлшерлемесін ескере отырып, заңсыз өндірілген пайдалы қазбалардың (кеннің пайдалы қатты қазбаларындағы пайдалы құрамдастардың) көлемі мен құны негізге алына отырып айқындалады.

5. Пайдалы қазбалардың бірнеше түрін өндіру кезінде жер қойнауын заңсыз пайдаланған жағдайда залалды экономикалық бағалау өндірілген пайдалы қазбаның әрбір түрі бойынша есептеледі және залалдың жалпы мөлшерін айқындау үшін жинақталады.

6. Осы Әдістемені қолданатын лауазымды адамдар заңсыз өндірілген (жер қойнауынан алынған) пайдалы қазбалардың нақты көлемін немесе келтірілген зиянның өзге де сандық сипаттамасын айқындау үшін жер қойнауына мемлекеттік меншік құқығын бұзу (оның ішінде жер қойнауын өз бетінше пайдалану) баптары бойынша адамдарды әкімшілік немесе қылмыстық жауаптылыққа тарту үшін қажет болған жағдайда Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртіппен және жағдайларда тиісті мамандарды, сарапшыларды және ұйымдарды тартуға құқылы.

Жер қойнауын заңсыз пайдалану нәтижесінде келтірілген залалды өндіріп алу мақсатында мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдар сол негіздер бойынша қозғалған тиісті қылмыстық істердің және әкімшілік құқық бұзушылық туралы істердің материалдарынан мәліметтерді ескереді.

7. Заңсыз өндірілген пайдалы қазбалардың құнын айқындау үшін мәліметтердің болуына немесе болмауына қарай мынадай кезектіліктегі ақпарат көздері пайдаланылады:

1) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 12 наурыздағы № 292 қаулысымен бекітілген Нарықтық бағалар туралы ресми танылған ақпарат көздерінің тізбесі (бұдан әрі – Қаулы);

2) биржалық баға белгіленімдері туралы ақпарат көздері;

3) мемлекеттік статистика саласындағы уәкілетті орган жариялайтын ресми статистикалық ақпарат;

4) жер қойнауын пайдаланушылар өткен есепті кезең үшін мемлекеттік органдарға ұсынған лицензиялық/келісімшарттық шарттар міндеттемелерінің және жұмыс бағдарламасының (пайдалы қазбаларды ақшалай мәндегі және заттай көрсеткіштердегі өткізу көлемі бөлігінде) орындалуы туралы есептер;

5) ашық қолжетімділікке жататын нарықтық бағалар туралы басқа ұйымдардың деректері.

8. Биржалық баға белгіленімдері туралы ақпарат көздерін пайдалану кезінде биржалық тауарларға (пайдалы қазбаларға), сондай-ақ биржалық тауарларға баға белгіленімдеріне байланыстырылған биржалық емес тауарларға (пайдалы қазбаларға) баға, пайдалы қазбаның нарықтық бағасы нақты күнгі биржа жұмысының қорытындылары бойынша баға белгіленімдерінің орташа арифметикалық мәні бойынша ескеріледі.

9. Мемлекеттік органдардың статистикалық ақпаратын немесе ресми танылған нарықтық бағалар туралы ақпарат көздерін ақпарат көзі ретінде пайдаланған кезде Қаулыға сәйкес пайдалы қазбаның нарықтық бағасы залал анықталған күнтізбелік айдағы бағаның мәні бойынша ескеріледі.

10. Жер қойнауын пайдаланушылар өткен есепті кезең үшін мемлекеттік органдарға ұсынған лицензиялық/келісімшарттық шарттардың міндеттемелерін және жұмыс бағдарламасын орындау туралы есептердің көздері ретінде пайдаланған кезде пайдалы қазбаның нарықтық бағасы кемінде үш есептің деректері бойынша орташа арифметикалық мәні бойынша ескеріледі.

11. Ашық қолжетімділіктегі нарықтық бағалар туралы басқа ұйымдардың деректерін ақпарат көзі ретінде пайдаланған кезде пайдалы қазбаның нарықтық бағасы келтірілген залал анықталған күнгі орташа арифметикалық мәні бойынша ескеріледі. Орташа арифметикалық мәні кемінде үш ұйымның деректері бойынша айқындалады.

12. Кендік емес пайдалы қатты қазбалар бойынша нарықтық бағаны айқындау кезінде оның шегінде жер қойнауы ресурстарына тиісті залал анықталған облыс аумағындағы мәні ескеріледі.

13. Осы Әдістеменің 7-тармағында көрсетілген ақпарат көздерінде кең таралған пайдалы қазбаларға, оларды қайта өңдеу өнімдеріне, жерасты суларына және емдік балшықтарға қалыптасқан бағалар туралы ақпарат болмаған жағдайда, олардың құны залал анықталған күнтізбелік айдың бірінші жұмыс күнінде шегінде жер қойнауы ресурстарына залал келтірілген әкімшілік-аумақтық бірліктің аумағында осындай қызметті жүзеге асыратын тұлғаларда қалыптасқан нарықтық бағалар негізге алына отырып айқындалады. Көрсетілген мәліметтер жер қойнауын зерттеу және пайдалану жөніндегі уәкілетті органнан не жергілікті атқарушы органдардан сұратылады.

2-тарау. Пайдалы (кең таралғандарды қоспағанда) қатты қазбаларды заңсыз өндіру кезінде жер қойнауын заңсыз пайдалану нәтижесінде жер қойнауы ресурстары залалын экономикалық бағалау

14. Пайдалы қатты қазбаларды өндіру кезінде жер қойнауын заңсыз пайдалану нәтижесінде келтірілген залалдың мөлшері мынадай формула бойынша айқындалады:

З = (КөҚө) + (КөҚө Мбмм)

мұнда:

З – жер қойнауы ресурстарына келтірілген залалдың мөлшері;

Кө – заңсыз өндірілген пайдалы қатты қазбалардың көлемі;

Қө – заңсыз өндірілген пайдалы қатты қазбалардың құны;

Мбмм– залал мөлшері айқындалатын айдың бірінші жұмыс күніне Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі белгілеген базалық мөлшерлемесінің мөлшері,%.

15. Заңсыз өндірілген пайдалы қатты қазбалардағы пайдалы құрамдастың құрамын анықтау немесе нақтылау мақсатында заңсыз өндіру учаскесіндегі қорлар туралы мәліметтер болмаған кезде мемлекеттік орган алынған пайдалы қазбалардың үлгісін сынақ зертханаларына жіберуге құқылы.

16. Зертхананың тасымалдау және қызмет көрсету шығыстары жер қойнауын заңсыз пайдалану нәтижесінде келтірілген залал мөлшерін есептеуге енгізілуге жатады.

3-тарау. Кең таралған пайдалы қазбаларды өндіру кезінде жер қойнауын заңсыз пайдалану нәтижесінде жер қойнауы ресурстары залалын экономикалық бағалау

17. Кең таралған пайдалы қазбаларды өндіру кезінде жер қойнауын заңсыз пайдалану (бұдан әрі – КПҚ) нәтижесінде келтірілген залалдың мөлшері мынадай формула бойынша айқындалады::

З = (КөҚө) + (КөҚө Мбмм)

мұнда:

З – жер қойнауы ресурстарына келтірілген залалдың мөлшері;

Кө – заңсыз өндірілген КПҚ көлемі;

Қө – заңсыз өндірілген КПҚ құны;

Мбмм– залал мөлшері айқындалатын айдың бірінші жұмыс күніне Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі белгілеген базалық мөлшерлемесінің мөлшері,%.

18. Заңсыз өндірілген кең таралған пайдалы қазбалардың түрін айқындау мақсатында заңсыз өндірілген кең таралған пайдалы қазбалардың түрі туралы мәліметтер болмаған кезде келтірілген залалды экономикалық бағалауды жүзеге асыратын мемлекеттік орган алып қойылған пайдалы қазбалардың үлгісін және заңсыз өндірілген кең таралған пайдалы қазбалардың түрі туралы мәліметтер алу үшін тиісті сұрау салуды жер қойнауын зерттеу жөніндегі уәкілетті органға не сынақ зертханаларына жібереді.

Зертхананың тасымалдау және қызмет көрсету шығыстары КПҚ өндіру кезінде жер қойнауын заңсыз пайдалану нәтижесінде келтірілген залал мөлшерін есептеуге енгізілуге жатады.

4-тарау. Көмірсутектерді өндіру кезінде жер қойнауын заңсыз пайдалану нәтижесінде жер қойнауы ресурстары залалын экономикалық бағалау

19. Көмірсутектерді өндіру кезінде жер қойнауын заңсыз пайдалану нәтижесінде келтірілген залал мөлшері мынадай формула бойынша айқындалады:

З = (КөҚө) + (КөҚө Мбмм)

мұнда:

З – жер қойнауы ресурстарына келтірілген залалдың мөлшері;

Кө – заңсыз өндірілген көмірсутектердің көлемі;

Қө – заңсыз өндірілген көмірсутектердің құны;

Мбмм– залал мөлшері айқындалатын айдың бірінші жұмыс күніне Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі белгілеген базалық мөлшерлеменің мөлшері,%.

20. Пайдалы қазбалардың мемлекеттік балансында қорлары бар шикі газды өндіру кезінде жер қойнауы заңсыз пайдаланылған жағдайда, көмірсутектерді барлау және өндіру кезінде жер қойнауын ұтымды және кешенді пайдалану жөніндегі талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залалдың мөлшері Қағидаларға қосымшаның 2-мысалына сәйкес есептеледі.

Об утверждении Методики экономической оценки ущерба ресурсам недр

Совместный приказ и.о. Министра индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан от 20 августа 2021 года № 457 и Министра энергетики Республики Казахстан от 23 августа 2021 года № 274. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 28 августа 2021 года № 24132.

В соответствии с частью второй пункта 3 статьи 79 Кодекса Республики Казахстан Кодекса Республики Казахстан от 27 декабря 2017 года "О недрах и недропользовании" ПРИКАЗЫВАЕМ:

1. Утвердить Методику экономической оценки ущерба ресурсам недр согласно приложению к настоящему приказу.

2. Департаменту недропользования Министерства индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан после его официального опубликования.

3. Контроль за исполнением настоящего совместного приказа возложить на курирующего вице-министра индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня его первого официального опубликования.

Министр энергетики Республики Казахстан __________ Н. Ногаев

исполняющий обязанности Министра индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан __________ К. Ускенбаев

"СОГЛАСОВАН"
Министерство экологии, геологии
и природных ресурсов
Республики Казахстан

Утверждена совместным приказом исполняющего обязанности Министра индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан от 20 августа 2021 года № 457 и Министра энергетики Республики Казахстан от 23 августа 2021 года № 274

Методика экономической оценки ущерба ресурсам недр

Глава 1. Общие положения

1. Настоящая Методика экономической оценки ущерба ресурсам недр (далее – Методика) разработана в соответствии с частью второй пункта 3 статьи 79 Кодекса Республики Казахстан от 27 декабря 2017 года "О недрах и недропользовании" (далее – Кодекс) и применяется при определении ущерба ресурсам недр, причиненного в результате нарушения требований законодательства Республики Казахстан о недрах и недропользовании или права государственной собственности на недра (далее – незаконное пользование недрами).

2. Экологический ущерб, причиненный компонентам природной среды вследствие незаконного пользования недрами, в том числе возникшие экологические последствия подлежат определению и устранению в соответствии с экологическим законодательством Республики Казахстан.

3. Размер ущерба, причиненного вследствие нарушения требований по рациональному и комплексному использованию недр при разведке и добыче углеводородов и добыче урана определяется в соответствии с Правилами определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований по рациональному и комплексному использованию недр при разведке и добыче углеводородов и добыче урана (далее – Правила), утвержденными приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 26 апреля 2018 года № 141 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 17030).

4. Экономическая оценка ущерба, причиненного в результате незаконного пользования недрами, в том числе незаконного изъятия (добычи) полезных ископаемых, определяется исходя из объема и стоимости незаконно добытых полезных ископаемых (полезных компонентов в рудных твердых полезных ископаемых) с учетом базовой ставки Национального Банка Республики Казахстан по состоянию на первый рабочий день месяца, в котором определен размер ущерба.

5. В случае незаконного пользования недрами при добыче нескольких видов полезных ископаемых экономическая оценка ущерба рассчитывается по каждому виду добытого полезного ископаемого и суммируется для определения общего размера ущерба.

6. Должностные лица, применяющие настоящую Методику для привлечения лиц к административной или уголовной ответственности по статьям нарушения права государственной собственности на недра (в том числе самовольного пользования недрами) для определения фактического объема незаконно добытых (изъятых из недр) полезных ископаемых или иной количественной характеристики причиненного вреда в случае необходимости вправе привлекать соответствующих специалистов, экспертов и организации в порядке и случаях, предусмотренных законодательством Республики Казахстан.

В целях возмещения ущерба, причиненного в результате незаконного пользования недрами, государственные органы и должностные лица учитывают сведения из материалов соответствующих уголовных дел и дел об административных правонарушениях, возбужденных по тем же основаниям.

7. Для определения стоимости незаконно добытых полезных ископаемых используются источники информации в следующей очередности по мере наличия или отсутствия сведений:

1) Перечень официально признанных источников информации о рыночных ценах, утвержденным постановлением Правительства Республики Казахстан от 12 марта 2009 года № 292 (далее – Постановление);

2) источники информации о биржевых котировках;

3) официальная статистическая информация, публикуемая уполномоченным органом в области государственной статистики;

4) отчеты о выполнении обязательств лицензионно/контрактных условий и рабочей программы (в части объемов реализации полезных ископаемых в денежном выражении и в натуральных показателях), представленные недропользователями в государственные органы за предыдущий отчетный период;

5) данные других организаций о рыночных ценах, находящиеся в открытом доступе.

8. При использовании источников информации о биржевых котировках цена на биржевые товары (полезные ископаемые), а также на не биржевые товары (полезные ископаемые), цены на которые привязаны к котировкам на биржевые товары, рыночная цена полезного ископаемого учитывается по среднеарифметическому значению котировок цен по итогам работы биржи в конкретный день.

9. При использовании в качестве источников информации статистической информации государственных органов или официально признанных источников информации о рыночных ценах, согласно Постановлению, рыночная цена полезного ископаемого учитывается по значению цены в календарном месяце, в котором выявлен ущерб.

10. При использовании в качестве источников отчетов о выполнении обязательств лицензионно/контрактных условий и рабочей программы, представленных недропользователями в государственные органы за предыдущий отчетный период, рыночная цена полезного ископаемого учитывается по среднеарифметическому значению по данным как минимум трех отчетов.

11. При использовании в качестве источников информации данных других организаций о рыночных ценах, находящихся в открытом доступе, рыночная цена полезного ископаемого учитывается по среднеарифметическому значению в день, в котором выявлен причиненный ущерб. Среднеарифметическое значение определяется по данным как минимум трех организаций.

12. По нерудным твердым полезным ископаемым при определении рыночной цены учитываются ее значение на территории области, в пределах которой выявлен соответствующий ущерб ресурсам недр.

13. В случае отсутствия информации о сложившихся ценах на общераспространенные полезные ископаемые, продукты их переработки в источниках информации, указанных в пункте 7 настоящей Методики, их стоимость определяется исходя из рыночных цен, сложившихся у лиц, осуществляющих аналогичную деятельность на территории административно-территориальной единицы, в пределах которой причинен ущерб ресурсам недр, на первый рабочий день календарного месяца, в котором выявлен ущерб. Указанные сведения запрашиваются в уполномоченном органе по изучению и использованию недр либо местных исполнительных органах.

Глава 2. Экономическая оценка ущерба ресурсам недр в результате незаконного пользования недрами при добыче твердых (за исключением общераспространенных) полезных ископаемых

14. Размер ущерба в результате незаконного пользования недрами при добыче твердых полезных ископаемых определяется по следующей формуле:

У= (ОдобСдоб) + (ОдобСдобРбст),

где:

У – размер ущерба ресурсам недр;

Одоб – объем незаконно добытых твердых полезных ископаемых;

Сдоб – стоимость незаконно добытых твердых полезных ископаемых;

Рбст – размер базовой ставки, установленной Национальным Банком Республики Казахстан на первый рабочий день месяца, в котором определяется размер ущерба, %.

15. В отсутствие сведений о запасах на участке незаконной добычи в целях установления или уточнения содержания полезного компонента в незаконно добытых твердых полезных ископаемых государственный орган вправе направить образец изъятых полезных ископаемых в испытательные лаборатории.

16. Расходы на транспортировку и услуги лаборатории подлежат включению в расчет размера ущерба, причиненного в результате незаконного пользования недрами при добыче твердых полезных ископаемых.

Глава 3. Экономическая оценка ущерба ресурсам недр в результате незаконного пользования недрами при добыче общераспространенных полезных ископаемых

17. Размер ущерба в результате незаконного пользования недрами при добыче общераспространенных полезных ископаемых (далее – ОПИ), определяется по следующей формуле:

У= (ОдобСдоб) + (ОдобСдобРбст),

где:

У – размер ущерба ресурсам недр;

Одоб – объем незаконно добытых полезных ископаемых;

Сдоб – стоимость незаконно добытых ОПИ;

Рбст – размер базовой ставки, установленной Национальным Банком Республики Казахстан на первый рабочий день месяца, в котором определяется размер ущерба, %.

18. В отсутствие сведений о запасах на участке незаконной добычи в целях определения вида незаконно добытых общераспространенных полезных ископаемых государственный орган, осуществляющий экономическую оценку причиненного ущерба, направляет образец изъятых полезных ископаемых и соответствующий запрос для получения сведений о виде незаконно добытых общераспространенных полезных ископаемых в уполномоченный орган по изучению недр полезных ископаемых либо в испытательные лаборатории.

Расходы на транспортировку и услуги лаборатории подлежат включению в расчет размера ущерба, причиненного в результате незаконного пользования недрами при добыче ОПИ.

Глава 4. Экономическая оценка ущерба ресурсам недр в результате незаконного пользования недрами при добыче углеводородов

19. Размер ущерба в результате незаконного пользования недрами при добыче углеводородов определяется по следующей формуле:

У= (ОдобСдоб) + (ОдобСдобРбст),

где:

У – размер ущерба ресурсам недр,

Одоб– объем незаконно добытых углеводородов;

Сдоб – стоимость незаконно добытых углеводородов;

Рбст – размер базовой ставки, установленной Национальным Банком Республики Казахстан на первый рабочий день месяца, в котором определяется размер ущерба, %.

20. В случае незаконного пользования недрами при добыче сырого газа, запасы которого находятся на государственном балансе полезных ископаемых, размер ущерба, причиненного вследствие нарушения требований по рациональному и комплексному использованию недр при разведке и добыче углеводородов, рассчитывается в соответствии с примером 2 приложения к Правилам.