Кәсiптiк одақтар туралы

Қазақстан Республикасының 1993 жылғы 9 сәуiрдегі Заңы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 27 маусымдағы № 211-V Заңымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР 27.06.2014 № 211-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).

МАЗМҰНЫ

I-тарау
Жалпы ережелер

1-бап. Қазақстан Республикасындағы кәсiптiк одақтар

Қазақстан Республикасындағы кәсiптiк одақтар (кәсiподақтар) - дербес, тiркелген жеке мүшелiгi бар қоғамдық бiрлестiктер, оларды азаматтар өздерiнiң кәсiптiк мүдделерiнiң ортақтығы негiзiнде өз мүшелерiнiң еңбек ету, сондай-ақ басқа да әлеуметтiк-экономикалық құқықтары мен мүдделерiн бiлдiрiп, қорғау, еңбек жағдайларын қорғау мен жақсарту үшiн ерiктi түрде құрады.

2-бап. Қазақстан Республикасының кәсіптік одақтар туралы
заңнамасы

1. Қазақстан Республикасының кәсіптік одақтар туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және осы Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.
2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңда көзделгендерден өзгеше ережелер белгіленсе, онда халықаралық шарттың ережелері қолданылады.
Ескерту. 2-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2009.04.29. N 154-IV Заңымен.

3-бап. Осы Заңның жекелеген салаларда
қолданылу ерекшелiктерi

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiнде, басқа да әскерлерi мен әскери құрамаларында iшкi iстер, ұлттық қауiпсiздiк органдарында осы Заңның қолданылу ерекшелiктерi осы құрамалар туралы Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленедi.
Осы Заңның ережелерi Қазақстан Республикасында тұрып, жұмыс iстейтiн шетел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдарға қолданылады, сондай-ақ республикадан тыс жерде iссапар тәртiбiмен жұмыс iстейтiн Қазақстан Республикасының азаматтарына да қолданылуы мүмкiн.
Ескерту. 3-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2002.07.10. N 338 Заңымен.

4-бап. Кәсiптiк одақтар құру бостандығы

Қазақстан Республикасының азаматтары кәсiптiк одақтарға бiрiгуге құқылы.
Кәсiптiк одақтар өз мүшелерiнiң тең құқылығы негiзiнде құрылады. Бiр кәсiп (кәсiптер тобы) шеңберiнде құрылатын кәсiптiк одақтардың санына шек қойылмайды.
Барлық кәсiптiк одақтарға бiрдей құқылық мүмкiндiк берiледi.
Кәсiптiк одақтарды құруға кедергi келтiру, сондай-ақ оның қызметiне қарсы әрекет жасау заң бойынша қудаланады.

5-бап. Кәсiптiк одақтардың құрылу принциптерi
мен өзара қатынастары

Кәсiптiк одақтар өндiрiстiк-салалық принцип бойынша құрылады.
Кәсiптiк одақтың iшкi құрылымы оның жарғысымен белгiленедi.
Кәсiптiк одақтар ерiктi негiзде өндiрiстiк (салалық), аумақтық және өзге принциптер бойынша одақтардың бiрлестiгiн құра алады, сондай-ақ оларға кiре алады, бiр-бiрiмен уақытша және тұрақты шарттар, келiсiмдер жасасып, бiрлескен акциялармен шаралар өткiзе алады.

6-бап. Қазақстан Республикасы кәсiптiк одақтарының
халықаралық байланыстары

Жарғылық мақсаттары мен мiндеттерiне сәйкес кәсiподақтар басқа елдердiң кәсiподақ ұйымдарымен ынтымақтасуға, халықаралық кәсiподақ бiрлестiктерi мен ұйымдарына кiруге, олармен, сондай-ақ шет елдердiң кәсiптiк одақтарымен шарттар және келiсiмдер жасасуға қақылы.

7-бап. Азаматтарды кәсiптiк одақтарға мүше болу
белгiсi бойынша кемсiтушiлiкке тыйым салу

Кәсiподақтарға мүше болу азаматтардың заңдарда кепiлдiк берiлетiн еңбек ету, әлеуметтiк-экономикалық, саяси, жеке құқықтары мен бостандықтарына қандай да бiр шек қойылуына әкеп соқтырмайды.
Қызметкердің жұмысқа қабылдануын, жұмыста жоғарылауын, сондай-ақ жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзуды оның белгiлi бiр кәсiподақта болу, оған кiру немесе одан шығу себебiмен байланыстыруға тыйым салынады.
Ескерту. 7-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.05.15. N 253 Заңымен.

2-тарау
Кәсiптiк одақтардың құрылуы, олардың
қызметiнiң тоқтатылуы

8-бап. Кәсiптiк одақтың құрылуы

Кәсiптiк одақ кемiнде он адамнан тұратын азаматтар тобының бастамасымен құрылады, олар құрылтай съезiн (конференциясын, жиналысын) шақырып, онда одақтың жарғысы бекiтiледi және басшы органдары құрылады.
Мүшелiкке өту және одан шығу шарттары мен тәртiбi кәсiптiк одақтың жарғысымен белгiленедi.
Кәсiптiк одақтың заңды ұйым ретiнде құқылық қабiлетi ол тiркелген кезден пайда болады.
Кәсiптiк одақтарды тiркеу "Қоғамдық бірлестіктер туралы" Қазақстан Республикасының Заңына және "Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес жүргiзiледi.
Тiркеушi орган кәсiподақтардың қызметiне бақылау жасамайды.
Ескерту. 8-бапқа өзгерiстер енгiзiлдi - ҚР Президентiнiң 1995.10.05. N 2489 Заң күші бар Жарлығымен, 2009.04.29. N 154-IV Заңымен.

9-бап. Кәсiптiк одақ қызметiнiң тоқтатылуы

Кәсiптiк одақ қызметiнiң тоқтатылуы "Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде және "Қоғамдық бірлестіктер туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.
Ескерту. 9-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2009.04.29. N 154-IV Заңымен.

3-тарау

Кәсiптiк одақтардың құқықтары мен кепiлдiктерi

10-бап. Кәсiптiк одақтардың құқықтары

Кәсiптiк одақтардың мынадай құқықтары бар:
мемлекеттiк және шаруашылық органдармен, қоғамдық ұйымдармен, кәсiпкерлермен және олардың бiрлестiктерiмен (одақтарымен, ассоциацияларымен) өзара қатынастарда өз мүшелерiнiң құқықтары мен мүдделерiн бiлдiрiп, қорғау, өз мүшелерiнiң құқықтары мен мүдделерiн қорғау мақсатымен сотқа талап қою, медиация жүргізу кезінде, сотта, төрелікте немесе аралық сотта, басқа органдарда олардың мүдделерiн қорғау, оларға өзге де құқылық көмек көрсету, заң консультацияларын және құқылық көмек көрсететiн басқа да қызметтер құру, және еңбек дауларын қарау және заңдарға сәйкес ұжымдық еңбек дауларын (жанжалдарын) шешуге қатысу, келiсiмдер мен ұжымдық шарттар жасасу;
ақша қорларын қалыптастыру;
мемлекеттiк басқару органдарының кәсiподақ мүшелерiнiң құқықтары мен заңды мүдделерiне нұқсан келтiретiн актiлерi жөнiнде сотқа шағым жасау; мемлекеттiк өкiмет пен басқару органдарына олар қабылдаған, кәсiподақ мүшелерiнiң құқықтары мен заңды мүдделерiне нұқсан келтiретiн құқылық актiлердiң толық немесе iшiнара күшiн жою не оларды өзгерту туралы өтiнiш жасау;
кәсiподақ мүшелерiнiң құқықтары мен заңды мүдделерiне нұқсан келтiретiн, прокурорлық қадағалау саласындағы құқылық актiлерге наразылық бiлдiру туралы, кәсіподақтар туралы заңнамасын, Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын бұзушы адамдарға қарсы iс қозғау туралы прокуратураға өтiнiш жасау;
заңда берiлген құқықтар шегiнде өз мүшелерi жөнiнде еңбек, тұрғын үй және зейнетақы заңнамасының, кәсіподақтар туралы заңнаманың орындалуына қоғамдық бақылауды жүзеге асыру және анықталған бұрмалаушылықтардың жойылуын талап ету;
бағаның өсуiне байланысты ең төменгi тұтыну бюджетiнiң және оның жекелеген тұтыну себептерiнiң нақтылы-заттай құрылымы мен құрамын қайта қарауға, еңбекке ақы төлеудi, зейнетақыларды және жәрдемақыларды қайта қарауға қатысу;
өз кәсiподағы мүшелерiнiң кәсiпорындары мен жұмыс орындарына өз өкiлдерiн жiберу;
еңбек ұжымдарының тапсырмаларына сәйкес олардың әлеуметтiк-экономикалық құқықтары мен мүдделерiн бiлдiру және қорғау, олардың атынан ұжымдық шарттар жасасу;
заңмен белгiленген тәртiп бойынша жиналыстар, митингiлер, көше шерулерiн, демонстрациялар, ереуiлдер ұйымдастыру және өткiзу;
баспа қызметiмен айналысу, баспасөзде және басқа да бұқаралық хабарлама құралдарында, кәсiпорындарда өз қызметiн көрсету;
меншiкке ие болу;
өндiрiстiк және шаруашылық қызметтi жүзеге асыру.
Мемлекет кәсiподақтардың құқықтары мен мүдделерiн қорғауды жүзеге асырады және олардың қызметiне кепiлдiктер белгiлейдi.
Қазақстан Республикасының заңдарында, жұмыс берушiлермен жасалған келiсiмдерде және шарттарда кәсiптiк одақтардың өзге де құқықтары белгiленуi мүмкiн.
Кәсiподақтардың өкiлеттiгiн жүзеге асыру тәртiбi тиiстi заңдармен және кәсiподақ жарғысымен белгiленедi.
Ескерту. 10-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.05.15 N 253; 03.07.2013 125-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

11-бап. Кәсiподақ мүшелерiнiң еңбек ету және
әлеуметтiк-экономикалық құқықтары
мен мүдделерiн қорғау

Қызметкерлердің еңбек жағдайлары мен оған нақты ақы төлеу, еңбек қорғау және өндiрiстегi қауiпсiздiк, жұмыспен қамту, тұрғын үй жағдайлары, әлеуметтiк сақтандыру және денсаулығын сақтау, зейнетақымен қамсыздандыру саласындағы кәсiподақтардың құқықтары Қазақстан Республикасының тиiстi заңдарымен реттеледi.
Кәсiптiк одақ өз мүшелерiнiң еңбек ету және әлеуметтiк-экономикалық құқықтары мен мүдделерiн мынадай жолдармен қорғайды:
кәсiподақ мүшесi жұмыс берушiмен контракт (шарт, келiсiм) жасасқан кезде оған құқылық және консультациялық көмек көрсету;
өз мүшелерiнiң құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерiн қорғап, сотқа жүгiну;
iс қаралған кезде сотқа қатысу;
өз мүшелерi атынан жұмыс берушiмен кәсiподақ мүшелерiн, сондай-ақ еңбек ұжымының осы шартқа қатысуға қарсы емес басқа да мүшелерiн қамтитын шарттар, келiсiмдер жасасу.
Өз мүшелерiнiң еңбек ету және әлеуметтiк-экономикалық құқықтары мен мүдделерiн қорғау мақсатында кәсiптiк одақтар қолданылып жүрген заңға қайшы келмейтiн басқа да әдiстердi пайдалана алады.
Кәсiподақ өз мүшелерiнiң отбасыларына да көмек көрсетедi.
Ескерту. 11-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.05.15. N 253 Заңымен.

12-бап. Еңбек ұжымдарының құқықтары мен
мүдделерiн қорғау

Кәсiподақ еңбек ұжымының тапсыруымен өз органы арқылы жұмыс берушiмен ұжымдық шарт жасасу кезiнде оның өкiлi болып, оның орындалуына бақылау жасай алады, сотқа еңбек ұжымының және оның жекелеген мүшелерiнiң құқықтары мен мүдделерiн қорғауға бағытталған талаптар қояды, еңбек ұжымының құқықтарын жүзеге асыруға және оларды қорғауға байланысты басқа да iс-әрекеттi жүзеге асырады.
Кәсiпорынның, оның құрылымдық бөлiмшелерiнiң таратылуы немесе әкiмшiлiктiң, меншiк иесiнiң бастамасымен меншiк және пайдалану түрлерiнiң өзгертiлуi, өндiрiстiң толық немесе iшiнара тоқтатылуы жұмыс орындарын қысқартуға, сондай-ақ еңбек жағдайларын нашарлатуға әкеп соқтыратын болса, олар тиiстi кәсiподақтарға кемiнде екi ай бұрын алдын-ала хабарлап, олармен қызметкерлердің құқықтары мен мүдделерiн сақтау жөнiнде келiссөз жүргiзiлген жағдайда ғана жүзеге асырылуы мүмкiн.
Ескерту. 12-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.05.15. N 253 Заңымен.

13-бап. Кәсiподақ мүшелерi құқықтарының сақталуына
қоғамдық бақылауды жүзеге асыру

Кәсiптiк одақтар өз мүшелерiнiң, сондай-ақ егер еңбек ұжымының жалпы жиналысының (конференциясының) шешiмiмен өз мүшелерiнiң мүдделерiн бiлдiруге кәсiподаққа өкiлдiк берiлген болса, оның басқа мүшелерiнiң де құқықтары мен заңды мүдделерiнiң сақталуына қоғамдық бақылауды жүзеге асырады.
Тексерулердi жүзеге асыру барысында кәсiподақтардың өкiлдерi өз мүшелерiнiң жұмыс орындарына кiруге және әкiмшiлiктен тиiстi хабарлама алуға құқылы.
Жұмыс берушi мен оның әкiмшiлiгi тарапынан осы мақсатта жүргiзiлетiн тексерулерге қарсы әрекет және кедергi жасалуы заң бойынша қудаланады.

14-бап. Жиналыстар, митингiлер, көше шерулерiн,
демонстрациялар, ереуiлдер ұйымдастыру
және өткiзу

Кәсiптiк одақ еңбек ұжымының тапсыруымен заңда белгiленген тәртiп бойынша жиналыстар, митингiлер, көше шерулерiн, демонстрациялар, ереуiлдер және басқа акциялар ұйымдастырады және өткiзедi, оларды еңбек жағдайларын жақсарту, жалақыны арттыру, жұмыссыздықты азайту жолындағы күрес құралы, қызметкерлерді өздерiнiң еңбек құқықтары мен әлеуметтiк-экономикалық мүдделерiн қорғау жолындағы күресте топтастыру, жұмыс берушiлердiң озбырлығынан қорғау, кәсiподақ мүшелерiнiң қажеттерiне сай келетiн әлеуметтiк-экономикалық саясат жүргiзу мақсатымен мемлекеттiк органдарға ықпал ету құралы ретiнде пайдаланады.
Кәсiподақтар бiрлескен қарсылық акцияларын өткiзу үшiн
өздерiнiң күш-жiгерiн бiрiктiрiп, басқа кәсiподақтармен және қызметкерлер топтарымен ынтымақтастық белгiсi ретiнде осындай акциялар өткiзе алады.
Ескерту. 14-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.05.15. N 253 Заңымен.

15-бап. Баспа қызметiн жүзеге асыру

Кәсiптiк одақтар өздерiнiң баспа органдарын, баспалар ұстауға, радио мен теледидарды қоспағанда, басқа да бұқаралық хабарлама құралдарын меншiктенуге не өзгелердiкiн пайдалануға құқылы.

16-бап. Кәсiптiк одақтардың ақша қорлары

Кәсiптiк одақтар өз қаражаты және сырттан тартылған қаражат есебiнен кәсiподақтардың жарғылық мiндеттерi мен мақсаттарын жүзеге асырудан туындайтын шараларды қаржыландыруға арналған әлеуметтiк-экономикалық мақсаттағы ақша қорларын құра алады.

17-бап. Мемлекеттiң әлеуметтiк-экономикалық саясатын
қалыптастыруға кәсiподақтардың қатысуы

Кәсiптiк одақтар жұмыссыздыққа қарсы күрес және жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету, босап қалған қызметкерлердi қорғау бағдарламаларын, күнкөрiс минимумын белгiлеу және оны сақтау, табыстарды индекстеу, жалақының, зейнетақылардың, стипендиялардың және жәрдемақылардың ең төмен деңгейiн арттыру жөнiндегi шараларды қоса алғанда, өз мүшелерiн әлеуметтiк және экономикалық жағынан қорғау жөнiндегi жоспарлар мен бағдарламаларды әзiрлейдi, оларды тиiстi мемлекеттiк органдарға ұсыныстар ретiнде енгiзедi.

18-бап. Кәсiптiк одақтар қызметiнiң кепiлдiгi

Мемлекет кәсiподақтарға берiлген құқықтардың сақталуын қамтамасыз етедi және олардың жарғылық мiндеттерiн орындауына жағдай жасауға кепiлдiк бередi.
Кәсiподақтарды қандай да бiр органдар мен ұйымдарға тiкелей немесе жанама бағындыруды немесе оның құқықтарын шектеудi мақсат ететiн, сондай-ақ кәсiподақтардың заңда және жарғыда (өзге негiзгi құжаттарда) көзделген қызметiне кедергi жасайтын кез келген әрекетке тыйым салынады.
Мемлекеттiк басқару органдары кәсiптiк органдарына өз мүшелерiнiң құқықтарын қорғауға байланысты мәселелер бойынша хабарлама беруге мiндеттi.

19-бап. Сайланбалы кәсiподақ қызметкерлерiне
берiлетiн кепiлдiктер

Сайланбалы кәсiподақ қызметкерлерiн, кәсiпорын толық таратылған реттердi қоспағанда, әкiмшiлiктiң бастамасымен жұмыстан шығаруға, сондай-ақ олар мүшелерi болып табылатын кәсiподақ органының алдын-ала келiсiмiнсiз тәртiптiк жазаға тартуға немесе басқа жұмысқа ауыстыруға болмайды.
Кәсiподақ органдарының құрамына сайланған қызметкерлердi сайланған өкiлеттiгi бiткеннен кейiн екi жыл iшiнде әкiмшiлiктiң бастамасымен жұмыстан шығаруға жол берiлмейдi, бұған кәсiпорын толық таратылған немесе қызметкер заң бойынша жұмыстан шығарылуы мүмкiн болатындай кiнәлi iс-әрекет жасаған реттер қосылмайды. Мұндай реттерде жұмыстан шығару осы баптың бiрiншi бөлiгiнде белгiленген тәртiп бойынша жүргiзiледi.
Сайланбалы кәсiподақ органдарының мүшелерi өз мүшелерiнiң мүдделерiн көздеп қоғамдық мiндеттердi орындау үшiн кәсiподақ оқуына, кәсiподақтар шақыратын съездерге, конференцияларға делегат ретiнде қатысқан, сондай-ақ олардың пленумдарының, төралқаларының жұмысына қатысқан кезiнде өндiрiстiк жұмыстан босатылады.
Жұмыстан босату шарттары мен ақы төлеу тәртiбi ұжымдық шарттар мен келiсiмдерде көзделедi.

4-тарау
Бастауыш кәсiподақ ұйымдарының кәсiподақ
комитеттерi

20-бап. Бастауыш кәсiподақ ұйымдары кәсiподақ
комитеттерiнiң өкiлеттiктерi

Бастауыш кәсіподақ ұйымдары кәсіподақ комитеттерінің өкілеттіктері осы Заңмен, кәсіптік одақтардың жарғыларымен, салалық, өңірлік келісімдермен және ұйымдардың ұжымдық шарттарымен белгіленеді.
Бастауыш кәсіподақ ұйымдары кәсіподақ комитеттерінің құқықтары, кәсіптік одақтың мүшесі болып табылатын қызметкерлермен жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу Қазақстан Республикасының Еңбек кодексімен реттеледі.
Келісімдерге және ұжымдық шарттарға сәйкес кәсіподақ комитеттері мен жұмыс берушілер ұйымдардағы басқа да әлеуметтік-еңбектік, экономикалық мәселелерді шешуі мүмкін.
Ескерту. 20-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2007.05.15. N 253 Заңымен.

21-бап. Кәсiподақ комитеттерiнiң қызметiне
материалдық жағдайлар жасау

Кәсiподақ комитетiнiң материалдық жағдайлары ұжымдық шарт немесе келiсiм негiзiнде белгiленедi.

22-бап. Кәсiподақ жарналары

Кәсiподақ комитеттерi кәсiпорынның қызметiне нұқсан келтiрмей, жұмыс және оқу орны бойынша кәсiподақ жарнасын жинауға қақылы.

5-тарау
Кәсiптiк одақтардың меншiгi, олардың
шаруашылық және қаржы қызметi

23-бап. Кәсiптiк одақтардың меншiгi

Кәсiптiк одақтардың меншiгi олардың кәсiпорындарынан, тұрғын үй қорынан, баспаларынан, полиграфиялық базасынан, емдеу мекемелерiнен, демалыс, бiлiм беру, мәдениет, спорт, балалар мекемелерiнен және үйлерiмен, жабдықтарымен, сондай-ақ кәсіподақтардың өз қаражатына сатып алынған басқа да мүлiкпен қоса алғандағы басқа да мекемелерiнен құралады.
Кәсiптiк одақтар меншiк құқығымен өздерiне тиесiлi мүлiк пен ақшалай қаражатты иеленедi, пайдаланады және оларға билiк етедi.
Кәсiптiк одақтар мемлекеттiң, жұмыс берушiлердiң, басқа да шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi, өз кезегiнде олар да кәсiподақтардың мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi.
Кәсiптiк одақтардың меншiгi заңмен қорғалады.

24-бап. Кәсiптiк одақтардың өндiрiстiк
және шаруашылық қызметi

Кәсiптiк одақтар заңдарға сәйкес заңды ұйымдар болып табылады.
Кәсiптiк одақтар мен олар уәкiлдiк берген органдар сыртқы экономикалық қызметтi жүзеге асыруға, кәсiпорындар, мәдениет, оқу, емдеу, спорт, спорттық-сауықтыру мекемелерiн және басқа мекемелер, банкiлер, сақтандыру қоғамдары мен акционерлiк қоғамдар құруға, бiрлескен кәсiпорындардың құрылуы мен қызметiне қатысуға, лотереялар, қайырымдылық шараларын ұйымдастырып, өткiзуге, өз мүшелерiн сақтандыруға, баспа қызметiмен айналысуға, ынтымақтастық қорларын, мәдени-ағарту қорларын және әлеуметтiк-экономикалық қорлар құруға, сондай-ақ өздерiнiң мақсаттары мен мiндеттерiне, Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзге де өндiрiстiк және шаруашылық қызметтi жүзеге асыруға құқылы.
Ескерту. 24-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР Президентiнiң 1995.10.05. N 2489 Заң күші бар Жарлығымен.

Қазақстан Республикасының
Президентi

О пpофессиональных союзах

Закон Республики Казахстан от 9 апpеля 1993 года. Утратил силу Законом Республики Казахстан от 27 июня 2014 года № 211-V

Сноска. Утратил силу Законом РК от 27.06.2014 № 211-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

ОГЛАВЛЕНИЕ

Глава 1
Общие положения

Статья 1. Профессиональные союзы в Республике Казахстан

Профессиональные союзы в Республике Казахстан (профсоюзы) - это самостоятельные, с фиксированным индивидуальным членством общественные объединения, добровольно создаваемые гражданами на основе общности их профессиональных интересов для представления и защиты трудовых, а также других социально-экономических прав и интересов своих членов, охраны и улучшения условий труда.

Статья 2. Законодательство Республики Казахстан
о профессиональных союзах

1. Законодательство Республики Казахстан о профессиональных союзах основывается на Конституции Республики Казахстан и состоит из настоящего Закона и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан.
2. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, чем те, которые предусмотрены настоящим Законом, то применяются правила международного договора.
Сноска. Статья 2 в редакции Закона РК от 29.04.2009 N 154-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 3. Особенности применения настоящего Закона
в отдельных сферах

Особенности применения настоящего Закона в Вооруженных Силах, других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан, органах внутренних дел, национальной безопасности определяются законодательством Республики Казахстан об этих формированиях.
Положения настоящего Закона применяются к иностранным гражданам и лицам без гражданства, проживающим и работающим в Республике Казахстан, а также могут применяться к гражданам Республики Казахстан, работающим в порядке командирования за пределами республики.
Сноска. Статья 3 с изменениями и дополнениями - Законом РК от 10 июля 2002 года N 338.

Статья 4. Свобода создания профессиональных союзов

Граждане Республики Казахстан имеют право объединяться в профессиональные союзы.
Профессиональные союзы создаются на основе равноправия их членов. Количество профессиональных союзов, создаваемых в рамках одной профессии (групп профессий), не ограничивается.
Всем профессиональным союзам предоставляются равные правовые возможности.
Воспрепятствование созданию профессионального союза, а равно противодействие его деятельности преследуются по закону.

Статья 5. Принципы создания и взаимоотношения
профессиональных союзов

Профессиональные союзы создаются по производственно-отраслевому принципу.
Внутренняя структура профессионального союза определяется его уставом.
Профессиональные союзы могут на добровольных началах создавать объединения союзов по производственному (отраслевому), территориальному и иным принципам, а также вступать в них, заключать друг с другом временные и постоянные договоры и соглашения, проводить совместные акции и мероприятия.

Статья 6. Международные связи профессиональных
союзов Республики Казахстан

Профсоюзы в соответствии с уставными целями и задачами вправе сотрудничать с профсоюзными организациями других стран, вступать в международные профсоюзные объединения и организации, заключать с ними, а также с зарубежными профессиональными союзами договоры и соглашения.

Статья 7. Запрещение дискриминации граждан по
признаку принадлежности к профессиональным
союзам

Принадлежность к профсоюзам не влечет за собой какого-либо ограничения трудовых, социально-экономических, политических, личных прав и свобод граждан, гарантируемых законодательством. Запрещается обусловливать прием на работу, продвижение по работе, а также расторжение трудового договора по инициативе работодателя по причине принадлежности работника к определенному профсоюзу, вступлением или выходом из него.
Сноска. Статья 7 с изменениями, внесенными Законом РК от 15 мая 2007 г. N 253.

Глава 2
Образование профессиональных союзов,
прекращение их деятельности

Статья 8. Образование профессионального союза

Профессиональный союз создается по инициативе группы граждан не менее десяти человек, созывающих учредительный съезд (конференцию, собрание), на котором утверждается устав союза и формируются руководящие органы.
Условия и порядок приобретения и утраты членства определяются уставом профессионального союза.
Правоспособность профессионального союза как юридического лица возникает с момента регистрации.
Регистрация профессиональных союзов производится в соответствии с Законом Республики Казахстан «Об общественных объединениях» и Законом Республики Казахстан «О государственной регистрации юридических лиц и учетной регистрации филиалов и представительств».
Регистрирующий орган не осуществляет контроль за деятельностью профсоюзов.
Сноска. Статья 8 с изменениями, внесенными Указом Президента РК, имеющего силу Закона от 05.10.1995 N 2489; Законом РК от 29.04.2009 N 154-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 9. Прекращение деятельности профессионального
союза

Прекращение деятельности профессионального союза осуществляется в порядке, установленном Гражданским кодексом Республики Казахстан и Законом Республики Казахстан «Об общественных объединениях».
Сноска. Статья 9 с изменением, внесенным Законом РК от 29.04.2009 N 154-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Глава 3
Права и гарантии профессиональных союзов

Статья 10. Права профессиональных союзов

Профессиональные союзы имеют право:
представлять и защищать права и интересы своих членов во взаимоотношениях с государственными и хозяйственными органами, общественными организациями предпринимателями и их объединениями (союзами, ассоциациями), предъявлять в суд иски в защиту прав и интересов своих членов, выступать в их интересах при проведении медиации, в суде, арбитраже или третейском суде, других органах, оказывать им иную правовую помощь, создавать юридические консультации и другие службы правовой помощи, рассматривать индивидуальные трудовые споры и участвовать в разрешении коллективных трудовых споров (конфликтов) в соответствии с законодательством, заключать соглашения и коллективные договоры;
формировать денежные фонды;
обжаловать в суд акты органов государственного управления, ущемляющие права и законные интересы членов профсоюза;
обращаться в органы государственной власти и управления об отмене полностью или частично либо изменении принятых ими правовых актов, ущемляющих права и законные интересы членов профсоюза;
ходатайствовать перед прокуратурой об опротестовании правовых актов, находящихся в сфере прокурорского надзора, ущемляющих права и законные интересы членов профсоюза, о возбуждении дел против лиц, нарушающих законодательство о профсоюзах, трудовое законодательство Республики Казахстан;
осуществлять общественный контроль в пределах предоставленных законодательством прав за соблюдением трудового, жилищного и пенсионного законодательства, законодательства о профсоюзах в отношении своих членов и требовать устранения выявленных нарушений;
принимать участие в пересмотре натурально-вещественной структуры и состава минимального потребительского бюджета и его отдельных потребительских корзин, в пересмотре оплаты труда, пенсий и пособий в зависимости от роста цен;
посещать в лице своих представителей предприятия и рабочие места членов своего профсоюза;
представлять и защищать социально-экономические права и интересы трудовых коллективов в соответствии с их поручением, заключать от их имени коллективные договоры;
организовывать и проводить в установленном законом порядке собрания, митинги, уличные шествия, демонстрации, забастовки;
заниматься издательской деятельностью, освещать свою деятельность в печати и других средствах массовой информации, на предприятиях;
на собственность;
осуществлять производственную и хозяйственную деятельность.
Государство осуществляет защиту прав и интересов профсоюзов и устанавливает гарантии их деятельности.
Законодательством Республики Казахстан, соглашениями и договорами с работодателями могут устанавливаться иные права профессиональных союзов.
Порядок реализации полномочий профсоюзов определяется соответствующим законодательством и уставом профсоюза.
Сноска. Статья 10 с изменениями, внесенными законами РК от 15.05.2007 N 253; от 03.07.2013 № 125-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 11. Защита трудовых и социально-экономических
прав и интересов членов профсоюза

Права профсоюзов в области условий и оплаты труда, охраны труда и безопасности на производстве, занятости, жилищных условий, социального страхования и охраны здоровья работников, пенсионного обеспечения регулируются соответствующим законодательством Республики Казахстан.
Профессиональный союз защищает трудовые и социально-экономические права и интересы своих членов путем:
оказания правовой и консультативной помощи при заключении членом профсоюза контракта (договора, соглашения) с работодателем;
обращения в суд с заявлением в защиту прав и охраняемых законом интересов своих членов;
участия в суде при рассмотрении дела;
заключения с работодателем от имени своих членов договора, соглашения, охватывающего членов профсоюза, а также других членов трудового коллектива, не возражающих принять участие в этом договоре.
В целях защиты трудовых и социально-экономических прав и интересов своих членов профессиональные союзы могут использовать все другие способы, не противоречащие действующему законодательству.
Профсоюз оказывает также помощь семьям своих членов.
Сноска. Статья 11 с изменениями, внесенными Законом РК от 15 мая 2007 г. N 253.

Статья 12. Защита прав и интересов трудовых коллективов

По поручению трудового коллектива профсоюз в лице своего органа может представлять его при заключении коллективного договора с работодателем, осуществляет контроль за его исполнением, предъявляет в суд иски, направленные на защиту прав и интересов трудового коллектива и отдельных его членов, осуществляет другие действия, связанные с реализацией прав трудового коллектива и их защитой.
Ликвидация предприятия, его структурных подразделений, или изменение форм собственности и пользования, полная или частичная приостановка производства по инициативе администрации, собственника влекущие за собой сокращение рабочих мест или ухудшение условий труда, могут осуществляться лишь при условии предварительного уведомления, не менее чем за два месяца, соответствующих профсоюзов и проведения с ними переговоров по соблюдению прав и интересов работников.
Сноска. Статья 12 с изменениями, внесенными Законом РК от 15 мая 2007 г. N 253.

Статья 13. Осуществление общественного контроля за
соблюдением прав членов профсоюза

Профессиональные союзы осуществляют общественный контроль за соблюдением прав и законных интересов своих членов, а также других членов трудового коллектива, если решением общего собрания (конференции) этого коллектива профсоюз уполномочен представлять их интересы.
В ходе осуществления проверок представители профсоюзов имеют право доступа на рабочие места своих членов и на получение соответствующей информации от администрации.
Противодействие и воспрепятствование проводимым в этих целях проверкам со стороны работодателя и его администрации преследуются по закону.

Статья 14. Организация и проведение собраний, митингов,
уличных шествий, демонстраций, забастовок

Профессиональный союз по поручению трудового коллектива организует и проводит в установленном законом порядке собрания, митинги, уличные шествия, демонстрации, забастовки и другие акции, используя их как средство борьбы за улучшение условий труда, повышение заработной платы, сокращение безработицы, консолидации работников в борьбе за свои трудовые права и социально-экономические интересы, защиты от произвола работодателей, воздействия на государственные органы с целью проведения той социально-экономической политики, которая отвечала бы нуждам членов профсоюза.
Профсоюзы могут объединять свои усилия для проведения совместных акций протеста и проводить такие акции в знак солидарности с другими профсоюзами и группами работников.
Сноска. Статья 14 с изменениями, внесенными Законом РК от 15 мая 2007 г. N 253.

Статья 15. Осуществление издательской деятельности

Профессиональные союзы имеют право на свои печатные органы, издательства, иметь в собственности и другие средства массовой информации, за исключением радио и телевидения либо использовать чужие.

Статья 16. Денежные фонды профессиональных союзов

Профессиональные союзы могут формировать за счет собственных и привлеченных средств денежные фонды социально-экономического назначения, предназначенные для финансирования мероприятий, вытекающих из реализации уставных задач и целей профсоюзов.

Статья 17. Участие профсоюзов в формировании
социально-экономической политики
государства

Профессиональные союзы разрабатывают планы и программы по социальной и экономической защите своих членов, включая программы борьбы с безработицей и обеспечением занятости, защите высвобождаемых работников, мероприятий по установлению прожиточного минимума и его соблюдению, индексации доходов, повышению минимального уровня заработной платы, пенсий, стипендий и пособий, вносят их в качестве предложений в соответствующие государственные органы.

Статья 18. Гарантии деятельности профессиональных
союзов

Государство обеспечивает соблюдение предоставленных профсоюзам прав и гарантирует условия для выполнения ими уставных задач.
Запрещаются любые действия, целью которых является прямо или косвенно подчинить профсоюзы каким-либо органам и организациям или ограничить их в правах, а также препятствующие предусмотренной законом и уставом (иными основополагающими документами) деятельности профсоюзов.
Органы государственного управления обязаны предоставлять профсоюзным органам информацию по вопросам, связанным с защитой прав своих членов.

Статья 19. Гарантии выборным профсоюзным работникам

Выборные профсоюзные работники не могут быть уволены с работы по инициативе администрации, кроме случаев полной ликвидации предприятия, а также подвергнуты дисциплинарному взысканию или переведены на другую работу без предварительного согласия профсоюзного органа, членами которого они являются.
Увольнение по инициативе администрации работников, избиравшихся в состав профсоюзных органов, не допускается в течение двух лет после окончания выборных полномочий, кроме случаев полной ликвидации предприятия или совершения работником виновных действий, за которые законодательством предусмотрена возможность увольнения. В этих случаях увольнение производится в порядке, установленном частью первой настоящей статьи.
Члены выборных профсоюзных органов для выполнения общественных обязанностей в интересах своих членов, на время профсоюзной учебы, участия в качестве делегатов на съездах, конференциях, созываемых профсоюзами, а также в работе их пленумов, президиумов освобождаются от производственной работы. Условия освобождения и порядок оплаты предусматриваются коллективными договорами и соглашениями.

Глава 4
Профсоюзные комитеты первичных
профсоюзных организаций

Статья 20. Полномочия профсоюзных комитетов первичных
профсоюзных организаций

Полномочия профсоюзных комитетов первичных профсоюзных организаций определяются настоящим Законом, уставами профессиональных союзов, отраслевыми, региональными соглашениями и коллективными договорами организаций.
Права профсоюзных комитетов первичных профсоюзных организаций, расторжение трудового договора по инициативе работодателя с работниками, являющимися членами профессионального союза, регулируются Трудовым кодексом Республики Казахстан.
В соответствии с соглашениями и коллективными договорами профсоюзные комитеты и работодатели могут решать в организациях и другие социально-трудовые, экономические вопросы.
Сноска. Статья 20 в редакции Закона РК от 15 мая 2007 г. N 253.

Статья 21. Материальные условия для деятельности
профсоюзных комитетов

Материальные условия профсоюзного комитета определяются на основании коллективного договора или соглашения.

Статья 22. Профсоюзные взносы

Профсоюзные комитеты правомочны собирать профсоюзные взносы по месту работы и учебы без ущерба для деятельности предприятия.

Глава 5
Собственность профессиональных союзов,
их хозяйственная и финансовая деятельность

Статья 23. Собственность профессиональных союзов

Собственность профессиональных союзов образуют их предприятия, жилищный фонд, издательства, полиграфическая база, лечебные учреждения, учреждения отдыха, образования, культуры, спортивные, детские и иные учреждения со зданиями и оборудованием, а также другое имущество, приобретенное за счет собственных средств профсоюзов.
Профессиональные союзы владеют, пользуются и распоряжаются принадлежащим им на праве собственности имуществом и денежными средствами.
Профессиональные союзы не отвечают по обязательствам государства, работодателей, других хозяйствующих субъектов, которые в свою очередь не отвечают по обязательствам профсоюзов.
Собственность профессиональных союзов охраняется законом.

Статья 24. Производственная и хозяйственная
деятельность профессиональных союзов

Профессиональные союзы в соответствии с законодательством являются юридическими лицами.
Профессиональные союзы и уполномоченные ими органы имеют право осуществлять внешнеэкономическую деятельность, создавать предприятия, культурные, учебные, лечебные, спортивные, спортивно-оздоровительные и другие учреждения, банки, страховые и акционерные общества, участвовать в создании и деятельности совместных предприятий, организовывать и проводить лотереи, благотворительные мероприятия, страхование своих членов, заниматься издательской деятельностью, формировать фонды солидарности, культурно-просветительские и социально-экономические фонды, а также осуществлять иную производственную и хозяйственную деятельность согласно своим целям и задачам, законам Республики Казахстан.
Сноска. Часть первая статьи 24 - с изменениями, внесенными Указом Президента Республики Казахстан, имеющего силу Закона от 5 октября 1995 г. N 2489.

Президент
Республики Казахстан