ИПС "Әділет"

МАЗМҰНЫ

Ескерту. ҚР 1997.06.19 № 134-I Заңымен енгiзiлген толықтырулар мен өзгертулер 1998 жылғы 1 қаңтардан бастап күшiне кiредi.

Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесi жаппай саяси қуғын-сүргiндерге ұшыраған адамдарға қатысты әдiлеттiлiктi қалпына келтiруге батыл бел байлап, осы қуғын-сүргiндердiң барлық құрбандарын ақтау, оларға тигiзген моральдық және материалдық залалды қазiргi уақытта барынша мүмкiн болатын өтеудi қамтамасыз ету мақсатында осы Заңды қабылдайды.

I БӨЛIМ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

1-бап. Осы Заңда саяси қуғын-сүргiндер ретiнде мемлекеттiк органдар немесе олардың өкiлi болып табылатын лауазымды адамдары саяси себептер бойынша күзетпен қамауға алуды және психиатриялық мекемелерде күштеп емдеудi қоса алғанда өмiрiн жою немесе бас бостандығынан айыру, елден қуып жiберу және азаматтығынан айыру, өмiр сүрген жерлерiнен немесе мекендi аудандарынан аластау (айдау немесе жер аудару), арнайы қоныс аударуға жiберу, бостандығын шектей отырып ықтиярсыз еңбекке тарту түрiнде (соның iшiнде "еңбек армияларында", "iшкi iстер халық комиссариатының жұмысшы колонналарында" деп аталатындарға) жүзеге асырылатын көндiру шаралары, сондай-ақ қылмыс жасағаны үшiн нақақтан айыптаумен, не саяси сенiмдерiнiң белгiлерiне, таптық, әлеуметтiк, ұлттық, дiни немесе басқа тегiне қарап, сот, соттан тыс не әкiмшiлiк тәртiбiнде әлеуметтiк қауiптi адамдар ретiнде қудалаумен ұштасқан басқа да құқықтары мен бостандығынан айыру немесе шектеу танылады.

Осы Заңда адамды сот тәртiбiнде немесе заңмен белгiленген басқа тәртiпте саяси қуғын-сүргiндердiң құрбаны немесе саяси қуғын-сүргiндерден зардап шеккен деп тану, оның бұзылған құқықтарын қалпына келтiру, ол шеккен моральдық немесе материалдық залалдың орнын толтыру ақтау деп ұғынылады.

2-бап. Осы Заңның күшi бұрынғы КСР Одағы аумағында саяси қуғын-сүргiндерге тiкелей ұшыраған және қазiргi уақытта Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын адамдардың бәрiне қолданылады.

Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген адамдармен қатар саяси қуғын-сүргiндер құрбандары ретiнде Қазақстан Республикасының қазiргi аумағында өздерiне қуғын-сүргiндер қолданылғанға дейiн тұрақты өмiр сүрген адамдар мына төмендегi жағдайларда танылады:

а) бұрынғы КСР Одағынан тысқары жерлерде қуғын-сүргiндердi кеңес соттары мен басқа да органдардың қолдануы;

б) екiншi дүниежүзiлiк соғыс кезiнде (жай адамдар мен әскери қызметшiлердi) тұрақты армия әскери трибуналдарының айыптауы;

в) Қазақстаннан тысқары жерлерде әскери қызмет атқару үшiн шақырылғаннан кейiн қуғын-сүргiндердiң қолдануы;

г) қуғын-сүргiндердi орталық одақтық органдар: КСРО Жоғарғы Соты мен оның сот алқаларының, СКРО Айрықша бас саяси Басқарма алқасының, КСРО Iшкi iстер халық комиссариаты - Мемлекет Қауiпсiздiгi министрлiгi - Iшкi iстер министрлiгi жанындағы айрықша кеңестiң, КСРО Прокуратурасы мен КСРО iшкi iстер халық комиссариатының Тергеу Iстерi жөнiндегi комиссиясының және басқа органдар шешiмдерi бойынша қолдануы;

д) Қазақстандағы 1986 жылғы 17-18 желтоқсан оқиғаларына қатысқаны үшін, осы оқиғаларда қасақана кісі өлтіргені және милиция қызметкерінің, халық жасақшысының өміріне қастандық жасағаны үшін сотталған, өздеріне қатысты қылмыстық істерді қайта қараудың қолданылып жүрген тәртібі сақталатын адамдарды қоспағанда, қуғын-сүргіндердің қолданылуы жағдайларында танылады.

Саяси қуғын-сүргiндер құрбандары ретiнде сондай-ақ КСР Одағы мемлекеттiк өкiметтiң жоғары органдарының құжаттары негiзiнде Қазақстанға және Қазақстаннан күштеу арқылы құқыққа қарсы қоныс аударуға ұшыраған адамдар да танылады.

Осы Заңда саяси қуғын-сүргiндерден зардап шеккендер ретiнде ата-аналармен немесе олардың орнындағы адамдармен бiрге бас бостандығынан айыру орындарында, айдауда, жер аударуда немесе арнайы қоныс аударуда болған саяси қуғын-сүргiндер құрбандарының балалары, сондай-ақ қуғын-сүргiн кезiнде он сегiз жасқа толмаған және оның қолданылуы нәтижесiнде ата-анасының немесе олардың біреуінің қамқорлығынсыз қалған саяси қуғын-сүргiндер құрбандарының балалары танылады.

Ескерту. 2-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1997.07.22 № 169, 2000.11.30 № 108; 22.05.2007 № 255 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 02.07.2018 № 165-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

3-бап. Саяси себептер бойынша елден аласталған, тұрған жерлерiнен немесе мекендi аудандарынан аулақтатылған (айдауға немесе жер аударуға жiберiлген), арнайы қоныс аударылған, бостандығын шектеп еңбекке ықтиярсыз тартылған, сондай-ақ әкiмшiлiк тәртiппен құқықтары мен бостандықтарынан айыруға немесе шектеулерге ұшыраған, әкiмшiлiк тәртiпте немесе сот емес органдар шешiмдерi бойынша психиатриялық мекемелерде емдеуге күштеп жатқызылған адамдардың бәрi ақталған адамдар деп жарияланады.

Елден аластату, тұратын жерлерiнен немесе мекен еткен аудандарынан аулақтатылу (айдауға немесе жер аударуға жiберу) арнайы қоныс аударуға жiберу түрiндегi саяси қуғын-сүргiндердiң қолданылғанын растайтын құжаттар болмаған жағдайда (олардың жойылып жiберiлуiне байланысты), қуғын-сүргiндердi қолдану фактiсiн тану үшiн негiз адамдардың қуғын-сүргiндер акцияларының салдарынан Қазақстанның аумағында нақты тұрғанын анықтау болып табылады.

Ескерту. 3-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1997.07.22 № 169 Заңымен.

4-бап. Мынадай айыптары үшiн сотталғандардың бәрi ақталған адамдар деп жарияланады:

а) революцияға қарсы үгiт-насихат жүргiзгенi;

б) шiркеудi мемлекеттен бөлу туралы ережелердi бұзғаны (дiни топтардың алым қаражаттарын күштеу арқылы жинағаны, дiни құрыптарды атқаруға бөгет жасағаны үшiн айыптау бойынша сотқа тарту жағдайларынан басқа реттерде), яғни 1958 жылғы 25 желтоқсандағы "Мемлекеттiк қылмыстар үшiн қылмыстық жауапкершiлiк туралы" КСРО Заңы қабылданғанға дейiн қолданылған РКФСР Қылмыстық кодексiнiң 58, 122, 123, 125, 126-баптары бойынша;

в) кеңеске қарсы үгiт және насихат жүргiзгенi;

г) мешiт пен шiркеудi мемлекеттен және мектептi мешiт пен шiркеуден бөлу туралы заңдарды бұзғаны;

д) КСРО-ның қоғамдық құрылысын даттайтын қасақана өтiрiк қауесеттер таратқаны үшiн, яғни Қазақ КСР Қылмыстық кодексiнiң 56, 130 (1992 жылғы 26 маусымдағы Қазақ КСР-iнiң Заңы қабылданғанға дейiн қолданылған редакцияда) 170-1 баптары бойынша.

5-бап. Мынадай саяси себептермен сотталған адамдардың бәрi ақталуға жатады:

а) мемлекеттiк және басқа қылмыстары үшiн сотталғандар;

б) саяси қуғын-сүргiндермен байланысты жазасын өтеп жатқан бас бостандығынан айыру орындарынан, айдаудан, жер аударудан, арнайы қоныс аударудан, не бас бостандығын шектей отырып ықтиярсыз еңбекке тарту орындарынан қашып шыққан үшiн сот емес органдар шешiмдерiмен сотталғандар немесе жазаланғандар;

в) саяси тұтқындардың бас бостандығынан айыру орындарында қарсыласу қозғалысына қатысқаны үшiн сот емес органдар шешiмiмен сотталғандар немесе жазаланғандар;

г) Бүкiлодақтық Төтенше Комиссия, Саяси бас басқарма - Айрықша Саяси бас басқарма, Iшкi iстер халық комиссариаты басқармасы - Iшкi iстер халық комиссариаты, Мемлекет қауiпсiздiгi министрлiгi, Iшкi iстер министрлiгi органдарының, прокуратура мен оның алқалары, "айрықша кеңестер", "екiлiк", "үштiк", сот қызметiн жүзеге асыратын басқа да органдар шешiмдерi бойынша қылмыстық жазаға тартылғандар.

6-бап. Осы Заңның 5-бабында аталған, соттар негiздеп айыптаған, сондай-ақ сот емес органдардың шешiмдерiмен қылмыстық жазаға тартылған, iстерiнде мына төмендегi жасаған қылмыстары жеткiлiктi дәлелденген адамдар ақталуға жатпайды:

а) шетелге қашып немесе ұшып кетуден басқа Отанды сатудың барлық формалары; қарулы көтерiлiс немесе қарулы бандылар құрамында Республика аумағына революцияға қарсы мақсатта басып кiру және олар жасаған кiсi өлтiрулерге, басқа да күш көрсету әрекеттерiне; тiмiскiлiк, терроризм актісі, бүлдiру әрекеттерiне қатысу;

б) жай халық пен әскери тұтқындарға қатысты күштеу әрекеттерi, сондай-ақ Ұлы Отан соғысы кезiнде осындай әрекеттер жасауына басқыншылар мен Отанын сатқандарға деп берушiлiк;

в) қарулы бандыларды ұйымдастыру және олар жасаған кiсi өлтiрулерге, басқа күштеу әрекеттерiне қатысу.

Ескерту. 6-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2010.04.08 № 266-IV Заңымен.

7-бап. Осы Заңның 5-бабында аталған адамдарға арналған iстердiң бәрi, сондай-ақ саяси себептер бойынша психиатриялық мекемелерге күштеп емдеуге жатқызылған адамдарға арналған iстер осы Заң күшiне енген сәтiнде соттардың күшiн жоймаған шешiмдерiмен бiрге мiндеттi түрде тексеруге жатады.

Осы адамдардың жалпықылмыстар жасағаны туралы iстерде жеткiлiктi дәлелдер болған жағдайда аталған адамдар саяси себептер бойынша тартқан жазасы бөлiгiнде ғана ақталуға жатады.

II БӨЛIМ. АҚТАУ ТӘРТIБI

8-бап. Ақтау туралы өтiнiштi ақталушылардың өздерi, сондай-ақ кез келген адамдар немесе мүдделi қоғамдық бiрлестiктер қуғын-сүргiндердi қолдану туралы шешiм қабылдаған органның немесе лауазымды адамның тұрған жерi бойынша сот тәртiбiнде - прокуратура органдарына, әкiмшiлiк не басқа тәртiпте - iшкi iстер немесе ұлттық қауiпсiздiк органдарына бередi.

9-бап. Ақтау туралы өтiнiш бойынша шешiм қабылдау үшiн мерзiм қарауына жататын органға өтiнiш түскен күннен бастап үш айдан аспауы керек.

Қосымша ақпарат, құжаттар, анықтамалар алу қажеттiгiмен байланысты ерекше жағдайларда шешiм қабылдау мерзiмiн жоғары тұрған прокуратура, iшкi iстер немесе ұлттық қауiпсiздiк органдары, кiдiрту себептерi мен мерзiмдерi туралы өтiнiш иесiне мiндеттi түрде хабарлай отырып, кемiнде алты айға дейiн ұзарта алады.

10-бап. Прокуратура органдары қуғын-сүргiнге ұшыраған азаматтардың не басқа адамдардың немесе мүдделi қоғамдық бiрлестiктердiң өтiнiштерi бойынша ақтауға жататын адамдарға арналған барлық iстердi осы Заң күшiне енгенге дейiн соттардың күшiн жоймаған шешiмдерiмен бiрге тексеруге мiндеттi.

Мұндай iстердi тексеру үшiн прокуратура органдары iшкi iстер, ұлттық қауiпсiздiк және денсаулық сақтау органдарын қатыстырады, олардан қажеттi құжаттарды, материалдар мен басқа мағлұматтарды талап етедi.

Тексеру материалдары бойынша прокуратура органдары қорытынды жазып, соның негiзiнде өтiнiш иесiне ақтау туралы анықтама бередi.

Ақтау үшiн негiздер болмаған жағдайда прокуратура органдары ақтау туралы анықтаманы беруден бас тартқаны жөнiнде өтiнiш иесiне белгiленген мерзiмде хабарлауға және қорытындымен қоса iстi осы Заңның 13-бабына сәйкес сотқа жiберуге мiндеттi.

Прокуратура органдарына осы тұрғысына түскен өтiнiштерге қарамастан саяси қуғын-сүргiндер құрбандарын ақтау жөнiнде ұдайы жұмыс жүргiзу жүктеледi.

Толық ақталған азаматтар туралы мағлұматтарды прокуратура органдары өтiнiш иелерiнiң талабы бойынша баспасөзге жариялау үшiн бередi.

11-бап. Iшкi iстер органдары мен ұлттық қауiпсiздiк органдары прокурордың талаптары бойынша және осы Заңның 3, 4-баптарына сәйкес адамның сөзсiз ақталу құқы туралы куәландыратын деректердiң дәлелденгенiн өтiнiм иелерi мәлiмдеген жағдайларда - әкiмшiлiк немесе басқа да соттан тыс тәртiпте елден аластау, өмiр сүру немесе мекендi аудандарынан аулақтату (айдау, не жер аудару), арнайы қоныс аударып жiберу, азаматтардың бостандығын шектей отырып еңбекке ықтиярсыз тарту немесе құқықтары мен бостандықтарынан айырулары мен шектеулерi, басқалай да зиян келтiрулерi фактiлерiн анықтауға мiндеттi.

Аталған фактiлердi анықтаған жағдайда iшкi iстер және ұлттық қауiпсiздiк органдары iс жөнiндегi материалдарды прокуратура органдарының атына жолдап, бұл жөнiнде өтiнiш иесiне хабарлайды.

Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде аталған фактiлер анықталмаған жағдайда, не сөзсiз ақтау үшiн негiздер болмаған жағдайда iшкi iстер және ұлттық қауiпсiздiк органдары қаралған материалдарды мiндеттi түрде өтiнiш иесiне хабарлай отырып, белгiленген мерзiмде прокуратура органдарына жiбередi.

Ескерту. 11-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

12-бап. Өтiнiш иесi прокуратура органдарының ақтау туралы анықтаманы беруден бас тартқаны жөнiндегi не iшiнара ақтау жөнiндегi шешiмiне азаматтар құқықтарына қысым жасаған мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдардың терiс әрекеттерiне шағымдану үшiн көзделген тәртiпте сотқа шағым жасауға құқылы.

13-бап. Прокуратура органдары ақтауға негiздердi анықтамаған жағдайда ақтау мәселелерi бойынша шешiмдердi қабылдайды:

- сотталған адамдарға - соңғы сот шешiмдерiн шығарған соттар қабылдайды. Таратылған соттар мен әскери трибуналдар үкiмдер, ұйғарымдар мен қаулылар шығарған iстер қолданылып жүрген заңдар бойынша осы iстер өздерiне жататын соттардың қарауына берiледi. Ақтау туралы iстердiң аумақтық сотқа жататындығы соңғы сот шешiмi шыққан жерi бойынша анықталады;

- осы Заңның 3 және 4-баптарына сәйкес өздерiнде сөзсiз ақтау жөнiнде құжаттар болмаған жағдайда соттан тыс қуғын-сүргiндерге ұшырағандарға (психиатриялық мекемелерге күштеп жатқызылғандарды қоса алғанда) - қызмет көрсететiн аумағында соттан тыс органдар әрекет етiп, лауазымды адамдар шешiмдер қабылдаған тиiстi облыстық, Алматы қалалық соттары қабылдайды.

Iсi сотқа жататындағы бойынша ақтау туралы iстердi беру Қазақстан Республикасы қылмыстық iстер жүргiзу заңдарында белгiленген тәртiпте жүргiзiледi.

14-бап. Прокуратура органдарының терiс қорытындыларымен сотқа түскен iстер қылмыстық iстер бойынша қадағалау тәртiбiнде сот шешiмдерiн қайта қарау ережелерi бойынша қаралады.

Сот азаматты толық ақталды деп таниды, бұрынғы шешiмнiң күшiн жояды және iстi қысқартады.

Сот азаматқа бұдан бұрын тағылған қылмыстың жекелеген құрамының немесе оқиғаның бiр бөлiгiне қатысты оны ақталды деп табады және бұрын қабылданған шешiмге өзгерiс енгiзе алады.

Сот азаматты ақтауға жатпайды деп тануға құқылы.

Соттың ұйғарымына (қаулысына) прокурор наразылық бiлдiре алады немесе өтiнiш иесi жоғары тұрған сотқа шағымдана алады.

15-бап. Азамат толық ақталған жағдайда сот өтiнiш иесiне ақталғаны туралы анықтама бередi.

Азаматты қылмыстың жекелеген құрамына немесе оқиғасына қатысты ақтаған немесе сот оны ақтауға жатпайды деп таныған жағдайда өтiнiш иесiне сот ұйғарымының (қаулысының) көшiрмесi берiледi.

16-бап. Толық ақталған азаматтар не олардың өкiлдерi, ал олар қайтыс болған жағдайда туған-туысқандары қысқартылған қылмыстық, немесе әкiмшiлiк iстердiң материалдарымен танысуға сондай-ақ сақталған осы iстердегi қолжазбаларды, фотосуреттердi, басқа да жеке құжаттарды алуға құқылы.

Ақталған адам туысқандарының тек iс жүргiзу емес сипаттағы ғана құжаттармен танысуға құқы бар.

Аталған материалдармен басқа адамдар мемлекеттiк архивтер материалдарымен танысу үшiн белгiленген тәртiпте танысады.

Материалдармен танысу нәтижесiнде алынған мағлұматтарды iске қатысты адамдар мен олардың жақындарының құқтарына және заңды мүдделерiне залал келтiрiп, пайдалануға тыйым салынады.

Iс бойынша хатталған жеке заттарды, егер олардың сақталған орны анықталса, осы Заңның негiзiнде сот бойынша ақталған адам немесе оның туған-туысқандары талап ете алады.

17-бап. Қуғын-сүргiндермен байланысты архив материалдарын сақтауды жүзеге асыратын мемлекеттiк органдар азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеу органдарына қайтыс болуы туралы куәлiктi ресiмдеу үшiн хабархат жiберуге, сондай-ақ деректер болған кезде, өтiнiш иелерi жүгінген жағдайда оларға ақталған адамның қайтыс болу уақытын, себебiн және жерленген орнын хабарлауға мiндеттi.

Ескерту. 17-бап жаңа редакцияда - ҚР 14.07.2022 № 141-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

III БӨЛIМ. АҚТАУ НӘТИЖЕЛЕРI

18-бап. Осы Заңға сәйкес ақталған адамдарға ақталу туралы анықтамасын не заңды күшіне енген сот актісінің көшірмесін ұсынуы бойынша халықты әлеуметтік қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындаған тәртіппен бірыңғай үлгідегі куәлік беріледі.

Бұрынғы КСР Одағы мен оның құрамында болған одақтас республикалардың өкiлеттi органдары берген ақталу туралы құжаттардың, егер ақтау туралы шешiм Қазақстан Республикасы Заңдарына қайшы келмейтiн болса, Қазақстан Республикасы аумағында күшi бар деп танылады.

Ескерту. 18-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 24.11.2021 № 75-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

19-бап. Қуғын-сүргiндерге ұшыраған және осы Заң белгiлеген тәртiпте ақталған адамдардың қуғын-сүргiндермен байланысты айрылған әлеуметтiк-саяси әрi азаматтық құқтары, наградалары, құрметтi, әскери әрi арнаулы атақтары қалпына келтiрiледi.

Адам өзiне тағылған айыптың тек бiр бөлiгiнде ақталған жағдайда оның саяси айыптаулармен байланысты бұзылған құқтары қалпына келтiрiледi.

20-бап. Ақталған адамдардың өздерi қуғын-сүргiнге түскенге дейiн тұрған жерлерi мен елдi мекендерде тұру құқы танылады. Бұл құқық қуғын-сүргiн зобалаңы қолданылған сәтте оған ұшыраған адамдармен бiрге тұрған олардың отбасы мүшелерiне және туған-туысқандарына қолданылады. Туған-туысқандарының қуғын-сүргiндер салдарынан қоныс аударуға мәжбүр болуы фактiсiнiң құжаттық деректерi болмаған жағдайда сот арқылы анықталуы мүмкiн.

Егер қуғын-сүргiндерге ұшыраған адамдар қуғын-сүргiндерге байланысты тұрғын-жайға иелiк құқынан айырылған және қазiргi уақытта тұрғын үй жағдайын жақсартуға мұқтаж болған реттерде, сондай-ақ осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көзделген реттерде олар тұрғын үйдi кезектен тыс алуға құқылы.

Селолық жерлерде тұратын адамдардың осы категориялары тұрғын үй салу үшiн процентсiз қарыз алуға және құрылыс материалдарымен кезектен тыс қамтамасыз етiлуге құқылы.

21-бап. Осы Заңға сәйкес еркiн ой-пiкiрiн бiлдiруi жоқ азаматтығынан айрылған барлық ақталған адамдардың, сондай-ақ олардың ұрпақтарының "Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 16-бабы екiншi бөлiгiнiң ережелерi негiзiнде өтiнiш беруi (тiркелу) тәртiбiнде Қазақстан Республикасы азаматтығы қалпына келтiрiледi.

22-бап. Күзетпен қамауға алу, бас бостандығынан айыру, психиатриялық мекемелерге жатқызу, арнайы қоныс аударуға жiберу түрiнде негiзсiз қуғын-сүргiндерге ұшыраған немесе шектеулi бостандық жағдайларында (оның iшiнде "еңбек армиялары", "Ішкi iстер халық комиссариатының жұмысшы колонналары" деп аталатындарда) мәжбүрлеп еңбекке тартылған және осы Заңға сәйкес ақталған адамдарға, сондай-ақ бас бостандығынан айыру орындарында олармен бiрге отырған балаларға, жаппай саяси қуғын-сүргіндер құрбандарының балаларына не ата-анасының немесе олардың біреуінің қамқорлығынсыз қалған балаларға олардың тұрғылықты жеріндегі әлеуметтiк қорғау органдары ақтау және көрсетілген орындарда болған уақыты туралы құжаттар негiзiнде бюджет қаражатынан көрсетілген орындарда болған әр айы үшiн республикалық бюджет туралы заңда белгiленген және әлеуметтiк қорғау органдарына өтiнiш жасаған кезге қолданыста болатын айлық есептік көрсеткіш мөлшерінің төрттен үш бөлiгi есебiнен, бiрақ айлық есептік көрсеткiштің 100 еселенген мөлшерінен артық емес ақшалай өтемақы төлейдi.

Өтем бiржолғы түрiнде, сондай-ақ басқа тәртiпте, ақталған адам әлеуметтiк қорғау органдарына өтiнiш жасағаннан кейiнгi алғашқы үш ай iшiнде жалпы соманың кемiнде үштен бiрi төленген жағдайда берiледi, ал қалған сомасы кемiнде екi жыл iшiнде төленедi.

Өтемнiң есептелген сомалары айлық есептік көрсеткіштің өзгеруiне сәйкес индекстеледi.

Өтем есептелiп, бiрақ оны ақталған адам қайтыс болуы себептi алмаған реттен басқа жағдайларда, мұрагерлерге төленбейдi.

"Қызметтiк мiндеттерiн атқару кезiнде мемлекеттiк және қоғамдық ұйымдардың, сондай-ақ лауазымды адамдардың заңсыз әрекеттерiмен азамат шеккен зиянның орнын толтыру туралы" 1981 жылдың 18 мамырындағы КСРО Жоғарғы Кеңесi Төралқасы Жарлығының күшi қолданылатын адамдарға өтем осы Жарлық негiзiнде төленген соманы шегеру арқылы төленедi.

КСРО-ның бұрынғы мемлекеттерiнiң - одақтас республикаларының заңдары бойынша өтем алуға құқы бар ақталған азаматтарға өтем алу орнын таңдау құқы берiледi.

КСРО-ның бұрынғы мемлекеттерiнде - одақтас республикаларында өтем алған адамдарға өтемдер төленбейдi немесе олардың мөлшерi қайта есептелмейдi.

Ескерту. 22-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1997.07.22 № 169, Қазақстандағы 1986 жылғы 17-18 желтоқсан оқиғаларына қатысқаны үшін негізсіз қуғын-сүргінге ұшыраған адамдарға ақшалай өтем төлеуді қоспағанда, 22-баптың қолданылуы 2003 жылдың 1 қаңтарына дейiн тоқтатыла тұрсын - ҚР 1999.04.07 № 374, өзгеріс енгізілді - 2001.01.19 № 145; 02.07.2018 № 165-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

23-бап. Айыптың жекелеген құрамына немесе бiр оқиғасына қатысты ақталған адамдардың осы Заңның 22-бабында көзделген өтемдi алу құқын, осылардың талап ету жөнiндегi өтiнiшi бойынша, ақталу туралы шешiм қабылдаған сот белгiлейдi.

Ескерту. 23-баптың қолданылуы 01.01.2003 тоқтатыла тұрсын - ҚР 1999.04.07 № 374 Заңымен.

24-бап. Саяси қуғын-сүргiндер құрбандарының, сондай-ақ осы Заңға сәйкес ақталған, мүгедектiгi бар немесе зейнеткер болып табылатын осы Заңның 2-бабында аталған саяси қуғын-сүргiндерден зардап шеккен адамдардың:

қамауда болған, жазасын бас бостандығынан айыру орындарында өтеген, айдауда болған, арнайы қоныстарда бостандығын шектей отырып, мәжбүрлеп еңбекке тартылған және психиатриялық мекемелерде мәжбүрлеп емделген уақыттарын зейнетақы алу үшiн еңбек стажына - үш еселенген мөлшерде есептеуге;

кезектi еңбек демалысын өздерiне қолайлы уақытта алуға, сондай-ақ жылына екi аптаға дейiнгi мерзiмге жалақысы сақталмайтын қосымша демалыс алуға;

жекешелендiру купондарын сақтай отырып, тұрғын үй-жайды меншiкке тегiн алуға;

бiрiншi кезекте телефон орнатуға;

бау-бақша қоғамдарына және тұрғын үй-құрылыс кооперативтерiне бiрiншi кезекте кiруге;

қарттар мен мүгедектігі бар адамдарға арналған медициналық-әлеуметтік мекемелерге (ұйымдарға) бірінші кезекте орналасуға, оларда Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес толық мемлекеттің қамтамасыз ету жағдайында тұруға;

протез-ортопедиялық бұйымдарымен жеңiлдiктi қамтамасыз етуге;

ақталуға байланысты мәселелер бойынша адвокаттардан тегiн кеңес алуға құқылы.

Саяси қуғын-сүргiндер құрбандарына, мүгедек болып қалған және зейнеткер болып табылатын, саяси қуғын-сүргiндер салдарынан зардап шеккен адамдарға тұрғын үйдi ұстау, коммуналдық қызмет көрсетулер (орталықтандырылған жылу, суық және ыстық сумен жабдықтау, канализация, электрмен жабдықтау, қоқыс шығару, лифтiлерге қызмет көрсету) үшiн, телефонды пайдаланғаны үшiн, қалалық жолаушылар көлiгiнiң барлық түрiмен (таксиден басқа) жүруге және темiр жолда, су, әуе, қалааралық көлiкте жылына бiр рет жүруге жұмсалатын шығындарды төлеу үшiн арнаулы мемлекеттiк жәрдемақы төленедi.

Жоғарыда аталған жеңiлдiктердi алу үшiн халықты әлеуметтік қорғау саласындағы уәкілетті орган бекіткен бiрыңғай үлгiдегi куәлiк негiз болып табылады.

Басқа мемлекеттерде - КСР Одағының бұрынғы одақтас республикаларында саяси қуғын-сүргiндерге ұшыраған, бiрақ Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын және оның азаматы болып табылатын ақталған адамдар осы бапта көзделген барлық жеңiлдiктердi пайдаланады.

Ескерту. 24-бап жаңа редакцияда - ҚР 1998.12.17 № 323, өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.04.07 № 374; 24.11.2021 № 75-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.06.2022 № 129-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

25-бап. Осы Заңда көзделген жеңілдіктер мен өтемақыларды беру халықты әлеуметтік қорғау саласындағы уәкілетті орган белгілеген тәртіппен республикалық бюджет қаражаты есебінен жүзеге асырылады.

Ескерту. 25-бап жаңа редакцияда – ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

26-бап. Осы Заңның 18-24-баптарының күшi осы Заң күшiне енгенге дейiн ақталған саяси қуғын-сүргiндердiң құрбандарына қолданылады.

IV БӨЛIМ. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР

27-бап. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңмен көзделгеннен өзгеше ережелер белгіленген болса, онда халықаралық шарттың ережелері қолданылады.

Ескерту. 27-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 29.04.2009 № 154-IV Заңымен.

28-бап. Алып тасталды - ҚР 29.04.2009 № 154-IV Заңымен.

Қазақстан Республикасының
Президентi

Верховный Совет Республики Казахстан принимает настоящий Закон, будучи исполнен решимости восстановить справедливость по отношению к людям, подвергшимся массовым политическим репрессиям, с целью реабилитации всех жертв этих репрессий, обеспечения максимально возможной в настоящее время компенсации причиненного им морального и материального ущерба.

Раздел I. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 1. В настоящем Законе политическими репрессиями признаются меры принуждения, осуществлявшиеся по политическим мотивам государственными органами или представлявшими их должностными лицами, в виде лишения жизни или свободы, включая заключение под стражу и принудительное лечение в психиатрических учреждениях, изгнания из страны и лишения гражданства, удаления из мест проживания или районов обитания (ссылки или высылки), направления на спецпоселение, привлечения к принудительному труду с ограничением свободы (в том числе в так называемых "трудовых армиях", "рабочих колоннах НКВД"), а также иное поражение, лишение или ограничение прав и свобод, соединенные с ложным обвинением в совершении преступления, либо с преследованием как социально опасных лиц по признакам политических убеждений, классовой, социальной, национальной, религиозной или иной принадлежности в судебном, внесудебном либо административном порядке.

Под реабилитацией в настоящем Законе понимается признание лица в судебном либо ином установленном законом порядке жертвой политических репрессий или пострадавшим от политических репрессий, восстановление его нарушенных прав, возмещение причиненного морального или материального ущерба.

Статья 2. Действие настоящего Закона распространяется на всех без исключения лиц, непосредственно подвергшихся политическим репрессиям на территории бывшего Союза ССР и в настоящее время являющихся гражданами Республики Казахстан.

Наряду с лицами, указанными в части первой настоящей статьи, жертвами политических репрессий признаются лица, постоянно проживавшие до применения к ним репрессий на территории, ныне составляющей территорию Республики Казахстан, в случаях:

а) применения репрессий советскими судами и другими органами за пределами бывшего Союза ССР;

б) осуждения военными трибуналами действующей армии во время второй мировой войны (гражданских лиц и военнослужащих);

в) применения репрессий после призыва для прохождения воинской службы за пределы Казахстана;

г) применения репрессий по решениям центральных союзных органов: Верховного Суда СССР и его судебных коллегий, коллегии ОГПУ СССР, особого совещания при НКВД-МГБ-МВД СССР, Комиссии Прокуратуры СССР и НКВД СССР по следственным делам и других

органов;

д) применения репрессий за участие в событиях 17-18 декабря 1986 года в Казахстане, за исключением лиц, осужденных за совершение умышленных убийств и посягательство на жизнь работника милиции, народного дружинника в этих событиях, в отношении которых сохраняется действующий порядок пересмотра уголовных дел.

Жертвами политических репрессий признаются также лица, подвергшиеся насильственному противоправному переселению в Казахстан и из Казахстана на основании актов высших органов государственной власти Союза ССР.

Пострадавшими от политических репрессий в настоящем Законе признаются дети жертв политических репрессий, находившиеся вместе с родителями или заменявшими их лицами в местах лишения свободы, в ссылке, высылке или на спецпоселении, а также дети жертв политических репрессий, не достигшие восемнадцатилетнего возраста на момент репрессии и в результате ее применения оставшиеся без попечения родителей или одного из них.

Сноска. Статья 2 с изменениями, внесенными законами РК от 22.07.1997 № 169; от 30.11.2000 № 108; от 22.05.2007 № 255 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 02.07.2018 № 165-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 3. Объявляются реабилитированными все лица, которые по политическим мотивам были подвергнуты изгнанию из страны, удалению из мест проживания или районов обитания (ссылке или высылке), направлению на спецпоселение, привлечению к принудительному труду с ограничением свободы, а также иным поражениям, лишениям или ограничениям прав и свобод в административном порядке, помещены в административном порядке или по решениям внесудебных органов в психиатрические учреждения на принудительное лечение.

В случае отсутствия (в связи с их уничтожением) документов, подтверждающих применение политических репрессий в виде изгнания из страны, удаления из мест проживания или районов обитания (ссылки или высылки), направления на спецпоселение, основанием для признания факта применения репрессий является установление фактического проживания лиц на территории Казахстана вследствие репрессивных акций.

Сноска. В статью 3 внесены изменения - Законом РК от 22 июля 1997 г. № 169.

Статья 4. Объявляются реабилитированными все лица, осужденные за:

а) контрреволюционную пропаганду и агитацию;

б) нарушение правил об отделении церкви от государства (за исключением случаев осуждения по обвинению в принудительном взимании сборов религиозными группами, воспрепятствовании исполнению религиозных обрядов), то есть по статьям 58-10, 122, 123, 125, 126 Уголовного кодекса РСФСР , действовавшим до принятия Закона СССР от 25 декабря 1958 года "Об уголовной ответственности за государственные преступления";

в) антисоветскую агитацию и пропаганду;

г) нарушение законов об отделении мечети и церкви от государства и школы от мечети и церкви;

д) распространение заведомо ложных измышлений, порочащих общественный строй СССР, то есть по статьям 56, 130 (в редакции, действовавшей до принятия Закона Казахской ССР от 26 июня 1992 года), 170-1 Уголовного кодекса Казахской ССР.

Статья 5. Подлежат реабилитации все лица, которые по политическим мотивам были:

а) осуждены за государственные и иные преступления;

б) осуждены или подвергнуты наказаниям по решениям внесудебных органов за побеги из мест лишения свободы, ссылки, высылки и спецпоселения, отбывавшие там наказания в связи с политическими репрессиями, либо из мест привлечения к принудительному труду с ограничением свободы;

в) осуждены или подвергнуты наказаниям по решениям внесудебных органов за участие в движении сопротивления в местах лишения свободы политических заключенных;

г) подвергнуты уголовным наказаниям по решениям органов ВЧК, ГПУ-ОГПУ, УНКВД-НКВД, МГБ, МВД, прокуратуры и их коллегий, "особых совещаний", "двоек", "троек" и иных органов, осуществлявших судебные функции.

Статья 6. Не подлежат реабилитации лица, перечисленные в статье 5 настоящего Закона, обоснованно осужденные судами, а также подвергнутые уголовным наказаниям по решениям внесудебных органов, в делах которых имеются достаточные доказательства совершения следующих преступлений:

а) измена Родине во всех формах, кроме бегства или перелета за границу; вооруженное восстание или вторжение в контрреволюционных целях на территорию Республики в составе вооруженных банд и участие в совершенных ими убийствах и других насильственных действиях; шпионаж, акт терроризма, диверсия;

б) насильственные действия в отношении гражданского населения и военнопленных, а также пособничество оккупантам и изменникам Родины в совершении таких действий во время Великой Отечественной войны;

в) организация вооруженных банд и участие в совершенных ими убийствах и других насильственных действиях.

Сноска. Статья 6 с изменениями, внесенными Законом РК от 08.04.2010 № 266-IV (порядок введения в действие см. ст.2).

Статья 7. Все дела на лиц, указанных в статье 5 настоящего Закона, а также дела на лиц, помещенных по политическим мотивам на принудительное лечение в психиатрические учреждения, с неотмененными на момент введения в действие настоящего Закона решениями судов, подлежат обязательной проверке.

В случае наличия в делах достаточных доказательств о совершении этими лицами общеуголовных преступлений, указанные лица подлежат реабилитации только в части понесенного наказания по политическим мотивам.

Раздел II. ПОРЯДОК РЕАБИЛИТАЦИИ

Статья 8. Заявления о реабилитации подаются самими репрессированными, а равно любыми лицами или заинтересованными общественными объединениями по месту нахождения органа или должностного лица, принимавшего решение о применении репрессий в судебном порядке - в органы прокуратуры, в административном либо ином порядке - в органы внутренних дел или национальной безопасности.

Статья 9. Срок для принятия решения по заявлению о реабилитации не может превышать трех месяцев со дня поступления заявления в орган, которому оно подведомственно.

В исключительных случаях, связанных с необходимостью получения дополнительной информации, документов, справок, срок для принятия решения может быть продлен вышестоящим органом прокуратуры, внутренних дел или национальной безопасности, но не более чем до шести месяцев с обязательным уведомлением заявителя о причинах и сроках задержки.

Статья 10. Органы прокуратуры обязаны по заявлениям репрессированных граждан либо иных лиц или заинтересованных общественных объединений проверять все дела с неотмененными до введения в действие настоящего Закона решениями судов на лиц, подлежащих реабилитации.

Для проверки таких дел органы прокуратуры привлекают органы внутренних дел, национальной безопасности и здравоохранения, истребуют от них необходимые документы, материалы и иные сведения.

По материалам проверки органы прокуратуры составляют заключение, на основании которого выдают заявителю справку о реабилитации.

При отсутствии оснований для реабилитации органы прокуратуры обязаны в установленный срок сообщить заявителю от отказе в выдаче справки о реабилитации и направить дело с заключением в суд в соответствии со статьей 13 настоящего Закона.

На органы прокуратуры возлагается постоянная работа по реабилитации жертв политических репрессий независимо от поступающих по этому поводу заявлений.

Сведения о полностью реабилитированных гражданах по требованию заявителей передаются органами прокуратуры в печать для опубликования.

Статья 11. Органы внутренних дел и органы национальной безопасности обязаны по требованиям прокурора и в случаях обращения заявителей о подтверждении данных, свидетельствующих о праве лица на безусловную реабилитацию в соответствии со статьями 3 и 4 настоящего Закона, - установить факт изгнания из страны, удаления из мест проживания или районов обитания (ссылки или высылки), направления на спецпоселение, привлечения к принудительному труду с ограничением свободы или иных поражений, лишений или ограничений в правах и свободах граждан, последовавших в административном или внесудебном порядке.

При установлении указанных фактов органы внутренних дел и национальной безопасности направляют материалы по делу в адрес органов прокуратуры и уведомляют об этом заявителя.

При неустановлении фактов, перечисленных в части первой настоящей статьи, либо при отсутствии оснований для безусловной реабилитации органы внутренних дел и национальной безопасности направляют в установленный срок рассмотренные материалы в органы прокуратуры с обязательным уведомлением заявителя.

Сноска. Статья 11 с изменением, внесенным Законом РК от 06.04.2024 № 71-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 12. Заявитель имеет право обжаловать решения органов прокуратуры об отказе в выдаче справки о реабилитации либо о частичной реабилитации в суд в порядке, предусмотренном для обжалования неправомерных действий государственных органов и должностных лиц, ущемляющих права граждан.

Статья 13. Решения по вопросам реабилитации при неустановлении оснований к таковой органами прокуратуры

принимаются:

- на осужденных - судами, которыми выносились последние судебные решения. Дела, по которым приговоры, определения и постановления были вынесены упраздненными судами и военными трибуналами передаются на рассмотрение судам, к подсудности которых эти дела относятся по действующему законодательству. Территориальная подсудность дел о реабилитации определяется по месту вынесения последнего судебного решения;

- на подвергнутых внесудебным репрессиям (включая принудительное содержание в психиатрических учреждения) при отсутствии у них подтверждающих безусловную реабилитацию в соответствии со статьями 3 и 4 настоящего Закона документов - соответствующими областными, Алма-Атинским городским судами, на обслуживаемой территории которых действовали внесудебные органы и принимались решения должностными лицами.

Передача дел о реабилитации по подсудности производится в порядке, установленном уголовно-процессуальным законодательством Республики Казахстан.

Статья 14. Дела, поступившие в суд с отрицательным заключением органов прокуратуры, рассматриваются по правилам пересмотра судебных решений в порядке надзора по уголовным делам.

Суд признает гражданина полностью реабилитированным, отменяет прежнее решение и прекращает дело.

Суд может признать гражданина реабилитированным в части отдельного состава или эпизода преступления, ранее вменявшегося ему и внести изменения в ранее состоявшееся решение.

Суд вправе признать гражданина не подлежащим реабилитации.

Определение (постановление) суда может быть опротестовано прокурором или обжаловано заявителем в вышестоящий суд.

Статья 15. В случае полной реабилитации гражданина суд выдает заявителю справку о реабилитации.

В случае реабилитации гражданина в отношении отдельного состава или эпизода преступления или признания его судом не подлежащим реабилитации заявителю выдается копия определения (постановления) суда.

Статья 16. Полностью реабилитированные граждане либо их представители, а в случае их смерти - родственники имеют право на ознакомление с материалами прекращенных уголовных или административных дел, а также на получение сохранившихся в данных делах рукописей, фотографий и других личных документов.

Родственники реабилитированного имеют право на ознакомление с документами только непроцессуального характера.

Ознакомление других лиц с указанными материалами производится в порядке, установленном для ознакомления с материалами государственных архивов.

Использование полученных в результате ознакомления с материалами сведений в ущерб правам и законным интересам причастных к делу лиц и их близких запрещается.

Личные вещи, проходившие по делу, если местонахождение их установлено, могут быть истребованы реабилитированным или его родственниками по суду на основании настоящего Закона.

Статья 17. Государственные органы, осуществляющие хранение архивных материалов, связанных с репрессиями, обязаны направлять в органы государственной регистрации актов гражданского состояния извещения для оформления свидетельства о смерти, а также при наличии данных, при обращении заявителей сообщать им время, причину смерти и место погребения реабилитированного.

Сноска. Статьи 17 – в редакции Закона РК от 14.07.2022 № 141-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Раздел III. ПОСЛЕДСТВИЯ РЕАБИЛИТАЦИИ

Статья 18. Лицам, реабилитированным в соответствии с настоящим Законом, выдается удостоверение единого образца в порядке, определенном уполномоченным органом в области социальной защиты населения, по предъявлению справки о реабилитации либо копии вступившего в законную силу судебного акта.

Документы о реабилитации, выданные полномочными органами бывшего Союза ССР и входивших в него союзных республик, признаются имеющими силу на территории Республики Казахстан, если решения о реабилитации не противоречат законодательству Республики Казахстан.

Сноска. Статья 18 с изменением, внесенным Законом РК от 24.11.2021 № 75-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 19. Лица, подвергшиеся репрессиям и реабилитированные в порядке, установленном настоящим Законом, восстанавливаются в утраченных ими в связи с репрессиями социально-политических и гражданских правах, в наградах, почетных, воинских и специальных званиях.

При реабилитации лица только в части предъявленного обвинения осуществляется восстановление тех прав, которые были нарушены в связи с политическими обвинениями.

Статья 20. Признается право реабилитированных лиц проживать в тех местностях и населенных пунктах, где они проживали до их репрессирования. Это право распространяется на членов их семей и родственников, проживавших совместно с ними на момент применения репрессии. При отсутствии документальных данных факт вынужденного переселения, сопряженного с репрессиями родственников, может быть установлен в судебном порядке.

В случаях, если лица, подвергшиеся репрессиям, утратили право на занимаемое жилое помещение в связи с репрессиями и в настоящее время нуждаются в улучшении жилищных условий, а также в случаях, предусмотренных частью первой настоящей статьи, они имеют право на внеочередное получение жилья.

Тем же категориям лиц, проживающим в сельской местности, предоставляется право на получение беспроцентной ссуды и внеочередное обеспечение строительными материалами для строительства жилья.

Статья 21. Подлежат восстановлению в гражданстве Республики Казахстан в заявительном (регистрационном) порядке на основании положений части второй статьи 16 Закона Республики Казахстан "О гражданстве Республики Казахстан" все реабилитированные в соответствии с настоящим Законом лица, лишенные или утратившие гражданство без их свободного волеизъявления, а также их потомки.

Статья 22. Лицам, подвергшимся необоснованным репрессиям в виде заключения под стражу, лишения свободы, помещения в психиатрические учреждения, направления на спецпоселение или привлеченным к принудительному труду в условиях ограниченной свободы (в том числе в так называемых "трудовых армиях", "рабочих колоннах НКВД") и реабилитированным в соответствии с настоящим Законом, а также детям, содержавшимся вместе с ними в местах лишения свободы, детям жертв массовых политических репрессий либо детям, оставшимся без попечения родителей или одного из них, органами социальной защиты по месту их жительства на основании документов о реабилитации и времени пребывания в указанных местах выплачивается из бюджетных средств денежная компенсация из расчета трех четвертей размера месячного расчетного показателя, установленного законом о республиканском бюджете и действующего на момент обращения в органы социальной защиты, за каждый месяц пребывания в указанных местах, но не более 100-кратного размера месячного расчетного показателя.

Выплата компенсации производится как единовременно, так и в ином порядке, при условии, что в течение первых трех месяцев с момента обращения реабилитированного в органы социальной защиты выплачивается не менее трети общей суммы, а выплата остальной суммы производится в течение не более двух лет.

Начисленные суммы компенсации подлежат индексации в соответствии с изменениями размера месячного расчетного показателя.

Выплата компенсации наследникам не производится, кроме случаев, когда компенсация начислена, но не получена реабилитированным по причине его смерти.

Лицам, на которых распространяется действие Указа Президиума Верховного Совета СССР от 18 мая 1981 года "О возмещении ущерба, причиненного гражданину незаконными действиями государственных и общественных организаций, а также должностных лиц при исполнении ими служебных обязанностей", компенсация производится за вычетом сумм, выплаченных на основании настоящего Указа.

Реабилитированным гражданам, имеющим право на компенсацию по законодательству государств - бывших союзных республик СССР, предоставляется право выбора места получения компенсации.

Выплата или перерасчет размеров компенсаций лицам, получившим ее в государствах - бывших союзных республиках СССР, не производится.

Сноска. Статья 22 с изменениями, внесенными законами РК от 22.07.1997 № 169. Действие ст. 22 приостановлено до 1 января 2003 года, за исключением выплат денежной компенсации лицам, подвергшимся необоснованным репрессиям за участие в событиях 17-18 декабря 1986 года в Казахстане, - Законом РК от 07.04.1999 № 374; от 19.01.2001 № 145 (вводится в действие с 01.01.2001); от 02.07.2018 № 165-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 23. Право лиц, реабилитированных в отношении отдельного состава или эпизода обвинения, на получение компенсации, предусмотренной статьей 22 настоящего Закона, устанавливается судом, принявшим решение о реабилитации, по их исковому заявлению.

Сноска. Действие ст. 23 приостановлено до 1 января 2003 года - Законом РК от 7 апреля 1999 г. № 374.

Статья 24. Жертвы политических репрессий, а также лица, пострадавшие от политических репрессий, указанные в статье 2 настоящего Закона, реабилитированные в соответствии с настоящим Законом, имеющие инвалидность или являющиеся пенсионерами, имеют право на:

зачет времени содержания под стражей, отбытия наказания в местах лишения свободы, ссылки, привлечения к принудительному труду с ограничением свободы на спецпоселении и на принудительном лечении в психиатрических учреждениях в стаж для получения пенсии - в тройном размере;

получение очередного трудового отпуска в удобное для них время, а также на дополнительный отпуск без сохранения заработной платы сроком до двух недель в году;

безвозмездную передачу в собственность жилого помещения с сохранением приватизационных купонов;

первоочередную установку телефонов;

первоочередное вступление в садоводческие общества и жилищно-строительные кооперативы;

первоочередное устройство в медико-социальные учреждения (организации) для престарелых и лиц с инвалидностью, проживание в них на полном государственном обеспечении в соответствии с законодательством Республики Казахстан;

льготное обеспечение протезно-ортопедическими изделиями;

бесплатную консультацию адвокатов по вопросам, связанным с реабилитацией.

Жертвам политических репрессий, лицам, пострадавшим от политических репрессий, имеющим инвалидность или являющимся пенсионерами, для оплаты расходов на содержание жилища, за коммунальные услуги (централизованное отопление, холодное и горячее водоснабжение, канализация, электроснабжение, газоснабжение, мусороудаление, обслуживание лифтов), за пользование телефоном, проезд всеми видами городского пассажирского транспорта (кроме такси) и проезд один раз в год железнодорожным, водным, воздушным, междугородным транспортом выплачивается специальное государственное пособие.

Основанием для получения вышеуказанных льгот является удостоверение единого образца, утвержденного уполномоченным органом в области социальной защиты населения.

Реабилитированные лица, подвергшиеся политическим репрессиям в других государствах - бывших союзных республиках Союза ССР, но постоянно проживающие в Республике Казахстан и являющиеся ее гражданами, пользуются всеми льготами, предусмотренными настоящей статьей.

Сноска. Статья 24 - в редакции Закона РК от 17 декабря 1998 г. № 323 (вводится в действие с 1 января 1999 года); с изменениями, внесенными законами РК от 7 апреля 1999 г. № 374; от 24.11.2021 № 75-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 27.06.2022 № 129-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 25. Предоставление предусмотренных настоящим Законом льгот и компенсаций осуществляется за счет средств республиканского бюджета в порядке, установленном уполномоченным органом в сфере социальной защиты населения.

Сноска. Статья 25 - в редакции Закона РК от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 26. Действие статей 18-24 настоящего Закона распространяется на жертв политических репрессий, реабилитированных до вступления настоящего Закона в силу.

Раздел IV. ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 27. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила , чем те, которые предусмотрены настоящим Законом, то применяются правила международного договора.

Сноска. Статья 27 с изменениями, внесенными Законом РК от 29.04.2009 № 154-IV (порядок введения в действие см. ст.2).

Статья 28. Исключена Законом РК от 29.04.2009 № 154-IV (порядок введения в действие см. ст.2).

Президент
Республики Казахстан

Жаппай саяси қуғын-сүргiндер құрбандарын ақтау туралы