ИПС "Әділет"

      Сноска. По всему тексту:
      слова "протестам", "протесту прокурора", "протест", "протеста", "протесте", "протестов", "протестом", "протест прокурора", "протесту" заменены соответственно словами "ходатайствам прокурора", "ходатайству прокурора", "ходатайство прокурора", "ходатайства прокурора", "ходатайстве прокурора", "ходатайств прокурора", "ходатайством прокурора", "ходатайство прокурора", "ходатайству прокурора";
      слова "части 1", "части 2", "частью 2", "части 3", "частью 3", "части 5", "части 7", "частью 8", "части 9" заменены соответственно словами "части первой", "части второй", "частью второй", "части третьей", "частью третьей", "части пятой", "части седьмой", "частью восьмой", "части девятой";
      слова "опротестования", "опротестованию", "опротестован" заменены соответственно словами "принесения прокурором ходатайства", "принесению прокурором ходатайства", "принесено ходатайство прокурора" в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

В связи с внесением в закон изменений о рассмотрении уголовных дел в апелляционной инстанции и в целях единообразного применения уголовно-процессуального законодательства при рассмотрении дел по апелляционным (частным) жалобам и ходатайствам прокурора пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан постановляет:

Сноска. Преамбула с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Обратить внимание судов на то, что апелляционное производство является одной из процессуальных форм реализации права на свободное обжалование процессуальных действий и решений, закрепленного в статье 31 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан (далее - УПК), и возбуждается только по жалобам лиц, указанных в частях первой и третьей статьи 414 УПК, и по ходатайству прокурора.

В связи с этим судам первой инстанции при принятии жалобы, ходатайства прокурора необходимо проверять правомочность лица, подавшего жалобу, ходатайство прокурора. Перечень лиц, указанных в приведенных нормах закона, не может быть расширен.

В отношении осужденного, умершего после вынесения приговора, участники процесса вправе подать жалобу, ходатайство прокурора только по основаниям, необходимым для его реабилитации.

При решении вопроса о принятии апелляционных жалоб, ходатайства прокурора суды первой инстанции обязаны выполнять требования части второй статьи 423 УПК. Если несоответствие жалобы, ходатайства прокурора требованиям части первой указанной статьи установлено судом апелляционной инстанции, суд своим постановлением возвращает их авторам для надлежащего оформления с разъяснением возможности последующей подачи в суд, постановивший приговор, дело направляет в суд первой инстанции.

В случае обжалования постановлений судов первой инстанции, за исключением указанных в части третьей статьи 415 УПК, в апелляционную инстанцию в установленный УПК срок должны быть направлены частная жалоба или ходатайство прокурора, а также выделенные материалы, касающиеся предмета обжалования, оспаривания.

При поступлении в апелляционную инстанцию частных жалоб или ходатайства прокурора на постановления суда первой инстанции, вынесенные во время судебного разбирательства, до окончательного разрешения дела необходимо обеспечить их оперативное рассмотрение в разумный срок (в срок до 10 суток с момента поступления) ввиду того, что решение апелляционной инстанции по ним может существенно повлиять на дальнейшее рассмотрение дела в суде первой инстанции.

Сноска. Пункт 1 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 18 (порядок введения в действие см. п. 2); от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

2. Каждая жалоба, ходатайство прокурора при поступлении в суд подлежат немедленной регистрации с указанием даты поступления. Жалоба, ходатайство прокурора, поданные с пропуском срока, указанного в статье 418 УПК, при отсутствии ходатайства о его восстановлении, подлежат возвращению с указанием этого основания. Об этом судом первой инстанции выносится постановление, которое направляется автору с разъяснением порядка и срока его обжалования, принесения прокурором ходатайства. При этом судья апелляционной инстанции в ходе подготовки дела к рассмотрению обязан принять меры к выявлению обстоятельств, препятствующих рассмотрению дела по существу. Если факт пропуска срока подачи апелляционных (частных) жалоб, ходатайства прокурора, принятых судом первой инстанции, выявлен в ходе рассмотрения дела в апелляционной инстанции, то судья (суд) должен вынести постановление об оставлении их без рассмотрения и возвратить дело в суд для надлежащего оформления.

Если лицо, имеющее право на подачу апелляционной жалобы, ходатайства прокурора, ходатайствует о восстановлении пропущенного срока, такое ходатайство подлежит обязательному рассмотрению в порядке, предусмотренном статьей 419 УПК. Постановление о восстановлении пропущенного срока на подачу апелляционных жалоб, ходатайства прокурора не подлежит отдельному обжалованию, принесению прокурором ходатайства, но может быть пересмотрено апелляционной инстанцией в случае, предусмотренном частью второй статьи 419 УПК. При поступлении ходатайств о восстановлении пропущенного срока в апелляционную инстанцию, дело с жалобами, ходатайством прокурора и ходатайствами направляется в суд первой инстанции для их рассмотрения.

При подаче жалобы, ходатайства прокурора на постановление судьи об отказе в восстановлении пропущенного срока суд первой инстанции жалобу, ходатайство прокурора вместе с делом направляет в апелляционную инстанцию.

С целью соблюдения принципа уголовного процесса о праве каждого на судебную защиту своих прав и свобод суды при рассмотрении ходатайств о восстановлении срока апелляционного обжалования и жалоб на постановления об отказе в восстановлении пропущенного срока должны исключить случаи необоснованных отказов.

Статья 419 УПК не предусматривает восстановление пропущенного срока на подачу дополнений к жалобе потерпевшего или ходатайству прокурора с новыми требованиями, направленными на ухудшение положения осужденного (оправданного).

Сноска. Пункт 2 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

3. Право участников процесса на изменение или дополнение поданных ими в установленные сроки жалобы или ходатайства прокурора может быть реализовано только до начала судебного заседания.

Изменение или дополнение с целью ухудшения положения осужденного допускается при условии, если подобный вопрос ставился в первоначальных жалобе, ходатайстве прокурора. При этом дополнительные жалоба, ходатайство прокурора об ухудшении положения осужденного могут быть поданы только в установленные сроки обжалования и принесения прокурором ходатайства.

Жалоба, ходатайство прокурора с доводами об ухудшении положения осужденного, поданные по истечении срока, не могут считаться дополнительными, кроме случаев, когда такое требование содержалось в первоначальной жалобе или ходатайстве прокурора.

4. Если апелляционную жалобу подал защитник, участвовавший в суде первой инстанции, а после постановления приговора с согласия осужденного в деле участвует другой защитник, то он вправе подать от имени осужденного дополнительную апелляционную жалобу с изменением прежних доводов либо приведением новых.

При отзыве осужденным апелляционной жалобы защитника и при отсутствии других оснований для рассмотрения дела, возбужденное по жалобе защитника апелляционное производство прекращается.

Заявление, ходатайство об отзыве апелляционной жалобы, ходатайства прокурора допускается в силу части пятой статьи 423 УПК лишь до начала заседания суда. Решение суда по ходатайству об отзыве жалобы выносится судьей и оформляется постановлением. Решение по ходатайству об отзыве жалобы, ходатайства прокурора может быть включено в основной текст постановления, если апелляционное производство осуществлено на основании других, не отозванных жалобы, ходатайства прокурора.

Жалоба, поданная защитником, подлежащим устранению от участия в производстве по уголовному делу в соответствии со статьей 94 УПК, но своевременно не устраненного, подлежит рассмотрению в апелляционной инстанции.

Жалобы законных представителей несовершеннолетних осужденных или потерпевших, которые к моменту рассмотрения дела апелляционной инстанцией достигли восемнадцати лет, поданные в период участия их в деле, подлежат рассмотрению в апелляционном порядке, несмотря на прекращение функций законных представителей.

Лица, не признанные участниками процесса до постановления приговора и в связи с этим не имевшие возможности использовать свои права участников процесса, но впоследствии признанные в установленном законом порядке таковыми, вправе ставить вопрос о восстановлении срока для подачи апелляционной жалобы. В таких случаях апелляционная инстанция должна возвратить дело в суд первой инстанции для обеспечения возможности новому участнику процесса ознакомиться с материалами дела и реализации своих прав.

Сноска. Пункт 4 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 18 (порядок введения в действие см. п. 2); от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); внесено изменение на казахском языке, текст на русском языке не изменяется нормативным постановлением Верховного Суда РК от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

5. Принимая дело к производству, суд апелляционной инстанции обязан проверить: наличие в деле данных о надлежащем извещении сторон об изготовлении протокола судебного заседания, предоставлении реальной возможности ознакомления с ним, рассмотрении поступивших на протокол замечаний, об извещении о поступивших жалобе и ходатайстве прокурора участников процесса, интересов которых они касаются, и обеспечении возможности ознакомиться с ними, а также с приложенными дополнительными материалами.

В апелляционном порядке дело должно быть рассмотрено в сроки, установленные статьей 425 УПК. При этом двухмесячный срок рассмотрения установлен для случаев, когда исследуются новые материалы и доказательства либо отменяется приговор и дело рассматривается в порядке, предусмотренном для суда первой инстанции. Продление срока рассмотрения должно носить исключительный характер, основания продления должны быть мотивированы в постановлении.

Сноска. Пункт 5 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного суда РК от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования).

6. Суд апелляционной инстанции по поступлении уголовного дела с жалобами, ходатайством прокурора, установив отсутствие обстоятельств, препятствующих назначению дела к слушанию, назначает судебное заседание, извещает стороны, имеющие в соответствии со статьей 414 УПК право на участие в апелляционной инстанции, о времени и месте рассмотрения дела, независимо от того оспаривается ли ими приговор (постановление). Для соблюдения и расширения прав лиц, вовлеченных в сферу уголовного судопроизводства, обеспечения нормальной работы судов апелляционной инстанции и безопасности участников процесса, а также в целях упрощения процесса отправления правосудия суды апелляционной инстанции вправе применять информационные технологии, в частности осуществлять рассмотрение дел в дистанционном формате. Онлайн-процессы должны фиксироваться в электронном протоколе судебного заседания.

Неявка на заседание суда надлежаще уведомленных участников процесса не препятствует рассмотрению дела. В случае неявки прокурора, участие которого является обязательным, рассмотрение дела в апелляционной инстанции откладывается на срок, необходимый для обеспечения его явки.

В случае отложения рассмотрения дела по уважительным причинам и продления в связи с этим срока его рассмотрения, а также снятия его с рассмотрения ввиду несоблюдения требуемых законом условий, судом апелляционной инстанции должно выноситься постановление с извещением об этом участников процесса.

Участие в заседании апелляционной инстанции осужденного/оправданного обеспечивается в соответствии с частью третьей статьи 428 УПК, участие защитника обеспечивается в случаях, указанных в статье 67 УПК, и в порядке, предусмотренном частью четвертой статьи 428 УПК.

Сноска. Пункт 6 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 18 (порядок введения в действие см. п. 2); от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

7. Учитывая, что вопрос об участии в судебном заседании осужденного, содержащегося под стражей, решается судом второй инстанции, в материалах дела должны быть данные о разъяснении осужденным их права на участие в рассмотрении жалобы, ходатайства прокурора. Сведения о желании или отказе осужденного от участия в суде апелляционной инстанции приобщаются судом первой инстанции к материалам дела, а при их отсутствии должны быть истребованы.

В случаях, предусмотренных частями второй и третьей статьи 428 УПК, суды апелляционной инстанции обязаны обеспечить право осужденного на участие в судебном заседании при непосредственном его участии либо с использованием научно-технических средств, позволяющих обеспечить его участие в дистанционном формате.

В иных случаях вопрос о вызове осужденного в судебное заседание решается судом апелляционной инстанции в целях всестороннего исследования и с учетом конкретных обстоятельств дела, исходя из необходимости соблюдения его процессуальных прав (например, при назначении экспертиз).

О вызове осужденного в судебное заседание выносится постановление. Решение суда апелляционной инстанции об отказе в удовлетворении ходатайства о вызове осужденного в судебное заседание должно быть мотивировано в постановлении суда, вынесенного по результатам рассмотрения дела.

Рассмотрение дела судом апелляционной инстанции без участия осужденного, не находящегося под стражей, оправданного или их защитников, если они не были поставлены в известность о времени судебного заседания и это лишило их возможности принять участие в заседании суда, является существенным нарушением уголовно-процессуального закона.

Сноска. Пункт 7 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 18 (порядок введения в действие см. п. 2); от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

8. С учетом требований части первой статьи 424 УПК суд апелляционной инстанции при рассмотрении дела по жалобе или ходатайству прокурора обязан в пределах своей компетенции проверить, насколько всесторонне, полно и объективно исследованы обстоятельства дела в отношении каждого осужденного, правильность квалификации преступления, соответствие меры наказания содеянному.

После отмены кассационной инстанцией приговора и всех последующих постановлений и направлении дела на новое судебное рассмотрение в суд апелляционной инстанции, рассмотрение дела осуществляется по правилам суда первой инстанции с соблюдением норм глав с 41 по 46 УПК.

В соответствии с частью второй статьи 426 УПК апелляционная инстанция при обнаружении нарушений прав и законных интересов осужденных вне зависимости от доводов жалобы и ходатайства прокурора вправе вносить в приговор (постановление) соответствующие изменения, направленные на улучшение положения или признать приговор (постановление) незаконным и отменить.

В случаях наличия оснований для отмены или изменения приговора (постановления) в отношении лиц, о которых жалоба, ходатайство прокурора не поданы, суд второй инстанции обязан в вводной части постановления привести данные о личности этого осужденного, указать, по какому закону, к какой мере наказания он осужден, со ссылкой, что дело в отношении него рассматривается в порядке части второй статьи 426 УПК.

Если не установлены основания к пересмотру приговора (постановления) в отношении лиц, по которым приговор суда не обжалован и не принесено ходатайство прокурора, в постановлении суда апелляционной инстанции не должно указываться о проверке дела в полном объеме и об оставлении судебных постановлений в отношении этих лиц без изменения.

Сноска. Пункт 8 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 10.03.2022 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

9. Состав суда при рассмотрении дел в апелляционной инстанции определяется в соответствии с частью второй статьи 52 УПК.

Если действия лица, преданного суду по обвинению в совершении тяжкого или особо тяжкого преступления, приговором суда квалифицированы как уголовный проступок или преступление небольшой тяжести или средней тяжести, то уголовное дело подлежит рассмотрению в суде апелляционной инстанции коллегиально.

Сноска. Пункт 9 - в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 10.03.2022 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

10. При рассмотрении дела судам апелляционной инстанции необходимо соблюдать порядок, установленный статьей 429 УПК, создавать участникам процесса равные условия и возможности для изложения своей позиции по делу и реализации предоставленных им законом прав.

При разрешении ходатайства сторон о приобщении к делу дополнительных материалов следует выяснять, каким путем они получены и для подтверждения каких обстоятельств представляются. При этом необходимо иметь в виду, что в соответствии со статьями 112 и 429 УПК материалы, полученные путем производства следственных действий, приниматься не должны.

После рассмотрения ходатайств, заявленных сторонами в соответствии с частью третьей статьи 429 УПК, суд апелляционной инстанции выносит постановление в виде отдельного документа об их удовлетворении либо об отказе в удовлетворении. При удовлетворении ходатайств и необходимости дополнительного их исследования суд в постановлении указывает о возобновлении судебного следствия и осуществляет действия, предусмотренные частями с пятой по восьмую статьи 429 УПК.

Сноска. Пункт 10 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 18 (порядок введения в действие см. п. 2); от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

11. Под дополнительными материалами, указанными в части пятой статьи 429 УПК, следует понимать полученные без производства следственных действий материалы, имеющие значение для установления обстоятельств по делу. Ими могут быть сообщения, документы и предметы, содержащие информацию по делу, использование которой поможет установлению истины. К ним относятся также характеристики, данные о наградах, письма, заявления, квитанции, договоры, расписки, акты ревизий, служебная документация, справки о болезнях, судимости, рапорты работников полиции, фонограммы, видеозаписи, кинофотодокументы и другие материалы, удостоверяющие факты и обстоятельства.

Сноска. Пункт 11 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

12. Суду апелляционной инстанции при проверке законности и обоснованности приговора (постановления) следует учитывать требования части седьмой статьи 337 УПК, согласно которой суд первой инстанции обязан прекратить дело полностью или частично при отказе от обвинения государственного, частного обвинителей либо рассмотреть дело по новому обвинению, которое поддержано в суде первой инстанции стороной обвинения.

В таких случаях при рассмотрении жалобы, ходатайства прокурора стороны обвинения об отмене или изменении постановления, приговора, вынесенного судом первой инстанции в соответствии с позицией государственного, частного обвинителей в главном судебном разбирательстве, апелляционной инстанции необходимо исходить из требований статьи 424 УПК, определяющей предмет апелляционного рассмотрения, и статей 442, 663 УПК, регулирующих полномочия суда второй инстанции, согласно которым позиция прокурора и частного обвинителя в суде первой инстанции не входит в предмет апелляционного рассмотрения и не является основанием для отмены или изменения приговора (постановления) суда первой инстанции.

Сноска. Пункт 12 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного суда РК от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования).

13. Ходатайство прокурора, в котором ставится вопрос об ухудшении положения осужденного, но не поддержанное прокурором, участвующим в рассмотрении дела в судебном заседании апелляционной инстанции, не может служить основанием для принятия решения об отмене или изменении приговора (постановления) по мотивам, изложенным в ходатайстве.

Ходатайство прокурора, не содержащее доводов об ухудшении положения осужденного, при тех же условиях подлежит рассмотрению в общем порядке.

Сноска. Пункт 13 - в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

14. Апелляционная инстанция при рассмотрении жалоб, ходатайств прокурора по ходатайству сторон вправе осуществить действия, указанные в статье 430 УПК.

По делам, рассмотренным в согласительном производстве, суд апелляционной инстанции проверяет законность судебных актов только в части соблюдения закона при заключении процессуального соглашения и порядка производства по делу в суде. При рассмотрении жалоб, ходатайства прокурора на постановление о прекращении дела по основаниям, предусмотренным статьей 68 Уголовного кодекса Республики Казахстан (далее - УК), суд апелляционной инстанции проверяет законность соглашения о достижении примирения сторонами наряду с другими обстоятельствами, имеющими значение для правильного разрешения дела.

Если в результате этого будут выявлены дополнительные данные, то они судом апелляционной инстанции могут быть использованы в строгом соответствии с требованиями статьи 429 УПК.

Все действия по реализации полномочий апелляционной инстанции оформляются постановлением. Протокол в заседании апелляционной инстанции ведется в случаях, предусмотренных частью восьмой статьи 429 УПК.

Сноска. Пункт 14 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 18 (порядок введения в действие см. п. 2); от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования).

15. Апелляционная инстанция рассматривает дело в пределах того обвинения, которое было поддержано стороной обвинения в главном судебном разбирательстве, и принимает одно из решений, указанных в статье 431 УПК.

Суд апелляционной инстанции при принятии решений, предусмотренных пунктами 1), 2), 3), 6), 7), 8), 9), 10) части первой статьи 431 УПК, выносит постановление. При принятии решений, предусмотренных пунктами 4), 5) части первой статьи 431 УПК, судом апелляционной инстанции, с соблюдением требований главы 46 УПК постановляется новый приговор, в котором приводятся мотивы и основания для отмены приговора суда первой инстанции. Резолютивная часть апелляционного приговора начинается с изложения решения об отмене приговора суда первой инстанции.

Основаниями к отмене или изменению приговора суда являются нарушения закона, перечисленные в статье 433 УПК.

Суд апелляционной инстанции, установив нарушения УПК на стадии досудебного производства при составлении процессуального соглашения (отсутствие добровольного волеизъявления обвиняемого на заключение соглашения, отсутствие согласия потерпевших, несоответствие оговоренного срока, вида и размера наказания требованиям закона и тому подобное), выносит мотивированное постановление об отмене приговора и направлении уголовного дела прокурору для устранения выявленных нарушений.

После устранения прокурором нарушений, допущенных при составлении процессуального соглашения, дело направляется для рассмотрения в суд первой инстанции.

Суд апелляционной инстанции отменяет приговор и направляет дело на новое рассмотрение в суд первой инстанции в случае установления следующих нарушений уголовно-процессуального закона: вынесение приговора незаконным составом суда, нарушение права подсудимого или потерпевшего пользоваться родным языком или языком, которым он владеет, либо услугами переводчика и если приговор не подписан судьей.

Суд апелляционной инстанции вправе отменить постановление суда и направить дело на новое рассмотрение в суд первой инстанции, если дело не было рассмотрено по существу.

Апелляционная инстанция вправе отменить приговор суда, постановленный с участием присяжных заседателей, полностью или частично, в отношении всех или некоторых осужденных (оправданных), по одной или нескольким статьям УК.

Отменяя приговор суда с указанием, какие обстоятельства подлежат проверке и как подлежат устранению допущенные нарушения, суд апелляционной инстанции вправе давать лишь рекомендации, не предрешающие выводы суда первой инстанции при новом рассмотрении, не исключающие возможности всесторонней оценки доказательств судом первой инстанции по своему усмотрению.

При прекращении дела за отсутствием состава уголовного правонарушения апелляционная инстанция обязана выполнить требования части девятой статьи 35 УПК.

Сноска. Пункт 15 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 18 (порядок введения в действие см. п. 2); от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 10.03.2022 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

16. Односторонность и неполнота судебного следствия, под которыми следует понимать невыяснение существенных обстоятельств дела либо их поверхностное исследование, может служить основанием к отмене приговора, если на основе имеющихся в деле и дополнительно представленных в апелляционную инстанцию материалов без их проверки невозможно принять решение по существу доводов жалобы или ходатайства прокурора.

При недостаточном исследовании обстоятельств дела в части отдельных эпизодов, квалифицированных по одной статье УК с другими эпизодами обвинения, апелляционная инстанция вправе исключить эти эпизоды из приговора с оставлением его без изменения в остальной части.

При отмене приговора по отдельным эпизодам обвинения или в отношении отдельных лиц с оставлением его без изменения в остальной части суд апелляционной инстанции назначает судебное разбирательство по правилам суда первой инстанции для рассмотрения дела в этой части.

При признании виновным в совершении нескольких преступлений, квалифицированных самостоятельно, суд апелляционной инстанции вправе по мотивам неисследованности отменить приговор в части осуждения лица по одним статьям и оставить приговор без изменения по другим статьям УК.

При отмене приговора по делу, рассмотренному с участием присяжных заседателей, дело направляется на новое судебное рассмотрение в суд первой инстанции для рассмотрения со стадии предварительного слушания дела либо со стадии главного судебного разбирательства.

Сноска. Пункт 16 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного суда РК от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования).

17. Под несоответствием выводов суда фактическим обстоятельствам дела, следует понимать ошибки в оценке доказательств, мотивировке принятого решения, обоснование обвинения доказательствами, неисследованными в судебном разбирательстве, а также когда приведенные в приговоре сведения противоречат установленным судом фактическим данным.

Если при рассмотрении дела суд апелляционной инстанции признает выводы суда несоответствующими фактическим обстоятельствам дела, он может привести их в соответствие с доказательствами в деле, если этим не ухудшается положение осужденного.

Сноска. Пункт 17 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного суда РК от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования).

18. При установлении допущенных судом первой инстанции существенных нарушений, указанных в части третьей статьи 436 УПК и влекущих безусловную отмену приговора, суд апелляционной инстанции обязан также рассмотреть по существу доводы жалоб и ходатайства прокурора о доказанности обвинения, правильности квалификации, наказания и других вопросов, сделав выводы об их обоснованности, а также проверить дело в полном объеме в части соблюдения законности на всех стадиях судопроизводства.

При этом следует иметь в виду, что имеющиеся в деле нарушения уголовно-процессуального закона, не препятствуют суду апелляционной инстанции принять решение об отмене незаконного приговора и прекращении дела по основаниям, указанным в части первой статьи 35 и части первой статьи 36 УПК.

Сноска. Пункт 18 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); внесено изменение на казахском языке, текст на русском языке не изменяется нормативным постановлением Верховного Суда РК от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

19. При принятии решения об отмене обвинительного приговора с прекращением дела по основаниям, указанным в части первой статьи 35 и части первой статьи 36 УПК, необходимо иметь в виду, что такое решение может быть принято при условии всестороннего, полного, объективного исследования обстоятельств дела.

Если дело, в отношении одного из осужденных направляется на новое судебное рассмотрение, а правильное разрешение дела зависит от исследования обстоятельств дела, касающегося других осужденных, то приговор суда подлежит отмене в полном объеме.

Сноска. Пункт 19 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного суда РК от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования).

20. Следует обратить внимание на то, что в соответствии со статьями 437, 442, 662 УПК при рассмотрении дела по жалобе стороны защиты неправильное применение закона судом первой инстанции может служить основанием к изменению приговора (постановления) лишь в тех случаях, когда такое решение не повлечет ухудшение положения осужденного.

Изменение приговора (постановления) в сторону ухудшения положения осужденного может иметь место только в случаях, когда в жалобе, ходатайстве прокурора стороны обвинения указаны именно эти основания. Если приговор (постановление) обжалован частным обвинителем, потерпевшим, их представителями или принесено ходатайство прокурора прокурором по другим основаниям, то суд не вправе ухудшать положение осужденного и выходить за пределы требований, содержащихся в жалобе или ходатайстве прокурора.

Жалобы других участников процесса об изменении приговора в связи с необходимостью применения закона о более тяжком преступлении или за мягкостью наказания не могут служить основанием к изменению приговора в сторону ухудшения.

Сноска. Пункт 20 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного суда РК от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования).

21. Применением закона о более тяжком уголовном правонарушении следует считать случаи, когда в пределах обвинения применяется другая норма уголовного закона (статья, часть, пункт статьи), санкция которой предусматривает более строгое наказание. При определении большей или меньшей тяжести преступления необходимо оценивать размер, вид уголовного наказания, предусмотренного соответствующей статьей УК, а также иные обстоятельства, имеющие уголовно-правовое значение.

В соответствии с частью второй статьи 442 УПК суд апелляционной инстанции вправе принять решения, ухудшающие положение осужденного только в том случае, если по этим основаниям было принесено ходатайство прокурором или подана жалоба частным обвинителем, потерпевшим, их представителями.

При изменении приговора суда по основаниям, предусмотренным частью первой статьи 442 УПК, суд апелляционной инстанции выносит постановление.

При применении закона о более тяжком уголовном правонарушении в пределах обвинения суд апелляционной инстанции в соответствии с пунктом 4) части первой статьи 431 УПК отменяет обвинительный приговор и постановляет новый обвинительный приговор.

Сноска. Пункт 21 - в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 10.03.2022 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

21-1. В соответствии с частью второй статьи 440 УПК оправдательный приговор не может быть отменен лишь по мотиву существенного нарушения уголовно-процессуального закона, указанного в статье 436 УПК, если невиновность оправданного, основания оправдания или сущность иного решения, вынесенного в пользу подсудимого, не оспариваются.

На основании пункта 5) части первой статьи 431 УПК оправдательный приговор может быть отменен с постановлением нового оправдательного приговора в случае, когда суд апелляционной инстанции после отмены оправдательного приговора по результатам судебного разбирательства, проведенного по правилам суда первой инстанции, придет к выводу о невиновности подсудимого.

Сноска. Нормативное постановление дополнено пунктом 21-1 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 10.03.2022 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

22. Если осужденный признан виновным в совершении преступления, квалифицированного по одной статье УК, а суд апелляционной инстанции придет к выводу, что действия осужденного надлежит квалифицировать по двум или более статьям, смягчающим ответственность, он вправе внести в приговор соответствующие изменения, с назначением наказания по совокупности преступлений, размер которого не должен превышать наказания, назначенного по приговору суда.

23. Если в связи с переквалификацией преступления будет установлено, что при правильном применении уголовного закона дело не подлежало возбуждению, а возбужденное подлежало прекращению по основаниям, предусмотренным в части первой статьи 35 УПК, апелляционная инстанция после переквалификации деяния на требуемую статью уголовного закона должна приговор отменить и дело прекратить.

Сноска. Пункт 23 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного суда РК от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования).

24. В случаях, когда апелляционная инстанция придет к выводу о необходимости квалификации деяния по статье УК, предусматривающей преступление, уголовное преследование за совершение которого осуществляется в частном или частно-публичном порядке, она принимает решение о переквалификации на соответствующую статью УК и назначает по ней наказание лишь при наличии заявления потерпевшего об осуществлении уголовного преследования. При отсутствии такого заявления приговор суда подлежит отмене, а дело прекращению по основанию, указанному в пункте 5) части первой статьи 35 УПК.

Сноска. Пункт 24 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного суда РК от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования).

25. При рассмотрении дела в апелляционном порядке в случаях полного установления обстоятельств дела суд вправе внести в приговор изменения, касающиеся гражданского иска, при этом не только уменьшить, но и увеличить размер взыскания, если об этом указано в жалобе, ходатайстве прокурора стороны обвинения.

Изменение квалификации и объема обвинения в связи с увеличением размера взыскания допускается в пределах обвинения, поддержанного государственным или частным обвинителями в суде первой инстанции.

26. Судам следует иметь в виду, что в соответствии со статьями 24, 426 и пунктами 1) и 2) части первой статьи 442 УПК основания изменения приговора, не влекущие ухудшение положения осужденного, не являются исчерпывающими.

Апелляционная инстанция при установлении нарушения прав и законных интересов осужденных вправе, в частности:

- исключить из приговора отдельные эпизоды обвинения, не подтвержденные материалами дела, или не содержащие состава уголовного правонарушения, либо вмененные с нарушением закона;

- отменить приговор суда в части осуждения лица по обвинению, получившему самостоятельную квалификацию, и прекратить дело производством в этой части, оставив без изменения в остальной части;

- исключить излишне вмененную статью в результате ошибочной оценки содеянного как идеальной совокупности двух уголовных правонарушений, не отменяя и не изменения приговор суда в остальной части;

- снизить размер основного наказания в пределах санкции статьи уголовного закона;

- исключить конфискацию имущества в полном объеме или частично либо иную дополнительную меру наказания;

- вместо лишения свободы назначить другой менее строгий вид наказания, указанный в санкции статьи;

- применить условное осуждение;

- назначить более мягкое наказание, чем предусмотрено законом за данное уголовное правонарушение;

- применить акт амнистии при наличии оснований, предусмотренных законом;

- снизить размер присужденной суммы в возмещение гражданского иска, отказать в удовлетворении иска или оставить его без рассмотрения;

- изменить принятое судом первой инстанции решение о судьбе вещественных доказательств, о распределении судебных издержек, о размере взысканной суммы в Фонд компенсации потерпевшим.

Сноска. Пункт 26 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 10.03.2022 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

27. Суды апелляционной инстанции также вправе принять решение по вопросу применения отсрочки отбывания наказания беременным женщинам и женщинам, имеющим малолетних детей, и мужчинам, воспитывающим в одиночку малолетних детей (статья 74 УК), об освобождении от отбывания наказания в связи с истечением сроков давности обвинительного приговора (статья 77 УК), об исполнении приговора при наличии других неисполненных приговоров, если это не решено в последнем по времени приговоре (статья 60 УК), о зачете времени содержания под стражей, а также времени пребывания в лечебном учреждении (статьи 62, 97, 98 УК) и внести в приговор другие изменения.

Сноска. Пункт 27 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

28. Исходя из полномочий, предусмотренных статьей 442 УПК, суд апелляционной инстанции при наличии жалобы потерпевшего, частного обвинителя, ходатайства прокурора, вправе назначить более строгое наказание или применить дополнительное наказание, при наличии оснований внести в приговор изменения в части гражданского иска, взыскания процессуальных издержек и принудительного платежа в Фонд компенсации потерпевших.

Апелляционная инстанция вправе внести в приговор суда соответствующие изменения, касающиеся отмены неправильного применения акта амнистии, условного осуждения по предыдущему приговору, решения вопроса о наградах, предметах контрабанды, взыскании госпошлины и других, если установит основания, не требующие исследования и об этом указано в жалобе частным обвинителем, потерпевшим, их представителями либо в ходатайстве прокурора, либо если эти изменения не ухудшают положение осужденного.

Сноска. Пункт 28 - в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 10.03.2022 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

29. Если к моменту рассмотрения дела в суде апелляционной инстанции был принят новый закон, имеющий в соответствии со статьей 6 УК обратную силу, апелляционная инстанция обязана внести соответствующие изменения в приговор, вынесенный до издания такого закона.

Сноска. Пункт 29 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного суда РК от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования).

30. Суд апелляционной инстанции при рассмотрении жалобы, ходатайства прокурора на оправдательный приговор, постановление о прекращении дела или иного решения, вынесенного в пользу подсудимого, должен иметь в виду, что их отмена допустима лишь тогда, когда в жалобе или ходатайстве прокурора ставится вопрос о их незаконности и необоснованности.

Подача жалобы, принесение ходатайства прокурора в отношении одних лиц не является основанием отмены приговора (постановления) в отношении других.

31. Оправдательный приговор, постановление о прекращении дела или иное решение, вынесенное в пользу подсудимого, могут быть отменены не иначе как по ходатайству прокурора либо по жалобе потерпевшего или его представителя, а также оправданного по суду, не согласного с основаниями оправдания.

Изменение судом апелляционной инстанции оснований оправдания возможно как при наличии жалобы или ходатайства прокурора по этому поводу, так и по собственной инициативе, при условии, если решение не ухудшит положения оправданного.

Изменение оправдательного приговора возможно также по жалобе потерпевшего, ставящего вопрос об исключении порочащих его формулировок.

Сноска. Пункт 31 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 18 (порядок введения в действие см. п. 2).

32. В случае смерти осужденного после принесения им или другими участниками процесса апелляционной жалобы или ходатайства прокурора, но до рассмотрения дела в апелляционном порядке, приговор суда подлежит отмене, а производство по делу прекращению в соответствии с пунктом 11) части первой статьи 35 и статьей 439 УПК. Производство по делу в отношении умершего может быть продолжено только для реабилитации умершего.

При отсутствии оснований для реабилитации умершего суд апелляционной инстанции указывает об этом в описательно-мотивировочной части постановления, а в резолютивной части излагает решение об отмене приговора суда и о прекращении производства по делу в связи со смертью осужденного. При установлении невиновности умершего осужденного в постановлении должно быть указано об отмене приговора и прекращении дела по соответствующему реабилитирующему основанию.

Жалоба, поданная в целях реабилитации умершего обвиняемого, дело в отношении которого прекращено в связи со смертью в ходе предварительного следствия, может быть рассмотрена апелляционной инстанцией лишь в случаях обжалования постановления суда, вынесенного в порядке статьи 109 УПК об отказе признания его участником процесса.

Сноска. Пункт 32 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); внесено изменение на казахском языке, текст на русском языке не изменяется нормативным постановлением Верховного Суда РК от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

33. При составлении постановлений суды апелляционной инстанции должны строго руководствоваться требованиями статьи 443 УПК.

Во вводной части постановления помимо данных, перечисленных в части второй статьи 443 УПК, надлежит указать лиц, обжаловавших или принесших ходатайство прокурора на приговор (постановление).

Описательно-мотивировочная часть должна отвечать требованиям части третьей статьи 443 УПК, содержать исчерпывающий ответ на каждый довод жалобы или ходатайства прокурора, отражать ход и результаты проверки дела, основания и мотивы принятого судом решения со ссылкой на закон, содержать конкретные ответы по вопросам доказанности или недоказанности обвинения, квалификации преступления и меры наказания. При оставлении без удовлетворения жалобы или ходатайства прокурора суд апелляционной инстанции обязан привести в постановлении убедительные основания, опровергающие доводы жалобы или ходатайства прокурора. При отмене или изменении приговора следует указывать, почему доказательства, положенные в основу приговора, признаны недостаточными, какие допущены нарушения закона, как они отразились на сущности приговора.

В резолютивной части излагается существо принятого решения и отражается каждое изменение, внесенное в приговор, указывается порядок и сроки обжалования. Формулировка резолютивной части должна содержать одно из решений, изложенных в части первой статьи 431 УПК.

Решение апелляционной инстанции об отмене или изменении частного постановления, вынесенного по делу, оформляется отдельным постановлением, за исключением случаев, когда в частном постановлении излагаются обстоятельства, касающиеся существа дела.

Сноска. Пункт 33 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

34. Вынесение апелляционных приговоров, постановлений необходимо осуществлять с соблюдением правил статьи 444 УПК.

После возвращения судьи (судей) из совещательной комнаты в зале заседания оглашаются вводная и резолютивная части судебного акта, затем председательствующий разъясняет существо принятого решения, о чем делается отметка в протоколе судебного заседания.

Приговор, постановление вступают в законную силу с момента оглашения. В соответствии с частью третьей статьи 477 УПК, сомнения и неясности, возникающие при исполнении апелляционного приговора, рассматриваются судом, постановившим судебный акт.

Обращение к исполнению приговора и постановления апелляционной инстанции осуществляется в соответствии с требованиями статьи 445 УПК.

Сноска. Пункт 34 - в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 10.03.2022 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

35. Повторное рассмотрение дела в апелляционной инстанции осуществляется в общем порядке. В случае, если вновь вынесенные приговор, постановление войдут в противоречие с ранее вынесенными приговором, постановлением апелляционной инстанции, председатель областного или приравненного к нему суда в соответствии с частью третьей статьи 446 УПК вносит в кассационную инстанцию представление об устранении возникших противоречий.

Сноска. Пункт 35 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 25.06.2010 № 18 (порядок введения в действие см. п. 2); от 10.04.2015 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

36. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, а также является общеобязательным и вступает в силу со дня его официального опубликования.

Председатель
Верховного Суда
Республики Казахстан
Судья
Верховного Суда
Республики Казахстан,
секретарь пленарного заседания

Қылмыстық істерді апелляциялық сатыда қарау туралы өзгерістердің заңға енгізілуіне байланысты және апелляциялық (жекеше) шағымдар мен прокурордың өтінішхаттары бойынша қылмыстық істерді қарау кезінде қылмыстық-процестік заңнаманы біркелкі қолдану мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы қаулы етеді:

      Ескерту. Кіріспеге өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.
      Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "ҚІЖК-нің" деген сөздер "КПК-нің" деген сөздермен ауыстырылды;
      бүкіл мәтін бойынша "наразылықтар", "прокурордың наразылығы", "наразылықты беру", "наразылықты берудің", "наразылықты", "наразылықтың", "Шағым берілмеген, наразылық білдірілмеген", "наразылық", "наразылықпен", "шағым беруге, наразылық білдіруге", "шағым беріліп, наразылық білдірілген", "наразылықта", "наразылықтарды", "наразылығында", "нарызылығы болған", "Наразылық", "наразылықтағы", "наразылық келтіргеннен" деген сөздер тиісінше "прокурордың өтінішхаттары", "прокурордың өтінішхаты", "прокурордың өтінішхат беру", "прокурордың өтінішхат беруінің", "прокурордың өтінішхатын", "прокурордың өтінішхатының", "Шағым, прокурордың өтінішхаты берілмеген" "прокурордың өтінішхаты", "прокурордың өтінішхатымен", "шағым, прокурордың өтінішхатын беруге", "шағым, прокурордың өтінішхаты берілген", "прокурордың өтінішхатында", "прокурордың өтінішхаттарын", "прокурордың өтінішхатында", "прокурордың өтінішхаты болған", "Прокурордың өтінішхаты", "прокурордың өтінішхатындағы", "прокурор өтінішхат келтіргеннен" деген сөздермен ауыстырылды;
      бүкіл мәтін бойынша "1-бөлігінің", "1-бөлігінде", "2-бөлігінің", "2-бөлігінде", "2-бөлігіне", "3-бөлігінде", "3-бөлігіне", "5-бөлігіне", "5-бөлігінің", "7-бөлігінің", "8-бөлігінде", "9-бөлігінің" деген сөздер тиісінше "бірінші бөлігінің", "бірінші бөлігінде", "екінші бөлігінің", "екінші бөлігінде", "екінші бөлігіне", "үшінші бөлігінде", "үшінші бөлігіне", "бесінші бөлігіне", "бесінші бөлігінің", "жетінші бөлігінің", "сегізінші бөлігінде", "тоғызыншы бөлігінің" деген сөздермен ауыстырылды;
      бүкіл мәтін бойынша "наразылық білдірген", "шағым беріп, наразылық білдіре алады", "наразылық келтірудің", "наразылық білдірудің", "наразылық келтіруге", "наразылық келтірсе", "наразылық білдіру" деген сөздер тиісінше "өтінішхат келтірген", "шағым, прокурордың өтінішхатын беруге құқылы", "прокурордың өтінішхат келтіруі", "прокурордың өтінішхат келтіруінің", "прокурордың өтінішхат келтіруіне", "өтінішхат келтірсе", "прокурордың өтінішхат келтіруі" деген сөздермен ауыстырылды;
      бүкіл мәтін бойынша "өндіріс", "өз өндірісіне", "өндірістің" деген сөздер тиісінше "іс жүргізу", "өзінің іс жүргізуіне", "іс жүргізудің" деген сөздермен ауыстырылды;
      бүкіл мәтін бойынша "қысқартылады", "қысқартуға", "қысқарту", "қысқартқан", "қысқарта", "қысқартылуға", "қысқартып", "қысқартылған", "қысқартылғаны" деген сөздер тиісінше "тоқтатылды", "тоқтатуға", "тоқтату", "тоқтатқан", "тоқтата", "тоқтатылуға", "тоқтатып", "тоқтатылған", "тоқтатылғаны" деген сөздермен ауыстырылды;
      бүкіл мәтін бойынша "үкімді (қаулыны) бұзу", "үкімін (қаулысын) бұзу", "үкімін бұзу", "үкімін бұза отырып", "үкімді бұзуға", "үкімнің сөзсіз бұзылуына", "үкімді бұзу", "сот үкімі толық бұзылуға", "үкімді бұзып", "үкімі бұзылуға", "үкімін бұзуға", "сот үкімін қалған бөлігін бұзбай", "дұрыс қолданылмауын бұзу", "ақтау үкімін немесе істі қысқарту туралы қаулыны бұзуға" деген сөздер тиісінше "үкімнің (қаулының) күшін жою", "үкімінің (қаулысының) күшін жою", "үкімінің күшін жою", "үкімінің күшін жоя отырып", "үкімнің күшін жоюға", "үкімнің сөзсіз күшін жоюға", "үкімнің күшін жою", "сот үкімінің күші толық көлемде жойылуға", "үкімнің күшін жойып", "сот үкімнің күші жойылуға", "үкімінің күшін жоюға", "сот үкімінің қалған бөлігінің күшін жоймай", "дұрыс қолданылмауының күшін жою", "ақтау үкімінің немесе істі тоқтату туралы қаулыныың күшін жоюға" деген сөздермен ауыстырылды;
      бүкіл мәтін бойынша "(жеке) шағымдарды", "жеке айыптаушы", "жеке айыптаушылардың", "жеке айыптаушының", "жеке қаулыны", "жеке қаулыда", "жеке қаулымен", "жеке қаулыларға" деген сөздер тиісінше "(жекеше) шағымдарды", "жекеше айыптаушы", "жекеше айыптаушылардың", "жекеше айыптаушының", "жекеше қаулыны", "жекеше қаулыда", "жекеше қаулымен", "жекеше қаулыларға" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

1. Апелляциялық іс жүргізу Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің (бұдан әрі - ҚПК) 31-бабында бекітілген іс жүргізу әрекеттері және шешімдеріне еркін шағымдану жөніндегі құқықтарды іске асырудың процессуалдық формаларының бірі болып табылады және КПК-нің 414-бабының бірінші және үшінші бөліктерінде көрсетілген тұлғалардың шағымдары және прокурордың өтінішхаты бойынша қозғалатынына соттардың назары аударылсын.

Осыған байланысты бірінші сатыдағы соттар шағымды, прокурордың өтінішхатын қабылдау кезінде шағым, прокурордың өтінішхатын берген тұлғаның өкілеттігін тексеруі қажет.

Процеске қатысушылар үкім шығарылғаннан кейін қайтыс болған сотталған адам жөнінде оны ақтау үшін қажетті негіздер бойынша ғана шағым, прокурордың өтінішхатын беруге құқылы.

Апелляциялық шағымдарды, прокурордың өтінішхатын қабылдау туралы мәселені шешкен кезде бірінші сатыдағы соттар ҚПК-нің 423-бабы екінші бөлігінің талаптарын орындауға міндетті. Егер апелляциялық сатыдағы сот шағымның, прокурордың өтінішхатының аталған баптың бірінші бөлігінің талаптарына сәйкессіздігін анықтаса, ол үкім шығарған сотқа кейіннен беру мүмкіндігін түсіндіре отырып, тиісінше ресімдеу үшін өз қаулысымен оларды авторларына қайтарады, іс бірінші сатыдағы сотқа жіберіледі.

ҚПК-нің 415-бабының үшінші бөлігінде көрсетілгендерді қоспағанда, бірінші сатыдағы соттардың қаулыларына шағым жасалған жағдайда, ҚПК-де белгіленген мерзімде апелляциялық сатыға жекеше шағым немесе прокурордың өтінішхаты, сондай-ақ шағымдану, дау айту нысанасына қатысты бөлінген материалдар жіберілуге тиіс.

Апелляциялық сатыға бірінші сатыдағы соттың іс түпкілікті шешілгенге дейін сот талқылауы кезінде шығарылған қаулыларына жекеше шағымдар немесе прокурордың өтінішхаттары келіп түскен кезде, олар бойынша апелляциялық сатының шешімі бірінші сатыдағы сотта істі одан әрі қарауға елеулі әсер етуі мүмкін болғандықтан, оларды ақылға қонымды мерзімде (келіп түскен сәттен бастап 10 тәулікке дейінгі мерзімде) жедел қарауды қамтамасыз ету қажет.

Ескерту. 1-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 18 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз); 10.04.2015 N 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

2. Әрбір шағым, наразылық сотқа түсісімен түскен күні көрсетіліп, дереу тіркелуі қажет. ҚПК-нің 418-бабында көрсетілген мерзім өткізіліп берілген шағым, наразылық оны қалпына келтіру туралы өтінішхат болмаған кезде осы негіздеме көрсетіліп қайтарылуға жатады. Бірінші сатыдағы сот бұл туралы қаулы шығарады, ол оған шағымданудың, прокурордың өтінішхат келтіруі тәртібі мен мерзімдері түсіндіріліп, авторға жіберіледі. Осы ретте апелляциялық сатының судьясы істі мәні бойынша қарау үшін кедергі келтіретін мән-жайларды істі қарауға дайындау барысында анықтау жөнінде шаралар қабылдауға тиіс. Егер бірінші сатыдағы сот қабылдаған апелляциялық (жекеше) шағымдарды, прокурордың өтінішхат беру мерзімінің өтіп кету фактісі істі апелляциялық сатыда қарау барысында анықталса, онда судья (сот) оларды қараусыз қалдыру туралы қаулы шығаруға және істі тиісінше ресімдеу үшін сотқа қайтаруға тиіс.

Егер апелляциялық шағым, прокурордың өтінішхатын беруге құқылы тұлға өткен мерзімді қалпына келтіру туралы өтініш берсе, онда мұндай өтініш КПК-нің 419-бабында көзделген тәртіппен міндетті түрде қарауға жатады. Апелляциялық шағымдарды, прокурордың өтінішхат беруінің өтіп кеткен мерзімін қалпына келтіру туралы қаулы бөлек шағымдануға, прокурордың өтінішхат келтіруіне жатпайды, бірақ ҚПК-нің 419-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайда апелляциялық саты оны қайта қарайды. Апелляциялық сатыға өтіп кеткен мерзімді қалпына келтіру туралы өтінішхат түскен кезде іс шағымдармен, прокурордың өтінішхатымен және өтінішхаттармен бірге бірінші сатыдағы сотқа оларды қарау үшін жіберіледі.

Өтіп кеткен мерзімді қалпына келтіруден бас тарту туралы судья қаулысына шағым, прокурордың өтінішхаты берілген жағдайда бірінші сатыдағы сот шағымды, прокурордың өтінішхатын іспен бірге апелляциялық сатыдағы сотқа жібереді.

Әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына құқығы туралы қылмыстық процестің қағидатын сақтау мақсатында соттар өтіп кеткен мерзімді қалпына келтіруден бас тарту туралы қаулыға берілген шағымдарды және апелляциялық шағым беру мерзімін қалпына келтіру туралы өтінішхаттарды қараған кезде негізсіз бас тарту жағдайларын болдырмауға тиіс.

ҚПК-нің 419-бабы жәбірленушінің шағымына немесе прокурордың өтінішхатына сотталған (ақталған) адамның жағдайын нашарлатуға бағытталған жаңа талаптармен толықтырулар беруге өткізіп алынған мерзімді қалпына келтіруді көздемейді.

Ескерту. 2-тармаққа өзгерісnth енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 10.04.2015 N 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

3. Процеске қатысушылардың олардың белгіленген мерзімдерде берген шағымды немесе прокурордың өтінішхатын өзгерту не толықтыру құқығы сот отырысы басталғанға дейін ғана іске асырылуы мүмкін.

Сотталған адамның жағдайын ауырлату мақсатындағы өзгерістер мен толықтыруларды, егер осындай мәселе алғашқы шағымда, прокурордың өтінішхатында қойылған жағдайда ғана енгізуге жол беріледі. Осы орайда сотталған адамның жағдайының ауырлағаны туралы қосымша шағым, наразылық шағым беру мен прокурордың өтінішхат келтіруінің белгіленген мерзімдерінде ғана берілуі мүмкін.

Сотталған адамның жағдайының ауырлағаны туралы уәждер келтіріліп, мерзімі өткізіліп барып берілген шағым, наразылық, егер бастапқы шағымда немесе прокурордың өтінішхатында бұл туралы талап қойылмаса, онда қосымша шағым мен наразылық деп танылмайды.

4. Егер апелляциялық шағымды бірінші сатыдағы сотқа қатысқан қорғаушы берсе, ал үкім шығарылғаннан кейін іске сотталған адамның келісімімен басқа қорғаушы қатысса, онда ол алдыңғы уәждерді өзгертіп не жаңа уәждер келтіре отырып, сотталған адамның атынан қосымша апелляциялық шағым бере алады.

Сотталған адам қорғаушының апелляциялық шағымын қайтарып алған және істі қарау үшін басқа негіздер болмаған жағдайда қорғаушының шағымы бойынша қозғалған апелляциялық іс жүргізу тоқтатылды.

Апелляциялық шағымды, прокурордың өтінішхатын кері қайтарып алу туралы арыз, өтініш КПК-нің 423-бабының бесінші бөлігіне сәйкес сот отырысы басталарға дейін ғана беріледі. Шағымды кері қайтарып алу туралы өтініш бойынша сот шешімін судья шығарады және ол қаулымен ресімделеді. Егер апелляциялық іс жүргізу кері қайтарып алынбаған шағымның, прокурордың өтінішхатының негізінде жүзеге асырылса, шағымды, прокурордың өтінішхатын кері қайтарып алу туралы өтінішхат бойынша шешім, қаулының негізгі мәтініне енгізілуі мүмкін.

КПК-нің 94-бабына сәйкес қылмыстық іс бойынша іс жүргізуге қатысудан шеттетілуге жататын, бірақ уақытында шеттетілмеген қорғаушының берген шағымы апелляциялық сатыда қарауға жатады.

Істі апелляциялық сатыда қарау сәтінде он сегіз жасқа толған кәмелетке толмаған сотталған адамның немесе жәбірленушінің заңды өкілдерінің өздері іске қатысқан кезеңде берген шағымдары заңды өкілдердің функцияларының аяқталғанына қарамастан апелляциялық тәртіппен қарауға жатады.

Үкім шығарылғанға дейін процеске қатысушылар болып танылмаған және осыған байланысты өздерінің процеске қатысушылар құқығын пайдалануға мүмкіндігі болмаған, бірақ кейіннен заңмен белгіленген тәртіппен процеске қатысушы болып танылған тұлғалар апелляциялық шағым беру үшін мерзімді қалпына келтіру жөнінде мәселе қоюға құқылы. Мұндай жағдайларда процестің жаңа қатысушысына іс материалдарымен танысып, өз құқықтарын іске асыруға мүмкіндік беру үшін апелляциялық сатыдағы сот істі бірінші сатыдағы сотқа қайтаруға тиіс.

Ескерту. 4-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 18 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз); 10.04.2015 N 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

5. Апелляциялық сатыдағы сот істі өзінің іс жүргізуіне қабылдай отырып, тараптардың сот отырысы хаттамасының әзірленгені жөнінде тиісінше хабарланғаны туралы және олармен танысулары үшін шынайы мүмкіндік жасалғаны және хаттама жөнінде түскен ескертпелердің қаралғаны туралы; процеске қатысушылардың түскен шағым мен наразылық туралы хабарланғаны және осы құжаттармен, сондай-ақ қоса берілген қосымша материалдармен танысуына мүмкіндік берілгені туралы мәліметтердің істе болуын тексеруге тиіс.

Іс ҚПК-нің 425-бабында белгіленген мерзімдерде апелляциялық тәртіпте қаралуға тиіс. Бұл ретте сот жаңа материалдар мен дәлелдемелерді зерттеген немесе үкімнің күші жойылған және іс бірінші сатыдағы сот үшін көзделген тәртіпте қаралған кездегі жағдайлар үшін екі айлық мерзім белгіленген. Мерзім ерекше жағдайларда ұзартылуы керек, ұзартудың уәждері қаулыда негізделуге тиіс.

Ескерту. 5-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 10.04.2015 N 1 Нормативтік қаулысымен (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

6. Апелляциялық сатыдағы сот қылмыстық іс шағымдармен, прокурордың өтінішхатымен бірге келіп түсісімен істі тыңдауға тағайындауға кедергі болатын мән-жайлардың жоқ екенін анықтап, сот отырысын тағайындайды, ҚПК-нің 414-бабына сәйкес апелляциялық сатыдағы сотқа қатысуға құқығы бар адамдарды, олардың үкімге (қаулыға) дау айтқанына - айтпағанына қарамастан, істі қараудың уақыты мен орны туралы хабардар етеді. Қылмыстық сот ісін жүргізу саласына тартылған адамдардың құқықтарын сақтау және кеңейту, апелляциялық сатыдағы соттардың қалыпты жұмысын және процеске қатысушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін, сондай-ақ апелляциялық сатыдағы соттардың сот төрелігін жүзеге асыру процесін оңайлату мақсатында ақпараттық технологияларды қолдануға, атап айтқанда істерді қашықтықтан қарауды жүзеге асыруға құқығы бар. Онлайн-процестер сот отырысының электрондық хаттамасында тіркелуге тиіс.

Тиісінше хабарланған процеске қатысушылардың апелляциялық сатыдағы сотқа келмеуі істің қаралуына кедергі болмайды. Қатысуы міндетті болып табылатын прокурор келмеген жағдайда істі апелляциялық сатыда қарау оның қатысуын қамтамасыз ету үшін қажетті уақытқа дейін кейінге қалдырылады.

Істі қарау дәлелді себептермен кейінге қалдырылған және осыған байланысты оны қарау мерзімі ұзартылған, сондай-ақ заң талап еткен шарттардың сақталмауына байланысты ол қараудан алынып тасталған жағдайда апелляциялық сатының соты қаулы шығарып, процеске қатысушыларды осы туралы хабардар етуге тиіс.

Апелляциялық сатыдағы отырысқа сотталғанның/ақталғанның қатысуы КПК-нің 428-бабының үшінші бөлігіне сәйкес қамтамасыз етіледі, қорғаушының қатысуы КПК-нің 67-бабында көрсетілген жағдайларда және КПК-нің 428-бабының төртінші бөлігінде көзделген тәртіпте қамтамасыз етіледі.

Ескерту. 6-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 18 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз); 10.04.2015 N 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

7. Қамауда отырған сотталған адамның сот отырысына қатысуы туралы мәселені екінші сатыдағы соттың шешетіні ескеріле отырып, апелляциялық сатыға жіберілетін іс материалдарында сотталған адамға апелляциялық сатының сотына қатысу құқығының түсіндірілгені туралы мәліметтер болуға тиіс. Сотталған адамның апелляциялық сатыдағы сотқа қатысуға ниетті екені немесе қатысудан бас тартқаны туралы мәліметтерді бірінші сатыдағы сот іс материалдарына тігіп қоюы қажет, ал олар болмаған жағдайда алдыртуға тиіс.

КПК-нің 428-бабының екінші және үшінші бөліктерінде көзделген жағдайларда апелляциялық сатыдағы сот сотталғанның сот отырысына қатысу құқығын оның тікелей қатысуымен не оның қашықтық форматында қатысуын қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін ғылыми-техникалық құралдарды пайдалана отырып қамтамасыз етуге міндетті.

Өзге жағдайларда сотталған адамды сот отырысына шақыру туралы мәселені істің мән-жайын жан-жақтылы зерттеу мақсатында және оның процессуалдық құқықтарын сақтау қажеттігін (мысалы, сараптама тағайындау кезінде) негізге ала отырып апелляциялық сатының соты шешеді.

Сотталған адамды сот отырысына шақыру туралы қаулы шығарылады. Апелляциялық сатыдағы соттың сотталған адамды сот отырысына шақыру жөніндегі өтінішті қанағаттандырудан бас тарту туралы шешімі істі қараудың нәтижелері бойынша шығарылған сот қаулысында көрсетілуге тиіс.

Апелляциялық сатыдағы соттың істі қамауға алынбаған сотталған адамның, ақталған адамның немесе олардың қорғаушысының қатысуынсыз қарауы, егер олар сот отырысының болатын уақыты туралы хабардар болмаса және мұның өзі оларды сот отырысына қатысу мүмкіндігінен айырса, қылмыстық іс жүргізу заңын айтарлықтай бұзу болып табылады.

Ескерту. 7-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 18 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз); 10.04.2015 N 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

8. КПК-нің 424-бабы бірінші бөлігінің талаптарын ескере отырып, апелляциялық сатының соты шағымдар мен прокурордың өтінішхаттары бойынша істі қарау кезінде әрбір сотталған адамға қатысты істің қаншалықты жан-жақты, толық әрі объективті зерттелгенін, оның қылмысының саралануының дұрыстығын, жазалау шарасының жасалған әрекетке сәйкестігін өз құзыреті шегінде тексеруге тиіс.

Кассациялық саты үкімнің және барлық кейінгі қаулылардың күшін жойғаннан және істі апелляциялық сатыдағы сотқа жаңадан сот қарауына жіберген соң істі қарау ҚПК-нің 41-46-тарауларының нормалары сақталып, бірінші сатыдағы соттың қағидалары бойынша жүзеге асырылады.

Апелляциялық сатыдағы сот шағымдар мен прокурордың өтінішхатының уәждеріне қарамастан, сотталған адамдардың мүдделері мен заңды құқықтарының бұзылуы анықталған жағдайда, үкімге (қаулыға) жағдайды жақсартуға бағытталған тиісті өзгерістерді енгізуге немесе үкімді (қаулыны) заңсыз деп тануға және КПК-нің 426-бабының екінші бөлігінің тәртібімен күшін жоюға құқылы.

Шағым, прокурордың өтінішхаты берілмеген адамдарға қатысты үкімнің (қаулының) күшін жою немесе өзгерту үшін негіздер болған жағдайда, екінші сатыдағы сот қаулының кіріспе бөлігінде осы сотталған адамның жеке басы жөнінде мәліметтер келтіріп, оның қандай заңмен, қандай жазаға кесілгені туралы көрсетіп, оған қатысты істің КПК-нің 404-бабының екінші бөлігінің тәртібімен қаралып отырғанына сілтеме жасауы қажет.

Егер шағым берілмеген және наразылық білдірілмеген адамдарға қатысты сот үкімін (қаулысын) қайта қарау үшін негіздер анықталмаған жағдайда, апелляциялық сатыдағы соттың қаулысында істі толық көлемінде тексеру туралы және осы адамдарға қатысты сот қаулыларын өзгеріссіз қалдыру туралы көрсетілуге тиіс емес.

Ескерту. 8-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 10.04.2015 N 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.03.2022 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

9. Істерді апелляциялық сатыда қарау кезінде соттың құрамы ҚПК-нің 52-бабының екінші бөлігіне сәйкес айқындалады.

Егер ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасады деген айыптау бойынша сотқа берілген адамның әрекеттері сот үкімімен қылмыстық теріс қылық немесе онша ауыр емес немесе ауырлығы орташа қылмыс ретінде сараланса, онда қылмыстық іс апелляциялық сатыдағы сотта алқалы түрде қаралуға жатады.

Ескерту. 9-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 10.03.2022 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

10. Апелляциялық сатыдағы соттар істерді қараған кезде КПК-нің 429-бабында белгіленген тәртіпті сақтап, процеске қатысушыларға өздерінің іс бойынша айқындамаларын білдірулері үшін бірдей жағдай мен мүмкіндік туғызып, олардың заңды құқықтарын іске асыруларын қамтамасыз етулері қажет.

Тараптардың қосымша материалдарды іске қосу жөніндегі өтініштерін қарау кезінде олардың қандай жолмен алынғанын және қандай жағдайды растау үшін ұсынылып отырғанын анықтаған жөн. Осы орайда КПК-нің 112 және 429-баптарында сәйкес тергеу амалдарын жүргізу жолымен алынған материалдардың қабылдануға тиіс емес екенін назарда ұстау қажет.

Апелляциялық сатыдағы сот тараптардың КПК-нің 429-бабының үшінші бөлігіне сәйкес мәлімдеген өтініштерін қарағаннан кейін, оларды қанағаттандыру немесе қанағаттандырудан бас тарту туралы жеке құжат түріндегі қаулы шығарады. Өтініштерді қанағаттандырған кезде оларды қосымша зерттеу қажеттілігі болса, сот қаулыда сот тергеуін жаңартуы туралы көрсетеді және КПК-нің 429-бабының бесіншіден бастап сегізіншіні қоса алғандағы бөліктерінде көзделген әрекеттерді жүзеге асырады.

Ескерту. 10-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 18 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз); 10.04.2015 N 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

11. ҚПК-нің 429-бабының бесінші бөлігінде көрсетілген тергеу амалдарын жүргізбестен алынған, іс бойынша мән-жайды анықтау үшін маңызы бар материалдарды қосымша материалдар деп түсіну қажет. Олар хабарлар, құжаттар және ақиқатты анықтауға көмектесетін, іс бойынша ақпараты бар заттар болуы мүмкін. Оларға сондай-ақ мінездемелер, наградалар туралы мәліметтер, хаттар, арыздар, түбіртектер, шарттар, қолхаттар, тексеру актілері, қызметтік хат-хабарлар, ауырғаны, сотталғаны туралы анықтамалар, полиция қызметкерлерінің рапорттары, фонограммалар, бейнежазбалар, кинофотоқұжаттар және фактілер мен мән-жайларды куәландыратын басқа да материалдар жатады.

Ескерту. 11-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 10.04.2015 N 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

12. Апелляциялық сатыдағы сот үкімнің (қаулының) заңдылығы мен негізділігін тексеру кезінде КПК-нің 337-бабының жетінші бөлігінің талаптарын ескеріп отырулары қажет. Ол бойынша бірінші сатыдағы сот мемлекеттік, жекеше айыптаушы айыптаудан бас тартқан кезде істі толық немесе ішінара тоқтатуға не істі айыптау тарабының бастамасы бойынша сотта қолданған жаңа айыптау бойынша қарауға тиіс.

Мұндай жағдайларда айыптау тарабы бірінші сатыдағы сот мемлекеттік, жекеше айыптаушылардың басты сот талқылауындағы, апелляциялық сатыдағы айқындамасына сәйкес шығарған қаулысын, үкімін жою немесе өзгерту туралы шағымды, прокурордың өтінішхатын қарау кезінде апелляциялық қараудың нысанын айқындайтын КПК-нің 424-бабының талаптарын және шешім қабылдау барысында екінші сатыдағы соттың шешімдерді қабылдау кезіндегі өкілеттіктерін реттейтін КПК-нің 442, 663-баптарын негізге алулары қажет. Осы баптарға сәйкес, прокурор мен жекеше айыптаушының бірінші сатыдағы соттағы айқындамасы апелляциялық қараудың пәніне кірмейді және бірінші сатыдағы соттың үкімінің (қаулысының) күшін жою немесе өзгерту үшін негіз болып табылмайды.

Ескерту. 12-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 10.04.2015 N 1 Нормативтік қаулысымен (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

13. Сотталған адамның жағдайын нашарлату туралы мәселе қойылған, бірақ апелляциялық сатының сот отырысында істі қарауға қатысушы прокурор қолдамаған прокурордың өтінішхаты үкімнің (қаулының) күшін жою немесе өзгерту туралы шешім қабылдау үшін өтінішхатта баяндалған уәждер бойынша негіз бола алмайды.

Прокурордың сотталған адамның жағдайын нашарлату туралы дәлелдері жоқ өтінішхаты дәл сондай жағдайларда жалпы тәртіппен қаралуға жатады.

Ескерту. 13-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

14. Апелляциялық саты тараптардың өтініші бойынша шағымдарды, қарау кезінде КПК-нің 430-бабында көрсетілген әрекеттерді жүзеге асыруға құқылы.

Апелляциялық сатыдағы сот келісімдік іс жүргізуде қаралған істер бойынша сот актілерінің заңдылығын процестік келісімді жасаған кезде заңның сақталуы және сотта іс бойынша іс жүргізу тәртібі бөлігінде ғана тексереді. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің (бұдан әрі - ҚК) 68-бабында көзделген негіздер бойынша істі тоқтату туралы қаулыға берілген шағымдарды, прокурордың өтінішхатын қараған кезде апелляциялық сатыдағы сот істі дұрыс шешу үшін мәні бар басқа да мән-жайлармен қатар тараптардың татуласуға қол жеткізілгені туралы келісімнің заңдылығын тексереді.

Егер осының нәтижесінде қосымша мәліметтер анықталса, онда апелляциялық сатыдағы сот оларды ҚР КПК-нің 429-бабының талаптарын қатаң орындай отырып пайдалануы мүмкін.

Апелляциялық сатыдағы сот өкілеттіктерін іске асыру жөніндегі барлық әрекеттер қаулымен ресімделеді. Апелляциялық саты отырысында хаттама КПК-нің 429-бабының сегізінші бөлігінде көзделген жағдайларда жүргізіледі.

Ескерту. 14-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 18 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз); 10.04.2015 N 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

15. Апелляциялық сатыдағы сот істі айыптау тарабы басты сот талқылауы кезінде қолдаған айыптау шегінде қарайды және КПК-нің 431-бабында көрсетілген шешімдердің бірін қабылдайды.

Апелляциялық сатыдағы сот ҚПК-нің 431-бабы бірінші бөлігінің 1), 2), 3), 6), 7), 8), 9), 10) тармақтарында көзделген шешімдерді қабылдау кезінде қаулы шығарады. Апелляциялық сатыдағы сот ҚПК-нің 431-бабы бірінші бөлігінің 4), 5) тармақтарында көзделген шешімдерді қабылдаған кезде ҚПК-нің 46-тарауының талаптарын сақтай отырып, жаңа үкім шығарады, онда бірінші сатыдағы сот үкімінің күшін жоюдың себептері мен негіздері келтіріледі. Апелляциялық үкімнің қарар бөлігі бірінші сатыдағы сот үкімінің күшін жою туралы шешімді жазудан басталады.

КПК-нің 433-бабында көрсетілген заң бұзушылықтар сот үкімінің күшін жою немесе өзгерту үшін негіз болып табылады.

Апелляциялық сатыдағы сот сотқа дейінгі іс жүргізу сатысында процестік келісімді жасасу кезінде ҚПК-ні бұзушылықтарды анықтағанда (айыпталушының өз еркімен келісім жасасуға ниетінің жоқтығы, жәбірленушілердің келісімінің болмауы, белгіленген мерзімнің, жазаның, түрі мен мөлшерінің заң талаптарына сәйкес келмеуі және тағы да басқа) үкімнің күшін жою және анықталған бұзушылықтарды жою үшін қылмыстық істі прокурорға жіберу туралы уәжді қаулы шығарады.

Прокурор процестік келісімді жасасу кезінде жіберілген бұзушылықтарды жойғаннан кейін іс бірінші сатыдағы сотқа қарау үшін жіберіледі.

Апелляциялық сатыдағы сот мынадай қылмыстық-процестік заңның бұзылғанын: үкімді соттың заңсыз құрамы шығарғанын, сотталушының немесе жәбірленушінің ана тілін немесе өзі білетін тілді не аудармашының қызметін пайдалану құқығы бұзылғанын және судьяның үкімге қол қоймағанын анықтаған жағдайда үкімнің күшін жояды және істі бірінші сатыдағы сотқа жаңадан қарауға жібереді.

Апелляциялық сатыдағы сот, егер іс мәні бойынша қаралмаса, сот қаулысының күшін жоюға және істі бірінші сатыдағы сотқа жаңадан қарауға жіберуге құқылы.

Апелляциялық сатыдағы сот жекелеген адамдарға немесе ҚК-нің бір немесе бірнеше баптары бойынша сотталған адамдарға қатысты алқабилердің қатысуымен қабылданған сот үкімін толық немесе ішінара жоюға құқылы.

Апелляциялық сатыдағы сот сот үкімінің күшін жоя отырып, қандай мән-жайлар тексерілуге жататынын және жол берілген олқылықтарды қалай жою керектігін көрсетіп, істі жаңадан қарау кезінде бірінші сатыдағы соттың тұжырымын алдын ала шешпейтін және бірінші сатыдағы соттардың дәлелдемелерді өз қалауы бойынша жан-жақты бағалау мүмкіндігіне кедергі келтірмейтін ұсыныстар беруге ғана құқылы.

Қылмыстық құқық бұзушылық құрамы болмағандықтан істі тоқтатқан кезде апелляциялық саты ҚПК-нің 35-бабы тоғызыншы бөлігінің талаптарын орындауға міндетті.

Ескерту. 15-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 18 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз); 10.04.2015 N 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.03.2022 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

16. Сот тергеуінің біржақты және толық жүргізілмеуі, егер істегі материалдардың және апелляциялық сатыдағы сотқа қосымша ұсынылған материалдардың негізінде оларды тексермейінше шағымның немесе прокурордың өтінішхатының мәні бойынша шешім қабылдау мүмкін болмаса, үкімнің күшін жоюға негіз бола алады.

Айыптаудың басқа көріністерімен бірге ҚК-нің бір бабы бойынша сараланған жекелеген көріністер жөнінде істің мән-жайы жеткілікті зерттелмеген жағдайда апелляциялық сатыдағы сот осы көріністерді үкімнен шығарып тастап, оны қалған бөлігінде өзгеріссіз қалдыруға құқылы.

Айыптаудың жекелеген көріністері бойынша немесе жеке адамдарға қатысты үкімнің қалған бөлігін өзгеріссіз қалдыра отырып оның күшін жойған кезде апелляциялық сатыдағы сот істі осы бөлікте қарау үшін бірінші сатыдағы соттың қағидалары бойынша сот талқылауын тағайындайды.

ҚК-нің тиісті баптары бойынша өз алдына бөлек сараланған бірнеше қылмыстарды жасағаны үшін кінәлі деп таныған жағдайда апелляциялық сатыдағы сот зерттелмеген деген уәжбен үкімді адамды баптардың бірі бойынша соттау бөлігінде жоюға және үкімді басқа баптар бойынша өзгеріссіз қалдыруға құқылы.

Алқабилердің қатысуымен қаралған іс бойынша үкімнің күшін жойған кезде іс бірінші сатыдағы сотқа істі алдын ала тыңдау сатысынан не басты сот талқылауы сатысынан бастап қарау үшін жаңадан сот қарауына жіберіледі.

Ескерту. 16-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 10.04.2015 N 1 Нормативтік қаулысымен (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

17. Дәлелдемелерге баға беруде, қабылданған шешімді дәлелдеуде жіберілген қателіктерді, айыптауды сот талқылауы кезінде зерттелмеген дәлелдемелермен негіздеуді, сондай-ақ үкімде баяндалған мән-жайлардың сот анықтаған нақтылы мәліметтерге қайшы болуын сот тұжырымдарының істің нақтылы мән-жайымен сәйкес келмеуі деп түсіну қажет.

Егер апелляциялық сатының соты істі қарау кезінде соттың тұжырымдары істің нақтылы мән-жайымен сәйкес келмейді деп тапса, ол егер сотталған адамның жағдайын нашарлатпаса тұжырымдарды істегі дәлелдемелерге сәйкес келтіре алады.

Ескерту. 17-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 10.04.2015 N 1 Нормативтік қаулысымен (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

18. Бірінші сатыдағы соттың ҚПК-нің 436-бабының үшінші бөлігінде көрсетілген және үкімнің сөзсіз күшін жоюға әкеп соғатын елеулі заң бұзушылықтарға жол бергені анықталған жағдайда, апелляциялық сатыдағы сот айыптаудың дәлелденгені, саралаудың, жазалау мен басқа мәселелердің дұрыстығы туралы шағымдардағы және прокурордың өтінішхатындағы дәлелдерді қарап, олардың негізділігі жөнінде қорытынды шығаруға, сонымен қатар істі сот ісін жүргізудің барлық сатыларында заңдылықтың сақталуы бөлігінде толық көлемде тексеруге міндетті.

Бұл ретте істе орын алған қылмыстық-процестік заңды бұзушылықтар апелляциялық сатыдағы сотқа заңсыз үкімнің күшін жою және ҚПК-нің 35-бабының бірінші бөлігінде және 36-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген негіздермен істі тоқтату туралы шешім қабылдауға кедергі келтірмейді.

Ескерту. 18-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

19. КПК-нің 35-бабының бірінші бөлігінде және 36-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген негіздер бойынша істі тоқтата отырып айыптау үкімінің күшін жою туралы шешім қабылдау кезінде мұндай шешімнің істің мән-жайы жан-жақтылы, толық, объективті зерттелген жағдайда қабылдануы мүмкін екенін назарда ұстау қажет.

Егер сотталған адамның біреуіне қатысты іс соттың жаңадан қарауына жіберілсе, ал істің дұрыс шешілуі басқа сотталған адамдарға қатысты істің мән-жайының зерттелуіне байланысты болса, онда сот үкімінің күші толық көлемде жойылуға жатады.

Ескерту. 19-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 10.04.2015 N 1 Нормативтік қаулысымен (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

20. КПК-нің 437, 442, 662-баптарына сәйкес, қорғау тарабының шағымы бойынша істі қарау кезінде бірінші сатыдағы соттың заңды дұрыс қолданбауы тек осындай шешім сотталған адамның жағдайын ауырлатуға әкеп соқпайтын жағдайда ғана үкімнің (қаулының) күшін жою үшін негіз бола алады.

Үкімді (қаулыны) сотталған адамның жағдайын ауырлату жағына қарай өзгерту, шағымда, прокурордың өтінішхатында айыптау тарабы нақ осы негіздерді көрсеткен жағдайларда ғана орын ала алады. Егер үкімге (қаулыға) басқа негіздер бойынша жекеше айыптаушы, жәбірленуші, олардың өкілдері шағым берсе немесе прокурор басқа негіздер бойынша өтінішхат келтірсе, онда сот сотталғанның жағдайын ауырлатуға және осы шағымда немесе прокурордың өтінішхатында көрсетілген талаптардың шегінен шығуға тиіс емес.

Процеске қатысушы басқа тараптардың әлдеқайда ауыр қылмыстар жөніндегі заңдарды қолдану қажеттігіне немесе жазаның жеңілдігіне байланысты үкімді өзгерту туралы шағымдары үкімді ауырлату жағына қарай өзгерту үшін негіз бола алмайды.

Ескерту. 20-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 10.04.2015 N 1 Нормативтік қаулысымен (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

21. Айыптау шегінде санкциясы неғұрлым қатаң жазаны көздейтін қылмыстық заңның басқа нормасы (бап, бөлік, баптың тармағы) қолданылатын жағдайларды аса ауыр қылмыстық құқық бұзушылық туралы заңды қолдану деп есептеген жөн. Қылмыстың ауырлығын немесе жеңілдеуін анықтау кезінде ҚК-нің тиісті бабында көзделген қылмыстық жазаның мөлшерін, түрін, сондай-ақ қылмыстық-құқықтық маңызы бар өзге де мән-жайларды бағалау қажет.

ҚПК-нің 442-бабының екінші бөлігіне сәйкес апелляциялық сатыдағы сот сотталған адамның жағдайын нашарлататын шешімдерді, егер осы негіздер бойынша прокурор өтінішхат келтірсе немесе жекеше айыптаушы, жәбірленуші, олардың өкілдері шағым берсе ғана, қабылдауға құқылы.

ҚПК-нің 442-бабының бірінші бөлігінде көзделген негіздермен соттың үкімі өзгертілген кезде апелляциялық сатыдағы сот қаулы шығарады.

Айыптау шегінде неғұрлым ауыр қылмыстық құқық бұзушылық туралы заңды қолданған кезде апелляциялық сатыдағы сот ҚПК-нің 431-бабы бірінші бөлігінің 4) тармағына сәйкес айыптау үкімінің күшін жояды және жаңа айыптау үкімін шығарады.

Ескерту. 21-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 10.03.2022 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

21-1. ҚПК-нің 440-бабының екінші бөлігіне сәйкес, егер ақталған адамның кiнәсiздiгiне, ақтау негіздеріне немесе сотталушының пайдасына шығарылған өзге де шешiмнiң мәнiне дау айтылмаса, ҚПК-нің 436-бабында көрсетілген қылмыстық-процестік заң елеулi түрде бұзылды деген уәжбен ғана ақтау үкiмiнің күшi жойылуы мүмкін емес.

Бірінші сатыдағы соттың қағидаларымен жүргізілген сот талқылауының нәтижелері бойынша ақтау үкімінің күші жойылғаннан кейін апелляциялық сатыдағы сот сотталушының кінәсіздігі туралы түйінге келген жағдайда, ҚПК-нің 431-бабы бірінші бөлігі 5) тармағының негізінде ақтау үкімінің күші жойылып, жаңа ақтау үкімі шығарылуы мүмкін.

Ескерту. 21-1-тармақпен толықтырылды – ҚР Жоғарғы Сотының 10.03.2022 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

22. Егер сотталған адам ҚК-нің бір бабы бойынша сараланған қылмысты жасағаны үшін кінәлі деп танылса, ал апелляциялық сатыдағы сот сотталған адамның әрекетін жауапкершілікті жеңілдететін екі немесе одан да көп баптар бойынша саралау қажет деп тапса, сот қылмыстар жиынтығы бойынша жаза тағайындай отырып, үкімге тиісті өзгерістер енгізуге құқылы. Осы жазаның мөлшері сот үкімі бойынша тағайындалған жазадан аспауы керек.

23. Егер қылмыстың қайта саралануына байланысты қылмыстық заң дұрыс қолданылған жағдайда істің қозғауға жатпағаны анықталса, ал қозғалған іс КПК-нің 35-бабының бірінші бөлігінде көзделген негіздер бойынша тоқтатылуға жатса, апелляциялық сатыдағы сот әрекетті қылмыстық заңның тиісті бабына қайта саралағаннан кейін үкімнің күшін жойып, істі тоқтатуға тиіс.

Ескерту. 23-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 10.04.2015 N 1 Нормативтік қаулысымен (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

24. Апелляциялық сатыдағы сот әрекетті ҚК-нің жасалған қылмысты ашу үшін қылмыстық ізге түсудің жеке немесе жеке-жариялы тәртіппен жүзеге асырылуын көздейтін бабы бойынша саралау қажет деген қорытындыға келген жағдайда ол ҚК-нің тиісті бабына қайта саралау туралы шешім қабылдайды және жәбірленушіден қылмыстық ізге түсуді жүзеге асыру туралы арыз түскен жағдайда ғана сол бойынша жаза тағайындайды. Осындай арыз болмаған жағдайда сот сот үкімнің күші жойылуға жатады, ал іс ҚПК-нің 35-бабының бірінші бөлігінің 5) тармағында көзделген негіздер бойынша тоқтатылуға жатады.

Ескерту. 24-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 10.04.2015 N 1 Нормативтік қаулысымен (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

25. Істі апелляциялық тәртіппен қарау кезінде істің мән-жайы толық анықталған жағдайларда сот үкімге азаматтық талапқа қатысты өзгерістер енгізуге құқылы, осы орайда ол, егер азаматтық талапкердің арызында тиісті өтініш болса, өндіріп алу мөлшерін кемітумен қатар оны ұлғайта алады.

Өндіріп алу мөлшерінің ұлғаюына байланысты саралау мен айыптау көлемін мемлекеттік немесе жекеше айыптаушы бірінші сатыдағы сотта қолдаған айыптау шегінде өзгертуге болады.

26. Соттар КПК-нің 24, 426-бабының және 442-бабы бірінші бөлігінің 1) және 2) тармақтарына сәйкес, сотталған адамның жағдайының ауырлауына әкеп соқпайтын үкімді өзгерту негіздерінің түпкілікті болып табылмайтынын назарда ұстаулары қажет.

Апелляциялық сатыдағы сот сотталған адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуы анықталған жағдайда, атап айтқанда:

- іс материалдарымен расталмаған немесе қылмыстық құқық бұзушылық құрамы болып табылмайтын не процессуалдық заң бұзыла отырып таңылған айыптаудың жекелеген көріністерін үкімнен алып тастауға;

- адамды өз алдына бөлек сараланған айыптау бойынша соттау бөлігінде сот үкімінің күшін жоюға және осы бөлікте іс жүргізуді тоқтатып, қалған бөлігінде өзгеріссіз қалдыруға;

- жасалған әрекетті екі қылмыстық құқық бұзушылықтың өте ұқсас жиынтығы ретінде қате бағалаудың нәтижесінде артық таңылған бапты алып тастап, сот үкімінің қалған бөлігінің күшін жоймай өзгеріссіз қалдыруға;

- негізгі жаза мөлшерін қылмыстық құқық бұзушылық заң бабының санкциясы шегінде төмендетуге;

- мүлікті тәркілеуді толық не ішінара немесе жазаның қосымша түрін алып тастауға;

- бас бостандығынан айырудың орнына баптың санкциясында көрсетілген жазаның басқа жеңілірек түрін тағайындауға;

- шартты түрде соттауды қолдануға;

- осы қылмыстық құқық бұзушылық үшін жазаның заңда көзделгеннен гөрі әлдеқайда жеңіл түрін тағайындауға;

- заңмен көзделген негіздер болған жағдайда рақымшылық жасау актісін қолдануға;

- азаматтық талапты өтеу үшін өндірілген соманың мөлшерін кемітуге, талапты қанағаттандырудан бас тартуға немесе талапты қараусыз қалдыруға;

- бірінші сатыдағы соттың заттай дәлелдемелер туралы, сот шығындарын бөлу туралы, Жәбірленушілерге өтемақы қорына өндіріп алынған соманың мөлшері туралы қабылдаған шешімін өзгертуге құқылы.

Ескерту. 26-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 10.04.2015 N 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.03.2022 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

27. Апелляциялық сатыдағы соттар сондай-ақ жүкті әйелдер мен жас балалары бар әйелдердің және жас балаларын жалғыз өзі тәрбиелеп отырған еркектердің жазаны өтеулерін кейінге қалдыру мәселесі бойынша шешім қабылдау туралы (ҚК-нің 74-бабы), айыптау үкімін орындаудың мерзімдерінің өтуіне байланысты жазаны өтеуден босату туралы (ҚК-нің 77-бабы), басқа орындалмаған үкімдер болған жағдайда үкімді орындау туралы, егер уақыты бойынша ең соңынан қабылданған үкімде бұл мәселе шешілмесе (ҚК-нің 60-бабы ), қамауда болу, сондай-ақ емдеу мекемелерінде болу мерзімін есепке алу туралы (ҚК-нің 62, 97, 98-баптары мәселелер бойынша шешім қабылдауға және басқа да өзгерістерді үкімге енгізуге құқылы.

Ескерту. 27-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 10.04.2015 N 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

28. ҚПК-нің 442-бабында көзделген өкілеттіктерді негізге ала отырып, апелляциялық сатыдағы сот жәбірленушінің, жекеше айыптаушының шағымы, прокурордың өтінішхаты болған кезде үкімге азаматтық талап қою, процестік шығындарды өндіріп алу және Жәбірленушілерге өтемақы қорына мәжбүрлеп төлем жасау бөлігінде өзгерістер енгізуге негіздер болған кезде неғұрлым қатаң жаза тағайындауға немесе қосымша жаза қолдануға құқылы.

Апелляциялық саты, егер зерттеуді талап етпейтін негіздерді анықтаса және бұл туралы жекеше айыптаушы, жәбірленуші, олардың өкілдері шағымында немесе прокурор өтінішхатында көрсетсе не осы өзгерістер сотталған адамның жағдайын нашарлатпаса, рақымшылық жасау актісін дұрыс қолданбаудың, алдыңғы үкім бойынша шартты түрде соттаудың күшін жоюға, наградалар, контрабандалық заттар, мемлекеттік бажды өндіріп алу және басқалар туралы мәселені шешуге қатысты тиісті өзгерістерді сот үкіміне енгізуге құқылы.

Ескерту. 28-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 10.03.2022 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

29. Егер істің апелляциялық сатыдағы сотта қаралар сәтінде ҚК-нің 6-бабына сәйкес кері күші бар жаңа заң қабылданса, онда апелляциялық сатыдағы сот осындай заң қабылданғанға дейін шығарылған үкімге тиісті өзгерістер енгізуге міндетті.

Ескерту. 29-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 10.04.2015 N 1 Нормативтік қаулысымен (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

30. Апелляциялық сатыдағы сот ақтау үкіміне, істі тоқтату туралы қаулыға немесе сотталған адамның пайдасына қабылданған өзге де шешімге шағымды, прокурордың өтінішхатын қарау кезінде шағымда немесе прокурордың өтінішхатында олардың заңсыздығы мен негізсіздігі туралы мәселе қойылған жағдайда ғана ақтау үкімінің немесе істі тоқтату туралы қаулыныың күшін жоюға болатынын назарда ұстауы қажет.

Адамдардың біріне қатысты шағым беру, прокурордың өтінішхат келтіруі басқа адамдарға қатысты үкімнің (қаулының) күшін жою құқығын бермейді.

31. Сотталушының пайдасына шығарылған ақтау үкімінің, істі тоқтату туралы қаулының немесе өзге де шешімнің күшін прокурордың өтінішхаты немесе жәбірленушінің не оның өкілінің, сондай-ақ ақтау негіздерімен келіспеген сот ақтаған адамның шағымы бойынша ғана жою мүмкін.

Апелляциялық сатыдағы сот ақтау негізін осы жөнінде шағым немесе наразылық болған жағдайда, сондай-ақ өз бастамасы бойынша, егер шешім ақталғанның жағдайын нашарлатпайтын болса ғана өзгертуі мүмкін.

Ақтау үкімі өзіне дақ түсіретін тұжырымдаманы алып тастау туралы мәселе қойған жәбірленушінің шағымы бойынша да өзгертілуі мүмкін.

Ескерту. 31-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 18 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Нормативтік қаулысымен.

32. Сотталған адамның өзі немесе басқа да процеске қатысушылар апелляциялық шағым немесе прокурор өтінішхат келтіргеннен кейін, бірақ іс апелляциялық тәртіппен қаралғанға дейін сотталған қайтыс болған жағдайда сот сот үкімнің күші жойылуға, ал іс бойынша іс жүргізу КПК-нің 35-бабы бірінші бөлігінің 11) тармағына және 439-бабына сәйкес тоқтатылуға жатады. Қайтыс болған адамға қатысты іс тек қана қайтыс болған сотталған адамды ақтау үшін жалғастырылуы мүмкін.

Қайтыс болған адамды ақтау үшін негіздер болмаған жағдайда апелляциялық сатыдағы сот қаулының сипаттау-дәлелдеу бөлігінде осы туралы келтіреді, ал қорытынды бөлігінде сот үкімінің күшін жою және сотталғанның қайтыс болуына байланысты іс бойынша іс жүргізу тоқтатылғаны туралы шешімді баяндайды. Қайтыс болып кеткен сотталған адамның кінәсіз екендігі анықталған жағдайда қаулыда үкімнің күшін жою және істі тиісті ақтау негізі бойынша тоқтату туралы көрсетілуге тиіс.

Алдын ала тергеу кезінде қайтыс болуына байланысты ісі тоқтатылған айыпталушының жақын туысының оны ақтау туралы шағымын апелляциялық сатыдағы соттың КПК-нің 109-бабының тәртібімен шығарылған қаулысы шағымдалған жағдайларда ғана қарауы мүмкін.

Ескерту. 32-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 10.04.2015 N 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

33. Апелляциялық сатыдағы соттар қаулы дайындаған кезде КПК-нің 443-бабының талаптарын қатаң басшылыққа алулары қажет.

Қаулының кіріспе бөлігінде КПК-нің 443-бабының екінші бөлігінде көрсетілген мәліметтермен қатар сот үкіміне (қаулысына) шағым берген немесе өтінішхат келтірген тұлғаларды көрсеткен жөн.

Сипаттау-дәлелдеу бөлігінде ҚПК-нің 443-бабы үшінші бөлігінің талаптарына сай болуы, шағымның (қарсылықтың) немесе прокурордың өтінішхатының әрбір дәлеліне тиянақты жауап беріліп, істі тексерудің барысы мен нәтижелері, заңға сілтеме жасала отырып, сот қабылдаған шешімнің негіздері мен дәлелдері көрсетіліп, айыптаудың дәлелденгені немесе дәлелденбегені, қылмыстың саралануы және жазалау шаралары туралы мәселелер бойынша нақтылы жауаптар болуы қажет. Прокурордың өтінішхаты немесе шағым қанағаттандырусыз қалдырылған жағдайда апелляциялық сатыдағы сот қаулыда шағымдағы немесе прокурордың өтінішхатындағы дәлелдерді теріске шығаратын тиянақты негіздерді келтіруге міндетті. Үкім бұзылған немесе өзгертілген жағдайда, үкімге негіз етіліп алынған дәлелдемелердің неге жеткіліксіз деп танылғанын, қандай заң бұзушылықтар орын алғанын, олардың үкімнің мәніне қалай әсер еткенін көрсету қажет.

Қорытынды бөлікте қабылданған шешімінің мәні баяндалып, үкімге енгізілген әрбір өзгеріс, шағым жасау тәртібі мен мерзімдері көрсетіледі. Қорытынды бөліктің тұжырымдамасы КПК-нің 431-бабының бірінші бөлігінде баяндалған шешімдердің бірін бейнелеуге тиіс.

Апелляциялық сатыдағы соттың іс бойынша шығарылған жекеше қаулыны бұзу немесе өзгерту туралы шешімі, жекеше қаулыда істің мәніне қатысты мән-жайлар баяндалған жағдайлардан басқа реттерде жекеше қаулымен ресімделеді.

Ескерту. 33-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 10.04.2015 N 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

34. Апелляциялық үкімдер, қаулылар шығаруды ҚПК-нің 444-бабының қағидаларын сақтай отырып, жүзеге асыру қажет.

Судья (судьялар) кеңесу бөлмесінен отырыс залына оралған соң сот актісінің кіріспе және қарар бөліктері жария етіледі, одан кейін төрағалық етуші қабылданған шешімнің мәнін түсіндіреді, ол туралы сот отырысының хаттамасында белгі қойылады.

Үкім, қаулы жария етілген кезден бастап заңды күшіне енеді. ҚПК-нің 477-бабының үшінші бөлігіне сәйкес апелляциялық үкімді орындау кезінде туындайтын күмәндар мен түсініксіздіктерді сот актісін шығарған сот қарайды.

Апелляциялық сатының үкімі мен қаулысын орындауға енгізу ҚПК-нің 445-бабының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.

Ескерту. 34-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 10.03.2022 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

35. Істі апелляциялық сатыда қайтадан қарау жалпы тәртіппен жүзеге асырылады. Жаңадан қабылданған үкім, қаулы апелляциялық сатының бұрын қабылдаған үкіміне, қаулысына қарама-қайшы келген жағдайда облыстық немесе оған теңестірілген соттың төрағасы кассациялық сатыға туындаған қарама-қайшылықтарды жою туралы ҚПК-нің 446-бабының үшінші бөлігіне сәйкес ұсыным енгізеді.

Ескерту. 35-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 18 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз); 10.04.2015 N 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

36. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес, осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына енгізіледі және жалпыға бірдей міндетті болып табылады әрі ресми жарияланған күннен бастап күшіне енеді.

Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының Төрағасы
Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының судьясы,
жалпы отырыс хатшысы

О практике рассмотрения уголовных дел в апелляционном порядке

Қылмыстық істерді апелляциялық тәртіппен қарау тәжірибесі туралы