Об утверждении научно-технической программы "Национальная система космического мониторинга Республики Казахстан" на 2004-2006 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 6 февраля 2004 года N 147. Утратило силу - постановлением Правительства РК от 5 апреля 2005 г. N 307 (P050307)

В целях реализации п.2.6.1. Плана мероприятий по реализации Программы Правительства Республики Казахстан на 2003-2006 годы, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 5 сентября 2003 года N 903, Правительство Республики Казахстан постановляет:

1. Утвердить прилагаемую научно-техническую программу "Национальная система космического мониторинга Республики Казахстан" на 2004-2006 годы (далее - Программа).

2. Внести в постановление Кабинета Министров Республики Казахстан от 26 мая 1993 года N 434 "О республиканских целевых научно-технических программах" следующее дополнение:
перечень республиканских целевых научно-технических программ,
утвержденный указанным постановлением, дополнить пунктом 16 следующего содержания:
"16. Национальная система космического мониторинга Республики
Казахстан".

3. Министерству образования и науки Республики Казахстан два раза в год, до 1 февраля и 1 августа, по итогам полугодия представлять Правительству Республики Казахстан информацию о ходе реализации Программы.

4. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на Первого заместителя Премьер-Министра Республики Казахстана Марченко Г.А.

5. Настоящее постановление вступает в силу со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 6 февраля 2004 года N 147

Научно-техническая программа
"Национальная система космического мониторинга
Республики Казахстан на 2004-2006 годы"

1. Паспорт Программы

Наименование Национальная система космического
мониторинга Республики Казахстан
на 2004-2006 годы

Государственный Министерство образования и науки
заказчик - разработчик Республики Казахстан

Сроки реализации 2004-2006 годы

Основание для разработки Стратегия индустриально-
инновационного развития Республики
Казахстан на 2003-2015 годы,
утвержденная Указом Президента
Республики Казахстан от 17 мая 2003 года
N 1096; п.2.6.1. Плана мероприятий по
реализации Программы Правительства
Республики Казахстан на 2003-2006 годы,
утвержденного постановлением
Правительства Республики Казахстан
от 5 сентября 2003 года N 903

Цель Программы Развитие Национальной системы
космического мониторинга Республики
Казахстан путем создания современной
научно-технической инфраструктуры для
приема, архивации и обработки регулярных
космических съемок территории Казахстана.
Внедрение новых информационных
технологий оперативной поддержки
государственных органов управления при
решении задач контроля и
сбалансированного устойчивого развития
отраслей экономики и регионов республики
с использованием данных дистанционного
зондирования

Задачи Программы Создать в городе Астане Центр
космического мониторинга,
ориентированный на оперативный прием и
обработку данных дистанционного
зондирования высокого разрешения в
интересах государственных органов
управления.
Организовать опорную сеть станций
приема, обеспечивающих регулярное
покрытие всей территории Казахстана
оперативными космическими съемками
высокого, среднего и низкого разрешения
в различных спектральных диапазонах.
Создать национальный архив цифровых
изображений территории Казахстана.
Разработать и внедрить комплекс
геоинформационных технологий для решения
наиболее приоритетных задач мониторинга
с использованием данных дистанционного
зондирования.
Создать сеть подспутниковых полигонов
для верификации результатов космического
мониторинга.
Разработать корпоративную сеть для
оперативного доступа заинтересованных
министерств и ведомств Республики
Казахстан к результатам космического
мониторинга
Необходимые ресурсы и Финансовое обеспечение программы
источники финансирования осуществляется в рамках государственного
заказа за счет и в пределах средств
республиканского бюджета,
предусмотренных администратору Программы
в республиканском бюджете на
соответствующие финансовые годы в объеме
бюджетных средств, необходимых для
реализации мероприятий 2004-2006 годов.
Необходимые финансовые затраты,
связанные с реализацией Программы,
составляют всего - 206,0 млн.тенге,
в том числе по годам: 2004 году - 67,3
млн.тенге; 2005 году - 68,8 млн.тенге;
2006 году - 69,9 млн.тенге.
Объемы расходов на 2005-2006 годы
будут уточняться в соответствии
с Законом Республики Казахстан
"О республиканском бюджете" на
соответствующий финансовый год
Ожидаемые результаты Создание Национальной системы
космического мониторинга Республики
Казахстан, включающая:
центр космического мониторинга в
городе Астане, обеспечивающий прием и
обработку данных дистанционного
зондирования земли (ДЗЗ) высокого
разрешения с космических аппаратов IRS
(Индия), RADARSAT (Канада);
опорную сеть станций приема,
объединяющую Центры в городах Астане,
Алматы и Приозерске высокоскоростными
каналами передачи данных;
национальный архив цифровых
изображений территории Казахстана;
базовый комплекс геоинформационных
технологий для решения приоритетных
задач мониторинга аграрных ресурсов,
чрезвычайных ситуаций, окружающей
среды и минеральных ресурсов;
сеть тестовых подспутниковых
полигонов для синхронных наземных
исследований;
корпоративную информационную сеть,
обеспечивающую оперативный доступ к
результатам космического мониторинга
заинтересованным министерствам и
ведомствам Республики Казахстан.

2. Введение

Программа разработана в целях реализации Стратегии индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003-2015 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 17 мая 2003 года N 1096.
Программа основывается на одном из ключевых приоритетов Стратегии "Казахстан-2030" и соответствует единой государственной политике долгосрочного социально-экономического развития страны на основе достижений науки и техники, эффективного использования отечественного научно-технологического потенциала.
Космические исследования в Казахстане начали развиваться в рамках Целевой комплексной научной программы "Казахстан-Космос", утвержденной постановлением Кабинета Министров Казахской Советской Социалистической Республики от 13 марта 1991 года N 166, в которой были заложены основные направления космических исследований в республике. За последнее десятилетие Казахстан проводил развитие космических технологий на собственной базе. При поддержке Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан успешно выполнены четыре комплексные программы космических исследований и экспериментов на борту орбитальной станции "Мир" и Международной космической станции с участием космонавтов
Т. Аубакирова (1991 год) и Т. Мусабаева (1994, 1998 и 2001 годы). Были получены важные фундаментальные и прикладные результаты в области экологического мониторинга и контроля окружающей среды, биотехнологии и биомедицины, космического материаловедения и геофизических исследований; созданы основы для дальнейшего развития космического потенциала республики.
Настоящая Программа определяет комплекс взаимосвязанных научно-технических, организационных, правовых мероприятий, направленных на развитие Национальной системы космического мониторинга, как одного из наиболее приоритетных и эффективных направлений использования космических технологий.
Развитие Национальной системы космического мониторинга основано на опыте работы прошлых лет, показавшие исключительность и высокую экономическую эффективность использования средств космического мониторинга. Программа является наукоемкой, с долговременным положительным эффектом в национальном масштабе.

3. Анализ современного состояния проблемы

В современном мире космические информационные технологии, включая средства и методы дистанционного зондирования Земли из космоса, развиваются бурными темпами. В 2002 году объем капитальных вложений в разработку прикладных программ и технологий мировой космической отрасли вырос более чем на 200 % по сравнению с 1996 годом. В настоящее время финансирование гражданских космических программ в России составляет 150 200 млн. долларов США, в Германии- 600 650 млн. долларов США, в Италии - 850 900 млн. долларов США,
в Индии - 1 1.2 млрд. долларов США, в Китае - 1.3 1.5 млрд. долларов США, в Японии - около 3.5 млрд. долларов США, в США (без аэронавтики) - свыше 13 млрд. долларов США. Относительная доля госбюджетных ассигнований в общих затратах на космическую деятельность составляет: в России - 0.998, в Германии - 0.93, в Италии - 0.92, в Индии - 0.972, в Китае - 0.95, в Японии - 0.83, в США - 0.996.
В Казахстане эти цифры значительно ниже. Суммарное бюджетное финансирование казахстанских научно-исследовательских институтов космического профиля в 2002 году составило около 370 тыс. долларов США. В 2003 году развитие космических информационных технологий включено в перечень наиболее приоритетных направлений развития отечественной науки. При этом финансирование программ фундаментальных и прикладных исследований, связанных с космическими исследованиями, на 2003 год увеличено более чем в два раза.
Следует отметить, что за последнее десятилетие в Казахстане разработаны и внедрены современные отечественные технологии в области приема и обработки космической информации, решения практических задач с использованием данных дистанционного зондирования Земли.
Созданы станции приема спутниковой информации на базе Института космических исследований Министерства образования и науки Республики Казахстан (далее - ИКИ) и Национального центра радиоэлектроники и связи (НЦРЭС, город Приозерск). Сегодня антенны, установленные в ИКИ, ежедневно принимают более 5 Гбайт информации с американских спутников NOAA (пространственное разрешение 1100 м), EOS AM Terra (разрешение 250 м) и российского природно-ресурсного спутника "Метеор - 3 М" (разрешение 37 м).
С 1997 года развивается система космического мониторинга сельскохозяйственных угодий, с помощью которой ежегодно определяются площади посевов и состояние зерновых, перспективы на урожай.
С 2001 года функционирует система космического мониторинга Западно-Казахстанской области (Ак-Жаик), в рамках которой решаются задачи мониторинга сельскохозяйственных угодий, картирования очагов пожаров и зон затопления, контроля экологической обстановки в районе нефтегазоконденсатное месторождение Карачаганак и бывшего испытательного полигона Азгир.
Накоплен большой опыт по приему, архивации и тематической обработке данных дистанционного зондирования. В ИКИ разработаны геоинформационные системы (ГИС) - "Аграрные ресурсы Казахстана", "Семипалатинский ядерный полигон", "Алматы", "Арал", "Каспий".
Выполнены научные проекты в рамках программ фундаментальных исследований: "Теоретические основы дистанционного зондирования и космических технологий" (1997-1999 годы), "Разработка методов анализа данных дистанционного зондирования и свойств синтезированных в космосе материалов", "Разработка математических моделей атмосферной коррекции данных дистанционного зондирования Земли на основе теории переноса излучения" (2000-2002 годы).
Слабые стороны проблемы: в случае затягивания принятия решения по созданию НСКМ возможны большие экономические потери вследствие неконтролируемой эксплуатации природных и минеральных ресурсов, нерационального землепользования, нарушения границ лицензионных участков, несвоевременного обнаружения и локализации чрезвычайных ситуаций, ухудшения экологической ситуации.
Сильные стороны проблемы: внедрение новых отечественных технологий информационной поддержки государственных органов при решении наиболее актуальных задач и социально-
экономического развития республики на основе данных дистанционного зондирования различного разрешения, своевременного принятия решения, направленные на ликвидацию чрезвычайных ситуаций и стабилизацию экологической обстановки. Существенно повысить эффективность использования сельскохозяйственных угодий и минеральных ресурсов.

4. Цель и задачи Программы

Целью Программы развития Национальной системы космического мониторинга Республики Казахстан (НСКМ) на 2004-2006 годы являются:
создание современной научно-технической инфраструктуры для приема, архивации и тематической обработки регулярных космических съемок территории Казахстана;
внедрение новых геоинформационных технологий оперативной поддержки государственных органов управления при решении задач контроля и сбалансированного устойчивого развития отраслей и регионов республики с использованием данных дистанционного зондирования земли (ДЗЗ).
В соответствии с поставленными целями, в рамках Программы предусматривается решить следующие задачи:
создать в городе Астане Центр космического мониторинга, ориентированного на прием и обработку данных ДЗЗ высокого разрешения;
организовать опорную сеть станций приема данных ДЗЗ, обеспечивающую регулярное покрытие территории Казахстана космическими снимками высокого, среднего и низкого разрешения в различных спектральных диапазонах;
создать национальный архив цифровых изображений территории Казахстана;
разработать и внедрить математические модели, алгоритмы и геоинформационные технологии для решения наиболее приоритетных задач космического мониторинга чрезвычайных ситуаций, сельскохозяйственных угодий, минеральных ресурсов и охраны окружающей среды Республики Казахстан;
создать сеть тестовых подспутниковых полигонов для верификации результатов космического мониторинга;
создать корпоративную информационную сеть, обеспечивающую распространение результатов мониторинга в соответствии с потребностями (заявками) органов государственного управления, заинтересованных министерств и ведомств Республики Казахстан.

5. Основные направления и механизм
реализации Программы

Программа направлена на развитие Национальной системы космического мониторинга Республики Казахстан, разработку и реализацию отечественных наукоемких технологий, способствующих переходу на качественно новый уровень мониторинга с использованием комплекса мультиспектральных снимков различного разрешения; решение актуальных социально-экономических задач устойчивого развития отраслей и регионов республики.
В рамках Программы будут реализованы следующие основные направления работ.

5.1. Создание Национального Центра
космического мониторинга в городе Астане

НЦКМ создается для приема и обработки данных ДЗЗ высокого разрешения в интересах государственных органов управления. В НЦКМ будут установлены аппаратно-программные комплексы (АПК) для приема данных с индийских спутников IRS 1C/1D (разрешение PAN 5.6м) и данных активного зондирования с канадских спутников RADARSAT-1/2 (разрешение 8 - 25м). Расположение НЦКМ в городе Астане, административном и географическом центре Казахстана, позволит не только расширить зону радиовидимости приемных станций и обеспечить максимальное покрытие территории Казахстана космическими снимками, но и повысит оперативность представления важнейших результатов мониторинга руководству республики.
Создание НЦКМ поможет укрепить научно-технический потенциал столицы и будет способствовать более активному применению результатов фундаментальных исследований в практической деятельности государственных органов управления. Центр призван сыграть роль управляющего ядра, вокруг которого будут развиваться остальные компоненты Национальной системы космического мониторинга.
Тематическая ориентация НЦКМ будет определяться реальными потребностями экономики Казахстана. В первую очередь планируется акцентировать усилия на разработке и внедрении геоинформационных технологий мониторинга аграрных ресурсов, чрезвычайных ситуаций,
окружающей среды, природных и минеральных ресурсов.
Результаты решения прикладных задач по корпоративной сети будут оперативно передаваться в Аппарат Президента Республики Казахстан, Правительство Республики Казахстан, Парламент Республики Казахстан, соответствующие министерства и ведомства. Анализ этих данных позволит объективно представлять ситуацию в регионах и принимать более эффективные управленческие решения.

5.2. Создание опорной сети станций
приема данных дистанционного зондирования Земли

Эффективная система космического мониторинга должна обеспечивать регулярное покрытие территории Казахстана и сопредельных государств оперативными космическими съемками высокого, среднего и низкого разрешения в различных спектральных диапазонах. Как показывает опыт других стран, наиболее разумное решение заключается в создании распределенной сети станций приема, каждая из которых ориентирована на работу с определенными системами дистанционного зондирования Земли из космоса.
В настоящее время в Казахстане созданы станции приема спутниковой информации на базе ИКИ (ЦПКИ в городе Алматы и ЦКМ в городе Астане) и антенный комплекс Национального центра радиоэлектроники и связи (город Приозерск).
В ЦПКИ установлены антенны для приема данных с американских спутников NOAA (разрешение 1100 м), EOS AM Terra (разрешение 250 м) и российского спутника "Метеор - 3 М" (разрешение 37 м).
ЦКМ в городе Астане ориентирован на прием данных ДЗЗ высокого разрешения с действующих международных спутников IRS 1C/1D (разрешение PAN 5.6 м) и RADARSAT-1/2 (разрешение от 8 до 25 м).
Антенный комплекс Национального центра радиоэлектроники и связи в Приозерске ориентирован на прием данных с российских спутников "Монитор" и "Ресурс-ДК", которые планируется запустить в 2004-2006 годы.
В рамках настоящей Программы предусматривается модернизировать оборудование вышеперечисленных центров и объединить их высокоскоростными каналами передачи данных. Это позволить осуществлять централизованный сбор и хранение данных, принятых на разные станции, в Национальном архиве данных ДЗЗ.

5.3. Создание Национального архива
цифровых космических изображений

Важным элементом НСКМ является архив данных ДЗЗ. Учитывая, что ежедневный объем принятых данных ДЗЗ к концу 2004 года будет превышать 30 Гбайт, организация такого архива совсем не тривиальная проблема.
Структурно архив будет состоять из двух уровней: долговременного хранилища и промежуточного хранилища, где будут размещаться наиболее часто используемые фрагменты космических снимков. В качестве первичных носителей долговременного хранилища предусмотрено использовать DVD-диски, а промежуточного - внешние HDD с повышенной скоростью обмена.
В рамках Программы предусматривается приобрести необходимое оборудование и разработать систему управления архивом, которая будет обеспечивать не только сохранность и защиту данных от несанкционированного доступа, но и эффективный поиск по запросам
пользователей. Для реализации этих функций будет создан электронный каталог архива, содержащий всю информацию, необходимую для оперативного доступа к данным и справочного обслуживания пользователей. Таким образом, система управления архивом будет обеспечивать:
формирование двухуровневого архива цифровых изображений на машинных носителях;
ведение электронного каталога долговременного архива и базы данных изображений промежуточного хранилища;
формирование QL - изображений с пониженным разрешением;
защиту архива от несанкционированного доступа;
поиск и актуализацию космоснимков по запросам пользователей.

5.4. Разработка геоинформационных технологий решения
приоритетных задач мониторинга

Любая система мониторинга создается для решения конкретных прикладных задач. В тематическом плане развитие НСКМ будет направлено на решение наиболее актуальных задач мониторинга в интересах министерств сельского хозяйства, охраны окружающей среды, энергетики и минеральных ресурсов, агентств по чрезвычайным ситуациям, по управлению земельными ресурсами; областных и районных акиматов. При этом круг решаемых задач будет определяться реальными потребностями экономики Казахстана.
Настоящая Программа предусматривает развитие следующих тематических компонент НСКМ:
подсистемы космического мониторинга сельского хозяйства;
подсистемы космического мониторинга чрезвычайных ситуаций;
подсистемы космического мониторинга минеральных ресурсов;
подсистемы космического мониторинга экологического состояния окружающей среды.
Подсистема космического мониторинга сельского хозяйства предназначена для оперативного контроля состояния и использования аграрных ресурсов на территории республики.
В 2004-2006 годы в рамках подсистемы будут решены следующие задачи:
мониторинг агроклиматических условий предпосевного периода;
картирование и оценка площадей посевов сельскохозяйственных культур;
контроль состояния посевов; определение очагов и площадей распространения болезней и вредителей; контроль сроков и качества проведения основных агротехнических работ; комплексная оценка продуктивности пахотных земель.
Подсистема космического мониторинга чрезвычайных ситуаций предусматривает разработку и создание технологий раннего обнаружения чрезвычайных ситуаций, картирования зон бедствий, контроля за ликвидацией последствий чрезвычайных ситуаций и оценки ущерба, нанесенного природными и техногенными катастрофами.
В 2004-2006 годы в рамках подсистемы будут решены следующие задачи:
контроль сроков формирования и схода снежного покрова; картирование зон затопления в период прохождения паводковых вод; раннее распознавание очагов лесных и степных пожаров; картирование нефтяных пятен на акватории Каспийского моря; контроль потенциальных зон сейсмической активности.
Подсистема космического мониторинга минеральных ресурсов создается с целью регулярной инвентаризации минерально-сырьевой базы республики и оперативного контроля добычи, транспортировки и использования полезных ископаемых.
В 2004-2006 годы в рамках подсистемы будут решены следующие задачи: комплексное районирование и оценка перспективности нефтегазоносных провинций Казахстана с целью поиска и разведки новых месторождений углеводородного сырья; контроль состояния инфраструктуры нефтегазодобывающей отрасли; мониторинг добычи и транспортировки углеводородного сырья; картирование процессов затопления скважин; контроль ледовой обстановки в районах нефтяных платформ; контроль состояния объектов недропользования (открытых карьерных разработок, дражных полигонов, кустов буровых скважин); выявление границ нарушения лицензионных участков; картирование региональных и трансрегиональных линеаментов, разрывных нарушений (тектонических разломов).
Подсистема космического мониторинга окружающей среды создается с целью регулярного контроля состояния зон экологических бедствий, кризисных регионов и территорий с повышенной антропогенной нагрузкой.
Подсистема предусматривает решение следующих задач:
космический мониторинг облачного покрова над территорией Казахстана; мониторинг Аральского моря и регистрация пыльных бурь; мониторинг Семипалатинского испытательного ядерного полигона (далее - СИЯП) и прилегающих к нему территорий; контроль сгонно-нагонных явлений на Казахстанском побережье Каспийского моря; мониторинг бассейна реки Сыр-Дарьи; картирование зеленых насаждений промышленных городов Казахстана.

5.5. Создание сети
подспутниковых полигонов

Для получения достоверных результатов, тестирования и калибровки данных дистанционного зондирования необходимо проводить наземные исследования на тестовых полигонах синхронно с космическими съемками. Потоки данных, полученные путем контактных и дистанционных измерений, дополняют друг друга и только вместе могут дать объективную и полную картину наблюдаемых явлений. Сеть комплексных и специализированных полигонов должна покрывать всю территорию Казахстана с учетом региональных особенностей. В первую очередь необходимо оборудовать полигоны в районах экологических бедствий, таких как Приаралье, Прикаспий, Прибалхашье, СИЯП и другие. Полигоны целесообразно создавать на базе имеющихся ведомственных экспериментальных площадок.
Создание сети тестовых полигонов позволит:
сформировать комплексные трехмерные цифровые модели различных экосистем полигонов для изучения и прогноза их развития;
разработать "спектральные образы" различных типов поверхности для автоматической классификации космоснимков и верификации данных дистанционного зондирования;
отработать ГИС-технологии космического мониторинга аграрных ресурсов, чрезвычайных ситуаций, минеральных ресурсов, охраны окружающей среды и адаптировать полученные результаты на другие регионы республики.

5.6. Создание корпоративной информационной сети для
распространения результатов мониторинга

Для распространения результатов мониторинга необходимо создать корпоративную информационную сеть НСКМ, которая обеспечит доступ к информации со стороны органов государственного управления различного уровня, включая заинтересованные министерства и ведомства, а также областные акиматы, на основе технологии "клиент-сервер".
Архитектура корпоративной сети НСКМ предусматривает разделение на внутренние сети (Intranet), обслуживающие отдельные ведомства или регионы в пределах территории Казахстана, и внешнюю сеть (Internet), обеспечивающую связь с мировым сообществом. Для эффективного взаимодействия этих сетей предполагается использовать технические решения на основе стандартов и протоколов ИНТЕРНЕТ.
При создании корпоративной сети НСКМ предусматривается максимальное использование действующих ведомственных информационно-измерительных сетей, банков данных и средств телекоммуникаций.
Создание корпоративной сети позволит:
увеличить скорость и надежность представления основных результатов мониторинга пользователям всех рангов;
объединить локальные (ведомственные и территориальные) сети и создать единое информационное пространство НСКМ, входящее в мировую систему мониторинга;
упростить доступ к наиболее известным мировым архивам космоснимков, представляющим значительный интерес для Казахстана;
отработать технологии сопряжения мультидисциплинарных и территориальных баз данных, а так же геоинформационных систем республиканского и областного уровня.
Идеология развития сети предусматривает ее постоянное расширение за счет включения в систему новых пользователей, задач и источников информации.
Основными пользователями корпоративной сети НСКМ являются: Администрация Президента Республики Казахстан и Правительство Республики Казахстан, министерства сельского хозяйства, охраны окружающей среды, энергетики и минеральных ресурсов, транспорта и коммуникаций; агентства по чрезвычайным ситуациям, по управлению земельными ресурсами; областные и районные акиматы Республики Казахстан, другие государственные органы и организации.
По мере развития информационной инфраструктуры системы к ней будут подключаться новые абоненты, в том числе: научно-исследовательские институты и центры, учебные заведения, организации и предприятия агропромышленного комплекса, территориальные и ведомственные информационно-измерительные сети, обеспечивающие оперативный доступ к результатам космического мониторинга государственных органов управления, заинтересованных министерств и ведомств Республики Казахстан.
Реализация Программы будет осуществляться на основе государственного заказа на выполнение проектов, соответствующих целям и задачам Программы и прошедших конкурсный отбор.
Администратор Программы - Министерство образования и науки Республики Казахстан обеспечивает:
проведение конкурса проектов на выполнение заданий Программы;
координацию выполнения заданий Программы и текущий контроль;
приемку промежуточных и заключительных отчетов по Программе.
Для непрерывного управления и контроля предполагается создать научно-технический Совет при головной организации, включающий представителей заинтересованных министерств.

6. Необходимые ресурсы и источники финансирования

Финансовое обеспечение Программы осуществляется в рамках государственного заказа за счет и в пределах средств республиканского бюджета, предусмотренных администратору Программы в республиканском бюджете на соответствующие финансовые годы в объеме бюджетных средств, необходимых для реализации мероприятий 2004-2006 годов.
Необходимые финансовые затраты, связанные с реализацией Программы, составляют всего - 206,0 млн.тенге, в том числе по годам: в 2004 году - 67,3 млн.тенге; 2005 году - 68,8 млн.тенге; 2006 году - 69,9 млн. тенге.
Объемы расходов на 2005-2006 годы будут уточняться в соответствии с Законом Республики Казахстан "О республиканском бюджете" на соответствующий финансовый год.

7. Ожидаемый результат от реализации Программы

В результате выполнения Программы будет создана Национальная система космического мониторинга, включающая следующие компоненты:
Центр космического мониторинга в городе Астане;
опорную сеть станций приема данных дистанционного зондирования, обеспечивающих регулярное покрытие территории Казахстана оперативными космическими съемками высоко, среднего и низкого разрешения в различных спектральных диапазонах;
Национальный архив цифровых изображений территории Казахстана;
базовый комплекс ГИС-технологии для решения актуальных задач мониторинга аграрных ресурсов, чрезвычайных ситуаций, минеральных ресурсов, кризисных районов, зон экологических бедствий и территорий с повышенной антропогенной нагрузкой на территории Казахстана;
сеть тестовых подспутниковых полигонов для верификации результатов космического мониторинга;
корпоративную информационную сеть, обеспечивающую передачу основных результатов мониторинга в Аппарат Президента Республики Казахстан и Правительство Республики Казахстан, соответствующие министерства и ведомства.
Кроме того, реализация Программы будет способствовать расширению рынка информационных услуг и технологий, связанных с получением, обработкой и использованием космической информации, развитию новых космических технологий, во многом определяющих современный уровень научно-технического прогресса, повышению уровня инвестиционной активности зарубежных компаний.
Ожидаемые результаты по основным направлением Программы приведены в нижеследующей таблице.

Таблица

____________________________________________________________________
N ! Основные задания ! Ожидаемые результаты
п/п! !
--------------------------------------------------------------------
1 ! 2 ! 3
--------------------------------------------------------------------
1 Создать Национальный НЦКМ, оснащенный антеннами,
центр космического оборудованием и программным обеспечением
мониторинга в городе для приема данных ДЗЗ высокого
Астане разрешения с индийских спутников
IRS-1C/1D (пространственное разрешение
PAN-5.8 м, LISS-23.6 M) и канадского
спутника RADARSAT (разрешение 8-25 м),
комплекс базовых технологий первичной
обработки ДЗЗ, включающий калибровку,
атмосферную и радиометрическую
коррекцию и географическую привязку
цифровых изображений.
Программы и методические пособия для
подготовки специалистов в области
тематической обработки данных
дистанционного зондирования и
геоинформационного моделирования

2. Организовать опорную Опорные станции приема данных ДЗЗ в
сеть станций приема городах Астане (IRS, RADARSAT), Алматы
данных ДЗЗ (NOAA, MODIS, Метеор-3 М) и Приозерске
(монитор, ресурс-ДК).
Высокоскоростные системы передачи
информации, объединяющие центры приема
и национальный архив цифровых
изображений

3. Создать национальный Долговременный архив космических
архив цифровых снимков на DVD-дисках.
изображений Промежуточный архив актуальных данных
территории на HDD.
Казахстана Электронный каталог цифровых
изображений доступный через Internet.
Технологии быстрого поиска
актуализации космических снимков с
использованием QL - изображений.
Алгоритмы и процедуры защиты архива
от несанкционированного доступа

4. Внедрить комплекс ГИС- Математические модели, алгоритмы и ГИС-
технологий для решения технологии решения прикладных задач
прикладных задач мониторинга аграрных ресурсов.
мониторинга Математические модели, алгоритмы и ГИС-
технологии решения прикладных задач
мониторинга чрезвычайных ситуаций.
Математические модели, алгоритмы и ГИС-
технологии инвентаризации минерально-
сырьевой базы республики, оперативного
контроля добычи и транспортировки
полезных ископаемых.
Математические модели, алгоритмы и ГИС-
технологии мониторинга зон
экологических бедствий и регионов
повышенной антропогенной нагрузки на
территории Казахстана

5. Создать сеть Тестовые полигоны в зонах
подспутниковых экологического бедствия (Приаралье,
полигонов для Прикаспии, Прибалхашье, СИЯП),
верификации Акмолинской, Западно-Казахстанской и
результатов других областях.
мониторинга Банк "спектральных образов" различных
типов поверхности для автоматической
классификации космоснимков и
верификации данных дистанционного
зондирования.
Комплексные трехмерные цифровые модели
различных экосистем и методы
верификации результатов решения
прикладных задач космического
мониторинга

6. Разработать Технологии быстрого распространения
корпоративную сеть результатов мониторинга с
для распространения использованием высокоскоростных каналов
результатов связи и спутниковых телекоммуникаций.
мониторинга Стандарты, протоколы и соглашения,
регламентирующие обмен данными в едином
информационном пространстве НСКМ.
Процедуры сопряжения ведомственных и
территориальных сетей и баз данных на
основе протоколов Internet/lntranet.
Упрощенный доступ к международным
архивам космоснимков и оперативный
заказ съемок территории Казахстана на
льготных условиях
___________________________________________________________________

8. План мероприятий по реализации Программы

-------------------------------------------------------------------
N ! Мероприятие ! Форма !Ответст-!Срок ис-!Предпо-!Источ-
п/п! !завершения!венный !полнения!лагае- !ник
! ! !за ис- ! !мые !финан-
! ! !полнение! !расходы!сирова-
! ! ! ! !(млн. !ния
! ! ! ! !тенге) !
-------------------------------------------------------------------
1 ! 2 ! 3 ! 4 ! 5 ! 6 ! 7
-------------------------------------------------------------------
Организационные мероприятия

1. Организовать и Приказы, МОН I квартал Не
провести конкурс протоколы 2004 года тре-
по отбору проектов конкурсной буется
на размещение комиссии
государственного
заказа на
выполнение
Программы

2. Заключить договор Договор о МОН I квартал Не
о государственных государ- ежегодно тре-
закупках на ственных буется
выполнение закупках
государственного
заказа по
реализации
Программы

3. Представлять Отчет Институт IV Не
администратору админист- косми- квартал тре-
Программы проме- ратору ческих ежегодно буется
жуточные отчеты Прог- исследо-
и развернутые раммы. ваний
Программы на План
следующий за Прог-
отчетным год раммы на
следующий
за отчет-
ным год

Научно-технические мероприятия

4. Создать Проект МОН IV Всего - Рес-
Национальный центр норматив- квартал 97.3, пуб-
космического ного 2004 в т.ч. ли-
мониторинга (НЦКМ) правового года по годам: кан-
в городе Астане. акта, 2004 - ский
Разработать научно- 34.1; бюд-
комплекс базовых техничес- IV 2005 - жет
технологий кий отчет, квартал 32.0*;
первичной обработки утверж- ежегодно 2006 -
данных дистанцион- денный 31.2*
ного зондирования. приказом
Министра

5. Организовать Научно- МОН Ежегодно, Всего - Рес-
опорную сеть техническая начиная с 10.0, пуб-
станций приема документа- I квар- в т.ч. ли-
данных ДЗЗ. ция, утверж- тала по кан-
Организовать денная 2005 года годам: ский
передачу данных ДЗЗ приказом 2004 - бюд-
с использованием Министра 4.0; жет
высокоскоростных 2005 -
каналов связи 3.0*;
2006 -
3.0*

6. Создать Научно- МОН IV Всего - Рес-
национальный архив техничес- квартал 18.1, пуб-
цифровых изображе- кая доку- ежегодно в т.ч. ли-
ний территории ментация, по кан-
Казахстана. утвержден- годам: ский
Создать двух- ная при- 2004 - бюд-
уровневый архив казом 7.0; жет
космических снимков Министра 2005 -
на DVD и HDD- 5.5*;
дисках и других 2006 -
внешних носителях. 5.6*
Разработать
электронный каталог
и технологии защиты
данных от несанк-
ционированного
доступа

7. Разработать ГИС- Научно- МОН IV Всего - Рес-
технологии для технический квартал 64.4, пуб-
решения прикладных отчет, ежегодно в т.ч. ли-
задач космического утвержден- по кан-
мониторинга. ный прика- годам: ский
Разработать зом 2004 - бюд-
математические Министра 16.7; жет
модели, алгоритмы 2005 -
и ГИС-технологии 22.6*;
мониторинга 2006 -
аграрных ресурсов, 25.1*
чрезвычайных
ситуаций;
инвентаризации
минерально-сырьевой
базы республики

8. Создать сеть Научно- МОН IV Всего - Рес-
подспутниковых техническая квартал 8.0, пуб-
полигонов для документа- ежегодно в т.ч. ли-
верификации ция, научно- по кан-
результатов технический годам: ский
мониторинга. отчет, 2004 - бюд-
Сформировать утвержденные 3.0; жет
тестовые приказом 2005 -
полигоны в зонах Министра 3.0*;
экологического 2006 -
бедствия. 2.0*
Создать банк
"спектральных
образов"
различных типов
поверхности для
автоматической
классификации
космических
снимков и
верификации данных
дистанционного
зондирования

9. Разработать Научно- МОН IV Всего - Рес-
корпоративную техническая квартал 8.2, пуб-
сеть НСКМ для документа- ежегодно в т.ч. ли-
распространения ция, научно- по кан-
результатов технический годам: ский
мониторинга. отчет, 2004 - бюд-
Разработать утвержденные 2.5; жет
технологии быстрого приказом 2005 -
распространения Министра 2.7*;
космических снимков 2006 -
и картографических 3.0*
результатов
мониторинга с
использованием
высокоскоростных
каналов связи и
спутниковых
телекоммуникаций.
--------------------------------------------------------------------

Примечание: *Объемы расходов на 2005-2006 годы будут
уточняться в соответствии с Законом Республики Казахстан
"О республиканском бюджете" на соответствующий финансовый год.

"Қазақстан Республикасы ғарыштық мониторингінiң ұлттық жүйесi" 2004-2006 жылдарға арналған ғылыми-техникалық бағдарламасын бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 6 ақпандағы N 147 қаулысы. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2005.04.05. N 307 қаулысымен.

Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 5 қыркүйектегі N 903 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жөнiндегі iс-шаралар жоспарының 2.6.1-тармағын iске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Yкiметi қаулы етеді:

1. Қоса берiлiп отырған "Қазақстан Республикасы ғарыштық мониторингiнiң ұлттық жүйесi" 2004-2006 жылдарға арналған ғылыми-техникалық бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн.

2. "Республикалық мақсатты ғылыми-техникалық бағдарламалар туралы" Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетiнiң 1993 жылғы 26 мамырдағы N 434 қаулысына мынадай толықтыру енгiзiлсiн:
көрсетiлген қаулымен бекiтiлген республикалық мақсатты ғылыми-техникалық бағдарламалардың тiзбесi мынадай мазмұндағы 16-тармақпен толықтырылсын:
"16. Қазақстан Республикасы ғарыштық мониторингінiң ұлттық жүйесi".

3. Қазақстан Республикасының Бiлiм және ғылым министрлiгi жылына екi рет, 1 ақпанға және 1 тамызға дейiн, жарты жылдықтың қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасының Үкiметiне Бағдарламаны iске асырудың барысы туралы ақпарат ұсынсын.

4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң бiрiншi орынбасары Г.А.Марченкоға жүктелсiн.

5. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап күшiне енедi.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2004 жылғы 6 ақпандағы
N 147 қаулысымен
бекітілген

"Қазақстан Республикасы ғарыштық мониторингінiң
ұлттық жүйесi" 2004-2006 жылдарға арналған
ғылыми-техникалық бағдарламасы

1. Бағдарламаның паспорты

Атауы Қазақстан Республикасының 2004-2006 жылдарға
арналған ұлттық ғарыш мониторингі жүйесi
ғылыми-техникалық бағдарламасы
Мемлекеттiк Қазақстан Республикасының Бiлiм және ғылым
тапсырыс министрлiгi
беруші-әзірлеуші
Iске асыру 2004-2006 жылдар
мерзiмдерi
Әзiрлеу үшiн Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2003 жылғы
негiз 17 мамырдағы N 1096 Жарлығымен бекiтiлген
2003-2015 жылдарға арналған Қазақстан
Республикасының индустриялық-инновациялық даму
стратегиясы;
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң "2003-2006
жылдарға арналған Қазақстан Республикасы
Yкiметiнiң бағдарламасын жүзеге асыру
iс-шараларының жоспары туралы" 2003 жылғы
5 қыркүйектегi N 903 қаулысының 2.6.1-тармағы
Бағдарламаның Қазақстан Республикасының Ғарыштық
мақсаты мониторингінің ұлттық жүйесi Қазақстан
аумағын тұрақты түрде ғарыштық түсiрулердi
қабылдау, мұрағаттау және өңдеу үшiн қазiргi
заманғы ғылыми-техникалық инфрақұрылым құру
жолымен дамыту.
Республиканың экономика салаларын және
өңiрлерiн бақылау және теңгерiмдi тұрақты дамыту
мiндеттерiн шешу кезiнде қашықтықтан зондтау
деректерiн пайдалана отырып мемлекеттік басқару
органдарын жедел қолдаудың жаңа ақпараттық
технологиясын енгiзу.
Бағдарламаның Астана қаласында мемлекеттiк басқару органдары
мiндеттерi мүдделерiнде мүмкiндiгi жоғары
қашықтықтан зондтау деректерiн жедел қабылдауға
және өңдеуге бағытталған Ғарыштық мониторинг
орталығын құру.
Қазақстанның барлық аумағын әртүрлi спектрлiк
ауқымдарда жоғары, орта және төменгi мүмкiндiктi
жедел ғарыштық түсiрулермен тұрақты түрде қамтуын
қамтамасыз ететiн қабылдау стансаларының тiрек
желісін ұйымдастыру.
Қазақстан аумағының цифрлық бейнелерiнiң ұлттық
мұрағатын құру
Қашықтықтан зондтау деректерiн пайдалана отырып
мониторингтің ең басым мiндеттерiн шешу үшiн
геоақпараттық технологиялар кешенiн әзiрлеу
және енгiзу.
Ғарыштық мониторинг нәтижелерiн верификациялау
үшін жер серiгіне бағынысты полигондар желiсiн
құру.
Қазақстан Республикасының мүдделi
министрлiктерi мен ведомстволарының ғарыш
мониторингі нәтижелерiне жедел қол жеткiзу үшiн
корпоративтi желi әзiрлеу.
Қажеттi ресурстар Бағдарламаның қаржылық қамтамасыз етілуi
мен қаржыландыру 2004-2006 жылдардағы iс-шараларды iске асыруға
көздерi қажеттi бюджеттік қаражат көлемiнде тиiстi қаржы
жылдарына арналып республикалық бюджетте
Бағдарламаның әкiмшiсiне көзделген республикалық
бюджет қаражаты есебiнен және шегінде мемлекеттiк
тапсырыс шеңберiнде жүзеге асырылады.
Бағдарламаны iске асыруға байланысты қажеттi
қаржы шығындары барлығы 206,0 млн. теңгенi
құрайды, оның iшiнде жылдар бойынша: 2004 жылы -
67,3 млн. теңге; 2005 жылы - 68,8 млн. теңге;
2006 жылы - 69,9 млн. теңге.
2005-2006 жылдарға арналған шығыстар көлемi
тиiстi қаржы жылына "Республикалық бюджет
туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес
нақтыланатын болады.
Күтiлетiн Қазақстан Республикасы Ғарыштық мониторингінiң
нәтижелер ұлттық жүйесi:
Астана қаласында IRS (Yндiстан), RADARSAT
(Канада) ғарыш аппараттарынан мүмкiндiгі жоғары
жердi қашықтықтан зондтаудан алынған деректердi
қабылдауды және өңдеудi қамтамасыз ететiн
ғарыштық мониторинг орталығын;
деректердi жоғары жылдамдықты каналдармен
беретiн Астана, Алматы және Приозерск
қалаларындағы орталықтарды бiрiктiретiн қабылдау
станцияларының тiректi желiсiн;
Қазақстан аумағының цифрлық бейнесiнiң ұлттық
мұрағатын;
аграрлық ресурстар, төтенше жағдайлар, қоршаған
орта және минералдық ресурстар мониторингінiң
басым мiндеттерiн шешуге арналған геоақпараттық
технологиялардың базалық кешенiн;
жер үстiндегi синхронды зерттеулер үшiн кiшi жер
серiгiнiң полигондарының тест жүйесiн;
Қазақстан Республикасының мүдделi
министрлiктерi мен ведомстволарының ғарыштық
мониторинг нәтижелерiне жедел қол жеткiзуiн
қамтамасыз ететiн корпоративтi ақпараттық жүйесiн
қамтиды.

2. Кіріспе

Бағдарлама ғылыми зерттеулердiң 2010 жылға дейiнгi дамуының бекiтiлген басымдылықтарына сәйкес "Қазақстан Республикасының индустриалық-инновациялық дамуы стратегиясын" iске асыру мақсатында әзiрлендi.
Бағдарлама "Қазақстан-2030" Стратегиясының негiзгi басымдықтарының бiрiне негiзделген және ғылым мен техника жетістiктерi, отандық ғылыми-технологиялық әлеуеттi тиiмдi пайдалану негiзiнде елдiң ұзақ мерзiмдi әлеуметтік-экономикалық дамуының біртұтас мемлекеттiк саясатына сәйкес келедi.
Қазақстандағы ғарыштық зерттеулер республикадағы ғарыштық зерттеулердің негiзгi бағыттары салынған Қазақ КCP-i Министрлер Кабинетiнiң 1991 жылғы 13 наурыздағы N 166 қаулысымен бекiтiлген "Қазақстан-Ғарыш" мақсатты кешендi ғылыми бағдарламасы шегінде дами бастады. Соңғы он жылда Қазақстан өз базасында ғарыштық технологияларды дамытуды жүргiзе бастады. Қазақстан Республикасының Президентi мен Үкiметінiң қолдауымен "Мир" TС бортында және Халықаралық ғарыш станциясында ғарышкерлер Т.Әубәкiров (1991 жыл) және Т.Мұсабаевтың (1994, 1998 және 2001 жылдар) қатысуымен ғарыштық зерттеулер мен тәжiрибелердiң төрт кешендi бағдарламасы орындалды. Экологиялық мониторинг және қоршаған ортаны бақылау, биотехнология мен биомедицина, ғарыштық материал жүргiзу және геофизикалық зерттеу саласында маңызды iргелi және қолданбалы нәтижелер алынды; республиканың ғарыштық әлеуетiнiң одан әрi дамуының негiзi құрылды.
Осы Бағдарлама ғарыштық технологияларды пайдаланудың неғұрлым басым және тиiмдi бағыттарының бiрi ретiнде Ғарыштық мониторингiнiң ұлттық жүйесiн дамытуға бағытталған өзара байланысты ғылыми-техникалық, ұйымдастырушылық, құқықтық шаралар кешенiн белгiлейдi.
ҒМҰЖ дамыту ғарыштық мониторинг құралдарын пайдаланудың айырықшалығын және жоғары экономикалық тиiмдiлiгiн көрсеткен өткен жылдардағы жұмыс тәжiрибесiне негiзделедi. Бағдарлама ұлттық ауқымда ұзақ мерзiмдi оң нәтижесi бар ғылымды қажетсiнетiн болып табылады.

3. Проблеманың қазіргі жай-күйін талдау

Қазiргi уақытта ғарыштан жердi қашықтықтан зондтаудың құралдары мен әдiстерiн қосатын, ғарыштық ақпараттық технологиялар қарқынды дамуда. 2002 жылы әлемдiк ғарыш саласындағы қолданбалы бағдарламалар мен технологияларды әзiрлеуге жұмсалған капиталдық салымдар көлемi 1996 жылмен салыстырғанда 200%-дан астамға өстi. Қазiргi уақытта Ресейдегi азаматтық ғарыштық бағдарламаларды қаржыландыру 150-200 млн. АҚШ долларын, Германияда - 600-650 млн. АҚШ долларын, Италияда - 850-900 млн. АҚШ долларын, Үндiстанда - 1-1,2 млрд. АҚШ долларын, Қытайда - 1,3-1,6 млрд. АҚШ долларын, Жапонияда - 3,5 млрд. АҚШ долларына жуықты, АҚШ-та (аэронавтиканы қоспағанда) - 13 млрд. AҚШ долларынан астам соманы құрап отыр. Ғарыштық қызметке кеткен жалпы шығыстағы мемлекеттiк бюджеттiк қаржыландырудың салыстырмалы үлесi: Ресейде - 0,998, Германияда - 0,93, Италияда - 0,92, Үндiстанда - 0,972, Қытайда - 0,95, Жапонияда - 0,83, АҚШ-та - 0,996.
Қазақстанда бұл сандар едәуiр төмен. 2002 жылы ғарыштық бейiндегi қазақстандық ғылыми-зерттеу институттарын бюджеттен қаржыландыру сомасы 370 мың-ға жуық АҚШ долларын құрады. 2003 жылы ғарыштық ақпараттық технологияларды дамыту отандық ғылымды дамытудың ең басым бағыттарының тiзбесiне енгізiлдi. Сонымен қатар ғарыштық зерттеулерге қатысты iргелi және қолданбалы зерттеулер бағдарламаларын 2003 жылға қаржыландыру екi еседен астамға ұлғайды.
Қазақстанда соңғы онжылдықта ғарыштық ақпараттарды қабылдау және өңдеу, Жердi қашықтықтан зондтау деректерiн пайдалана отырып, мәндi мiндеттердi шешу саласындағы қазiргі отандық технологиялар әзiрленгенiн және енгiзiлгенiн атап өтуге болады.
Ғарыштық зерттеулер институты (ҒЗИ) және Ұлттық радиоэлектроника және байланыс орталығы (ҰРЭБО, Приозерск қаласы) базасында серiктiк ақпараттарды қабылдау стансалары құрылды. Бүгiнде ҒЗИ-да орнатылған антенналар американдық NOAA (кеңiстiк мүмкiндiгi 1100 м), EOS АМ Terra (мүмкiндігі 250 м) серiктерiнен және ресейлiк табиғи-ресурстық "Метеор-3М" серiгiнен (мүмкiндiгi 37 м) күн сайын 5 Гбайттан астам ақпарат қабылдайды.
1997 жылдан берi ауыл шаруашылығы алқаптарының ғарыштық мониторингi жүйесi дамуда, олардың көмегiмен жыл сайын егiс көлемi мен дәндi дақылдардың жай-күйі, астық келешегі анықталады.
2001 жылдан берi Батыс Қазақстан облысының (Ақ Жайық) ғарыштық мониторингi жүйесi жұмыс істеуде, олардың шеңберiнде ауыл шаруашылығы алқаптарының мониторингі, өрт ошақтары мен су басқан аймақтарды карталау, Қарашығанақ мұнайгазконденсатты кен орындарының және бұрынғы Азғыр сынақ полигоны аудандарындағы экологиялық жағдайды бақылау мiндеттерi шешiледi.
Қашықтықтан зондтау деректерiн қабылдау, мұрағаттау және тақырыптық өңдеу бойынша үлкен тәжiрибе жинақталған. ҚР Бiлiм және ғылым министрлiгiнiң ҒЗИ-де - "Қазақстанның аграрлық ресурстары", "Семей ядролық полигоны", "Алматы", "Арал", "Каспий" геоақпараттық жүйелерi (ГАЖ) әзiрленген. "Қашықтықтан зондтау және ғарыштық технологиялардың теориялық негіздерi" (1997-1999 жылдар), "Қашықтықтан зондтау деректерiн және ғарышта синтезделген материалдар қасиетiн талдау әдiстерiн әзiрлеу", "Жердi қашықтықтан зондтау деректерiн сәулеленудi ауыстыру теориясы негізiнде атмосфералық түзетудiң математикалық үлгілерiн әзiрлеу" (2000-2002 жылдар) iргелi зерттеулер бағдарламалары шегінде ғылыми жобалар орындалды.
Осылайша, Қазақстанда Ғарыштық мониторингтің ұлттық жүйесiн дамытуға, әртүрлi мүмкiндiктегі қашықтықтан зондтау деректерiн пайдалана отырып, аумақтар мен өңiрлердiң ғылымды қажетсiнетiн технологияларды басқаруды тәжiрибеге енгiзу үшiн ғылыми және материалдық-техникалық негiз құрылды.
Проблеманың әлсiз жағы: ҒМҰЖ құру жөнiнде шешім қабылдану созылған жағдайда табиғи және минералдық ресурстарды бақылаусыз пайдаланудың, жердi ұтымды пайдаланбаудың, лицензияланған учаскелердiң шекарасын бұзудың, төтенше жағдайларды дер кезiнде байқамаудың және оқшауламаудың, экологиялық жағдайдың нашарлауының салдарынан үлкен экономикалық шығындар болуы мүмкiн.
Проблеманың тиiмдi жауы: әртүрлi шешiмдердi қашықтықтан зондтау деректерi негiзiнде неғұрлым өзектi мiндеттердi және республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуын шешу кезiнде, төтенше жағдайларды жою және экологиялық жағдайды тұрақтандыруға бағытталған шешiмнiң дер кезiнде қабылдануы үшiн мемлекеттiк органдарды ақпараттық қолдаудың жаңа отандық технологияларын енгiзу. Ауыл шаруашылығына арналған жерлер мен минералдық ресурстарды пайдаланудың тиiмдiлігін едәуiр арттырады.

4. Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері

2004-2006 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының Ғарыштық мониторингiнiң ұлттық жүйесiн (ҒМҰЖ) дамыту Бағдарламасының негiзгi бағыттары:
Қазақстан аумағының жүйелi ғарыштық түсiрулерiн қабылдау, мұрағаттау және тематикалық өңдеу үшiн қазiргi ғылыми-техникалық инфрақұрылым құру;
жердi қашықтықтан зондтау (ЖҚЗ) деректерiн пайдалана отырып республикадағы салалар мен өңiрлердi бақылау және теңгермелi тұрақты дамыту мiндеттерiн шешу барысында мемлекеттiк басқару органдарын жедел қолдаудың жаңа геоақпараттық технологияларын енгiзу болып табылады.
Қойылған мақсаттарға сәйкес Бағдарлама шеңберiнде мынадай мiндеттердi шешу көзделедi:
Астана қаласында мүмкiндiгi жоғары ЖҚЗ деректерiн қабылдауға және өңдеуге бағытталған Ғарыштық мониторинг орталығын құру;
Қазақстанның аумағын әртүрлi спектральды диапазондарда мүмкiндiктерi жоғары, орта және төменгi ғарыштық түсiрулермен жүйелi жабуды қамтамасыз ететiн ЖҚЗ мәлiметтерiн қабылдау стансаларының тiректi желiсiн ұйымдастыру;
Қазақстан аумағының цифрлық бейнелерiнiң ұлттық мұрағатын құру;
Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар, ауыл шаруашылығы алқаптары, минералдық ресурстар және қоршаған ортаны қорғауды ғарыштық мониторингтің аса басым бағыттарын шешу үшiн математикалық модельдердi, алгоритмдердi және геоақпараттық технологияларын әзiрлеу және енгiзу;
ғарыш мониторинг нәтижелерiн верификациялау үшiн жер серiгiне бағынысты полигондар желiсiн құру;
Қазақстан Республикасының мемлекеттiк басқару органдарының, мүдделi министрлiктерi мен ведомстволарының сұраныстарына сәйкес мониторинг нәтижелерiн таратуды қамтамасыз ететiн корпоративтi ақпараттық желi құру.

5. Бағдарламаның жұмыстарының негізгі
бағыттары және оны іске асыру тетігі

Бағдарлама Қазақстан Республикасының Ғарыштық мониторингiнiң ұлттық жүйесiн дамытуға, мүмкiндiгi әртүрлi мультиспектралдық түсiрулер кешенiн пайдаланатын мониторингтің сапалы жаңа деңгейiне көшуге мүмкiндiк беретiн, отандық ғылымды қажетсiнетiн ғарыш технологияларын әзiрлеуге және оларды iске асыруға; республикадағы салалар мен аймақтардың тұрақты дамуының өзектi әлеуметтiк-экономикалық мiндеттерiн шешуге бағытталған.
Бағдарлама шеңберiнде мынадай негiзгi бағыттардағы жұмыстар жүзеге асырылады.

5.1. Астана қаласында Ұлттық ғарыштық
мониторинг орталығын құру

ҰҒМО мемлекеттік басқару органдарының мүддесiнде мүмкiндiгi жоғары ЖҚЗ деректерiн қабылдау және өңдеу үшiн құрылады. ҰFMO-да үндiстандық IRS-1С/1D (мүмкiндiгі PAN - 5.6 м.) жер серiктерiнен деректер қабылдауға және канадалық RADARSAT-1/2 (мүмкiндiгi 8-25 м) серiктерiнен активтi зондтау деректерiн қабылдау үшiн аппараттық-бағдарламалық кешендер (АБК) орнатылатын болады. ҰҒMO-ның Қазақстанның әкiмшiлiк және географиялық орталығы Астана қаласында орналасуы қабылдау стансаларының радиокөрiнiсi аймағын кеңейтiп және Қазақстан аумақтарын ғарыштық түсiрулермен барынша жабуды қамтамасыз етiп қана қоймайды, сонымен бiрге республика басшылығына мониторингтiң маңызды нәтижелерiн ұсынудың жеделдігін арттырады.
ҰҒМО құру астананың ғылыми-техникалық әлеуетiн нығайтуға көмектеседi және мемлекеттік басқару органдарының практикалық қызметiнде iргелi зерттеулердiң нәтижелерiн белсендiрек қолдануына септiгiн тигiзедi. Орталық айналасында Ғарыштық мониторингінiң ұлттық жүйесiнiң басқа құрамдары дамитын басқарушы өзектiң рөлiн ойнауға бейiмделген.
ҰFMО-ның тақырыптық бағдары Қазақстан экономикасының өзектi сұраныстарымен айқындалатын болады. Алғашқы кезекте аграрлық ресурстардың, төтенше жағдайлардың қоршаған ортаның, табиғи және минералды ресурстар мониторингінiң геоақпараттық технологияларын әзiрлеу және ендіруді күшейту жоспарлануда.
Қолданбалы мiндеттердi шешу нәтижелерi корпоративтiк желi бойынша жедел түрде Қазақстан Республикасы Президентiнiң Аппаратына, республика Yкiметiне, парламентке, тиiстi министрлiктер мен ведомстволарға берiлетiн болады. Бұл мәлiметтерге жасалған талдау аймақтардағы жағдайды объективтi қарастыруға және барынша тиiмдi басқарушылық шешiмдер қабылдауға мүмкiндiк бередi.

5.2. Жердi қашықтықтан зондтау деректерiн
қабылдау станцияларының тiректi желiсiн құру

Ғарыштық мониторингтің тиiмдi жүйесi Қазақстан мен көршiлес мемлекеттердiң аумағын әртүрлi спектральды диапазондарда мүмкiндiгi жоғары, орта және төмен жедел ғарыштық түсiрулермен жүйелi жабуын қамтамасыз етуi керек. Басқа елдердiң тәжiрибесi көрсеткендей, ең тиiмдi шешiм - әрқайсысы ғарыштың Жердi қашықтықтан зондтаудың белгiленген жүйелерiмен жұмыс iстеуге бағдарланған қабылдау стансаларының бөлiнген жүйелерiн құру болып табылады.
Қазiргі уақытта Қазақстанда Ғарыштық зерттеулер институтының базасында (Алматы қаласындағы Ғарыштық ақпараттарды қабылдау орталығы және Астана қаласындағы Ғарыш мониторингi орталығы) жер серiгiнен ақпараттар қабылдау стансалары және радиоэлектроника және байланыс ұлттық орталығының (Приозерск қаласы) антенналық кешенi құрылды.
ҒАҚО-да америкалық NOAA (мүмкiндiгi 1100 м.), EOS AM Теrrа (мүмкiндiгi 250 м.) жер серiктерiнен және ресейлiк "Метеор-3М" (мүмкiндiгi 37 м.) жер серiгiнен деректер қабылдайтын антенналар орнатылған.
Астанадағы FMO IRS 1С/1D (PAH мүмкiншiлiгi 5.6 м) және RADARSAT-1/2 (мүмкiндігi 8-ден 25 м-ге дейiн) қолданыстағы халықаралық жер серiктерiнен мүмкiндiгi жоғары ЖҚЗ деректерiн қабылдауға бағытталған.
Приозерск қаласындағы Радиоэлектроника және байланыс ұлттық орталығының антенналық кешенi 2004-2006 жылдары ұшыруға жоспарланған ресейлiк "МОНИТОР" және "Ресурс-ДК" жер серiктерiнен мәлiметтер қабылдауға бағытталған.
Осы бағдарлама шеңберiнде жоғарыда аталған орталықтардың жабдықтарын жаңалау және оларды деректер берудiң жылдамдығы жоғары каналдарымен бiрiктiру көзделiп отыр. Бұл әртүрлi стансалардан қабылданған деректердi жерді қашықтықтан зондтаудың ұлттық мұрағатында орталықтандырып жинауға және сақтауға мүмкiндiк бередi.

5.3. Цифрлы ғарыштық бейнелердiң ұлттық мұрағатын құру

ЖҚЗ деректерiн мұрағаттау ҒМҰЖ-нiң маңызды элементi болып табылады. 2004 жылдың соңына қарай ЖҚЗ деректерiн күнделiктi қабылдау көлемi 30 Гбайттан асатынын ескерсек, мұндай мұрағатты ұйымдастыру тiптi тривиалды проблема емес.
Мұрағаттың құрылымы екi деңгейден тұратын болады: ұзақ мерзiмдi сақтау орны және ғарыштық түсiрулердiң неғұрлым жиi қолданылатын бөлiктерi орналасатын аралық сақтау орны. Ұзақ мерзiмдi сақтау орындарының бастапқы тасымалдаушылары ретiнде DVD-дискiлерiн пайдалану көзделген, ал аралық ретiнде - алмастыру жылдамдығы жоғарылатылған сырттай HDD.
Бағдарлама шеңберiнде қажетті жабдықтарды сатып алу және мәлiметтердi сақтау мен санкцияланбаған қол жеткiзуден қорғап қана қоймай, сонымен бiрге тұтынушылардың сұраныстары бойынша тиiмдi iздестiрудi қамтамасыз ететiн мұрағатты басқару жүйесiн әзiрлеу көзделедi. Осы функцияларды іске асыру үшiн мұрағаттың деректерге жедел қол жеткiзу үшiн қажеттi бүкiл ақпарат бар және тұтынушыларға анықтамалық қызмет көрсететiн электрондық каталог құрылатын болады. Сонымен, мұрағатты басқару жүйесi:
машиналық тасымалдаушыларда цифрлық бейнелердiң қосдеңгейлi мұрағатын қалыптастыруды;
ұзақ мерзiмдi мұрағат пен аралық сақтау орындарындағы бейнелердiң деректер базасының электрондық каталогын жүргізудi;
мүмкiндiгi төмен QL-бейнелерiн қалыптастыруды;
мұрағатты санкцияланбаған қол жеткiзуден қорғауды;
тұтынушылардың сұраныстары бойынша ғарыштық түсiрулердi iздестiру мен өзектi етудi қамтамасыз етедi.

5.4. Мониторингтiң басым мiндеттерiн шешудiң
геоақпараттық технологияларын әзiрлеу

Мониторингтiң кез-келген жүйесi нақты қолданбалы мiндеттердi шешу үшiн құрылады. Тақырыптық жоспарда ҒМҰЖ Ауыл шаруашылығы, Қоршаған ортаны қорғау, Энергетика және минералдық ресурстар министрлiктерiнiң, Төтенше жағдайлар жөнiндегі, Жер ресурстарын басқару жөнiндегi агенттiктердiң, облыстық және аудандық әкiмдiктердiң мүдделерiне орай мониторингтiң ең өзектi мiндеттерiн шешуге бағытталатын болады. Сонымен қатар шешiлетiн мiндеттер шеңберi Қазақстан экономикасының нақты мұқтажымен анықталатын болады.
Осы Бағдарлама мынадай ҒМҰЖ тақырыптық бөлшектерiнiң iске асырылуын қарастырады:
ауыл шаруашылығы ғарыштық мониторингiнiң кiшi жүйесi;
төтенше жағдайлар ғарыштық мониторингiнiң кiшi жүйесi;
минералдық ресурстар ғарыштық мониторингінiң кiшi жүйесi;
қоршаған ортаның экологиялық жағдайының ғарыштық мониторингінiң кiшi жүйесi.
Ауыл шаруашылығы ғарыштық мониторингiнiң кiшi жүйесi республика аумағындағы аграрлық ресурстардың жай-күйi мен пайдаланылуын жедел бақылауға арналған.
2004-2006 жылдары осы кiшi жүйе шеңберiнде мынадай мiндеттер шешiлетiн болады:
себу алдындағы кезеңдегі агроклиматтық жағдайлар мониторингі;
ауыл шаруашылығы дақылдарының егiс алқаптарын карталау және бағалау; егiстердiң жай-күйiн бақылау; аурулар мен зиянкестердiң таралу ошақтары мен аудандарын анықтау; негізгі агротехникалық жұмыстарды жүргізу мерзiмi мен сапасын бақылау; жыртылатын жерлердiң өнiмдiлiгiн кешендiк бағалау.
Төтенше жағдайлар ғарыштық мониторингiнiң кiшi жүйесi төтенше жағдайларды ерте табу технологиясын әзiрлеу мен құруды, апаттық аймақтардың картасын жасауды, ТЖ зардаптарын жою мен табиғи және техногендiк апаттар келтiрген залалдың бағалануын бақылауды қарастырады.
2004-2006 жылдары осы жүйе шеңберiнде мынадай мiндеттер шешiлетiн болады:
қар жамылғысының қалыптасу және сырғу мерзiмдерiн бақылау; су тасқыны кезеңiнде су жайылу аймағының картасын жасау; орман және дала өрттерiнiң ошақтарын ерте анықтау; Каспий теңiзi қайраңындағы мұнай дақтарының картасын жасау; сейсмологиялық белсендiлiктiң әлеуетті ошақтарын бақылау.
Минералдық ресурстар ғарыштық мониторингiнiң кiшi жүйесi республиканың минералдық-шикiзаттық базасын тұрақты түгендеу және пайдалы қазбаларды алу, тасымалдау және пайдалануды жедел бақылау мақсатында құрылады.
2004-2006 жылдары осы кiшi жүйе шеңберiнде мынадай мiндеттер шешiлетiн болады: көмiрсутектi шикiзаттың жаңа кен орындарын iздеу және барлау мақсатында Қазақстанның мұнайгазды аймақтарын кешендiк аудандау және келешегiн бағалау; мұнайгаз өндiру саласының инфрақұрылымы жағдайын бақылау; көмiрсутектiк шикiзаттарды алу мен тасымалдаудың мониторингi; ұңғыларды су басу процесiнiң картасын жасау; мұнай тұғырлары аудандарының мұз басу жағдайын бақылау; жер қойнауын пайдалану объектiлерiнiң (ашық карьерлiк әзiрлемелер, драждық полигондар, бұрғылау ұңғылары ошақтары) жағдайын бақылау; лицензияланған учаскелердiң бұзылу шекараларын анықтау; аймақтық және трансаймақтық линеаменттердi, жару бұзылымын (тектондық талқандаулар) карталау.
Қоршаған ортаның ғарыштық мониторингiнiң кiшi жүйесi экологиялық апат өңiрлерiнiң, дағдарысты аймақтардың және жоғары антропогендiк ауыртпашылықты аумақтардың жағдайын тұрақты бақылау мақсатында құрылады.
Кiшi жүйе мынадай мiндеттердiң шешiлуiн көздейдi:
Қазақстан аумағының үстiндегі бұлт жамылғыларының ғарыштық мониторингi; Арал теңiзiнiң мониторингi және шаң дауылын тiркеу; Семей ядролық сынақ полигонының және оған iргелес жатқан аумақтардың мониторингi; Каспий теңiзiнiң қазақстандық жағалауындағы толысу-қайту құбылыстарын бақылау; Сырдария өзенi бассейнiнiң мониторингi; Қазақстанның өнеркәсiптiк қалаларындағы жасыл желектердiң картасын жасау.

5.5. Кiшi жер серiгi полигондарының желiсiн құру

Қашықтықтан зондтау деректерiнiң анық нәтижелерiн, тестiлеудi және калибрлеудi алу үшiн ғарыштық түсiрiлiмдермен бiр мезгiлде сынақ полигондарында жердегi зерттеулердi жүргiзу қажет. Түйiсу және қашықтықтан өлшеу жолымен алынған деректер ағыны бiрiн-бiрi толықтырады және бақыланып отырған құбылыстардың объективтi және толық көрiнiсiн тек қана бiрлесiп бере алады. Кешендi және мамандандырылған полигондар жүйесi аймақтық ерекшелiктерiн ескере отырып Қазақстанның барлық аумағын қамтуы тиiс. Бiрiншi кезекте Арал маңы, Каспий маңы, Балқаш маңы, СЯСП сияқты және басқа да экологиялық апат аудандарындағы полигондарды жабдықтау қажет. Полигондарды қолда бар ведомстволық эксперименталдық алаңдардың базасында құрған орынды болар едi.
Тестiлiк полигондар жүйесiн құру:
полигондардың әртүрлi экожүйелерiн зерттеу және олардың дамуын болжау үшiн кешендi үш өлшемдi сандық модельдердi қалыптастыруға;
ғарыштық суреттердi автоматты түрде классификациялау және қашықтықтан зондтау деректерiн верификациялау үшiн әртүрлi типтегi үстірттің "спектральдық бейнелерiн" әзiрлеуге;
аграрлық ресурстардың, төтенше жағдайлардың, минералдық ресурстардың, қоршаған ортаны қорғаудың ғарыштық мониторингiнiң ГАЖ-технологияларын жасауға және алынған нәтижелердi республиканың басқа аймақтарына бейiмдеуге мүмкiндiк бередi.

5.6. Мониторинг нәтижелерiн тарату
үшiн корпоративті ақпараттық желi құру

Мониторинг нәтижелерiн тарату үшiн "тұтынушы-сервер" технологиясы негізiнде мүдделi министрлiктер мен ведомстволарды, сондай-ақ облыстық әкiмшiлiктердi қоса алғанда, әртүрлi деңгейдегi мемлекеттiк басқару органдары жағынан ақпаратқа қол жеткiзудi қамтамасыз ететiн ҰҒМЖ-нiң корпоративті ақпараттық желiсiн құру қажет.
ҒМҰЖ-нiң корпоративтi желiсiнiң архитектурасы жекелеген ведомстволар мен Қазақстанның аумағы шегiндегi аймақтарға қызмет көрсететiн iшкi желiлерге (Intranet) және әлемдiк қауымдастықпен байланысты қамтамасыз ететiн сыртқы желiге (Internet) бөлу көзделiп отыр. Осы желiлердiң өзара тиiмдi әрекет етуi үшiн ИНТЕРНЕТ стандарттары мен хаттамалары негiзiндегi техникалық шешiмдердi пайдалану ұсынылады.
ҒМҰЖ-нiң корпоративтi желiсiн құру кезiнде қолданыстағы ведомстволық ақпараттық-өлшеу желiлерiн, деректер банкiн және телекоммуникациялық құралдарды кеңiнен қолдану қарастырылады.
Корпоративтi желiнi құру:
барлық дәрежедегі тұтынушыларға мониторингтiң негiзгі нәтижелерiн жеткiзудi жылдамдығы мен сенiмдiлiгiн ұлғайтуға;
жергiлiктi (ведомстволық және аумақтық) желiлердi бiрiктiруге және мониторингтің әлемдiк жүйесiне енетiн ҒМҰЖ-нiң бiрыңғай ақпараттық кеңiстігін құруға;
Қазақстан үшiн айтарлықтай қызығушылық бiлдiретiн ғарыштық түсiрулердiң мейлiнше белгiлi әлемдiк мұрағаттарына қол жеткiзудi жеңiлдетуге;
мультипәндiк және аумақтық деректер базаларының, сондай-ақ республикалық және облыстық деңгейдегі геоақпараттық жүйелердiң жанасу технологияларын өңдеуге мүмкiндiк бередi.
Желiнi дамыту идеологиясы жүйеге жаңа тұтынушылардың, мiндеттердiң және ақпарат көздерiнiң қосылуы есебiнен үнемi кеңейтiлуiн көздейдi.
ҒМҰЖ-нiң негiзгі пайдаланушылары болып Қазақстан Республикасы Президентiнiң Әкiмшiлiгi және Yкiметi, Ауыл шаруашылығы; Қоршаған ортаны қорғау; Энергетика және минералдық ресурстар; Қорғаныс; Көлiк және коммуникациялар министрлiктерi, Төтенше жағдайлар жөнiндегi; Жер ресурстарын басқару жөнiндегi агенттiктер, Қазақстан Республикасының облыстық және аудандық әкiмдiктерi, басқа да мемлекеттiк органдар мен ұйымдар табылады.
Жүйенiң ақпараттық инфрақұрылымының дамуына қарай оған жаңа абоненттер, оның iшiнде ғылыми-зерттеу институттары мен орталықтары; оқу орындары; агроөнеркәсiп кешенiнiң ұйымдары мен кәсiпорындары, ғарыштық мониторинг нәтижелерiне мемлекеттiк басқару органдарының, Қазақстан Республикасының мүдделi министрлiктерi мен ведомстволарының жедел қол жеткiзуiн қамтамасыз ететiн аумақтық және ведомстволық ақпараттық-өлшеу желiлерi қосылатын болады.
Бағдарламаны iске асыру Бағдарламаның мақсаттары мен мiндеттерiне сәйкес және конкурстық iрiктеуден өткен жобаларды орындауға арналған мемлекеттiк тапсырыс негiзiнде жүзеге асырылатын болады.
Бағдарламаның әкiмшiсi - Қазақстан Республикасының Бiлiм және ғылым министрлiгi:
бағдарламаның тапсырмаларын орындауға конкурстық жобаларды өткiзудi;
Бағдарлама тапсырмаларының орындалуын үйлестiру және ағымдағы бақылауды;
Бағдарлама бойынша аралық және қорытынды есептердi қабылдауды қамтамасыз етедi.
Үздiксiз басқару мен бақылау үшiн мүдделi министрлiктер өкiлдерiн қосатын бас ұйым жанынан Ғылыми-техникалық кеңес құру көзделiп отыр.

6. Қажетті ресурстар мен қаржыландыру көздері

Бағдарламаның қаржылық қамтамасыз етiлуi 2004-2006 жылдардағы iс-шараларды iске асыруға қажеттi бюджеттiк қаржы көлемiнде тиiстi қаржы жылдарына арнап республикалық бюджеттен Бағдарламаның әкiмшiсiне көзделiп бөлiнген республикалық бюджет қаражаты есебiнен және шегiнде мемлекеттiк тапсырыс шеңберiнде жүзеге асырылады.
Бағдарламаны iске асыруға байланысты қажеттi қаржы шығындар барлығы - 206,0 млн. теңгенi құрайды, оның iшiнде жылдар бойынша: 2004 жылы - 67,3 млн. теңге; 2005 жылы - 68,8 млн. теңге; 2006 жылы - 69,9 млн. теңге.
2005-2006 жылдарға арналған шығындар көлемi Қазақстан Республикасының "Республикалық бюджет туралы" Заңына сәйкес тиiстi қаржылық жылға арналып нақтыланады.

7. Бағдарламаны іске асырудан күтілетін нәтиже

Бағдарламаны орындау нәтижесiнде құрамында мынадай бөлiктерi бар Ұлттық ғарыш мониторингі жүйесi құрылады:
Астана қаласындағы Ғарыш мониторингi орталығы;
Қазақстан аумағын әртүрлi спектралдық диапазондағы мүмкiндігі жоғары, орта және төмен жедел ғарыштық түсiрулермен тұрақты жабуды қамтамасыз ететiн ЖҚЗ деректерiн қабылдау стансаларының тiрек желiлерi;
Қазақстан аумағының сандық бейнелерiнiң ұлттық архивi;
аграрлық ресурстар, төтенше жағдайлар, минералдық ресурстар, дағдарысты аудандар, экологиялық апат өңiрлерiнiң және жоғары антропогендiк ауыртпашылықты Қазақстан аумақтарының мониторингiнiң өзектi мiндеттерiн шешу үшiн ГАЖ-технологияларының базалық кешенi;
ғарыш мониторингінiң нәтижелерiн верификациялау үшiн тестiлiк жер серiгiне бағынысты полигондардың желiсi;
Қазақстан Республикасының Президентi Аппараты және Үкiметiне, тиiстi министрлiктер мен ведомстволарға мониторингтің негізгі нәтижелерiн жiберудi қамтамасыз ететiн корпоративтiк ақпараттық желi.
Одан басқа, Бағдарламаны iске асыру: ғарыштық ақпаратты алу, өңдеу және пайдаланумен байланысты ақпараттық қызмет және технологиялар нарығының кеңеюiне, ғылыми-техникалық прогрестiң қазiргі заманғы деңгейiн анықтайтын жаңа ғылыми технологияларды дамытуға, шетелдiк компаниялардың инвестициялық белсендiлiк деңгейiн арттыруға ықпал етедi.
Бағдарламаның негізгі бағыттары бойынша күтiлетiн нәтижелер 1-кестеде келтiрiлген:
1-кесте
__________________________________________________________________
N | Негiзгі мiндеттерi | Күтiлетiн нәтижелер
__________________________________________________________________
1 2 3
__________________________________________________________________
1. Астана қаласында Ұлттық IRS-1C/1D (кеңiстiктегi мүмкiндігі
ғарыштық мониторинг PAH-5.8 M, LISS-23.6 м) үндiстандық
орталығын құру жер серiгiнен және RADARSAT
(мүмкiндігі 8-25 м) канадалық жер
серігінен жоғары мүмкiндiктi жерді
қашықтықтан зондтау деректерiн
қабылдау үшiн антенналармен,
жабдықтармен және бағдарламалық
қамтамасыз етумен жабдықталған ҰҒМО.
Сандық бейнелеулердiң калибрлеу
атмосфералық және радиометрикалық
түзету және географиялық
байланыстыру енетiн жердi
қашықтықтан зондтауды бастапқы
өңдеудiң базалық технологиялар
кешенi.
Қашықтықтан зондтау және
геоақпараттық модельдеу деректерiн
тақырыптық өңдеу саласында мамандар
даярлау үшін бағдарламалар мен
әдістемелік құралдар.

2. Жер үстiндегі қашықтықтан Астанада (IRS, RADARSAT), Алматыда
зондтау деректерiн қабылдау (NOAA, MODIS, Метеор-3М) және
стансаларының тіректі желiсiн Приозерскiде (МОНИТОР, Ресурс-ДК)
жердi қашықтықтан зондтау
деректерiн қабылдайтын тiрек
стансалары.
Қабылдау және сандық бейнелеудiң
ұлттық мұрағаты орталықтарын
бiрiктiретiн ақпарат берудiң
жылдамдығы жоғары жүйелерi.

3. Цифрлық ғарыштық DVD-дискiлерiнде ғарыштық
бейнелердiң Ұлттық түсірулерді ұзақ мерзімді
мұрағатын құру мұрағаттау HDD-де өзектi деректердi
аралық мұрағаттау.
Internet арқылы қол жеткiзуге
болатын цифрлық бейнелеудiң
электрондық каталогы.
QL-бейнелерiн қолдану арқылы
өзектi ғарыштық түсiрулердi тез
iздестiру технологиялары.
Мұрағатты санкция берiлмеген қол
жеткiзуден қорғаудың алгоритмi мен
процедуралары.

4. Мониторингтiң қолданбалы Аграрлық ресурстарды
мiндеттерiн шешу үшiн мониторингтеудiң қолданбалы
ГАЖ-технологиялар кешенiн мiндеттерiн шешудiң математикалық
енгізу модельдерi, алгоритмдерi және
ГАЖ-технологиялары.
Төтенше жағдайларды
мониторингтеудiң қолданбалы
мiндеттерiн шешудiң математикалық
модельдерi, алгоритмдерi және
ГАЖ-технологиялары.
Республиканың минералды-шикiзаттық
базасын түгендеудi, пайдалы
қазбаларды өндiру мен тасымалдауды
мониторингтеудiң қолданбалы
мiндеттерiн шешудiң
математикалық модельдерi,
алгоритмдерi және
ГАЖ-технологиялары.
Қазақстан территориясындағы
экологиялық апат аймақтары мен
антропогендiк жүктемесi жоғары
аумақтарды мониторингілеудiң
қолданбалы мiндеттерiн шешудiң
математикалық модельдерi,
алгоритмдерi және
ГАЖ-технологиялары.

5. Мониторинг нәтижелерiн Экологиялық апат аумақтарында
верификаттау үшiн кiшi жер (Арал маңы, Каспий маңы, Балқаш
серiгі полигондарының маңы, СЯСП), Ақмола, Батыс
желiсiн құру Қазақстан және басқа облыстардағы
тестiлiк полигондар.
Ғарыштық суреттердi автоматты
түрде классификациялау және
қашықтықтан зондтау деректерiн
верификациялау үшiн әртүрлi
типтегі үстiрттiң "спектральдық
бейнелер" банкi.
Әртүрлi экожүйелердiң кешендi үш
өлшемдi цифрлық модельдерi және
ғарыштық мониторингтiн қолданбалы
мiндеттерiн шешудiң нәтижелерiн
верификаттау әдiстерi.

6. Мониторинг нәтижелерiн Жылдамдығы жоғары байланыс
тарату үшiн корпоративті арналары мен серiктiк
желi әзiрлеу телекоммуникацияларды пайдалану
арқылы мониторинг нәтижелерiн жедел
тарату технологиялары.
ҒМҰЖ бiрыңғай ақпараттық
кеңiстігінде дерек алмасуды
регламенттейтін стандарттар,
хаттамалар және келiсiмдер.
Internet/Intranet хаттамалары
негiзiнде ведомстволық және
аумақтық желiлердiң және деректер
базасының жанасу процедуралары.
Халықаралық ғарыштық түсiрулерге
оңай қол жеткiзу мен жеңiлдетiлген
шарттарда Қазақстан аумағын
түсiруге жедел тапсырыс.
__________________________________________________________________

8. Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары

__________________________________________________________________
р/с| Іс-шаралар | Аяқтау |Жауапты |Орындау|Болжамды|Қаржы.
N | | нысаны |орындау.|мерзiмi|шығыстар|ландыру
| | |шылар | | (мың |көзi
| | | | | теңге) |
__________________________________________________________________
1 2 3 4 5 6 7
__________________________________________________________________
Ұйымдастыру iс-шаралары
__________________________________________________________________
1. Мемлекеттік Кон. БҒМ 2004 Талап
тапсырысқа сәйкес курстық жылғы етiл.
Бағдарламаны iске комис. I мейдi
асыруға байланысты сияның тоқсан
жобаларды таңдап бұйрық.
алуға арналған тары,
конкурс ұйымдастыру хатта.
және оны жүргiзу малары
2. Бағдарламаны іске Мемле. БҒМ Жыл Талап
асыру үшiн мемле. кеттiк сайын етiл.
кеттік тапсырысты сатып I мейдi
орындауға арналған алу тоқсан
мемлекеттiк сатып туралы
алу келiсiмiн жасау келiсiм
3. Бағдарлама әкiмшi. Бағдар. Ғарыштық Жыл Талап
сiне аралық есептi ламаның зерт. сайын етiл.
және келесi жылға әкiмшi. теулер IV мейдi
кеңiтiлген сiне инсти. тоқсан
Бағдарламаны ұсыну есеп. тутi
Есептi.
ден
кейiнгi
жылға
арналған
Бағдар.
ламаның
жоспары

Ғылыми-техникалық iс-шаралар
4. Астана қаласында Норма. БҒМ 2004 Барлығы- Респу.
Ұлттық ғарыштық тивтiк- жылғы 97.3; бликалық
мониторинг құқықтық IV жылдар бюджет
орталығын құру. кесiмнiң тоқсан бойынша:
Қашықтықтан зондтау жобасы. 2004-
деректерiн бастапқы Министр. Жыл 34.1;
өңдеудiң базалық дiң бұй. сайын 2005-
технологияларының рығымен IV 32.0*
кешенiн әзiрлеу бекi. тоқсан 2006-
тiлген 31.2*
ғылыми-
техника.
лық есеп.
5. Жердi қашықтықтан Министр. БҒМ 2005 Барлығы- Респуб.
зондтау деректерiн дiң бұй. жылдың 10.0, ликалық
қабылдайтын тiрек рығымен I тоқ. о.і. бюджет
стансаларын бекiтiл. санынан жылдар
ұйымдастыру. ген бастап бойынша:
Жылдамдығы жоғары ғылыми- жыл 2004-
байланыс каналдарын техни. сайын 4.0;
пайдаланып жердi калық 2005-
қашықтықтан зондтау құжат. 3.0*;
деректерiн берудi тама 2006-
ұйымдастыру. 3.0*
6. Қазақстан террито. Министр. БFM Жыл Барлығы- Pecпуб.
риясын цифрлы бейне. дiң бұй. сайын 18.1, ликалық
леудiң ұлттық мұра. рығымен IV о.i. бюджет
ғатын құру. бекiтiл. тоқсан жылдар
DVD және HDD дискi. ген бойынша:
лерiнде және басқа ғылыми- 2004-
сыртқы тасушыларды техни. 7.0;
ғарыштық түсiрулер. калық 2005-
дiң қосдеңгейлi құжат. 5.5*;
мұрағатын құру. тама 2006-
Электрондық каталог 5.6*
және деректердi
санкция берiлмеген
қол жеткiзуден
қорғау технология.
ларын әзiрлеу.
7. Ғарышты мониторингi. Министр. БҒМ Жыл Барлығы- Респуб.
леудiң қолданбалы дiң бұй. сайын 64.4, ликалық
мiндеттерiн шешу рығымен IV o.i. бюджет
үшiн ГАЖ-техноло. бекiтiл. тоқсан жылдар
гияларын әзiрлеу. ген ғы. бойынша:
Аграрлық ресурстар. лыми- 2004-
ды, төтенше жағдай. техни. 6.7;
ларды, республика. калық 2005-
ның минералды-шикi. есеп 22.6*;
заттық базасын 2006-25.1*
түгендеудi монито.
рингілеудiң мате.
матикалық модель.
дерiн, алгоритмде.
рiн және ГАЖ-тех.
нологияларын
әзiрлеу.
Пайдалы қазбаларды
өндiру мен тасымал.
дауды жедел бақы.
лауды орындау;
Қазақстан террито.
риясындағы эколо.
гиялық апат аймақ.
тары мен жоғары
антропогендiк ауырт.
пашылықты аумақтар.
ды мониторингiлеу
8 Ғарыштық мониторинг Министр. БҒМ Жыл Барлығы- Респуб.
нәтижелерiн вери. дiң бұй. сайын 8.0, ликалық
фикациялау үшiн рығымен IV о.i. бюджет
жер серiгiне бағы. бекi. тоқсан жылдар
нысты полигондар тiлген бойынша:
желiсiн құру. ғылыми- 2004-
Экологиялық апат техни. 3.0;
аймақтарында сынақ. калық 2005-
полигондарын қалып. құжат. 3.0*;
тастыру. тама, 2006-
Ғарыштық түсiрулердi ғылыми- 2.0*
автоматты түрде техни.
классификациялау калық
және қашықтықтан есеп
зондтау деректерiн
верификациялау үшiн
әртүрлi типтегi
жазықтықтардың
"спектральды
бейнелерiнiң"
банкiн құру.
Әртүрлi экосисте.
малар үшiн кешендi
үш өлшемдi сандық
модельдер және ғарыш
монитрингiнiң
қолданбалы мiндет.
терiн шешу
нәтижелерiн вери.
фикациялау әдiстерiн
әзiрлеу.
9. Мониторинг нәтижеле. Министр. БҒМ Жыл Барлығы- Респуб.
рiн тарату үшiн дiң бұй. сайын 8.2, ликалық
ҒМҰЖ-нiң корпора. рығымен IV о.i. бюджет
тивтi желiсiн бекi. тоқсан жылдар
әзiрлеу. тiлген бойынша:
Жылдамдығы жоғары ғылыми- 2004-
байланыс каналдарын техни. 2.5;
және спутниктiк те. калық 2005-
лекоммуникацияларды құжат. 2.7*;
пайдалану арқылы тама, 2006-
ғарыштық түсiрулер ғылыми- 3.0*
мен мониторингтiң техни.
картографиялық калық
нәтижелерiн тез есеп
тарату технология.
ларын әзiрлеу
__________________________________________________________________

*Ескерту:
2005-2006 жылдарға арналған шығыстар көлемi Қазақстан Республикасының "Республикалық бюджет туралы" Заңына сәйкес тиiстi қаржы жылына арналып нақтыланады.