О судебной практике применения налогового законодательства

Нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 23 июня 2006 года № 5. Утратило силу нормативным постановлением Верховного суда Республики Казахстан от 27 февраля 2013 года № 1

Сноска. Утратило силу нормативным постановлением Верховного суда РК от 27.02.2013 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования).

В связи с необходимостью разъяснения отдельных норм налогового законодательства пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан

постановляет:

1. Согласно пункту 1 статьи 2 Кодекса Республики Казахстан от 12 июня 2001 года "О налогах и других обязательных платежах в бюджет (Налоговый кодекс)" (далее - Налоговый кодекс) налоговое законодательство состоит из Налогового кодекса и других нормативных правовых актов, принятие которых предусмотрено этим Кодексом. К таким нормативным правовым актам относятся нормативные постановления Правительства, нормативные правовые приказы руководителя уполномоченного государственного органа в системе органов налоговой службы, а также нормативные правовые приказы Министра иностранных дел об установлении конкретных размеров ставок консульских сборов (пункт 2 статьи 511 Налогового кодекса) и нормативные правовые решения местных представительных органов об установлении ставок отдельных налогов и других обязательных платежей в бюджет.
В силу пункта 1 статьи 30 , пункта 6 статьи 36 Закона Республики Казахстан "О нормативных правовых актах" официальное опубликование нормативных правовых актов, касающихся прав, свобод и обязанностей граждан, является обязательным условием их применения и введения в действие. Пунктом 1 статьи 38 указанного Закона предусмотрено, что нормативные правовые акты государственных органов, перечисленные в подпункте 4) пункта 2 статьи 36, имеющие общеобязательное значение, касающиеся прав, свобод и обязанностей граждан, не могут быть введены в действие без государственной регистрации в органах юстиции.
В соответствии со статьей 9 Налогового кодекса нормативные правовые акты, регулирующие вопросы налогообложения, подлежат обязательному опубликованию в официальных изданиях.
Суды при рассмотрении налоговых споров не вправе применять нормативные правовые акты, не соответствующие указанным условиям.
Согласно подпункту 2) пункта 1 статьи 16 Налогового кодекса органы налоговой службы вправе в пределах своей компетенции осуществлять разъяснения и давать комментарии по возникновению, исполнению и прекращению налоговых обязательств. Такие разъяснения и комментарии, в том числе уполномоченного государственного органа, не относятся к нормативным правовым актам. Они подлежат оценке судом с учетом их соответствия нормам налогового законодательства.

2. При применении в целях налогообложения норм законодательства следует исходить из приоритетности норм Налогового кодекса, установленной пунктом 4 статьи 2 Кодекса.
Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, чем те, которые содержатся в Налоговом кодексе, применяются правила указанного договора (пункт 5 статьи 2 Налогового кодекса). При этом в соответствии с пунктом 3 статьи 4 Конституции Республики Казахстан такие договоры применяются непосредственно, кроме случаев, когда из договора следует, что для его применения требуется издание закона.

3. Согласно пункту 4 статьи 1 Гражданского кодекса Республики Казахстан (далее - ГК) к налоговым отношениям гражданское законодательство не применяется, за исключением случаев, предусмотренных законодательными актами. В этой связи судам следует разграничивать налоговые отношения от других имущественных отношений, регулируемых гражданским законодательством. Не допускается уменьшение начисляемого на сумму просроченного налогового обязательства размера пени на основании статьи 297 ГК.

4. Из положения пункта 1 статьи 29 Налогового кодекса о самостоятельном исполнении налогоплательщиком налогового обязательства следует, что он обязан от своего имени и за счет своих средств уплатить соответствующую сумму налога в бюджет, кроме случаев, прямо предусмотренных Налоговым кодексом. Гражданско-правовые сделки о переводе на другое лицо налоговой задолженности, заключенные с целью освобождения от уплаты налогов, должны признаваться недействительными как не соответствующие требованиям законодательства.

5. Статьей 38 Налогового кодекса, регулирующей сроки исковой давности по налоговому обязательству, предусмотрено право органа налоговой службы на начисление или пересмотр начисленной суммы налогов и других обязательных платежей в бюджет в течение пяти лет после окончания налогового периода или завершения срока действия контракта на недропользование (пункты 1 и 1-1). Аналогичный срок установлен в отношении требования налогоплательщика о зачете или возврате излишне уплаченных сумм налогов и других обязательных платежей в бюджет (пункт 2). Указанный срок является пресекательным.
Применительно к праву органа налоговой службы на начисление и пересмотр начисленной суммы срок исчисляется на дату вынесения уведомлений, предусмотренных подпунктами 1) и 2) пункта 2 статьи 31 Налогового кодекса. Если уведомление вынесено в соответствии с подпунктом 8) данной нормы по результатам рассмотрения жалобы налогоплательщика, то срок исчисляется на дату вынесения уведомления по результатам налоговой проверки. Налоговый период подлежит определению с учетом положений Налогового кодекса в отношении того или иного налога или другого обязательного платежа в бюджет.
Принцип определенности налогообложения, установленный статьей 6 Налогового кодекса, означает, в том числе, возможность установления в налоговом законодательстве всех оснований прекращения налоговых обязательств. Статьями 57 , 58 Налогового кодекса предусмотрен исчерпывающий перечень оснований прекращения налогового обязательства соответственно физического и юридического лица. Истечение пятилетнего срока после начисления или пересмотра начисленной суммы не является основанием для прекращения налогового обязательства, в том числе по уплате налогов и других обязательных платежей в бюджет.

6. Пунктом 1 статьи 15 Налогового кодекса на органы налоговой службы возложена задача по обеспечению полноты поступления налогов и других обязательных платежей в бюджет. Для исполнения этой задачи согласно подпункту 12) пункта 1 статьи 17 Налогового кодекса органы налоговой службы обязаны применять способы обеспечения исполнения налоговых обязательств и взыскивать налоговую задолженность налогоплательщика в принудительном порядке. Способы обеспечения исполнения не выполненного в срок налогового обязательства и меры принудительного взыскания налоговой задолженности предусмотрены соответственно главой 8 и статьями 49-55 главы 9 Налогового кодекса. Такая мера принудительного взыскания налоговой задолженности как принудительный выпуск объявленных акций применяется судом по иску уполномоченного государственного органа. В отношении юридического лица и индивидуального предпринимателя могут быть применены все указанные способы и меры, а в отношении физического лица может быть применено только начисление пени на неуплаченную сумму налогов и других обязательных платежей в бюджет. Если юридическое лицо либо индивидуальный предприниматель не погасит сумму налоговой задолженности после принятия всех мер принудительного взыскания, налоговый орган в соответствии со статьей 56 Налогового кодекса вправе принять меры по его признанию банкротом согласно законодательству.
Перечисленными нормами Налогового кодекса в полной мере обеспечена возможность взыскания налоговой задолженности с юридических лиц и индивидуальных предпринимателей во внесудебном порядке. В этой связи в соответствии с подпунктом 1) части первой статьи 153 Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан (далее - ГПК) судье следует отказывать в принятии искового заявления органа налоговой службы о взыскании недоимки по налогам и другим обязательным платежам в бюджет и пени с указанных лиц как не подлежащего рассмотрению и разрешению в порядке гражданского судопроизводства.
В подпункте 22) пункта 1 статьи 10 Налогового кодекса дано понятие недоимки как начисленных и не уплаченных в срок суммы налогов и других обязательных платежей в бюджет.
Перечень налогов и других обязательных платежей в бюджет установлен статьями 60 -64 Налогового кодекса.
Согласно статье 45 Налогового кодекса начисление пени на неуплаченную сумму налогов и других обязательных платежей в бюджет является одним из способов обеспечения исполнения невыполненного в срок налогового обязательства. В пункте 1 статьи 46 дано понятие пени как размера, начисляемого на сумму просроченного налогового обязательства. Пеня компенсирует потери государственного бюджета в связи с несвоевременным исполнением налогового обязательства.

7. В соответствии с частью первой статьи 139 и подпунктом 5) статьи 140 ГПК по бесспорному требованию о взыскании с граждан и юридических лиц недоимки по налогам и другим обязательным платежам выносится судебный приказ.
Данное положение относительно юридических лиц противоречит нормам Налогового кодекса, предусматривающим полномочия органов налоговой службы по взысканию налоговой задолженности. В силу пункта 3 статьи 6 Закона Республики Казахстан "О нормативных правовых актах" подлежат применению нормы Налогового кодекса, который введен в действие позднее ГПК.

8. В отношении физических лиц органы налоговой службы вправе подавать в суд заявления о вынесении судебного приказа и иски о взыскании недоимки и пени.
О бесспорности заявленного требования может свидетельствовать необжалование налогоплательщиком - физическим лицом уведомления органов налоговой службы в сроки, установленные в этом уведомлении. При этом следует иметь в виду, что уведомление должно быть вручено налогоплательщику (представителю) лично под роспись или иным способом, подтверждающим факт отправки и получения (пункт 4 статьи 31 Налогового кодекса).
Если в заявлении о вынесении судебного приказа содержится требование о взыскании наряду с недоимкой суммы пени, при этом в соответствии с подпунктом 4) части второй статьи 141 ГПК указаны обстоятельства, на которых оно основано, и они подтверждены документально, судья с учетом пункта 3 статьи 6 Закона Республики Казахстан "О нормативных правовых актах" вправе вынести приказ и о взыскании пени.

9. Исходя из положений статьи 541 Налогового кодекса о том, что решением по результатам налоговой проверки является вынесенное органом налоговой службы уведомление о начисленных суммах налогов и других обязательных платежей в бюджет и пени, в случае несогласия налогоплательщика с ними обжалованию в судебном порядке подлежит только уведомление. Суд проверяет законность начисления оспоренных сумм с учетом выводов, изложенных в акте налоговой проверки.
Акт налоговой проверки может быть обжалован, если налогоплательщик не согласен с его выводами, не повлекшими доначисление сумм налогов и других обязательных платежей в бюджет, однако влияющими на его права и обязанности, в том числе и в будущих налоговых периодах (например, в части выводов о наличии задолженности по обязательным пенсионным взносам, об уменьшении убытков в проверяемом периоде). Обжалование акта проверки расценивается как обжалование действий должностных лиц органов налоговой службы.
Дела об обжаловании действий (бездействия) должностных лиц органов налоговой службы гражданами, осуществляющими предпринимательскую деятельность без образования юридического лица, и юридическими лицами подсудны специализированным межрайонным экономическим судам.

10. Судебный порядок рассмотрения заявлений об оспаривании результатов налоговой проверки и действий (бездействия) должностных лиц органов налоговой службы регулируется главой 27 ГПК.
Установленный частью первой статьи 280 ГПК срок обращения с заявлением в суд исчисляется: в случае оспаривания уведомления по акту налоговой проверки непосредственно в суде - со дня его вручения в порядке пункта 4 статьи 31 Налогового кодекса, а в случае предварительного обжалования в вышестоящий орган налоговой службы - со дня, когда налогоплательщику стало известно о решении этого органа об оставлении его жалобы без удовлетворения полностью или в части. Если по результатам рассмотрения жалобы налогоплательщика вынесено новое уведомление, срок его обжалования исчисляется заново со дня вручения в установленном порядке.
При обжаловании действий (бездействия) должностных лиц органов налоговой службы указанный срок исчисляется со дня, когда налогоплательщику стало известно о нарушении его прав и охраняемых законом интересов либо об оставлении вышестоящим органом налоговой службы его жалобы без удовлетворения полностью или в части.
Если суд установит, что решение органа налоговой службы либо действие (бездействие) должностных лиц этого органа не соответствует нормам законодательства, указанное решение либо действие (бездействие) подлежит признанию незаконным полностью или в части, а решение, кроме того, - отмене. В соответствии с частью первой статьи 282 ГПК суд возлагает на налоговый орган либо на его должностное лицо обязанность устранить в полном объеме допущенное нарушение прав и охраняемых законом интересов налогоплательщика.

11. Согласно статье 65 ГПК каждая сторона должна доказать те обстоятельства, на которые она ссылается как на основания своих требований и возражений. В силу статьи 77 ГПК каждое доказательство подлежит оценке с точки зрения относимости, допустимости, достоверности, а все собранные доказательства в совокупности - достаточности для разрешения гражданского дела. Поэтому суд обязан принять и оценить доказательства, представленные налогоплательщиком в обоснование своих возражений по уведомлению или акту налоговой проверки, независимо от того, представлялись ли эти доказательства налогоплательщиком налоговому органу в ходе проверки либо обжалования ее результатов вышестоящему налоговому органу.

12. При оспаривании налогоплательщиком уведомления по результатам налоговой проверки либо акта проверки по основанию нарушений налоговым органом установленного главой 95 Налогового кодекса порядка проведения налоговых проверок суду следует исходить из оценки характера допущенных нарушений и их влияния на законность и обоснованность результатов проверки. В частности, подлежат безусловному признанию незаконными результаты проверки, проведенной без предписания, являющегося согласно статье 536 Налогового кодекса основанием для проведения налоговой проверки, либо без регистрации предписания в налоговом органе. Аналогичные последствия влечет проверка, которая в нарушение Закона Республики Казахстан "О государственной правовой статистике и специальных учетах" и Инструкции по учету проверок деятельности хозяйствующих субъектов, утвержденной приказом Генерального Прокурора Республики Казахстан от 1 марта 2004 года N 12, не была зарегистрирована в территориальных органах Комитета по правовой статистике и специальным учетам Генеральной Прокуратуры. Вместе с тем согласно подпункту 5) пункта 18 статьи 38 Закона Республики Казахстан "О частном предпринимательстве" не подлежат регистрации проверки по соблюдению налогового законодательства субъектами частного предпринимательства.

13. В силу пунктов 1 и 1-1 статьи 38 Налогового кодекса начисленная сумма налогов и других обязательных платежей в бюджет может быть пересмотрена органами налоговой службы в течение пяти лет после окончания налогового периода или завершения срока действия контракта на недропользование. Из данного положения следует, что указанные органы вправе проводить повторные налоговые проверки одного и того же налогового периода по одним и тем же налогам и другим обязательным платежам в бюджет при условии соблюдения установленного срока.

14. Согласно пункту 2 статьи 555 Налогового кодекса по итогам рассмотрения жалобы налогоплательщика на уведомление по акту налоговой проверки вышестоящим органом налоговой службы выносится решение об оставлении обжалуемого уведомления без изменения, а жалобы без удовлетворения либо об отмене обжалуемого уведомления полностью или в части. В случае отмены обжалуемого уведомления в части по результатам рассмотрения жалобы налогоплательщика орган налоговой службы выносит новое уведомление с уменьшенной суммой начисленных налогов и других обязательных платежей в бюджет и пени. Без проведения дополнительной проверки в порядке статьи 557-8 Налогового кодекса вышестоящий орган налоговой службы не вправе принимать решение об увеличении начисленной суммы.

15. В соответствии с частью второй статьи 49 ГПК суд не утверждает мирового соглашения сторон, если оно противоречит закону. Мировое соглашение между налогоплательщиком и налоговым органом нарушает установленные Налоговым кодексом принципы обязательности, определенности и справедливости налогообложения. Кроме того, право сторон на окончание дела мировым соглашением связано с наличием между ними основанных на равенстве имущественных отношений. Налоговые же отношения основаны на властном подчинении одной стороны другой. В этой связи суд не вправе утверждать мировое соглашение по налоговым спорам.

16. Согласно статье 73 Налогового кодекса органы налоговой службы осуществляют контроль при применении трансфертных цен. При этом контроль осуществляется в порядке и случаях, предусмотренных Законом Республики Казахстан "О государственном контроле при применении трансфертных цен" (далее - Закон о трансфертных ценах).
Указанный контроль не является частью налогового режима, понятие которого дано в пункте 1 статьи 94 Закона Республики Казахстан "О налогах и других обязательных платежах в бюджет" (далее - Закон о налогах) и в подпункте 21) пункта 1 статьи 10 Налогового кодекса. Поэтому его осуществление правомерно вне зависимости от положений законодательства и контрактов на недропользование о стабильности налогового режима.
При отклонении цены сделки от рыночной цены объекты налогообложения и налоговые обязательства корректируются в соответствии с законодательством Республики Казахстан. Законом о трансфертных ценах в пункте 5 статьи 5 установлено, что на основании корректировки объектов налогообложения производятся начисления подоходного налога с юридических лиц, налога на добавленную стоимость (далее - НДС), акциза (в случае сделок с подакцизными товарами), роялти и налога на сверхприбыль у недропользователей, таможенных платежей, рассчитанных таким образом, как если бы доходы или расходы от этих сделок и другие объекты налогообложения были бы определены, исходя из рыночной цены.
В этой связи при осуществлении государственного контроля при применении трансфертных цен не подлежат применению положения контрактов на недропользование, устанавливающие порядок определения объектов налогообложения по налогам и платежам, перечисленным в приведенной выше норме Закона о трансфертных ценах.

17. По делам с участием налогоплательщиков, осуществляющих свою деятельность на основании контрактов на недропользование, заключенных в период действия Закона о налогах и установивших стабильность налогового режима, применяются материальные нормы налогового законодательства, действовавшие на дату вступления в силу таких контрактов. В пункте 1 статьи 94 Закона о налогах налоговый режим определен как требования по уплате налогов и других обязательных платежей, устанавливаемые для недропользователей. С учетом данного определения, а также пункта 115 Инструкции N 41 "О налогообложении недропользователей", утвержденной приказом председателя Налогового комитета Министерства финансов Республики Казахстан от 29 декабря 1997 года N 1, стабильность налогового режима не распространяется на предусмотренные статьей 162 указанного Закона налоговые санкции в виде пени и штрафов.

18. При решении вопроса о распространении стабильности налогового режима на платежи в специальные фонды, которые законодателем впоследствии были отменены (отчисления в дорожный фонд, фонд охраны природы или охраны окружающей среды, в Государственные фонды содействия занятости, обязательного социального и обязательного медицинского страхования) следует исходить из положений контракта на недропользование.
Если согласно условиям контракта недропользователь обязался платить налоги и платежи в соответствии с налоговым законодательством, действующим на дату его подписания, при этом контрактом к налоговому законодательству отнесено законодательство, регулирующее вопросы платежей в специальные фонды, недропользователь освобождается от уплаты впоследствии отмененных платежей только в случае внесения в установленном порядке соответствующих изменений в контракт.
Данное положение действует и в отношении ставок налогов и других платежей в бюджет, которые были изменены после подписания контракта на недропользование.

19. Нормы главы 6 Налогового кодекса, регулирующие вопросы зачета и возврата излишне уплаченных сумм налогов, не могут быть распространены на взаимоотношения налогоплательщика с бюджетом в случаях установления превышения сумм НДС, относимого в зачет, над суммой начисленного налога за налоговый период. По общему правилу такое превышение сумм НДС зачитывается в счет предстоящих платежей по данному налогу (пункт 1 статьи 251 Налогового кодекса).

20. При выполнении указанных в пункте 2 статьи 251 Налогового кодекса условий превышение сумм НДС по оборотам, облагаемым по нулевой ставке, возвращается плательщику НДС в порядке, установленном статьей 252 Налогового кодекса.
При этом одним из оснований для возврата НДС является подтверждение достоверности сумм налога, предъявленного к возврату в соответствии с актом налоговой проверки, произведенной налоговым органом.
В целях подтверждения достоверности этих сумм налоговые органы вправе проводить встречные налоговые проверки поставщиков, по результатам которых принимается решение о возврате налога.
Пунктом 4 статьи 252 Налогового кодекса предусмотрены случаи, когда не производятся встречные проверки и когда такая проверка обязательна. Порядок принятия решения о назначении проверки поставщика устанавливается уполномоченным государственным органом.

21. Размер государственной пошлины в судах, порядок ее уплаты и возврата определен статьями 496 , 507 , 508 Налогового кодекса.
Возможность отсрочки или рассрочки уплаты государственной пошлины законодательством не предусмотрена.
Статьей 501 Налогового кодекса установлен исчерпывающий перечень оснований освобождения от уплаты государственной пошлины в судах.
Государственная пошлина по делам, связанным с применением норм налогового законодательства, подлежит уплате в размере, установленном подпунктами 2), 3), 4) пункта 1 статьи 496 Налогового кодекса.
В соответствии со статьей 110 ГПК в случае полного или частичного удовлетворения судом требования налогоплательщика о признании незаконным решения или действий (бездействия) органа налоговой службы государственная пошлина в соответствующем размере взыскивается в пользу заявителя с указанного органа.

22. В связи с принятием настоящего постановления признать утратившими силу постановление Пленума Верховного Суда Республики Казахстан N 19 от 20 декабря 1999 года "О некоторых вопросах применения судами налогового законодательства" и абзац третий пункта 4 нормативного постановления Верховного Суда Республики Казахстан N 2 от 20 марта 2003 года "О применении судами некоторых норм гражданского процессуального законодательства".

23. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, а также является общеобязательным и вводится в действие со дня официального опубликования.

Председатель Верховного Суда
Республики Казахстан

Судья Верховного Суда
Республики Казахстан,
секретарь пленарного заседания

Салық заңдарын қолданудың сот практикасы туралы

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2006 жылғы 23 маусымдағы N 5 нормативтік қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2013 жылғы 27 ақпандағы № 1 нормативтік қаулысымен.

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Жоғарғы Сотының 27.02.2013 № 1 нормативтік қаулысымен (ресми жарияланған күнiнен бастап қолданысқа енгізiледi).

Салық заңдарының жекелеген нормаларын түсiндiрудiң қажеттiлiгiне байланысты Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы

қаулы етедi :

1. "Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер туралы Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 12 маусымдағы Кодексiнiң (Салық кодексi)" (бұдан әрi - Салық кодексi) 2-бабының 1-тармағына сәйкес салық заңдары Салық кодексiнен және қабылдануы осы Кодексте көзделген басқа да нормативтiк құқықтық актiлерден тұрады. Мұндай нормативтiк құқықтық актiлерге Yкiметтің нормативтiк қаулылары, салық қызметi органдарының жүйесiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган басшысының нормативтiк құқықтық бұйрықтары, сондай-ақ Сыртқы iстер министрiнiң консулдық алымдардың нақты ставка мөлшерiн белгілеу туралы (Салық кодексiнiң 511-бабының 2-тармағы) нормативтiк құқықтық бұйрықтары және жекелеген салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң ставкаларын белгiлеу туралы жергiлiктi уәкiлетті органдардың нормативтiк құқықтық шешiмдерi жатады.

"Нормативтiк құқықтық актiлер туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 30-бабы 1-тармағының, 36-бабы 6-тармағының күшiне сәйкес, азаматтардың құқықтары, бостандықтары мен мiндеттерiне қатысты нормативтiк құқықтық актiлердi ресми жариялау оларды қолданысқа енгiзудiң мiндеттi шарты болып табылады. Мемлекеттiк органдардың осы Заңның 36-бабы 2-тармағының 4) тармақшасында аталған жалпы мiндеттеушiлiк маңызы бар, азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен мiндеттерiне қатысты нормативтік құқықтық актiлерi көрсетiлген Заңның 38-бабының 1-тармағында көзделгендей, Қазақстан Республикасының әдiлет органдарында мемлекеттiк тiркеуден өткiзiлмесе қолданысқа енгізiлмейдi.

Салық кодексiнiң 9-бабына сәйкес, салық салу мәселелерiн реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлер ресми басылымдарда мiндетті түрде жариялануға жатады.

Салық дауларын қараған кезде көрсетiлген шарттарға сәйкес келмейтiн нормативтiк құқықтық актiлердi соттардың қолдануға құқығы жоқ.

Салық кодексiнiң 16-бабы 1-тармағының 2) тармақшасына сәйкес, салық қызметi органдары өз құзiретi шегiнде салық мiндеттемелерiнiң туындауы, орындалуы мен тоқтатылуы жөнiнде түсiнiктеме және түсiндiрме берудi жүзеге асыруға құқылы. Мұндай түсiндiрулер мен түсiнiктемелер, соның iшiнде уәкiлеттi мемлекеттiк органдардың түсiндiрулерi мен түсiнiктемелерi нормативтiк құқықтық актiлерге жатпайды. Бұлар, салық заңдарының нормаларына сәйкестiгi ескерiле отырып сотпен бағалануға жатады.

2. Салық салу мақсатында заңдардың нормаларын қолданған кезде Кодекстiң 2-бабының 4-тармағымен белгiленген Салық кодексiнiң нормаларының басымдығын ескеру керек.

Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартпен осы кодекстегiден өзге ережелер белгiленсе, аталған шарттың ережесi қолданылады (Салық кодексiнiң 2-бабының 5-тармағы). Сонымен қатар шарттың өзiнен оны қолдану үшiн заң шығаруды талап ететiн жағдайлар туындамаса мұндай шарттар Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабы 3-тармағына сәйкес тiкелей қолданылады.

3. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнiң (бұдан әрi - АК) 1-бабы 4-тармағына сәйкес, заң құжаттарында көзделген реттердi қоспағанда, салық жөнiндегі қатынастарға азаматтық заңдар қолданылмайды. Осыған байланысты соттар салықтық қатынастарды азаматтық заңдармен реттелетiн басқа мүлiктiк қатынастардан ажыратуы тиiс. Салық мiндеттемесiн уақытында өтемеген сомаға қоса есептелген өсiмпұл мөлшерiн AК-нiң 297-бабының негізiнде азайтуға болмайды.

4. Салық кодексiнiң 29-бабы 1-тармағына сәйкес салық төлеушiнiң салық мiндеттемесiн орындауды дербес жүзеге асыратыны туралы ережесiнен, Салық кодексiмен тiкелей көзделген жағдайлардан басқа реттерде, ол тиiстi салық сомасын өзiнiң атынан және өз қаражаты есебiнен бюджетке төлеуге мiндеттi. Салықтарды төлеуден босату мақсатымен салықтық борышты басқа тұлғаға аудару туралы жасалған азаматтық-құқықтық мәмiлелер заңдардың талаптарына сәйкес келмейтiндiктен жарамсыз деп танылуы тиiс.

5. Салық мiндеттемесi бойынша талап қою мерзiмiнiң ескiруiн реттейтiн Салық кодексiнiң 38-бабымен салық қызметi органы салық кезеңi аяқталғаннан кейiн немесе жер қойнауын пайдалануға келiсiм-шарттың қолданылу мерзiмi бiткен соң бес жыл iшiнде салықтарды және бюджетке төленетiн басқа да мiндетті төлемдердi есептеуге немесе олардың есептелген сомасын қайта қарауға құқығы көрсетiлген (1 және 1-1-тармақтар). Салық төлеушiнiң салықтың артық төленген сомасын есепке жатқызу немесе салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң артық төленген сомасын қайтару туралы талабына қатысты сондай мерзiм белгiленген (2-тармақ). Көрсетiлген мерзiм түпкiлiктi болып табылады.

Салық қызметi органы есептеу және есептелген соманы қайта қарау құқығын қолданғанда мерзiм Салық кодексiнiң 31-бабының 2-тармағының 1) және 2) тармақшаларында көзделген хабарлама шыққан күннен бастап саналады. Егер хабарлама осы норманың 8) тармақшасына сәйкес салық төлеушiнiң шағымын қараудың нәтижесi бойынша шығарылса, онда мерзiм, салықты тексерудiң нәтижесi бойынша хабарлама шыққан күнге есептеледi. Осы немесе басқа салыққа немесе бюджетке төленетiн басқа мiндеттi төлемге қатысты салық кезеңi Салық кодексi ережелерiнiң ескерiлуiмен анықталуға жатады.

Салық кодексiнiң 6-бабында белгiленген салық салудың анықтылық принципi, соның iшiнде салық заңдарында, салық мiндеттемелерiнiң тоқтатылуының барлық негiздерiнiң белгiлену мүмкiндiгiн бiлдiредi. Жеке және заңды тұлғаның тиісті салық мiндеттемесiн тоқтату негiздерiнiң толық тiзбесi Салық кодексiнiң 57, 58-баптарында көзделген. Есептеу немесе олардың есептелген соманы қайта қарағаннан кейiн бес жыл мерзiмнiң өтуi салық мiндеттемесiн, оның iшiнде салықтарды және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердi төлеудi тоқтатуға негіз болып табылмайды.

6. Салық кодексiнiң 15-бабының 1-тармағымен, салық қызметi органдарына салық және бюджетке төленетін басқа да мiндеттi төлемдердiң толық түсуiн қамтамасыз ету жөнiндегi мiндеттер жүктелген. Осы мiндеттердi орындау үшiн Салық кодексiнiң 17-бабы 1-тармағының 12) тармақшасына сәйкес салық қызметi органдары салық мiндеттемелерiнiң орындалуын қамтамасыз ету тәсiлдерiн қолдануға және салық төлеушiден салық берешегiн мәжбүрлеп өндiрiп алуға мiндеттi. Мерзiмiнде орындалмаған салық мiндеттемесiн орындауды қамтамасыз ету тәсiлдерi мен салық берешегін мәжбүрлеп өндiрiп алу шаралары Салық кодексiнiң 8-тарауында және 9-тарауының 49-55-баптарында көзделген. Салық берешегiн мәжбүрлеп өндiрiп алудың мұндай шаралары, демек жарияланған акцияларды мәжбүрлеп шығарту, өкiлеттi мемлекеттiк органның сотқа талап арыз беруi арқылы жүргізiледi. Заңды тұлға мен жеке кәсiпкерге қатысты барлық көрсетiлген тәсiлдер мен шараларды қолдануға болады, ал жеке тұлғаға қатысты төленбеген салықтар және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң сомасына өсiмпұл есептеу ғана қолданылады. Егер заңды тұлға немесе жеке кәсiпкер салық берешегінiң сомасын мәжбүрлеп өндiрiп алу шараларының барлығы қолданылғаннан кейiн өтемеген жағдайда, Салық кодексiнiң 56-бабына сәйкес, салық органы оны банкрот деп тану жөнiндегi шараларды заңдарға сәйкес қолдануға құқылы.

Салық кодексiнiң аталған нормаларымен заңды тұлға мен жеке кәсiпкердiң салық берешегін сот тәртiбiмен қаралмайтын түрiнде өндiрiп алу мүмкiндiгi толық қамтамасыз етілген. Осыған байланысты Қазақстан Республикасының Азаматтық iс жүргiзу кодексiнiң (бұдан әрi - АIЖК) 153-бабы бiрiншi тармағының 1) тармақшасына сәйкес салық қызметi органының аталған тұлғалардан салықтар және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер бойынша бересiнi және өсiмпұлды өндiру туралы талап арызын судья азаматтық сот iсiн жүргізу тәртiбiмен қарауға және шешуге жатпайтындықтан қабылдаудан бас тартуы тиiс.

Салық кодексiнiң 10-бабының 1-тармағының 22) тармақшасында бересiге, есептелген және мерзiмiнде төленбеген салықтар және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң сомалары ретiнде түсiнiк берiлген.

Салықтар және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң тiзбесi Салық кодексiнiң 60-64-баптарымен белгiленген.

Салық кодексiнiң 45-бабына сәйкес төленбеген салықтар және бюджетке басқа да мiндетті төлемдердiң сомасына өсiмпұл есептеу белгіленген мерзiмде орындалмаған салық мiндеттемесiн орындату тәсiлдерiнiң бiрi болып табылады. 46-баптың 1-тармағында өсiмпұл, мерзiмi өткен салық мiндеттемесiнiң сомасына есептелетiн белгiленген мөлшер екендiгi жайлы түсiнiк берiлген. Өсiмпұл салық мiндеттемесiнiң өз уақытысында орындалмауымен байланысты мемлекеттiк бюджеттiң жоғалтқанын толтырады.

7. АIЖК-нiң 139-бабының бiрiншi бөлігіне және 140-бабының 5) тармақшасына сәйкес азаматтар мен заңды тұлғалардан салықтар және басқа да мiндеттi төлемдер бойынша бересiнi өндiрiп алу жөнiндегi даусыз талаптар бойынша сот бұйрығы шығарылады.

Заңды тұлғаларға қатысты осы ереже салық берешегін өндiру жөнiнде салық қызметi органдарының өкiлеттiгiн көздейтiн Салық кодексiнiң нормаларына қайшы келедi. "Нормативтiк құқықтық актiлер туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 6-бабы 3-тармағының талабына сәйкес АIЖК-не қарағанда, қолданысқа кейiнiрек енгiзiлген Салық кодексiнiң нормалары қолданылуға жатады.

8. Салық қызметi органдары сотқа жеке тұлғаларға қатысты сот бұйрығын шығару туралы арыздар және бересi мен өсiмпұлды өндiру туралы талап арыз беруге құқылы.

Мәлiмделген талаптың даусыздығын салық төлеушi - жеке тұлғаның, салық қызметi органының хабарламасына, осы хабарламада белгiленген мерзiмде шағымданбауы куәландырады. Сондықтан хабарлама салық төлеушiнiң (өкiлiнiң) жеке өзiне қол қойдырылып немесе жөнелту мен алу фактiсiн растайтын өзге де тәсiлмен тапсырылуы тиiс (Салық кодексiнiң 31-бабының 4-тармағы).

Егер сот бұйрығын шығару туралы өтiнiште бересiнi өндiрумен қатар өсiмпұл сомасы туралы талап болса, онда АIЖК-нiң 141-бабы екiншi бөлігінiң 4) тармақшасына сәйкес өндiрiп алушының талаптары, оларды негіздеген мән-жайлар және олар құжатпен расталса, судья "Нормативтiк құқықтық актiлер туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 6-бабының 3-тармағының талаптарын ескерiп өсiмпұлды да өндiру туралы бұйрық шығаруға құқылы.

9. Салық кодексiнiң 541-бабының негiзiнде салық қызметi органының салықтық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң есептелген сомалары және өсiмпұл туралы шығарған хабарламасы, салықты тексерудiң нәтижелерi бойынша қабылданған шешiм болып табылады, егер салық төлеушi олармен келiспеген жағдайда, сот тәртiбiмен тек қана хабарламаға шағым келтiре алады. Сот салық тексеруi актiсiнде мазмұндалған тұжырымдарды ескерiп, есептелген даулы соманың заңдылығын тексередi.

Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндетті төлемдердiң сомасын қоса есептеуге әкелiп соқпаған салық тексеру актiсiнiң қорытындыларымен келiспесе, бұл жағдай салық төлеушiнiң құқықтары мен мiндеттерiне, соның iшiнде келешектегi салық кезеңдерiне әсер ететiн болса, салық төлеушi, салық тексеру актiсiне шағымдана алады (мысалы, мiндеттi зейнеткерлiк жарналар бойынша берешектiң болуы туралы, тексерiлген кезеңде шығындарды азайту туралы тұжырымдар бөлігінде). Тексеру актiсiне шағымдану салық қызметi органдарының лауазымды тұлғаларының әрекетiне шағымдану ретiнде бағаланады.

Заңды тұлға құрмай кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыратын азаматтардың және заңды тұлғалардың салық қызметi органдарының лауазымды тұлғаларының әрекетiне (әрекетсiздiгiне) шағымдану туралы iстер мамандандырылған ауданаралық экономикалық соттардың қарауына жатады.

10. Салық тексеруi нәтижелерiне және салық қызметi органдары лауазымды тұлғаларының әрекетiне (әрекетсiздiгiне) дау айту туралы арыздарды сот тәртiбiмен қарау АIЖК-нiң 27-тарауымен реттеледi.

АIЖК-нiң 280-бабының бiрiншi бөлiгiнде бекiтiлген сотқа арызбен жүгіну мерзiмi: сотта тiкелей салық тексеру актiсi бойынша хабарламаға дау айту жағдайында - Салық кодексiнiң 31-бабының 4-тармағының тәртiбiнде оны табыстаған күннен бастап, ал жоғары тұрған салық қызметi органына алдын ала шағымданған жағдайда - салық төлеушiге, оның шағымын толық немесе iшiнара канағаттандырусыз қалдыру туралы осы органның шешiмi белгілi болған күннен бастап есептеледi. Егер салық төлеушiнiң шағымдарын қарау нәтижелерi бойынша жаңа хабарлама шығарылса, оған шағымдану мерзiмi белгiленген тәртiпте табысталған күннен бастап қайта есептеледi.

Салық қызметi органдары лауазымды тұлғалардың әрекетiне (әрекетсiздiгiне) шағымданған кезде, аталған мерзiм, салық төлеушiге оның құқықтарының және заңмен қорғалатын мүдделерiнiң бұзылғаны туралы немесе жоғары тұрған салық қызметi органымен оның шағымы толық немесе iшiнара қанағаттандырусыз қалдыру жөнiнде белгiлi болған күннен бастап есептеледi.

Сот салық қызметi органдарының шешiмi немесе осы органның лауазымды тұлғаларының әрекетi (әрекетсiздiгi) заңдардың нормаларына сәйкес келмейтiнiн анықтаса, аталған шешiм немесе әрекет (әрекетсiздiк) толық немесе iшiнара заңсыз деп танылуға, ал шешiмнiң күшi жойылуға жатады. АIЖК-нiң 282-бабының бiрiншi бөлігіне сәйкес, сот салық органына немесе оның лауазымды тұлғасына салық төлеушiнiң құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерiн бұзуға жол берген бұрмалаушылықты толық көлемiнде жоюды мiндеттейдi.

11. АIЖК-нiң 65-бабына сәйкес, әр тарап өзiнiң талаптарының және қарсылықтарының негізi ретiнде сiлтеме жасайтын мән-жайларды дәлелдеуi тиiс. АIЖК-нiң 77-бабының талабына сәйкес, әрбiр дәлелдеменiң қатыстылығы, жарамдылығы, нанымдылығы, ал барлық жиналған дәлелдемелер жиынтығы азаматтық iстi шешу үшiн жеткiлiктiлiгi тұрғысынан бағалануы тиiс. Сондықтан салық төлеушiнiң хабарлама немесе салық тексеруi актiсiне өз қарсылығын негiздеуге ұсынылған дәлелдемелерiн, бұл дәлелдемелердi тексеру барысында салық органына немесе жоғары тұрған салық органына, оның нәтижелерiне шағымданғанда салық төлеушiнiң ұсынған-ұсынбағанына қарамастан, сот оларды қабылдауға және бағалауға мiндеттi.

12. Салық төлеушi салық тексеруiнiң нәтижелерi жөнiндегi хабарламаға немесе тексеру актiсiне Салық кодексiнiң 95-тарауымен белгiленген салық органының салық тексеруiн жүргізу тәртiбiн сақтамау негiзiнде дау айтқан кезде, сот жiберiлген осы бұзушылыққа баға бергенде оның сипатына және тексеру нәтижелерiнiң негiздiлігі мен заңдылығына ықпалын ескеруi тиiс. Атап айтқанда, Салық кодексiнiң 536-бабына сәйкес салық тексеруiн жүргiзу үшiн негіздеме болып табылатын деректемесiз немесе деректеменi салық органында тiркеусiз жүргiзiлген тексеру нәтижелерiн ешқандай шартсыз заңсыз деп тануға жатады. "Мемлекеттiк құқықтық статистика және арнайы есепке алу туралы" Қазақстан Республикасының Заңын және Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының 1 наурыз 2004 жылғы N 12 бұйрығымен бекiтiлген Шаруашылық субъектiлерiнiң қызметiн тексерудi есепке алу бойынша нұсқауды бұзып, Құқықтық статистика бойынша комитеттiң аумақтық органдарында және Бас Прокурордың арнайы есептерiне тiркелмегендігі жөнiндегі тексеру ұқсас жағдайларға әкелiп соғады. Сонымен қатар, "Жеке кәсiпкерлiк туралы" Қазақстан Республикасы Заңның 38-бабы 18-тармағының 5) тармақшасына сәйкес жеке кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң салық заңдарын сақтауы бойынша тексеру тiркелуге жатпайды.

13. Салық кодексiнiң 38-бабының 1 және 1-1-тармақтарының күшiне сәйкес, салық кезеңi аяқталғаннан кейiн немесе жер қойнауын пайдалануға келiсiм-шарттың қолданылу мерзiмi бiткен соң, салықтарды және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердi есептеу немесе олардың есептелген сомасы бес жыл iшiнде салық қызметi органдарымен қайта қаралуы мүмкiн. Осы ережеден туындайтыны, аталған органдар, белгiленген мерзiмдi сақтаса, тура сондай салық кезеңiнде, тура сондай салықтар мен бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер бойынша қайта салық тексеруiн жүргiзуге құқылы.

14. Салық кодексiнiң 555-бабының 2-тармағына сәйкес, салықты тексеру актiсi бойынша хабарламаға салық төлеушiнiң шағымын қарау нәтижелерi бойынша салық қызметiнiң жоғары тұрған органы шағымдалған хабарламаны өзгерiссiз, ал шағымды қанағаттандырусыз қалдыру жөнiнде немесе шағым жасалған хабарламаны iшiнара немесе толық күшiн жою туралы шешiм шығарылады. Салық төлеушiнiң шағымын қарау нәтижесi бойынша шағым жасалған хабарламаның iшiнара күшiн жойған жағдайда, салық қызметi органы салықтар және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер мен өсiмпұлдың есептелген сомасын азайту жөнiнде жаңа хабарлама шығарады. Салық кодексiнiң 557-8-бабының тәртiбiне сәйкес, жоғары тұрған салық қызметi органы қосымша тексеру жүргiзбей есептелген соманы көбейту жөнiнде шешiм қабылдауға құқылы емес.

15. АIЖК-нiң 49-бабының екiншi бөлiгіне сәйкес, егер бiтiмгершiлiк келiсiмi заңға қайшы келсе, сот тараптардың бiтiмгершiлiк келiсiмiн бекiтпейдi. Салық төлеушi мен салық органының арасындағы бiтiмгершiлiк келiсiмi Салық кодексiмен бекiтiлген салық салудың мiндеттiлiгі, анықтылығы және әдiлдiгi принциптерiн бұзады. Бұдан басқа, тараптардың iстi бiтiмгершiлiк келiсiмiмен аяқтауға құқығы олардың арасындағы мүлiктiк қатынастың теңдiгі негізiнiң болуына байланысты. Салықтық қатынас бiр тараптың басқа тарапқа билiк ету бағынысына негізделген. Осыған байланысты сот салық даулары бойынша бiтiмгершiлiк келiсiмiн бекiтуге құқылы емес.

16. Салық кодексiнiң 73-бабына сәйкес, салық қызметi органдары трансферттiк бағаларды қолдану кезiндегi бақылауды жүзеге асырады. Сонымен қатар бақылау "Трансферттiк бағаларды қолдану кезiндегi мемлекеттiк бақылау туралы" (бұдан әрi - Трансферттiк бағалар туралы заң) Қазақстан Республикасы Заңымен көзделген тәртiпте және жағдайларда жүзеге асырылады.

Көрсетiлген бақылау "Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер туралы (бұдан әрi - Салықтар туралы заң)" Қазақстан Республикасы Заңының 94-бабының 1-тармағында және Салық кодексiнiң 10-бабы 1-тармағының 21) тармақшасында берiлген түсiнiк бойынша салық режимiнiң бөлiгі болып табылмайды. Сондықтан заңдардың және салық режимiнiң тұрақтылығы туралы жер қойнауын пайдаланушылардың келiсiм-шарттарының ережелерiне қарамастан оны жүзеге асыру заңды.

Мәмiле бағасының нарықтық бағадан ауытқу фактiсi анықталған жағдайда, салық органдары Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес салық салу объектiлерi мен салық мiндеттемесiне түзету енгiзедi. Трансферттiк бағалар туралы заңның 5-бабының 5-тармағында белгiленген салық салу объектiлерiне түзету жасау негiзiнде осы мәмiлелерден түскен кiрiстер немесе шығыстар және басқа да салық салу объектiлерi нарықтық бағаға негiзделiп анықталса, заңды тұлғаларға табыс салығы, қосылған құнға салық (бұдан әрi - ҚҚС), акциз (акцизделетiн тауарлармен мәмiле жасалған жағдайда), роялти және жер қойнауын пайдаланушылардың үстеме пайдасына салық кеден төлемдерi ескерiле отырып қолданылады.

Осыған байланысты, трансферттік бағаларды қолданып мемлекеттiк бақылауды жүзеге асырған кезде жоғарыда келтiрiлген Трансферттiк бағалар туралы заңның нормаларында аталған салықтар мен төлемдер бойынша салық салу объектiлерiн анықтау тәртiбiн белгілейтiн жер қойнауын пайдалану келiсiм-шарттарының ережелерi қолданылуға жатпайды.

17. Салық туралы заңның қолданылуы және салық режимiнiң тұрақтылығы кезеңiнде жасалған жер қойнауын пайдалану келiсiм-шарттары негізiнде өз қызметтерiн iске асыратын салық төлеушiлер қатысатын iстер бойынша осындай келiсiм-шарттардың күшiне енген күнi қолданыста болған салық заңдарының материалдық нормалары қолданылады. Салықтар туралы заңның 94-бабының 1-тармағында салық режимi жер қойнауын пайдаланушылар үшiн белгiленген салықтар мен басқа да мiндеттi төлемдердi төлеу талабы ретiнде анықталған. Осы анықтама ескерiле отырып, сондай-ақ 1997 жылғы 29 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық комитетi төрағасының N 1 бұйрығымен бекiтiлген "Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу туралы" N 41 нұсқаулықтың 115-тармағында ескерiлiп, осы Заңның 162-бабымен көзделген өсiмпұл және айыппұл түрiндегi салықтық санкцияларға, салық режимiнiң тұрақтылығы қолданылмайды.

18. Кейiн заң шығарушымен жойылған арнайы қорлардағы төлемдерге (жол қорына, табиғат немесе қоршаған ортаны қорғау қорына, Мемлекеттiң жұмыспен қамтуға жәрдемдесу мiндеттi әлеуметтiк және мiндеттi медициналық сақтандыру қорларына аудару) салық режимiнiң тұрақтылығын қолдану туралы мәселенi шешу кезiнде жер қойнауын пайдалану келiсiм-шартының ережелерiне жүгiну керек.

Жер қойнауын пайдаланушы келiсiм-шартқа қол қойылған күнгi қолданыстағы салық заңдарына сәйкес салықтар мен төлемдердi төлеуге мiндеттенсе, осыған орай келiсiм-шартпен арнайы қорларға төлемдер мәселесiн реттейтiн заңдар салық туралы заңға жатқызылса, келiсiм-шартқа тиiстi тәртіпке сәйкес өзгерiс енгізiлгенде ғана жер қойнауын пайдаланушы күшi жойылған төлемдердi төлеуден босатылады.

Бұл ереже жер қойнауын пайдалану келiсiм-шартына қол қойылғаннан кейiн өзгертiлген салықтар мен бюджетке төленетiн басқа да төлемдердiң ставкаларына қатысты да қолданылады.

19. Салық кезеңi үшiн есептелген салық сомаларының үстiнен есепке жатқызылған қосылған құн салығы сомасынан асып кетуi анықталған жағдайларда, артық төленген салықтардың сомаларын есепке жатқызу және қайтару мәселелерiн реттейтiн Салық кодексiнiң 6-тарауының нормалары салық төлеушiнiң бюджетпен өзара қатынасына қолданылмайды. Жалпы ереже бойынша қосылған құн салығы сомасынан мұндай асып кету, осы салық бойынша алдағы төлемдердiң есебiне жатқызылады (Салық кодексiнiң 251-бабының 1-тармағы).

20. Нөлдiк ставка бойынша салық салынатын айналымдар бойынша Салық кодексiнiң 251-бабының 2-тармағында көрсетiлген шарттарды орындаған кезде, асып кеткен қосылған құн салығының сомасы, қосылған құн салығын төлеушiге, Салық кодексiнiң 252-бабында белгіленген тәртiпте қайтарылады.

Бұл жағдайда қосылған құн салығын қайтару негiзiнiң бiрi болып салық органымен жүргізiлген салықты тексеру актiсiмен қайтаруға ұсынылған салық сомасы дұрыстығының құпталуы болып табылады.

Осы соманың дұрыстығының құпталуы мақсатында салық органдары тауар жеткiзушiлерге қарсы салық тексеруiн жүргізуге құқылы, оның нәтижелерi бойынша салықтың қайтарылуы туралы шешiм қабылданады.

Салық кодексiнiң 252-бабының 4-тармағында қарсы тексеру қай кезде жүргiзiлмейтiнi және қай кезде мұндай тексеру мiндеттi болатындығы жайлы жағдайлар қарастырылған. Тауар жеткiзушiнi тексерудi тағайындау туралы шешiмдi қабылдаудың тәртiбi өкiлеттi мемлекеттiк органмен белгіленедi.

21. Мемлекеттiк баждың соттардағы мөлшерi, оны төлеу мен қайтарудың тәртiбi Салық кодексiнiң 496 , 507 , 508-баптарымен анықталған.

Мемлекеттiк бажды төлеудi кейiнге қалдыру немесе мерзiмiн ұзарту мүмкiндiгi заңдармен қарастырылмаған.

Салық кодексiнiң 501-бабында соттардағы мемлекеттiк бажды төлеуден босату негiздерiнiң түпкiлiктi тiзбесi белгiленген.

Салық заңдарының нормаларын қолданумен байланысты iстер бойынша мемлекеттiк баж, Салық кодексiнiң 496-бабы 1-тармағының 2), 3), 4) тармақшаларымен белгiленген мөлшерде төленуге жатады. АIЖК-нiң 110-бабына сәйкес салық қызметi органының шешiмiн немесе әрекетiн (әрекетсiздігін) заңсыз деп тану туралы салық төлеушiнiң талабын сот толық немесе iшiнара қанағаттандырған жағдайда мемлекеттiк баж, тиiстi мөлшерде аталған органнан арыз берушiнiң пайдасына өндiрiледi.

22. Осы қаулының қабылдануына байланысты Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының "Соттардың салық заңдарын қолданудағы кейбiр мәселелерi туралы" 20 желтоқсан 1999 жылғы N 19 қаулысының және Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының "Соттардың азаматтық iс жүргiзу заңнамасының кейбiр нормаларын қолдануы туралы" 20 наурыз 2003 жылғы N 2 нормативтiк қаулысы 4-тармағының үшiншi абзацының күшi жойылды деп танылсын.

23. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес, осы нормативтiк қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға бiрдей мiндеттi болып табылады және ресми жарияланған күнiнен бастап қолданысқа енгізiледi.

Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының Төрағасы
Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының судьясы,
жалпы отырыс хатшысы