Об утверждении Программы адаптации некоторых отраслей экономики в переходный период в рамках вступления Казахстана во Всемирную торговую организацию на 2007-2008 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 23 декабря 2006 года N 1259. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 4 декабря 2007 года N 1170

Сноска. Постановление Правительства РК от 23 декабря 2006 г. N 1259 утратило силу постановлением Правительства РК от 4 декабря 2007 г. N 1170 .

В целях реализации постановления Правительства Республики Казахстан от 31 марта 2006 года N 222 "О Сетевом графике исполнения Общенационального плана мероприятий по реализации Послания Президента Республики Казахстан народу Казахстана от 1 марта 2006 года и Программы Правительства Республики Казахстан на 2006-2008 годы" Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемую Программу адаптации некоторых отраслей экономики в переходный период в рамках вступления Казахстана во Всемирную торговую организацию на 2007-2008 годы (далее - Программа).

2. Центральным органам:

обеспечить надлежащее и своевременное выполнение мероприятий, предусмотренных Программой;

ежегодно, к 10 июля и 10 декабря, представлять в Министерство индустрии и торговли Республики Казахстан информацию о ходе реализации Программы.

3. Министерству индустрии и торговли Республики Казахстан ежегодно, к 20 июля и 20 декабря, представлять в Правительство Республики Казахстан сводную информацию о ходе реализации Программы.

4. Контроль и координацию обеспечения выполнения настоящей Программы возложить на Министерство индустрии и торговли Республики Казахстан.

5. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр

Республики Казахстан

Утверждена

постановлением Правительства

Республики Казахстан

от 23 декабря 2006 года N 1259

Программа адаптации некоторых отраслей экономики в переходный период в рамках вступления Республики Казахстан во Всемирную торговую организацию на 2007-2008 годы

Содержание

1. Паспорт Программы

2. Введение

3. Анализ современного состояния

3.1. Процедура вступления во Всемирную торговую организацию

3.2. Сельскохозяйственная политика

3.2.1 . Основные требования Всемирной торговой организации

3.2.2 . Текущее состояние сельского хозяйства Республики

Казахстан и его техническая обеспеченность

3.3. Санитарные и фитосанитарные меры

3.4. Система технического регулирования

3.5. Легкая промышленность

3.6. Деревообрабатывающая промышленность

3.6.1 . Древесина

3.6.2 . Бумага

3.7 . Фармацевтическая и медицинская промышленности

4. Цели и задачи Программы

5. Основные направления и механизм реализации Программы

6. Необходимые ресурсы и источники финансирования Программы

7. Ожидаемые результаты от реализации Программы

8. План мероприятий по реализации Программы адаптации некоторых

отраслей экономики в переходный период в рамках вступления

Республики Казахстан во Всемирную торговую организацию на

2007-2008 годы.

1. Паспорт Программы

Наименование Программа адаптации некоторых отраслей

Программы экономики в переходный период в рамках

вступления Республики Казахстан во Всемирную

торговую организацию на 2007-2008 годы

Основание для 1. Стратегия индустриально-инновационного

разработки развития Республики Казахстана на

Программы 2003-2015 годы, утвержденная Указом Президента

Республики Казахстан от 17 мая 2003 года N 1096

2. Пункт 24 Сетевого графика исполнения

Общенационального плана мероприятий по

реализации Послания Президента Республики

Казахстан народу Казахстана от 1 марта 2006 года

"Стратегия вхождения Казахстана в число

пятидесяти наиболее конкурентоспособных стран

мира" и Программы Правительства Республики

Казахстан на 2006-2008 годы, утвержденного

постановлением Правительства Республики

Казахстан от 31 марта 2006 года N 222

Разработчик Министерство индустрии и торговли

Программы Республики Казахстан

Цель Программы Целью Программы является обеспечение

условий для повышения конкурентоспособности

некоторых отраслей экономики в переходный

период присоединения Казахстана к

Всемирной торговой организации

Задачи Программы индустриализация отраслей

агропромышленного комплекса;

развитие обслуживающей инфраструктуры и

систем оценки безопасности и качества

продукции;

развитие национальных конкурентных

преимуществ агропромышленного комплекса

через обеспечение безопасности продукции;

дальнейшее повышение конкурентоспособности

отечественном продукции через внедрение

международных стандартов качества;

формирование эффективных условий для

развития некоторых перерабатывающих

отраслей экономики

Необходимые Не требуются

ресурсы и

источники

финансирования

Программы

Сроки реализации 2007-2008 годы

Программы

Ожидаемые Реализация Программы будет способствовать

результаты от созданию реальных условий для адаптации

реализации некоторых отраслей экономики в переходный

Программы период в рамках вступления Республики

Казахстан во Всемирную торговую

организацию через:

обеспечение безопасности и качества

продукции в соответствии с международными

требованиями;

приведение национального законодательства

Республики Казахстан в соответствие с нормами

Всемирной торговой организации;

развитие сельскохозяйственной инфраструктуры;

развитие ветеринарных услуг и услуг

по карантину растений;

развитие отраслей легкой,

деревообрабатывающей и фармацевтической

промышленности

2. Введение

Программа адаптации некоторых отраслей экономики в переходный период в рамках вступления Республики Казахстан во Всемирную торговую организацию на 2007-2008 годы (далее - Программа) разработана в соответствии со/с:

Стратегией индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003-2015 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 17 мая 2003 года N 1096;

Пунктом 24 Сетевого графика исполнения Общенационального плана мероприятий по реализации Послания Президента Республики Казахстан народу Казахстана от 1 марта 2006 года "Стратегия вхождения Казахстана в число пятидесяти наиболее конкурентоспособных стран мира" и Программы Правительства Республики Казахстан на 2006-2008 годы, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 марта 2006 года N 222.

Вступление во Всемирную торговую организацию (далее - ВТО) является для Казахстана актуальной необходимостью, так как Казахстан является страной с относительно небольшим внутренним рынком. Поэтому республике необходимо искать источники экономического роста в продвижении своих товаров и услуг на внешние рынки, что предполагает развитие многосторонней внешней торговли, в том числе в рамках ВТО.

Участие Казахстана в ВТО будет способствовать как дальнейшей либерализации внутреннего рынка, так и более широкому продвижению отечественной продукции на внешние рынки, увеличению притока иностранных инвестиций, в которых остро нуждается обрабатывающая промышленность, особенно предприятия инновационного направления.

После присоединения Казахстана все страны-члены ВТО будут обязаны распространить на Казахстан действие режима наибольшего благоприятствования, то есть доступ на рынки на равных условиях. Это касается как таможенных тарифов, так и условий доступа на рынки услуг.

Учитывая, что сегодня ВТО включает в себя 149 стран, в рамках которых осуществляется свыше 95 % мировой торговли, Казахстан получит более благоприятные условия торговли с абсолютным большинством своих торговых партнеров.

Необходимость разработки данной Программы отмечена в Послании Главы государства народу Республики Казахстан "Стратегия вхождения Казахстана в число 50-ти наиболее конкурентоспособных стран мира" от 1 марта 2006 года, в соответствии с которым указано: "Разработать и реализовать в рамках вступления в ВТО специальную экономическую "программу адаптации", которая позволит поддержать некоторые отрасли нашей экономики в переходный период, особенно сельское хозяйство, развивая переработку сырья".

3. Анализ современного состояния

3.1. Процедура вступления во Всемирную торговую организацию

ВТО представляет собой законодательную и институциональную основу современной международной торговой системы, механизм многостороннего согласования и регулирования политики стран ее членов в области торговли товарами и услугами, урегулирования торговых споров и разработки стандартной внешнеторговой документации.

ВТО образована в 1995 году на основе Марракешского соглашения, подписанного в апреле 1994 года по итогам Уругвайского раунда многосторонних переговоров в рамках Генерального Соглашения о тарифах и торговле (ГАТТ). Соглашение о создании ВТО содержит 29 правовых документов и 25 министерских деклараций, определяющих права и обязанности стран в рамках многосторонней торговой системы, которые включают основные положения, достигнутые в многолетний период переговоров по ГАТТ.

Наиболее важными принципами ВТО следует назвать следующие:

торговля без дискриминации;

принцип национального режима;

транспарентность торговли (ее предсказуемость).

Принцип торговли без дискриминации отражен в понятии "режим наибольшего благоприятствования", изложенном в статье 1 ГАТТ. Режим наибольшего благоприятствования подразумевает, что члены ВТО обязаны предоставлять продукции какой-либо страны - члена этой организации режим, который будет не менее благоприятным, чем режим, предоставляемый товарам другой страны-члена. Таким образом, ни одна страна не должна предоставлять особых торговых преимуществ, применять дискриминационных мер по отношению к какой-либо другой стране; все страны находятся в одинаковом положении, то есть идея этого принципа состоит в том, чтобы создать равные условия, при которых все страны могут конкурировать на честной основе.

Кроме того, правила ВТО предусматривают, что страна должна предоставлять национальный режим импортным товарам из стран - членов ВТО. Понятие "национальный режим" предполагает следующее требование: как только импортные товары попали на рынок, они должны оказаться в равных условиях с эквивалентными товарами отечественного производства. Смысл этого понятия заключается в том, что правительства не должны создавать более благоприятные условия отечественным производителям по сравнению с иностранными компаниями или оказывать предпочтение какому-либо иностранному поставщику, выделяя его из числа других.

Транспарентность (прозрачность, предсказуемость) международной торговли достигается за счет того, что страны - члены ВТО обязаны на регулярной основе передавать в Секретариат ВТО информацию об изменении ее внешнеторгового режима - экспортных и импортных пошлин, стандартов, а также прочих правил и ограничений. Таким образом, согласно этому принципу, международная торговля должна стать более предсказуемой и тем самым способствовать экономическому развитию и снижению нестабильности во внешнеэкономических отношениях между странами.

Одним из основных документов, предоставляемых страной, желающей вступить в ВТО (далее - страна-наблюдатель), является Меморандум о внешнеторговом режиме, который с высокой степенью детализации определяет правовую основу, законодательные акты и политическое выполнение этих правил в торговле страны-наблюдателя.

На этапе вопросов и ответов, который следует за подачей Меморандума о внешнеторговом режиме, страна-наблюдатель обязана ответить на большое количество вопросов по всем аспектам ее внешнеторгового режима. Эти вопросы могут касаться различных тем: от общих справок о внутреннем инвестиционном режиме и программах приватизации до подробнейших вопросов о специфике правового применения правил защиты интеллектуальной собственности и использования акцизных налогов. На основе вопросов, заданных членами Рабочей группы по вступлению страны-наблюдателя в ВТО (далее - Рабочая группа), в состав которой могут входить любые страны-члены ВТО, исходя из их коммерческих интересов, страна-наблюдатель, как правило, вносит изменения в свое национальное законодательство.

Следующим этапом обсуждения внешнеторгового режима страны-наблюдателя является формирование проекта Доклада Рабочей группы. После его рассмотрения и внесения изменений данный Доклад принимается Рабочей группой и передается одновременно с протоколом о присоединении и графиком обязательств в Генеральный совет ВТО на утверждение.

Таким образом, присоединение к ВТО - это в первую очередь переговорный процесс.

Страна должна присоединиться "на условиях, согласованных с существующими членами". В истории не было ни одного одинакового процесса присоединения к ВТО. Результатом любого процесса присоединения становится уникальный набор обязательств. Окончательные условия, на которых страна присоединяется к ВТО, являются синтезом коммерческих интересов существующих членов и готовностью страны-наблюдателя предоставить торговые уступки.

Можно выделить два краеугольных камня системы ВТО:

правила и обязательства, уже заключенные в соглашениях ГАТТ и ВТО;

обязательства, принятые в ходе переговоров между страной-наблюдателем и существующими членами, как на двусторонней, так и на многосторонней основе.

И хотя правила, содержащиеся в текстах юридических соглашений, одинаковы для всех членов, обязательства отдельных членов, тем не менее, различаются между собой. Это происходит потому, что масштаб и глубина обязательств, принимаемых на себя присоединяющейся страной, определяются в ходе процесса присоединения.

Из стран СНГ три страны - Кыргызстан, Грузия и Молдова - стали полноправными членами ВТО и находятся в стадии переходного периода.

Республика Казахстан подала официальную заявку в Секретариат ВТО в 1996 году. В феврале 1996 года Казахстану присвоен статус страны-наблюдателя в ВТО. Одновременно с этим была создана Рабочая группа по вступлению Казахстана в ВТО.

В состав Рабочей группы по вступлению Казахстана в ВТО входят 39 стран-членов ВТО:

Кыргызстан, Грузия, Пакистан, Турция, Китай, Корея, Оман, Япония, Куба, Мексика, Норвегия, Гондурас, Соединенные Штаты Америки, Европейский Союз, Австралия, Канада, Швейцария, Бразилия, Доминиканская Республика, Малайзия, Египет, Болгария, Индия, Монголия, Парагвай, Израиль, Колумбия, Индонезия, Армения, Новая Зеландия, Молдова, Тайвань, Таиланд, Сальвадор, Хорватия, Ямайка, Шри-Ланка, Панама и Гватемала.

В 2003 году Казахстан завершил информационный период процесса вступления и вступил в активную фазу переговорного процесса со странами - членами Рабочей группы по определению условий членства в ВТО.

Переговоры ведутся на многостороннем и двустороннем уровнях по четырем ключевым направлениям:

1. Многосторонние переговоры по системным вопросам. В рамках этих переговоров страны-члены ВТО анализируют экономический и внешнеторговый режим нашей страны и дают рекомендации по приведению законодательства Казахстана в соответствие с нормами ВТО.

2. Многосторонние переговоры по сельскому хозяйству. На этих переговорах страны-члены ВТО анализируют виды и объем государственной поддержки сельскохозяйственному сектору.

3. Двусторонние переговоры по доступу на рынок товаров. Здесь согласовываются максимальные уровни таможенных пошлин, применяемые Казахстаном на импортируемые сельскохозяйственные и промышленные товары из стран-членов ВТО.

4. Двусторонние переговоры по доступу на рынок услуг. В ходе данных переговоров Казахстан принимает обязательства по условиям доступа иностранных компаний на казахстанский рынок услуг, к примеру, таких, как финансовые, строительные, телекоммуникационные услуги.

Следует отметить, что возможные социально-экономические последствия присоединения Казахстана к ВТО не являются равно выгодными для субъектов хозяйствования в различных отраслях экономики. Для значительной части отечественных предприятий, выпускающих неконкурентоспособную продукцию, вступление страны в ВТО означает неизбежность выбора: или модернизация производства или его свертывание. Если предприятие хочет работать, оно вынуждено будет научиться выпускать конкурентную продукцию.

Для преобразований нужны время, средства, желание и умение, а также - на определенный переходный период - государственные меры защиты внутреннего рынка и тех производителей, которые не подготовлены к резким переменам на этом рынке. А они будут для многих участников рынка не менее резкими, чем во времена "шоковой терапии".

В связи с этим в настоящее время Казахстаном в переговорном процессе ставятся следующие условия:

увеличение срока выполнения обязательств;

получение более высоких или более низких порогов по определенным обязательствам в зависимости от конкретных соглашений;

предоставление права на реализацию гибкого подхода к выполнению обязательств и процедур;

внесение в протокол положения "о стремлении сделать все возможное", что дает некоторую свободу для смягчения режима выполнения принятых обязательств.

Вместе с тем, следует подчеркнуть, что в последние годы в процессе переговоров о присоединении страны - члены ВТО не позволяют получать странам СНГ особых условий (например, в форме предоставления более длительных переходных периодов), объясняя это тем, что выполнение соглашений ВТО само по себе является важным элементом перехода к рыночной экономике.

Казахстан уже давно "живет в режиме ВТО".

Средний импортный тариф Казахстана сегодня составляет 7,9 % - по всем товарам, 12,4 % - по сельскохозяйственным товарам и 6,7 % - по промышленным товарам.

Это не сильно отличается от уровня тарифной защиты стран-членов ВТО. К примеру, импортный тариф Канады находится на уровне 7,7 % на сельскохозяйственные и 5,7 % на промышленные товары; США - 10,9 % на сельскохозяйственные и 4 % на промышленные товары; ЕС - 15,7 % и 4 %, соответственно. Таким образом, казахстанский рынок претерпел чрезмерную либерализацию в отношении как импорта, так и экспорта.

3.2. Сельскохозяйственная политика

3.2.1. Основные требования Всемирной торговой организации

Для либерализации торговли агропродовольственной продукцией участниками ВТО было подписано специальное Соглашение по сельскому хозяйству. Необходимость такого соглашения была вызвана тем, что в ряде развитых стран (странах ЕС, Японии, Норвегии, Швейцарии и Южной Корее) уровень поддержки отечественных сельскохозяйственных товаропроизводителей был очень высок и это препятствовало проникновению на их рынки товаров из других стран.

Инициаторами реформ международной сельскохозяйственной торговли выступили страны Кернской группы, в которую входят Аргентина, Канада, Новая Зеландия, Бразилия и ряд других. Основным аргументом в пользу реформирования было выдвинуто то, что значительные субсидии аграрного сектора в развитых странах приводят к огромным экономическим потерям (перепроизводству сельскохозяйственной продукции) и препятствуют развитию справедливой конкуренции. Поэтому Соглашение по сельскому хозяйству было призвано в конечном итоге ограничить меры, стимулирующие производство и искажающие торговлю, и таким образом постепенно позволить глобальному агропродовольственному рынку функционировать в соответствии с сигналами рынка, а не по правилам конкуренции субсидий.

Обязательства, принимаемые в области сельского хозяйства, являются наиболее трудными элементами переговоров о присоединении к ВТО. В Соглашении по сельскому хозяйству имеются три основных аспекта: внутренняя поддержка, доступ на рынок и экспортные субсидии. Страна-наблюдатель должна представить предложения по всем этим вопросам.

Внутренняя поддержка. Все меры поддержки, предоставляемые сельскохозяйственным производителям, должны быть перечислены в соответствии с системой классификации Соглашения, измерены в денежных единицах и рассчитаны за трехлетний период. Если меры, рассматриваемые в ВТО как "стимулирующие производство" и "искажающие торговлю", использовались сверх пороговых величин, то страна-наблюдатель должна взять на себя обязательства по их постепенному ежегодному сокращению в течение установленного имплементационного периода, обычно речь идет о шестилетнем периоде.

Доступ на рынок. Страна-наблюдатель должна перевести нетарифные барьеры в тарифные эквиваленты, связать эти тарифные ставки на верхнем уровне и потом сократить эти ставки посредством постепенного ежегодного уменьшения в течение установленного имплементационного периода.

Экспортные субсидии. Страна-наблюдатель должна взять на себя обязательство либо не использовать экспортные субсидии с момента присоединения, либо оценить имеющиеся экспортные субсидии в денежном выражении и принять обязательства по их ежегодному сокращению в течение имплементационного периода.

Соглашение по сельскому хозяйству обязывает страны классифицировать их внутренние меры поддержки сельского хозяйства в соответствии с одной из четырех категорий. Эти категории на языке ВТО называют "корзинами".

Совокупная мера поддержки (или "желтая корзина"). Мероприятия аграрной политики этой корзины считаются стимулирующими производство и, следовательно, искажающими торговлю. Меры, которые здесь указываются, должны быть разделены на две категории: поддержка, направленная на развитие производства, и поддержка, отделенная от производства. В Соглашении по сельскому хозяйству нет точного определения того, какие меры государственной поддержки следует отнести к "желтой корзине". В целом же можно заключить, что к ней относятся все меры, не подпадающие под другие три категории, которые будут перечислены ниже. Кроме того, "желтая корзина" также включает в себя так называемый потерянный доход государства, то есть освобождение сельскохозяйственных производителей от налогов и от возврата предоставленных государством кредитов.

Прямые выплаты в рамках программ сокращения производства (или "голубая корзина"). В Соглашении говорится, что эти выплаты не должны подвергаться обязательному сокращению, если они основываются на фиксированных площадях и урожаях, а в животноводстве - если они осуществляются на фиксированном поголовье скота. Эта категория была принята как компромисс для Европейского Союза, чтобы компенсационные выплаты, согласованные в рамках реформ 1992 года единой сельскохозяйственной политики, могли считаться не противоречащими правилам ВТО и позволили бы ЕС ратифицировать Соглашение по сельскому хозяйству.

Меры, освобожденные от обязательств по сокращению (или "зеленая корзина"). Меры, которые не оказывают или оказывают минимальное искажающее воздействие на торговлю или производство и предоставляются в рамках государственных программ, не предполагающих трансфертов потребителям и поддержки производителей, стимулирующих наращивание производства, могут быть включены в категорию "зеленая корзина". К ним относятся развитие консалтинга на селе, профилактика заражений и борьба с вредителями, программы пенсионного обеспечения, страхования урожаев и пр. Меры "зеленой корзины" освобождаются от обязательств по сокращению.

Специальный и дифференцированный режим. В тексте Соглашения по сельскому хозяйству говорится, что государственные меры поддержки, прямые или косвенные, способствующие развитию сельского хозяйства или сельской местности, являются неотделимой частью программ развития развивающихся стран. При этом инвестиционные субсидии и дотации на приобретение материально-технических ресурсов, которые обычно предоставляются сельскохозяйственным товаропроизводителям развивающихся стран, должны быть освобождены от обязательств по сокращению. Поэтому подобные меры могут использоваться без ограничений сверху теми странами, которые включили меры специального и дифференцированного режима в перечень своих обязательств.

Таким образом, правила ВТО требуют обязательного сокращения только определенных мер государственной аграрной политики, которые оказывают негативное воздействие на эффективность международной торговли, тогда как в запасе у государств остается довольно широкий спектр прочих мероприятий по поддержке аграрного сектора.

Страна-наблюдатель может выбрать один из двух подходов:

1) попытаться отнести как можно больше мер в категории, освобожденные от обязательств по сокращению (в "зеленую корзину", "голубую корзину" или специального и дифференцированного режима);

2) классифицировать как можно больше мер в категорию СМП ("желтую корзину"), максимально увеличив ее размер, с тем, чтобы финальный сокращенный уровень поддержки был достаточным для поддержки сельхозтоваропроизводителей.

Страны СНГ избрали разные подходы для решения этой проблемы.

Страны, присоединившиеся к ВТО - Грузия и Кыргызстан - выбрали первую стратегию, тогда как Молдова - вторую.

Остальные страны, которые находятся в переговорном процессе - Беларусь, Казахстан и Россия - также пытаются как можно больше мер включить в "желтую корзину".

3.2.2. Текущее состояние сельского хозяйства Республики Казахстан и его техническая обеспеченность

Развитие агропромышленного комплекса республики за последние годы стабилизировалось. Наблюдаются позитивные сдвиги в увеличении производства сельскохозяйственной продукции и продуктов ее переработки. Снижается уровень импорта продовольствия, растет оснащенность оборудованием и сельхозтехникой.

В условиях либерализированной экономики в рамках мировой системы производства и торговли сельскохозяйственной продукцией приоритетное значение приобретают национальные конкурентные преимущества и их развитие. Обеспечение конкурентоспособности аграрного сектора предполагает его устойчивое развитие, основанное на индустриализации аграрного производства и росте его эффективности по основным видам продукции АПК.

Новое качество аграрной сферы предполагает расширение содержания агропродовольственной политики с ростом в ней торговой составляющей, переход к маркетинговой стратегии сельхозпроизводства и активизацию экспорта в страны ближнего и дальнего зарубежья.

Необходимо отметить, что устойчивость аграрного производства - основа продовольственной безопасности и социальной стабильности страны.

Динамика производства сельскохозяйственной продукции показывает устойчивую тенденцию роста за последние три года. Так, в 2006 году объем валовой продукции сельского хозяйства в целом по республике составил в текущих ценах 850,8 млрд. тенге, что больше 2005 года в реальном выражении на 11,5 % и на 21,7 % больше показателей 2004 года (698,8 млрд. тенге).

Продукция растениеводства в 2006 году составила 429,9 млрд. тенге (рост на 7,5 % по сравнению с 2005 годом и на 9,8 % больше по сравнению с 2004 годом), продукция животноводства - 376,7 млрд. тенге (увеличение на 3,7 % (2005 год) и на 12,5 % в сравнении с 2004 годом).

В 2005 году валовой сбор зерна в весе после доработки составил 13,5 млн. тонн, что на 9,4 % выше уровня 2004 года. Значительное увеличение урожая зерновых достигнуто в Костанайской (на 47,8 %), Северо-Казахстанской (на 25,5 %), Акмолинской (на 19,8 %) областях.

В 2006 году по сравнению с 2005 годом во всех категориях хозяйств достигнут рост поголовья крупного рогатого скота на 5,3 % (5943,1 тыс. голов), овец и коз - на 6,3 % (16073,6 тыс. голов), свиней - на 1,7 % (1535,5 тыс. голов), лошадей - на 4,4 % (1282,4 тыс. голов), верблюдов - на 5,3 % (139,1 тыс. голов) и птицы - на 8,8 % (30361,0 тыс. голов). В 2006 году по сравнению с 2005 годом отмечен рост производства молока во всех областях, мяса - во всех областях, кроме Мангистауской области.

Растениеводство

Посев яровых зерновых культур в 2006 году по данным Агентства Республики Казахстан по статистике составил 14,1 млн. га, что соответствует уровню 2005 года (14,1 млн. га), в т.ч. основной зерновой культуры - яровой пшеницы посеяно на площади 11,7 млн. га, ячменя - 1,8 млн. га.

Посевы кукурузы на зерно в 2006 году сократились по сравнению с 2005 годом на 12,7 тыс. га, при этом площадь посева риса увеличилась на 2.4 тыс. га.

В 2006 году произошло увеличение посевных площадей масличных культур - всего посеяно 758,0 тыс. га, в том числе подсолнечника - 495,9 тыс. га, сои - 47,0 тыс. га, сафлора - 81,9 тыс. га и рапса - 123,9 тыс. га.

Уменьшились площади под сахарную свеклу. В целом по республике в 2006 году ее посевы в сравнении с 2005 годом (19,2 тыс. га) уменьшились на 4,6 тыс. га, в том числе в Алматинской области посеяно на 14,2 тыс. га, в Жамбылской - на 0,4 тыс. га.

В 2006 году хлопчатника посеяно 200,2 тыс. га, в том числе в Южно-Казахстанской области - 200,2 тыс. га.

По предварительным данным, в 2006 году зерновые культуры скошены и обмолочены на площади 14,2 млн. га. Валовый сбор зерна составил 18,5 млн. тонн зерна (в бункерном весе), при средней урожайности 13,0 ц/га, что выше уровня 2005 года на 1,7 ц/га.

Также в 2006 году по республике собрано 2,3 млн. тонн картофеля и 2,1 млн. тонн овощей, 383,3 тыс. тонн сахарной свеклы, 455,5 тыс. тонн хлопка-сырца.

Меры государственной поддержки позволили в семеноводстве провести экспертизу посевных качеств всего объема семенного материала, привести в соответствие с потребностями объемы производства и реализации элитных семян (54-58 тыс. тонн в год).

Доля высеваемых кондиционных семян увеличилась с 53 % в 2001 году до 99,5 % в 2006 году, при этом доля семян 1-2 классов выросла до 72 %, а высоких репродукций до 87 %.

В области переработки растениеводческой продукции в 2005 году в сравнении с аналогичным периодом 2004 года увеличилось производство:

соков фруктовых и овощных - с 77 297,2 тыс. литров до 100 052,7 тыс. литров (на

29,4 %),

консервов овощных - с 2 469 тонн до 3 383 тонн (на 37,0 %),

консервов томатных - с 8 636 тонн до 9 772 тонн (на 13,2 %),

муки - с 2 126 574 тонн до 2 607 105 тонн (на 22,6 %),

крупы - с 28 802 тонн до 33 160 тонн (на 15,1 %),

макаронных изделий - с 79 228 тонн до 83 199 тонн (5,0 %),

шоколада - с 51 932 тонн до 69 438 тонн (на 33,7 %),

кофе и чая - с 17 243 тонн до 19 266 тонн (на 11,7 %).

На 1 января 2006 года в республике насчитывалось около 134,2 тыс. гусеничных и колесных тракторов, 44,5 тыс. зерноуборочных комбайнов, 15,1 тыс. жаток, 90,4 тыс. сеялок.

При этом ежегодная расчетная потребность в обновлении основных видов сельскохозяйственных машин составляет:

колесно-пропашных тракторов - 7-8 тыс. ед.,

зерноуборочных комбайнов - 4 тыс. ед.,

сеялок - 0,8-1,0 тыс. ед.,

жаток - 0,6-0,8 тыс. ед.

В настоящее время ежегодно приобретается около 3 тыс. ед. сельскохозяйственной техники, что является недостаточным.

Для полного обновления машинно-тракторного парка в республике с учетом выбытия основных сельскохозяйственных машин требуется 10-12 лет.

Животноводство

По состоянию на 1 января 2006 года численность крупного рогатого скота составила 5440,2 тыс. голов или возросла против уровня прошлого года на 4,5 %, соответственно, овец и коз - 14274,8 тыс. голов или на 6,5 %, лошадей - 1160,0 тыс. голов или на 3,5 %, верблюдов - 129,5 тыс. голов или на 3,0 %, свиней - 1313,3 тыс. голов или на 1,6 % и птицы - 26352,4 тыс. голов или на 2,8 %. Производство мяса в живом весе составило 1372,9 тыс. тонн или возросло на 4,2 % соответственно молока коровьего - 4712,7 тыс. тонн или на 4,3 %, яиц - 2514,7 млн. шт. или на 8,5 % и шерсти - 29,2 тыс. тонн или на 7 %.

На позитивные сдвиги в животноводстве определенное влияние оказывает селекционно-племенная работа. В результате оказываемой со стороны государства целенаправленной поддержки ситуация в племенном животноводстве стабилизировалась, значительно расширилась племенная сеть.

По состоянию на 1 января 2006 года насчитывается 441 субъектов в области племенного животноводства. Из них выращиванием и реализацией племенного молодняка сельскохозяйственных животных занято 416 хозяйствующих субъектов, из которых 65 имеют статус племенного завода и 351 - статус племенного хозяйства. Производством и реализацией семени производителей сельскохозяйственных животных занимаются 25 субъектов в области племенного животноводства, в том числе 2 племенных и 23 дистрибьютерных центра.

В регионах республики определенная работа проводится по качественному совершенствованию стада животных путем искусственного осеменения коров семенем производителей улучшающих пород отечественной и зарубежной селекции. Охват маточного поголовья искусственным осеменением, а также пунктов искусственного осеменения увеличивается. В настоящее время функционируют 2 племенных и 23 дистрибьютерных центров по искусственному осеменению животных, которыми обслуживается 2269 пункта по искусственному осеменения коров и телок. За 11 месяцев 2006 года число пунктов искусственного осеменения маточного контингента крупного рогатого скота увеличилось в сравнении с аналогичным периодом прошлого года на 159 единиц.

В области переработки животноводческой продукции в 2005 году в сравнении с 2004 годом увеличилось производство: консервов мясных и мясорастительных - с 26 893 тонн до 28 674 тонн (на 6,6 %), молока обработанного жидкого и сливок - с 154 412 тонн до 174 672 тонн (на 13,1 %), масла сливочного - с 13 040 тонн до 18 374 тонн (на 40,9 %).

В сфере производства животноводческой продукции крупные государственные животноводческие комплексы на промышленной основе заменили десятки тысяч фермерских и личных хозяйств, что практически разрушило средне и крупно-товарное производство и снизило качество.

Механизированное производство животноводческой продукции применяется только в специализированных средне- и крупно-товарных хозяйствах и имеют следующие проблемы:

использование примитивных экстенсивных технологий;

отсутствие специализированных машин и технологического оборудования, мини оборудования для крестьянских хозяйств;

низкий уровень технологии заготовки кормов и животноводческой продукции.

Замедленное развитие агропромышленного комплекса кроется в технической и технологической отсталости предприятий по переработке и хранению сельскохозяйственного сырья и продукции.

Коэффициент использования мощностей перерабатывающих предприятий составляет:

по растительному маслу - 67,4,

по зерновым культурам - 40,6,

по молоку - 25.

по мясу - 15,8.

по плодам и овощам - 15,8.

Основной целью технического оснащения субъектов агропромышленного комплекса является обеспечение передовых и перспективных технологий сельскохозяйственного производства соответствующими сельскохозяйственными машинами и технологическим оборудованием.

В этой связи, техническая политика в области сельскохозяйственного машиностроения направлена на осуществление следующих задач:

формирование и реализацию государственной программы технического перевооружения агропромышленного комплекса, обеспечивающей перспективные зональные технологии по производству, переработке, хранению растениеводческой и животноводческой продукции необходимым количеством и комплексом современных высокоэффективных, конкурентоспособных машин, адаптированных к почвенно-климатическим условиям сельскохозяйственных регионов страны;

утверждение комплекса первоочередных мер по обновлению, сохранению и поддержанию работоспособности существующего парка машин;

развитие производства современных высокоэффективных, конкурентоспособных машин, адаптированных к почвенно-климатическим условиям сельскохозяйственных регионов страны.

Основные проблемы:

высокий износ сельскохозяйственной техники и технологического оборудования;

низкая продуктивность производства вследствие нарушения технологий, снижения плодородности сельскохозяйственных угодий, сокращение племенного фонда сельскохозяйственных животных и т.д.;

крайне недостаточный объем оборотных средств и нехватка адекватного стартового капитала;

высокие транспортные расходы при доставке товаров на рынки сбыта;

несоответствие сельскохозяйственной продукции международным стандартам;

преобладание мелкотоварного производства в животноводстве. Более 80 % поголовья скота содержится в личных подворьях.

Данные факторы обуславливают низкую конкурентоспособность продукции животноводства на внутреннем рынке и являются основным препятствием для ее выхода на внешние рынки.

Предпринимаемые меры

За последние годы в развитии сельскохозяйственного производства республики наблюдаются положительные результаты, которые стали возможны благодаря принятым Главой государства и Правительством программам: Государственная агропродовольственная программа на 2003-2005 годы, Государственная программа развития сельских территорий на 2004-2010 годы, Концепция устойчивого развития агропромышленного комплекса на 2006-2010 годы и Закон Республики Казахстан "О государственном регулировании развития агропромышленного комплекса и сельских территорий".

Концепция устойчивого развития агропромышленного комплекса на 2006-2010 годы предусматривает комплекс мер по модернизации и перевооружению производства, развитию его институциональной и промышленной инфраструктуры через развитие финансовых, инвестиционных, страховых, информационных институтов и формированию отраслевых кластеров, а также обеспечению безопасности и качества продукции в соответствии с международными требованиями.

Реализация данных мер позволит обеспечить качественную подготовку сельскохозяйственной отрасли к конкуренции с импортируемой продукцией на внутреннем рынке в условиях членства страны в ВТО и подготовить серьезный плацдарм для выхода отечественной продукции на внешние рынки.

Таким образом, индустриализация аграрного производства является одним из базовых факторов роста производительности, которая будет обеспечиваться через принятие комплекса мер по качественному росту технической оснащенности отраслей агропромышленного комплекса, соблюдению научно-обоснованных агротехнологий, усилению научного обеспечения и внедрения инновационных разработок, формированию системы кадрового обеспечения в соответствии с потребностями реального сектора.

Кроме того, упор делается на развитие современной инфраструктуры агропромышленного комплекса, в частности, на развитие систем ветеринарной и фитосанитарной безопасности; системы заготовки сельскохозяйственной продукции; формирование оптовой торговли продукцией агропромышленного комплекса; развитие финансовой и страховой инфраструктуры агропромышленного комплекса и его информационно-маркетинговое обеспечение.

В рамках вступления в ВТО одной из важнейших задач является приведение контроля качества и оценки рисков безопасности продукции агропромышленного комплекса в соответствие с международными требованиями.

Проблема безопасности пищевых продуктов имеет комплексный характер, охватывая всю цепочку: от условий, в которых осуществляется производство, до конечного потребителя. Эффективное управление рисками предполагает наличие соответствующей международному уровню системы контроля, обеспечивающей упреждающее выявление рисков и ответных действий, начиная с процессов производства сельскохозяйственного сырья, включая все его составляющие, заканчивая процессом переработки, транспортировки, хранения и реализации готовой продукции. Только на этой основе возможен переход к производству конкурентоспособной продукции, соответствующей международным стандартам.

Катализатором роста производительности и качества продукции агропромышленного комплекса на основе использования резервов вертикальной и горизонтальной интеграции является развитие кластерных инициатив.

Таким образом, с помощью реализации данных мер необходимо обеспечить устойчивость агропромышленного комплекса на основе роста производительности и доходности отраслей и развития национальных конкурентных преимуществ отечественной продукции.

3.3. Санитарные и фитосанитарные меры

В рамках многосторонней торговой системы страны-члены ВТО, стремясь минимизировать отрицательное воздействие санитарных и фитосанитарных мер на взаимную торговлю и понимая, что принятие таких мер служит основополагающим целям обеспечения защиты здоровья и жизни населения, приняли определенные правила, которых они должны придерживаться. Данные правила содержатся в Соглашении по применению санитарных и фитосанитарных мер.

Основными принципами Соглашения по применению санитарных и фитосанитарных мер являются:

принцип недискриминации между странами-членами ВТО, в которых превалируют одинаковые или схожие условия;

гармонизация с международными стандартами и рекомендациями;

признание санитарных и фитосанитарных мер других стран эквивалентными, при условии, что они соответствуют требованиям импортирующей страны;

введение понятия оценки риска;

признание зон, свободных от вредителей или заболеваний, и зон с незначительным распространением вредителей или заболеваний;

открытость принимаемых санитарных и фитосанитарных мер.

Следует отметить, что одними из важнейших функций страны является обеспечение охраны жизни и здоровья населения, животных и растений.

К примеру, страна учреждает систему санитарно-эпидемиологического контроля с целью недопущения на рынок товаров, которые могут содержать опасные вещества для здоровья потребителей. Также имеются системы ветеринарного контроля и карантина растений, которые являются неотъемлемой частью обеспечения страной безопасности.

Данные системы в Казахстане состоят из нормативной правовой базы, т.е. законов, правил ввоза, производства и реализации, правил по предельно допустимым концентрациям вредных веществ, стандартов и т.д., инспекторов и сотрудников, контролирующих соответствие пищевой и сельскохозяйственной продукции на соответствие требованиям по безопасности, лабораторий, интродукционно-карантинных питомников, которые проводят исследование на наличие вредных веществ и болезней людей, животных и растений.

В целом, в настоящее время основные законы в сфере применения санитарных и фитосанитарных мер в Казахстане - законы Республики Казахстан " О санитарно-эпидемиологическом благополучии населения", " О ветеринарии ", " О карантине растений " - соответствуют правилам Соглашения по применению санитарных и фитосанитарных мер.

Кроме того, создан Информационный Центр по техническим барьерам в торговле, санитарным и фитосанитарным мерам, который будет осуществлять обмен информацией с Секретариатом ВТО и странами-членами ВТО по применяемым санитарным и фитосанитарным мерам.

Вместе с тем, вопрос приведения в соответствие с положениями Соглашения по применению санитарных и фитосанитарных мер правоприменительной практики в области ветеринарии и карантина растений является наиболее проблематичным аспектом. В частности, проводится модернизация материально-технической базы лабораторий, гармонизация санитарно-эпидемиологических, ветеринарных и карантинных правил и норм с международными стандартами с целью выполнения требований Соглашения по применению санитарных и фитосанитарных мер.

В области улучшения материально-технической базы лабораторий для областных и районных санитарно-эпидемиологических, ветеринарных, карантинных лабораторий приобретаются лабораторное оборудование, диагностические препараты и химические реактивы.

Также, в целях гармонизации существующей системы с требованиями Соглашения ВТО по применению санитарных и фитосанитарных мер Министерством здравоохранения Республики Казахстан и Министерством сельского хозяйства Республики Казахстан разработан План мероприятий по приведению системы обеспечения санитарно-эпидемиологического благополучия населения, ветеринарии и карантина растений в соответствие с Соглашением по применению санитарных и фитосанитарных мер до 2009 года.

Разработан и внесен на рассмотрение Парламента Республики Казахстан проект Закона Республики Казахстан "О безопасности пищевой продукции".

Основной целью данного законопроекта является обеспечение безопасности пищевой продукции для жизни, здоровья человека и защиты интересов потребителей на территории Республики Казахстан.

Также в 2007 году планируется внесение изменений в действующее законодательство Республики Казахстан в области ветеринарии в части совершенствования применения ветеринарно-санитарных мер в соответствии с международными нормами.

На сегодняшний день серьезным препятствием на пути к внешнему рынку является качество животноводческой продукции, которое в значительной степени определяется ветеринарно-санитарной обстановкой в стране. Отмечается тенденция роста заболеваемости бруцеллезом и туберкулезом среди людей и животных.

При этом необходимо учесть, что в Казахстане многие особо опасные болезни животных являются природно-очаговыми, т.е. возбудитель циркулирует в организме диких животных длительное время (до 100 лет) и может сохраняться в почве и других объектах внешней среды. Для эффективного выявления возбудителей в организме животных и объектах внешней среды необходимо иметь оснащенные современным оборудованием и приборами диагностические ветеринарные лаборатории.

Проблема осложняется тем, что сельскохозяйственные животные в основном содержатся в личных подворьях населения. В связи с чем, остро стоит вопрос контроля за безопасностью убоя и утилизации заболевшего скота.

Так, в стране насчитывается 605 убойных пунктов, что составляет 35 % нормативной потребности, из них только около половины - типовых, остальные не соответствуют требованиям международных стандартов.

По скотомогильникам обеспеченность составляет около 70 %, но доля примитивных, т.е. не соответствующих международным нормам - свыше 80 %.

Ощущается нехватка кадров на пограничных постах и особенно остро стоит вопрос по доукомплектованию специалистами на районном уровне.

Отсутствует адекватная отечественная база для обучения специалистов по карантину растений и лабораторной диагностике.

Указанные проблемы обуславливают необходимость в принятии срочных мер не только в контексте вступления в ВТО, но и повышения конкурентоспособности отечественной продукции на внутреннем и внешнем рынках.

Кроме того, слабая материальная обеспеченность лабораторий повышает риск заноса на территорию республики новых карантинных объектов, завоз болезней, генетически модифицированной продукции.

В связи с чем, необходимо улучшение лабораторно-технической базы санитарно-эпидемиологической, ветеринарной и карантинной служб.

3.4. Система технического регулирования

Техническое регулирование является одним из основных факторов создания условий для реализации индустриальной и социально-экономической политики страны. Основные принципы создания прозрачной и открытой системы технического регулирования определены в Соглашении по техническим барьерам в торговле.

Реформа системы технического регулирования Казахстана и сближение ее с аналогичными системами промышленно развитых зарубежных стран предусмотрена Стратегией индустриально-инновационного развития республики до 2015 года, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 17 мая 2003 года N 1096 и обусловлена предстоящим вступлением Казахстана в ВТО.

В этой связи принят Закон Республики Казахстан "О техническом регулировании", который вступил в силу с 13 мая 2005 года и является рамочным законом - юридической базой для принятия необходимых нормативных правовых актов, которые и должны будут изменить практику технического регулирования в стране. Этим законом определена доля государственного участия в регулировании рынка в нашей экономике.

Суть реформирования системы технического регулирования Республики Казахстан состоит в том, что технические регламенты, которые в силу обязательности их требований должны приниматься в республике в статусе нормативного правового акта, будут регламентировать уровень безопасности, а стандарты - содержать нормы и методики испытаний показателей, обеспечивающих заданный уровень безопасности, а также показатели качества.

Таким образом, обеспечивается баланс государственного вмешательства и защиты интересов общества в применении безопасной продукции и бизнеса в вопросах качества продукции.

Установление обязательных и добровольных требований должно осуществляться на принципе недискриминации: равенстве требований к отечественной и импортируемой продукции, услугам. Это основной принцип, на котором должны осуществляться торговые взаимоотношения стран в соответствии с Соглашением ВТО по техническим барьерам в торговле.

Для реализации вышеназванного закона принято распоряжение Премьер-Министра Республики Казахстан от 25 марта 2005 года N 64-р "О мерах по реализации Закона Республики Казахстан "О техническом регулировании".

Постановлением Правительства Республики Казахстан от 2 марта 2005 года N 197 создана Межведомственная комиссия для осуществления перехода на систему технического регулирования, на заседаниях которой рассматриваются и принимаются решения по вопросам проводимой реформы.

Кроме того, определен уполномоченный государственный орган и области технического регулирования ( постановление Правительства Республики Казахстан от 26 ноября 2004 года N 1237).

В 14 государственных органах созданы Экспертные Советы в области технического регулирования для разработки и экспертизы технических регламентов, в число которых входят министерства индустрии и торговли транспорта и коммуникаций, по чрезвычайным ситуациям, труда и социальной защиты населения, финансов, здравоохранения, охраны окружающей среды внутренних дел, обороны, сельского хозяйства, энергетики и минеральных ресурсов, агентства по информатизации и связи, по управлению земельными ресурсами, Комитет национальной безопасности.

Министерством индустрии и торговли Республики Казахстан совместно с государственными органами проведена работа по формированию Перечня необходимых нормативных правовых актов в области технического регулирования, который в настоящее время включает 5 новых законов и внесение изменений в 33 действующих закона с целью приведения их в соответствие с Законом Республики Казахстан "О техническом регулировании".

В развитие положений законов разрабатывается проект плана разработки технических регламентов, принимаемых на уровне постановлений Правительства Республики Казахстан. Таких регламентов насчитывается более 100.

Стандарты рассматриваются как один из рычагов технического регулирования в условиях рыночной экономики. Поэтому предстоит создать оптимальную нормативную базу, способную обеспечить конкурентоспособность продукции на внутреннем и внешнем рынке.

Применение международных стандартов в качестве основы для технических решений является также необходимым условием членства в ВТО, поскольку международные стандарты аккумулируют опыт и достижения многих стран и являются той планкой, освоение которой позволяет работать на внешнем рынке.

В настоящее время в республике действует около 21 тысячи межгосударственных (ГОСТ) и 1 442 государственных стандартов, из них гармонизированных с международными требованиями 56 %.

В настоящее время постановлением Правительства Республики Казахстан от 29 ноября 2006 года N 1129 утверждена программа развития государственной системы технического регулирования на 2007-2009 годы, реализация которой должна максимально сблизить действующие в республике системы стандартизации, подтверждения соответствия и аккредитации с международными требованиями и аналогичными системами экономически развитых зарубежных стран.

Разработана концепция развития государственной системы стандартизации, одним из приоритетов развития государственной системы стандартизации является прямое применение международных стандартов в качестве государственных.

В 2005 году разработаны и гармонизированы с международными требованиями 290 государственных стандартов и гармонизированы с международными требованиями, в 2006 году проведена гармонизация 240 стандартов, в плане государственной стандартизации 2007 года предусмотрена разработка и гармонизация свыше 300 стандартов.

Для проведения работ по гармонизации национальных стандартов в 2006 году приобретено 200 международных стандартов по различным видам продукции, с целью использования их в качестве основы при разработке технических регламентов.

Принят План по ускоренному переходу казахстанских предприятий на международные стандарты (Распоряжение Премьер-Министра Республики Казахстан от 27 июня 2006 года N 175-р).

Приняты меры по присоединению Казахстана к Кодексу добросовестной практики разработки и принятия стандартов.

В соответствии с данным Кодексом при публикации плана разработки стандарта указание международного или зарубежного аналога также является обязательным.

В настоящее время Казахстан является членом Международных организаций: по стандартизации (далее - ИСО), законодательной метрологии (далее - МОЗМ), Международной электротехнической комиссии (далее - МЭК).

Также Казахстан зарегистрирован Секретариатом ИСО в качестве члена-участника 7 технических комитетов ИСО по стандартизации: цветные металлы, оборудование для нефтяной и газовой промышленности, терминология и документация, чтобы более активно представлять интересы республики при разработке стандартов.

В дальнейшем Казахстан планирует стать членом таких комитетов ИСО, как "Сталь" (ТК 17), "Тракторы и машины для сельского хозяйства" (ТК 23), "Нефтепродукты и смазки" (ТК 28), "Пищевые продукты" (ТК 34) "Строительные конструкции" (ТК 59), "Качество воды" (ТК 147), "Ферросплавы" (ТК 136) и других.

3.5. Легкая промышленность

Соглашение по текстилю и одежде является одним из основополагающих отраслевых соглашений ВТО. Этот документ является основным регулирующим инструментом принятия обязательств по вступлению Казахстана в ВТО в части текстиля и одежды.

Необходимо заметить, что в течение многих десятилетий мировая торговля текстилем и одеждой оставалась за пределами системы ГАТТ, а с 1973 года она стала регулироваться так называемой Договоренностью по поливолокнистым материалам. Это соглашение привело к фактическому изъятию торговли текстильной продукцией и одеждой из общих правил международной торговли, узаконив систему двусторонних соглашений о "добровольных" ограничениях между импортирующими и экспортирующими государствами, то есть механизм количественных ограничений, запрещенных ГАТТ.

Одной из важных целей Уругвайского раунда стало постепенное распространение принципов и правил ГАТТ на мировую торговлю в этом секторе. Цель заключенного Соглашения по текстилю и одежде состояла в том, чтобы обеспечить постепенное завершение действия Договоренности по поливолокнистым материалам к 1 января 2005 года. Эта цель осуществлялась путем постепенного устранения количественных ограничений, особенно двусторонних квот, согласованных в рамках Договоренности. Иными словами, прекращение квотирования импорта какого-либо текстильного товара означает, что на торговлю данной продукцией начинают распространяться общие правила, устанавливаемые ГАТТ 1994.

Программа "интеграции" мировой торговли текстилем и одеждой состояла из четырех этапов и предусматривала, что весь этот сегмент международной торговли должен быть включен в общую систему принципов и правил ГАТТ 1994 не позднее 1 января 2005 года.

Как и предусматривалось положениями Соглашения по текстилю и одежде, 1 января 2005 года все импортные квоты в международной торговле текстильными товарами были устранены, а само Соглашение прекратило свое существование. Отныне мировая торговля этими товарами регулируется общими положениями ВТО.

Характеристики легкой промышленности Казахстана в полной мере отражают общие особенности национальной экономики, поскольку в значительной мере эта отрасль экономики производит продукцию с низкой добавленной стоимостью. Основными статьями экспорта также продолжают оставаться сырье и полуфабрикаты. Доля конечной продукции в общем объеме производства весьма низка - всего лишь несколько процентов.

Обостренность проблемы конкурентоспособности отечественных предприятий и их продукции достаточно ярко высвечивается в рамках новых правил торговли текстилем и одеждой, вступивших в силу с 1 января 2005 г.

Основные тенденции в мировой торговле:

1. Последствия для стран со сравнительными преимуществами (дешевая рабочая сила).

В новых условиях торговли, когда экспортные квоты отменены, уязвимость глобального производства, основанного на фрагментации производства, явно выходит на первый план. Для любой страны будет более эффективным и дешевым, если она сможет производить как текстильные, так и швейные товары, избегая тем самым транспортных потерь, задержек в производстве и поставках, которые очень важны для координации производства, размещенного по стадиям в нескольких странах одновременно. Поэтому, в условиях отмены квот наиболее уязвимыми будут те страны, которые являются малыми и отдаленными и вовлечены в процесс окончательной сборки (изготовление одежды).

2. Устранение квот открывает хорошие перспективы для стран, которые смогут создать кластеры, в которых будут осуществляться все стадии производства текстильных товаров и одежды от выращивания натурального сырья до производства готовой одежды.

В настоящее время такими странами могут рассматриваться Китай, Индия, Индонезия. При этом доступ к высококачественной текстильной продукции является одним из наиболее критических факторов конкурентоспособности производителей одежды. В целом, конкуренция на рынках развитых стран обостриться в значительной мере, как между экспортерами, так и между внутренними производителями.

3. Имеет место тенденция роста потребления текстильной продукции в непотребительском секторе. Сама текстильная отрасль претерпевает значительный сдвиг, переориентацию от потребительского в непотребительский сектор, так называемый "технический текстиль".

Данный сектор является наиболее динамично развивающимся сектором в текстильной отрасли. Сюда относятся постельное белье, обивка, фильтры и абразивные материалы, теплоизоляционные и абсорбирующие кровь материалы, предметы ухода за телом и мебелью, пояса, ремни безопасности, другие специальные материалы и товары. По некоторым оценкам, данный сектор растет в два раза быстрее, нежели потребительский сектор, и составляет примерно половину от всего объема торговли текстильными товарами. Данное производство требует технического и технологического оснащения, наличия квалифицированных специалистов и в основном сосредоточен в развитых странах.

4. Конкурентоспособность смещается в сторону сектора услуг.

Развивающиеся страны с низкой заработной платой имеют преимущества, однако в перспективе следующие факторы будут иметь критическое значение - фактор времени, навыки в менеджменте, дизайне, снабжении, логистике, розничной торговле. В настоящее время данными преимуществами в основном обладают развитые страны.

5. Лидирующая роль крупных розничных структур - розничных компаний.

Эти компании имеют маркетинговую информацию о развитии рынка, располагают достаточной мощью и рыночной властью для давления на поставщиков и т.д. Для стран, стремящихся войти в число экспортеров товаров легкой промышленности, очень важно интегрировать собственные кластеры в эти розничные структуры.

6. Наличие развитой и надежной инфрастуктуры телекоммуникаций и энергоснабжения.

Данные факторы играют важную роль, поскольку благодаря им производители могут в быстрые сроки реагировать на изменения рынка в отраслях с высокой добавленной стоимостью. Поэтому эффективное регулирование, инвестиции и конкурентная среда в этих сферах определяют конкурентоспособность отечественных производителей.

7. Поддержка субъектов малого бизнеса.

Данный вывод важен с позиций повышения уровня образования как критической компоненты в росте предпринимательства.

Современное состояние легкой промышленности Казахстана характеризуется следующими моментами:

общее значительное снижение объемов производства по отрасли в целом, а также в каждой из подотраслей легкой промышленности;

сокращение доли данной отрасли экономики в ВВП страны;

значительная и устойчивая убыточность предприятий отрасли;

неэффективное и неконкурентоспособное производство;

преобладание в общей номенклатуре производимой продукции сырья и товаров с низкой добавленной стоимостью;

доминирование импорта на внутреннем рынке Казахстана.

В целом, легкая промышленность Республики Казахстан переживает сложный этап собственного развития. В 90-е годы прошлого столетия на долю данной отрасли приходилось до трети республиканского бюджета. В ходе рыночных преобразований отрасль утратила свою весомую роль как источник доходов бюджета. Кроме того, результатом экономических и структурных преобразований последнего десятилетия стала потеря значительной доли на внутреннем рынке и ослабление конкурентоспособности отечественных предприятий.

Следствием этого надо рассматривать доминирование импортной продукции в общем объеме потребления продукции легкой промышленности и сложное экономическое положение большинства предприятий отрасли.

По данным Агентства Республики Казахстан по статистике, в 2005 году производство текстильной и швейной продукции составило 32,5 млрд. тенге (или на сумму 244,4 миллиона долларов США), что на 12,9 % меньше по сравнению с 2004 годом (37,3 млрд. тенге).

При этом в 2003 году произведено продукции в текстильной и швейной промышленности на 49,2 млрд. тенге, что составляет 98,6 % к уровню 2002 года из-за сокращения выпуска волокна хлопкового, белья постельного, ковров и ковровых изделий, верхней одежды, пальто и полупальто, шуб из меха натурального, на долю которых приходится две трети объема данного вида деятельности.

Следует отметить, что в 2005 году внутреннее потребление текстильных изделий составило на сумму 254,4 миллиона долларов США. При этом удельный вес текстильной и швейной продукции в общем импорте товаров составил около 1,3 %.

Таким образом, более 80 % объема потребления в 2005 году был покрыт за счет импортной продукции.

Так, в 2005 году импорт текстильной и швейной продукции по данным таможенной статистики составил 223,9 миллионов долларов США, что на 42,5 % больше по сравнению с 2004 годом (157,1 млн. долларов США), а в январе-сентябре 2006 года - 200,7 миллионов долларов США.

При этом в 2003 году было ввезено на территорию республики текстильной и швейной продукции на сумму 146,6 миллиона долларов США.

В 2005 году импорт из Российской Федерации составил более 20 %, из стран Дальнего зарубежья - более 60 %, в частности, из Китая (25,1 %) и Турции (5,6 %).

Основными импортируемыми товарами в 2005 году явились готовая одежда (более 40 % в общем импорте текстильных и швейных изделий), хлопок (в среднем 15 %), текстильные материалы (16 %).

Экспорт текстильной и швейной продукции в 2005 году составил 213,9 миллионов долларов США, что на 13,2 % больше по сравнению с 2004 годом (189 млн. долларов США), в январе - сентябре 2006 года - 182,9 миллионов долларов США (прирост на 36,0 %).

Следует отметить, что в 2003 году было завезено лишь 5 миллионов долларов США продукции текстильной и швейной продукции.

В 2005 году в страны СНГ экспортировался в среднем 35 % текстильной и швейной продукции, в страны Дальнего зарубежья - около 60-65 %.

Рынок обуви

По данным Агентства Республики Казахстан по статистике, производство в 2005 году обуви валяной и фетровой составило 383,3 тысяч пар, что на 13,9 % меньше по сравнению с предыдущим годом.

При этом наблюдается рост производства обуви, кроме спортивной и защитной - 873,4 тысяч пар (рост на 20,6 %), в том числе обуви с верхом из кожи - 372,6 тысяч пар (рост на 77,3 %).

А также наблюдается рост производства обуви в 2003 году по сравнению с 2002 годом.

Так, объем производства обуви, кроме спортивной и защитной, объем производства составил 969 тысяч пар (рост на 45,3 %), в том числе обуви с верхом из кожи - 334,8 тысяч пар (рост на 53,5 %) и объем производства обуви валяной и фетровой составил 393,4 тысяч пар.

Ежегодно наблюдается увеличение импорта обуви на территорию страны.

Так, в 2005 году импортировано обуви на сумму 42,5 миллиона долларов США, что на два раза превышает показатель 2004 года (21 млн. долларов США). В 2003 году объем импорта обуви составил 21,2 млн. долларов США, что на 0,6 % превышает показатель 2004 года. При этом за 9 месяцев 2006 года импорт обуви составил 28,8 миллиона долларов США, что на 8,2 % меньше по сравнению с аналогичным периодом 2005 года.

Основной объем импорта обуви осуществляется из стран Дальнего зарубежья (более 85 % в импорте обуви), в частности, из Китая (более 65 %).

Экспорт обуви характеризуется незначительными объемами. В 2005 году экспорт составил 5,4 миллиона долларов США (темп роста - 171,6 %), за 9 месяцев 2006 года - 2,4 миллиона долларов США (снижение на 36,3 %).

При этом наблюдается рост экспорта обуви в 2004 году, который увеличился на 6,8 % по сравнению с 2003 годом и составил 3,1 миллиона долларов США. Объем экспорта за 2003 год составил 2,9 миллиона долларов США.

В 2005 году обувь экспортировался в основном в страны СНГ(99,3 %), из них в Кыргызстан (57,3 %), Таджикистан (21,9 %) и Российскую Федерацию (18,2 %).

Необходимо отметить, что в ресурсах потребительских товаров легкой промышленности доля отечественной продукции не превышает 10 %.

Остальная продукция поступает посредством "челночного" импорт и контрабандным путем. Кроме того, рынок заполонен фальсифицированной и поддельной продукцией. Естественно, "теневики", производящие поддельную продукцию внутри страны, налогов не платят.

Также импортные фальсифицированные товары попадают в Казахстан, в основном, путем контрабанды, и таможенной пошлиной не облагаются.

Кроме того, при легальном импорте имеет распространение занижения конрактной стоимости товаров, т.е. к причинам расхождений в данных таможенной статистики относятся представление участниками внешнеэкономической деятельности недостоверных сведений о товаре, и пленение кода товара, уменьшение стоимостных и количественных значений.

Также следует отметить, что импортируемая продукция легкой промышленности на территории республики реализуется без представления сертификатов о происхождении товара и документов в сфере подтверждения соответствия.

Данные обстоятельства в настоящее время являются серьезными препятствиями развития отечественного производства продукции легкой промышленности (роста использования мощностей, повышения эффективности).

Таким образом, в настоящее время отечественные товары легкой промышленности являются относительно неконкурентоспособными в низком ценовом сегменте.

Вместе с тем, устойчивость развития легкой промышленности также определяется тремя другими факторами: качеством менеджмента; размерами рынка; технологиями.

Следует отметить, что роль легкой промышленности в развитии экономики индустриальных стран очень велика.

Легкая промышленность США является одним из крупнейших секторов страны. В этой отрасли действует более 6 тысяч предприятий, которые преимущественно являются малыми, в том числе семейными предприятиями, использующие традиционное оборудование. Однако эти предприятия работают в тесном контакте с крупными высокотехнологичными компаниями, что позволяет им двигаться в современных направлениях технологии и производства.

В Италии легкая промышленность формирует до 35 % ВВП страны, удельный вес малых и средних предприятий в этой отрасли достигает до 75-80 %.

Также неотъемлемым условием успешного развития легкой промышленности является наличие качественного человеческого капитала, т.к. в современных условиях экономический рост отождествляется с научно-техническим прогрессом, и в первую очередь с профессиональным качеством трудовых ресурсов.

Предпринимаемые меры

В настоящее время проводится работа по углублению уровня переработки сырьевых ресурсов и переходу от экспорта сырья к экспорту готовой текстильной продукции, которая в четыре раза дороже стоимости хлопка-волокна. В этой связи развитие отечественного текстильного производства осуществляется на более высоком технологическом уровне.

В целях решения поставленных задач принято постановление Правительства Республики Казахстан от 25 июня 2005 года N 633 "Об утверждении планов по созданию и развитию пилотных кластеров в приоритетных секторах экономики", а также Указ Президента Республики Казахстан от 6 июля 2005 года N 1605, в соответствии с которыми создана специальная экономическая зона "Онтустик".

Выбор кластерного подхода был обусловлен убеждением, что создание сильных связей и устойчивых взаимодействий, способствующих передаче знаний, навыков, использованию нового оборудования и услуг является важнейшим условием для конкурентного прорыва предприятий.

С июня 2005 года начал работу АО "Альянс Казахский Русский текстиль". Текстильная фабрика оснащена полуавтоматами производства Швеции, Бельгии и Германии. Фабрика перерабатывает хлопок и производит суровые (необработанные) хлопчатобумажные ткани. Далее продукция отправляется на Тейковский хлопчатобумажный комбинат (Россия), где построен современный отделочный комплекс, соответствующий мировым стандартам и ориентированный на мировые рынки.

С февраля 2005 года введена в строй первая очередь фабрики по производству хлопкового волокна ТОО "ЮТЕКС". Проводятся подготовительные пусконаладочные работы второй очереди. Планируется создание полного производственного цикла, начиная oт выработки хлопка-волокна на действующем хлопкоочистительном заводе до производства хлопчатобумажной пряжи средних номеров: пряжи гребенной N 50, пряжи кардной N 34, пряжи из отходов N 20. Предприятие планирует основную долю пряжи отправлять на экспорт как в страны ближнего, так и дальнего зарубежья. Остальную часть предполагается доводить до конечного продуктa.

Реализован инвестиционный проект по расширению прядильного производства с дополнительным увеличением выпуска хлопчатобумажной пряжи до 4900 тонн в год на ТОО "Меланж". Из них 80 % будет перерабатываться в элитные пестротканые, гладкокрашеные, набивные, печатные с нанесением различного рисунка ткани. Ткани, прошедшие все виды обработки, будут малоусадочны, малосминаемы, с мелким грифом, приятным блеском и лоском. Проект подготовлен мировым лидером в разработке текстильных проектов немецкой инжиниринговой компанией ЛТГ. Используется технологическое оборудование ведущих компаний текстильного машиностроения Европы.

Реализуется инвестиционный проект "Производство пряжи и тканей шерстяных и хлопковых с добавлением синтетической нити" на ТОО "Нимекс-Текстиль" в г. Усть-Каменогорск. Проект финансируется АО "Банк Развития Казахстана".

На базе бывшего завода "Кустанайхимволокно" в апреле 2004 года создано предприятие ТОО "Казхимволокно" по производству мета-арамидных нитей. Реализация данного проекта по развитию высокотехнологичного производства дает импульс развитию нефтехимической промышленности в Республике Казахстан и способствует дальнейшему развитию текстильной отрасли в части создания новых синтетических тканей.

В начале сентября 2006 года комплекс вступил в действие. В течение полугода завершится докомплектация оборудования, и производственная мощность завода увеличится с 325 тонн до 1500 тонн в год. Руководством ТОО "Казхимволокно" подписано два меморандума: с российским научно-производственным объединением "Химпром" - о разработке ноу-хау для расширения ассортимента и улучшения качественных показателей мета-арамидных нитей, и с АО "Казахстанско-российское совместное предприятие "Байтерек" - о проведении исследований по применению продукции завода в ракетостроении.

В целях поддержки отечественных товаропроизводителей особое значение приобретает проведение гибкой таможенно-тарифной политики Республики Казахстан, с учетом приоритетов Стратегии индустриально-инновационного развития Республики Казахстан, международных обязательств и обязательств Республики Казахстан, принятых в рамках региональных интеграционных объединений и принимаемых в рамках вступления в ВТО.

Одним из шагов является принятие постановления Правительства Республики Казахстан от 14 августа 2006 года N 765 "О Таможенном тарифе Республики Казахстан".

Настоящим постановлением утвержден Таможенный тариф Республики Казахстан, систематизированный в соответствии с Товарной номенклатурой внешнеэкономической деятельности (далее - ТН ВЭД) перечень ввозных и вывозных ставок таможенных пошлин, применяемых к товарам, перемещаемым через таможенную границу Республики Казахстан. Данная систематизация ставок таможенных пошлин в соответствии с ТН ВЭД на уровне 10 знаков направлена на упрощение толкования и однозначное применение таможенных пошлин при перемещении товаров участниками внешнеэкономической деятельности.

Следует отметить, что на данном этапе переговорного процесса по вступлению в ВТО Казахстан отстаивает высокую тарифную защиту но текстильной продукции и обуви, предусматривающую высокие уровни связывания ставок таможенных импортных пошлин по сравнению с действующим тарифом Республики Казахстан. При этом привлекаются все заинтересованные участники отечественного рынка, в особенности производители.

В этой связи необходимо отметить, что переговорная позиция Республики Казахстан в двусторонних переговорах по вступлению в ВТО со странами-членами ВТО заключается в формировании оптимальных условий для развития рынка легкой промышленности и после вступления Казахстана к ВТО.

3.6. Деревообрабатывающая промышленность

3.6.1 Древесина

Казахстан большая страна с ограниченным запасом лесных ресурсов относительно общей площади. Общая площадь земель, покрытых лесом, Республики Казахстан занимает 11,43 млн. га, что составляет 4,2 % от территории Республики. Значительная часть лесов приходится на кустарниковый массив и лиственные породы. Саксаульники произрастают на 5 млн. га, береза около 1 млн. га, сосна около 900 тыс. га, пихта 400 тыс. га, осина 300 тыс. га.

По возрастным состояниям: средневозрастные - 31,3 %, спелые и перестойные - 28,6 %, приспевающие - 25,1 %, молодняки - 15 %.

Наибольший запас древесины основных лесообразующих пород приходится на Восточно-Казахстанскую область - 47 %, Северо-Казахстанскую область - 18,6 %, Алматинскую - 10,7 %, Павлодарскую - 8,1 % от общего запаса по Республике.

В настоящее время в Казахстане зарегистрировано более 550 предприятий в сфере деревообработки, из них фактически функционирует около 400 предприятий.

Однако, несмотря на подъем и развитие мебельного производства, сохраняется его отставание от ведущих зарубежных стран по ряду показателей и, особенно по производительности труда (годовая производительность труда одного работающего в отечественной мебельной промышленности 5-10 тыс. долл. США. против 100-150 тыс. долл. США в Италии и Германии).

Импорт мебели 50 % составляет из стран СНГ в т.ч.: РФ - 35,5 %, Белоруссия - 8,2 %, Украина - 3,5 %, Азербайджан - 0,5 % из других стран около 17 % - Китай, 11,3 % - Италия, 8,9 % - Польша, 5,1 % - Турция. Таким образом, более 80 % импортируемой мебели относится к средней ценовой категории, которую вполне возможно производить в Казахстане.

В настоящее время конкурентоспособность продукции в мебельной отрасли обеспечивается за счет использования новейшего высокотехнологического оборудования, современных материалов и комплектующих, внедрения систем менеджмента качества стандарта ISО, информационных и компьютерных технологий по проектированию и дизайну изделий. Продукция этих предприятий в основном является конкурентной по цене и качеству. К примеру, по мягкой мебели отечественные производители занимают до 70 % отечественного рынка, за исключением эксклюзивных дорогих моделей.

Основные проблемы:

несбалансированное развитие отраслей деревообрабатывающей промышленности, в частности, значительное отставание лесозаготовительных и лесопильных производств;

неудовлетворительное снабжение деревообрабатывающих предприятий хвойной высококачественной древесиной, ценными породами импортной древесины;

не достаточно развита глубокая и комплексная переработка и производство готовой продукции.

Существенное влияние на развитие деревообрабатывающей отрасли сегодня оказывают реализованные инвестиционные проекты по производству оконных и дверных блоков из ценных пород клееной древесины (компания "РЕИЗ"), восстановление производства на Усть-Каменогорском заводе ДВП.

Необходимо создание лесозаготовительных и лесопильных производств на северо-востоке республики общей мощностью 2,5 млн. куб. м.

Важнейшим направлением развития следует считать создание мощностей по деревянному домостроению. Соответствующие инвестиционные проекты с внедрением лучших мировых технологий разрабатываются в Восточно-Казахстанской области.

Важнейшим направлением развития следует считать создание мощностей по деревянному домостроению. Соответствующие инвестиционные проекты с внедрением лучших мировых технологий разрабатываются в Восточно-Казахстанской области.

В соответствии с мировым опытом необходимо предусмотреть создание селекционных питомников и плантаций выращивания деревьев по скоростной технологии во всех регионах республики, в том числе в депрессивных и малолесных, на землях, выведенных из сельскохозяйственного оборота.

Актуально стоит вопрос о реабилитации поселков бывших леспромхозов, привлечение жителей, лишившихся рабочих мест, к охране, лесовосстановлению и промышленному плантационному выращиванию хвойных пород древесины.

3.6.2. Бумага

Деятельность многих предприятий целлюлозно-бумажной промышленности сконцентрирована на производстве гофрированного картона, бумажной и картонной тары, производстве бумажных изделий хозяйственно-бытового и санитарно-гигиенического назначения.

Позитивное влияние на развитие целлюлозно-бумажной отрасли страны и целом оказали реализованные инвестиционные проекты по производству бумаги ("Казахстан Кагазы", корпорация "Сеймар"), картона ("Каполиграф"), обоев ("Айгерим"). Данные предприятия являются относительно новыми, где внедрено современное технологическое оборудование, применяются современные материалы и комплектующие.

Крупными предприятиями, кроме данных предприятий по производству гофротары, являются: ТОО "Казупак", ТОО "Эконика", ТОО "Казгер", ТОО "Кос АУПП-1", ТОО "Гофротара" и ТОО "Гофропак".

В настоящее время рынок отделочных материалов в Казахстане, представленный обоями, достаточно насыщен как обоями отечественных производителей, так и ввозимых из стран ближнего и дальнего зарубежья Ассортимент продукции насчитывает до 800 артикулов обоев.

В настоящее время в Республике Казахстан действуют 3 фабрики: Алматинская обойная фабрика (450000 рул/мес), Костанайская обойная фабрика (125000 рул/мес), Фабрика "Шымкентские обои" (125000 рул/мес).

В последние годы увеличился спрос на более дорогие виды обоев - с влагостойким покрытием, моющиеся, акриловые, виниловые, шелкография и пр. Ежегодное увеличение спроса на данные виды обоев составляет 5-7 %. Обойные фабрики Республики Казахстан выпускают не все виды обоев используемых в строительстве. Открытие новых производств по выпуску виниловых обоев типа "шелк", "акрил", с влагостойким покрытием перспективное направление в развитии отрасли, практически полностью обеспечивающее выпуск в Республике всего ассортимента востребованных на рынке обоев.

В настоящее время в дальнейшем развитии целлюлозно-бумажной промышленности рассматривается проект строительства гофропроизводства, где предусматривается производство как стандартных четырехклапанных гофрокоробов, так и микро-гофры и пятислойной гофротары, с возможностью нанесения многоцветной печати. Данный проект будет реализован в г. Алматы предприятием "Казахстан Кагазы".

Бумажно-картонный комбинат АО "Казахстан Кагазы" - это динамично развивающееся предприятие, построенное в рамках программы импортозамещения, и профинансированное Банком Развития Казахстана, постоянно наращивающее объемы производства и расширяющее ассортимент выпускаемой продукции.

Завод введен в эксплуатацию в феврале 2001 г. Основными видами выпускаемой продукции являются бумага, картон, гофрокартон, гофропродукция.

Комбинат оснащен современным оборудованием, включающим две бумагоделательные машины, а также гофролиния европейского производства, производственные мощности которых позволяют выпускать порядка 72 тыс. тонн бумаги и 113 млн. м ² гофропродукции широкого ассортимента. Технологическая оснащенность компании позволяет производить однослойные и двухслойные бумагу и картон как целлюлозную, так и макулатурную.

Кроме того, завершается процесс приведения производства к международным стандартам и получения сертификата ISO 9001:2000. Закончено внедрение системы электронного документооборота ERP.

Согласно данным Агентства по статистике Республики Казахстан, объем импорта бумаги и гофрокартона на территорию Республики Казахстан в 2005 году составил 11444 778 долларов США или 105,3 % к 2004 году (10 869 372 доллара США) и 142,6 % к 2003 году (7 519 944 доллара США) соответственно.

Основные проблемы:

1. Ограниченный спектр товаров выпускаемых целлюлозно-бумажной промышленностью.

В отрасли целлюлозно-бумажной промышленности развито в основном производство обоев, гофрокартона, гофротары и хозяйственно-бытовых, сангигиенических бумажных изделий. При этом для своего производства товаров производители гофрокартона и гофротары применяют местную и привезенную макулатуру, а также российскую целлюлозу.

Основное сырье, используемое при производстве обоев, ввозится из стран ближнего (бумага) и дальнего (краска, паста ПВХ, клей-кашир и др.) зарубежья.

Зарубежные обойные предприятия, в основном, являются и производителями бумаги. Работая на собственном сырье, они заведомо имеют себестоимость производства обоев на 15-20 % ниже, чем казахстанские предприятия, выпускающие обои на ввозимой из России бумаге.

2. Печатная продукция отличается низкой долей технологичности и качества.

Вместе с тем, отечественные издательские предприятия достаточно развиты на внутреннем рынке. Отмечается высокий спрос на отечественные газеты и журналы, тем не менее, импорт печатных книг из России, Германии, Великобритании остается высоким. Рекламная печатная продукция в основном импортируется из Китая, Турции и России, вследствие неразвитости отечественных рекламных компаний.

Другие изделия полиграфической промышленности также в основном импортируются, т.к. это производство отличается высокой долей вложения денежных средств в оборудование, отсутствием отечественных материалов, высококачественных бумаг, высокими транспортными издержками и неблагоприятными условиями для малого бизнеса.

3. Неоднородность распределения производств целлюлозно-бумажной промышленности по регионам и неосвоенность ресурсного потенциала северо-восточных лесистых регионов Казахстана.

В настоящее время производственные возможности северных и восточных областей Казахстана пока еще остаются неразвитыми. Низкая доля вложения государственных и частных инвестиций и частных не позволяют этим регионам развивать потенциальное производство бумажной продукции.

Производство бумажной продукции в основном сконцентрировано в г. Алматы и Алматинской области.

4. Низкая конкурентоспособность отечественной продукции.

Качество выпускаемой отечественной продукции целлюлозно-бумажной промышленности намного уступает импортной. Отечественная продукция бумажной отрасли по многим характеристикам уступает импортной и не может в настоящий момент конкурировать с ними. Многие предприятия целлюлозно-бумажной промышленности работают до сих пор на устаревшем оборудовании, применяют низкокачественные материалы, также низка доля наукоемкости.

5. Низкая квалификация работников данной отрасли.

Во многих предприятиях целлюлозно-бумажной промышленности работают привлеченные зарубежные специалисты, в частности, привлекаются технологи из России.

6. Малый потребительский рынок бумажной и печатной продукции.

Уровень потребления бумажной продукции в Казахстане остается низкой, что отражается на развитии отечественных производств данной продукции. Создание крупных производств бумаги, бумаги газетной и журнальной при малом внутреннем рынке невозможно.

7. Неразвитость в целом деревообрабатывающей отрасли республики.

Деревообрабатывающая промышленность республики, которая является искомой отраслью бумажной промышленности, пока неразвита для поддержания высокого уровня конкурентоспособности. Кроме того, сказывается несовершенство законодательства, увеличение налоговых и неналоговых платежей в лесном хозяйстве, многочисленные структурные изменения лесной отрасли.

3.7. Фармацевтическая и медицинская промышленность

Развитие фармацевтической и медицинской промышленности имеет важное значение для экономики республики, поскольку обеспеченность государства лекарственными средствами и медицинским оборудованием собственного производства в определенной степени влияет на жизненный уровень населения страны и является одним из основных факторов укрепления национальной безопасности страны в стратегическом плане.

В республике по объемам производства фармацевтических препаратов можно выделить три группы производителей.

В первую группу входит АО "Химфарм", объемы которого в 2005 году составили 18 миллионов долларов США, что соответствует порядка 60 % общего объема продукции, произведенной отечественными фармацевтическими предприятиями.

Во вторую группу входят предприятия, объем производства, которых не превышает 3 миллиона долларов США в год.

К таким предприятиям относятся Алматинская фармацевтическая фабрика, ТОО Фармацевтическая компания "Ромат" (г. Павлодар) и ТОО "Совместное предприятие Глобал Фарм" (г. Алматы).

Третью группу составляют все оставшиеся предприятия с объемами производства не более 300-400 тысяч долларов США.

Основными предприятиями, выпускающими медицинскую технику, являются АООТ "Актоберенген" (г. Актобе), являющийся единственным специализированным предприятием по производству медицинской и промышленной рентгеновской техники и АО "Тыныс") (г. Кокшетау), занимающийся производством кислородных ингаляторов, аппаратов искусственной вентиляции легких и др.

Общее количество фармацевтических и медицинских производств республики составляет порядка 120, из них более 70 предприятий занимаются производством лекарственных средств, биологически активных добавок, и около 50 предприятий выпускают изделия медицинского назначения и медицинскую технику.

Номенклатура выпускаемой фармацевтической продукции составляет более 700 наименований, а медицинской продукции более 130 наименований.

Особенностью отечественных фармацевтических предприятий является то, что они выпускают, в основном, широко применяемые генерические лекарственные препараты. Малые предприятия, чтобы выжить на рынке, иметь конкурентоспособную продукцию, как правило разрабатывают и производят оригинальные лекарственные средства.

Так например, фирма Кызылмай, выпускающую полифитовое масло с одноименным названием, фирму Вита-Вент, которая производит эфирные масла для лечения бронхолегочных, аллерических заболеваний и туберкулеза, Шымкентский НПЦ Рауан, производящий Нафтизин, Цидипол и Глинтар, которые синтезируются по собственным оригинальным разработкам, Аксу-Дэен, выпускающую Пантокрин из местного сырья Восточно-Казахстанской области.

Состояние фармацевтической и медицинской промышленности Казахстана находится на положительных темпах роста производства продукции. Так, в 2005 году объем производства фармацевтических препаратов и субстанций составил 48,7 млн. долл. США, что в три раза больше уровня 2000 года (15,8 млн. долл. США). При этом динамика роста производства фармацевтических препаратов и субстанций с 2001 по 2004 годы выглядит следующим образом: 2001 год - 17,3 млн. долл. США, 2002 год - 22,2 млн. долл. США, 2003 год - 26,8 млн. долл. США, 2004 год - 34,9 млн. долл. США.

По данным Комитета таможенного контроля Министерства финансов Республики Казахстан объем импорта фармацевтической продукции в 2005 году составил 415 млн. долл. США. Объем экспорта за аналогичный период составил 5,3 млн. долл. США. Следует отметить, что по сравнению с 2004 годом импорт в 2005 году увеличился на 31,9 %, а экспорт на 37,7 %. При этом объем импорта в 2004 году составил 314,5 млн. долл. США. Объем экспорта 3,8 млн. долл. США.

Также следует отметить, что импорт в 2004 году в свою очередь по сравнению с 2003 годом увеличился на 43,3 %, а экспорт на 58,2 %. При этом объем импорта в 2003 году фармацевтической продукции составил 219,5 млн. долл. США. Объем экспорта 2,4 млн. долл. США.

Медикаменты в Казахстан импортируются из 77 стран.

В десятку стран - импортеров в республику являющихся мировыми лидерами по поставке лекарственных средств, входят: Германия, Россия, Индия, Франция, Украина, Словения, Польша, Швейцария, Австрия, Дания.

Однако уровень конкурентоспособности фармацевтической продукции пока остается не достаточно высоким, что связано, прежде всего, с износом основных фондов, существенным ростом издержек, вызванных увеличением цен на энергоносители и транспортных тарифов, отсутствием достаточных средств на технологическую модернизацию, отставанием во внедрении современных технологий.

Основные проблемы:

износ основных фондов;

недостаточный объем инвестиций в основной капитал.

Нехватка средств на проведение технологической модернизации отрасли является основным фактором снижения уровня ее конкурентоспособности.

Большинство отечественных предприятий, за исключением нескольких крупных производителей, пока не имеют международных сертификатов качества. В связи с этим не все выпускаемые в республике лекарственные средства соответствуют международным требованиям. Это одна из основных проблем, которую необходимо решить до вступления Казахстана в ВТО.

Сохраняющийся низкий уровень конкурентоспособности отечественной фармацевтической промышленности требует принятия соответствующих мер по внедрению в отрасли международных стандартов.

Реализация данного направления предполагает:

более широкое привлечение инвестиций, внедрение современных технологий, развитие отраслевой науки;

проведение банками соответствующей кредитной политики, способствующей созданию в отрасли эффективных производств;

внедрение на предприятиях стандартов качества (ISO 9000, GPP, GDP, GMP, GLP).

4. Цели и задачи Программы

Целью Программы является обеспечение условий для повышения конкурентоспособности некоторых отраслей экономики в переходный период присоединения Казахстана к Всемирной торговой организации.

Задачами Программы являются:

индустриализация отраслей агропромышленного комплекса;

развитие обслуживающей инфраструктуры и систем оценки безопасности и качества продукции;

развитие национальных конкурентных преимуществ агропромышленного комплекса через обеспечение безопасности продукции;

дальнейшее повышение конкурентоспособности отечественной продукции через внедрение международных стандартов качества;

формирование эффективных условий для развития некоторых перерабатывающих отраслей экономики.

5. Основные направления и механизм реализации Программы

гармонизация санитарно-эпидемиологических, ветеринарных и карантинных правил и норм с международными стандартами с целью выполнения требований Соглашения по применению санитарных и фитосанитарных мер;

внесение изменений и дополнений в Закон Республики Казахстан "О ветеринарии";

разработка технических регламентов, которые будут регламентировать уровень безопасности;

привлечение инвестиций в отечественное производство продукции легкой, деревообрабатывающей и фармацевтической промышленности;

проведение гибкой таможенно-тарифной политики Республики Казахстан с учетом приоритетов Стратегии индустриально-инновационного развития Республики Казахстан, международных обязательств и обязательств Республики Казахстан, принятых в рамках региональных интеграционных объединений и принимаемых в рамках вступления в ВТО.

6. Необходимые ресурсы и источники финансирования Программы

Для реализации данной Программы выделения средств из республиканского бюджета не предусматривается.

7. Ожидаемые результаты от реализации Программы

Реализация Программы будет способствовать созданию реальных условий для адаптации некоторых отраслей экономики в переходный период в рамках вступления Республики Казахстан во Всемирную торговую организацию через:

обеспечение безопасности и качества продукции в соответствии c международными требованиями;

приведение национального законодательства Республики Казахстан и соответствие с нормами Всемирной торговой организации;

развитие сельскохозяйственной инфраструктуры;

развитие ветеринарных услуг и услуг по карантину растений;

развитие отраслей легкой, деревообрабатывающей и фармацевтической промышленности.

8. План мероприятий по реализации Программы адаптации некоторых отраслей экономики в переходный период в рамках вступления Казахстана во Всемирную торговую организацию на 2007-2008 годы

N п/п	Мероприятие	Форма завер- шения	Ответст- венные за испол- нение	Срок испол- нения	Предпо- лагаемые расходы (млн. тенге)	Источ- ники финанси- рования
1	2	3	4	5	6	7
1. Санитарные и фитосанитарные меры
1.	1. Совершенст- вование системы (подготовки санитарно- эпидемиологи- ческих правил и норм с учетом требований Соглашения по применению санитарных и фитосанитарных мер	Предло- жения в Минис- терство индус- трии и торговли Респуб- лики Казах- стан	МЗ	10 декабря 2007 года	Не требуется
2.	Совершенст- вование существующей системы государственной ветеринарной службы с учетом новых подходов в ветеринарии	Приказ Министра сельс- кого хозяйс- тва Респуб- лики Казах- стан	МСХ	10 декабря 2007 года	Не требуется
3.	Разработка новых норм ветеринарно- санитарной безопасности с учетом подхода на основе рисков для каждого этапа производства пищевых продуктов	Приказ Министра сельс- кого хозяйс- тва Респуб- лики Казах- стан	МСХ (созыв), МЗ	10 декабря 2007 года	Не требуется
4.	Внесение изменений и дополнений в нормативные правовые акты в области обеспечения здоровья животных и растений с учетом требований Соглашения по применению санитарных и фитосанитарных мер	Приказ Министра сельс- кого хозяйс- тва Респуб- лики Казах- стан	МСХ	10 декабря 2007 года	Не требуется
5.	Внесение изменений и дополнений в Закон Республики Казахстан "О ветеринарии"	Закон Респуб- лики Казах- стан	МСХ	3 квар- тал, 2007 года	Не требуется
2. Легкая, деревообрабатывающая и фармацевтическая промышленности
6.	Разработка предложений по обеспечению безопасности и качества продукции легкой, целлюлозно- бумажной и фармацев- тической промышленности	Предло- жения в Прави- тельство Респуб- лики Казах- стан	МИТ	20 июля 2007 года	Не требуется
7.	Поэтапное внедрение международных стандартов качества ISO 9000, GPP, GDP, GMP, GLP в фармацевти- ческой отрасли	Инфор- мация в Минис- терство индус- трии и торговли Респуб- лики Казах- стан	МЗ	10 де- кабря, 2007- 2008 годы	Не требуется
8.	Привлечение иностранных инвестиций в отечественное производство продукции легкой, дерево- обрабатывающей и фармацев- тической промышленности, а также (создание плантаций быстрорастущих древесно- кустарниковых пород	Инфор- мация в Прави- тельство Респуб- лики Казах- стан	МИТ (созыв), МСХ	20 июля, 2007- 2008 годы	Не требуется

Расшифровка аббревиатур:

МИТ - Министерство индустрии и торговли Республики Казахстан

МСХ - Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан

МЗ - Министерство здравоохранения Республики Казахстан

Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына кiруi шеңберiндегi өтпелi кезеңде экономиканың кейбiр салаларының бейiмделуiнiң 2007 - 2008 жылдарға арналған бағдарламасын бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 23 желтоқсандағы N 1259 Қаулысы. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2007 жылғы 4 желтоқсандағы N 1170 Қаулысымен.

Ескерту. Қаулының күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2007 жылғы 4 желтоқсандағы N 1170 Қаулысымен.

"Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2006 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан халқына Жолдауын iске асыру жөнiндегi іс-шаралардың жалпыұлттық жоспарын және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006 - 2008 жылдарға арналған бағдарламасын орындаудың желiлiк кестесi туралы" Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2006 жылғы 31 наурыздағы N 222 қаулысын iске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI:

1. Қоса берiлiп отырған Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына кiруi шеңберіндегi өтпелi кезеңде экономиканың кейбiр салаларының бейiмделуiнiң 2007 - 2008 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекітілсін.

2. Орталық органдар:
Бағдарламада көзделген iс-шаралардың тиiсiнше және уақтылы орындалуын қамтамасыз етсiн;
жыл сайын, 10 шiлдеге және 10 желтоқсанға қарай Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгiне Бағдарламаның iске асырылу барысы туралы ақпарат ұсынсын.

3. Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгi жыл
сайын, 20 шiлдеге және 20 желтоқсанға қарай Қазақстан Республикасының Үкіметiне Бағдарламаның iске асырылу барысы туралы жиынтық ақпарат ұсынсын.

4. Осы Бағдарламаның орындалуын қамтамасыз етудi бақылау және үйлестiру Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгiне жүктелсiн.

5. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы
Үкiметiнiң
2006 жылғы 23 желтоқсандағы
N 1259 қаулысымен
бекiтiлген

Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына кiруi шеңберiндегi
өтпелi кезеңде экономиканың кейбiр салаларының бейiмделуiнiң
2007 - 2008 жылдарға арналған бағдарламасы

Мазмұны

1. Бағдарламаның паспорты
2. Кіріспе
3. Қазіргі жай-күйдi талдау
3.1. Дүниежүзілiк сауда ұйымына кiру рәсiмi
3.2. Ауыл шаруашылығы саясаты
3.2.1. Дүниежүзiлiк сауда ұйымының негiзгi талаптары
3.2.2. Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылығының ағымдағы жай-күйi және оның техникалық қамтамасыз етiлуi
3.3. Санитарлық және фитосанитарлық шаралар
3.4. Техникалық реттеу жүйесi
3.5. Жеңіл өнеркәсіп
3.6. Ағаш өңдеу өнеркәсiбi
3.6.1. Сүрек
3.6.2. Қағаз
3.7. Фармацевтика және медицина өнеркәсiбі
4. Бағдарламаның мақсаттары мен мiндеттерi
5. Бағдарламаның негiзгi бағыттары мен iске асырылу тетiктерi
6. Қажеттi ресурстар мен Бағдарламаны қаржыландыру көздерi
7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер
8. Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына кiру шеңберiндегi өтпелi кезеңде экономиканың кейбiр салалары бейiмделуiнiң 2007-2008 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспары

1. Бағдарламаның паспорты

Бағдарламаның атауы Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына
кiру шеңберiндегi өтпелi кезеңде
экономиканың кейбiр салалары
бейiмделуiнiң 2007-2008 жылдарға
арналған бағдарламасы

Бағдарламаны әзiрлеу үшін 1. Қазақстан Республикасы Президентiнiң
негiздеме 2003 жылғы 17 мамырдағы N 1096
Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан
Республикасының Индустриялық-
инновациялық дамуының 2003-2015
жылдарға арналған стратегиясы
2. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң
2006 жылғы 31 наурыздағы N 222
қаулысымен бекiтiлген Қазақстан
Республикасы Президентiнiң
"Қазақстанның әлемдегi
барынша бәсекеге қабiлеттi елу елдiң
қатарына кiру стратегиясы" атты 2006
жылғы 1 наурыздағы Қазақстан халқына
Жолдауын iске асыру жөнiндегi
iс-шаралардың жалпы Ұлттық жоспарын
және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң
2006-2008 жылдарға арналған
бағдарламасын орындаудың желiлiк
кестесiнiң 24-тармағы

Бағдарламаны әзiрлеушi Қазақстан Республикасы Индустрия және
сауда министрлiгi

Бағдарламаның мақсаты Бағдарламаның мақсаты
Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда
ұйымына қосылуының өтпелi кезеңiндегi
бәсекеге қабiлеттiгiн арттыру үшiн
жағдайларды қамтамасыз ету болып
табылады

Бағдарламаның мiндеттерi агроөнеркәсiп кешенi салаларын
индустрияландыру;
қызмет көрсетушi инфрақұрылымды және
өнiм қауiпсiздiгiн және сапасын
бағалау жүйелерiн дамыту;
кластерлiк бастамаларды қалыптастыру
мен қолдау және өнiм сапасын
қамтамасыз ету арқылы агроөнеркәсiп
кешенiнiң ұлттық бәсекелiк
басымдықтарын дамыту;
халықаралық сапа стандарттарын енгiзу
арқылы отандық өнiмнiң бәсекеге
қабiлеттiгiн одан әрі арттыру;
экономиканың кейбiр қайта
өңдеу салаларын дамыту үшiн тиiмдi
жағдайлар қалыптастыру

Қажеттi ресурстар мен Қажет емес
Бағдарламаны
қаржыландыру көздерi

Бағдарламаны iске асыру 2007-2008 жылдар
мерзiмдерi

Бағдарламаны iске Бағдарламаны iске асыру Қазақстанның
асырудан күтiлетiн Дүниежүзiлiк сауда ұйымына кiру
нәтижелер шеңберiндегi өтпелi кезеңде
экономиканың кейбiр салаларының
бейiмделуi үшiн мыналар арқылы нақты
жағдайлар жасауға ықпал ететiн болады:
халықаралық талаптарға сәйкес өнiмнiң
қауiпсiздiгi мен сапасын қамтамасыз
ету;
Қазақстан Республикасының ұлттық
заңнамасын Дүниежүзiлiк сауда ұйымының
нормаларына сәйкес келтiру;
ауыл шаруашылығы инфрақұрылымын дамыту;
ветеринарлық қызметтер мен
өсiмдіктердiң карантинi жөнiндегi
қызметтердi дамыту;
жеңiл, ағаш өнеркәсiбi мен
фармацевтикалық өнеркәсiп салаларын
дамыту

2. Кiрiспе

Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына кiру шеңберiндегi өтпелi кезеңде экономиканың кейбiр салаларының бейiмделуiнiң 2007-2008 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) мыналарға сәйкес әзiрленген:
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2003 жылғы 17 мамырдағы N 1096 Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының Индустриялық - инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясы
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006 жылғы 31 наурыздағы N 222 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстанның әлемдегi барынша бәсекеге қабiлеттi елу елдiң қатарына кiру стратегиясы" атты 2006 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан халқына Жолдауын iске асыру жөнiндегi iс-шаралардың жалпыұлттық жоспарын және Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасын орындаудың желiлiк кестесiнiң 24-тармағы.
Дүниежүзiлiк сауда ұйымына (бұдан әрi - ДСҰ) кiру Қазақстан үшiн өзектi қажеттiлiк болып табылады, өйткенi, Қазақстан салыстырмалы түрде шағын iшкi нарығы бар ел болып табылады. Сондықтан республикаға өз тауарлары мен қызметтерiн сыртқы нарықтарға жылжыту үшiн экономикалық өсiм көздерiн iздеу қажет, бұл көп жақты сыртқы сауданы, оның iшiнде ДСҰ шеңберiнде дамытуды болжайды.
Қазақстанның ДСҰ-ға қатысуы iшкi нарықты одан әрi ырықтандыруға да, отандық өнiмдi сыртқы нарықтарға барынша ауқымды жылжытуға, өңдеушi өнеркәсiп, әсiресе инновациялық бағыттағы кәсiпорындар жiтi қажет ететiн шетел инвестицияларының ағынын ұлғайтуға да ықпал ететiн болады.
Қазақстан ДСҰ-ға қосылғаннан кейiн ДСҰ-ға мүше барлық елдер Қазақстанда барынша қолайлылық режимiнiң күшiн таратуға, яғни тең жағдайларда нарыққа енуге мiндеттi болады. Бұл кедендiк тарифтерге де қызметтер нарығына ену жағдайларына да қатысты.
Бүгiнде ДСҰ өз шеңберiнде әлемдiк сауданың 95 %-дан астамы жүзеге асырылатын 149 елдi қамтиды, Қазақстан өзiнiң сауда әрiптестерiнiң басым көпшiлiгiмен барынша қолайлы жағдайларға ие болады.
Бұл Бағдарламаны әзiрлеу қажеттiлiгi Мемлекет басшысының "Қазақстанның әлемдегi барынша бәсекеге қабiлеттi елу елдiң қатарына кiру стратегиясы" атты 2006 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан халқына Жолдауында аталды, онда: "Өтпелi кезеңде бiздiң экономикамыздың кейбiр салаларын, әсiресе шикiзатты қайта өңдеудi дамыта отырып, ауыл шаруашылығын қолдауға мүмкiндiк беретiн ДСҰ-ға кiру шеңберiндегi экономиканың кейбiр салаларының "бейiмделу бағдарламасын" әзiрлеу және iске асыру" деп көрсетiлдi.

3. Қазiргi жай-күйдi талдау

3.1. Дүниежүзiлiк сауда ұйымына кiру рәсiмi

ДСҰ қазiргi заманғы халықаралық сауда жүйесiнiң заңнамалық және институционалдық негiзiн, көп жақты келiсу және оның мүше елдерiнiң саудамен және қызметтермен сауда саласындағы саясатын реттеу, сауда дауларын реттеу және стандартты сыртқы сауда құжаттамасын әзiрлеу тетiгiн бiлдiредi.
ДСҰ 1995 жылы Тарифтер және сауда туралы Бас Келiсiм (ГАТТ) шеңберiнде көп жақты келiссөздердiң Уругвай кезеңiнiң қорытындысы бойынша 1994 жылғы сәуiрде қол қойылған Марракешш келiсiмiнiң негiзiнде құрылды. ДСҰ-ны құру туралы келiсiм 29 құқықтық құжаттарды және ГАТТ жөнiндегi келiссөздердiң көп жылғы кезеңiнде қол жеткiзiлген негiзгi ережелердi қамтитын, көп жақты сауда жүйесi шеңберiнде елдердiң құқықтары мен мiндеттерiн айқындайтын 25 министрлiк декларациясын қамтиды.
ДСҰ-ның барынша маңызды қағидаттарының iшiнде мыналарды атауға болады:
кемсiтушiлiксiз сауда;
ұлттық режим қағидаты;
сауданың ашықтығы (алдын ала болжамдылығы).
Кемсiтушiлiксiз сауда қағидаты ГATT-тың 1-бабында жазылған "барынша қолайлылық режимi" ұғымында көрсетiлген. Барынша қолайлылық режимi ДСҰ мүшелерi осы ұйымға мүше қандай да бiр елдiң өнiмiне басқа мүше елдiң тауарларына ұсынатын режимнен қолайлылығы кем болмайтын режимдi ұсынуға мiндеттi екенiн бiлдiредi. Сонымен ешбiр ел қандай да бiр басқа елге қатысты ерекше сауда басымдықтарын беруге, кемсiтушiлiк шараларын қолдануға тиiс емес; барлық елдер бiрдей жағдайда болады, яғни бұл қағидаттың идеясы барлық елдер адал негiзде бәсекеге түсе алатын тең жағдай құру болып табылады.
Бұдан өзге ДСҰ ережелерi елдiң ДСҰ-ға мүше елдерден келген импорттық тауарларға ұлттық режим ұсыну тиiстiлiгiн көздейдi. "Ұлттық режим" ұғымы мына талапты болжайды: импорттық тауарлар нарыққа түскен бойда, олар отандық өндiрiстiң балама тауарларымен тең жағдайда болуы тиiс. Бұл ұғымның мағынасы үкiметтiң отандық өндiрушiлерге шетел компанияларымен салыстырғанда барынша қолайлы жағдайлар жасамауы немесе оны басқалардан бөлек қоя отырып, қандай да бiр шетелдiк жеткiзушiге артықшылық көрсетпеуi тиiстiгiн бiлдiредi.
Халықаралық сауданың ашықтығы (айқындық, алдын ала болжамдық) ДСҰ-ға мүше елдердiң тұрақты негiзде ДСҰ хатшылығына оның сыртқы сауда режимiнiң - экспорттық және импорттық бағдардың, стандарттардың, сондай-ақ өзге де ережелер емес шектеулердiң өзгерiстерi туралы ақпаратты беруге мiндеттiлiгi есебiнен қол жеткiзiледi. Осылайша, осы қағидатқа сәйкес халықаралық сауда барынша алдын ала болжамды болуы және осы арқылы экономикалық дамуға және елдер арасындағы қатынастарда сыртқы экономикалық тұрақсыздықты төмендетуге ықпал етуi тиiс.
ДСҰ-ға кiрудi ниет еткен ел (бұдан әрi - бақылаушы ел) ұсынатын негiзгi құжаттардың бiрi Сыртқы сауда режимi туралы меморандум болып табылады, ол жоғары егжей-тегжейлi деңгейде құқықтық негiздi, заңнамалық актiлердi және бұл ережелердiң бақылаушы ел саудасындағы саяси орындалушылығын айқындайды.
Сырты сауда режимi туралы меморандумды бергеннен кейiн болатын сауалдар мен жауаптар кезеңiнде бақылаушы ел өзiнiң сыртқы сауда режимiнiң барлық аспектiлерi бойынша көптеген сауалдарға жауап беруге мiндеттi болады. Бұл сауалдар көптеген тақырыптарға: iшкi инвестициялық режим туралы жалпы анықтама мен жекешелендiру бағдарламаларынан бастап зияткерлiк меншiктi қорғау ережелерiн құқықтық қолданудың ерекшелiгi туралы және акциздiк салықтарды пайдаланудың ең көп толық мәселелерiне дейiн қатысты болуы мүмкiн. Құрамына ДСҰ-ның кез келген мүше елi кiруi мүмкiн бақылаушы елдiң ДСҰ-ға кiруi жөнiндегi жұмыс тобы (бұдан әрi - Жұмыс тобы) мүшелерi қойған сұрақтар негiзiнде, коммерциялық мүдделердi ескере отырып, бақылаушы ел, әдетте өзiнiң ұлттық заңнамасына өзгерiстер енгiзедi.
Бақылаушы елдiң сыртқы сауда режимiн талқылауының келесi кезеңi Жұмыс тобының Баяндама жобасын қалыптастыру болып табылады. Ол қаралып, өзгерiстер енгiзiлгеннен кейiн бұл Баяндаманы Жұмыс тобы қабылдайды және қосылу туралы хаттамамен және мiндеттемелер кестесiмен бiр мезгiлде ДСҰ-ның Бас кеңесiне бекiтуге бередi.
Осылайша, ДСҰ-ға қосылу - бұл бiрiншi кезекте келiссөздер процесi.
Ел ұйымға "бар мүшелермен келiсiлген жағдайларда" қосылуы тиiс. Тарихта ДСҰ-ға қосылудың бiрде бiр бiрдей процесi болған емес. Мiндеттердiң бiрегей жиынтығы қосылудың кез келген процесiнiң нәтижесi болады. ДСҰ-ға қосылатын елдiң түпкiлiктi шарты бар мүшелердiң коммерциялық мүдделерiнiң жинақталып, зерттелуi және бақылаушы елдiң сауда жеңiлдiктерiн ұсыну дайындығы болып табылады.
ДСҰ жүйесiнiң екi жиек бұрышты тұрпатын бөлiп қарауға болады, олар:
ГАТТ және ДСҰ келiсiмдерiнде жасалған ережелер мен мiндеттемелер;
Екi жақты да көп жақты да негiзде бақылаушы ел мен бар мүшелер арасындағы келiссөздер барысында қабылданған мiндеттемелер.
Заң келiсiмдерiнiң мәтiндерiнде бар ережелер барлық мүшелер үшiн бiрдей болғанымен, жекелеген мүшелердiң мiндеттемелерiнiң арасында айырмашылықтар бар. Бұл қосылатын ел қабылдайтын мiндеттемелердiң ауқымы мен тереңдiгi қосылу процесi барысында айқындалады.
ТМД елдерiнiң iшiнде үш ел - Қырғызстан, Грузия мен Молдова ДСҰ-ның толық құқықты мүшесi болды және олар өтпелi кезең сатысында тұр.
Қазақстан Республикасы ДСҰ-ның Хатшылығына 1996 жылы өтiнiм бердi. 1996 жылы Қазақстанға ДСҰ-дағы бақылаушы ел мәртебесi берiлдi. Мұнымен бiр мезгiлде Қазақстанның ДСҰ-ға кiруi жөнiндегi Жұмыс тобы құрылды.
Қазақстанның ДСҰ-ға кiруi жөнiндегi жұмыс тобының құрамына ДСҰ-ға мүше 39 ел кiредi:
Қырғызстан, Грузия, Пәкстан, Түркия, Қытай, Корея, Оман, Жапония, Куба, Мексика, Норвегия, Гондурас, Америка Құрама Штаттары, Еуропалық Одақ, Австралия, Канада, Швейцария, Бразилия, Доминикан Республикасы, Малазия, Египет, Болгария, Yндiстан, Моңғолия, Парагвай, Израиль, Колумбия, Индонезия, Армения, Жаңа Зеландия, Молдова, Тайвань, Тайланд, Сальвадор, Хорватия, Ямайка, Шри-Ланка, Панама және Гватемала.
2003 жылы Қазақстан кiру процесiнiң ақпараттық кезеңiн аяқтады және Жұмыс тобының мүшелерiмен ДСҰ-ға мүшелiк шарттарын айқындау жөнiндегi келiссөздер процесiнiң белсендi кезеңiне кiрдi.
Келiссөздер көп жақты және екi жақты деңгейде төрт негiзгi бағыттар бойынша жүргiзiлуде, олар:
1. Жүйелiк мәселелер жөнiндегi көп жақты келiссөздер. Бұл келiссөздер шеңберiнде ДСҰ-ға мүше елдер бiздiң елiмiздiң экономикалық және сыртқы сауда режимiн талдайды және Қазақстанның заңнамасын ДСҰ нормаларына сәйкес келтiру жөнiнде ұсынымдар бередi.
2. Ауыл шаруашылығы жөнiндегi екi жақты келiссөздер. Бұл келiссөздерде ДСҰ-ға мүше елдер ауыл шаруашылығы секторын мемлекеттiк қолдау түрлерiн және көлемiн талдайды.
3. Тауарлар нарығына ену жөнiндегi екi жақты келiссөздер. Мұнда Қазақстан ДСҰ-ға мүше елдерден импортталатын ауыл шаруашылығы және өнеркәсiп тауарларына қолданатын кедендiк баждардың барынша көп деңгейi келiсiледi.
4. Қызметтер нарығына ену жөнiндегi екi жақты келiссөздер. Бұл келiссөздер барысында Қазақстан шетелдiк компаниялардың қазақстандық қызметтер нарығына ену шарттары жөнiндегi, мысалы, қаржылық, құрылыс, телекоммуникациялық қызметтер сияқты мiндеттемелердi қабылдайды.
Қазақстанның ДСҰ-ға қосылуының мүмкiн болатын әлеуметтiк-экономикалық салдарлары экономиканың әртүрлi салаларындағы шаруашылық жүргiзу субъектiлерi үшiн бiрдей пайдалы болып табылмайды. Бәсекеге қабiлеттi емес өнiм шығаратын отандық кәсiпорындардың елеулi бөлiгi үшiн елдiң ДСҰ-ға кiруi: немесе өндiрiстi жаңғырту немесе оны тоқтату сияқты тиiстi таңдаудың болмай қоюшылығын бiлдiредi. Егер кәсiпорын жұмыс iстегiсi келсе бәсекеге қабiлеттi өнiмдi шығаруды үйренуге мәжбүр болады.
Өзгерiс үшiн уақыт, қаражат, ниет пен бiлiктiлiк, сондай-ақ белгiлi бiр өтпелi кезеңде iшкi нарықты және бұл нарықтағы кенет болатын өзгерiстерге дайын емес өндiрушiлер үшiн мемлекеттiк қорғау шаралары қажет. Ал олар нарықтың көптеген қатысушылары үшiн өте қатал шаралар арқылы реформалау уақытындағыдай кенеттен болуы мүмкiн.
Осыған байланысты қазiргi кезде Қазақстан келiссөздер процесiнде мына шарттарды қойып отыр:
мiндеттемелердi орындау мерзiмiн ұлғайту;
нақты келiсiмдерге байланысты белгiлi бiр мiндеттемелер бойынша барынша жоғары немесе барынша төмен сатылар алу;
мiндеттер мен рәсiмдердi орындауға икемдi әдiстi iске асыру құқығының берiлуi;
хаттамаға "барлық мүмкiндiктердi жасауға ұмтылу туралы" ереженi енгiзу, бұл қабылданған мiндеттемелердi орындау режимiн жеңiлдету үшiн кейбiр бостандықтарды бередi.
Сонымен қатар, соңғы жылдары ДСҰ-ға мүше елдерi қосылу туралы келiссөздер процесiнде ТМД елдерiне айрықша шарттар алуға (мысалы, барынша ұзақ өтпелi кезеңдер ұсыну нысанында) мүмкiндiк бермейдi, мұны олар ДСҰ келiсiмдерiн орындау нарықтық экономикаға өтудiң маңызды элементi болып табылатындығымен түсiндiредi.
Қазақстан бұрыннан "ДСҰ режимiнде" тiршiлiк етуде. Қазақстанның орташа импорттық тарифi барлық тауарлар бойынша - 7,9 %-ды, ауыл шаруашылығы тауарлары бойынша - 12,4 %-ды және өнеркәсiп тауарлары бойынша 6,7 %-ды құрап отыр.
Бұлар ДСҰ-ға мүше елдердiң тарифтiк қорғау деңгейiнен онша ерекшеленбейдi. Мысалы, Канаданың импорттық тарифi ауыл шаруашылығы тауарына 7,7 %, өнеркәсiп тауарларына 5,7 %; АҚШ - ауыл шаруашылығы тауарларына 10,9 %, өнеркәсiп тауарларына 4 %; ЕО - тиiсiнше 15,7 % және 4 % деңгейiнде. Осылайша, қазақстандық нарық импортқа және экспортқа қатысты барынша ырықтануды бастан кешiрдi.

3.2. Ауыл шаруашылығы саясаты

3.2.1. Дүниежүзiлiк сауда ұйымының негiзгi талаптары

Агроазық-түлiк өнiмiнiң саудасын ырықтандыру үшiн ДСҰ қатысушылары ауыл шаруашылығы бойынша арнайы келiсiмге қол қойды. Мұндай келiсiмнiң қажеттiлiгi бiрқатар дамыған елдердiң (ЕО елдерi, Жапония, Норвегия, Швейцария және Оңтүстiк Корея) отандық ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлерiн қолдау деңгейi өте жоғары болуына байланысты туындады және бұл олардың нарығына басқа елдер тауарларының енуiне кедергi жасады.
Халықаралық ауыл шаруашылығы саудасының реформаларына Аргентина, Канада, Жаңа Зеландия, Бразилия және басқа да бiрқатар елдер кiретiн Керн тобы елдерi бастамашы болды. Реформалаудың негiзгi уәжiне дамыған елдерде аграрлық сектордың елеулi субсидиялары зор экономикалық шығындарға әкелетiнi (ауыл шаруашылығы өнiмiн қайта өндiру) және әдiл бәсекелестiктi дамытуға кедергi жасайтыны алға тартылды. Сондықтан нәтижесiнде ауыл шаруашылығы жөнiндегi келiсiм өндiрiстi ынталандыратын және сауданы бұрмалайтын шараларды шектеуге арналды және ол бiрте бiрте жаһандық агроазық-түлiк нарығының субсидиялардың бәсекелестiк тәртiбi бойынша емес, нарық дабылдарына сәйкес жұмыс iстеуiне мүмкiндiк бермек.
Ауыл шаруашылығы саласында қабылданатын мiндеттемелер ДСҰ-ға қосылу туралы келiссөздердiң барынша қиын элементтерi болып табылады. Ауыл шаруашылығы жөнiндегi келiссөзде үш негiзгi аспект бар, олар: iшкi қолдау, нарыққа ену және экспорттық субсидиялар. Бақылаушы ел барлық осы мәселелер бойынша ұсыныстар беруi тиiс.
Iшкi қолдау. Ауыл шаруашылығы өндiрушiлерiне ұсынылатын барлық қолдау шаралары Келiсiмнiң сыныптама жүйесiне сәйкес аталуы және ақша бiрлiгiмен өлшелiнуi әрi үш жылдық кезеңге есептелуi тиiс. Егер ДСҰ-да қаралатын "өндiрiстi ынталандыратын" және "сауданы бұрмалайтын" шаралар сатыдан тыс шамада пайдаланылса, онда бақылаушы ел оларды жыл сайын белгiленген шама кезеңi, әдетте алты жылдық кезең iшiнде бiрте бiрте қысқарту жөнiнде мiндеттеме қабылдауы тиiс.
Нарыққа ену. Бақылаушы ел тарифтiк емес кедергiлердi тарифтiк
баламаларға көшiрiп, бұл тарифтiк ставкаларды жоғарғы деңгейде байланыстыруы тиiс және содан соң бұл ставкаларды белгiленген имплементациялық кезең iшiнде жыл сайын азайту арқылы қысқартады.
Экспорттық субсидиялар. Бақылаушы ел өзiне мiндеттеме алуы не қосылу сәтiнен бастап экспорттық субсидияларды пайдаланбауы, не қолда бар экспорттық субсидияларды ақшалай мәнде бағалауы және имплементациялық кезең iшiнде оларды жыл сайынғы қысқарту жөнiнде мiндеттемелер қабылдауы тиiс.
Ауыл шаруашылығы жөнiндегi келiсiм елдердi төрт санаттың бiрiне сәйкес ауыл шаруашылығын қолдаудың iшкi шараларына оларды жiктеудi мiндеттейдi. Бұл санаттар ДСҰ тiлiнде "себеттер" деп аталады.
Қолдаудың жиынтық шарасы (немесе "сары себет"). Бұл себеттiң аграрлық саясатының iс-шарасы өндiрiстi ынталандырушы және тиiсiнше, сауданы бұрмалаушы ретiнде есептеледi. Бұл жерде көрсетiлетiн шаралар екi санатқа бөлiнуi тиiс: өндiрiстi дамытуға арналған қолдау және өндiрiстен бөлiнген қолдау. Ауыл шаруашылығы жөнiндегi келiсiмде мемлекеттiк қолдаудың қандай шараларын "сары себетке" жатқызуға болатындығының нақты айқындамасы жоқ. Тұтас алғанда, оған төменде санамаланатын басқа үш санатқа енгiзiлмейтiн барлық шаралар жатқызылады деп қорытындылауға болады. Сонымен қатар, "сары себетке" мемлекеттiң жоғалтқан кiрiсiн қосып алады, яғни, ауыл шаруашылығы өндiрушiлерiн салықтардан және мемлекет беретiн кредиттердi қайтарудан босатты.
Өндiрiстi қысқарту бағдарламасының шеңберiнде тiкелей төлемдер (немесе "көк себет"). Келiсiмде, осы төлемдер, егер олар тiркелген алаңдар мен астықтарға негiзделетiн болса мiндеттi қысқартуға ұшырамауы тиiс, ал мал шаруашылығында - егер олар тiркелген мал басына жүзеге асырылатын болса. Бұл санат бiрыңғай ауыл шаруашылығы саясатының 1992 жылғы реформаларының шеңберiнде келiсiлген өтемдiк төлемдер ДСҰ-ның ережелерiне қайшы келмейтiн және ЕО-ға ауыл шаруашылығы жөнiндегi келiсiмдi бекiтуге мүмкiндiк беретiн ретiнде есептелетiндей Еуропалық Одақ үшiн ымыра ретiнде қабылданған болатын.
Қысқарту жөнiндегi мiндеттемеден босататын шаралар (немесе "жасыл себет") саудаға немесе өндiрiске ең аз бұрмаланған әсер ететiн немесе етпейтiн және тұтынушыларға трансферттердi және өндiрушiлердi қолдауды болжамайтын мемлекеттiк бағдарламалар шеңберiнде берiлетiн, өндiрiстi өсiрудi ынталандыратын шаралар "жасыл себет" санатына енгiзiлуi мүмкiн. Оларға ауылда консалтингтi дамыту, зиянкестердiң таралуының алдын алу және олармен күрес, зейнетақылық қамтамасыз ету бағдарламалары, астықтарды сақтандыру және өзгелерi жатады. "Жасыл себет" шаралары қысқарту жөнiндегi мiндеттемелерден босатылады.
Арнайы және теңдестiрiлген режим. Ауыл шаруашылығы жөнiндегi келiсiмнiң мәтiнiнде ауыл шаруашылығын немесе ауылдық жерлердi дамытуға жәрдемдесетiн қолдаудың тiкелей немесе жанама мемлекеттiк шаралары дамыған елдердi дамыту бағдарламасының ажырамас бөлiгi екендiгi туралы айтылады. Бұл ретте, дамыған елдердiң ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiне әдетте берiлетiн материалдық-техникалық ресурстарды сатып алуға инвестициялық субсидиялар мен дотациялар қысқарту жөнiндегi мiндеттемелерден босатылуы тиiс. Сондықтан, мұндай шаралар өз мiндеттемелерiнiң тiзiмiне арнайы және теңдестiрiлген режим шараларын енгiзген елдердiң үстiнен шектеулерсiз пайдаланылуы мүмкiн.
Осылайша, ДСҰ ережелерi халықаралық сауданың тиiмдiлiгiне терiс әсер ететiн мемлекеттiк аграрлық саясаттың тек қана айқындалған шараларын мiндеттi қысқартуды талап етедi, бұл жағдайда мемлекет қорында аграрлық секторды қолдау жөнiнде өзге iс-шаралардың айтарлықтай кең спектрi қала бередi.
Бақылаушы ел екi тәсiлдiң бiрiн таңдай алады:
1) қысқарту жөнiндегi мiндеттемелерден босату санатына мейлiнше көп шараларды жатқызуға тырысу ("жасыл себетке", "көк себетке" немесе арнайы немесе дифференциалдандырылған режимге);
2) ҚЖС санатына ("сары себет"), оның мөлшерiн қолдаудың ақырғы қысқартылған деңгейi ауыл шаруашылығының тауар өндiрушiлерiн қолдау үшiн жеткiлiктi болатындай барынша ұлғайта отырып, мейлiнше көп шараларды жiктеу.
ТМД елдерi осы проблеманы шешу үшiн әртүрлi тәсiлдердi таңдады.
ДСҰ-ға қосылған елдер - Грузия мен Қырғызстан - бiрiншi стратегияны, бұл уақытта Молдова - екiншiнi таңдады.
Келiссөздiк процесте тұрған қалған елдер - Беларусь, Қазақстан және Ресей - "сары себетке" мейлiнше көп шараларды қосуға тырысуда.

3.2.2. Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылығының
ағымдағы жай-күйi және оның техникалық қамтамасыз етiлуi

Соңғы жылдары республиканың агроөнеркәсiптiк кешенiн дамыту тұрақтандырылды. Ауыл шаруашылығы өнiмдерi мен оны қайта өңдеу тағамдары өндiрiсiн ұлғайтуда оң iлгерiлеу байқалады. Азық-түлiк импортының деңгейi төмендеуде, жабдықпен және ауыл шаруашылығы техникасымен жасақтау өсiп келедi.
Ауыл шаруашылығы өнiмдерiнiң өндiрiсi мен саудасының әлемдiк жүйесiнiң шеңберiнде ымырашылдық экономика жағдайында ұлттық бәсекелiк артықшылық және оның дамуы басым мәнге ие болуда. Аграрлық сектордың бәсекеге қабiлеттiлiгiн қамтамасыз ету оның аграрлық өндiрiсiн индустриализаиялауға және оның АӨК өнiмдерiнiң негiзгi түрлерi бойынша тиiмдiлiгiнiң өсуiне негiзделген тұрақты дамуын болжайды.
Аграрлық саланың жаңа сапасы агроөнеркәсiптiк саясатты онда сауда құрамдастарының өсуiмен, ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң маркетингтiк тәсiлге көшуiне және таяу және алыс шетелдердiң экспортын жандандыру арқылы ұстауды кеңейтудi болжайды.
Аграрлық өндiрiстiң тұрақтылығы - елдiң өндiрiстiк қауiпсiздiгiнiң және әлеуметтiк тұрақтылығының негiзi екендiгiн ескеру қажет.
Ауыл шаруашылығы өнiмдерi өндiрiсiнiң серпiнi соңғы үш жылда тұрақты дамуды көрсетедi. Мәселен, 2006 жылы ауыл шаруашылығы өнiмiнiң жалпы көлемi республика бойынша жалпы алғанда ағымдағы бағаларда 850,8 млрд. теңгенi құрады, бұл 2005 жылмен нақты көрiнiсте 11,5 % және 2004 жылғы көрсеткiштерден 21,7 %-ға (698,8 млрд. теңге) 19,5 %-ға көп.
Өсiмдiк шаруашылығы өнiмдерi 2006 жылы 429,9 млрд. теңгенi (2005 жылмен салыстырғанда 7,5 %-ға өсiм және 2004 жылмен салыстырғанда 9,8 %-ға көп), мал шаруашылығы өнiмдерi - 376,7 млрд. теңге (3,7 %-ға (2005 жыл) және 2004 жылмен салыстырғанда 12,5 %-ға ұлғаю).
2005 жылы астықтың жалпы жиыны (алдын ала жасалған деректер бойынша) пысықталғаннан кейiнгi салмақта 13,5 млн. тоннаны құрады. 2004 жылғы деңгейден 9,4 %-ға жоғары. Дәндi-дақылдар астығының айтарлықтай ұлғаюына Қостанай (47,8 %), Солтүстiк Қазақстан (25,5 %), Ақмола (19,8 %) облыстары қол жеткiздi.
2005 жылы 2004 жылмен салыстырғанда шаруашылықтардың барлық санаттарында iрi қара мал басының 4,5 %-ға (5440,2 мың бас), қой мен ешкi 6,5 %-ға (142774,8 мың бас), шошқа - 1,6 %-ға (1313,3 мың бас), жылқы 3,5 %-ға (1160,0 мың бас), түйе - 3,0 %-ға (129,5 мың бас) және құстар 2,8 %-ға (26325,4 мың). 2005 жылы 2004 жылмен салыстырғанда барлық облыстарда ет және сүт, Маңғыстау облысынан басқа барлық облыстарда - жұмыртқалар өндiрiсiнiң өсуi белгiлендi.

Өсiмдiк шаруашылығы
2006 жылы дәндi-дақылдардың жаздық егiн себуi Қазақстан Республикасы Статистика агенттiгiнiң деректерi бойынша 14,1 млн. га-ны құрады. Бұл 2005 жылғы деңгеймен салыстырғанда (13,6 млн. га) 500 мың га-ға көп, оның iшiнде негiзгi дәндi-дақылдар - жаздық егiн бидайы 11,7 млн. га-ға, 1,8 млн. га-ға арпа себiлген.
2006 жылы 2005 жылмен салыстырғанда жүгерi дәнiн егу 12,7 мың га-ға қысқарды, бұл ретте күрiш егу алаңы 2,4 мың га-ға ұлғайды.
2006 жылы майлы дәндi-дақылдар егiстiк алқаптарында ұлғаю болды - барлығы 758,0 мың га егiс салынды, оның iшiнде күнбағыс - 495,9 мың га, соялар - 47,0 мың га, сафлора - 81,9 мың га және рапса - 123,9 мың га.
Қант қызылшасына арналған алқаптар азайтылды. Жалпы алғанда республикада 2006 жылы 2005 жылмен (19,2 мың га) оның егiстiк алқабын 4,6 мың га-ға азайды, оның iшiнде Алматы облысында - 14,2 мың га және Жамбыл облысында - 0,4 мың га.
2006 жылы мақта алқабында 200,2 мың га егiлдi, оның iшiнде Оңтүстiк Қазақстан облысында - 200,2 мың га.
Алдын ала жасалған деректер бойынша 2006 жылы дәнді-дақылдар 14,2 млн. га-ға орылды және ұсақталды. Астықтың жалпы жинауы 18,5 млн. тонна астықты (өңделгеннен кейiнгi салмақта) құрады, орташа шығымдылығы 13,0 ц/га, бұл 2005 жыл деңгейiнен 1,7 ц/га көп.
Сонымен қатар Республикада 2006 жылы 2,3 млн. тонна картоп және 2,1 млн. тонна көкөнiс, 368,8 мың тонна қант қызылшасы, 465,1 мың тонна мақта-қозасы жиналды.
Мемлекеттiк қолдау шаралары тұқым өндiрiсiнде тұқымдық материалдың жалпы көлемiнiң егiстiк сапасына сараптама жүргiзуге, өндiрiстiң көлемдерiн қажеттiлiкпен сәйкестендiрудi жүргiзуге және элиталық тұқымдарды iске асыруға (жылына 54-58 мың тонна) мүмкiндiк бердi.
Себiлетiн сұрыпталған тұқымдар үлесi 2001 жылғы 53 %-дан 2006 жылы 99,5 %-ға ұлғайды, бұл ретте 1-2-класты тұқымдар үлесi 72 %-ға дейiн, ал жоғары өсiмпаздығы 87 %-ға дейiн өстi.
2005 жылы 2004 жылдың ұқсас кезеңiмен салыстырғанда өсiмдiк шаруашылығы өнiмдерi саласында мынадай өндiрiстер ұлғайды:
жемiстiк және көкөнiстiк шырындар - 77 297,2 мың литрден 100 052,7 мың литрге (29,4 %);
көкөнiс консервiлерi - 2,469 тоннадан 3 383 тоннаға дейiн (37,0 %-ға);
томат консервiлерi - 8,636 тоннадан 9 772 тоннаға дейiн (13,2 %-ға);
ұн - 2 126 574 тоннадан 2 607 105 тоннаға (22,6 %-ға);
арпа - 28 802 тоннадан 33 160 тоннаға дейiн (15,1 %-ға);
макарон өнiмдерi - 79 228 тоннадан 83 199 тоннаға дейiн (5,0 %-ға);
шоколад - 51 932 тоннадан 69 438 тоннаға дейiн (33,7 %-ға);
кофе мен шәй - 17 243 тоннадан 19 266 тоннаға дейiн (11,7 %-ға).
2006 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша республикада 134,2 мың шынжыр табанды және дөңгелектi тракторлар, 44,5 мың астық жинау комбайндары, 15,1 мың жатка, 90,4 мың тұқым сепкiш бар.
Бұл ретте ауыл шаруашылығы машиналарының негiзгi түрлерiн жаңартудағы жыл сайынғы есеп мыналарды құрайды:
дөңгелектi-жыртпа тракторлар - 7-8 мың бiрл.;
астық жинау комбайндары - 4 мың бiрл.;
тұқым сепкiш - 0,8 - 1,0 мың бiрл.;
жаткалар - 0,6-0,8 мың бiрл.
Қазiргi кезде жыл сайын 3 мың бiрлiк ауыл шаруашылығы техникалары сатып алынып отыр, алайда ол жеткiлiктi емес. Республикадағы есептен шыққан негiзгi ауыл шаруашылығы машиналарын ескерте отырып, машиналық-трактор паркiн толық жаңғырту үшiн 10-12 жыл қажет.

Мал шаруашылығы
2006 жылғы 1 қаңтардағы жай-күйi бойынша iрi қара мал саны 5440,2 мың басты құрады немесе өткен жылғы деңгейге қарама қарсы 4,5 %-ға тиiсiнше өстi, қойлар мен ешкiлер - 14274,8 мың бас немесе 6,5 %, жылқылар - 1160,0 мың бас немесе 3,5 %, түйелер - 129,5 мың бас немесе 3,0 %, шошқалар - 1313,3 мың бас немесе 1,6 % және құстар - 26352,4 мың бас немесе 2,8 %. Ет өндiрiсi тiрiдей салмақта 1372 мың тоннаны құрады немесе 4,2 %-ға өстi, тиiсiнше сиыр сүтi - 4712,7 мың тоннаға немесе 4,3 %, жұмыртқа - 2514,7 мың дана немесе 8,5 % және жүн - 29,2 мың тоннаға немесе 7 %.
Мал шаруашылығында оң iлгерiлеуге селекциялық-тұқымдық жұмыс белгiлi бiр әсер етедi. Мемлекет тарапынан жасалатын мақсатқа бағытталған қолдаудың нәтижесiнде асыл тұқымды мал шаруашылығындағы жағдай тұрақтандырылды. Асыл тұқымдық желi айтарлықтай кеңейдi.
2006 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша мал шаруашылығы саласында 441 субъектiлер есептеледi. Олардың iшiнде, мал шаруашылығы малдарының асыл тұқымды жас малдарын өсiрумен және сатумен 426 шаруашылық субъектiлерi айналысады, олардың 65-i асыл тұқым зауытының мәртебесiне ие және 351-i асыл тұқымды мал шаруашылығы мәртебесiне ие. Ауыл шаруашылығы малдарын өндiрушiлердiң тұқымдарын өндiрумен және сатумен асыл тұқымды мал шаруашылығы саласында 25 субъектi, оның iшiнде 2 асыл тұқымды және 23 дистрибьютерлiк орталықтар айналысады.
Республиканың өңiрлерiнде белгiлi бiр жұмыс мал табындарын отандық және шетелдiк селекциялар тұқымын жақсартатын өндiрушiлер тұқымдарымен сиырларды қолдан ұрықтандыруды енгiзу арқылы сапалы жетiлдiру жүргiзiлуде. Қолдан ұрықтандырумен мал басының жатырын қамту, сондай-ақ қолдан ұрықтандыру пункттерiнiң саны ұлғаюда. Қазiргi уақытта 2 сиырлар мен бұзауларды қолдан ұрықтандыру бойынша 2269 пункт қызмет көрсететiн малдарды қолдан ұрықтандыру жөнiнде 2 асыл тұқымды және 23 дистрибьютерлiк орталықтар жұмыс iстеуде. 2006 жылдың 11 айында iрi қара малды жатырлық контингентiн қолдан ұрықтандыру пункттерiнiң саны өткен жылдың ұқсас кезеңiмен салыстырғанда 159 бiрлiкке ұлғайды.
2005 жылы 2004 жылдың ұқсас кезеңiмен салыстырғанда мал шаруашылығы өнiмдерiн қайта өңдеу саласында ет және ет-өсiмдiк консервiлерi - 26 893 тоннадан 28 674 тоннаға дейiн (6,6 %-ға), сүт өңделген сұйық және кiлегейлер - 154 412 тоннадан 174 672 тоннаға дейiн (13,1 %-ға), сары май - 13 040 тоннадан 18 374 тоннаға дейiн (40 %-ға) ұлғайды.
Мал шаруашылығы өнiмiн өндiру саласында өнеркәсiптiк негiздегi
iрi мемлекеттiк мал шаруашылығы кешендерi ондаған мың фермерлiк және жеке шаруашылықтарды ауыстырды, бұл орта және iрi тауар өндiрiсiн жойып, сапаны төмендеттi.
Ауыл шаруашылығы өнiмiн механикалық өндiру тек мамандандырылған орта және iрi тауар шаруашылықтарында қолданылады әрi олардың мынадай проблемалары бар:
қарапайым серпiндi технологиялардың қолданылуы;
шаруа қожалықтары үшiн мамандандырылған машиналар мен технологиялық жабдықтардың, мини жабдықтардың жоқтығы;
жем-шөптер мен мал шаруашылығы өнiмiн дайындау технологиясының төменгi деңгейi.
Агроөнеркәсiп кешенiнiң баяу дамуы ауыл шаруашылығы шикiзаты мен өнiмiн қайта өңдеу және сақтау жөнiндегi кәсiпорындарын техникалық және технологиялық артта қалушылығында болып отыр.
Қайта өңдеу кәсiпорындарының қуаттылықтарды пайдалану коэффициентi мыналарды құрайды:
өсiмдiк майы бойынша - 67,4;
дәндi дақылдар бойынша - 40,6;
сүт бойынша - 25;
ет бойынша - 15,8;
жемiс және көкөнiстер бойынша - 15,8.
Агроөнеркәсiп кешенi субъектiлерiн техникалық жарақтандырудың негiзгi мақсаты ауыл шаруашылығы өндiрiсiн озат және перспективалық технологиялардың ауыл шаруашылығы машиналарымен және технологиялық жабдықпен қамтамасыз ету болып табылады.
Осыған байланысты ауыл шаруашылығы машиналарын жасау саласындағы техникалық саясат мына мiндеттердi жүзеге асыруға бағытталған:
қажеттi көлемде және елдiң ауыл шаруашылығы өңiрлерiнiң топырақ-климаттық жағдайларына бейiмдендiрiлген қазiргi заманғы аса тиiмдi, бәсекеге қабiлеттi машиналар кешенiмен өсiмдiк және мал шаруашылығы өнiмiн шығару, қайта өңдеу, сақтау жөнiндегi перспективалық аумақтық технологияларды қамтамасыз ететiн агроөнеркәсiптiк кешенiн техникалық қайта жарақтандырудың мемлекеттiк бағдарламасын қалыптастыру және iске асыру;
қолда бар машиналар паркiн жаңарту, сақтау және оның жұмыс қабiлетiн ұстау жөнiнде бiрiншi кезектегi шаралар кешiнен бекiту;
елдiң ауыл шаруашылығы өңiрлерiнiң топырақтық-климаттық жағдайларына бейiмделген қазiргi заманғы жоғары тиiмдi, бәсекеге қабiлеттi машиналарын өндiрудi дамыту.
Негiзгi проблемалар:
ауыл шаруашылығы техникасының және технологиялық жабдық тозуының жоғарылығы;
технологиялардың бұзылуының салдарынан өндiрiс өнiмдiлiгiнiң төмендiгi, ауыл шаруашылығы жарамсақтығының жемiстiлiгiнiң төмендеуi, ауыл шаруашылығы малдарының асыл тұқымдылық қорының қысқаруы және т.б.;
жанар-жағар май, құралдар мен материалдарға жоғары бағалар;
айналым қаражатының мейлiнше жеткiлiксiз көлемi және баламалы старттық капиталдың жетiспеушiлiгi;
тауарларды өткiзу нарықтарына жеткiзу кезiнде жоғары көлiктiк шығыстар;
ауыл шаруашылығы өнiмдерiнiң халықаралық стандарттарға сәйкес келмеуi;
мал шаруашылығындағы ұсақ тауар өндiрiсiне қайта ие болу. 80 %-дан астам мал жеке адамның ауласында ұсталуда.
Осы факторлар мал шаруашылығы өнiмдерiнiң iшкi нарықтағы төменгi бәсекеге қабiлеттiлiгiн көрсетедi және оның сыртқы нарыққа шығуы үшiн негiзгi бөгет болып табылады.

Қабылданатын шаралар
Соңғы жылдары республиканың ауыл шаруашылығы өндiрiсiн дамытуда Мемлекет басшысы мен Yкiмет қабылдаған бағдарламалардың арқасында мүмкiн болған оң нәтижелер байқалады: 2003-2005 жылдарға арналған мемлекеттiк агроазық-түлiк бағдарлама, Ауылдық аумақтарды дамытудың 2004-2010 жылдарға арналған агро-азық-түлiктiк бағдарламасы, Агроөнеркәсiп кешенiн тұрақты дамытудың 2006-2010 жылдарға арналған тұжырымдамасы және "Агроөнеркәсiптiк кешеннiң және ауылдық аумақтардың дамуын мемлекеттiк реттеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңы.
Агроөнеркәсiп кешенiн тұрақты дамытудың 2006-2010 жылдарға арналған тұжырымдамасы өндiрiстi жаңғырту және қайта жасақтау, оның институционалдық және өнеркәсiптiк инфрақұрылымдарын қаржылық, инвестициялық, сақтандыру, ақпараттық институттар арқылы дамытуды және салалық кластерлер құруды, сондай-ақ қауiпсiздiктi және халықаралық талаптарға сәйкес сапаны қамтамасыз етудi көздейдi.
Осы шараларды iске асыру ауыл шаруашылығы саласын елдiң ДСҰ-ға мүшелiлiгi шарттарында iшкi нарықта импортталатын өнiмдер бәсекесiне сапалы дайындауды және отандық өнiмдердiң сыртқы нарықтарға шығуы үшiн елеулi плацдарм әзiрлеудi қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
Осылайша, аграрлық кешендi индустрияландыру өнiмдiлiк өсуiнiң агроөнеркәсiптiк кешен өнiмдерiнiң салаларын техникалық жасақтаудың сапалы өсуi, ғылыми-негiзделген агротехниканы сақтау, ғылыми қамтамасыз етудi күшейту және инновациялық әзiрлемелердi енгiзу, нақты сектордың қажеттiлiктерiне сәйкес кадрлық қамтамасыз ету жүйелерiн қалыптастыру жөнiндегi кешендiк шараларды қабылдау арқылы қамтамасыз етiлетiн базалық факторларының бiрi болып табылады.
Сонымен қатар, агроөнеркәсiптiк кешеннiң қазiргi заманғы дамуына, оның iшiнде, ветеринарлық және фитосанитарлық қауiпсiздiктiң жүйелерiн, ауыл шаруашылығы өнiмдерiн дайындау жүйелерiне; агроөнеркәсiптiк кешен өнiмдерiнiң көтерме саудасын қалыптастыруға; агроөнеркәсiптiк кешеннiң қаржылық және сақтандыру инфрақұрылымдарын дамытуға және оны ақпараттық-маркетингтiк қамтамасыз етуге барлық күш-жiгер жұмсалады.
ДСҰ-ға кiру шеңберiнде маңызды мiндеттердiң бiрi агроөнеркәсiптiк кешен өнiмдерiнiң сапасын бақылауды және қауiпсiздiгi тәуекелдерiн бақылауды халықаралық талаптарға сәйкестендiру болып табылады. Тағам өнiмдерi қауiпсiздiгiнiң проблемасы өндiрiс жүзеге асырылатын жағдайдан бастап соңғы тұтынушыға дейiнгi барлық тiзбектi қамти отырып, кешендi сипатқа ие болады. Тәуекелдердi тиiмдi басқару ауыл шаруашылығы шикiзатын өндiру процестерiнен бастап, оның барлық құрамдастарын қамти отырып, дайын өнiмдi қайта өңдеу, тасымалдау, сақтау немесе iске асыру процесiмен аяқталатын тәуекелдi және қарсы әрекеттердi алдын ала анықтауды қамтамасыз ететiн халықаралық деңгейге сәйкес келетiн бақылау жүйесiнiң болуын болжайды. Осы негiзде ғана халықаралық стандартқа сәйкес келетiн бәсекеге қабiлеттi өнiмдер өндiрiсiне көшу мүмкiн болады.
Көлденең және тiкелей интеграция резервтерiн пайдалану негiзiнде агроөнеркәсiптiк кешен өнiмдерiнiң өнiмдiлiгi мен сапасының өсу катализаторы кластерлiк бастамаларды дамыту болып табылады.
Осылайша, осы шараларды iске асырудың көмегiмен саланың өнiмдiлiгi мен табыстылығының өсуi және отандық өнiмдердiң бәсекелiк артықшылықтарын дамыту негiзiнде агроөнеркәсiптiк кешеннiң тұрақтылығын қамтамасыз ету қажет.

3.3. Санитарлық және фитосанитарлық шаралар

Көп жақты сауда жүйелерiнiң шеңберiнде ДСҰ-ға мүше елдер өзара саудаға санитарлық және фитосанитарлық шаралардың терiс әсерлерiн азайтуға ұмтыла отырып және мұндай шараларды қабылдау халықтың денсаулығы мен өмiрiн қорғауды қамтамасыз ету мақсатында негiзін қалаушы мақсат ретiнде қызмет ететiндiгiн түсiне отырып, олар ұстануы тиiс белгiлi бiр ережелер қабылдады. Осы ережелер Санитарлық және фитосанитарлық шаралар қабылдау жөнiндегi келiсiмде жазылған.
Санитарлық және фитосанитарлық шаралар қабылдау жөнiндегi келiсiмнiң негiзгi қағидаттары мыналар болып табылады:
ДСҰ-ға мүше елдер арасындағы бiрдей немесе ұқсас шарттарда басым болатын кемсiтпеушiлiк қағидаттары;
халықаралық стандарттар мен ұсынымдарды үйлестіру;
басқа елдердiң санитарлық және фитосанитарлық шараларын, олар импорттаушы елдiң талаптарына сәйкес болғанда мойындау;
тәуекелдi бағалау ұғымын енгiзу;
зиянкестермен немесе аурулардан бос аймақтарды және зиянкестер немесе аурулар елеусiз таралған аймақтарды тану;
қабылданатын санитарлық және фитосанитарлық шаралардың ашықтығы.
Елдiң маңызды функцияларының бiрi халықтың өмiрi мен денсаулығын, жануарлар мен өсiмдiктердi қорғауды қамтамасыз ету болып табылады.
Мысалы, ел нарыққа тұтынушының денсаулығы үшiн қауiптi заттардан тұратын тауарларды жiбермеу мақсатында санитарлық-эпидемиологиялық жүйенi бекiтедi. Сонымен қатар, елдiң қауiпсiздiктi қамтамасыз етуiнiң ажырамас бөлiгi болып табылатын ветеринарлық бақылау және өсiмдiктер карантинi жүйелерi бар.
Осы жүйелер Қазақстанда нормативтiк құқықтық базадан тұрады, яғни, әкелу, өндiру және өткiзу ережелерiнен, заңдарынан, зиянды заттардың, стандарттардың және т.б. шектiк жол берiлетiн қоспалары, ауыл шаруашылығы және тағам өнiмдерiнiң қауiпсiздiк жөнiндегi талаптарға сәйкестiгiн бақылайтын инспекторлар мен қызметкерлер, адамдардың, малдар мен өсiмдiктердiң зиянды заттары мен ауруларының болуына зерттеу жүргiзетiн интродукциондық-карантиндiк питомниктер зертханалары жөнiндегi ережелерден тұрады.
Жалпы алғанда қазiргi таңда, Қазақстандағы санитарлық және фитосанитарлық шараларды қолдану саласындағы негiзгi заңдар "Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық қолайлығы туралы", "Ветеринария туралы", "Өсiмдiктер карантинi туралы" Қазақстан Республикасының Заңдары - Санитарлық және фитосанитарлық шараларды қолдану жөнiндегi келiсiм ережелерiне сәйкес келедi.
Сонымен қатар, ДСҰ Хатшылығымен және ДСҰ-ға мүше елдермен санитарлық және фитосанитарлық шараларды қолдану жөнiнде ақпарат алмасуды жүзеге асыратын Санитарлық, фитосанитарлық шаралар, саудадағы техникалық тосқауылдар жөнiнде Ақпараттық Орталық құрылды.
Сондай-ақ, ветеринария және өсiмдiктер карантинi саласындағы құқық қолдану тәжiрибесiн Санитарлық және фитосанитарлық шаралар қолдану жөнiндегi келiсiмге сәйкестендiру мәселесi анағұрлым проблемалық аспект болып табылады. Жекелей алғанда, санитарлық және фитосанитарлық шараларды қолдану жөнiндегi келiсiмнiң талаптарын орындау мақсатында зертханалардың материалдық-техникалық базасын жаңғырту, санитарлық-эпидемиологиялық, ветеринарлық және карантиндiк ережелер мен нормаларды халықаралық стандарттармен үйлестiру жүргiзiледi.
Облыстық және аудандық ветеринарлық, карантиндiк зертханалар үшiн зертханалардың материалдық-техникалық базаларын жақсарту саласында зертханалық жабдық, диагностикалық препараттар және химиялық реактивтер сатып алынуда.
Сондай-ақ Санитарлық және фитосанитарлық шараларды қолдану жөнiндегi келiсiмнiң талаптарына сәйкес қазiргi жүйенi үйлесімдендiру мақсатында Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлiгi мен Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгi 2009 жылға дейiн Санитарлық және фитосанитарлық шараларды қолдану жөнiндегi келiсiмге сәйкес халықтың санитарлық-эпидемиологиялық қолайлылығын, ветеринарияны және өсiмдiктердiң карантинiн қамтамасыз ету жүйесiне келтiру жөнiндегi iс-шаралар жоспары әзiрленген.
"Тағамдық өнiмдердiң қауiпсiздiгi туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы әзiрлендi және Қазақстан Республикасы Парламентiнiң қарауына енгiзiлдi.
Бұл заң жобасының негiзгi мақсаты адамның өмiрi мен денсаулығы үшiн Қазақстан Республикасы аумағындағы тұтынушылар мүддесiн қорғау үшiн тамақ өнiмiнiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету болып табылады.
Сондай-ақ 2007 жылы Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы қолданыстағы заңнамасына халықаралық нормаларға сәйкес ветеринарлық-санитарлық шараларды қолдануды жетiлдiру саласында өзгерiстер енгiзу жоспарлануда.
Қазiргi уақытта, сыртқы нарыққа ену жолындағы елеулi бөгет елдегi ветеринарлық-санитарлық жағдаймен айтарлықтай дәрежеде анықталатын мал шаруашылығы өнiмдерiнiң сапасы болып табылады. Адамдар мен жануарлар арасында бруцеллез және туберкулез ауруының өсу үрдiсi байқалады.
Бұл ретте, Қазақстанда көптеген қауiптi мал аурулар табиғи-ошақты болып келедi, яғни қоздырғыш жабайы жануарлар ағзасында ұзақ уақыт (100 жылға дейiн) айналымда болады және топырақта және сыртқы ортаның басқа объектiлерiнде сақталуы мүмкiн. Жануарлар ағзасында және сыртқы орта объектiлерiнде қоздырғыштарды тиiмдi анықтау үшiн қазiргi заманғы жабдықпен және приборлармен жасақталған зертханаларға ие болу қажет.
Проблема, ауыл шаруашылығының жануарлары халықтың жеке аулаларында ұсталатындығынан ушығып отыр. Осыған байланысты, ауру малды сою және кәдеге жарату қауiпсiздiгiн бақылау мәселесi тұр.
Осылайша, елде 605 мал сою пункттерi анықталған, ол нормативтiк қажеттiлiктiң 35 %-ын құрайды, оның iшiнде шамамен жартысына жуығы - үлгiлiк, қалғандары халықаралық стандарттар талаптарына сәйкес келмейдi.
Мал көму орындары бойынша қамтамасыз етiлу шамамен 70 %-ды құрайды, бiрақ қолданбалылар - үлесi, яғни 80%-дан астамы халықаралық нормаларға сәйкес емес.
Шекара бекеттерiнде кадрлар жетiспеушiлiгi байқалады және әсiресе, аудандық деңгейде кадрларды толық жасақтау жөнiндегi мәселе тұр.
Мамандарды өсiмдiктер карантинi және зертханалық диагностика бойынша оқыту үшiн баламалы отандық база жоқ.
Көрсетiлген проблемалар тек қана ДСҰ-ға кiру жиынтығында емес сонымен қатар отандық өнiмдердiң iшкi және сыртқы нарықтардағы бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру шараларын қабылдауда қажеттiлiк туғызады.
Сонымен қатар, зертханалардың әлсiз материалдық қамтамасыз етiлуi республиканың аумағына жаңа карантиндiк объектiлердi әкелу, ауруларды, генетикалық түрлендiрiлген өнiмдердi әкелу қаупiн арттырады.
Осыған байланысты зертханалық-техникалық, санитарлық-эпидемиологиялық базаны, ветеринарлық және карантиндiк қызметтердi жақсарту қажет.

3.4. Техникалық реттеу жүйесi

Техникалық реттеу елдiң индустриялық және әлеуметтiк-экономикалық саясатын iске асыру үшiн жағдай жасаудың негiзгi факторларының бiрi болып табылады. Техникалық реттеудiң айқын және ашық жүйелерiн жасаудың негiзгi қағидаттары Саудадағы техникалық тосқауылдар жөнiндегi келiсiмде айқындалған.
Қазақстанның техникалық реттеу жүйесiнiң реформасы және оны өнеркәсiптiк дамыған шетелдердің ұқсас жүйелермен жақындастыру Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2003 жылғы 17 мамырдағы N 1096 Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2015 жылға дейiнгi стратегиясында көзделген және алдағы Қазақстанның ДСҰ-ға кiруiнен туындаған.
Осыған байланысты 2005 жылғы 13 мамырда күшiне енген "Техникалық реттеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды және елдегi техникалық реттеу тәжiрибесiн өзгертуi тиiс болатын қажеттi нормативтiк құқықтық актiлердi қабылдау үшiн негiздемелiк заң - заңды база болып табылады. Бұл заңмен бiздiң экономикамыздағы нарықты реттеуге мемлекеттiң үлесi айқындалды.
Қазақстан Республикасының техникалық реттеу жүйесiн реформалаудың мәнi оларды талап етудiң мiндеттерiнде республикада нормативтiк құқықтық акт мәртебесiнде қабылдануы тиiс техникалық регламенттер қауiпсiздiк деңгейiн реттейтiн болады, ал стандарттар қауiпсiздiктiң белгiленген деңгейiн, сондай-ақ сапа көрсеткiштерiн қамтамасыз ететiн көрсеткiштер сынақтарының нормалары мен әдiстемелерiн қамтиды.
Осылайша, мемлекеттiк араласудың және қоғамның қауiпсiз өнiмдi қолдануға мүддесiнiң қорғалу және өнiм сапасы мәселесiндегi бизнестiң теңгерiмi қамтамасыз етiледi.
Мiндеттi және ерiктi талаптарды белгiлеу кемсiтпеушiлiк қағидаттарында жүзеге асырылуы тиiс: отандық және импортталатын өнiмдерге, қызметтерге талаптардың теңдiгi. Бұл Саудадағы техникалық тосқауылдар жөнiндегi келiсiмге сәйкес елдердiң сауда қатынастары жүзеге асырылуы тиiс негiзгi қағидат болып табылады.
Жоғарыда аталған заңды iске асыру үшiн "Техникалық реттеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңын iске асыру жөнiндегi шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң 2005 жылғы 25 наурыздағы N 64-ө өкiмi қабылданды.
Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2005 жылғы 2 наурыздағы N 197 қаулысымен техникалық реттеу жүйесiне көшудi жүзеге асыру үшiн мәжiлiстерiнде жүргiзiлетiн реформа мәселелерi қарастырылатын және шешiмдер қабылданатын Ведомствоаралық комиссия құрылды.
Бұдан өзге, техникалық реттеу саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган айқындалған (Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2004 жылғы 26 қарашадағы N 1237 қаулысы).
14 мемлекеттiк органда техникалық реттеу саласындағы нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеу және сараптау үшiн техникалық реттеу саласындағы Эксперттiк Кеңестер құрылған, олардың қатарына индустрия және сауда, көлiк және коммуникация, төтенше жағдайлар, еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау, қаржы, денсаулық сақтау, қоршаған ортаны қорғау, iшкi iстер, қорғаныс, ауыл шаруашылығы, экономика және бюджеттiк жоспарлау, энергетика және минералдық ресурстар министрлiктерi, ақпараттандыру және байланыс, жер ресурстарын басқару агенттiктерi, Ұлттық қауiпсiздiк комитетi кiредi.
Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгi мемлекеттiк органдармен бiрлесе отырып, қазiргi уақытта, бiрыңғай заң жобасымен Қазақстан Республикасы Парламентiнiң қарауына енгiзiлген "Техникалық реттеу туралы" ҚР Заңына оларды сәйкес келтiру мақсатымен жаңа 5 заңды және қолданыстағы 33 заңға өзгерiстер енгiзудi қамтитын Техникалық реттеу саласындағы қажеттi нормативтiк құқықтық актiлердiң тiзбесiн қалыптастыру жөнiндегi жұмысты жүргiздi.
Заңдардың ережелерiн дамытуда Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң қаулылары деңгейiнде техникалық реттеу саласындағы нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеу бағдарламасының жобасы әзiрленуде. Мұндай регламенттер 100-ден асады.
Стандарттар нарықтық экономика жағдайындағы техникалық реттеудiң тұтқаларының бiрi ретiнде қаралады. Сондықтан, iшкi және сыртқы нарықта өнiмнiң бәсекелестiгiн қамтамасыз етуге қабiлеттi оңтайлы нормативтiк базаны құру қажет.
Техникалық шешiмдер үшiн негiз ретiнде халықаралық стандарттарды қолдану ДСҰ-ға мүшелiктiң қажеттi шарты болып табылады, өйткенi халықаралық стандарттар көптеген елдердiң тәжiрибесi мен жетiстiктерiн шоғырландырады және оны игеру сыртқы нарықта жұмыс iстеуге мүмкiндiк беретiн шек болып табылады.
Қазiргi уақытта, республикада 21 мың мемлекетаралық (МЕМСТ) және 1 442 мемлекеттiк стандарттар жұмыс iстейдi, оның iшiнде, халықаралық талаптармен үйлестiрiлгендерi 56 % .
Қазiргi уақытта, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006 жылғы 29 желтоқсандағы N 1129 қаулысымен iске асырылуы қолданыстағы және республикадағы стандарттаудың, сәйкестiктi растаудың және аккредиттеудiң жүйесiн халықаралық талаптарға және дамыған шетелдiк елдердiң осындай жүйелерiне барынша жақындастырылуы тиiс 2007-2009 жылдарға арналған техникалық реттеудiң мемлекеттiк жүйесiн дамыту бағдарламасы бекiтiлген.
Стандарттаудың мемлекеттiк жүйесiн дамыту тұжырымдамасы әзiрлендi, мемлекеттiк ретiнде халықаралық стандарттарды тiкелей қолдану стандарттаудың мемлекеттiк жүйесiн дамытудың басымдықтарының бiрi болып табылады.
2005 жылы халықаралық талаптармен 290 мемлекеттiк стандарттар әзiрлендi және үйлестiрiлдi және халықаралық талаптармен үйлестiрiлді, 2006 жылы 240 стандарт үйлестiрiлдi, 2007 жылға арналған мемлекеттiк стандарттау жоспарында 300-ден астам стандарттарды әзiрлеу және үйлестiру көзделген.
2006 жылы ұлттық стандарттарды үйлестiру жөнiндегi жұмыстарды жүргiзу үшiн техникалық регламенттердi әзiрлеу кезiнде негiз ретiнде оларды пайдалану мақсатымен өнiмнiң әртүрлi түрлерi бойынша 200 халықаралық стандарт сатып алынған.
Қазақстан кәсiпорындарының халықаралық стандарттарға жедел көшуi жөнiндегi жоспар қабылданды (Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң 2006 жылғы 27 маусымдағы N 175-ө өкiмi).
Қазақстанның Стандарттарды әзiрлеу мен қабылдаудың адал практикасы кодексiне қосылу жөнiндегi шаралар қабылдануда.
Осы Кодекске сәйкес стандартты әзiрлеу жоспарын жариялау кезiнде халықаралық немесе шетелдiк ұқсасты көрсету мiндеттi болып табылады.
Қазiргi уақытта, Қазақстан мынадай Халықаралық ұйымдардың мүшесi болып табылады: Стандарттау (бұдан әрi - ИСО), Заңнама метрологиясы (бұдан әрi - ЗМХҰ), Халықаралық электротехникалық комиссия (бұдан әрi - ХЭК).
Сондай-ақ Қазақстан мынадай стандарттау жөнiндегi ИСО-ның 7 техникалық комитеттерiнiң қатысушы мүшесi ретiнде ИСО Хатшылығы тiркеген: түстi металдар, мұнай және газ өнеркәсiбiне арналған жабдық, стандарттарды әзiрлеу кезiнде республиканың мүдделерiн неғұрлым белсендi бiлдiретiн терминология және құжаттама.
Одан әрi Қазақстан ИСО-ның мынадай комитеттерiнiң мүшесi болуды жоспарлауда: "Болат" (ТК 17), "Ауыл шаруашылығына арналған тракторлар мен машиналар" (ТК 23), "Мұнай өнiмдерi мен майлар" (ТК 28), "тамақ өнiмдерi" (ТК 34), "Құрылыс конструкциялары" (ТК 59), "Судың сапасы" (ТК 147), "Ферроқорытпалар" (ТК 136) және басқалары.

3.5. Жеңiл өнеркәсiп

Тоқыма және киiм жөнiндегi келiсiм
Тоқыма және киiм жөнiндегi келiсiм ДСҰ-ның негiз құрайтын салалық келiсiмдерiнiң бiрi болып табылады. Бұл құжат тоқыма мен киiм бөлiгiндегi ДСҰ-ның Қазақстанға кiруi жөнiндегi мiндеттемелерiн қабылдаудың негiзгi реттеу құралы болып табылады.
Көптеген онжылдықтар бойы тоқыма мен киiмнiң әлемдiк саудасы ГАТТ жүйесiнiң шегiнен тыс қалды, ал 1973 жылдан бастап ол Политалшықты материалдар бойынша уағдаластық деп аталатынмен реттеле бастады. Бұл келiсiм импорттаушы және экспорттаушы мемлекеттер арасындағы "ерiктi" шектеулер туралы екiжақты келiсiмдердiң жүйесiн заңдастырып, халықаралық сауданың жалпы ережелерiнен тоқыма өнiмi мен киiмнiң саудасын нақты алып қоюға алып келдi, яғни ГАТТ тыйым салған сандық шектеулердiң тетiгi.
Осы сектордағы әлемдiк саудаға ГАТТ қағидаттары мен ережелерiн бiртiндеп тарату Уругвай раундының маңызды мақсаттарының бiрi болып табылады. Тоқыма және киiм жөнiнде жасалған келiсiмнiң мақсаты политалшықты материалдар бойынша уағдаластықтың күшiн 2005 жылдың 1 қаңтарына бiртіндеп аяқтауды қамтамасыз етуден тұрады. Бұл мақсат сандық шектеулердi, әсiресе Уағдаластық шеңберiнде келiсiлген екiжақты квоталарды бiртiндеп жою жолымен жүзеге асырылды. Басқаша айтқанда, қандай-да бiр тоқыма тауарының импортын квоталауды тоқтату осы өнiммен саудаға ГАТТ 1994 белгiлеген жалпы ережелер тарала бастайтынын бiлдiредi.
Тоқыма және киiмнiң әлемдiк саудасына "ықпалдасу" бағдарламасы төрт кезеңнен тұрады және халықаралық сауданың барлық осы сегментi 2005 жылғы 1 қаңтардан кешiктiрiлмей ГАТТ 1994 қағидаттары мен ережелерiнiң жалпы жүйесiне енгiзiлуi тиiстiгiн көздейдi. Тоқыма және киiм жөнiндегi келiсiмнiң ережелерiмен көзделгендей 2005 жылғы 1 қаңтарда тоқыма тауарларымен халықаралық саудадағы барлық импорттық квоталар жойылды, ал Келiсiмнiң өзi өмiр сүруiн тоқтатты. Ендi, осы тауарлармен әлемдiк сауда ДСҰ-ның жалпы ережелерiмен реттеледi.
Қазақстанның жеңiл өнеркәсiбiнiң сипаттамасы толық көлемде ұлттық экономиканың жалпы ерекшелiктерiн көрсетедi, өйткенi экономиканың бұл саласы бiраз көлемде төмен қосылған құнмен өнiмдi шығарады. Шикiзат пен жартылай фабрикаттар да экспорттың негiзгi бөлiктерi болып табылады. Өндiрiстiң жалпы көлемiндегi түпкiлiктi өнiмнiң үлесi өте төмен - бiрнеше пайызды ғана құрайды.
Отандық кәсiпорындар мен олардың өнiмi проблемасының шиеленiсуi 2005 жылғы 1 қаңтарда күшiне енетiн тоқыма мен киiм саудасының жаңа ережелерi шеңберiнде анық көрiнiс бередi.
Әлемдiк саудадағы негiзгi үрдiстер:
1. Салыстырмалы артықшылықтармен елдер үшiн салдарлар (арзан жұмыс күшi).
Экспорттық квота жойылған кездегi сауданың жаңа жағдайында өндiрiстi бөлшектеуге негiзделген жаһандық өндiрiстiң осалдығы бiрiншi кезеңге шығады. Кез келген ел үшiн бiрнеше елде бiр мезгiлде стадиялары бойынша орналастырылған өндiрiстi үйлестiру үшiн өте маңызды жеткiзулер мен өндiрiстегi iркiлiстерден, көлiк шығындарынан бас тарта отырып, егер, ол тоқыма және тiгiн тауарларын шығарса, неғұрлым тиiмдi және арзан болады. Сондықтан, квоталарды жою жағдайында шағын және алыс және түпкiлiктi дайындау (киiмдi әзiрлеу) процесiне тартылған елдер неғұрлым осал болады.
2. Квоталарды жою табиғи шикiзатты өсiруден дайын өнiм шығаруға дейiн тоқыма тауарлары мен киiмдi шығарудың барлық стадиясын жүзеге асыратын елдер үшiн жақсы перспективалар ашады.
Қазiргi уақытта, Қытай, Үндiстан, Индонезия осындай елдер ретiнде қарастырылады. Бұл ретте, киiмдi шығарушылардың бәсекелестiк қабiлетiнiң неғұрлым сындарлы факторларының бiрi болып жоғары сапалы тоқыма өнiмiне қолжетiмдiлiк табылады. Тұтастай алғанда, дамыған елдердiң нарығындағы бәсекелестiк экспорттаушылар мен iшкi өндiрушiлер арасында елеулi көлемде шиеленiскен.
3. Тұтыну емес секторында тоқыма өнiмiн тұтынудың өсуi орын алуда. Тоқыма саласының өзi елеулi өзгерiске ұшырауда, тұтынудан "техникалық тоқыма" деп аталатын тұтыну емес секторына бағытталуда.
Бұл сектор тоқыма саласындағы неғұрлым серпiндi дамушы сектор болып табылады. Бұған төсек жапқы, қаптағыштар, сүзгiлер мен абразивтiк материалдар, жылу сақтайтын және қанды сорып алатын материалдар, дене мен жиһазды күтуге арналған заттар, белдiктер, қауiпсiздiк белдiктерi, басқа да арнайы материалдар мен тауарлар. Кейбiр бағалаулар бойынша бұл сектор тұтыну секторына қарағанда екi есе өсуде және тоқыма тауарларымен барлық сауда көлемiнiң шамамен жартысын құрайды. Осы өндiрiс техникалық және технологиялық жарақтандыруды, бiлiктi мамандардың болуын талап етедi және негiзiнен дамыған елдерде шоғырланған.
4. Бәсекеге қабiлеттiк қызметтер секторына ауысуда.
Төмен жалақысы бар дамушы елдердiң артықшылықтары бар, алайда, болашақта мынадай факторлардың сындарлы мәнi болады - уақыт факторы, менеджменттегi дағдылар, дизайн, жабдықтау, логистика, бөлшек сауда. Қазiргi уақытта, бұл артықшылықтарға негiзiнен дамыған елдер ие.
5. Iрi бөлшек құрылымдарының - бөлшек компанияларының жетекшi рөлi.
Бұл компаниялардың нарықты дамыту туралы маркетингтiк ақпараты бар, жеткiзушiлерге және т.б. қысым көрсету үшiн жеткiлiктi қуаты және нарықтық билiгi бар. Жеңiл өнеркәсiп тауарларын экспорттаушылардың қатарына кiруге тырысатын елдер үшiн өзiндiк кластерлерiн осы бөлшек құрылымдарға шоғырландыру өте маңызды.
6. Телекоммуникациялардың және энергиямен жабдықтаудың дамыған және сенiмдi инфрақұрылымының болуы.
Бұл факторлар маңызды рөл атқарады, өйткенi олардың арқасында өндiрушiлер жедел мерзiмде жоғары қосылған құнмен салалардағы нарықтың өзгерiстерiне ден қоюы мүмкiн. Сондықтан, осы салалардағы тиiмдi реттеу, инвестициялар және бәсекелестiк орта отандық өндiрушiлердiң бәсекеге қабiлетiн айқындайды.
7. Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiн қолдау.
Бұл қорытынды кәсiпкерлiктiң өсуiнде сындарлы компоненттер ретiнде бiлiмнiң деңгейiн арттыру ұстанымынан маңызды.
Қазақстанның жеңiл өнеркәсiбiнiң қазiргi жай-күйi мынадай сәттермен сипатталады:
тұтастай алғанда, сондай-ақ жеңiл өнеркәсiптiң әрбiр кiшi саласынан өндiрiстiң көлемдерiн жалпы елеулi төмендету;
елдiң IЖӨ-де экономиканың осы саласының үлесiн қысқарту;
сала кәсiпорындарының елеулi және тұрақты шығындылығы;
тиiмсiз және бәсекелес емес өндiрiс;
өндiрiлетiн өнiмнiң жалпы номенклатурасында төмен қосылған құнмен шикiзат пен тауарлардың басым болуы;
импорттың Қазақстанның iшкi нарығында басым болуы.
Тұтастай алғанда, Қазақстан Республикасының жеңiл өнеркәсiбi өз дамуының күрделi кезеңiн өткеруде. Өткен ғасырдың 90 жылдары осы саланың үлесiне республикалық бюджеттiң үштен бiрi келген нарықтық қайта құрулар барысында сала бюджеттiң кiрiс көзi ретiнде өзiнiң салмақты рөлiн жоғалтты. Бұдан өзге, соңғы онжылдықтың экономикалық және құрылымдық қайта құрулардың нәтижесi болып iшкi нарықтағы елеулi үлестi жоғалту және отандық кәсiпорындардың бәсекелестiк қабiлетiнiң әлсiреуi болды.
Жеңiл өнеркәсiп өнiмiн тұтынудың жалпы көлемiнде импорттық өнiмнiң басым болуын және сала кәсiпорындарының көпшiлiгiнiң күрделi экономикалық жағдайын осының салдары деп қарау қажет.
Қазақстан Республикасы Статистика жөнiндегi агенттiгiнiң деректерi бойынша 2005 жылы тоқыма және тiгiн өнiмдерiн шығару 32,5 млрд. теңгенi (немесе 244,4 миллион АҚШ долларындағы соманы) құрады, ол 2004 жылмен салыстырғанда 12,9 %-ға аз (37,3 млрд. теңге).
Бұл ретте, 2003 жылы 49,2 млрд. теңгеге тоқыма және тiгiн өнеркәсiбiндегi өнiм шығарылды, ол олардың үлесiне қызметтiң осы түрiнiң үштен екi көлемi келетiн мақта талшығын, төсекжапқыны, кiлемдер мен кiлем бұйымдарын, бас киiмдi, пальто мен жартылай пальтоны, табиғи терiден жасалған тондарды шығаруды қысқарту есебiнен 2002 жылдың деңгейiне 98,6 % құрайды.
2005 жылы тоқыма бұйымдарын iшкi тұтыну 254,4 миллион АҚШ долларын құрағанын атап өту керек. Бұл ретте, тауарлардың жалпы импортындағы тоқыма және тiгiн өнiмiнiң үлестiк салмағы шамамен 1,3 % құрайды.
Осылайша, 2005 жылы тұтыну көлемiнiң 80 % астамы импорттық өнiмнiң есебiнен өтелген.
Мәселен, 2005 жылы кеден статистикасының деректерi бойынша тоқыма және тiгiн өнiмiнiң импорты 223,9 миллион АҚШ долларын құрады, ол 2004 жылмен салыстырғанда 42 % көп (157,1 млн. АҚШ доллары), ал 2006 жылдың қаңтар - қыркүйегiнде 200,7 миллион АҚШ долларын құрады.
Бұл ретте, 2003 жылы республиканың аумағына 146,6 миллион АҚШ долларындағы сомаға тоқыма және тiгiн өнiмi әкелiнген.
2005 жылы Ресей Федерациясынан импорт 20 %, алыс шетелдерден - 60 %-дан астамды, атап айтқанда, Қытайдан (25,1 %) және Түркиядан (5,6 %) құрады.
Дайын киiм (тоқыма және тiгiн бұйымдарының жалпы импортында 40 %), мақта - (орташа алғанда 15 %), тоқыма материалдары - (орташа алғанда 15 %), тоқыма материалдары (16 %) 2005 жылы негiзгi импортталатын тауарлар болып табылды.
2005 жылы тоқыма және тiгiн өнiмiнiң экспорты 213,9 миллион АҚШ долларын құрады, ол 2004 жылмен салыстырғанда 13,2 % көп (189 миллион АҚШ доллары), 2006 жылдың қаңтар - қыркүйегiнде 182,9 миллион АҚШ долларын (өсiм 36,0 %) құрады.
2003 жылы 5 миллион АҚШ долларына ғана тоқыма және тiгiн өнiмiнiң өнiмдерi әкелгенiн атап өту қажет.
2005 жылы ТМД елдерiне орташа алғанда тоқыма және тiгiн өнiмiнiң 35 %, алыс шетелге шамамен 60-65 % экспортталды.

Аяқ-киiм нарығы
Қазақстан Республикасының Статистика жөнiндегi агенттiгiнiң деректерi бойынша 2005 жылы пима және фетр аяқ-киімiн шығару 383,3 мың жұпты құрады, ол өткен жылмен салыстырғанда 13,9 %-ға аз.
Бұл ретте, спорттық және қорғаудан басқа - 873,4 мың жұп (20,6 % өсiм), оның iшiнде, үстi терiден жасалған аяқ-киiм - 372,6 мың жұп (өсiм 77,3 %) аяқ-киiм өндiрiсiнiң өсуi байқалуда.
Сондай-ақ, 2002 жылмен салыстырғанда 2003 жылы аяқ-киiм өндiрiсiнiң өсуi байқалуда.
Мәселен, спорттық және қорғауды қоспағанда, аяқ-киiм өндiрiсiнiң көлемi, өндiрiс көлемi 969 мың жұпты (өсiм 45,3 %), оның iшiнде, үстi терiден жасалған аяқ-киiм - 334,8 мың жұпты (өсiм 53,5 %) және пима және фетрлiк аяқ-киiм өндiрiсiнiң көлемi 393,4 мың жұпты құрады.
Елдiң аумағына аяқ-киiм импортының ұлғаюы жыл сайын байқалуда.
Мәселен, 2005 жылы 42,5 миллион АҚШ доллары сомасына аяқ-киiм импортталды, ол 2004 жылдың көрсеткiшiнен (21 миллион АҚШ доллары) екi есе асады. 2003 жылы аяқ-киiм импортының көлемi 21,2 миллион АҚШ долларын құрады, ол 2004 жылдың көрсеткiшiнен 0,6 % асады. Бұл ретте, 2006 жылдың 9 айы үшiн аяқ-киімi импорты 28,8 миллион АҚШ долларын құрады, ол 2005 жылдың осындай кезеңiмен салыстырғанда 8,2 %-ға көп.
Аяқ-киiм импортының негiзгi көлемi алыс шетелден (аяқ-киiм импортының 85 % астамы), атап айтқанда, Қытайдан (65 % астам) жүзеге асырылады.
Аяқ-киімiнiң экспорты аз ғана көлемдермен сипатталады. 2005 жылы экспорт 5,4 миллион АҚШ долларын (өсу қарқыны - 171,6 %), 2006 жылдың 9 айы үшiн - 2,4 миллион АҚШ долларын (36,3 % төмендеу) құрады.
Бұл ретте, 2004 жылы аяқ-киiм экспортының өсуi байқалуда, ол 2003 жылмен салыстырғанда 6,8 %-ғa ұлғайды және 3,1 миллион АҚШ долларын құрады. 2003 жыл үшiн экспорттың көлемi 2,9 миллион АҚШ долларын құрады.
2005 жылы аяқ-киiм негiзiнен ТМД елдерiне (99,3 %), оның iшiнде, Қырғызстанға (57,3 %), Тәжiкстанға (21,9 %) және Ресей Федерациясына (18,2%) экспортталды.
Жеңiл өнеркәсiптiң тұтыну тауарларының ресурстарындағы отандық өнiмнiң үлесi 10 % аспайтынын атап өту қажет.
Қалған өнiм "қоржындық" импорт арқылы және контрабандалық жолмен түседi. Бұдан өзге, нарық жалған және жасанды өнiммен толтырылған. Әрине, елдiң iшiндегi жасанды өнiмдердi шығарушы "көлеңкедегiлер" салықтар төлемейдi.
Сондай-ақ импорттық жалған тауарлар Қазақстанға, негiзiнен контрабандалық жолмен түседi және кеден салығы салынбайды.
Бұдан өзге, заңды импорт кезiнде тауардың келiсiм-шарт құнының төмендеуi орын алады, яғни осы кедендiк статистикадағы айырмашылықтар себебiне сыртқы экономикалық қызметке қатысушылардың тауар, тауар кодының өзгеруi, құндық және сандық мәндерiнiң азаюы туралы шын емес мәлiметтердi беру жатады.
Сондай-ақ республика аумағындағы импортталатын жеңiл өнеркәсiп шығу және өнiмнiң қауiпсiздiгi сертификаттарын берусiз өткiзiлетiнiн ескеру қажет.
Қазiргi уақыттағы бұл жағдайлар жеңiл өнеркәсiп өнiмiнiң отандық өндiрiсiн дамытуға елеулi кедергi (қуатты пайдаланудың өсуi, тиiмдiлiктi арттыру) болып табылады.
Осындай жолмен, қазiргi уақытта жеңiл өнеркәсiптiң отандық тауарлары төменгi баға сегментiнде салыстырмалы түрде бәсекеге қабiлетсiз болып табылады.
Сонымен бiрге, жеңiл өнеркәсiптi дамытудың тұрақтылығы сондай-ақ үш басқа да факторлармен айқындалады:
сапа менеджментi;
нарықтың өлшемдерi;
технологиялар.
Индустриялық елдердiң экономикасының дамуында жеңiл өнеркәсiптiң рөлi өте үлкен екенiн атап өту қажет.
АҚШ-тың жеңiл өнеркәсiбi елдiң iрi секторларының бiрi болып табылады. Бұл салада басым бөлiгi шағын 6 мыңнан астам кәсiпорындар, оның iшiнде дәстүрлi жабдықты пайдаланатын отбасы кәсiпорындары жұмыс iстейдi. Алайда, бұл кәсiпорындар iрi жоғары технологиялық компаниялармен тығыз байланыста жұмыс iстейдi, ол оларға технологиялар мен өндiрiстiң қазiргi заманғы бағыттарында қозғалуға мүмкiндiк бередi.
Италияда жеңiл өнеркәсiп елдiң IЖӨ-нiң 35 % дейiн қалыптастырады, осы саладағы шағын және орта кәсiпорындардың үлесi 75-80 % дейiн жетедi.
Сондай-ақ сапалы адам капиталының болуы жеңiл өнеркәсiптi табысты дамытудың ажырамас бөлiгi болып табылады, өйткенi қазiргi жағдайда экономикалық өсу ғылыми-техникалық прогреспен және бiрiншi кезекте еңбек ресурстарының кәсiби сапасымен байланысты болады.

Қабылданатын шаралар
Қазiргi уақытта, шикiзат ресурстарын ұқсатудың деңгейiн тереңдету және шикiзаттың экспортынан мақта талшығының құнынан төрт есе қымбат дайын тоқыма өнiмiнiң экспортына көшу жөнiндегi жұмыс жүргiзiлуде. Осыған байланысты, отандық тоқыма өндiрiсiн дамыту неғұрлым жоғары технологиялық деңгейде жүзеге асырылады.
Қойылған мiндеттердi шешу мақсатында "Экономиканың басымды секторларында пилоттық кластерлердi құру және дамыту жөнiндегi жоспарларды бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005 жылғы 25 маусымдағы қаулысы, сондай-ақ оған сәйкес "Оңтүстiк" арнайы экономикалық аймағы құрылған Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2005 жылғы 6 шiлдедегi N 1605 Жарлығы қабылданды.
Кластерлiк тәсiлдi таңдау бiлiмдердi, дағдыларды беруге, жаңа жабдықтар мен қызметтерде пайдалануға жәрдемдесетiн күштi байланыстар мен тұрақты өзара iс-қимылдарды құру кәсiпорындардың бәсекелестiк iлгерiлеуiнiң басты шарты болып табылатындығымен байланысты.
2005 жылдың маусымынан бастап "Қазақ Орыс тоқыма альянсы" АҚ жұмысын бастады. Тоқыма фабрикасы Швеция, Бельгия және Германия шығарған жартылай автоматтармен жарақтандырылған. Фабрика мақтаны өңдейдi және қатты (өңделмеген) мақта-маталарды шығарады. Өнiм бұдан әрi әлемдiк стандартқа сай қазiргi заманғы бөлшек кешенi салынған және әлемдiк нарыққа бағытталған Тейковск мақта-мата комбинатына (Ресей) жiберiледi.
2005 жылдың ақпанынан бастап "ЮТЕКС" мақта талшығын шығару жөнiндегi фабриканың бiрiншi кезегi iске қосылған. Екiншi кезектiң дайындық iске қосу жұмыстары жүргiзiлуде. Жұмыс iстеп тұрған мақта тазарту зауытына мақта талшығын әзiрлеуден бастап мынадай орта нөмiрлердегi мақта-мата жiптерiн шығаруға дейiн толық өндiрiстiк циклды құру жоспарлануда: N 50 таралған жiп, N 34 кардтық жiп, N 20 қалдықтардан жасалған жiп. Кәсiпорын жiптiң негiзгi үлесiн алыс және жақын шетелге экспортқа жiберудi жоспарлауда. Қалған бөлiгiн түпкiлiктi өнiмге дейiн жеткiзу болжануда.
"Меланж" ЖШС-де жылына 4900 тоннаға дейiн мақта-мата жiбiн шығаруының қосымша ұлғаюымен жiп иiру өндiрiсiн кеңейту жөнiндегi инвестициялық жоба iске асырылған. Одан 80 % элиталық алабажақтiгiлген, тегiсбоялған, толтырылған, матаның әртүрлi суретiн салумен мөр өңделетiн болады. Өңдеудiң барлық түрiнен өткен маталар аз отырғызылатын, аз алынатын, шағын грифтi, жағымды жылтыраулы және лоскты болады. Жобаны тоқыма жобаларын әзiрлеу жөнiндегi әлемдiк көшбасшы ЛТГ инжинирингтiк компаниясы әзiрлеген. Еуропаның тоқыма машина жасауының жетекшi компанияларының технологиялық жабдығы пайдаланылады.
Өскемен қаласында "Нимекс-Текстиль" ЖШС-i "Синтетикалық жiптi қосумен жүн және мақта жiптерi мен маталарын шығару" инвестициялық жобасын iске асыруда. Жобаны "Қазақстанның Даму Банкi" АҚ қаржыландыруда.
Бұрынғы "Қостанайхимияталшық" зауытының базасында 2004 жылдың сәуiрiнде мета-арамидтiк жiптердi шығару жөнiндегi "Қазхимияталшық" ЖШС-i кәсiпорны құрылды. Жоғары технологиялық өндiрiстi дамыту жөнiндегi осы жобаны iске асыру Қазақстан Республикасындағы мұнайхимия өнеркәсiбiн дамытуға серпiн бередi және жаңа синтетикалық жiптердi жасау бөлiгiндегi тоқыма саласын одан әрi дамытуға жәрдемдеседi.
2006 жылдың қыркүйегiнiң басында кешен жұмыс iстеуiн бастады. Жарты жылдың iшiнде жабдықты қосалқы жинақтау аяқталады және зауыттың өндiрiстiк қуаты жылына 325 тоннадан 1500 тоннаға дейiн ұлғаяды. "Қазхимияталшық" ЖШС-нiң басшылығы "Химпром" ресей ғылыми-өндiрiстiк бiрлестiгiмен - ассортименттi кеңейту үшiн ноу-хауды әзiрлеу және мета-арамидтiк жiптердiң сандық көрсеткіштерiн жақсарту туралы және "Бәйтерек" қазақстан-ресей бiрлескен кәсiпорны" АҚ-мен - зымыран жасауда зауыттың өнiмiн қолдану туралы екi меморандумға қол қойды.
Қазақстандық нарыққа қытай тауарларының, әсiресе, жеңiл өнеркәсiп тауарларының, (аяқ-киiм, тоқыма және т.б.) импортының елеулi экспансиясын ескере отырып, Yкiмет қытай тоқыма өнiмiнiң зор ағынының алдын алу жөнiнде шаралар қабылдауда.
Бұл ретте отандық өндiрiстiң өсуiн ынталандыру (шикiзатқа бажды төмендету, жабдықтарды импорттаған кезде ҚҚС төлеуден босату) мақсатында қабылданған барлық жоғарыда аталған шараларға қарамастан, Қазақстанда өндiрiлген тауарлар Қытай Халық Республикасынан жеткiзiлетiн тауарлардан бағасында елеулi айырмашылықтың болуы салдарынан бәсекеге қабiлетсiз екенiн атап өткен жөн.
Мысалы бүгiнгi күнi қолданылып жүрген импорттық кедендiк баж ставкалары әкелiнетiн жеңiл өнеркәсiп өнiмдерiне қатысты пәрмендi шара көрсетпейдi. Осындай жағдай өнiмнiң едәуiр бөлiгi iшкi нарыққа қоржындық импорт арқылы және контрабандалық жолмен келiп түсетiндiгiмен түсiндiрiледi.
Осыған орай, қазiргi кезде Қазақстан Республикасының кеден аумағына жеке тұлғалар әкелетiн тауарларға жиынтықты кедендiк төлем ставкаларын арттыру, оның iшiнде қолданыстағы жиынтықты кедендiк төлемге құрайтын (тауар бiрлiгi үшiн ЕУРО) ерекшелiктi қосу мәселесi қаралуда.
Сондай-ақ жеке тұлғалардың тауарларды жеңiлдiк және қарапайым тәртiпте тасымалдауының салмақтық және құндық нормаларын қысқарту мүмкiндiгi қаралуда.
Осыған орай, отандық тауар өндiрушiлердi қолдау мақсатында өңiрлiк интеграциялық бiрлестiктер шеңберiнде қабылданған және ДСҰ-ға кiру шеңберiнде қабылданған Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық даму стратегиясының басымдықтарын ескере отырып, Қазақстан Республикасының икемдi кедендiк-тарифтiк саясатын жүргiзу айрықша мәнге ие болады.
Осындай қадамдардың бiрi "Қазақстан Республикасының кедендiк тарифi туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006 жылғы 14 тамыздағы N 765 қаулысын қабылдау болып табылады.
Осы қаулымен Қазақстан Республикасының Кедендiк тарифi, Сыртқы экономикалық қызметтiң тауар номенклатурасына сәйкес (бұдан әрi - СЭҚ ТН) жүйеленген Қазақстан Республикасының кедендiк шекарасы арқылы апарылатын тауарларға қолданылатын кедендiк баждардың әкелу және әкету ставкаларының тiзiмi бекiтiлдi. СЭҚ ТН-ға сәйкес кедендiк баждардың осы жүйеленген ставкалары 10 белгi деңгейiнде түсiндiрудi оңайлатуға және сыртқы экономикалық қызметке қатысушылардың тауарларды апаруы кезiнде кедендiк баждарды бiркелкi қолдануға бағытталған.
Қазақстан ДСҰ-ға кiру жөнiндегi осы келiссөздер сатысында Қазақстан Республикасының қолданыстағы тарифiмен салыстырғанда кедендiк импорттық баж ставкаларын байланыстырудың жоғары деңгейiн көздейтiн тоқыма өнiмдер мен аяқ киiмдер бойынша жоғары тарифтiк қорғауды қалайтынын атап өткен жөн. Бұл ретте отандық нарықтың барлық мүдделi қатысушылары, әсiресе өндiрушiлерi тартылады.
Осыған байланысты ДСҰ-ға мүше елдермен ДСҰ-ға кiру жөнiндегi екi жақты келiссөздерде Қазақстан Республикасының келiссөз ұстанымы Қазақстан Республикасының ДСҰ-ға кiргеннен кейiн де жеңiл өнеркәсiп нарығын дамыту үшiн оңтайлы жағдайларды қалыптастыруда қорытылатынын атап өту қажет.

3.6. Ағаш өңдеу өнеркәсiбi

3.6.1 Сүрек

Қазақстан жалпы көлемiне қатысты орман ресурстарының қоры шектеулi үлкен ел. Қазақстан Республикасының орман жабылған жерiнiң жалпы ауданы Республика аумағының 4,2 % құрайтын 11,43 млн.га алып жатыр. Ормандардың елеулi бөлiгi бұталы алқаптар мен жапырақты түрлерi болып келедi. Сексеуiлдер 5 млн. га, қайың шамамен 1 млн.га, емен шамамен 900 мың га., май қарағай 400 мың.га, көктерек 300 мың.га. дейiн өседi.
Жас ерекшелiгi бойынша: орта жасына қарай - 31,3%, пiсiп жетiлген және тоқтап қалған - 28,6%, пiсiп үлгергендерi - 25,1%, жастары - 15%.
Республика бойынша жалпы қордан алғанда сүректiң негiзгi орманды құрайтын түрлерiнiң едәуiр қоры Шығыс Қазақстан облысына - 47%, Солтүстiк Қазақстан облысына - 18,6%, Алматы облысына - 10,7%, Павлодар облысына - 8,1%-ден келедi.
Қазiргi кезде Қазақстанда ағаш өңдеу саласында 550-ден астам кәсiпорын тiркелген, оның iшiнде шамамен 400 кәсiпорын нақты жұмыс iстейдi.
Алайда жиһаз өндiрiсiнiң көтерiлуi мен дамуына қарамастан, көрсеткiштерiнiң қатары бойынша, әсiресе еңбек өнiмдiлiгi бойынша жетекшi шет елдерден артта қалуы сақталып отыр (отандық жиһаз өнеркәсiбiнде бiр жұмыс iстеушiге жылдық еңбек өнiмдiлiгi Италия мен Германияда 100-150 мың АҚШ долларына қарағанда 5-10 мың АҚШ доллары).
Жиһаз импортының 50% ТМД елдерi, оның iшiнде: Ресей Федерациясы - 35 5%, Белоруссия - 8,2 %, Украина - 3,5 %, Әзiрбайжан - 0,5 %, басқа елдерден шамамен 17 % - Қытай, 11,3 % - Италия, 8,9 % - Польша, 5,1 % - Түркия құрайды. Осылайша 80 % астам импортталатын жиһаз Қазақстанда өндiрiрiлуi ықтимал орташа баға санатына жатады.
Қазiргi кезде жиһаз саласындағы өнiмдердiң бәсекеге қабiлеттiлiгi жаңа жоғары технологиялық жабдықтарды, қазiргi заманғы материалдар мен жиынтықталатын пайдалану, ISO стандартының сапа менеджментiнiң жүйесiн, бұйымдарды жобалау мен дизайны бойынша ақпараттық және компьютерлiк технологияларды енгiзу есебiнен қамтамасыз етiледi. Осы кәсiпорындардың өнiмi негiзiнен баға мен сапа бойынша бәсекеге қабiлеттi болып табылады. Мысалға жеңiл жиһаз бойынша отандық өндiрушiлер эксклюзивтi қымбат моделдерiн қоспағанда, отандық нарықта 70%-ға дейiн орын алады.
Негiзгi проблемалар:
ағаш өңдеу өнеркәсiбi салаларының балансталмаған дамуы, атап айтқанда ағаш дайындау және ағаш кесу өндiрiсiнiң барынша артта қалуы;
ағаш өңдеушi кәсiпорындардың қылқанжапырақты жоғары сапалы сүрекпен, импорттық сүректердiң бағалы түрлерiмен қанағаттанарлықсыз қамтуы;
дайын өнiмдердi терең және кешендi қайта өңдеу мен өндiрудiң жеткiлiксiз дамуы.
Бүгiнде ағаш өңдеу саласын дамытуға үйеңкi сүрегiнiң бағалы түрлерiнен терезелiк және есiктiк блоктарын өндiру жөнiндегi iске асырылған инвестициялық жобалар (компания "РЕИЗ"), Өскемен зауытында ДВП өндiрудi қалпына келтiру елеулi ықпалын тигiзуде.
Республиканың солтүстiк шығысында жалпы қуаттылығы 2,5 млн. шаршы метр ағаш дайындау және ағаш кесу өндiрiстерiн құру қажет.
Ағаш үй салу бойынша қуаттылықтарды құруды дамудың маңызды бағыты ретiнде санауға болады. Үздiк әлемдiк технологияларды енгiзумен бiрге тиiстi инвестициялық жобалар Шығыс Қазақстан облысында әзiрленiп жатыр.
Ағаш үйлерiн салу жөнiндегi қуаттарды құруды аса маңызды даму бағыты деп санау керек. Озат үздiк әлемдiк технологияларды енгiзе отырып, жасалған тиiстi инвестициялық жобалар Шығыс Қазақстан облысында әзiрленуде.
Әлемдiк тәжiрибеге сәйкес республиканың барлық өңiрлерiнде, оның iшiнде ауыл шаруашылығы айналымынан шығарып тасталған депрессивтiк және сирек орманды жерлерде жедел технология бойынша ағаш өсiрудiң селекциялық тәлiмбағы мен плантацияларын құруды көздеу қажет.
Бұрынғы орман өнеркәсiбi шаруашылығы ауылдарын оңалту жұмыс орындарынан айырылып қалған тұрғындарды күзетке, орманды қалпына келтiруге және сүректiң қылқанжапырақты түрлерiн өнеркәсiптiк плантациялық өсiруге тарту туралы өзектi мәселе тұр.

3.6.2. Қағаз

Целлюлозды-қағаз өнеркәсiбiнiң көптеген кәсiпорындарының қызметi гофрирленген картонды, қағаз және картонды ыдыстарды өндiруге, шаруашылық-тұрмыстық және санитарлық-гигиеналық мақсаттағы қағаз бұйымдарын өндiруге шоғырланған. Елiмiздiң целлюлозды-қағаз саласының дамытуға қағаз ("Қазақстан Қағазы", "Сеймар" корпорациясы), картон ("Қаполиграф"), тұс қағаз ("Әйгерiм") өндiру бойынша тұтастай алғанда iске асырылған инвестициялық жобалар оң әсер еттi. Осы кәсiпорындар жаңа болып табылады, мұнда қазiргi заманғы технологиялық жабдықтар енгiзiлген, қазiргi заманғы және жиынтықтайтын материалдар қолданылады.
Гофрирленген ыдысты өндiру бойынша осы кәсiпорындарды қоспағанда, iрi кәсiпорындар мыналар: "Казупак" ЖШС, "Эконика" ЖШС, "Қазгер" ЖШС, "Қос АУПП-I" ЖШС, "Гофротара" ЖШС және "Гофропак" ЖШС болып табылады.
Қазiргi кезде тұс қағаздарын ұсынатын Қазақстандағы әрлеу материалдарының нарығы отандық өндiрушiлердiң тұс қағаздарымен де таяу және алыс шетелдерден әкелiнетiн тұсқағаздармен молықтырылған.
Қазақстан Республикасында тұсқағаздарды шығару өнеркәсiптiк ауқымда Алматы қаласында 1995 жылы басталды. Өнiмдердiң түрлерi тұс қағаздардың 800 артикулдарға дейiн жетедi.
Қазақстан Республикасында қазiргi кезде 3 фабрика жұмыс iстейдi: Алматы тұс қағаз фабрикасы (айына 450000 орам), Қостанай тұсқағаз фабрикасы (125000 орам), "Шымкент тұсқағаздары" фабрикасы (айына 125000 орам).
Соңғы жылдары тұсқағаздардың бұдан да қымбат түрлерiне сұраныс ұлғайды - ылғалға төзiмдi жабындысы бар, жуылатын, акрильдi, винильдi, жiбекпен өрнектелген және өзгелерi. Жыл сайын тауарлардың осы түрлерiне сұраныстың ұлғаюы 5-7%-ды құрайды. Қазақстан Республикасының тұсқағаз фабрикалары құрылыста пайдаланылатын тұсқағаздардың барлық түрлерiн шығармайды. "Жiбек", "акрил" түрiндегi винильдi тұсқағаздар шығару жөнiнде жаңа өндiрiстер ашу - Республикада iс жүзiнде нарықта сұранысқа ие болған барлық тұсқағаздардың ассортиментiн шығаруды толық қамтамасыз ететiн саланы дамытудағы перспективалы бағыт болады.
Қазiргi уақытта целлюлозалық-қағаз өнеркәсiбiнiң одан әрi дамуында стандартты төрт клапанды гофроқорап, сол сияқты көп түстi таңбасын басу мүмкiндiгi бар микро-грофа және бес қабатты гофроыдыс өндiрiсi көзделген гофро өндiрiсiнiң құрылысы жобасы қаралуда. Осы жоба Алматы қаласында "Қазақстан қағазы" кәсiпорны арқылы iске асырылады.
"Қазақстан қағазы" АҚ қағаз-картон комбинаты - бұл импорт алмастыру бағдарламасының шеңберiнде құрылған Қазақстанның Даму Банкi қаржыландыратын, өндiрiстiң көлемдерiн ұдайы өсiретiн және шығарылатын өнiмдер ассортиментiн кеңейтетiн серпiндi дамушы кәсiпорын.
Зауыт 2001 жылғы ақпанда пайдалануға берiлдi. Шығарылатын өнiмдердiң негiзгi түрлерi қағаз, картон, гофрокартон, гофроөнiмдер.
Комбинат екi қағаз жасаушы машиналарды, сондай-ақ өндiрiстiк қуаттылығы 72 мың тонна қағаз және 113 млн. м ² . кең ассортиментi гофроөнiмдер шығаруға мүмкiндiк беретiн еуропалық өндiрiстiң гофрожелiсiн қамтитын қазiргi заманғы жабдықпен жасақталған. Компанияның технологиялық жасақталуы бiр қабатты және екi қабатты қағазды және целлюлозды және макулатуралық картон өндiруге мүмкiндiк бередi.
Сонымен қатар, өндiрiстердi халықаралық стандарттарға келтiру және ISO 9001:2000 сертификатын алу процесi аяқталып келедi. ERP электронды құжат айналымы жүйесiн енгiзу аяқталды.
ҚР Статистика жөнiндегi агенттiгінiң деректерiне сәйкес ҚР аумағына қағаз бен гофрокартон импортының көлемi 2005 жылы 11444 778 АҚШ долларын немесе 2004 жылға 105,3% (10 869 372 АҚШ доллары) және сәйкесiнше 2003 жылға 142,6% (7 519 944 АҚШ доллары) құрады.
Негiзгi проблемалар:
1. Целлюлозалық-қағаздық өнеркәсiп шығаратын тауарлардың шектелген спектрi.
Целлюлозалық-қағаздық өнеркәсiп саласында негiзiнен тұсқағаздар, гофрокартон, гофроыдыс және шаруашылық-тұрмыстық, сангигиеналық қағаздық бұйымдар өндiрiсi дамыған. Бұл ретте өзiнiң тауар өндiрiсi үшін гофрокартон мен гофроыдыс өндiрушiлерi жергiлiктi және сырттан әкелiнген макулатураны, сондай-ақ ресейлiк целлюлозаны қолданады.
Тұсқағаз өндiрiсiнде пайдаланатын негiзгi шикiзат жақын (қағаз) және алыс (бояу, ПВХ пастасы, кашир-желiмi және басқалар) шет елдерден әкелiнедi.
Шетелдiк түсқағаз кәсiпорындары негiзiнен қағаз өндiрушiлер де болып табылады.
Өзiнiң шикiзатында жұмыс iстеп отырып, олар түсқағазды Ресейден әкелiнетiн қағаздан өндiретiн қазақстандық кәсiпорындарға қарағанда алдын ала түсқағаз өндiрiсiнiң өзiндiк құнды 15-20 % төмен алады.
2. Баспалық өнiм технологиясының және сапасының төмен үлесiмен ерекшеленедi.
Бұған қоса отандық баспаханалық кәсiпорындары iшкi нарықта жеткiлiктi дамыған. Отандық газеттер мен журналдарға үлкен сұраныс байқалады, соған қарамастан Ресейден, Германиядан, Ұлыбританиядан баспалық кiтаптарды импорттау жоғары сұраныста болып қала бередi. Отандық жарнамалық компаниялардың дамымаушылығы салдарынан жарнамалық баспалық өнiм негiзiнен Қытайдан, Түркия мен Ресейден импортталады.
Бұл өндiрiс ақша қаражаттарын жабдыққа салудың жоғары үлесiмен, отандық материалдардың, жоғары сапалы қағаздардың жоқ болуымен, жоғары көлiктiк шығындармен және шағын бизнес үшiн қолайсыз жағдайлармен ерекшеленетiндiктен, баспаханалық өнеркәсiптiң басқа бұйымдары да негiзiнен импортталады.
3. Целлюлозды-қағаз өнеркәсiбiнiң өндiрiсiн өңiрлер бойынша бiркелкi бөлмеу және Қазақстанның солтүстiк шығыс орман өңiрлерiнiң ресурстық әлеуетiн игермеушiлiк.
Қазiргi кезде Қазақстанның солтүстiк және шығыс облыстарының өндiрiстiк мүмкiндiгi әзiрше дамымаған болып қалады. Мемлекеттiк және жеке инвестицияларды салудың төмен үлесi осы өңiрлерге қағаз өнiмдерiн әлеуеттi өндiруге мүмкiндiк бермейдi.
Қағаз өнiмдерiн өндiру негiзiнен Алматы және Алматы облыстарында шоғырланған.
4. Отандық өнiмдердiң төмен бәсеке қабiлеттiлiгi.
Целлюлозды-қағаз өнеркәсiбi шығаратын отандық өнiмдердiң сапасы импорттық өнiмдерге бiршама орын бередi. Қағаз саласының отандық өнiмдерi көптеген сипаттамалары бойынша импорттық өнiмдерге жол бередi және қазiргi сәтте олармен бәсекеге түсе алмайды. Целлюлозды-қағаз өнеркәсiбiнiң көпшiлiк кәсiпорындары әлi күнге дейiн ескiрген жабдықтарда жұмыс iстейдi, сапасы төмен материалдарды қолданады, сондай-ақ ғылымды қажетсiну үлесi төмен.
5. Осы сала қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiнiң төмендiгi.
Көптеген целлюлозды-қағаз кәсiпорындарында шетелден тартылған мамандар жұмыс iстейдi, атап айтқанда технологиялар Ресейден тартылады.
6. Қағаз және баспасөз өнiмдерiнiң шағын тұтынушылық нарығы.
Қазақстанда қағаз өнiмдерiн тұтыну деңгейi төмен болып қала бередi, бұл осы өнiмдердiң отандық өндiрiстерiнiң дамуынан байқалады. Қағаздарды, газеттiк және журналдық қағаздардың iрi өндiрiсiн құру шағын iшкi нарық кезiнде мүмкiн емес.
7. Республиканың толығымен алғанда ағаш өңдеу саласының дамымаушылығы.
Республиканың қағаз өнеркәсiбiнiң осы саласы болып табылатын ағаш өңдеушi өнеркәсiбi бәсекеге қабiлеттiлiктiң жоғары деңгейiн ұстау үшiн әзiрше дамымаған. Бұған қоса заңнаманың жетiлмеуi, орман шаруашылығындағы салықтық және салықтық емес төлемдердiң ұлғаюы, орман саласының көптеген құрылымдық өзгерiстерi айтылып отыр.

3.7. Фармацевтика және медицина өнеркәсiбi

Фармацевтикалық және медициналық өнеркәсiптi дамыту республиканың экономикасы үшiн маңызды мәнi бар, өйткенi мемлекеттiк өзi өндiрген дәрiлiк құралдармен және медициналық жабдықпен қамтамасыз етiлуi елiмiздегi халықтың өмiрлiк деңгейiне белгiлi бiр дәрежеде әсер етедi және стратегиялық жоспарда елдiң ұлттық қауiпсiздiгiн нығайту факторларының бiрi болып табылады.
Республикада фармацевтикалық препараттарды өндiру көлемдерi бойынша өндiрушiлердiң үш тобын бөлiп көрсетуге болады.
Бiрiншi топқа көлемi 2005 жылы 18 миллион АҚШ долларын құраған "Химфарм" АҚ кiредi, бұл отандық фармацевтикалық кәсiпорындар өндiрген өнiмдердiң жалпы көлемiнен 60 %-на сәйкес келедi.
Екiншi топқа өндiрiс көлемi жылына 3 миллион АҚШ долларынан аспайтын кәсiпорындар кiредi.
Мұндай кәсiпорындарға Алматы фармацевтикалық фабрикасы, "Ромат" ЖШС (Павлодар қ.) және "Глобал фарм бiрлескен кәсiпорны" (Алматы қ.) жатады.
Үшiншi топты өндiрiс көлемi 300-400 мың АҚШ долларынан астам емес барлық қалған кәсiпорындар құрайды.
Медициналық техникаларды шығаратын негiзгi кәсiпорын медициналық және өнеркәсiптiк ренгендiк техниканы өндiру жөнiндегi жалғыз мамандандырылған кәсiпорын болып табылатын "Ақтөберенген" AOOT (Ақтөбе қ.) мен оттегі ингалаторлары, өкпенi жасанды желдету аппараттарын өндiрумен айналысатын "Тыныс" АҚ (Көкшетау қ.) болып табылады.
Республиканың фармацевтикалық және медициналық өндiрiстерiнiң жалпы саны шамамен 120 болса, оның iшiнде 70 кәсiпорын дәрi-дәрмек заттарын, биологиялық активтi қоспаларын шығарумен айналысады және шамамен 50 кәсiпорын медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы шығарады.
Шығарылатын фармацевтикалық өнiм номенклатурасы 700 атауды, ал медициналық өнiм 130 атауды құрады.
Отандық фармацевтикалық кәсiпорындардың ерекшелiктерi олар негiзiнен кең қолданылатын генерикалық дәрiлiк препараттарды шығарады. Шағын кәсiпорындар нарықта қалыс қалмай, бәсекеге қабiлеттi өнiм шығару үшiн бiрегей дәрiлiк заттарын әзiрлеп, өндiредi.
Мәселен, Қызылмай фирмасы Қызылмай атауымен полифиттi май шығарады, Вита-Вент фирмасы өкпе, аллергия ауруларын және туберкулездi емдеуге арналған эфир майын, Шымкент Рауан ҒӨО жеке бiрегей әзiрлеу бойынша синтезделетiн Нафтизин, Цидипол және Глинтарды, Ақсу-Дән Шығыс Қазақстан облысының жергiлiктi шикiзатынан Пантокрин шығарады.
Қазақстанның фармацевтикалық және медициналық өнеркәсiбiнiң жай-күйi өнiм өндiрiсi өсуiнiң оң қарқынында тұр. Мәселен, 2005 жылы фармацевтикалық препараттар мен субстанциялардың шығарудың көлемi 2000 жылдың деңгейiнен (15,8 млн.АҚШ доллары) үш есе артық 48,7 млн. АҚШ долларын құрады. Бұл ретте, фармацевтикалық препараттар мен субстанциялардың өндiрiсiнiң өсу серпiнi 2001 жылдан 2004 жыл бойынша мынадай түрде көрiнiс бередi: 2001 жыл - 17,3 млн АҚШ доллары, 2002 жылы - 22,2 млн. АҚШ доллары, 2003 жылы - 26,8 млн. АҚШ доллары, 2004 жылы - 34,9 млн. АҚШ доллары.
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгi Кедендiк бақылау комитетiнiң деректерi бойынша фармацевтикалық өнiм импортының көлемi 2005 жылы 415 млн. АҚШ долларын құрады. 2004 жылмен салыстырғанда 2005 жылы импорт 31,9 %, ал экспорт 37,7 % ұлғайғанын атап өту қажет. Экспорттың көлемi 3,8 млн. АҚШ доллар.
Сондай-ақ, 2004 жылы импорт өз кезегiнде 2003 жылмен салыстырғанда 43,3 %, ал экспорт 58,2 % ұлғайғанын атап өту қажет. Бұл ретте, 2003 жылы фармацевтикалық өнiмнiң импортының көлемi 219,9 млн. АҚШ долларын құрады. Экспорт көлемi 2,4 млн. АҚШ доллары көлемiн құрады.
Қазақстанға дәрi-дәрмектер 77 елден импортталады.
Республикаға дәрiлiк құралдарды жеткiзу бойынша көшбасшылар болып табылатын экспортшыларға - он елге: Германия, Ресей, Үндiстан, Франция, Украина, Словения, Польша, Швейцария, Австрия, Дания кiредi.
Алайда оның бәсекеге қабiлеттiлiгiнiң деңгейi әзiрге жеткiлiктi жоғары емес, бұл ең алдымен негiзгi қорлардың тозуымен, энергия тасығыштар мен көлiктiк тарифтерге бағаның өсуiнен болған шығындардың елеулi өсуiне, технологиялық жаңғыртуға жеткiлiктi қаражаттың болмауына, қазiргi заманғы технологияны енгiзуде артта қалуға байланысты.
Негiзгi проблемалар:
негiзгi қорлардың тозуы;
негiзгi капиталға инвестициялардың жеткiлiксiз көлемi.
Салаларды технологиялық жаңғыртуды жүргiзуге қаражаттардың жетiспеушiлiгi оның бәсекеге қабiлеттiлiгiнiң деңгейiн төмендетудiң негiзгi факторы болып табылады.
Бiрнеше iрi өндiрушілердi қоспағанда, отандық кәсiпорындардың көпшiлiгiнiң әзiрше сапаның халықаралық сертификаттары жоқ. Осыған байланысты республикада шығарылатын дәрiлiк құралдардың бәрi бiрдей халықаралық стандартқа сәйкес келмейдi. Бұл Қазақстанның ДСҰ-ға кiруiне дейiнгi шешiлуi тиiс негiзгi проблемалардың бiрi.
Отандық фармацевтикалық өнеркәсiптiң сақталған бәсекеге қабiлеттiлiгiнiң төменгi деңгейi салаларға сапаның халықаралық стандарттарын енгiзу жөнiндегi тиiстi шаралар қабылдауды талап етедi.
Осы бағытты iске асыру мыналарды ұйғарады:
инвестицияларды неғұрлым кеңiнен тарту, қазiргi заманғы технологияларды енгiзу, салалық ғылымды дамыту;
салаларда тиiмдi өндiрiстердi құруға ықпал ететiн банктермен тиiстi кредиттiк саясатты жүргiзу;
кәсiпорындарда сапаның стандарттарын енгiзу (ISO 9000, GPP, GDP, GLP).

4. Бағдарламаның мақсаттары мен мiндеттерi

Бағдарламаның мақсаты Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына қосылуының өтпелi кезеңiндегi бәсекеге қабiлеттiгiн арттыру үшiн жағдайларды қамтамасыз ету болып табылады.
Бағдарламаның мiндеттерi:
агроөнеркәсiптiк кешен салаларын индустриялау;
қызмет көрсететiн инфрақұрылымды және қауiпсiздiктi бағалау жүйесi мен өнiмнiң сапасын дамыту;
қолдау арқылы ұлттық бәсекелестiк артықшылықтарды дамыту және өнiмнiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету;
сапаның халықаралық стандарттарын енгiзу арқылы отандық өнiмдердiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн одан әрi арттыру;
экономиканың кейбiр өңдеушi салаларын дамыту үшiн тиiмдi жағдайлар қалыптастыру.

5. Бағдарламаның негiзгi бағыттары мен iске асырылу тетiктерi

санитарлық және фитосанитарлық шараларды қолдану жөнiндегi келiсiмнiң талаптарын орындау мақсатында санитарлық-эпидемиологиялық, ветеринарлық және карантиндiк ережелер мен нормаларды халықаралық стандарттармен үйлестiру;
"Ветеринария туралы" Қазақстан Республикасы Заңына өзгертулер енгiзу;
қауiпсiздiктiң деңгейiн регламенттейтiн техникалық регламенттердi әзiрлеу;
инвестицияларды жеңiл, ағаш өңдеу және фармацевтикалық өнеркәсiп өнiмiнiң отандық өндiрiсiне тарту;
өңiрлiк интеграциялық бiрлестiктер шеңберiнде қабылданған және ДСҰ-ға кiру шеңберiнде қабылданған Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық даму стратегиясының басымдықтарын, халықаралық мiндеттемелердi және Қазақстан Республикасының мiндеттемелерiн ескере отырып, Қазақстан Республикасының икемдi кедендiк-тарифтiк саясатын жүргiзу.

6. Қажеттi ресурстар мен Бағдарламаны қаржыландыру көздерi

Бұл бағдарламаны iске асыру үшiн республикалық бюджеттен қаражаттарды бөлу көзделмейдi.

7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер

Бағдарламаны iске асыру Қазақстанның Дүниежүзiлiк Сауда Ұйымына кiруi шеңберiндегi өтпелi кезеңде экономиканың кейбiр салаларының бейiмделуi үшiн мыналар:
халықаралық талаптарға сәйкес өнiмдердiң қауiпсiздiгi мен сапасын қамтамасыз ету;
Қазақстан Республикасының ұлттық заңнамасын Дүниежүзiлiк Сауда Ұйымының нормаларына сәйкес келтiру;
ауыл шаруашылығы инфрақұрылымын дамыту;
ветеринарлық қызметтер мен өсiмдiктердiң карантинi жөнiндегi қызметтердi дамыту;
жеңiл, ағаш өнеркәсiбi мен фармацевтикалық өнеркәсiп салаларын дамыту.

8. Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына кiруi шеңберiндегi өтпелi кезеңде экономиканың кейбiр салаларының бейiмделуiнiң 2007-2008 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспары

р/с N	Іс-шара	Аяқталу нысаны	Орындауға жауаптылар	Орындау мерзімі	Болжамды шығыстар (млн. теңге)	Қаржыландыру көздері
1	2	3	4	5	6	7
1. Санитарлық және фитосанитарлық шаралар
1.	Санитарлық және фитосанитарлық шараларды қолдану жөнiндегi келiсiм талаптарын ескере отырып санитарлық-эпидимиологиялық ережелер мен нормалар айқындаудың жүйесiн жетiлдiру	Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгiне ұсыныстар	ДСМ	2007 жылғы 10 желтоқсан	Талап етілмейдi
2.	Ветеринариядағы жаңа тәсiлдердi және елдiң ДСҰ-ға кiруiн ескере отырып, мемлекеттiк ветеринарлы қызмет жүйесiн жетiлдiру	Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрiнiң бұйрығы	АШМ	2007 жылғы 10 желтоқсан	Талап етілмейдi
3.	Тамақ өнiмдерi өндiрiсiнiң әрбiр кезеңi үшiн қауiп-қатерлер негiзiндегi тәсiлдi ескер отырып, ветеринарлық-санитарлық қауiпсiздiктiң жаңа нормаларын әзiрлеу	Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрiнiң бұйрығы	АШМ (шақыру), ДСМ	2007 жылғы 10 желтоқсан	Талап етілмейдi
4.	Санитарлық және фитосанитарлық шараларды қолдану жөнiндегi келiсiм талаптарын ескере отырып, жануарлар мен өсiмдiктердiң саулығын қамтамасыз ету саласындағы нормативтi құқықтық кесiмдерге өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу	Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрiнiң бұйрығы	АШМ	2007 жылғы 10 желтоқсан	Талап етілмейдi
5.	"Ветеринария туралы" Қазақстан Республикасының Заңына өзгерiстер енгiзу	Қазақстан Республикасының Заңы	АШМ	2007 жыл 3-тоқсан	Талап етілмейдi
2. Жеңiл, ағаш өңдеу және фармацевтикалық өнеркәсiптер
6.	Жеңiл, целлюлоза-қағаз және фармацевтикалық өнеркәсіп өнiмiнiң қауiпсiздiгi мен сапасын қамтамасыз ету жөнiндегi ұсыныстарды әзiрлеу	Қазақстан Республикасының Үкiметiнеұсыныстар	ИСМ	2007 жылғы 20 шiлде	Талап етілмейдi
7.	Фармацевтика саласындағы ISО 9000, GPP, GDР, GMP, GLP сапасының халықаралық стандарттарын енгiзу	Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгiне ақпарат	ДСМ	2007-2008жылдардың10 желтоқсаны	Талап етілмейдi
8.	Жеңiл өнеркәсiптiң, ағаш өңдеу және фармацевтика өнеркәсiбiнiң өнiмдерiнiң отандық өндiрiсiне шетел инвестицияларын тарту, сондай-ақ тез өсетiн сүрек-бұта түрлерiнiң плантацияларын жасау	Қазақстан Республикасының Үкiметiнеақпарат	ИСМ (шақыру), АШМ	2007-2008жылдардың20 шілдесі	Талап етілмейдi

Аббревиатуралардың толық жазуы:

ИСМ - Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгi
АШМ - Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгi
ДСМ - Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлiгi