Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына кiруi шеңберiндегi өтпелi кезеңде экономиканың кейбiр салаларының бейiмделуiнiң 2007 - 2008 жылдарға арналған бағдарламасын бекiту туралы

Күшін жойған

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 23 желтоқсандағы N 1259 Қаулысы. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2007 жылғы 4 желтоқсандағы N 1170 Қаулысымен.

Ескерту. Қаулының күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2007 жылғы 4 желтоқсандағы N 1170 Қаулысымен.

"Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2006 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан халқына Жолдауын iске асыру жөнiндегi іс-шаралардың жалпыұлттық жоспарын және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006 - 2008 жылдарға арналған бағдарламасын орындаудың желiлiк кестесi туралы" Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2006 жылғы 31 наурыздағы N 222 қаулысын iске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI:

1. Қоса берiлiп отырған Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына кiруi шеңберіндегi өтпелi кезеңде экономиканың кейбiр салаларының бейiмделуiнiң 2007 - 2008 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекітілсін.

2. Орталық органдар:
Бағдарламада көзделген iс-шаралардың тиiсiнше және уақтылы орындалуын қамтамасыз етсiн;
жыл сайын, 10 шiлдеге және 10 желтоқсанға қарай Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгiне Бағдарламаның iске асырылу барысы туралы ақпарат ұсынсын.

3. Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгi жыл
сайын, 20 шiлдеге және 20 желтоқсанға қарай Қазақстан Республикасының Үкіметiне Бағдарламаның iске асырылу барысы туралы жиынтық ақпарат ұсынсын.

4. Осы Бағдарламаның орындалуын қамтамасыз етудi бақылау және үйлестiру Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгiне жүктелсiн.

5. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы
Үкiметiнiң
2006 жылғы 23 желтоқсандағы
N 1259 қаулысымен
бекiтiлген

Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына кiруi шеңберiндегi
өтпелi кезеңде экономиканың кейбiр салаларының бейiмделуiнiң
2007 - 2008 жылдарға арналған бағдарламасы

Мазмұны

1. Бағдарламаның паспорты
2. Кіріспе
3. Қазіргі жай-күйдi талдау
3.1. Дүниежүзілiк сауда ұйымына кiру рәсiмi
3.2. Ауыл шаруашылығы саясаты
3.2.1. Дүниежүзiлiк сауда ұйымының негiзгi талаптары
3.2.2. Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылығының ағымдағы жай-күйi және оның техникалық қамтамасыз етiлуi
3.3. Санитарлық және фитосанитарлық шаралар
3.4. Техникалық реттеу жүйесi
3.5. Жеңіл өнеркәсіп
3.6. Ағаш өңдеу өнеркәсiбi
3.6.1. Сүрек
3.6.2. Қағаз
3.7. Фармацевтика және медицина өнеркәсiбі
4. Бағдарламаның мақсаттары мен мiндеттерi
5. Бағдарламаның негiзгi бағыттары мен iске асырылу тетiктерi
6. Қажеттi ресурстар мен Бағдарламаны қаржыландыру көздерi
7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер
8. Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына кiру шеңберiндегi өтпелi кезеңде экономиканың кейбiр салалары бейiмделуiнiң 2007-2008 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспары

1. Бағдарламаның паспорты

Бағдарламаның атауы Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына
кiру шеңберiндегi өтпелi кезеңде
экономиканың кейбiр салалары
бейiмделуiнiң 2007-2008 жылдарға
арналған бағдарламасы

Бағдарламаны әзiрлеу үшін 1. Қазақстан Республикасы Президентiнiң
негiздеме 2003 жылғы 17 мамырдағы N 1096
Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан
Республикасының Индустриялық-
инновациялық дамуының 2003-2015
жылдарға арналған стратегиясы
2. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң
2006 жылғы 31 наурыздағы N 222
қаулысымен бекiтiлген Қазақстан
Республикасы Президентiнiң
"Қазақстанның әлемдегi
барынша бәсекеге қабiлеттi елу елдiң
қатарына кiру стратегиясы" атты 2006
жылғы 1 наурыздағы Қазақстан халқына
Жолдауын iске асыру жөнiндегi
iс-шаралардың жалпы Ұлттық жоспарын
және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң
2006-2008 жылдарға арналған
бағдарламасын орындаудың желiлiк
кестесiнiң 24-тармағы

Бағдарламаны әзiрлеушi Қазақстан Республикасы Индустрия және
сауда министрлiгi

Бағдарламаның мақсаты Бағдарламаның мақсаты
Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда
ұйымына қосылуының өтпелi кезеңiндегi
бәсекеге қабiлеттiгiн арттыру үшiн
жағдайларды қамтамасыз ету болып
табылады

Бағдарламаның мiндеттерi агроөнеркәсiп кешенi салаларын
индустрияландыру;
қызмет көрсетушi инфрақұрылымды және
өнiм қауiпсiздiгiн және сапасын
бағалау жүйелерiн дамыту;
кластерлiк бастамаларды қалыптастыру
мен қолдау және өнiм сапасын
қамтамасыз ету арқылы агроөнеркәсiп
кешенiнiң ұлттық бәсекелiк
басымдықтарын дамыту;
халықаралық сапа стандарттарын енгiзу
арқылы отандық өнiмнiң бәсекеге
қабiлеттiгiн одан әрі арттыру;
экономиканың кейбiр қайта
өңдеу салаларын дамыту үшiн тиiмдi
жағдайлар қалыптастыру

Қажеттi ресурстар мен Қажет емес
Бағдарламаны
қаржыландыру көздерi

Бағдарламаны iске асыру 2007-2008 жылдар
мерзiмдерi

Бағдарламаны iске Бағдарламаны iске асыру Қазақстанның
асырудан күтiлетiн Дүниежүзiлiк сауда ұйымына кiру
нәтижелер шеңберiндегi өтпелi кезеңде
экономиканың кейбiр салаларының
бейiмделуi үшiн мыналар арқылы нақты
жағдайлар жасауға ықпал ететiн болады:
халықаралық талаптарға сәйкес өнiмнiң
қауiпсiздiгi мен сапасын қамтамасыз
ету;
Қазақстан Республикасының ұлттық
заңнамасын Дүниежүзiлiк сауда ұйымының
нормаларына сәйкес келтiру;
ауыл шаруашылығы инфрақұрылымын дамыту;
ветеринарлық қызметтер мен
өсiмдіктердiң карантинi жөнiндегi
қызметтердi дамыту;
жеңiл, ағаш өнеркәсiбi мен
фармацевтикалық өнеркәсiп салаларын
дамыту

2. Кiрiспе

Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына кiру шеңберiндегi өтпелi кезеңде экономиканың кейбiр салаларының бейiмделуiнiң 2007-2008 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) мыналарға сәйкес әзiрленген:
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2003 жылғы 17 мамырдағы N 1096 Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының Индустриялық - инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясы
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006 жылғы 31 наурыздағы N 222 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстанның әлемдегi барынша бәсекеге қабiлеттi елу елдiң қатарына кiру стратегиясы" атты 2006 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан халқына Жолдауын iске асыру жөнiндегi iс-шаралардың жалпыұлттық жоспарын және Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасын орындаудың желiлiк кестесiнiң 24-тармағы.
Дүниежүзiлiк сауда ұйымына (бұдан әрi - ДСҰ) кiру Қазақстан үшiн өзектi қажеттiлiк болып табылады, өйткенi, Қазақстан салыстырмалы түрде шағын iшкi нарығы бар ел болып табылады. Сондықтан республикаға өз тауарлары мен қызметтерiн сыртқы нарықтарға жылжыту үшiн экономикалық өсiм көздерiн iздеу қажет, бұл көп жақты сыртқы сауданы, оның iшiнде ДСҰ шеңберiнде дамытуды болжайды.
Қазақстанның ДСҰ-ға қатысуы iшкi нарықты одан әрi ырықтандыруға да, отандық өнiмдi сыртқы нарықтарға барынша ауқымды жылжытуға, өңдеушi өнеркәсiп, әсiресе инновациялық бағыттағы кәсiпорындар жiтi қажет ететiн шетел инвестицияларының ағынын ұлғайтуға да ықпал ететiн болады.
Қазақстан ДСҰ-ға қосылғаннан кейiн ДСҰ-ға мүше барлық елдер Қазақстанда барынша қолайлылық режимiнiң күшiн таратуға, яғни тең жағдайларда нарыққа енуге мiндеттi болады. Бұл кедендiк тарифтерге де қызметтер нарығына ену жағдайларына да қатысты.
Бүгiнде ДСҰ өз шеңберiнде әлемдiк сауданың 95 %-дан астамы жүзеге асырылатын 149 елдi қамтиды, Қазақстан өзiнiң сауда әрiптестерiнiң басым көпшiлiгiмен барынша қолайлы жағдайларға ие болады.
Бұл Бағдарламаны әзiрлеу қажеттiлiгi Мемлекет басшысының "Қазақстанның әлемдегi барынша бәсекеге қабiлеттi елу елдiң қатарына кiру стратегиясы" атты 2006 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан халқына Жолдауында аталды, онда: "Өтпелi кезеңде бiздiң экономикамыздың кейбiр салаларын, әсiресе шикiзатты қайта өңдеудi дамыта отырып, ауыл шаруашылығын қолдауға мүмкiндiк беретiн ДСҰ-ға кiру шеңберiндегi экономиканың кейбiр салаларының "бейiмделу бағдарламасын" әзiрлеу және iске асыру" деп көрсетiлдi.

3. Қазiргi жай-күйдi талдау

3.1. Дүниежүзiлiк сауда ұйымына кiру рәсiмi

ДСҰ қазiргi заманғы халықаралық сауда жүйесiнiң заңнамалық және институционалдық негiзiн, көп жақты келiсу және оның мүше елдерiнiң саудамен және қызметтермен сауда саласындағы саясатын реттеу, сауда дауларын реттеу және стандартты сыртқы сауда құжаттамасын әзiрлеу тетiгiн бiлдiредi.
ДСҰ 1995 жылы Тарифтер және сауда туралы Бас Келiсiм (ГАТТ) шеңберiнде көп жақты келiссөздердiң Уругвай кезеңiнiң қорытындысы бойынша 1994 жылғы сәуiрде қол қойылған Марракешш келiсiмiнiң негiзiнде құрылды. ДСҰ-ны құру туралы келiсiм 29 құқықтық құжаттарды және ГАТТ жөнiндегi келiссөздердiң көп жылғы кезеңiнде қол жеткiзiлген негiзгi ережелердi қамтитын, көп жақты сауда жүйесi шеңберiнде елдердiң құқықтары мен мiндеттерiн айқындайтын 25 министрлiк декларациясын қамтиды.
ДСҰ-ның барынша маңызды қағидаттарының iшiнде мыналарды атауға болады:
кемсiтушiлiксiз сауда;
ұлттық режим қағидаты;
сауданың ашықтығы (алдын ала болжамдылығы).
Кемсiтушiлiксiз сауда қағидаты ГATT-тың 1-бабында жазылған "барынша қолайлылық режимi" ұғымында көрсетiлген. Барынша қолайлылық режимi ДСҰ мүшелерi осы ұйымға мүше қандай да бiр елдiң өнiмiне басқа мүше елдiң тауарларына ұсынатын режимнен қолайлылығы кем болмайтын режимдi ұсынуға мiндеттi екенiн бiлдiредi. Сонымен ешбiр ел қандай да бiр басқа елге қатысты ерекше сауда басымдықтарын беруге, кемсiтушiлiк шараларын қолдануға тиiс емес; барлық елдер бiрдей жағдайда болады, яғни бұл қағидаттың идеясы барлық елдер адал негiзде бәсекеге түсе алатын тең жағдай құру болып табылады.
Бұдан өзге ДСҰ ережелерi елдiң ДСҰ-ға мүше елдерден келген импорттық тауарларға ұлттық режим ұсыну тиiстiлiгiн көздейдi. "Ұлттық режим" ұғымы мына талапты болжайды: импорттық тауарлар нарыққа түскен бойда, олар отандық өндiрiстiң балама тауарларымен тең жағдайда болуы тиiс. Бұл ұғымның мағынасы үкiметтiң отандық өндiрушiлерге шетел компанияларымен салыстырғанда барынша қолайлы жағдайлар жасамауы немесе оны басқалардан бөлек қоя отырып, қандай да бiр шетелдiк жеткiзушiге артықшылық көрсетпеуi тиiстiгiн бiлдiредi.
Халықаралық сауданың ашықтығы (айқындық, алдын ала болжамдық) ДСҰ-ға мүше елдердiң тұрақты негiзде ДСҰ хатшылығына оның сыртқы сауда режимiнiң - экспорттық және импорттық бағдардың, стандарттардың, сондай-ақ өзге де ережелер емес шектеулердiң өзгерiстерi туралы ақпаратты беруге мiндеттiлiгi есебiнен қол жеткiзiледi. Осылайша, осы қағидатқа сәйкес халықаралық сауда барынша алдын ала болжамды болуы және осы арқылы экономикалық дамуға және елдер арасындағы қатынастарда сыртқы экономикалық тұрақсыздықты төмендетуге ықпал етуi тиiс.
ДСҰ-ға кiрудi ниет еткен ел (бұдан әрi - бақылаушы ел) ұсынатын негiзгi құжаттардың бiрi Сыртқы сауда режимi туралы меморандум болып табылады, ол жоғары егжей-тегжейлi деңгейде құқықтық негiздi, заңнамалық актiлердi және бұл ережелердiң бақылаушы ел саудасындағы саяси орындалушылығын айқындайды.
Сырты сауда режимi туралы меморандумды бергеннен кейiн болатын сауалдар мен жауаптар кезеңiнде бақылаушы ел өзiнiң сыртқы сауда режимiнiң барлық аспектiлерi бойынша көптеген сауалдарға жауап беруге мiндеттi болады. Бұл сауалдар көптеген тақырыптарға: iшкi инвестициялық режим туралы жалпы анықтама мен жекешелендiру бағдарламаларынан бастап зияткерлiк меншiктi қорғау ережелерiн құқықтық қолданудың ерекшелiгi туралы және акциздiк салықтарды пайдаланудың ең көп толық мәселелерiне дейiн қатысты болуы мүмкiн. Құрамына ДСҰ-ның кез келген мүше елi кiруi мүмкiн бақылаушы елдiң ДСҰ-ға кiруi жөнiндегi жұмыс тобы (бұдан әрi - Жұмыс тобы) мүшелерi қойған сұрақтар негiзiнде, коммерциялық мүдделердi ескере отырып, бақылаушы ел, әдетте өзiнiң ұлттық заңнамасына өзгерiстер енгiзедi.
Бақылаушы елдiң сыртқы сауда режимiн талқылауының келесi кезеңi Жұмыс тобының Баяндама жобасын қалыптастыру болып табылады. Ол қаралып, өзгерiстер енгiзiлгеннен кейiн бұл Баяндаманы Жұмыс тобы қабылдайды және қосылу туралы хаттамамен және мiндеттемелер кестесiмен бiр мезгiлде ДСҰ-ның Бас кеңесiне бекiтуге бередi.
Осылайша, ДСҰ-ға қосылу - бұл бiрiншi кезекте келiссөздер процесi.
Ел ұйымға "бар мүшелермен келiсiлген жағдайларда" қосылуы тиiс. Тарихта ДСҰ-ға қосылудың бiрде бiр бiрдей процесi болған емес. Мiндеттердiң бiрегей жиынтығы қосылудың кез келген процесiнiң нәтижесi болады. ДСҰ-ға қосылатын елдiң түпкiлiктi шарты бар мүшелердiң коммерциялық мүдделерiнiң жинақталып, зерттелуi және бақылаушы елдiң сауда жеңiлдiктерiн ұсыну дайындығы болып табылады.
ДСҰ жүйесiнiң екi жиек бұрышты тұрпатын бөлiп қарауға болады, олар:
ГАТТ және ДСҰ келiсiмдерiнде жасалған ережелер мен мiндеттемелер;
Екi жақты да көп жақты да негiзде бақылаушы ел мен бар мүшелер арасындағы келiссөздер барысында қабылданған мiндеттемелер.
Заң келiсiмдерiнiң мәтiндерiнде бар ережелер барлық мүшелер үшiн бiрдей болғанымен, жекелеген мүшелердiң мiндеттемелерiнiң арасында айырмашылықтар бар. Бұл қосылатын ел қабылдайтын мiндеттемелердiң ауқымы мен тереңдiгi қосылу процесi барысында айқындалады.
ТМД елдерiнiң iшiнде үш ел - Қырғызстан, Грузия мен Молдова ДСҰ-ның толық құқықты мүшесi болды және олар өтпелi кезең сатысында тұр.
Қазақстан Республикасы ДСҰ-ның Хатшылығына 1996 жылы өтiнiм бердi. 1996 жылы Қазақстанға ДСҰ-дағы бақылаушы ел мәртебесi берiлдi. Мұнымен бiр мезгiлде Қазақстанның ДСҰ-ға кiруi жөнiндегi Жұмыс тобы құрылды.
Қазақстанның ДСҰ-ға кiруi жөнiндегi жұмыс тобының құрамына ДСҰ-ға мүше 39 ел кiредi:
Қырғызстан, Грузия, Пәкстан, Түркия, Қытай, Корея, Оман, Жапония, Куба, Мексика, Норвегия, Гондурас, Америка Құрама Штаттары, Еуропалық Одақ, Австралия, Канада, Швейцария, Бразилия, Доминикан Республикасы, Малазия, Египет, Болгария, Yндiстан, Моңғолия, Парагвай, Израиль, Колумбия, Индонезия, Армения, Жаңа Зеландия, Молдова, Тайвань, Тайланд, Сальвадор, Хорватия, Ямайка, Шри-Ланка, Панама және Гватемала.
2003 жылы Қазақстан кiру процесiнiң ақпараттық кезеңiн аяқтады және Жұмыс тобының мүшелерiмен ДСҰ-ға мүшелiк шарттарын айқындау жөнiндегi келiссөздер процесiнiң белсендi кезеңiне кiрдi.
Келiссөздер көп жақты және екi жақты деңгейде төрт негiзгi бағыттар бойынша жүргiзiлуде, олар:
1. Жүйелiк мәселелер жөнiндегi көп жақты келiссөздер. Бұл келiссөздер шеңберiнде ДСҰ-ға мүше елдер бiздiң елiмiздiң экономикалық және сыртқы сауда режимiн талдайды және Қазақстанның заңнамасын ДСҰ нормаларына сәйкес келтiру жөнiнде ұсынымдар бередi.
2. Ауыл шаруашылығы жөнiндегi екi жақты келiссөздер. Бұл келiссөздерде ДСҰ-ға мүше елдер ауыл шаруашылығы секторын мемлекеттiк қолдау түрлерiн және көлемiн талдайды.
3. Тауарлар нарығына ену жөнiндегi екi жақты келiссөздер. Мұнда Қазақстан ДСҰ-ға мүше елдерден импортталатын ауыл шаруашылығы және өнеркәсiп тауарларына қолданатын кедендiк баждардың барынша көп деңгейi келiсiледi.
4. Қызметтер нарығына ену жөнiндегi екi жақты келiссөздер. Бұл келiссөздер барысында Қазақстан шетелдiк компаниялардың қазақстандық қызметтер нарығына ену шарттары жөнiндегi, мысалы, қаржылық, құрылыс, телекоммуникациялық қызметтер сияқты мiндеттемелердi қабылдайды.
Қазақстанның ДСҰ-ға қосылуының мүмкiн болатын әлеуметтiк-экономикалық салдарлары экономиканың әртүрлi салаларындағы шаруашылық жүргiзу субъектiлерi үшiн бiрдей пайдалы болып табылмайды. Бәсекеге қабiлеттi емес өнiм шығаратын отандық кәсiпорындардың елеулi бөлiгi үшiн елдiң ДСҰ-ға кiруi: немесе өндiрiстi жаңғырту немесе оны тоқтату сияқты тиiстi таңдаудың болмай қоюшылығын бiлдiредi. Егер кәсiпорын жұмыс iстегiсi келсе бәсекеге қабiлеттi өнiмдi шығаруды үйренуге мәжбүр болады.
Өзгерiс үшiн уақыт, қаражат, ниет пен бiлiктiлiк, сондай-ақ белгiлi бiр өтпелi кезеңде iшкi нарықты және бұл нарықтағы кенет болатын өзгерiстерге дайын емес өндiрушiлер үшiн мемлекеттiк қорғау шаралары қажет. Ал олар нарықтың көптеген қатысушылары үшiн өте қатал шаралар арқылы реформалау уақытындағыдай кенеттен болуы мүмкiн.
Осыған байланысты қазiргi кезде Қазақстан келiссөздер процесiнде мына шарттарды қойып отыр:
мiндеттемелердi орындау мерзiмiн ұлғайту;
нақты келiсiмдерге байланысты белгiлi бiр мiндеттемелер бойынша барынша жоғары немесе барынша төмен сатылар алу;
мiндеттер мен рәсiмдердi орындауға икемдi әдiстi iске асыру құқығының берiлуi;
хаттамаға "барлық мүмкiндiктердi жасауға ұмтылу туралы" ереженi енгiзу, бұл қабылданған мiндеттемелердi орындау режимiн жеңiлдету үшiн кейбiр бостандықтарды бередi.
Сонымен қатар, соңғы жылдары ДСҰ-ға мүше елдерi қосылу туралы келiссөздер процесiнде ТМД елдерiне айрықша шарттар алуға (мысалы, барынша ұзақ өтпелi кезеңдер ұсыну нысанында) мүмкiндiк бермейдi, мұны олар ДСҰ келiсiмдерiн орындау нарықтық экономикаға өтудiң маңызды элементi болып табылатындығымен түсiндiредi.
Қазақстан бұрыннан "ДСҰ режимiнде" тiршiлiк етуде. Қазақстанның орташа импорттық тарифi барлық тауарлар бойынша - 7,9 %-ды, ауыл шаруашылығы тауарлары бойынша - 12,4 %-ды және өнеркәсiп тауарлары бойынша 6,7 %-ды құрап отыр.
Бұлар ДСҰ-ға мүше елдердiң тарифтiк қорғау деңгейiнен онша ерекшеленбейдi. Мысалы, Канаданың импорттық тарифi ауыл шаруашылығы тауарына 7,7 %, өнеркәсiп тауарларына 5,7 %; АҚШ - ауыл шаруашылығы тауарларына 10,9 %, өнеркәсiп тауарларына 4 %; ЕО - тиiсiнше 15,7 % және 4 % деңгейiнде. Осылайша, қазақстандық нарық импортқа және экспортқа қатысты барынша ырықтануды бастан кешiрдi.

3.2. Ауыл шаруашылығы саясаты

3.2.1. Дүниежүзiлiк сауда ұйымының негiзгi талаптары

Агроазық-түлiк өнiмiнiң саудасын ырықтандыру үшiн ДСҰ қатысушылары ауыл шаруашылығы бойынша арнайы келiсiмге қол қойды. Мұндай келiсiмнiң қажеттiлiгi бiрқатар дамыған елдердiң (ЕО елдерi, Жапония, Норвегия, Швейцария және Оңтүстiк Корея) отандық ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлерiн қолдау деңгейi өте жоғары болуына байланысты туындады және бұл олардың нарығына басқа елдер тауарларының енуiне кедергi жасады.
Халықаралық ауыл шаруашылығы саудасының реформаларына Аргентина, Канада, Жаңа Зеландия, Бразилия және басқа да бiрқатар елдер кiретiн Керн тобы елдерi бастамашы болды. Реформалаудың негiзгi уәжiне дамыған елдерде аграрлық сектордың елеулi субсидиялары зор экономикалық шығындарға әкелетiнi (ауыл шаруашылығы өнiмiн қайта өндiру) және әдiл бәсекелестiктi дамытуға кедергi жасайтыны алға тартылды. Сондықтан нәтижесiнде ауыл шаруашылығы жөнiндегi келiсiм өндiрiстi ынталандыратын және сауданы бұрмалайтын шараларды шектеуге арналды және ол бiрте бiрте жаһандық агроазық-түлiк нарығының субсидиялардың бәсекелестiк тәртiбi бойынша емес, нарық дабылдарына сәйкес жұмыс iстеуiне мүмкiндiк бермек.
Ауыл шаруашылығы саласында қабылданатын мiндеттемелер ДСҰ-ға қосылу туралы келiссөздердiң барынша қиын элементтерi болып табылады. Ауыл шаруашылығы жөнiндегi келiссөзде үш негiзгi аспект бар, олар: iшкi қолдау, нарыққа ену және экспорттық субсидиялар. Бақылаушы ел барлық осы мәселелер бойынша ұсыныстар беруi тиiс.
Iшкi қолдау. Ауыл шаруашылығы өндiрушiлерiне ұсынылатын барлық қолдау шаралары Келiсiмнiң сыныптама жүйесiне сәйкес аталуы және ақша бiрлiгiмен өлшелiнуi әрi үш жылдық кезеңге есептелуi тиiс. Егер ДСҰ-да қаралатын "өндiрiстi ынталандыратын" және "сауданы бұрмалайтын" шаралар сатыдан тыс шамада пайдаланылса, онда бақылаушы ел оларды жыл сайын белгiленген шама кезеңi, әдетте алты жылдық кезең iшiнде бiрте бiрте қысқарту жөнiнде мiндеттеме қабылдауы тиiс.
Нарыққа ену. Бақылаушы ел тарифтiк емес кедергiлердi тарифтiк
баламаларға көшiрiп, бұл тарифтiк ставкаларды жоғарғы деңгейде байланыстыруы тиiс және содан соң бұл ставкаларды белгiленген имплементациялық кезең iшiнде жыл сайын азайту арқылы қысқартады.
Экспорттық субсидиялар. Бақылаушы ел өзiне мiндеттеме алуы не қосылу сәтiнен бастап экспорттық субсидияларды пайдаланбауы, не қолда бар экспорттық субсидияларды ақшалай мәнде бағалауы және имплементациялық кезең iшiнде оларды жыл сайынғы қысқарту жөнiнде мiндеттемелер қабылдауы тиiс.
Ауыл шаруашылығы жөнiндегi келiсiм елдердi төрт санаттың бiрiне сәйкес ауыл шаруашылығын қолдаудың iшкi шараларына оларды жiктеудi мiндеттейдi. Бұл санаттар ДСҰ тiлiнде "себеттер" деп аталады.
Қолдаудың жиынтық шарасы (немесе "сары себет"). Бұл себеттiң аграрлық саясатының iс-шарасы өндiрiстi ынталандырушы және тиiсiнше, сауданы бұрмалаушы ретiнде есептеледi. Бұл жерде көрсетiлетiн шаралар екi санатқа бөлiнуi тиiс: өндiрiстi дамытуға арналған қолдау және өндiрiстен бөлiнген қолдау. Ауыл шаруашылығы жөнiндегi келiсiмде мемлекеттiк қолдаудың қандай шараларын "сары себетке" жатқызуға болатындығының нақты айқындамасы жоқ. Тұтас алғанда, оған төменде санамаланатын басқа үш санатқа енгiзiлмейтiн барлық шаралар жатқызылады деп қорытындылауға болады. Сонымен қатар, "сары себетке" мемлекеттiң жоғалтқан кiрiсiн қосып алады, яғни, ауыл шаруашылығы өндiрушiлерiн салықтардан және мемлекет беретiн кредиттердi қайтарудан босатты.
Өндiрiстi қысқарту бағдарламасының шеңберiнде тiкелей төлемдер (немесе "көк себет"). Келiсiмде, осы төлемдер, егер олар тiркелген алаңдар мен астықтарға негiзделетiн болса мiндеттi қысқартуға ұшырамауы тиiс, ал мал шаруашылығында - егер олар тiркелген мал басына жүзеге асырылатын болса. Бұл санат бiрыңғай ауыл шаруашылығы саясатының 1992 жылғы реформаларының шеңберiнде келiсiлген өтемдiк төлемдер ДСҰ-ның ережелерiне қайшы келмейтiн және ЕО-ға ауыл шаруашылығы жөнiндегi келiсiмдi бекiтуге мүмкiндiк беретiн ретiнде есептелетiндей Еуропалық Одақ үшiн ымыра ретiнде қабылданған болатын.
Қысқарту жөнiндегi мiндеттемеден босататын шаралар (немесе "жасыл себет") саудаға немесе өндiрiске ең аз бұрмаланған әсер ететiн немесе етпейтiн және тұтынушыларға трансферттердi және өндiрушiлердi қолдауды болжамайтын мемлекеттiк бағдарламалар шеңберiнде берiлетiн, өндiрiстi өсiрудi ынталандыратын шаралар "жасыл себет" санатына енгiзiлуi мүмкiн. Оларға ауылда консалтингтi дамыту, зиянкестердiң таралуының алдын алу және олармен күрес, зейнетақылық қамтамасыз ету бағдарламалары, астықтарды сақтандыру және өзгелерi жатады. "Жасыл себет" шаралары қысқарту жөнiндегi мiндеттемелерден босатылады.
Арнайы және теңдестiрiлген режим. Ауыл шаруашылығы жөнiндегi келiсiмнiң мәтiнiнде ауыл шаруашылығын немесе ауылдық жерлердi дамытуға жәрдемдесетiн қолдаудың тiкелей немесе жанама мемлекеттiк шаралары дамыған елдердi дамыту бағдарламасының ажырамас бөлiгi екендiгi туралы айтылады. Бұл ретте, дамыған елдердiң ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiне әдетте берiлетiн материалдық-техникалық ресурстарды сатып алуға инвестициялық субсидиялар мен дотациялар қысқарту жөнiндегi мiндеттемелерден босатылуы тиiс. Сондықтан, мұндай шаралар өз мiндеттемелерiнiң тiзiмiне арнайы және теңдестiрiлген режим шараларын енгiзген елдердiң үстiнен шектеулерсiз пайдаланылуы мүмкiн.
Осылайша, ДСҰ ережелерi халықаралық сауданың тиiмдiлiгiне терiс әсер ететiн мемлекеттiк аграрлық саясаттың тек қана айқындалған шараларын мiндеттi қысқартуды талап етедi, бұл жағдайда мемлекет қорында аграрлық секторды қолдау жөнiнде өзге iс-шаралардың айтарлықтай кең спектрi қала бередi.
Бақылаушы ел екi тәсiлдiң бiрiн таңдай алады:
1) қысқарту жөнiндегi мiндеттемелерден босату санатына мейлiнше көп шараларды жатқызуға тырысу ("жасыл себетке", "көк себетке" немесе арнайы немесе дифференциалдандырылған режимге);
2) ҚЖС санатына ("сары себет"), оның мөлшерiн қолдаудың ақырғы қысқартылған деңгейi ауыл шаруашылығының тауар өндiрушiлерiн қолдау үшiн жеткiлiктi болатындай барынша ұлғайта отырып, мейлiнше көп шараларды жiктеу.
ТМД елдерi осы проблеманы шешу үшiн әртүрлi тәсiлдердi таңдады.
ДСҰ-ға қосылған елдер - Грузия мен Қырғызстан - бiрiншi стратегияны, бұл уақытта Молдова - екiншiнi таңдады.
Келiссөздiк процесте тұрған қалған елдер - Беларусь, Қазақстан және Ресей - "сары себетке" мейлiнше көп шараларды қосуға тырысуда.

3.2.2. Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылығының
ағымдағы жай-күйi және оның техникалық қамтамасыз етiлуi

Соңғы жылдары республиканың агроөнеркәсiптiк кешенiн дамыту тұрақтандырылды. Ауыл шаруашылығы өнiмдерi мен оны қайта өңдеу тағамдары өндiрiсiн ұлғайтуда оң iлгерiлеу байқалады. Азық-түлiк импортының деңгейi төмендеуде, жабдықпен және ауыл шаруашылығы техникасымен жасақтау өсiп келедi.
Ауыл шаруашылығы өнiмдерiнiң өндiрiсi мен саудасының әлемдiк жүйесiнiң шеңберiнде ымырашылдық экономика жағдайында ұлттық бәсекелiк артықшылық және оның дамуы басым мәнге ие болуда. Аграрлық сектордың бәсекеге қабiлеттiлiгiн қамтамасыз ету оның аграрлық өндiрiсiн индустриализаиялауға және оның АӨК өнiмдерiнiң негiзгi түрлерi бойынша тиiмдiлiгiнiң өсуiне негiзделген тұрақты дамуын болжайды.
Аграрлық саланың жаңа сапасы агроөнеркәсiптiк саясатты онда сауда құрамдастарының өсуiмен, ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң маркетингтiк тәсiлге көшуiне және таяу және алыс шетелдердiң экспортын жандандыру арқылы ұстауды кеңейтудi болжайды.
Аграрлық өндiрiстiң тұрақтылығы - елдiң өндiрiстiк қауiпсiздiгiнiң және әлеуметтiк тұрақтылығының негiзi екендiгiн ескеру қажет.
Ауыл шаруашылығы өнiмдерi өндiрiсiнiң серпiнi соңғы үш жылда тұрақты дамуды көрсетедi. Мәселен, 2006 жылы ауыл шаруашылығы өнiмiнiң жалпы көлемi республика бойынша жалпы алғанда ағымдағы бағаларда 850,8 млрд. теңгенi құрады, бұл 2005 жылмен нақты көрiнiсте 11,5 % және 2004 жылғы көрсеткiштерден 21,7 %-ға (698,8 млрд. теңге) 19,5 %-ға көп.
Өсiмдiк шаруашылығы өнiмдерi 2006 жылы 429,9 млрд. теңгенi (2005 жылмен салыстырғанда 7,5 %-ға өсiм және 2004 жылмен салыстырғанда 9,8 %-ға көп), мал шаруашылығы өнiмдерi - 376,7 млрд. теңге (3,7 %-ға (2005 жыл) және 2004 жылмен салыстырғанда 12,5 %-ға ұлғаю).
2005 жылы астықтың жалпы жиыны (алдын ала жасалған деректер бойынша) пысықталғаннан кейiнгi салмақта 13,5 млн. тоннаны құрады. 2004 жылғы деңгейден 9,4 %-ға жоғары. Дәндi-дақылдар астығының айтарлықтай ұлғаюына Қостанай (47,8 %), Солтүстiк Қазақстан (25,5 %), Ақмола (19,8 %) облыстары қол жеткiздi.
2005 жылы 2004 жылмен салыстырғанда шаруашылықтардың барлық санаттарында iрi қара мал басының 4,5 %-ға (5440,2 мың бас), қой мен ешкi 6,5 %-ға (142774,8 мың бас), шошқа - 1,6 %-ға (1313,3 мың бас), жылқы 3,5 %-ға (1160,0 мың бас), түйе - 3,0 %-ға (129,5 мың бас) және құстар 2,8 %-ға (26325,4 мың). 2005 жылы 2004 жылмен салыстырғанда барлық облыстарда ет және сүт, Маңғыстау облысынан басқа барлық облыстарда - жұмыртқалар өндiрiсiнiң өсуi белгiлендi.

Өсiмдiк шаруашылығы
2006 жылы дәндi-дақылдардың жаздық егiн себуi Қазақстан Республикасы Статистика агенттiгiнiң деректерi бойынша 14,1 млн. га-ны құрады. Бұл 2005 жылғы деңгеймен салыстырғанда (13,6 млн. га) 500 мың га-ға көп, оның iшiнде негiзгi дәндi-дақылдар - жаздық егiн бидайы 11,7 млн. га-ға, 1,8 млн. га-ға арпа себiлген.
2006 жылы 2005 жылмен салыстырғанда жүгерi дәнiн егу 12,7 мың га-ға қысқарды, бұл ретте күрiш егу алаңы 2,4 мың га-ға ұлғайды.
2006 жылы майлы дәндi-дақылдар егiстiк алқаптарында ұлғаю болды - барлығы 758,0 мың га егiс салынды, оның iшiнде күнбағыс - 495,9 мың га, соялар - 47,0 мың га, сафлора - 81,9 мың га және рапса - 123,9 мың га.
Қант қызылшасына арналған алқаптар азайтылды. Жалпы алғанда республикада 2006 жылы 2005 жылмен (19,2 мың га) оның егiстiк алқабын 4,6 мың га-ға азайды, оның iшiнде Алматы облысында - 14,2 мың га және Жамбыл облысында - 0,4 мың га.
2006 жылы мақта алқабында 200,2 мың га егiлдi, оның iшiнде Оңтүстiк Қазақстан облысында - 200,2 мың га.
Алдын ала жасалған деректер бойынша 2006 жылы дәнді-дақылдар 14,2 млн. га-ға орылды және ұсақталды. Астықтың жалпы жинауы 18,5 млн. тонна астықты (өңделгеннен кейiнгi салмақта) құрады, орташа шығымдылығы 13,0 ц/га, бұл 2005 жыл деңгейiнен 1,7 ц/га көп.
Сонымен қатар Республикада 2006 жылы 2,3 млн. тонна картоп және 2,1 млн. тонна көкөнiс, 368,8 мың тонна қант қызылшасы, 465,1 мың тонна мақта-қозасы жиналды.
Мемлекеттiк қолдау шаралары тұқым өндiрiсiнде тұқымдық материалдың жалпы көлемiнiң егiстiк сапасына сараптама жүргiзуге, өндiрiстiң көлемдерiн қажеттiлiкпен сәйкестендiрудi жүргiзуге және элиталық тұқымдарды iске асыруға (жылына 54-58 мың тонна) мүмкiндiк бердi.
Себiлетiн сұрыпталған тұқымдар үлесi 2001 жылғы 53 %-дан 2006 жылы 99,5 %-ға ұлғайды, бұл ретте 1-2-класты тұқымдар үлесi 72 %-ға дейiн, ал жоғары өсiмпаздығы 87 %-ға дейiн өстi.
2005 жылы 2004 жылдың ұқсас кезеңiмен салыстырғанда өсiмдiк шаруашылығы өнiмдерi саласында мынадай өндiрiстер ұлғайды:
жемiстiк және көкөнiстiк шырындар - 77 297,2 мың литрден 100 052,7 мың литрге (29,4 %);
көкөнiс консервiлерi - 2,469 тоннадан 3 383 тоннаға дейiн (37,0 %-ға);
томат консервiлерi - 8,636 тоннадан 9 772 тоннаға дейiн (13,2 %-ға);
ұн - 2 126 574 тоннадан 2 607 105 тоннаға (22,6 %-ға);
арпа - 28 802 тоннадан 33 160 тоннаға дейiн (15,1 %-ға);
макарон өнiмдерi - 79 228 тоннадан 83 199 тоннаға дейiн (5,0 %-ға);
шоколад - 51 932 тоннадан 69 438 тоннаға дейiн (33,7 %-ға);
кофе мен шәй - 17 243 тоннадан 19 266 тоннаға дейiн (11,7 %-ға).
2006 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша республикада 134,2 мың шынжыр табанды және дөңгелектi тракторлар, 44,5 мың астық жинау комбайндары, 15,1 мың жатка, 90,4 мың тұқым сепкiш бар.
Бұл ретте ауыл шаруашылығы машиналарының негiзгi түрлерiн жаңартудағы жыл сайынғы есеп мыналарды құрайды:
дөңгелектi-жыртпа тракторлар - 7-8 мың бiрл.;
астық жинау комбайндары - 4 мың бiрл.;
тұқым сепкiш - 0,8 - 1,0 мың бiрл.;
жаткалар - 0,6-0,8 мың бiрл.
Қазiргi кезде жыл сайын 3 мың бiрлiк ауыл шаруашылығы техникалары сатып алынып отыр, алайда ол жеткiлiктi емес. Республикадағы есептен шыққан негiзгi ауыл шаруашылығы машиналарын ескерте отырып, машиналық-трактор паркiн толық жаңғырту үшiн 10-12 жыл қажет.

Мал шаруашылығы
2006 жылғы 1 қаңтардағы жай-күйi бойынша iрi қара мал саны 5440,2 мың басты құрады немесе өткен жылғы деңгейге қарама қарсы 4,5 %-ға тиiсiнше өстi, қойлар мен ешкiлер - 14274,8 мың бас немесе 6,5 %, жылқылар - 1160,0 мың бас немесе 3,5 %, түйелер - 129,5 мың бас немесе 3,0 %, шошқалар - 1313,3 мың бас немесе 1,6 % және құстар - 26352,4 мың бас немесе 2,8 %. Ет өндiрiсi тiрiдей салмақта 1372 мың тоннаны құрады немесе 4,2 %-ға өстi, тиiсiнше сиыр сүтi - 4712,7 мың тоннаға немесе 4,3 %, жұмыртқа - 2514,7 мың дана немесе 8,5 % және жүн - 29,2 мың тоннаға немесе 7 %.
Мал шаруашылығында оң iлгерiлеуге селекциялық-тұқымдық жұмыс белгiлi бiр әсер етедi. Мемлекет тарапынан жасалатын мақсатқа бағытталған қолдаудың нәтижесiнде асыл тұқымды мал шаруашылығындағы жағдай тұрақтандырылды. Асыл тұқымдық желi айтарлықтай кеңейдi.
2006 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша мал шаруашылығы саласында 441 субъектiлер есептеледi. Олардың iшiнде, мал шаруашылығы малдарының асыл тұқымды жас малдарын өсiрумен және сатумен 426 шаруашылық субъектiлерi айналысады, олардың 65-i асыл тұқым зауытының мәртебесiне ие және 351-i асыл тұқымды мал шаруашылығы мәртебесiне ие. Ауыл шаруашылығы малдарын өндiрушiлердiң тұқымдарын өндiрумен және сатумен асыл тұқымды мал шаруашылығы саласында 25 субъектi, оның iшiнде 2 асыл тұқымды және 23 дистрибьютерлiк орталықтар айналысады.
Республиканың өңiрлерiнде белгiлi бiр жұмыс мал табындарын отандық және шетелдiк селекциялар тұқымын жақсартатын өндiрушiлер тұқымдарымен сиырларды қолдан ұрықтандыруды енгiзу арқылы сапалы жетiлдiру жүргiзiлуде. Қолдан ұрықтандырумен мал басының жатырын қамту, сондай-ақ қолдан ұрықтандыру пункттерiнiң саны ұлғаюда. Қазiргi уақытта 2 сиырлар мен бұзауларды қолдан ұрықтандыру бойынша 2269 пункт қызмет көрсететiн малдарды қолдан ұрықтандыру жөнiнде 2 асыл тұқымды және 23 дистрибьютерлiк орталықтар жұмыс iстеуде. 2006 жылдың 11 айында iрi қара малды жатырлық контингентiн қолдан ұрықтандыру пункттерiнiң саны өткен жылдың ұқсас кезеңiмен салыстырғанда 159 бiрлiкке ұлғайды.
2005 жылы 2004 жылдың ұқсас кезеңiмен салыстырғанда мал шаруашылығы өнiмдерiн қайта өңдеу саласында ет және ет-өсiмдiк консервiлерi - 26 893 тоннадан 28 674 тоннаға дейiн (6,6 %-ға), сүт өңделген сұйық және кiлегейлер - 154 412 тоннадан 174 672 тоннаға дейiн (13,1 %-ға), сары май - 13 040 тоннадан 18 374 тоннаға дейiн (40 %-ға) ұлғайды.
Мал шаруашылығы өнiмiн өндiру саласында өнеркәсiптiк негiздегi
iрi мемлекеттiк мал шаруашылығы кешендерi ондаған мың фермерлiк және жеке шаруашылықтарды ауыстырды, бұл орта және iрi тауар өндiрiсiн жойып, сапаны төмендеттi.
Ауыл шаруашылығы өнiмiн механикалық өндiру тек мамандандырылған орта және iрi тауар шаруашылықтарында қолданылады әрi олардың мынадай проблемалары бар:
қарапайым серпiндi технологиялардың қолданылуы;
шаруа қожалықтары үшiн мамандандырылған машиналар мен технологиялық жабдықтардың, мини жабдықтардың жоқтығы;
жем-шөптер мен мал шаруашылығы өнiмiн дайындау технологиясының төменгi деңгейi.
Агроөнеркәсiп кешенiнiң баяу дамуы ауыл шаруашылығы шикiзаты мен өнiмiн қайта өңдеу және сақтау жөнiндегi кәсiпорындарын техникалық және технологиялық артта қалушылығында болып отыр.
Қайта өңдеу кәсiпорындарының қуаттылықтарды пайдалану коэффициентi мыналарды құрайды:
өсiмдiк майы бойынша - 67,4;
дәндi дақылдар бойынша - 40,6;
сүт бойынша - 25;
ет бойынша - 15,8;
жемiс және көкөнiстер бойынша - 15,8.
Агроөнеркәсiп кешенi субъектiлерiн техникалық жарақтандырудың негiзгi мақсаты ауыл шаруашылығы өндiрiсiн озат және перспективалық технологиялардың ауыл шаруашылығы машиналарымен және технологиялық жабдықпен қамтамасыз ету болып табылады.
Осыған байланысты ауыл шаруашылығы машиналарын жасау саласындағы техникалық саясат мына мiндеттердi жүзеге асыруға бағытталған:
қажеттi көлемде және елдiң ауыл шаруашылығы өңiрлерiнiң топырақ-климаттық жағдайларына бейiмдендiрiлген қазiргi заманғы аса тиiмдi, бәсекеге қабiлеттi машиналар кешенiмен өсiмдiк және мал шаруашылығы өнiмiн шығару, қайта өңдеу, сақтау жөнiндегi перспективалық аумақтық технологияларды қамтамасыз ететiн агроөнеркәсiптiк кешенiн техникалық қайта жарақтандырудың мемлекеттiк бағдарламасын қалыптастыру және iске асыру;
қолда бар машиналар паркiн жаңарту, сақтау және оның жұмыс қабiлетiн ұстау жөнiнде бiрiншi кезектегi шаралар кешiнен бекiту;
елдiң ауыл шаруашылығы өңiрлерiнiң топырақтық-климаттық жағдайларына бейiмделген қазiргi заманғы жоғары тиiмдi, бәсекеге қабiлеттi машиналарын өндiрудi дамыту.
Негiзгi проблемалар:
ауыл шаруашылығы техникасының және технологиялық жабдық тозуының жоғарылығы;
технологиялардың бұзылуының салдарынан өндiрiс өнiмдiлiгiнiң төмендiгi, ауыл шаруашылығы жарамсақтығының жемiстiлiгiнiң төмендеуi, ауыл шаруашылығы малдарының асыл тұқымдылық қорының қысқаруы және т.б.;
жанар-жағар май, құралдар мен материалдарға жоғары бағалар;
айналым қаражатының мейлiнше жеткiлiксiз көлемi және баламалы старттық капиталдың жетiспеушiлiгi;
тауарларды өткiзу нарықтарына жеткiзу кезiнде жоғары көлiктiк шығыстар;
ауыл шаруашылығы өнiмдерiнiң халықаралық стандарттарға сәйкес келмеуi;
мал шаруашылығындағы ұсақ тауар өндiрiсiне қайта ие болу. 80 %-дан астам мал жеке адамның ауласында ұсталуда.
Осы факторлар мал шаруашылығы өнiмдерiнiң iшкi нарықтағы төменгi бәсекеге қабiлеттiлiгiн көрсетедi және оның сыртқы нарыққа шығуы үшiн негiзгi бөгет болып табылады.

Қабылданатын шаралар
Соңғы жылдары республиканың ауыл шаруашылығы өндiрiсiн дамытуда Мемлекет басшысы мен Yкiмет қабылдаған бағдарламалардың арқасында мүмкiн болған оң нәтижелер байқалады: 2003-2005 жылдарға арналған мемлекеттiк агроазық-түлiк бағдарлама, Ауылдық аумақтарды дамытудың 2004-2010 жылдарға арналған агро-азық-түлiктiк бағдарламасы, Агроөнеркәсiп кешенiн тұрақты дамытудың 2006-2010 жылдарға арналған тұжырымдамасы және "Агроөнеркәсiптiк кешеннiң және ауылдық аумақтардың дамуын мемлекеттiк реттеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңы.
Агроөнеркәсiп кешенiн тұрақты дамытудың 2006-2010 жылдарға арналған тұжырымдамасы өндiрiстi жаңғырту және қайта жасақтау, оның институционалдық және өнеркәсiптiк инфрақұрылымдарын қаржылық, инвестициялық, сақтандыру, ақпараттық институттар арқылы дамытуды және салалық кластерлер құруды, сондай-ақ қауiпсiздiктi және халықаралық талаптарға сәйкес сапаны қамтамасыз етудi көздейдi.
Осы шараларды iске асыру ауыл шаруашылығы саласын елдiң ДСҰ-ға мүшелiлiгi шарттарында iшкi нарықта импортталатын өнiмдер бәсекесiне сапалы дайындауды және отандық өнiмдердiң сыртқы нарықтарға шығуы үшiн елеулi плацдарм әзiрлеудi қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
Осылайша, аграрлық кешендi индустрияландыру өнiмдiлiк өсуiнiң агроөнеркәсiптiк кешен өнiмдерiнiң салаларын техникалық жасақтаудың сапалы өсуi, ғылыми-негiзделген агротехниканы сақтау, ғылыми қамтамасыз етудi күшейту және инновациялық әзiрлемелердi енгiзу, нақты сектордың қажеттiлiктерiне сәйкес кадрлық қамтамасыз ету жүйелерiн қалыптастыру жөнiндегi кешендiк шараларды қабылдау арқылы қамтамасыз етiлетiн базалық факторларының бiрi болып табылады.
Сонымен қатар, агроөнеркәсiптiк кешеннiң қазiргi заманғы дамуына, оның iшiнде, ветеринарлық және фитосанитарлық қауiпсiздiктiң жүйелерiн, ауыл шаруашылығы өнiмдерiн дайындау жүйелерiне; агроөнеркәсiптiк кешен өнiмдерiнiң көтерме саудасын қалыптастыруға; агроөнеркәсiптiк кешеннiң қаржылық және сақтандыру инфрақұрылымдарын дамытуға және оны ақпараттық-маркетингтiк қамтамасыз етуге барлық күш-жiгер жұмсалады.
ДСҰ-ға кiру шеңберiнде маңызды мiндеттердiң бiрi агроөнеркәсiптiк кешен өнiмдерiнiң сапасын бақылауды және қауiпсiздiгi тәуекелдерiн бақылауды халықаралық талаптарға сәйкестендiру болып табылады. Тағам өнiмдерi қауiпсiздiгiнiң проблемасы өндiрiс жүзеге асырылатын жағдайдан бастап соңғы тұтынушыға дейiнгi барлық тiзбектi қамти отырып, кешендi сипатқа ие болады. Тәуекелдердi тиiмдi басқару ауыл шаруашылығы шикiзатын өндiру процестерiнен бастап, оның барлық құрамдастарын қамти отырып, дайын өнiмдi қайта өңдеу, тасымалдау, сақтау немесе iске асыру процесiмен аяқталатын тәуекелдi және қарсы әрекеттердi алдын ала анықтауды қамтамасыз ететiн халықаралық деңгейге сәйкес келетiн бақылау жүйесiнiң болуын болжайды. Осы негiзде ғана халықаралық стандартқа сәйкес келетiн бәсекеге қабiлеттi өнiмдер өндiрiсiне көшу мүмкiн болады.
Көлденең және тiкелей интеграция резервтерiн пайдалану негiзiнде агроөнеркәсiптiк кешен өнiмдерiнiң өнiмдiлiгi мен сапасының өсу катализаторы кластерлiк бастамаларды дамыту болып табылады.
Осылайша, осы шараларды iске асырудың көмегiмен саланың өнiмдiлiгi мен табыстылығының өсуi және отандық өнiмдердiң бәсекелiк артықшылықтарын дамыту негiзiнде агроөнеркәсiптiк кешеннiң тұрақтылығын қамтамасыз ету қажет.

3.3. Санитарлық және фитосанитарлық шаралар

Көп жақты сауда жүйелерiнiң шеңберiнде ДСҰ-ға мүше елдер өзара саудаға санитарлық және фитосанитарлық шаралардың терiс әсерлерiн азайтуға ұмтыла отырып және мұндай шараларды қабылдау халықтың денсаулығы мен өмiрiн қорғауды қамтамасыз ету мақсатында негiзін қалаушы мақсат ретiнде қызмет ететiндiгiн түсiне отырып, олар ұстануы тиiс белгiлi бiр ережелер қабылдады. Осы ережелер Санитарлық және фитосанитарлық шаралар қабылдау жөнiндегi келiсiмде жазылған.
Санитарлық және фитосанитарлық шаралар қабылдау жөнiндегi келiсiмнiң негiзгi қағидаттары мыналар болып табылады:
ДСҰ-ға мүше елдер арасындағы бiрдей немесе ұқсас шарттарда басым болатын кемсiтпеушiлiк қағидаттары;
халықаралық стандарттар мен ұсынымдарды үйлестіру;
басқа елдердiң санитарлық және фитосанитарлық шараларын, олар импорттаушы елдiң талаптарына сәйкес болғанда мойындау;
тәуекелдi бағалау ұғымын енгiзу;
зиянкестермен немесе аурулардан бос аймақтарды және зиянкестер немесе аурулар елеусiз таралған аймақтарды тану;
қабылданатын санитарлық және фитосанитарлық шаралардың ашықтығы.
Елдiң маңызды функцияларының бiрi халықтың өмiрi мен денсаулығын, жануарлар мен өсiмдiктердi қорғауды қамтамасыз ету болып табылады.
Мысалы, ел нарыққа тұтынушының денсаулығы үшiн қауiптi заттардан тұратын тауарларды жiбермеу мақсатында санитарлық-эпидемиологиялық жүйенi бекiтедi. Сонымен қатар, елдiң қауiпсiздiктi қамтамасыз етуiнiң ажырамас бөлiгi болып табылатын ветеринарлық бақылау және өсiмдiктер карантинi жүйелерi бар.
Осы жүйелер Қазақстанда нормативтiк құқықтық базадан тұрады, яғни, әкелу, өндiру және өткiзу ережелерiнен, заңдарынан, зиянды заттардың, стандарттардың және т.б. шектiк жол берiлетiн қоспалары, ауыл шаруашылығы және тағам өнiмдерiнiң қауiпсiздiк жөнiндегi талаптарға сәйкестiгiн бақылайтын инспекторлар мен қызметкерлер, адамдардың, малдар мен өсiмдiктердiң зиянды заттары мен ауруларының болуына зерттеу жүргiзетiн интродукциондық-карантиндiк питомниктер зертханалары жөнiндегi ережелерден тұрады.
Жалпы алғанда қазiргi таңда, Қазақстандағы санитарлық және фитосанитарлық шараларды қолдану саласындағы негiзгi заңдар "Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық қолайлығы туралы", "Ветеринария туралы", "Өсiмдiктер карантинi туралы" Қазақстан Республикасының Заңдары - Санитарлық және фитосанитарлық шараларды қолдану жөнiндегi келiсiм ережелерiне сәйкес келедi.
Сонымен қатар, ДСҰ Хатшылығымен және ДСҰ-ға мүше елдермен санитарлық және фитосанитарлық шараларды қолдану жөнiнде ақпарат алмасуды жүзеге асыратын Санитарлық, фитосанитарлық шаралар, саудадағы техникалық тосқауылдар жөнiнде Ақпараттық Орталық құрылды.
Сондай-ақ, ветеринария және өсiмдiктер карантинi саласындағы құқық қолдану тәжiрибесiн Санитарлық және фитосанитарлық шаралар қолдану жөнiндегi келiсiмге сәйкестендiру мәселесi анағұрлым проблемалық аспект болып табылады. Жекелей алғанда, санитарлық және фитосанитарлық шараларды қолдану жөнiндегi келiсiмнiң талаптарын орындау мақсатында зертханалардың материалдық-техникалық базасын жаңғырту, санитарлық-эпидемиологиялық, ветеринарлық және карантиндiк ережелер мен нормаларды халықаралық стандарттармен үйлестiру жүргiзiледi.
Облыстық және аудандық ветеринарлық, карантиндiк зертханалар үшiн зертханалардың материалдық-техникалық базаларын жақсарту саласында зертханалық жабдық, диагностикалық препараттар және химиялық реактивтер сатып алынуда.
Сондай-ақ Санитарлық және фитосанитарлық шараларды қолдану жөнiндегi келiсiмнiң талаптарына сәйкес қазiргi жүйенi үйлесімдендiру мақсатында Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлiгi мен Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгi 2009 жылға дейiн Санитарлық және фитосанитарлық шараларды қолдану жөнiндегi келiсiмге сәйкес халықтың санитарлық-эпидемиологиялық қолайлылығын, ветеринарияны және өсiмдiктердiң карантинiн қамтамасыз ету жүйесiне келтiру жөнiндегi iс-шаралар жоспары әзiрленген.
"Тағамдық өнiмдердiң қауiпсiздiгi туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы әзiрлендi және Қазақстан Республикасы Парламентiнiң қарауына енгiзiлдi.
Бұл заң жобасының негiзгi мақсаты адамның өмiрi мен денсаулығы үшiн Қазақстан Республикасы аумағындағы тұтынушылар мүддесiн қорғау үшiн тамақ өнiмiнiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету болып табылады.
Сондай-ақ 2007 жылы Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы қолданыстағы заңнамасына халықаралық нормаларға сәйкес ветеринарлық-санитарлық шараларды қолдануды жетiлдiру саласында өзгерiстер енгiзу жоспарлануда.
Қазiргi уақытта, сыртқы нарыққа ену жолындағы елеулi бөгет елдегi ветеринарлық-санитарлық жағдаймен айтарлықтай дәрежеде анықталатын мал шаруашылығы өнiмдерiнiң сапасы болып табылады. Адамдар мен жануарлар арасында бруцеллез және туберкулез ауруының өсу үрдiсi байқалады.
Бұл ретте, Қазақстанда көптеген қауiптi мал аурулар табиғи-ошақты болып келедi, яғни қоздырғыш жабайы жануарлар ағзасында ұзақ уақыт (100 жылға дейiн) айналымда болады және топырақта және сыртқы ортаның басқа объектiлерiнде сақталуы мүмкiн. Жануарлар ағзасында және сыртқы орта объектiлерiнде қоздырғыштарды тиiмдi анықтау үшiн қазiргi заманғы жабдықпен және приборлармен жасақталған зертханаларға ие болу қажет.
Проблема, ауыл шаруашылығының жануарлары халықтың жеке аулаларында ұсталатындығынан ушығып отыр. Осыған байланысты, ауру малды сою және кәдеге жарату қауiпсiздiгiн бақылау мәселесi тұр.
Осылайша, елде 605 мал сою пункттерi анықталған, ол нормативтiк қажеттiлiктiң 35 %-ын құрайды, оның iшiнде шамамен жартысына жуығы - үлгiлiк, қалғандары халықаралық стандарттар талаптарына сәйкес келмейдi.
Мал көму орындары бойынша қамтамасыз етiлу шамамен 70 %-ды құрайды, бiрақ қолданбалылар - үлесi, яғни 80%-дан астамы халықаралық нормаларға сәйкес емес.
Шекара бекеттерiнде кадрлар жетiспеушiлiгi байқалады және әсiресе, аудандық деңгейде кадрларды толық жасақтау жөнiндегi мәселе тұр.
Мамандарды өсiмдiктер карантинi және зертханалық диагностика бойынша оқыту үшiн баламалы отандық база жоқ.
Көрсетiлген проблемалар тек қана ДСҰ-ға кiру жиынтығында емес сонымен қатар отандық өнiмдердiң iшкi және сыртқы нарықтардағы бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру шараларын қабылдауда қажеттiлiк туғызады.
Сонымен қатар, зертханалардың әлсiз материалдық қамтамасыз етiлуi республиканың аумағына жаңа карантиндiк объектiлердi әкелу, ауруларды, генетикалық түрлендiрiлген өнiмдердi әкелу қаупiн арттырады.
Осыған байланысты зертханалық-техникалық, санитарлық-эпидемиологиялық базаны, ветеринарлық және карантиндiк қызметтердi жақсарту қажет.

3.4. Техникалық реттеу жүйесi

Техникалық реттеу елдiң индустриялық және әлеуметтiк-экономикалық саясатын iске асыру үшiн жағдай жасаудың негiзгi факторларының бiрi болып табылады. Техникалық реттеудiң айқын және ашық жүйелерiн жасаудың негiзгi қағидаттары Саудадағы техникалық тосқауылдар жөнiндегi келiсiмде айқындалған.
Қазақстанның техникалық реттеу жүйесiнiң реформасы және оны өнеркәсiптiк дамыған шетелдердің ұқсас жүйелермен жақындастыру Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2003 жылғы 17 мамырдағы N 1096 Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2015 жылға дейiнгi стратегиясында көзделген және алдағы Қазақстанның ДСҰ-ға кiруiнен туындаған.
Осыған байланысты 2005 жылғы 13 мамырда күшiне енген "Техникалық реттеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды және елдегi техникалық реттеу тәжiрибесiн өзгертуi тиiс болатын қажеттi нормативтiк құқықтық актiлердi қабылдау үшiн негiздемелiк заң - заңды база болып табылады. Бұл заңмен бiздiң экономикамыздағы нарықты реттеуге мемлекеттiң үлесi айқындалды.
Қазақстан Республикасының техникалық реттеу жүйесiн реформалаудың мәнi оларды талап етудiң мiндеттерiнде республикада нормативтiк құқықтық акт мәртебесiнде қабылдануы тиiс техникалық регламенттер қауiпсiздiк деңгейiн реттейтiн болады, ал стандарттар қауiпсiздiктiң белгiленген деңгейiн, сондай-ақ сапа көрсеткiштерiн қамтамасыз ететiн көрсеткiштер сынақтарының нормалары мен әдiстемелерiн қамтиды.
Осылайша, мемлекеттiк араласудың және қоғамның қауiпсiз өнiмдi қолдануға мүддесiнiң қорғалу және өнiм сапасы мәселесiндегi бизнестiң теңгерiмi қамтамасыз етiледi.
Мiндеттi және ерiктi талаптарды белгiлеу кемсiтпеушiлiк қағидаттарында жүзеге асырылуы тиiс: отандық және импортталатын өнiмдерге, қызметтерге талаптардың теңдiгi. Бұл Саудадағы техникалық тосқауылдар жөнiндегi келiсiмге сәйкес елдердiң сауда қатынастары жүзеге асырылуы тиiс негiзгi қағидат болып табылады.
Жоғарыда аталған заңды iске асыру үшiн "Техникалық реттеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңын iске асыру жөнiндегi шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң 2005 жылғы 25 наурыздағы N 64-ө өкiмi қабылданды.
Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2005 жылғы 2 наурыздағы N 197 қаулысымен техникалық реттеу жүйесiне көшудi жүзеге асыру үшiн мәжiлiстерiнде жүргiзiлетiн реформа мәселелерi қарастырылатын және шешiмдер қабылданатын Ведомствоаралық комиссия құрылды.
Бұдан өзге, техникалық реттеу саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган айқындалған (Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2004 жылғы 26 қарашадағы N 1237 қаулысы).
14 мемлекеттiк органда техникалық реттеу саласындағы нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеу және сараптау үшiн техникалық реттеу саласындағы Эксперттiк Кеңестер құрылған, олардың қатарына индустрия және сауда, көлiк және коммуникация, төтенше жағдайлар, еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау, қаржы, денсаулық сақтау, қоршаған ортаны қорғау, iшкi iстер, қорғаныс, ауыл шаруашылығы, экономика және бюджеттiк жоспарлау, энергетика және минералдық ресурстар министрлiктерi, ақпараттандыру және байланыс, жер ресурстарын басқару агенттiктерi, Ұлттық қауiпсiздiк комитетi кiредi.
Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгi мемлекеттiк органдармен бiрлесе отырып, қазiргi уақытта, бiрыңғай заң жобасымен Қазақстан Республикасы Парламентiнiң қарауына енгiзiлген "Техникалық реттеу туралы" ҚР Заңына оларды сәйкес келтiру мақсатымен жаңа 5 заңды және қолданыстағы 33 заңға өзгерiстер енгiзудi қамтитын Техникалық реттеу саласындағы қажеттi нормативтiк құқықтық актiлердiң тiзбесiн қалыптастыру жөнiндегi жұмысты жүргiздi.
Заңдардың ережелерiн дамытуда Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң қаулылары деңгейiнде техникалық реттеу саласындағы нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеу бағдарламасының жобасы әзiрленуде. Мұндай регламенттер 100-ден асады.
Стандарттар нарықтық экономика жағдайындағы техникалық реттеудiң тұтқаларының бiрi ретiнде қаралады. Сондықтан, iшкi және сыртқы нарықта өнiмнiң бәсекелестiгiн қамтамасыз етуге қабiлеттi оңтайлы нормативтiк базаны құру қажет.
Техникалық шешiмдер үшiн негiз ретiнде халықаралық стандарттарды қолдану ДСҰ-ға мүшелiктiң қажеттi шарты болып табылады, өйткенi халықаралық стандарттар көптеген елдердiң тәжiрибесi мен жетiстiктерiн шоғырландырады және оны игеру сыртқы нарықта жұмыс iстеуге мүмкiндiк беретiн шек болып табылады.
Қазiргi уақытта, республикада 21 мың мемлекетаралық (МЕМСТ) және 1 442 мемлекеттiк стандарттар жұмыс iстейдi, оның iшiнде, халықаралық талаптармен үйлестiрiлгендерi 56 % .
Қазiргi уақытта, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006 жылғы 29 желтоқсандағы N 1129 қаулысымен iске асырылуы қолданыстағы және республикадағы стандарттаудың, сәйкестiктi растаудың және аккредиттеудiң жүйесiн халықаралық талаптарға және дамыған шетелдiк елдердiң осындай жүйелерiне барынша жақындастырылуы тиiс 2007-2009 жылдарға арналған техникалық реттеудiң мемлекеттiк жүйесiн дамыту бағдарламасы бекiтiлген.
Стандарттаудың мемлекеттiк жүйесiн дамыту тұжырымдамасы әзiрлендi, мемлекеттiк ретiнде халықаралық стандарттарды тiкелей қолдану стандарттаудың мемлекеттiк жүйесiн дамытудың басымдықтарының бiрi болып табылады.
2005 жылы халықаралық талаптармен 290 мемлекеттiк стандарттар әзiрлендi және үйлестiрiлдi және халықаралық талаптармен үйлестiрiлді, 2006 жылы 240 стандарт үйлестiрiлдi, 2007 жылға арналған мемлекеттiк стандарттау жоспарында 300-ден астам стандарттарды әзiрлеу және үйлестiру көзделген.
2006 жылы ұлттық стандарттарды үйлестiру жөнiндегi жұмыстарды жүргiзу үшiн техникалық регламенттердi әзiрлеу кезiнде негiз ретiнде оларды пайдалану мақсатымен өнiмнiң әртүрлi түрлерi бойынша 200 халықаралық стандарт сатып алынған.
Қазақстан кәсiпорындарының халықаралық стандарттарға жедел көшуi жөнiндегi жоспар қабылданды (Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң 2006 жылғы 27 маусымдағы N 175-ө өкiмi).
Қазақстанның Стандарттарды әзiрлеу мен қабылдаудың адал практикасы кодексiне қосылу жөнiндегi шаралар қабылдануда.
Осы Кодекске сәйкес стандартты әзiрлеу жоспарын жариялау кезiнде халықаралық немесе шетелдiк ұқсасты көрсету мiндеттi болып табылады.
Қазiргi уақытта, Қазақстан мынадай Халықаралық ұйымдардың мүшесi болып табылады: Стандарттау (бұдан әрi - ИСО), Заңнама метрологиясы (бұдан әрi - ЗМХҰ), Халықаралық электротехникалық комиссия (бұдан әрi - ХЭК).
Сондай-ақ Қазақстан мынадай стандарттау жөнiндегi ИСО-ның 7 техникалық комитеттерiнiң қатысушы мүшесi ретiнде ИСО Хатшылығы тiркеген: түстi металдар, мұнай және газ өнеркәсiбiне арналған жабдық, стандарттарды әзiрлеу кезiнде республиканың мүдделерiн неғұрлым белсендi бiлдiретiн терминология және құжаттама.
Одан әрi Қазақстан ИСО-ның мынадай комитеттерiнiң мүшесi болуды жоспарлауда: "Болат" (ТК 17), "Ауыл шаруашылығына арналған тракторлар мен машиналар" (ТК 23), "Мұнай өнiмдерi мен майлар" (ТК 28), "тамақ өнiмдерi" (ТК 34), "Құрылыс конструкциялары" (ТК 59), "Судың сапасы" (ТК 147), "Ферроқорытпалар" (ТК 136) және басқалары.

3.5. Жеңiл өнеркәсiп

Тоқыма және киiм жөнiндегi келiсiм
Тоқыма және киiм жөнiндегi келiсiм ДСҰ-ның негiз құрайтын салалық келiсiмдерiнiң бiрi болып табылады. Бұл құжат тоқыма мен киiм бөлiгiндегi ДСҰ-ның Қазақстанға кiруi жөнiндегi мiндеттемелерiн қабылдаудың негiзгi реттеу құралы болып табылады.
Көптеген онжылдықтар бойы тоқыма мен киiмнiң әлемдiк саудасы ГАТТ жүйесiнiң шегiнен тыс қалды, ал 1973 жылдан бастап ол Политалшықты материалдар бойынша уағдаластық деп аталатынмен реттеле бастады. Бұл келiсiм импорттаушы және экспорттаушы мемлекеттер арасындағы "ерiктi" шектеулер туралы екiжақты келiсiмдердiң жүйесiн заңдастырып, халықаралық сауданың жалпы ережелерiнен тоқыма өнiмi мен киiмнiң саудасын нақты алып қоюға алып келдi, яғни ГАТТ тыйым салған сандық шектеулердiң тетiгi.
Осы сектордағы әлемдiк саудаға ГАТТ қағидаттары мен ережелерiн бiртiндеп тарату Уругвай раундының маңызды мақсаттарының бiрi болып табылады. Тоқыма және киiм жөнiнде жасалған келiсiмнiң мақсаты политалшықты материалдар бойынша уағдаластықтың күшiн 2005 жылдың 1 қаңтарына бiртіндеп аяқтауды қамтамасыз етуден тұрады. Бұл мақсат сандық шектеулердi, әсiресе Уағдаластық шеңберiнде келiсiлген екiжақты квоталарды бiртiндеп жою жолымен жүзеге асырылды. Басқаша айтқанда, қандай-да бiр тоқыма тауарының импортын квоталауды тоқтату осы өнiммен саудаға ГАТТ 1994 белгiлеген жалпы ережелер тарала бастайтынын бiлдiредi.
Тоқыма және киiмнiң әлемдiк саудасына "ықпалдасу" бағдарламасы төрт кезеңнен тұрады және халықаралық сауданың барлық осы сегментi 2005 жылғы 1 қаңтардан кешiктiрiлмей ГАТТ 1994 қағидаттары мен ережелерiнiң жалпы жүйесiне енгiзiлуi тиiстiгiн көздейдi. Тоқыма және киiм жөнiндегi келiсiмнiң ережелерiмен көзделгендей 2005 жылғы 1 қаңтарда тоқыма тауарларымен халықаралық саудадағы барлық импорттық квоталар жойылды, ал Келiсiмнiң өзi өмiр сүруiн тоқтатты. Ендi, осы тауарлармен әлемдiк сауда ДСҰ-ның жалпы ережелерiмен реттеледi.
Қазақстанның жеңiл өнеркәсiбiнiң сипаттамасы толық көлемде ұлттық экономиканың жалпы ерекшелiктерiн көрсетедi, өйткенi экономиканың бұл саласы бiраз көлемде төмен қосылған құнмен өнiмдi шығарады. Шикiзат пен жартылай фабрикаттар да экспорттың негiзгi бөлiктерi болып табылады. Өндiрiстiң жалпы көлемiндегi түпкiлiктi өнiмнiң үлесi өте төмен - бiрнеше пайызды ғана құрайды.
Отандық кәсiпорындар мен олардың өнiмi проблемасының шиеленiсуi 2005 жылғы 1 қаңтарда күшiне енетiн тоқыма мен киiм саудасының жаңа ережелерi шеңберiнде анық көрiнiс бередi.
Әлемдiк саудадағы негiзгi үрдiстер:
1. Салыстырмалы артықшылықтармен елдер үшiн салдарлар (арзан жұмыс күшi).
Экспорттық квота жойылған кездегi сауданың жаңа жағдайында өндiрiстi бөлшектеуге негiзделген жаһандық өндiрiстiң осалдығы бiрiншi кезеңге шығады. Кез келген ел үшiн бiрнеше елде бiр мезгiлде стадиялары бойынша орналастырылған өндiрiстi үйлестiру үшiн өте маңызды жеткiзулер мен өндiрiстегi iркiлiстерден, көлiк шығындарынан бас тарта отырып, егер, ол тоқыма және тiгiн тауарларын шығарса, неғұрлым тиiмдi және арзан болады. Сондықтан, квоталарды жою жағдайында шағын және алыс және түпкiлiктi дайындау (киiмдi әзiрлеу) процесiне тартылған елдер неғұрлым осал болады.
2. Квоталарды жою табиғи шикiзатты өсiруден дайын өнiм шығаруға дейiн тоқыма тауарлары мен киiмдi шығарудың барлық стадиясын жүзеге асыратын елдер үшiн жақсы перспективалар ашады.
Қазiргi уақытта, Қытай, Үндiстан, Индонезия осындай елдер ретiнде қарастырылады. Бұл ретте, киiмдi шығарушылардың бәсекелестiк қабiлетiнiң неғұрлым сындарлы факторларының бiрi болып жоғары сапалы тоқыма өнiмiне қолжетiмдiлiк табылады. Тұтастай алғанда, дамыған елдердiң нарығындағы бәсекелестiк экспорттаушылар мен iшкi өндiрушiлер арасында елеулi көлемде шиеленiскен.
3. Тұтыну емес секторында тоқыма өнiмiн тұтынудың өсуi орын алуда. Тоқыма саласының өзi елеулi өзгерiске ұшырауда, тұтынудан "техникалық тоқыма" деп аталатын тұтыну емес секторына бағытталуда.
Бұл сектор тоқыма саласындағы неғұрлым серпiндi дамушы сектор болып табылады. Бұған төсек жапқы, қаптағыштар, сүзгiлер мен абразивтiк материалдар, жылу сақтайтын және қанды сорып алатын материалдар, дене мен жиһазды күтуге арналған заттар, белдiктер, қауiпсiздiк белдiктерi, басқа да арнайы материалдар мен тауарлар. Кейбiр бағалаулар бойынша бұл сектор тұтыну секторына қарағанда екi есе өсуде және тоқыма тауарларымен барлық сауда көлемiнiң шамамен жартысын құрайды. Осы өндiрiс техникалық және технологиялық жарақтандыруды, бiлiктi мамандардың болуын талап етедi және негiзiнен дамыған елдерде шоғырланған.
4. Бәсекеге қабiлеттiк қызметтер секторына ауысуда.
Төмен жалақысы бар дамушы елдердiң артықшылықтары бар, алайда, болашақта мынадай факторлардың сындарлы мәнi болады - уақыт факторы, менеджменттегi дағдылар, дизайн, жабдықтау, логистика, бөлшек сауда. Қазiргi уақытта, бұл артықшылықтарға негiзiнен дамыған елдер ие.
5. Iрi бөлшек құрылымдарының - бөлшек компанияларының жетекшi рөлi.
Бұл компаниялардың нарықты дамыту туралы маркетингтiк ақпараты бар, жеткiзушiлерге және т.б. қысым көрсету үшiн жеткiлiктi қуаты және нарықтық билiгi бар. Жеңiл өнеркәсiп тауарларын экспорттаушылардың қатарына кiруге тырысатын елдер үшiн өзiндiк кластерлерiн осы бөлшек құрылымдарға шоғырландыру өте маңызды.
6. Телекоммуникациялардың және энергиямен жабдықтаудың дамыған және сенiмдi инфрақұрылымының болуы.
Бұл факторлар маңызды рөл атқарады, өйткенi олардың арқасында өндiрушiлер жедел мерзiмде жоғары қосылған құнмен салалардағы нарықтың өзгерiстерiне ден қоюы мүмкiн. Сондықтан, осы салалардағы тиiмдi реттеу, инвестициялар және бәсекелестiк орта отандық өндiрушiлердiң бәсекеге қабiлетiн айқындайды.
7. Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiн қолдау.
Бұл қорытынды кәсiпкерлiктiң өсуiнде сындарлы компоненттер ретiнде бiлiмнiң деңгейiн арттыру ұстанымынан маңызды.
Қазақстанның жеңiл өнеркәсiбiнiң қазiргi жай-күйi мынадай сәттермен сипатталады:
тұтастай алғанда, сондай-ақ жеңiл өнеркәсiптiң әрбiр кiшi саласынан өндiрiстiң көлемдерiн жалпы елеулi төмендету;
елдiң IЖӨ-де экономиканың осы саласының үлесiн қысқарту;
сала кәсiпорындарының елеулi және тұрақты шығындылығы;
тиiмсiз және бәсекелес емес өндiрiс;
өндiрiлетiн өнiмнiң жалпы номенклатурасында төмен қосылған құнмен шикiзат пен тауарлардың басым болуы;
импорттың Қазақстанның iшкi нарығында басым болуы.
Тұтастай алғанда, Қазақстан Республикасының жеңiл өнеркәсiбi өз дамуының күрделi кезеңiн өткеруде. Өткен ғасырдың 90 жылдары осы саланың үлесiне республикалық бюджеттiң үштен бiрi келген нарықтық қайта құрулар барысында сала бюджеттiң кiрiс көзi ретiнде өзiнiң салмақты рөлiн жоғалтты. Бұдан өзге, соңғы онжылдықтың экономикалық және құрылымдық қайта құрулардың нәтижесi болып iшкi нарықтағы елеулi үлестi жоғалту және отандық кәсiпорындардың бәсекелестiк қабiлетiнiң әлсiреуi болды.
Жеңiл өнеркәсiп өнiмiн тұтынудың жалпы көлемiнде импорттық өнiмнiң басым болуын және сала кәсiпорындарының көпшiлiгiнiң күрделi экономикалық жағдайын осының салдары деп қарау қажет.
Қазақстан Республикасы Статистика жөнiндегi агенттiгiнiң деректерi бойынша 2005 жылы тоқыма және тiгiн өнiмдерiн шығару 32,5 млрд. теңгенi (немесе 244,4 миллион АҚШ долларындағы соманы) құрады, ол 2004 жылмен салыстырғанда 12,9 %-ға аз (37,3 млрд. теңге).
Бұл ретте, 2003 жылы 49,2 млрд. теңгеге тоқыма және тiгiн өнеркәсiбiндегi өнiм шығарылды, ол олардың үлесiне қызметтiң осы түрiнiң үштен екi көлемi келетiн мақта талшығын, төсекжапқыны, кiлемдер мен кiлем бұйымдарын, бас киiмдi, пальто мен жартылай пальтоны, табиғи терiден жасалған тондарды шығаруды қысқарту есебiнен 2002 жылдың деңгейiне 98,6 % құрайды.
2005 жылы тоқыма бұйымдарын iшкi тұтыну 254,4 миллион АҚШ долларын құрағанын атап өту керек. Бұл ретте, тауарлардың жалпы импортындағы тоқыма және тiгiн өнiмiнiң үлестiк салмағы шамамен 1,3 % құрайды.
Осылайша, 2005 жылы тұтыну көлемiнiң 80 % астамы импорттық өнiмнiң есебiнен өтелген.
Мәселен, 2005 жылы кеден статистикасының деректерi бойынша тоқыма және тiгiн өнiмiнiң импорты 223,9 миллион АҚШ долларын құрады, ол 2004 жылмен салыстырғанда 42 % көп (157,1 млн. АҚШ доллары), ал 2006 жылдың қаңтар - қыркүйегiнде 200,7 миллион АҚШ долларын құрады.
Бұл ретте, 2003 жылы республиканың аумағына 146,6 миллион АҚШ долларындағы сомаға тоқыма және тiгiн өнiмi әкелiнген.
2005 жылы Ресей Федерациясынан импорт 20 %, алыс шетелдерден - 60 %-дан астамды, атап айтқанда, Қытайдан (25,1 %) және Түркиядан (5,6 %) құрады.
Дайын киiм (тоқыма және тiгiн бұйымдарының жалпы импортында 40 %), мақта - (орташа алғанда 15 %), тоқыма материалдары - (орташа алғанда 15 %), тоқыма материалдары (16 %) 2005 жылы негiзгi импортталатын тауарлар болып табылды.
2005 жылы тоқыма және тiгiн өнiмiнiң экспорты 213,9 миллион АҚШ долларын құрады, ол 2004 жылмен салыстырғанда 13,2 % көп (189 миллион АҚШ доллары), 2006 жылдың қаңтар - қыркүйегiнде 182,9 миллион АҚШ долларын (өсiм 36,0 %) құрады.
2003 жылы 5 миллион АҚШ долларына ғана тоқыма және тiгiн өнiмiнiң өнiмдерi әкелгенiн атап өту қажет.
2005 жылы ТМД елдерiне орташа алғанда тоқыма және тiгiн өнiмiнiң 35 %, алыс шетелге шамамен 60-65 % экспортталды.

Аяқ-киiм нарығы
Қазақстан Республикасының Статистика жөнiндегi агенттiгiнiң деректерi бойынша 2005 жылы пима және фетр аяқ-киімiн шығару 383,3 мың жұпты құрады, ол өткен жылмен салыстырғанда 13,9 %-ға аз.
Бұл ретте, спорттық және қорғаудан басқа - 873,4 мың жұп (20,6 % өсiм), оның iшiнде, үстi терiден жасалған аяқ-киiм - 372,6 мың жұп (өсiм 77,3 %) аяқ-киiм өндiрiсiнiң өсуi байқалуда.
Сондай-ақ, 2002 жылмен салыстырғанда 2003 жылы аяқ-киiм өндiрiсiнiң өсуi байқалуда.
Мәселен, спорттық және қорғауды қоспағанда, аяқ-киiм өндiрiсiнiң көлемi, өндiрiс көлемi 969 мың жұпты (өсiм 45,3 %), оның iшiнде, үстi терiден жасалған аяқ-киiм - 334,8 мың жұпты (өсiм 53,5 %) және пима және фетрлiк аяқ-киiм өндiрiсiнiң көлемi 393,4 мың жұпты құрады.
Елдiң аумағына аяқ-киiм импортының ұлғаюы жыл сайын байқалуда.
Мәселен, 2005 жылы 42,5 миллион АҚШ доллары сомасына аяқ-киiм импортталды, ол 2004 жылдың көрсеткiшiнен (21 миллион АҚШ доллары) екi есе асады. 2003 жылы аяқ-киiм импортының көлемi 21,2 миллион АҚШ долларын құрады, ол 2004 жылдың көрсеткiшiнен 0,6 % асады. Бұл ретте, 2006 жылдың 9 айы үшiн аяқ-киімi импорты 28,8 миллион АҚШ долларын құрады, ол 2005 жылдың осындай кезеңiмен салыстырғанда 8,2 %-ға көп.
Аяқ-киiм импортының негiзгi көлемi алыс шетелден (аяқ-киiм импортының 85 % астамы), атап айтқанда, Қытайдан (65 % астам) жүзеге асырылады.
Аяқ-киімiнiң экспорты аз ғана көлемдермен сипатталады. 2005 жылы экспорт 5,4 миллион АҚШ долларын (өсу қарқыны - 171,6 %), 2006 жылдың 9 айы үшiн - 2,4 миллион АҚШ долларын (36,3 % төмендеу) құрады.
Бұл ретте, 2004 жылы аяқ-киiм экспортының өсуi байқалуда, ол 2003 жылмен салыстырғанда 6,8 %-ғa ұлғайды және 3,1 миллион АҚШ долларын құрады. 2003 жыл үшiн экспорттың көлемi 2,9 миллион АҚШ долларын құрады.
2005 жылы аяқ-киiм негiзiнен ТМД елдерiне (99,3 %), оның iшiнде, Қырғызстанға (57,3 %), Тәжiкстанға (21,9 %) және Ресей Федерациясына (18,2%) экспортталды.
Жеңiл өнеркәсiптiң тұтыну тауарларының ресурстарындағы отандық өнiмнiң үлесi 10 % аспайтынын атап өту қажет.
Қалған өнiм "қоржындық" импорт арқылы және контрабандалық жолмен түседi. Бұдан өзге, нарық жалған және жасанды өнiммен толтырылған. Әрине, елдiң iшiндегi жасанды өнiмдердi шығарушы "көлеңкедегiлер" салықтар төлемейдi.
Сондай-ақ импорттық жалған тауарлар Қазақстанға, негiзiнен контрабандалық жолмен түседi және кеден салығы салынбайды.
Бұдан өзге, заңды импорт кезiнде тауардың келiсiм-шарт құнының төмендеуi орын алады, яғни осы кедендiк статистикадағы айырмашылықтар себебiне сыртқы экономикалық қызметке қатысушылардың тауар, тауар кодының өзгеруi, құндық және сандық мәндерiнiң азаюы туралы шын емес мәлiметтердi беру жатады.
Сондай-ақ республика аумағындағы импортталатын жеңiл өнеркәсiп шығу және өнiмнiң қауiпсiздiгi сертификаттарын берусiз өткiзiлетiнiн ескеру қажет.
Қазiргi уақыттағы бұл жағдайлар жеңiл өнеркәсiп өнiмiнiң отандық өндiрiсiн дамытуға елеулi кедергi (қуатты пайдаланудың өсуi, тиiмдiлiктi арттыру) болып табылады.
Осындай жолмен, қазiргi уақытта жеңiл өнеркәсiптiң отандық тауарлары төменгi баға сегментiнде салыстырмалы түрде бәсекеге қабiлетсiз болып табылады.
Сонымен бiрге, жеңiл өнеркәсiптi дамытудың тұрақтылығы сондай-ақ үш басқа да факторлармен айқындалады:
сапа менеджментi;
нарықтың өлшемдерi;
технологиялар.
Индустриялық елдердiң экономикасының дамуында жеңiл өнеркәсiптiң рөлi өте үлкен екенiн атап өту қажет.
АҚШ-тың жеңiл өнеркәсiбi елдiң iрi секторларының бiрi болып табылады. Бұл салада басым бөлiгi шағын 6 мыңнан астам кәсiпорындар, оның iшiнде дәстүрлi жабдықты пайдаланатын отбасы кәсiпорындары жұмыс iстейдi. Алайда, бұл кәсiпорындар iрi жоғары технологиялық компаниялармен тығыз байланыста жұмыс iстейдi, ол оларға технологиялар мен өндiрiстiң қазiргi заманғы бағыттарында қозғалуға мүмкiндiк бередi.
Италияда жеңiл өнеркәсiп елдiң IЖӨ-нiң 35 % дейiн қалыптастырады, осы саладағы шағын және орта кәсiпорындардың үлесi 75-80 % дейiн жетедi.
Сондай-ақ сапалы адам капиталының болуы жеңiл өнеркәсiптi табысты дамытудың ажырамас бөлiгi болып табылады, өйткенi қазiргi жағдайда экономикалық өсу ғылыми-техникалық прогреспен және бiрiншi кезекте еңбек ресурстарының кәсiби сапасымен байланысты болады.

Қабылданатын шаралар
Қазiргi уақытта, шикiзат ресурстарын ұқсатудың деңгейiн тереңдету және шикiзаттың экспортынан мақта талшығының құнынан төрт есе қымбат дайын тоқыма өнiмiнiң экспортына көшу жөнiндегi жұмыс жүргiзiлуде. Осыған байланысты, отандық тоқыма өндiрiсiн дамыту неғұрлым жоғары технологиялық деңгейде жүзеге асырылады.
Қойылған мiндеттердi шешу мақсатында "Экономиканың басымды секторларында пилоттық кластерлердi құру және дамыту жөнiндегi жоспарларды бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005 жылғы 25 маусымдағы қаулысы, сондай-ақ оған сәйкес "Оңтүстiк" арнайы экономикалық аймағы құрылған Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2005 жылғы 6 шiлдедегi N 1605 Жарлығы қабылданды.
Кластерлiк тәсiлдi таңдау бiлiмдердi, дағдыларды беруге, жаңа жабдықтар мен қызметтерде пайдалануға жәрдемдесетiн күштi байланыстар мен тұрақты өзара iс-қимылдарды құру кәсiпорындардың бәсекелестiк iлгерiлеуiнiң басты шарты болып табылатындығымен байланысты.
2005 жылдың маусымынан бастап "Қазақ Орыс тоқыма альянсы" АҚ жұмысын бастады. Тоқыма фабрикасы Швеция, Бельгия және Германия шығарған жартылай автоматтармен жарақтандырылған. Фабрика мақтаны өңдейдi және қатты (өңделмеген) мақта-маталарды шығарады. Өнiм бұдан әрi әлемдiк стандартқа сай қазiргi заманғы бөлшек кешенi салынған және әлемдiк нарыққа бағытталған Тейковск мақта-мата комбинатына (Ресей) жiберiледi.
2005 жылдың ақпанынан бастап "ЮТЕКС" мақта талшығын шығару жөнiндегi фабриканың бiрiншi кезегi iске қосылған. Екiншi кезектiң дайындық iске қосу жұмыстары жүргiзiлуде. Жұмыс iстеп тұрған мақта тазарту зауытына мақта талшығын әзiрлеуден бастап мынадай орта нөмiрлердегi мақта-мата жiптерiн шығаруға дейiн толық өндiрiстiк циклды құру жоспарлануда: N 50 таралған жiп, N 34 кардтық жiп, N 20 қалдықтардан жасалған жiп. Кәсiпорын жiптiң негiзгi үлесiн алыс және жақын шетелге экспортқа жiберудi жоспарлауда. Қалған бөлiгiн түпкiлiктi өнiмге дейiн жеткiзу болжануда.
"Меланж" ЖШС-де жылына 4900 тоннаға дейiн мақта-мата жiбiн шығаруының қосымша ұлғаюымен жiп иiру өндiрiсiн кеңейту жөнiндегi инвестициялық жоба iске асырылған. Одан 80 % элиталық алабажақтiгiлген, тегiсбоялған, толтырылған, матаның әртүрлi суретiн салумен мөр өңделетiн болады. Өңдеудiң барлық түрiнен өткен маталар аз отырғызылатын, аз алынатын, шағын грифтi, жағымды жылтыраулы және лоскты болады. Жобаны тоқыма жобаларын әзiрлеу жөнiндегi әлемдiк көшбасшы ЛТГ инжинирингтiк компаниясы әзiрлеген. Еуропаның тоқыма машина жасауының жетекшi компанияларының технологиялық жабдығы пайдаланылады.
Өскемен қаласында "Нимекс-Текстиль" ЖШС-i "Синтетикалық жiптi қосумен жүн және мақта жiптерi мен маталарын шығару" инвестициялық жобасын iске асыруда. Жобаны "Қазақстанның Даму Банкi" АҚ қаржыландыруда.
Бұрынғы "Қостанайхимияталшық" зауытының базасында 2004 жылдың сәуiрiнде мета-арамидтiк жiптердi шығару жөнiндегi "Қазхимияталшық" ЖШС-i кәсiпорны құрылды. Жоғары технологиялық өндiрiстi дамыту жөнiндегi осы жобаны iске асыру Қазақстан Республикасындағы мұнайхимия өнеркәсiбiн дамытуға серпiн бередi және жаңа синтетикалық жiптердi жасау бөлiгiндегi тоқыма саласын одан әрi дамытуға жәрдемдеседi.
2006 жылдың қыркүйегiнiң басында кешен жұмыс iстеуiн бастады. Жарты жылдың iшiнде жабдықты қосалқы жинақтау аяқталады және зауыттың өндiрiстiк қуаты жылына 325 тоннадан 1500 тоннаға дейiн ұлғаяды. "Қазхимияталшық" ЖШС-нiң басшылығы "Химпром" ресей ғылыми-өндiрiстiк бiрлестiгiмен - ассортименттi кеңейту үшiн ноу-хауды әзiрлеу және мета-арамидтiк жiптердiң сандық көрсеткіштерiн жақсарту туралы және "Бәйтерек" қазақстан-ресей бiрлескен кәсiпорны" АҚ-мен - зымыран жасауда зауыттың өнiмiн қолдану туралы екi меморандумға қол қойды.
Қазақстандық нарыққа қытай тауарларының, әсiресе, жеңiл өнеркәсiп тауарларының, (аяқ-киiм, тоқыма және т.б.) импортының елеулi экспансиясын ескере отырып, Yкiмет қытай тоқыма өнiмiнiң зор ағынының алдын алу жөнiнде шаралар қабылдауда.
Бұл ретте отандық өндiрiстiң өсуiн ынталандыру (шикiзатқа бажды төмендету, жабдықтарды импорттаған кезде ҚҚС төлеуден босату) мақсатында қабылданған барлық жоғарыда аталған шараларға қарамастан, Қазақстанда өндiрiлген тауарлар Қытай Халық Республикасынан жеткiзiлетiн тауарлардан бағасында елеулi айырмашылықтың болуы салдарынан бәсекеге қабiлетсiз екенiн атап өткен жөн.
Мысалы бүгiнгi күнi қолданылып жүрген импорттық кедендiк баж ставкалары әкелiнетiн жеңiл өнеркәсiп өнiмдерiне қатысты пәрмендi шара көрсетпейдi. Осындай жағдай өнiмнiң едәуiр бөлiгi iшкi нарыққа қоржындық импорт арқылы және контрабандалық жолмен келiп түсетiндiгiмен түсiндiрiледi.
Осыған орай, қазiргi кезде Қазақстан Республикасының кеден аумағына жеке тұлғалар әкелетiн тауарларға жиынтықты кедендiк төлем ставкаларын арттыру, оның iшiнде қолданыстағы жиынтықты кедендiк төлемге құрайтын (тауар бiрлiгi үшiн ЕУРО) ерекшелiктi қосу мәселесi қаралуда.
Сондай-ақ жеке тұлғалардың тауарларды жеңiлдiк және қарапайым тәртiпте тасымалдауының салмақтық және құндық нормаларын қысқарту мүмкiндiгi қаралуда.
Осыған орай, отандық тауар өндiрушiлердi қолдау мақсатында өңiрлiк интеграциялық бiрлестiктер шеңберiнде қабылданған және ДСҰ-ға кiру шеңберiнде қабылданған Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық даму стратегиясының басымдықтарын ескере отырып, Қазақстан Республикасының икемдi кедендiк-тарифтiк саясатын жүргiзу айрықша мәнге ие болады.
Осындай қадамдардың бiрi "Қазақстан Республикасының кедендiк тарифi туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006 жылғы 14 тамыздағы N 765 қаулысын қабылдау болып табылады.
Осы қаулымен Қазақстан Республикасының Кедендiк тарифi, Сыртқы экономикалық қызметтiң тауар номенклатурасына сәйкес (бұдан әрi - СЭҚ ТН) жүйеленген Қазақстан Республикасының кедендiк шекарасы арқылы апарылатын тауарларға қолданылатын кедендiк баждардың әкелу және әкету ставкаларының тiзiмi бекiтiлдi. СЭҚ ТН-ға сәйкес кедендiк баждардың осы жүйеленген ставкалары 10 белгi деңгейiнде түсiндiрудi оңайлатуға және сыртқы экономикалық қызметке қатысушылардың тауарларды апаруы кезiнде кедендiк баждарды бiркелкi қолдануға бағытталған.
Қазақстан ДСҰ-ға кiру жөнiндегi осы келiссөздер сатысында Қазақстан Республикасының қолданыстағы тарифiмен салыстырғанда кедендiк импорттық баж ставкаларын байланыстырудың жоғары деңгейiн көздейтiн тоқыма өнiмдер мен аяқ киiмдер бойынша жоғары тарифтiк қорғауды қалайтынын атап өткен жөн. Бұл ретте отандық нарықтың барлық мүдделi қатысушылары, әсiресе өндiрушiлерi тартылады.
Осыған байланысты ДСҰ-ға мүше елдермен ДСҰ-ға кiру жөнiндегi екi жақты келiссөздерде Қазақстан Республикасының келiссөз ұстанымы Қазақстан Республикасының ДСҰ-ға кiргеннен кейiн де жеңiл өнеркәсiп нарығын дамыту үшiн оңтайлы жағдайларды қалыптастыруда қорытылатынын атап өту қажет.

3.6. Ағаш өңдеу өнеркәсiбi

3.6.1 Сүрек

Қазақстан жалпы көлемiне қатысты орман ресурстарының қоры шектеулi үлкен ел. Қазақстан Республикасының орман жабылған жерiнiң жалпы ауданы Республика аумағының 4,2 % құрайтын 11,43 млн.га алып жатыр. Ормандардың елеулi бөлiгi бұталы алқаптар мен жапырақты түрлерi болып келедi. Сексеуiлдер 5 млн. га, қайың шамамен 1 млн.га, емен шамамен 900 мың га., май қарағай 400 мың.га, көктерек 300 мың.га. дейiн өседi.
Жас ерекшелiгi бойынша: орта жасына қарай - 31,3%, пiсiп жетiлген және тоқтап қалған - 28,6%, пiсiп үлгергендерi - 25,1%, жастары - 15%.
Республика бойынша жалпы қордан алғанда сүректiң негiзгi орманды құрайтын түрлерiнiң едәуiр қоры Шығыс Қазақстан облысына - 47%, Солтүстiк Қазақстан облысына - 18,6%, Алматы облысына - 10,7%, Павлодар облысына - 8,1%-ден келедi.
Қазiргi кезде Қазақстанда ағаш өңдеу саласында 550-ден астам кәсiпорын тiркелген, оның iшiнде шамамен 400 кәсiпорын нақты жұмыс iстейдi.
Алайда жиһаз өндiрiсiнiң көтерiлуi мен дамуына қарамастан, көрсеткiштерiнiң қатары бойынша, әсiресе еңбек өнiмдiлiгi бойынша жетекшi шет елдерден артта қалуы сақталып отыр (отандық жиһаз өнеркәсiбiнде бiр жұмыс iстеушiге жылдық еңбек өнiмдiлiгi Италия мен Германияда 100-150 мың АҚШ долларына қарағанда 5-10 мың АҚШ доллары).
Жиһаз импортының 50% ТМД елдерi, оның iшiнде: Ресей Федерациясы - 35 5%, Белоруссия - 8,2 %, Украина - 3,5 %, Әзiрбайжан - 0,5 %, басқа елдерден шамамен 17 % - Қытай, 11,3 % - Италия, 8,9 % - Польша, 5,1 % - Түркия құрайды. Осылайша 80 % астам импортталатын жиһаз Қазақстанда өндiрiрiлуi ықтимал орташа баға санатына жатады.
Қазiргi кезде жиһаз саласындағы өнiмдердiң бәсекеге қабiлеттiлiгi жаңа жоғары технологиялық жабдықтарды, қазiргi заманғы материалдар мен жиынтықталатын пайдалану, ISO стандартының сапа менеджментiнiң жүйесiн, бұйымдарды жобалау мен дизайны бойынша ақпараттық және компьютерлiк технологияларды енгiзу есебiнен қамтамасыз етiледi. Осы кәсiпорындардың өнiмi негiзiнен баға мен сапа бойынша бәсекеге қабiлеттi болып табылады. Мысалға жеңiл жиһаз бойынша отандық өндiрушiлер эксклюзивтi қымбат моделдерiн қоспағанда, отандық нарықта 70%-ға дейiн орын алады.
Негiзгi проблемалар:
ағаш өңдеу өнеркәсiбi салаларының балансталмаған дамуы, атап айтқанда ағаш дайындау және ағаш кесу өндiрiсiнiң барынша артта қалуы;
ағаш өңдеушi кәсiпорындардың қылқанжапырақты жоғары сапалы сүрекпен, импорттық сүректердiң бағалы түрлерiмен қанағаттанарлықсыз қамтуы;
дайын өнiмдердi терең және кешендi қайта өңдеу мен өндiрудiң жеткiлiксiз дамуы.
Бүгiнде ағаш өңдеу саласын дамытуға үйеңкi сүрегiнiң бағалы түрлерiнен терезелiк және есiктiк блоктарын өндiру жөнiндегi iске асырылған инвестициялық жобалар (компания "РЕИЗ"), Өскемен зауытында ДВП өндiрудi қалпына келтiру елеулi ықпалын тигiзуде.
Республиканың солтүстiк шығысында жалпы қуаттылығы 2,5 млн. шаршы метр ағаш дайындау және ағаш кесу өндiрiстерiн құру қажет.
Ағаш үй салу бойынша қуаттылықтарды құруды дамудың маңызды бағыты ретiнде санауға болады. Үздiк әлемдiк технологияларды енгiзумен бiрге тиiстi инвестициялық жобалар Шығыс Қазақстан облысында әзiрленiп жатыр.
Ағаш үйлерiн салу жөнiндегi қуаттарды құруды аса маңызды даму бағыты деп санау керек. Озат үздiк әлемдiк технологияларды енгiзе отырып, жасалған тиiстi инвестициялық жобалар Шығыс Қазақстан облысында әзiрленуде.
Әлемдiк тәжiрибеге сәйкес республиканың барлық өңiрлерiнде, оның iшiнде ауыл шаруашылығы айналымынан шығарып тасталған депрессивтiк және сирек орманды жерлерде жедел технология бойынша ағаш өсiрудiң селекциялық тәлiмбағы мен плантацияларын құруды көздеу қажет.
Бұрынғы орман өнеркәсiбi шаруашылығы ауылдарын оңалту жұмыс орындарынан айырылып қалған тұрғындарды күзетке, орманды қалпына келтiруге және сүректiң қылқанжапырақты түрлерiн өнеркәсiптiк плантациялық өсiруге тарту туралы өзектi мәселе тұр.

3.6.2. Қағаз

Целлюлозды-қағаз өнеркәсiбiнiң көптеген кәсiпорындарының қызметi гофрирленген картонды, қағаз және картонды ыдыстарды өндiруге, шаруашылық-тұрмыстық және санитарлық-гигиеналық мақсаттағы қағаз бұйымдарын өндiруге шоғырланған. Елiмiздiң целлюлозды-қағаз саласының дамытуға қағаз ("Қазақстан Қағазы", "Сеймар" корпорациясы), картон ("Қаполиграф"), тұс қағаз ("Әйгерiм") өндiру бойынша тұтастай алғанда iске асырылған инвестициялық жобалар оң әсер еттi. Осы кәсiпорындар жаңа болып табылады, мұнда қазiргi заманғы технологиялық жабдықтар енгiзiлген, қазiргi заманғы және жиынтықтайтын материалдар қолданылады.
Гофрирленген ыдысты өндiру бойынша осы кәсiпорындарды қоспағанда, iрi кәсiпорындар мыналар: "Казупак" ЖШС, "Эконика" ЖШС, "Қазгер" ЖШС, "Қос АУПП-I" ЖШС, "Гофротара" ЖШС және "Гофропак" ЖШС болып табылады.
Қазiргi кезде тұс қағаздарын ұсынатын Қазақстандағы әрлеу материалдарының нарығы отандық өндiрушiлердiң тұс қағаздарымен де таяу және алыс шетелдерден әкелiнетiн тұсқағаздармен молықтырылған.
Қазақстан Республикасында тұсқағаздарды шығару өнеркәсiптiк ауқымда Алматы қаласында 1995 жылы басталды. Өнiмдердiң түрлерi тұс қағаздардың 800 артикулдарға дейiн жетедi.
Қазақстан Республикасында қазiргi кезде 3 фабрика жұмыс iстейдi: Алматы тұс қағаз фабрикасы (айына 450000 орам), Қостанай тұсқағаз фабрикасы (125000 орам), "Шымкент тұсқағаздары" фабрикасы (айына 125000 орам).
Соңғы жылдары тұсқағаздардың бұдан да қымбат түрлерiне сұраныс ұлғайды - ылғалға төзiмдi жабындысы бар, жуылатын, акрильдi, винильдi, жiбекпен өрнектелген және өзгелерi. Жыл сайын тауарлардың осы түрлерiне сұраныстың ұлғаюы 5-7%-ды құрайды. Қазақстан Республикасының тұсқағаз фабрикалары құрылыста пайдаланылатын тұсқағаздардың барлық түрлерiн шығармайды. "Жiбек", "акрил" түрiндегi винильдi тұсқағаздар шығару жөнiнде жаңа өндiрiстер ашу - Республикада iс жүзiнде нарықта сұранысқа ие болған барлық тұсқағаздардың ассортиментiн шығаруды толық қамтамасыз ететiн саланы дамытудағы перспективалы бағыт болады.
Қазiргi уақытта целлюлозалық-қағаз өнеркәсiбiнiң одан әрi дамуында стандартты төрт клапанды гофроқорап, сол сияқты көп түстi таңбасын басу мүмкiндiгi бар микро-грофа және бес қабатты гофроыдыс өндiрiсi көзделген гофро өндiрiсiнiң құрылысы жобасы қаралуда. Осы жоба Алматы қаласында "Қазақстан қағазы" кәсiпорны арқылы iске асырылады.
"Қазақстан қағазы" АҚ қағаз-картон комбинаты - бұл импорт алмастыру бағдарламасының шеңберiнде құрылған Қазақстанның Даму Банкi қаржыландыратын, өндiрiстiң көлемдерiн ұдайы өсiретiн және шығарылатын өнiмдер ассортиментiн кеңейтетiн серпiндi дамушы кәсiпорын.
Зауыт 2001 жылғы ақпанда пайдалануға берiлдi. Шығарылатын өнiмдердiң негiзгi түрлерi қағаз, картон, гофрокартон, гофроөнiмдер.
Комбинат екi қағаз жасаушы машиналарды, сондай-ақ өндiрiстiк қуаттылығы 72 мың тонна қағаз және 113 млн. м ² . кең ассортиментi гофроөнiмдер шығаруға мүмкiндiк беретiн еуропалық өндiрiстiң гофрожелiсiн қамтитын қазiргi заманғы жабдықпен жасақталған. Компанияның технологиялық жасақталуы бiр қабатты және екi қабатты қағазды және целлюлозды және макулатуралық картон өндiруге мүмкiндiк бередi.
Сонымен қатар, өндiрiстердi халықаралық стандарттарға келтiру және ISO 9001:2000 сертификатын алу процесi аяқталып келедi. ERP электронды құжат айналымы жүйесiн енгiзу аяқталды.
ҚР Статистика жөнiндегi агенттiгінiң деректерiне сәйкес ҚР аумағына қағаз бен гофрокартон импортының көлемi 2005 жылы 11444 778 АҚШ долларын немесе 2004 жылға 105,3% (10 869 372 АҚШ доллары) және сәйкесiнше 2003 жылға 142,6% (7 519 944 АҚШ доллары) құрады.
Негiзгi проблемалар:
1. Целлюлозалық-қағаздық өнеркәсiп шығаратын тауарлардың шектелген спектрi.
Целлюлозалық-қағаздық өнеркәсiп саласында негiзiнен тұсқағаздар, гофрокартон, гофроыдыс және шаруашылық-тұрмыстық, сангигиеналық қағаздық бұйымдар өндiрiсi дамыған. Бұл ретте өзiнiң тауар өндiрiсi үшін гофрокартон мен гофроыдыс өндiрушiлерi жергiлiктi және сырттан әкелiнген макулатураны, сондай-ақ ресейлiк целлюлозаны қолданады.
Тұсқағаз өндiрiсiнде пайдаланатын негiзгi шикiзат жақын (қағаз) және алыс (бояу, ПВХ пастасы, кашир-желiмi және басқалар) шет елдерден әкелiнедi.
Шетелдiк түсқағаз кәсiпорындары негiзiнен қағаз өндiрушiлер де болып табылады.
Өзiнiң шикiзатында жұмыс iстеп отырып, олар түсқағазды Ресейден әкелiнетiн қағаздан өндiретiн қазақстандық кәсiпорындарға қарағанда алдын ала түсқағаз өндiрiсiнiң өзiндiк құнды 15-20 % төмен алады.
2. Баспалық өнiм технологиясының және сапасының төмен үлесiмен ерекшеленедi.
Бұған қоса отандық баспаханалық кәсiпорындары iшкi нарықта жеткiлiктi дамыған. Отандық газеттер мен журналдарға үлкен сұраныс байқалады, соған қарамастан Ресейден, Германиядан, Ұлыбританиядан баспалық кiтаптарды импорттау жоғары сұраныста болып қала бередi. Отандық жарнамалық компаниялардың дамымаушылығы салдарынан жарнамалық баспалық өнiм негiзiнен Қытайдан, Түркия мен Ресейден импортталады.
Бұл өндiрiс ақша қаражаттарын жабдыққа салудың жоғары үлесiмен, отандық материалдардың, жоғары сапалы қағаздардың жоқ болуымен, жоғары көлiктiк шығындармен және шағын бизнес үшiн қолайсыз жағдайлармен ерекшеленетiндiктен, баспаханалық өнеркәсiптiң басқа бұйымдары да негiзiнен импортталады.
3. Целлюлозды-қағаз өнеркәсiбiнiң өндiрiсiн өңiрлер бойынша бiркелкi бөлмеу және Қазақстанның солтүстiк шығыс орман өңiрлерiнiң ресурстық әлеуетiн игермеушiлiк.
Қазiргi кезде Қазақстанның солтүстiк және шығыс облыстарының өндiрiстiк мүмкiндiгi әзiрше дамымаған болып қалады. Мемлекеттiк және жеке инвестицияларды салудың төмен үлесi осы өңiрлерге қағаз өнiмдерiн әлеуеттi өндiруге мүмкiндiк бермейдi.
Қағаз өнiмдерiн өндiру негiзiнен Алматы және Алматы облыстарында шоғырланған.
4. Отандық өнiмдердiң төмен бәсеке қабiлеттiлiгi.
Целлюлозды-қағаз өнеркәсiбi шығаратын отандық өнiмдердiң сапасы импорттық өнiмдерге бiршама орын бередi. Қағаз саласының отандық өнiмдерi көптеген сипаттамалары бойынша импорттық өнiмдерге жол бередi және қазiргi сәтте олармен бәсекеге түсе алмайды. Целлюлозды-қағаз өнеркәсiбiнiң көпшiлiк кәсiпорындары әлi күнге дейiн ескiрген жабдықтарда жұмыс iстейдi, сапасы төмен материалдарды қолданады, сондай-ақ ғылымды қажетсiну үлесi төмен.
5. Осы сала қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiнiң төмендiгi.
Көптеген целлюлозды-қағаз кәсiпорындарында шетелден тартылған мамандар жұмыс iстейдi, атап айтқанда технологиялар Ресейден тартылады.
6. Қағаз және баспасөз өнiмдерiнiң шағын тұтынушылық нарығы.
Қазақстанда қағаз өнiмдерiн тұтыну деңгейi төмен болып қала бередi, бұл осы өнiмдердiң отандық өндiрiстерiнiң дамуынан байқалады. Қағаздарды, газеттiк және журналдық қағаздардың iрi өндiрiсiн құру шағын iшкi нарық кезiнде мүмкiн емес.
7. Республиканың толығымен алғанда ағаш өңдеу саласының дамымаушылығы.
Республиканың қағаз өнеркәсiбiнiң осы саласы болып табылатын ағаш өңдеушi өнеркәсiбi бәсекеге қабiлеттiлiктiң жоғары деңгейiн ұстау үшiн әзiрше дамымаған. Бұған қоса заңнаманың жетiлмеуi, орман шаруашылығындағы салықтық және салықтық емес төлемдердiң ұлғаюы, орман саласының көптеген құрылымдық өзгерiстерi айтылып отыр.

3.7. Фармацевтика және медицина өнеркәсiбi

Фармацевтикалық және медициналық өнеркәсiптi дамыту республиканың экономикасы үшiн маңызды мәнi бар, өйткенi мемлекеттiк өзi өндiрген дәрiлiк құралдармен және медициналық жабдықпен қамтамасыз етiлуi елiмiздегi халықтың өмiрлiк деңгейiне белгiлi бiр дәрежеде әсер етедi және стратегиялық жоспарда елдiң ұлттық қауiпсiздiгiн нығайту факторларының бiрi болып табылады.
Республикада фармацевтикалық препараттарды өндiру көлемдерi бойынша өндiрушiлердiң үш тобын бөлiп көрсетуге болады.
Бiрiншi топқа көлемi 2005 жылы 18 миллион АҚШ долларын құраған "Химфарм" АҚ кiредi, бұл отандық фармацевтикалық кәсiпорындар өндiрген өнiмдердiң жалпы көлемiнен 60 %-на сәйкес келедi.
Екiншi топқа өндiрiс көлемi жылына 3 миллион АҚШ долларынан аспайтын кәсiпорындар кiредi.
Мұндай кәсiпорындарға Алматы фармацевтикалық фабрикасы, "Ромат" ЖШС (Павлодар қ.) және "Глобал фарм бiрлескен кәсiпорны" (Алматы қ.) жатады.
Үшiншi топты өндiрiс көлемi 300-400 мың АҚШ долларынан астам емес барлық қалған кәсiпорындар құрайды.
Медициналық техникаларды шығаратын негiзгi кәсiпорын медициналық және өнеркәсiптiк ренгендiк техниканы өндiру жөнiндегi жалғыз мамандандырылған кәсiпорын болып табылатын "Ақтөберенген" AOOT (Ақтөбе қ.) мен оттегі ингалаторлары, өкпенi жасанды желдету аппараттарын өндiрумен айналысатын "Тыныс" АҚ (Көкшетау қ.) болып табылады.
Республиканың фармацевтикалық және медициналық өндiрiстерiнiң жалпы саны шамамен 120 болса, оның iшiнде 70 кәсiпорын дәрi-дәрмек заттарын, биологиялық активтi қоспаларын шығарумен айналысады және шамамен 50 кәсiпорын медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы шығарады.
Шығарылатын фармацевтикалық өнiм номенклатурасы 700 атауды, ал медициналық өнiм 130 атауды құрады.
Отандық фармацевтикалық кәсiпорындардың ерекшелiктерi олар негiзiнен кең қолданылатын генерикалық дәрiлiк препараттарды шығарады. Шағын кәсiпорындар нарықта қалыс қалмай, бәсекеге қабiлеттi өнiм шығару үшiн бiрегей дәрiлiк заттарын әзiрлеп, өндiредi.
Мәселен, Қызылмай фирмасы Қызылмай атауымен полифиттi май шығарады, Вита-Вент фирмасы өкпе, аллергия ауруларын және туберкулездi емдеуге арналған эфир майын, Шымкент Рауан ҒӨО жеке бiрегей әзiрлеу бойынша синтезделетiн Нафтизин, Цидипол және Глинтарды, Ақсу-Дән Шығыс Қазақстан облысының жергiлiктi шикiзатынан Пантокрин шығарады.
Қазақстанның фармацевтикалық және медициналық өнеркәсiбiнiң жай-күйi өнiм өндiрiсi өсуiнiң оң қарқынында тұр. Мәселен, 2005 жылы фармацевтикалық препараттар мен субстанциялардың шығарудың көлемi 2000 жылдың деңгейiнен (15,8 млн.АҚШ доллары) үш есе артық 48,7 млн. АҚШ долларын құрады. Бұл ретте, фармацевтикалық препараттар мен субстанциялардың өндiрiсiнiң өсу серпiнi 2001 жылдан 2004 жыл бойынша мынадай түрде көрiнiс бередi: 2001 жыл - 17,3 млн АҚШ доллары, 2002 жылы - 22,2 млн. АҚШ доллары, 2003 жылы - 26,8 млн. АҚШ доллары, 2004 жылы - 34,9 млн. АҚШ доллары.
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгi Кедендiк бақылау комитетiнiң деректерi бойынша фармацевтикалық өнiм импортының көлемi 2005 жылы 415 млн. АҚШ долларын құрады. 2004 жылмен салыстырғанда 2005 жылы импорт 31,9 %, ал экспорт 37,7 % ұлғайғанын атап өту қажет. Экспорттың көлемi 3,8 млн. АҚШ доллар.
Сондай-ақ, 2004 жылы импорт өз кезегiнде 2003 жылмен салыстырғанда 43,3 %, ал экспорт 58,2 % ұлғайғанын атап өту қажет. Бұл ретте, 2003 жылы фармацевтикалық өнiмнiң импортының көлемi 219,9 млн. АҚШ долларын құрады. Экспорт көлемi 2,4 млн. АҚШ доллары көлемiн құрады.
Қазақстанға дәрi-дәрмектер 77 елден импортталады.
Республикаға дәрiлiк құралдарды жеткiзу бойынша көшбасшылар болып табылатын экспортшыларға - он елге: Германия, Ресей, Үндiстан, Франция, Украина, Словения, Польша, Швейцария, Австрия, Дания кiредi.
Алайда оның бәсекеге қабiлеттiлiгiнiң деңгейi әзiрге жеткiлiктi жоғары емес, бұл ең алдымен негiзгi қорлардың тозуымен, энергия тасығыштар мен көлiктiк тарифтерге бағаның өсуiнен болған шығындардың елеулi өсуiне, технологиялық жаңғыртуға жеткiлiктi қаражаттың болмауына, қазiргi заманғы технологияны енгiзуде артта қалуға байланысты.
Негiзгi проблемалар:
негiзгi қорлардың тозуы;
негiзгi капиталға инвестициялардың жеткiлiксiз көлемi.
Салаларды технологиялық жаңғыртуды жүргiзуге қаражаттардың жетiспеушiлiгi оның бәсекеге қабiлеттiлiгiнiң деңгейiн төмендетудiң негiзгi факторы болып табылады.
Бiрнеше iрi өндiрушілердi қоспағанда, отандық кәсiпорындардың көпшiлiгiнiң әзiрше сапаның халықаралық сертификаттары жоқ. Осыған байланысты республикада шығарылатын дәрiлiк құралдардың бәрi бiрдей халықаралық стандартқа сәйкес келмейдi. Бұл Қазақстанның ДСҰ-ға кiруiне дейiнгi шешiлуi тиiс негiзгi проблемалардың бiрi.
Отандық фармацевтикалық өнеркәсiптiң сақталған бәсекеге қабiлеттiлiгiнiң төменгi деңгейi салаларға сапаның халықаралық стандарттарын енгiзу жөнiндегi тиiстi шаралар қабылдауды талап етедi.
Осы бағытты iске асыру мыналарды ұйғарады:
инвестицияларды неғұрлым кеңiнен тарту, қазiргi заманғы технологияларды енгiзу, салалық ғылымды дамыту;
салаларда тиiмдi өндiрiстердi құруға ықпал ететiн банктермен тиiстi кредиттiк саясатты жүргiзу;
кәсiпорындарда сапаның стандарттарын енгiзу (ISO 9000, GPP, GDP, GLP).

4. Бағдарламаның мақсаттары мен мiндеттерi

Бағдарламаның мақсаты Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына қосылуының өтпелi кезеңiндегi бәсекеге қабiлеттiгiн арттыру үшiн жағдайларды қамтамасыз ету болып табылады.
Бағдарламаның мiндеттерi:
агроөнеркәсiптiк кешен салаларын индустриялау;
қызмет көрсететiн инфрақұрылымды және қауiпсiздiктi бағалау жүйесi мен өнiмнiң сапасын дамыту;
қолдау арқылы ұлттық бәсекелестiк артықшылықтарды дамыту және өнiмнiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету;
сапаның халықаралық стандарттарын енгiзу арқылы отандық өнiмдердiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн одан әрi арттыру;
экономиканың кейбiр өңдеушi салаларын дамыту үшiн тиiмдi жағдайлар қалыптастыру.

5. Бағдарламаның негiзгi бағыттары мен iске асырылу тетiктерi

санитарлық және фитосанитарлық шараларды қолдану жөнiндегi келiсiмнiң талаптарын орындау мақсатында санитарлық-эпидемиологиялық, ветеринарлық және карантиндiк ережелер мен нормаларды халықаралық стандарттармен үйлестiру;
"Ветеринария туралы" Қазақстан Республикасы Заңына өзгертулер енгiзу;
қауiпсiздiктiң деңгейiн регламенттейтiн техникалық регламенттердi әзiрлеу;
инвестицияларды жеңiл, ағаш өңдеу және фармацевтикалық өнеркәсiп өнiмiнiң отандық өндiрiсiне тарту;
өңiрлiк интеграциялық бiрлестiктер шеңберiнде қабылданған және ДСҰ-ға кiру шеңберiнде қабылданған Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық даму стратегиясының басымдықтарын, халықаралық мiндеттемелердi және Қазақстан Республикасының мiндеттемелерiн ескере отырып, Қазақстан Республикасының икемдi кедендiк-тарифтiк саясатын жүргiзу.

6. Қажеттi ресурстар мен Бағдарламаны қаржыландыру көздерi

Бұл бағдарламаны iске асыру үшiн республикалық бюджеттен қаражаттарды бөлу көзделмейдi.

7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер

Бағдарламаны iске асыру Қазақстанның Дүниежүзiлiк Сауда Ұйымына кiруi шеңберiндегi өтпелi кезеңде экономиканың кейбiр салаларының бейiмделуi үшiн мыналар:
халықаралық талаптарға сәйкес өнiмдердiң қауiпсiздiгi мен сапасын қамтамасыз ету;
Қазақстан Республикасының ұлттық заңнамасын Дүниежүзiлiк Сауда Ұйымының нормаларына сәйкес келтiру;
ауыл шаруашылығы инфрақұрылымын дамыту;
ветеринарлық қызметтер мен өсiмдiктердiң карантинi жөнiндегi қызметтердi дамыту;
жеңiл, ағаш өнеркәсiбi мен фармацевтикалық өнеркәсiп салаларын дамыту.

8. Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына кiруi шеңберiндегi өтпелi кезеңде экономиканың кейбiр салаларының бейiмделуiнiң 2007-2008 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспары

р/с N	Іс-шара	Аяқталу нысаны	Орындауға жауаптылар	Орындау мерзімі	Болжамды шығыстар (млн. теңге)	Қаржыландыру көздері
1	2	3	4	5	6	7
1. Санитарлық және фитосанитарлық шаралар
1.	Санитарлық және фитосанитарлық шараларды қолдану жөнiндегi келiсiм талаптарын ескере отырып санитарлық-эпидимиологиялық ережелер мен нормалар айқындаудың жүйесiн жетiлдiру	Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгiне ұсыныстар	ДСМ	2007 жылғы 10 желтоқсан	Талап етілмейдi
2.	Ветеринариядағы жаңа тәсiлдердi және елдiң ДСҰ-ға кiруiн ескере отырып, мемлекеттiк ветеринарлы қызмет жүйесiн жетiлдiру	Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрiнiң бұйрығы	АШМ	2007 жылғы 10 желтоқсан	Талап етілмейдi
3.	Тамақ өнiмдерi өндiрiсiнiң әрбiр кезеңi үшiн қауiп-қатерлер негiзiндегi тәсiлдi ескер отырып, ветеринарлық-санитарлық қауiпсiздiктiң жаңа нормаларын әзiрлеу	Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрiнiң бұйрығы	АШМ (шақыру), ДСМ	2007 жылғы 10 желтоқсан	Талап етілмейдi
4.	Санитарлық және фитосанитарлық шараларды қолдану жөнiндегi келiсiм талаптарын ескере отырып, жануарлар мен өсiмдiктердiң саулығын қамтамасыз ету саласындағы нормативтi құқықтық кесiмдерге өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу	Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрiнiң бұйрығы	АШМ	2007 жылғы 10 желтоқсан	Талап етілмейдi
5.	"Ветеринария туралы" Қазақстан Республикасының Заңына өзгерiстер енгiзу	Қазақстан Республикасының Заңы	АШМ	2007 жыл 3-тоқсан	Талап етілмейдi
2. Жеңiл, ағаш өңдеу және фармацевтикалық өнеркәсiптер
6.	Жеңiл, целлюлоза-қағаз және фармацевтикалық өнеркәсіп өнiмiнiң қауiпсiздiгi мен сапасын қамтамасыз ету жөнiндегi ұсыныстарды әзiрлеу	Қазақстан Республикасының Үкiметiнеұсыныстар	ИСМ	2007 жылғы 20 шiлде	Талап етілмейдi
7.	Фармацевтика саласындағы ISО 9000, GPP, GDР, GMP, GLP сапасының халықаралық стандарттарын енгiзу	Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгiне ақпарат	ДСМ	2007-2008жылдардың10 желтоқсаны	Талап етілмейдi
8.	Жеңiл өнеркәсiптiң, ағаш өңдеу және фармацевтика өнеркәсiбiнiң өнiмдерiнiң отандық өндiрiсiне шетел инвестицияларын тарту, сондай-ақ тез өсетiн сүрек-бұта түрлерiнiң плантацияларын жасау	Қазақстан Республикасының Үкiметiнеақпарат	ИСМ (шақыру), АШМ	2007-2008жылдардың20 шілдесі	Талап етілмейдi

Аббревиатуралардың толық жазуы:

ИСМ - Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгi
АШМ - Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгi
ДСМ - Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлiгi