Об утверждении второго периодического доклада о выполнении Республикой Казахстан Международного пакта о гражданских и политических правах

Постановление Правительства Республики Казахстан от 3 декабря 2014 года № 1271

В соответствии со статьей 40 Международного пакта о гражданских и политических правах, ратифицированного Республикой Казахстан 28 ноября 2005 года, Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Утвердить прилагаемый второй периодический доклад о выполнении Республикой Казахстан Международного пакта о гражданских и политических правах.
2. Министерству иностранных дел Республики Казахстан в установленном порядке направить Генеральному секретарю Организации Объединенных Наций второй периодический доклад о выполнении Республикой Казахстан Международного пакта о гражданских и политических правах.
3. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

Утвержден
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 3 декабря 2014 года № 1271

Второй периодический доклад
о выполнении Республикой Казахстан Международного пакта
о гражданских и политических правах

Введение

1. Настоящий доклад подготовлен в соответствии со статьей 40 Международного пакта о гражданских и политических правах (далее – Пакт).
2. К подготовке доклада были привлечены все заинтересованные государственные органы Республики Казахстан, в том числе:
1) Комиссия по правам человека при Президенте Республики Казахстан;
2) Национальная комиссия по делам женщин и семейно-демографической политике при Президенте Республики Казахстан;
3) Центральная избирательная комиссия;
4) Верховный суд Республики Казахстан;
5) Генеральная прокуратура Республики Казахстан;
6) Министерство внутренних дел Республики Казахстан;
7) Министерство юстиции Республики Казахстан;
8) Министерство иностранных дел Республики Казахстан;
9) Министерство культуры и спорта Республики Казахстан;
10) Министерство национальной экономики Республики Казахстан;
11) Министерство энергетики Республики Казахстан;
12) Министерство образования и науки Республики Казахстан.
Для составления доклада были использованы:
1) законодательство Республики Казахстан;
2) материалы и информация государственных органов и неправительственных организаций;
3) Национальный план действий в области прав человека на 2009-2012 годы;
4) предварительный доклад неправительственных правозащитных организаций Казахстана о выполнении Республикой Казахстан Пакта.
3. Для подготовки доклада в 2013 году создана межведомственная рабочая группа.
4. Для обсуждения проекта доклада и предложений к нему проведены региональные встречи с участием представителей государственных органов и общественности в течение 2013 года в городах Алматы, Атырау и Усть-Каменогорске.

1. Исполнение рекомендаций, представленных Комитетом Организации Объединенных Наций по правам человека

Комитет Организации Объединеных Наций по правам человека (далее - Комитет) настоятельно призывает государство-участник предоставить всеобъемлющую информацию о конституционных рамках, в которых гарантируются признаваемые в Пакте права. В этой связи Комитет предлагает государству-участнику представить базовый документ в соответствии с согласованными руководящими принципами представления докладов согласно международным договорам о правах человека (HRI/GEN/2/Rev.6, глава I), которые были приняты на межкомитетском совещании договорных органов по правам человека.
5. Республика Казахстан представила общий базовый документ 11 июня 2012 года(www.adilet.gov.kz).
Государству-участнику следует принять все необходимые меры для обеспечения правовой ясности в вопросе о статусе и применимости Пакта и других международных договоров по правам человека, которые были ратифицированы государством-участником. Государству-участнику следует также принять соответствующие меры по повышению уровня осведомленности о Пакте среди судей, адвокатов и прокуроров в целях обеспечения того, чтобы его положения принимались во внимание национальными судами.
6. В целях обеспечения правильного и единообразного применения норм международных договоров Республики Казахстан Верховным Судом Республики Казахстан принято нормативное постановление от 10 июля 2008 года № 1 «О применении норм международных договоров Республики Казахстан», что также способствует применению международных договоров.
7. Верховным Судом Республики Казахстан совместно с областными и приравненными к ним судами на постоянной основе организуются и проводятся образовательные и информационно-разъяснительные мероприятия по применению судами Пакта и других международных договоров по правам человека.
8. В целях повышения квалификации судей по применению международных соглашений в гражданском и уголовном судопроизводстве в учебные планы Института правосудия при Академии государственного управления при Президенте Республики Казахстан для действующих судей включены лекции по вопросам изучения международных стандартов в области прав человека, процедур и средств борьбы с нарушениями прав человека, в том числе по вопросам торговли людьми, бытового насилия, ликвидации дискриминации в отношении женщин, защиты прав беженцев и лиц без гражданства.
9. В судебных актах местных судов имеются ссылки на международные акты, в том числе и нормы Пакта. Такие ссылки имеют место в постановлениях судов о санкционировании ареста, судебных актах о торговле людьми, несовершеннолетними и ряде других.
10. В рамках учебных центров областных и приравненных к ним судов, Института Правосудия при Академии государственного управления при Президенте Республики Казахстан предусмотрены темы занятий по изучению международных актов.
11. В Верховном Суде Республики Казахстан проводятся систематические обучающие семинары для повышения уровня осведомленности судей и аппарата судов.
12. В 2011 году Верховным Судом Республики Казахстан проведено обобщение судебной практики по применению судами конституционного принципа приоритета ратифицированных международных договоров Республики Казахстан над ее законами по гражданским, уголовным делам, которое показало отсутствие проблем в применении норм международных договоров, ратифицированных Республикой Казахстан.
13. Реализуется Государственная программа дальнейшей модернизации правоохранительной системы Республики Казахстан на 2014-2020 годы. Отдельным направлением данной Программы является повышение качества кадрового обеспечения, включая его обучение и повышение уровня информированности сотрудников правоохранительных органов, в том числе в части обеспечения прав человека.
Государству-участнику следует активизировать свои усилия по обеспечению того, чтобы Уполномоченный по правам человека пользовался полной независимостью. В этой связи государству-участнику следует также предоставить ему достаточные финансовые и кадровые ресурсы в соответствии с парижскими принципами (резолюция 48/134 Генеральной Ассамблеи, приложение). Комитет далее рекомендует Уполномоченному по правам человека обратиться с ходатайством об аккредитации в Подкомитет по аккредитации Международного координационного комитета национальных учреждений по поощрению и защите прав человека. Также при создании национального превентивного механизма, предусмотренного в Факультативном протоколе к Конвенции против пыток, государству-участнику следует обеспечить, чтобы это не препятствовало, а способствовало более эффективному выполнению его ключевых функций в качестве национального правозащитного учреждения в соответствии с парижскими принципами.
14. В 2012 году Уполномоченный по правам человека в Республике Казахстан (далее – УПЧ) получил статус «В» (неполное соответствие) в Международном координационном комитете национальных правозащитных учреждений. В целом, деятельность УПЧ в полной мере соответствует ряду парижских принципов. В частности, УПЧ:
1) утверждается Президентом по согласованию с палатами Парламента. В руководящем документе перечислен исчерпывающий перечень оснований освобождения УПЧ от должности;
2) наделен компетенцией запрашивать от должностных лиц любую информацию, касающуюся прав и свобод человека, посещать учреждения, в том числе закрытые, с целью проведения мониторинга, в случаях, имеющих большое общественное значение, обращаться к Президенту, Парламенту и Правительству Республики Казахстан;
3) получает и рассматривает обращения из всех территориальных единиц, в том числе посредством своего интернет-ресурса. В настоящее время ведется проработка вопроса учреждения региональных представительств УПЧ;
4) направляет рекомендации государственным органам.
Кроме того, в ежегодном отчете о деятельности, направляемом Президенту Республики Казахстан, находят отражение все обращения и рекомендации, направляемые УПЧ, что гарантирует контроль над их реализацией;
5) активно сотрудничает по самому широкому спектру вопросов как с институтами гражданского общества, так и с международными организациями;
6) его деятельность публична и широко освещается в средствах массовой информации(далее – СМИ) и на страницах официального сайта (www.ombudsman.kz);
7) участвует в подготовке и обсуждении проектов нормативных правовых актов в сфере прав человека на уровне разработки и принятия Парламентом Республики Казахстан;
8) рассматривает индивидуальные жалобы на нарушения прав человека;
9) инициирует рассмотрение случаев нарушений прав человека;
10) в своей деятельности независим и не находится в подчинении ни одного органа законодательной, судебной и исполнительной власти, не входит в их состав и не относится к их структурам;
11) его ежегодный отчет публикуется в печатном виде и находится в свободном доступе на сайте.
15. Республика Казахстан придерживается мнения о необходимости расширения финансовых и кадровых ресурсов УПЧ в перспективе. Вместе с тем, придерживаясь мнения о том, что такое усиление должно проводиться эволюционным способом и быть надлежащим способом обсуждено и подготовлено, в том числе в контексте подготовки соответствующих кадров, нормативной и институциональной базы. Данный вопрос уже прорабатывается и был поддержан Правительством и Парламентом Республики Казахстан. Необходимая сумма потребности средств для расширения штатной численности и образования региональных представительств УПЧ в областях и городах Астане, Алматы и Байконуре уже была включена в проект Закона Республики Казахстан «О республиканском бюджете на 2009-2011 годы» по программе 106 «Услуги по соблюдению прав и свобод человека» в сумме 130 млн. тенге. В феврале 2009 года были разработаны необходимые дополнения в нормативные акты, регулирующие деятельность УПЧ. Однако впоследствии, в связи с мировым финансово-экономическим кризисом и секвестированием республиканского бюджета, решение данного вопроса было отложено на перспективу.
16. В 2013 году был принят Закон Республики Казахстан «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам создания национального превентивного механизма, направленного на предупреждение пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания». Данным Законом превентивный механизм был внедрен в: 1) уголовный процесс; 2) уголовно-исполнительную систему; 3) систему здравоохранения; 4) систему адаптации и образования несовершеннолетних; 5) систему временной изоляции лиц от общества. Кроме того, были приняты поправки в Кодекс Республики Казахстан об административных правонарушениях, предусматривающие ответственность за воспрепятствование законной деятельности участников превентивного механизма.
17. Во исполнение пункта 2 распоряжения Премьер-Министра Республики Казахстан от 15 августа 2013 года № 139-р «О мерах по реализации Закона Республики Казахстан от 2 июля 2013 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам создания национального превентивного механизма, направленного на предупреждение пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания» Национальным центром по правам человека разработаны и утверждены распоряжением УПЧ следующие правовые акты:
1) Положение о Комиссии по избранию членов Координационного совета при УПЧ;
2) Положение о Координационном совете при УПЧ;
3) Правила отбора участников национального превентивного механизма;
4) Правила формирования групп из участников национального превентивного механизма для превентивных посещений;
5) Правила подготовки ежегодного консолидированного доклада по итогам превентивных посещений.
18. Приняты постановления Правительства Республики Казахстан «Об утверждении Правил возмещения расходов участников национального превентивного механизма по превентивным посещениям» и «Об утверждении Правил превентивных посещений участниками национального превентивного механизма».
19. Приняты Методические рекомендации по превентивным посещениям, которые находятся на согласовании с экспертами Подкомитета Организации Объединеных Наций (далее - ООН) против пыток и PRI (Международная Тюремная Реформа).
Государству-участнику следует принять меры для обеспечения того, чтобы сотрудники правоохранительных органов не делали отдельных лиц объектом своей борьбы с терроризмом исключительно на основании их статуса или религиозных убеждений и проявлений. Кроме того, государству-участнику следует обеспечить совместимость любых мер по борьбе с терроризмом с Международным пактом о гражданских и политических правах. В этой связи государству-участнику следует собрать полные данные, которые должны быть включены в его следующий периодический доклад о выполнении антитеррористических законов и их влиянии на осуществление прав, признаваемых в Пакте.
20. За период с 2011 по 2012 годы и 9 месяцев 2013 года следственными подразделениями Комитета национальной безопасности Республики Казахстан расследовалось 48 преступлений экстремистской направленности. Из них в 2011 году – 11 преступлений, в 2012 году – 16 преступлений, в 2013 году – 21 преступление. По указанным преступлениям вынесены 15 обвинительных приговоров, 4 преступления рассматриваются судебными органами.
21. Во втором полугодии 2013 года Верховным Судом Республики Казахстан проведено обобщение судебной практики по рассмотрению уголовных дел, связанных с экстремизмом и терроризмом. В результате было установлено, что судебные разбирательства, в том числе в отношении лиц, подозреваемых в террористической деятельности, проводятся в соответствии с международными нормами справедливого судопроизводства.
22. Указом Президента Республики Казахстан от 24 сентября 2013 года № 648 утверждена Государственная программа по противодействию религиозному экстремизму и терроризму в Республике Казахстан на 2013-2017 годы. Постановлением Правительства Республики Казахстан от 24 октября 2013 года утвержден План мероприятий по реализации этой Программы. В соответствии с Планом мероприятий в целях улучшения религиозной обстановки в стране и реализации комплексных и системных мер, направленных, прежде всего, на профилактику и недопущение радикальных проявлений в религиозной среде, в системном порядке планируется повысить уровень подготовленности сотрудников правоохранительных органов, задействованных в работе по противодействию религиозному экстремизму и терроризму.
Государству-участнику следует принять меры для того, чтобы как в законодательном порядке, так и на практике обеспечить независимость судебной системы и ее роль в качестве единственной инстанции, отправляющей правосудие, и гарантировать компетентность, независимость и несменяемость судей. Государству-участнику следует, в частности, принимать меры по искоренению любых форм вмешательства в деятельность судебных органов и обеспечивать оперативное проведение тщательных, независимых и беспристрастных расследований всех утверждений о вмешательстве, в том числе посредством коррупции, а также по привлечению к ответственности и наказанию виновных, включая судей которые могут быть в этом замешаны. Государству-участнику следует пересмотреть полномочия Прокуратуры/Генеральной прокуратуры, чтобы действия этого органа не подрывали независимость судебной власти.
23. Согласно опубликованному рейтингу Глобального индекса конкурентоспособности Всемирного экономического форума за 2013-2014 годы Казахстан по показателю «Судебная независимость» занял 88 место, тогда как в 2012-2013 годах занимал 94 место. Для улучшения показателя «Независимость судов», являющегося одним из ключевых показателей институционального развития страны в Глобальном индексе конкурентоспособности Всемирного экономического форума, утвержден План мероприятий (Дорожная карта) по повышению индекса независимости судебной власти в рейтинге Глобального индекса конкурентоспособности.
24. Необходимо отметить, что существующий порядок назначения и освобождения судей в Республике Казахстан полностью отвечает принципу обеспечения независимости судов.
25. В настоящее время вопросы отбора судейских кадров находятся в ведении коллегиального органа – Высшего Судебного Совета, обеспечивающего гарантии независимости и неприкосновенности судей.
26. Процедура отбора судейских кадров, заложенная в Конституционном законе «О судебной системе и статусе судей Республики Казахстан» (далее – Конституционный закон), имеет множество положительных качеств, позволяющих осуществлять честный отбор кандидатов, таких как принцип недискриминации (пункт 1 статьи 30) и процедура отбора кандидатов путем сдачи квалификационного экзамена (пункт 1 статьи 29). В соответствии с пунктом 2 статьи 30 Конституционного закона Высший Судебный Совет осуществляет отбор кандидатов, удовлетворяющих требованиям, на конкурсной основе, а затем рекомендует их на должности судей. Окончательное решение о назначении на должности судей Верховного Суда принимает Сенат, а на все остальные судейские должности – Президент Республики Казахстан.
27. 16 февраля 2012 года приняты разработанные Верховным Судом Республики Казахстан изменения и дополнения в Закон Республики Казахстан «О Высшем Судебном Совете Республики Казахстан» и Конституционный закон, направленные на усиление роли Высшего Судебного Совета, деятельность которого связана с обеспечением формирования судов, и дальнейшее совершенствование судебной системы, повышение роли местных судов, усиление гарантий независимости и неприкосновенности судей республики. Также данным Законом реализован принцип автономности судебной системы, упорядоченности и демократизации процесса отбора кадров. В частности, судьям предоставлена возможность через пленарное заседание самим принимать участие в отборе кандидатов на судебную должность. В случае обнаружения на пленарном заседании каких-либо негативных или компрометирующих сведений по кандидату, принимающему участие в конкурсе как на должность судьи районного суда, так и на должность судьи областного суда, областные суды сообщают об этом в Верховный Суд.
28. Кандидатуры на вакантные должности председателей судебных коллегий областных судов, Верховного Суда вносятся Председателем Верховного Суда на рассмотрение пленарного заседания Верховного Суда на альтернативной основе. Кандидат на должность председателя судебной коллегии Верховного Суда рекомендуется из числа судей Верховного Суда. Пленарное заседание Верховного Суда обсуждает кандидатуры на вакантные должности председателей, председателей судебных коллегий областных судов и Верховного Суда и выносит соответствующие заключения. На основании решения пленарного заседания Верховного Суда Председатель Верховного Суда представляет в Высший Судебный Совет кандидатуры на должности председателей судебных коллегий областных судов, Верховного Суда. Высший Судебный Совет рассматривает представленные кандидатуры и рекомендует кандидатов на вакантные должности председателей судебных коллегий областных судов, Верховного Суда Президенту Республики Казахстан для назначения на должности.
29. Для повышения открытости и гласности отбора кандидатур на судейские должности Верховным Судом практикуется опубликование в местных официальных периодических печатных изданиях и интернет-ресурсах областных судов сведений о кандидатах-стажерах на должность судьи, проходящих стажировку в судах, а также кандидатах на должность судьи, подавших заявление на участие в конкурсе на вакантную должность судьи районного суда.
30. Начиная с 2011 года публикуются сведения о кандидатурах, представляемых на занятие должности председателей и председателей коллегий местных судов в республиканских официальных изданиях периодической печати, на веб-сайте Верховного Суда для предоставления всеми желающими каких-либо сведений, мнений, отзывов о кандидатах в адрес Верховного Суда.
31. Прямое участие общественности, в том числе неправительственных организаций (далее – НПО), профессиональных ассоциаций, имеющих отношение к деятельности судов, в ходе отбора кандидатов на судейские должности способствует объективному, всестороннему изучению качеств, характеризующих личность кандидата на должность судьи.
32. Основанием для рассмотрения Высшим Судебным Советом вопроса об освобождении судьи от должности является представление Председателя Верховного Суда. Представление об освобождении судьи от должности за совершение им дисциплинарных проступков, в силу профессиональной непригодности или за невыполнение требований Конституционного закона вносится Председателем Верховного Суда в Совет на основании решения Судебного жюри.
33. Согласно Конституции Республики Казахстан судья не может быть арестован, подвергнут приводу, мерам административного взыскания, налагаемым в судебном порядке, привлечен к уголовной ответственности без согласия Президента Республики Казахстан, основанного на заключении Высшего Судебного Совета Республики, либо в случае, установленном подпунктом 3) статьи 55 Конституции,-без согласия Сената, кроме случаев задержания на месте преступления или совершения тяжких преступлений.
34. В целях дальнейшего укрепления и совершенствования независимой судебной власти Верховным Судом в 2013 году разработаны и внесены в Мажилис Парламента Республики Казахстан следующие законопроекты:
1) проект Конституционного закона о внесении изменений в Конституционный закон Республики Казахстан о судебной системе, который направлен на совершенствование процедуры конкурсного отбора кандидатов на судейские должности; усиление роли общественности при отборе кандидатов в судьи; повышение роли кадрового резерва на руководящие судейские должности;
2) проект Закона о внесении изменений в законодательство Республики Казахстан по вопросам дальнейшего упрощения отправления правосудия, снижения бюрократических процедур. В проекте устанавливаются требования к представителям по гражданским делам, в качестве которых будут допускаться лица с высшим юридическим образованием, также решаются вопросы расширения сферы применения информационных технологий в судебном процессе.
35. На борьбу с коррупцией в судебной системе направлены организационные и функциональные меры, которые сводятся к улучшению материально-технической оснащенности местных судов, материального и социального обеспечения судей, повышению их ответственности, неукоснительному соблюдению норм судейской этики и созданию условий для транспарентности деятельности судов. Все суды Республики Казахстан технически оснащены и размещаются в зданиях, отвечающих современным стандартам отправления правосудия.
36. В Закон Республики Казахстан от 2 июля 1998 года «О борьбе с коррупцией» были внесены изменения и дополнения касательно обеспечения государством социальной и правовой защиты государственных служащих, возможности применения в отношении лиц, претендующих на занятие государственной должности с высоким риском совершения коррупционных правонарушений, специальной проверки на предмет соблюдения антикоррупционного законодательства.
37. В октябре 2012 года создан Судебный совет при Верховном Суде Республики Казахстан по противодействию коррупции.
38. Разрабатывается проект Закона Республики Казахстан «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам противодействия коррупции». Особенностью данного законопроекта является его ориентированность на сферу формирования и реализации антикоррупционной политики, как важнейшей части государственной политики, включающей меры, направленные на решение следующих задач: организация борьбы с коррупцией на всех ее уровнях; сужение поля условий и обстоятельств, благоприятствующих коррупции; увеличение вероятности выявления коррупционных действий и наказания за них; влияние на мотивы поведения должностного лица; создание атмосферы общественного неприятия коррупции во всех ее проявлениях.
39. Для достижения этих целей законопроект включает решение на законодательном уровне следующих задач:
1) повышение эффективности обеспечения защиты от коррупции прав, свобод и законных интересов человека и гражданина, а также общества в целом;
2) обеспечение открытости и прозрачности деятельности государственных органов и органов местного самоуправления, а также введение общедоступных и эффективных процедур информирования общественности по вопросам коррупции;
3) формирование антикоррупционного мировоззрения, атмосферы общественного неприятия коррупции, правовой культуры во всех сферах жизнедеятельности общества;
4) внедрение международных стандартов в национальное законодательство по противодействию коррупции;
5) функционирование эффективного механизма предупреждения коррупции, включая совершенствование государственного управления и повышение роли институтов гражданского общества и населения по противодействию коррупции;
6) усиление контроля за деятельностью государственных органов и органов местного самоуправления;
7) предупреждение коррупции и возникновения коллизии интересов в частной сфере, поощрение добросовестной коммерческой практики;
8) расширение и активизация международного сотрудничества по обмену опытом в сфере законодательства и практики противодействия коррупции.
40. Следует отметить, что процессуальные законы, принятые в постсоветский период, значительно сузили перечень должностных лиц органов прокуратуры, уполномоченных приостанавливать решение судов, оставив данное право только за Генеральным Прокурором (ст. 396 Гражданско-процессуального кодекса Республики Казахстан). Кроме того, необходимо учитывать, что данное право реализуется им только исключительно в целях пересмотра дела в порядке надзора. Генеральный прокурор вправе приостановить исполнение принятых по делу судебных актов для проверки их в порядке надзора только в том случае, если по поступившему ходатайству из соответствующего суда истребовано гражданское дело (пункт 33 нормативного постановления Верховного Суда Республики Казахстан от 20 марта 2003 года № 2 «О применении судами некоторых норм гражданского процессуального законодательства»). Приостановление Генеральным прокурором исполнения судебного акта является ограниченным во времени (не более трех месяцев).
41. На фоне вынесенных судами решений, доля приостановленных Генеральной прокуратурой судебных актов незначительна. Основанием для приостановления исполнения судебных актов являются доводы сторон по делу, обратившихся с ходатайствами о незаконном выселении из жилища, необоснованном взыскании значительных денежных сумм, в том числе и с государства, наличие в действиях налогоплательщиков признаков попытки избежать уплаты налогов, других обязательных платежей в бюджет и другое.
42. Полномочия органов прокуратуры закреплены и в статье 83 Конституции Республики Казахстан, где определено, что прокуратура от имени государства осуществляет высший надзор за точным и единообразным применением законов, указов Президента Республики Казахстан и иных нормативных правовых актов на территории Республики, за законностью оперативно-розыскной деятельности, дознания и следствия, административного и исполнительного производства, принимает меры по выявлению и устранению любых нарушений законности, а также опротестовывает законы и другие правовые акты, противоречащие Конституции и законам Республики Казахстан. Прокуратура представляет интересы государства в суде, а также в случаях, порядке и пределах, установленных законом, осуществляет уголовное преследование.
43. В силу существующих норм Конституции и процессуального закона, деятельность органов прокуратуры нельзя расценивать как необоснованное вмешательство в деятельность судебной системы и доминирование по отношению к суду.
Государству-участнику следует провести исследование с целью установления причины столь малого количества оправдательных приговоров по уголовным делам для обеспечения того, чтобы права обвиняемых гарантировались и защищались в соответствии с Пактом в ходе всего судебного процесса. Кроме того, государству-участнику следует обеспечить принятие мер, которые гарантировали бы недопустимость в рамках судебной системы доказательств, полученных под пытками.
44. В части уголовного судопроизводства за 2013 год вынесено оправдательных приговоров в отношении 507 лиц, что составляет 1,8 % от количества дел, рассмотренных с вынесением приговоров. За 2012 год было оправдано 400 лиц или 1,7 %. Указанные данные свидетельствуют о том, что количество лиц оправданных судами, растет из года в год.
45. В новом Уголовно-процессуальном кодексе предполагается исключить институт возвращения уголовного дела для дополнительного расследования, что соответственно повысит процент оправдательных приговоров.
46. В части недопустимости доказательств, полученных под пытками, следует отметить, что в ряде нормативных постановлений Верховного Суда Республики Казахстан имеются разъяснения о том, как следует оценивать предъявляемые органами обвинения доказательства, если они получены под пытками.
47. 28 декабря 2009 года Верховным Судом Республики Казахстан принято нормативное постановление № 7 «О применении норм уголовного и уголовно-процессуального законодательства по вопросам соблюдения личной свободы и неприкосновенности достоинства человека, противодействия пыткам, насилию, другим жестоким или унижающим человеческое достоинство обращениям или наказаниям».
48. В новом Уголовно-процессуальном кодексе Республики Казахстан Верховным Судом Республики Казахстан предложен конкретный механизм расследования обвинений в применении пыток, а также отдельные положения, связанные с оценкой показаний, полученных под давлением или пытками.
Государству-участнику следует активизировать свои усилия по расширению участия женщин в государственном и частном секторах и, в случае необходимости, принять соответствующие временные специальные меры для выполнения положений Пакта. Государству-участнику следует принимать необходимые меры по ликвидации распространенных негативных стереотипов в отношении женщин, а также обеспечивать, чтобы представленность женщин в обоих секторах отражала прогресс, достигнутый в повышении уровня их образования.
49. На 1 января 2013 года численность женщин на государственной службе составляет 48378 человек (55,7%) (общая численность 91077 единиц). Доля женщин среди политических государственных служащих составляет 10%, из них в Правительстве Казахстана из 19 министров 3 женщины (15%), они возглавляют такие ключевые ведомства, как Министерство труда и социальной защиты населения, Министерство здравоохранения, Министерство по делам экономической интеграции. Отмечен рост количества женщин-депутатов в Парламенте Республики Казахстан. В 2010 году доля мест, занимаемых в Парламенте Республики Казахстан, составила 13,6%, в 2011 году – 13,7%. На сегодня в Мажилисе Парламента 28 женщин, что составляет 26,1% от общего числа депутатов (до выборов 2012 года – 19 женщин). Среди судей Верховного суда Республики Казахстан женщины составляют 33,3%; а среди судей областных судов женщин-более половины (51%).
50. На должности акимов из числа женщин в 2013 году было избрано 280 человек (11,4%), что на 32 человека больше, чем было ранее.
51. Государство проводит активную политику по стимулированию активности женщин в частном секторе. В 2013 году были приняты поправки в «Дорожную карту бизнеса 2020», которые выделили женщин в отдельную категорию предпринимателей, которым оказывается финансовое содействие со стороны государства.
52. В 2012 году Ассоциация деловых женщин Казахстана вступила во Всемирную ассоциацию женщин предпринимателей, стала членом FCEM.
53. В целях обеспечения гендерного равенства в Республике Казахстан на постоянной основе принимаются соответствующие акты.
54. Действует Стратегия гендерного равенства в Республике Казахстан на 2006-2016 годы. Стратегия принята с целью реализации принципов гендерного равенства во всех сферах жизни общества.
55. Постановлением Правительства Республики Казахстан от 11 января 2012 года № 24 утвержден План мероприятий на 2012 - 2016 годы по реализации Стратегии гендерного равенства в Республике Казахстан на 2006-2016 годы.
56. В 2012 году Республика Казахстан ратифицировала Конвенцию Международной организации труда № 156 «О равном обращении и равных возможностях для трудящихся мужчин и женщин: трудящиеся с семейными обязанностями».
57. В 2013 году Законом Республики Казахстан «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам социального обеспечения» были внесены изменения, касающиеся пенсионных накоплений, оплаты отпуска по беременности и родам, обязательного социального страхования.
Государству-участнику следует принять комплексный подход к профилактике насилия и бытового насилия в отношении женщин во всех его формах и проявлениях и борьбе с ним, в том числе путем повышения уровня осведомленности о его пагубных последствиях. В этой связи государству-участнику следует пересмотреть Закон «О профилактике бытового насилия» в целях обеспечения того, чтобы он поощрял жертв насилия в отношении женщин к уведомлению правоохранительных органов о любых случаях такого насилия. Государству-участнику следует обеспечивать, чтобы дела о насилии в отношении женщин тщательно расследовались, виновные привлекались к ответственности и, в случае осуждения, подвергались соответствующему наказанию, а жертвы получали адекватное возмещение.
58. Благодаря принимаемым мерам за последние 8 лет (с 2005 по 2012 годы) достигнута устойчивая тенденция снижения преступлений в сфере семейно-бытовых отношений. Количество преступлений за указанный период снизилось больше чем наполовину (с 1610 до 780), убийств в два раза (с 578 до 285).
59. Одной из практических мер в профилактике и пресечении бытового насилия и реализации гендерной политики являются подразделения органов внутренних дел по защите женщин от насилия. Сегодня в нем работают 133 сотрудника полиции.
60. В 2012-2013 годы для целенаправленного воздействия на правосознание и поведение лица, совершившего бытовое насилие, вынесено 93 тысячи защитных предписаний. К административной ответственности привлечено более 2137 лиц.
61. В 2014 году был принят Закон Республики Казахстан «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам противодействия бытовому насилию», который предусматривает комплекс дополнительных правовых мер по противодействию фактам бытового насилия и оказанию содействия лицам, являющимися жертвами бытового насилия. В частности, был увеличен срок защитного предписания с 10 до 30 суток, а также принята норма, запрещающая лицу, совершившему бытовое насилие проживать в жилище с потерпевшим, в случае установления наличия у него возможности обеспечить себя жильем, была ужесточена ответственность за преступления в сфере семейно-бытовых отношений.
Государству-участнику следует принимать меры, чтобы помогать девочкам избегать нежелательной беременности и не прибегать к незаконным абортам, которые могут поставить под угрозу их жизнь. Государству-участнику следует принимать соответствующие меры по повышению уровня осведомленности и обеспечению наличия и доступности в государстве-участнике услуг и объектов по охране репродуктивного здоровья.
62. В Казахстане отмечена тенденция ощутимого снижения абортов среди девочек подросткового возраста.
63. В 2011 году был принят Стратегический план Министерства здравоохранения Республики Казахстан на 2011-2015 годы, согласно которому государство поставило четкую цель по снижению количества абортов до 21 случая на 1000 женского населения фертильного возраста.
64. Выпущены методические рекомендации для медицинских работников «Безопасный аборт в первом триместре», «Безопасный аборт. Стратегия Всемирной организации здравоохранения», «Ультразвуковой мониторинг медикаментозного аборта в ранние сроки беременности». Руководства составлены с учетом доказательной медицины и рекомендаций Всемирной организации здравоохранения, содержат информацию по безопасному аборту в первом триместре, консультирование до и после аборта, методы искусственного прерывания беременности, возможные осложнения, контрацепция после аборта.
65. Казахстанской ассоциацией по половому и репродуктивному здоровью в рамках программы «Безопасный аборт» проведены тренинги на тему: «Концепция безопасного аборта. Медикаментозный аборт».
66. С 2012 года работает телефон «Горячая линия», ориентированный на подростков и молодежь. Наряду с этим продолжается работа по предупреждению абортов и профилактике инфекций, передаваемых половым путем (ИППП) среди подростков и молодежи через молодежные центры здоровья для оказания конфиденциальной, юридической и медико-психологической помощи.
67. 11 декабря 2012 года в городе Астане проведена республиканская конференция по состоянию репродуктивного здоровья подростков и молодых людей в возрасте 15-19 лет Республики Казахстан, уровня их осведомленности и навыков безопасного поведения.
68. В рамках реализации государственной программы развития здравоохранения Республики Казахстан «Саламатты Қазақстан» на 2011 – 2015 годы, в ноябре 2013 года стартовал социальный проект «Услуги консультативной телефонной линии по вопросам контрацепции, профилактике ИППП/ВИЧ». Проект реализуется при поддержке Министерства здравоохранения Республики Казахстан и GSM Казахстан/Kcell. Телефоны горячей линии: 9898 (с мобильного для абонентов Activ и Kcell бесплатно по Казахстану), Астана: 481-236, 482-569 (по городу бесплатно). Для более широкого обхвата населения распространялись информационно-образовательные флаера с телефонами консультативной линии в средних учебных заведениях среди учащихся 8-11 классов, колледжах, высших учебных заведениях города Астаны, а также других регионов Казахстана.
69. Одним из основных мероприятий Государственной программы «Саламатты Қазақстан» на 2011 - 2015 годы является разработка и внедрение эффективных подходов по укреплению репродуктивного здоровья в соответствии с международными стандартами, а именно создание эффективной системы оказания услуг по планированию семьи, в том числе предгравидарной (до беременности) подготовки женщин, безопасного материнства, безопасного полового поведения подростков и молодых людей, включающей разработку руководства по планированию семьи и обучение медицинского персонала всех уровней первичной медико-санитарной помощи навыкам консультирования по планированию семьи.
70. Приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 25 декабря 2012 года № 881 разработана и утверждена Дорожная карта по укреплению репродуктивного здоровья граждан Республики Казахстан, алгоритм обследования женщин фертильного возраста на уровне первичной медико-санитарной помощи (приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан от 3 июля 2012 года № 452 «О мерах совершенствования медицинской помощи беременным женщинам, роженицам, родильницам и женщинам фертильного возраста»). В рамках Дорожной карты обучены по вопросам охраны репродуктивного здоровья, планированию семьи и антенатальному уходу врачи и средние медицинские работники, подготовлено 35 сертифицированных региональных координаторов (тренера).
71. В настоящее время в Республике Казахстан разработаны:
1) алгоритмы консультирования по планированию семьи, контрацепции, бесплодию, невынашиванию для медицинских организаций, оказывающих первичную медико-санитарную помощь;
2) учебная программа по вопросам охраны репродуктивного здоровья и планирования семьи (формирования безопасного полового поведения у подростков и молодых людей, планирования семьи, профилактики абортов, методов контрацепции, необходимости подготовки к беременности и ранней явки для постановки на учет по беременности, профилактике инфекций передающихся половым путем.
72. В целях охраны репродуктивного здоровья, выбора оптимального времени для рождения только желанных и здоровых детей, снижению числа абортов и материнской смертности открыто более 350 кабинетов планирования семьи.
73. В областях разработаны и тиражированы более 960193 экземпляров буклетов: «Построим здоровую семью», «Я выбираю здоровье», «Тревожные признаки беременности», буклет и плакат «Советы будущим родителям» по вопросам своевременного раннего наблюдения по беременности, планирования и рождения здорового ребенка, подготовлен видеоролик и на темы «Планирование семьи», «Охрана репродуктивного здоровья».
Комитет призывает государство-участник отменить смертную казнь и присоединиться ко второму Факультативному протоколу к Пакту.
74. В Казахстане по сей день действует мораторий на смертную казнь.
75. Республика Казахстан пока не присоединилась ко Второму Факультативному Протоколу к Пакту, отменяющему смертную казнь. Вместе с тем, в Концепции правовой политики Республики Казахстан на период с 2010 до 2020 года установлено продолжение курса на постепенное сужение сферы применения смертной казни.
76. В 2010 году Республика Казахстан присоединилась к группе стран-учредителей (Алжир, Аргентина, Испания, Филлипины, Франция, Италия, Мексика, Монголия, Португалия, Доминиканская Республика, Южно-Африканская Республика, Швейцария и Турция) Международной комиссии против смертной казни, которая призвана способствовать международным усилиям в борьбе за объявление всеобъемлющего моратория на смертную казнь на пути к полной отмене данного вида наказания во всем мире.
77. Разработана новая редакция Уголовного кодекса Республики Казахстан с включением в него норм, предоставляющих право осужденным к смертной казни, приговор которым заменен на пожизненное заключение, апеллировать на условно-досрочное освобождение.
Государству-участнику следует проявлять крайнюю осмотрительность в тех случаях, когда оно полагается на дипломатические гарантии при рассмотрении вопроса о возвращении иностранных граждан в страны, где они могут подвергаться пыткам или серьезным нарушениям прав человека. Государство-участник призывается продолжать мониторинг обращения с такими лицами после их возвращения и принимать соответствующие меры в тех случаях, когда гарантии не выполняются. Кроме того, государству-участнику следует в полной мере соблюдать принцип недопустимости принудительного возвращения и обеспечивать, чтобы со всеми лицами, нуждающимися в международной защите, на всех этапах обращались соответствующим и справедливым образом согласно Пакту.
78. Необходимо отметить, что Казахстан при выдаче лиц другим государствам соблюдает практику запрашивания дипломатических гарантий того, что с данным лицом будут обращаться в соответствии с условиями, указанными высылающим государством, или, в более общем смысле, в соответствии с обязательствами принимающего государства в области соблюдения прав человека согласно международному праву.
79. Законом Республики Казахстан от 18 января 2011 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам дальнейшей гуманизации уголовного законодательства и усиления гарантий законности в уголовном процессе» Уголовно-процессуальный кодекс дополнен новым положением, согласно которому выдача лица иностранному государству не производится, если имеются основания полагать, что лицо может быть подвергнуто угрозе применения пыток в запрашивающем государстве.
80. Наряду с этим, вышеуказанным Законом Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан дополнен нормой, предусматривающей предоставление права судебного обжалования решения Генеральной прокуратуры о выдаче лица иностранному государству.
Государству-участнику следует принять соответствующие меры с тем, чтобы положить конец пыткам, в частности путем укрепления мандата специальных прокуроров, для проведения независимых расследований утверждений о неподобающем поведении сотрудников правоохранительных органов. В этой связи государству-участнику следует обеспечить, чтобы сотрудники правоохранительных органов продолжали проходить инструктаж по вопросам предотвращения пыток и жестокого обращения путем включения Руководства по эффективному расследованию и документированию пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания (Стамбульский протокол) 1999 года во все учебные программы для сотрудников правоохранительных органов. Государству-участнику следует, таким образом, обеспечивать, чтобы утверждения о пытках и жестоком обращении эффективно расследовались, виновные привлекались к ответственности и подвергались соответствующему наказанию, а жертвы получали адекватное возмещение. В этой связи государство-участник призывается пересмотреть свой Уголовный кодекс, чтобы обеспечить соразмерность наказания за пытки характеру и степени тяжести таких преступлений.
81. В Казахстане ведется постоянная работа по пресечению преступлений, связанных с пытками. За 2010 - 2013 годы судами были рассмотрены 38 уголовных дел о пытках в отношении 109 лиц.
82. Приказом Генерального Прокурора Республики Казахстан от 30 января 2012 года № 9 утверждено Положение о дежурных прокурорах в полиции и направлено для исполнения территориальным прокурорам, также подписан совместный приказ с Министерством внутренних дел «О порядке взаимодействия дежурных прокуроров с дежурными частями органов внутренних дел Республики Казахстан». Вышеуказанным Положением определяются права и обязанности дежурного прокурора в полиции, раскрываются его задачи, основными из которых являются осуществление проверки законности задержания граждан, проведение неотложных мер при установлении факта пыток, принятие жалоб граждан и дачи разъяснений.
83. Функционирование дежурных прокуроров обеспечивается в зданиях органов уголовного преследования, в которых будет внедрена система электронного учета всех доставленных, задержанных лиц, установлены камеры наблюдения.
84. В обязанности Дежурного прокурора входит выявление нарушений прав граждан посредством мониторинга сведений и видеозаписей, незамедлительное пресечение нарушений, освобождение незаконно задержанных или доставленных, в случае выявления фактов применения пыток-проведение неотложных мероприятий и передача материалов для дальнейшей проверки, прием граждан с жалобами и обеспечение надзора за учетно-регистрационной дисциплиной.
85. В соответствии с постановлением Правительства Республики Казахстан от 7 апреля 2012 года № 430 при обнаружении телесных повреждений, а также по заявлению осужденных и следственных арестованных сотрудниками учреждения уголовно-исполнительной системы организуется проведение независимого медицинского освидетельствования специалистами территориального центра судебно-медицинской экспертизы.
86. В апреле 2010 года все прокуратуры областей и городов Астаны и Алматы совместно с территориальными правоохранительными органами утвердили на период 2010 – 2012 годы планы мероприятий с НПО по профилактике преступлений, связанных с применением пыток сотрудниками государственных органов и учреждений, в которых содержатся граждане, взятые под стражу, или осужденные. Во исполнение запланированных мероприятий совместно с НПО проведен всеобуч среди сотрудников правоохранительных органов на предмет изучения международных договоров в области защиты прав человека, а также по указанной тематике проводились тренинги, семинары и круглые столы.
87. В период с 2010 по 2012 годы на тему защиты прав человека в Академии Комитета Уголовно-исполнительной системы (г. Костанай) прошли курсы повышения квалификации более 1580 сотрудников органов уголовно-исполнительной системы. Кроме того, реализуется Государственная программа дальнейшей модернизации правоохранительной системы Республики Казахстан на 2014-2020 годы. Отдельным направлением данной Программы является повышение качества кадрового обеспечения, включая его обучение и повышение уровня информированности сотрудников правоохранительных органов, в том числе, в части обеспечения прав человека.
88. В 2011 году в Уголовном кодексе Республики Казахстан были приняты поправки, которые вывели пытки из разряда преступлений против правосудия в разряд преступлений против конституционных прав и свобод человека, расширили объективную сторону и круг субъектов преступления. Кроме того, были приняты некоторые существенные нововведения, направленные на предупреждение и пресечение пыток. В статью 192 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан внесены изменения, предусматривающие альтернативную подследственность, т.е. при совершении пыток сотрудниками органов внутренних дел дело расследуется финансовой полицией и наоборот. В часть первую статьи 532 Уголовно-процессуального кодекса внесено дополнение, согласно которому выдача лица иностранному государству не производится, если имеются основания полагать, что лицо может быть подвергнуто угрозе применения пыток в запрашивающем государстве.
89. В рамках новой редакции Уголовного кодекса Республики Казахстан предусмотрено ужесточение уголовной ответственности за совершение пыток, повлекших причинение тяжкого вреда здоровью, или по неосторожности смерть потерпевшего, с увеличением наказания до 12 лет лишения свободы. Этим же проектом данное преступление отнесено к категории деяний, на которые не распространяется применение сроков давности.
Государству-участнику следует активизировать свои усилия по борьбе с торговлей людьми путем обеспечения того, чтобы усилия были нацелены на выявление и устранение коренных причин торговли людьми. Кроме того, государству-участнику следует обеспечивать, чтобы дети были защищены от пагубных последствий детского труда, особенно дети, работающие на хлопковых и табачных полях. В этой связи государству-участнику следует обеспечивать, чтобы все случаи торговли людьми и применения детского труда эффективно расследовались, виновные привлекались к ответственности и подвергались соответствующему наказанию, а жертвы получали адекватную компенсацию.
90. За 2011-2013 годы возбуждено 900 уголовных дел, из них за: похищение человека с целью эксплуатации – 38, незаконное лишение свободы с целью эксплуатации – 35, торговлю людьми – 77, вовлечение несовершеннолетнего в занятие проституцией – 30, торговлю несовершеннолетними – 47, вовлечение в занятие проституцией – 89, организацию или содержание притонов для занятия проституцией и сводничество – 584.
91. Для предупреждения, выявления, пресечения и раскрытия указанных преступлений органами внутренних дел ежеквартально проводятся республиканские оперативно-профилактические мероприятия «STOP трафик» и «Нелегал».
92. В целях обеспечения эффективной борьбы с торговлей людьми в стране совершенствуется законодательная база. Так, в 2013 году был принят Закон Республики Казахстан «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам противодействия торговле людьми». Документом вносятся поправки, предусматривающие усиление ответственности за преступления, связанные с торговлей людьми, нарушение работодателем трудового законодательства в отношении несовершеннолетних, владельцев и арендаторов за предоставление помещений для занятия проституцией или сводничества, а также за вовлечение в занятие проституцией, организацию или содержание притонов. Также устанавливается ответственность за нарушение субъектами здравоохранения обязательства по информированию органов внутренних дел о лицах, обратившихся по поводу свежих травм, ранений, криминальных абортов, о случаях инфекционных заболеваний, представляющих опасность для окружающих, органов по чрезвычайным ситуациям – об угрозе возникновения медико-санитарных последствий чрезвычайных ситуаций. Данный Закон предусматривает ответственность за принуждение к занятию попрошайничеством, устанавливается ответственность работодателей за нарушение трудового законодательства в отношении несовершеннолетних, освобождение иностранных граждан, признанных по уголовному делу потерпевшими, от административной ответственности. В статью 128 Уголовного кодекса Республики Казахстан (торговля людьми) внесено примечание, регламентирующее понятие «купли-продажи», «иных сделок» в контексте торговли людьми.
93. Важным является введение нормы, являющейся одним из международных требований и направленной на совершенствование борьбы с торговлей людьми, которая определяет, что согласие потерпевшего на запланированную эксплуатацию не принимается во внимание, если было использовано любое из средств воздействия, которые указаны в норме статьи.
94. По статье 132-1 Уголовного кодекса Республики Казахстан (вовлечение несовершеннолетнего в занятие проституцией) ужесточена ответственность при совершении преступления преступной группой или родителем, педагогом либо иным лицом, на которых законом возложены обязанности по его воспитанию. Максимальный срок вырос с 10 до 12 лет.
95. В статью 133 Уголовного кодекса Республики Казахстан (торговля несовершеннолетними) добавлены квалифицирующие признаки, которые отягчают ответственность по данному преступлению, в отношении несовершеннолетнего, заведомо для виновного страдающего психическим расстройством или находящегося в беспомощном состоянии, и связанных с изъятием, сокрытием либо уничтожением документов, удостоверяющих личность потерпевшего.
96. Если ранее ответственность по первой части статьи 271 Уголовного кодекса Республики Казахстан (организация или содержание притонов для занятия проституцией и сводничество) предусматривала штраф, то сейчас исключительно лишение свободы. При этом, совершение данного преступления организованной группой теперь наказывается лишением свободы на срок до десяти лет вместо пяти.
97. В 2014 году принят Закон Республики Казахстан «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам обеспечения защиты прав ребенка». Указанным Законом закрепляется право ребенка на защиту от экономической эксплуатации.
98. В новом Уголовно-процессуальном кодексе Республики Казахстан предусматривается создание специального фонда компенсации ущерба, причиненного преступлениями. В новом Уголовном кодексе Республики Казахстан предусмотрена безальтернативная конфискация имущества за преступления торговли людьми.
Государству-участнику следует принять срочные меры для решения проблемы переполненности следственных изоляторов и тюрем, в том числе путем более широкого применения альтернативных форм наказания, таких, как электронный контроль, условно-досрочное освобождение и назначение общественных работ. Государству-участнику следует положить конец практике терпимого отношения к насилию среди заключенных и принять меры к устранению коренных причин членовредительства среди заключенных. В этой связи государству-участнику следует обеспечивать, чтобы все случаи насилия среди заключенных и все смертные случаи тщательно расследовались, а виновные привлекались к ответственности и подвергались соответствующему наказанию. Кроме того, общественным наблюдательным комиссиям должна быть предоставлена возможность без предупреждения посещать с инспекцией все тюрьмы и следственные изоляторы.
99. За 20 лет численность заключенных в Казахстане сократилась в 2,5 раза. На основании акта амнистии к 20-летию независимости Республики Казахстан в 2011 году из мест лишения свободы освободились 2628 человек, фактически сокращены сроки наказания 859 осужденным, по различным причинам отказано судом в применении амнистии 102 осужденным.
100. В 2013 году Генеральным Прокурором Республики Казахстан дано указание нормативного характера о более широком применении меры пресечения в виде залога. Так, если в 2012 году залог был применен в отношении 20 лиц, то по итогам 2013 года данный показатель составил 333, рост 1565 %.
101. В бюджете Министерства внутренних дел Республики Казахстан были выделены и предусмотрены средства на:
1) реконструкцию учреждения ЗК-169/5 под исправительную колонию строгого режима на 1000 мест в городе Кызылорде в сумме 1562238 тыс. тенге (в 2012 году – 1254000 тыс. тенге, в 2013 году – -308238 тыс. тенге);
2) строительство следственного изолятора в городе Уральске в сумме 4848209 тыс. тенге (в 2013 году – 588564 тыс. тенге, на 2014 год – 2933320 тыс. тенге; на 2015 год – 1326325 тыс. тенге);
3) реконструкцию учреждения под исправительную колонию строгого режима на 900 мест в городе Уральске в сумме 1186154 тыс. тенге (в 2012 году – 871000 тыс. тенге, в 2013 году – 315154 тыс. тенге);
4) строительство и реконструкцию учреждения ЛА-155/12 под исправительную колонию строгого режима в поселке Заречный Алматинской области в сумме 3142701 тыс. тенге (в 2012 году – 33800 тыс. тенге, на 2014 год – 1455944 тыс. тенге, на 2015 год – 1652957 тыс. тенге).
102. В 2013 году принят Закон Республики Казахстан «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам дальнейшей декриминализации преступлений в сфере экономической деятельности», направленный на либерализацию уголовной политики в отношении экономических преступлений. Согласно данному Закону расширится перечень альтернативных лишению свободы наказаний в пяти составах преступлений, предусматривающих уголовную ответственность за незаконное предпринимательство, незаконную банковскую деятельность и нарушение порядка и правил маркировки подакцизных товаров акцизными марками. Это - исправительные работы и ограничение свободы.
103. Лишение свободы исключено из санкций двух статей нового Уголовного Кодекса Республики Казахстан: внесение в реестр держателей ценных бумаг заведомо ложных сведений и утрата документов и сведений, составляющих систему реестров держателей ценных бумаг. Предлагается из категории средней тяжести в категорию небольшой тяжести, путем снижения верхнего предела наказания в виде лишения свободы с 3-х до 2-х лет перевести два состава преступления: нарушение порядка выпуска эмиссионных ценных бумаг и ложное банкротство. Одновременно путем замены лишения свободы на ограничение свободы из категории средней тяжести в категорию небольшой тяжести переводится часть 1 статьи 191, предусматривающая уголовную ответственность за незаконную банковскую деятельность.
104. В 2014 году в Генеральной прокуратуре Республики Казахстан была презентована Концепция проекта «10 мер по снижению «тюремного населения».
105. Одним из направлений деятельности по обеспечению безопасности осужденных и приближению пенитенциарной системы Казахстана к международным стандартам является переход к покамерному содержанию лиц в местах лишения свободы, который является наиболее оптимальным и безопасным как для осужденных, так и для сотрудников уголовно-исполнительной системы.
106. В настоящее время функционирует 7 учреждений с покамерным содержанием.
107. В соответствии с постановлением Правительства Республики Казахстан от 7 апреля 2012 года № 430 при обнаружении телесных повреждений, а также по заявлению осужденных и следственных арестованных сотрудниками учреждения уголовно-исполнительной системы организуется проведение независимого медицинского освидетельствования специалистами территориального центра судебно-медицинской экспертизы.
108. В 2011 году внесено дополнение в статью 73 Уголовно-исполнительного кодекса Республики Казахстан, согласно которому не подлежат переводу в колонию-поселение осужденные за совершение особо тяжких преступлений.
109. В целях дальнейшей гуманизации пенитенциарной системы, разработан новый Уголовно-исполнительный кодекс Республики Казахстан. В качестве главных позитивных последствий принятия новой редакции Уголовно-исполнительного кодекса является совершенствование системы исполнения уголовных наказаний путем существенного повышения уровня защищенности личности осужденных, их прав и законных интересов.
110. Новым Уголовно-исполнительным кодексом Республики Казахстан предусмотрено право осужденных обращаться с устными и письменными предложениями, заявлениями и жалобами к администрации учреждения уголовно-исполнительной системы или органа, исполняющего наказание, в вышестоящие органы управления учреждениями и органами, исполняющими наказания, в суд, органы прокуратуры, иные государственные органы, общественные объединения, а также между народные организации по защите прав и свобод человека в соответствии с законодательством.
111. Кроме того, осужденные будут вправе получать квалифицированную юридическую помощь в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
112. Также новым Уголовно-исполнительным кодексом предусмотрен механизм защиты прав осужденных посредством ведомственного, прокурорского и общественного контролей.
Государству-участнику следует отменить требование о выездной визе, а также обеспечить, чтобы требование в отношении регистрации лиц по месту жительства находилось в полном соответствии с положениями статьи 12 Пакта.
113. Согласно пункту 68 Правил выдачи виз Республики Казахстан, а также продления и сокращения сроков их действия, для выезда из Республики Казахстан выдаются однократные выездные визы категорий «P1», «P2», «P3», «P4», «P5», «P6», «P7» и «P8», если иной порядок не установлен международными договорами Республики Казахстан. Кроме выездной визы предусматриваются неиммиграционные и иммиграционные визы.
114. Визы категории «P1» выдаются лицам, постоянно проживающим в Республики Казахстан, при выезде за пределы Республики Казахстан для постоянного проживания, «P2» – утратившим на территории Республики Казахстан проездной документ, «P3» – в отношении которых приняты решения о сокращении срока пребывания в Республики Казахстан, «P4» – в отношении которых приняты решения о привлечении к административной ответственности, не связанной с выдворением, если отсутствуют основания для их дальнейшего пребывания в Республики Казахстан, «P5» – прибывшим в Республику Казахстан на основании соглашений о безвизовом порядке въезда и пребывания в Республике Казахстан, если отсутствуют основания для их дальнейшего пребывания в Республике Казахстан, «P6» – освобожденным из исправительных учреждений на территории Казахстана, «P7» – представившим доказательство форс-мажорных обстоятельств, задержки или отмены рейса, отправления поезда или иного транспортного средства, препятствующих покинуть территорию Республики Казахстан до истечения срока действия визы или разрешенного безвизового срока пребывания, «P8» – которые сообщили о совершении в отношении них деяний, признаваемых в соответствии с Уголовным кодексом Республики Казахстан тяжким или особо тяжким преступлением.
115. Для остальных лиц отсутствует необходимость получения выездной визы.
116. Регистрация лиц по месту жительства необходима для контроля внутренней миграции населения. Вместе с тем, официальные факты, подтверждающие, что регистрация ограничивала право граждан на передвижения внутри страны, отсутствуют.
Государству-участнику следует пересмотреть свое законодательство о беженцах, чтобы обеспечить его соответствие положениям Пакта и международным нормам беженского права и права убежища. Государству-участнику следует также обеспечить налаживание необходимого сотрудничества с Управлением Верховного комиссара ООН по делам беженцев (далее - УВКБ), с тем чтобы оно могло выполнить свой мандат и функции, которые сформулированы в уставе УВКБ, Конвенции 1951 года и других международных договорах, ратифицированных государством-участником, с целью гарантирования признаваемых в Пакте прав.
117. Закон Республики Казахстан от 4 декабря 2009 года «О беженцах» принят после присоединения Казахстана к Конвенции о статусе беженцев и Протоколу, касающемуся статуса беженцев 1951 года. Необходимо отметить, что данный Закон был принят с учетом норм вышеуказанной Конвенции и в целом соответствует международным нормам в области защиты прав беженцев.
118. В Законе Республики Казахстан от 22 июля 2011 года «О миграции населения» предусмотрена статья 60, которая не противоречит нормам вышеуказанной статьи Пакта и введена в целях обеспечения национальной безопасности и контроля за миграцией населения. По данной статье незаконные иммигранты подлежат выдворению за пределы Республики Казахстан в государство их происхождения (страну гражданства иностранца или постоянного проживания лица без гражданства) в соответствии с законодательством Республики Казахстан. Решение о выдворении принимается судом. В связи с этим, в Гражданский процессуальный кодекс Республики Казахстан введена глава 36-4, предусматривающая производство по заявлению о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы Республики Казахстан за нарушение законодательства Республики Казахстан.
119. В 2012 году приняты уточнения в Закон Республики Казахстан «О беженцах», которым урегулирован порядок определения уполномоченным органом статуса беженца.
120. В январе 2013 года в Трудовой кодекс Республики Казахстан было внесено дополнение о том, что удостоверение беженца входит в перечень документов, по которым могут заключаться трудовые договоры.
121. Управление Верховного комиссара ООН по делам беженцев является активным партнером в вопросах защиты прав беженцев, лиц без гражданства, смешанной миграции, оказывающим ощутимую техническую и экспертную поддержку в данных вопросах. Одним из достижений сотрудничества является выпуск Специального отчета «О ситуации с правами оралманов, лицами без гражданства и беженцами в Республике Казахстан» Комиссией по правам человека при Президенте Республики Казахстан. Данный отчет предоставляет обширные рекомендации для дальнейшего улучшения защиты беженцев, снижения и предотвращения без гражданства.
Государству-участнику следует обеспечивать, чтобы любые принимаемые им меры по охране государственной тайны не влекли за собой необоснованных ограничений права человека на доступ к адвокатам по своему выбору. Кроме того, государству-участнику следует обеспечивать, чтобы во всех случаях ареста производящие его сотрудники информировали обвиняемых в момент ареста о наличии у них права на услуги адвоката.
122. В редакции нового Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан введена норма, обязывающая сотрудников правоохранительных органов разъяснять задержанному лицу его права и обязанности, в том числе право на защиту и право не свидетельствовать против себя.
123. В соответствии со статьей 1 Закона Республики Казахстан от 15 марта 1999 года «О государственных секретах» под государственными секретами признаются защищаемые государством сведения, составляющие государственную и служебную тайны, распространение которых ограничивается государством с целью осуществления эффективной военной, экономической, научно-технической, внешнеэкономической, внешнеполитической, разведывательной, контрразведывательной, оперативно-розыскной и иной деятельности, не вступающей в противоречие с общепринятыми нормами международного права.
124. В целях исключения возможности неправомерного ознакомления со сведениями, составляющими государственные секреты, лицами, не имеющими соответствующего допуска, материалы уголовного дела, содержащие государственные секреты, рекомендуется приобщать к делу отдельно от несекретных материалов (в отдельных томах).
125. Разбирательство уголовных дел во всех судах и судебных инстанциях происходит открыто. Ограничение гласности судебного разбирательства допускается на основании постановления суда в случаях, когда это противоречит интересам защиты государственных секретов. Частью 1 статьи 29 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан от 13 декабря 1997 года также предусмотрены и другие основания проведения закрытого судебного разбирательства. Перечень указанных в ней оснований является исчерпывающим и расширительному толкованию не подлежит.
126. При отсутствии по уголовному делу предусмотренных частью 1 статьи 29 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан оснований ограничения гласности судебного разбирательства, в том числе связанных с охраной государственных секретов, один лишь факт совершения лицом тяжкого или особо тяжкого преступления, например бандитизма, терроризма и т.п., не является обстоятельством для проведения закрытого судебного разбирательства.
127. В соответствии с требованиями части 4 статьи 53 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан доказательства, содержащие сведения, составляющие государственные секреты, исследуются в закрытом заседании суда. В нем принимают участие лишь участники процесса, имеющие допуск к государственным секретам по соответствующей форме.
128. Допуск к государственным секретам до заседания суда оформляется аппаратом суда – в отношении судей, присяжных заседателей, секретаря судебного заседания и других работников суда, органами прокуратуры – в отношении государственного обвинителя, органами юстиции – в отношении адвокатов и других участников уголовного процесса. Не допускается ограничение выдачи адвокатам допуска к государственным секретам по причине отсутствия резерва или иным не предусмотренным законом основаниям.
129. Как показывает судебная практика, проблем в этой сфере нет.
Комитет призывает государство-участник принять необходимые меры для пересмотра своего законодательства с целью предусмотреть в нем положение об альтернативной военной службе. Государству-участнику следует также обеспечить, чтобы в законе было четко прописано, что лица имеют право на отказ от несения военной службы по религиозным и иным убеждениям, право, которое они должны иметь возможность осуществлять до начала службы и на любом последующем этапе во время ее несения.
130. Статья 36 Конституции Республики Казахстан устанавливает, что защита Республики Казахстан является священным долгом и обязанностью каждого ее гражданина. Граждане Республики несут воинскую службу в порядке и видах, установленных законом. 16 февраля 2012 года в Казахстане принят Закон Республики Казахстан «О воинской службе и статусе военнослужащих». Статус военнослужащего включает общие права, свободы и обязанности военнослужащего как гражданина Республики Казахстан с установленными законами изъятиями и ограничениями, а также его права, обязанности и ответственность, обусловленные особенностями воинской службы.
131. Закон Республики Казахстан «О воинской службе и статусе военнослужащих» претерпел ряд изменений. С марта 2013 года гражданам страны представилась возможность получить военный билет за один месяц. Отныне в Казахстане введено платное прохождение воинской службы. Цель данного новшества заключается в предоставлении возможности пройти воинскую службу гражданам, которые по определенным обстоятельствам не могли это сделать ранее.
132. В соответствии со статьей 12 Закона Республики Казахстан «О воинской службе и статусе военнослужащих» подготовка граждан на возмездной, т.е. платной основе осуществляется на основании Правил подготовки граждан к воинской службе, организации и проведения, а также формирования учебно-материальной базы начальной военной подготовки, утвержденных постановлением Правительства Республики Казахстан от 11 февраля 2013 года № 118. При этом учитываются навыки, гражданская специальность и опыт практической работы граждан.
Государству-участнику следует обеспечить, чтобы его законодательство, касающееся регистрации религиозных организаций, уважало права людей на то, чтобы свободно исповедовать свою религию и религиозные убеждения, как того требует Пакт.
133. Религиозное объединение приобретает правоспособность юридического лица с момента его государственной регистрации. Общий порядок и сроки государственной регистрации религиозных объединений и учетной регистрации их филиалов и представительств, перерегистрации, отказа в регистрации религиозных объединений определены Законом Республики Казахстан «О государственной регистрации юридических лиц и учетной регистрации филиалов и представительств». Особенности государственной регистрации религиозных объединений установлены Законом Республики Казахстан от 11 октября 2011 года «О религиозной деятельности и религиозных объединениях».
134. Механизм регистрации не влечет налагания каких-либо непреодолимых обязательств на религиозные объединения и граждан, осуществляющих миссионерскую деятельность, а лишь предполагает ведение определенного учета, структурирования и систематизации конфессионального пространства республики. Регистрация религиозных объединений обусловлена необходимостью защиты основ конституционного строя, нравственности, здоровья, прав и законных интересов человека и гражданина, обеспечения безопасности государства и общества при соблюдении принципа свободы вероисповедания и религии.
Согласно Закону Республики Казахстан от 11 октября 2011 года «О религиозной деятельности и религиозных объединениях», никто не имеет права по мотивам своих религиозных убеждений отказываться от исполнения обязанностей, предусмотренных Конституцией и законами Республики Казахстан. Граждане Республики Казахстан, являющиеся священнослужителями, миссионерами, руководителями или участниками (членами) религиозных объединений, могут участвовать в политической жизни наравне со всеми гражданами Республики Казахстан только от своего имени.
136. Кодекс Республики Казахстан об административных правонарушениях определяет степень общественной опасности и меры ответственности за нарушения требований, предусмотренных законодательством в сфере религии, при этом не ограничивает прав и свобод граждан на свободу вероисповедания. Предусмотренные Кодексом Республики Казахстан об административных правонарушениях меры ответственности за нарушение требований Закона Республики Казахстан «О религиозной деятельности и религиозных объединениях» исходят, прежде всего, из основополагающей нормы Конституции Республики Казахстан, которая гласит: «Республика Казахстан утверждает себя правовым государством». Главным принципом правового государства является принцип верховенства закона, который распространяется во всех сферах общественной жизни и является высшей формой организации и защиты свободы личности. Это означает, что все государственные органы, религиозные объединения, должностные лица и граждане обязаны действовать на основе, в соответствии и во исполнение законов. Соответственно, применяемые меры за нарушение Закона Республики Казахстан «О религиозной деятельности и религиозных объединениях» распространяются в равной степени на всех участников правоотношений в сфере религиозной деятельности.
137. Следует также отметить, что в 2014 году состоялся визит Спецдокладчика ООН по свободе религий или убеждений, профессора Х. Билефельдта, который отметил, что религиозный и этнический плюрализм является отличительной чертой казахстанского общества.
Государству-участнику следует обеспечить, чтобы журналисты, правозащитники и отдельные лица имели возможность свободно осуществлять право на свободу выражения своего мнения в соответствии с Пактом. В этой связи государству-участнику следует пересмотреть свое законодательство о клевете и оскорблениях, с тем чтобы оно в полной мере соответствовало положениям Пакта. Кроме того, государству-участнику следует воздерживаться от использования своего законодательства о клевете исключительно в целях преследования или запугивания отдельных лиц, журналистов и правозащитников. В этой связи любые ограничения на осуществление свободы выражения мнения должны соответствовать строгим требованиям пункта 3 статьи 19.
138. Республика Казахстан как демократическое государство обязалось уважать и обеспечивать всем находящимся в пределах его территории и под его юрисдикцией лицам права на свободу выражения мнения. Необходимо отметить, что меры, принимаемые государством по ограничению данных прав, являются необходимыми для уважения прав и репутации других лиц, охраны государственной безопасности, общественного порядка, здоровья или нравственности населения. Данная мера полностью согласуется со статьей 19 Пакта.
139. Поскольку существует конституционное право граждан на защиту чести, достоинства и деловой репутации, на современном этапе не рассматривается вопрос о полной отмене уголовного преследования за клевету, диффамацию и оскорбление чести и достоинства граждан, так как одной из основных задач Уголовного кодекса Республики Казахстан является защита прав, свобод и законных интересов человека и гражданина.
140. Вместе с тем, ведется поступательная работа по либерализации данной сферы. Так, в 2011 году в Гражданский кодекс Республики Казахстан внесена норма, которая исключает взыскание компенсации морального вреда юридическими лицами. Для СМИ это означает, что теперь юридические лица по искам о защите чести, достоинства и деловой репутации не могут претендовать на компенсацию морального вреда.
141. В то же время Законом Республики Казахстан от 18 января 2011 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам дальнейшей гуманизации уголовного законодательства и усиления гарантий законности в уголовном процессе» в Казахстане введен институт административной преюдиции.
142. Также внесены изменения в статью 129 Уголовного кодекса Республики Казахстан (Клевета), согласно которым наказание в виде ареста на срок до шести месяцев за распространение клеветы через СМИ исключено.
143. Следует также отметить, что клевета по действующему уголовно-процессуальному законодательству отнесена к категории дел частного обвинения, которые рассматриваются судом по жалобе потерпевшего, который и представляет соответствующие доказательства.
Государству-участнику следует пересмотреть свои подзаконные акты, политику и практику, а также обеспечить, чтобы все лица под его юрисдикцией в полной мере пользовались своими правами по статье 21 Пакта, а также обеспечить, чтобы ограничения, налагаемые на осуществление этого права, соответствовали строгим требованиям статье 21 Пакта.
144. Конституция Республики Казахстан гарантирует свободу мирного собрания в Республике Казахстан. Это право констатируется в статье 32 Конституции Республики Казахстан. Также данное право может ограничиваться национальным законодательством Республики Казахстан в интересах государства и защиты прав и свобод других лиц. Право на свободу мирных собраний, митингов регулируется альтернативным Законом Республики Казахстан «О порядке организации и проведения мирных собраний, митингов, шествий, пикетов и демонстраций», который был принят 17 марта 1995 года.
145. Согласно Закону Республики Казахстан «О порядке организации и проведения мирных собраний, митингов, шествий, пикетов и демонстраций» заявление о проведении собрания, митинга, шествия, пикета или демонстрации подается в письменной форме, не позднее чем за 10 дней до намеченной даты их проведения. В заявлении указываются цель, форма, место проведения мероприятия или маршруты движения, время его начала и окончания, предполагаемое количество участников, фамилии, имена, отчества уполномоченных (организаторов) и лиц, ответственных за соблюдение общественного порядка, место их жительства и работы (учебы), дата подачи заявления. Срок подачи заявления исчисляется со дня его регистрации в местном исполнительном органе города республиканского значения, столицы, района (города областного значения).
146. Местный исполнительный орган города республиканского значения, столицы, района (города областного значения) в свою очередь рассматривает заявление и сообщает уполномоченным (организаторам) о принятом решении не позднее, чем за пять дней до времени проведения мероприятия, указанного в заявлении. Местный исполнительный орган города республиканского значения, столицы, района (города областного значения) в целях обеспечения прав и свобод других лиц, общественной безопасности, а также нормального функционирования транспорта, объектов инфраструктуры, сохранности зеленых насаждений и малых архитектурных форм, при необходимости, предлагает обратившимся с заявлением иные время и место проведения мероприятия. Однако, данное решение может быть обжаловано в порядке, установленном действующим законодательством.
147. Вышеуказанный Закон также предусматривает требования, которые непосредственно должны быть соблюдены во время проведения собраний, митингов, шествий, пикетов, демонстраций. Также констатируется факт, что уполномоченные (организаторы), а также иные участники обязаны соблюдать общественный порядок.
148. Согласно статье 5 вышеуказанного Закона Республики Казахстан организаторам и участникам мероприятия запрещается препятствовать движению транспорта и пешеходов; создавать помехи для бесперебойного функционирования объектов инфраструктуры населенного пункта; устанавливать юрты, палатки, иные временные сооружения без согласования с местными исполнительными органами города республиканского значения, столицы, района (города областного значения); наносить ущерб зеленым насаждениям, малым архитектурным формам; иметь при себе холодное, огнестрельное и иное оружие, а также специально подготовленные или приспособленные предметы, которые могут быть использованы против жизни и здоровья людей, для причинения материального ущерба гражданам и собственности юридических лиц; вмешиваться в любой форме в деятельность представителей государственных органов, обеспечивающих общественный порядок при проведении мероприятий. Более того, в данной ситуации уполномоченные (организаторы) в установленном законом порядке несут ответственность за нарушение норм, предусмотренных настоящей статьей.
149. Государственные органы, общественные объединения, а также граждане, не вправе препятствовать собраниям, митингам, шествиям, пикетам и демонстрациям, проводимым с соблюдением порядка, установленного настоящим Законом.
150. Не допускается проведение массовых мероприятий на объектах железнодорожного, водного и воздушного транспорта, а также у организаций, обеспечивающих обороноспособность, безопасность государства и жизнедеятельность населения (городской общественный транспорт, снабжение водой, электроэнергией, теплом и другими энергоносителями), и учреждений здравоохранения и образования.
151. Собрания, митинги, шествия, пикеты и демонстрации должны быть безусловно прекращены по требованию представителя местного исполнительного органа города республиканского значения, столицы, района (города областного значения), если: не было подано заявление, состоялось решение о запрещении, нарушен порядок их проведения, предусмотренный статьями 4, 5 и 7 Закона Республики Казахстан «О порядке организации и проведения мирных собраний, митингов, шествий, пикетов и демонстраций», а также при возникновении опасности для жизни и здоровья граждан, нарушении общественного порядка.
152. В случае отказа от выполнения законных требований представителя местного исполнительного органа города республиканского значения, столицы, района (города областного значения) по его указанию органами внутренних дел принимаются необходимые меры по прекращению собрания, митинга, шествия, пикетирования и демонстрации и лица, нарушившие установленный порядок организации и проведения собраний, митингов, шествий, пикетов и демонстраций, несут ответственность в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
Государству-участнику следует привести свое законодательство, подзаконные акты и практику в отношении регистрации политических партий в соответствие с Пактом. Ему следует, в частности, обеспечить, чтобы процесс регистрации соответствовал требованиям статей 22 (2) и 25 Пакта. Государству-участнику не следует прибегать к процедуре регистрации для виктимизации тех групп, которые, как считается, придерживаются политических взглядов, отличных от взглядов правящей партии.
Государству-участнику следует предпринять практические шаги к тому, чтобы положить конец телесным наказаниям в школах и заведениях. Ему также следует поощрять ненасильственные формы поддержания дисциплины в качестве альтернативы телесным наказаниям в семейной обстановке и проводить кампании по информированию общественности для повышения уровня осведомленности об их вредных последствиях.
153. В Казахстане ведется работа по предотвращению насилия детей в школах. Министерством образования и науки Республики Казахстан проводятся семинары и тренинги среди преподавателей школ и родителей учеников. На региональном уровне разрабатываются и внедряются модельные программы по профилактике насилия в отношении детей в образовательных учреждениях. Создан проект «Национальная телефонная линия доверия для детей и молодежи «150». С 2009 по 2013 годы поступило более 600 тыс. звонков, в том числе по нарушению их прав-более 18 тыс.
154. В 2010 году в Уголовном кодексе Республики Казахстан был внедрен институт дополнительного наказания в виде лишения права занимать определенную должность или заниматься определенной деятельностью в отношении педагогов либо иных лиц, на которых законом возложены обязанности по воспитанию, совершивших насильственные преступления против несовершеннолетних.
155. В 2011 году в Уголовном кодексе Республики Казахстан за причинение вреда здоровью в отношении заведомо несовершеннолетнего ужесточены наказания.
156. В 2012 году внесены поправки в Трудовой кодекс Республики Казахстан, запрещающие заключать трудовой договор организациям и учреждениям в сфере образования, воспитания, организации отдыха и оздоровления, физической культуры и спорта, медицинского обеспечения, оказания социальных услуг, культуры и искусства с участием несовершеннолетних с лицами, имеющими или имевшими судимость за преступления в отношении несовершеннолетних (убийство, умышленное причинение вреда здоровью, против половой неприкосновенности).
157. В настоящее время разработаны и внесены в Парламент Республики Казахстан новые проекты Уголовно-исполнительного кодекса Республики Казахстан, Кодекса об административных правонарушениях в Республики Казахстан, в которых предполагается усиление уголовной и административной ответственности за преступления и правонарушения, совершаемые против детей.
Государству-участнику следует активизировать свои усилия по поощрению участия меньшинств в политической жизни и работе органов, принимающих решения, путем принятия временных специальных мер. Государству-участнику следует привести в его втором периодическом докладе данные, в разбивке по этническим группам, о представленности групп меньшинств в политических органах и на уровне принятия решений.
158. В настоящее время в Мажилисе Парламента Республики Казахстан действует депутатская группа «Ассамблея народа Казахстана». Основными задачами депутатской группы «Ассамблея народа Казахстана» являются:
1) активное участие в законодательном обеспечении благоприятных условий для дальнейшего укрепления межэтнического и межконфессионального согласия, толерантности, недопущения политизации этнического фактора, проявлений экстремизма и радикализма в обществе;
2) формирование казахстанского патриотизма, казахстанской идентичности путем консолидации этносов Казахстана на основе гражданской и духовно-культурной общности при стержневой роли казахского языка и культуры казахского народа;
3) участие в реализации культурологического проекта «Триединство языков», расширении сферы применения государственного языка, сохранении и развитии культуры, языков, народных традиций и обычаев всех этнических групп Казахстана;
4) активное участие в выработке, реализации и совершенствовании государственной демографической и миграционной политики, поддержка казахской диаспоры в зарубежных странах в вопросах сохранения и развития родного языка, культуры и национальных традиций, укрепления ее связей с исторической Родиной;
5) законодательное обеспечение единства народа, поддержка и развитие широкого общественного консенсуса по основополагающим ценностям модернизации казахстанского общества;
6) повышение роли Ассамблеи народа Казахстана в дальнейшей демократизации политической системы, решении актуальных задач общественного развития;
7) обеспечение эффективного взаимодействия Парламента Республики Казахстан с Ассамблеей народа Казахстана, государственными органами и институтами гражданского общества в сфере гармонизации межэтнических и межконфессиональных отношений.
159. В Сенате Парламента Республики Казахстан пятнадцать депутатов назначаются Президентом с учетом необходимости обеспечения представительства в данном органе национально-культурных и иных значимых интересов общества. Девять депутатов Мажилиса Парламента Республики Казахстан избираются Ассамблеей народа Казахстана (далее - Ассамблея), что является одной из специальных мер по обеспечению избирательных прав национальных меньшинств. Избираемые Ассамблеей депутаты представляют ее интересы, как совокупность интересов всех этносов страны.
160. В целом в части представленности иных национальностей в государственных органах, следует отметить, что в Парламенте Республики Казахстан порядка 27% депутатов являются представителями не казахской национальности, Верховном суде Республики Казахстан– 18 %, Правительстве Республики Казахстан – 6%, маслихатах - порядка 20%.
161. С 5 по 9 августа 2013 года в Казахстане прошли выборы акимов городов районного значения, сельских округов, поселков и сел, не входящих в состав сельского округа. Всего избрано 2454 акима. По данным Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан в корпусе избранных акимов представлены 23 национальности.

2. Имплементация норм Пакта (статьи 1-27)
Статьи 1 и 27

162. На 1 апреля 2013 года уточненная численность населения составляет 16967 тыс. человек, из них казахи составили 11058 тыс. человек (65,2%), русские – 3698 тыс. человек (21,8%), узбеки – 511 тыс. человек (3,0%), украинцы – 306 тыс. человек (1,8%), уйгуры – 243 тыс. человек (1,4%), татары – 203 тыс. человек (1,2%), немцы – 182 тыс. человек (1,1%) и другие этносы – 766 тыс. человек (4,5%).
163. В Казахстане действует более 300 этнокультурных объединений.
164. Ассамблея народа Казахстана – конституционный орган, возглавляемый Президентом Республики Казахстан. Это уникальный институт, объединяющий более 100 этносов нашей страны. В настоящее время Ассамблея имеет в своем составе 394 члена. Необходимо отметить, что Мажилис Парламента Республики Казахстан состоит из 107 депутатов, из них 9 избираются Ассамблеей. Они представляют интересы всех этносов страны.
165. Во многом благодаря работе Ассамблеи в нашей стране сформировалась уникальная модель межэтнического и межконфессионального согласия, особая атмосфера доверия, солидарности и взаимопонимания, когда каждый гражданин, независимо от этнической или религиозной принадлежности, обладает и пользуется всей полнотой гражданских прав и свобод, гарантируемых Конституцией.
166. В Республике Казахстан ведется поддержка информационно-коммуникационных объединений. На информационном поле работают более 35 этнических газет и журналов. 6 из них работают при государственной поддержке. Газеты и журналы выпускаются на 11 языках, телепередачи - на 7, радиопередачи - на 8.
167. В республике созданы условия для изучения родного языка для национальных меньшинств. В организациях образования республики выполняется одно из основных положений – реализация прав национальных меньшинств в изучении родных языков.
168. В 2013 – 2014 учебном году в республике действуют школы:
57 – с узбекским языком обучения (в 2012 году - 60);
14 – с уйгурским языком обучения (в 2012 году - 14);
2 – с таджикским языком обучения (в 2012 году - 2).
169. Смешанных школ, где имеются классы с узбекским языком обучения – 91 (в 2012 году – 79), с уйгурским – 48 (в 2012 году - 49), с таджикским – 9 (в 2012 году - 10).
170. С учетом интересов детей и компактно проживающего населения при необходимости дополнительно открываются классы для изучения языков национальных меньшинств.
171. В республике функционируют более 70 воскресных школ для детей и молодежи по изучению традиций и обычаев и развитию языков народов, компактно проживающих в регионах.
172. Все воскресные школы действуют при Национальных культурных центрах и обеспечены необходимой учебно-методической, исторической литературой и лингафонным оборудованием.

Статьи 2 и 26

173. Республика Казахстан в соответствии с законодательством и международными договорами обеспечивает безопасность каждого человека и гражданина на своей территории. Гражданам Казахстана, находящимся за пределами Республики Казахстан, государством гарантируются защита и покровительство. При обеспечении национальной безопасности права и свободы человека и гражданина могут быть ограничены только законами и лишь в той мере, в какой это необходимо в целях защиты конституционного строя, охраны общественного порядка, прав и свобод человека, здоровья и нравственности населения. При этом указанные лица в установленном законодательством порядке вправе получать разъяснения от соответствующих государственных органов по поводу ограничения их прав и свобод. Должностные лица, превысившие свои полномочия при обеспечении национальной безопасности, несут установленную Законом ответственность. Гарантируется государственная поддержка лицам, оказывающим содействие в обеспечении национальной безопасности, в том числе их правовая защита в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
174. В Республике Казахстан институт недискриминации особенно активно продвигается в направлении по обеспечению равенства народов, проживающих на ее территории, гендерного, социально-экономического равенства.
175. Основополагающую роль в развитии равенства и единства народов Казахстана играет Ассамблея народа Казахстана. За 2010-2013 годы данной организацией была проведена огромная работа: семинары, конференции, ярмарки, подписание меморандумов, реализация проектов и т.д.
176. Политика руководства Республики Казахстан ставит своей целью устранить глубинные причины политики бывшего Союза Советских Социалистических Республик, связанные со структурой населения этносов, преодолеть негативные последствия дискриминационной политики советского государства по отношению к представителям депортированных народов. Государство регулярно выплачивает компенсации непосредственным жертвам депортаций.
177. С 2011 года в высших учебных заведениях введено изучение отдельных дисциплин, посвященных межэтническим отношениям и расовой дискриминации.
178. За 2010 - 2012 годы УПЧ рассмотрел 39 обращений по вопросу дискриминации. По отдельным обращениям были направлены рекомендации в соответствующие государственные органы.
179. Преступления против равенства в стране совершаются в части возбуждения социальной, национальной, родовой, расовой и религиозной вражды. Так, за 2010-2012 годы было зарегистрировано 78 подобных преступлений. Вместе с тем, фактов совершения геноцида и нарушения равноправия граждан установлено не было.
180. В 2011 году были внесены поправки в Уголовный кодекс Республики Казахстан, ужесточающие уголовную ответственность за нарушение равноправия граждан.

Статья 3

181. Согласно Индексу гендерного равноправия за 2012 год, присвоенному международной НПО «Social Watch», Казахстан занимает 31-е место в мире по уровню гендерного равенства, опередив практически все страны Содружества Независимых Государств (далее – СНГ). В рейтинге стран мира по уровню равноправия полов, опубликованном в конце 2013 года аналитической группой Давосского форума, из 136 стран Республика Казахстан заняла 32 место, опередив все страны СНГ.

Статья 4

182. Чрезвычайное положение в Республике Казахстан вводится в случае, когда демократические институты, независимость и территориальная целостность, политическая стабильность Республики Казахстан, безопасность ее граждан находятся под серьезной и непосредственной угрозой и нарушено нормальное функционирование конституционных органов государства.
183. Основаниями введения чрезвычайного положения являются:
1) чрезвычайные ситуации социального характера, вызванные массовым переходом Государственной границы Республики Казахстан с территорий сопредельных государств; попытками насильственного изменения конституционного строя Республики Казахстан; актами терроризма; действиями, направленными на насильственный захват власти или насильственное удержание власти в нарушение Конституции Республики Казахстан; массовыми беспорядками, межнациональными и межконфессиональными конфликтами; блокадой или захватом отдельных местностей, особо важных и стратегических объектов; подготовкой и деятельностью незаконных вооруженных формирований; вооруженным мятежом; диверсией; провокационными действиями со стороны других государств с целью навязывания вооруженного конфликта; нарушением территориальной целостности Республики Казахстан;
2) чрезвычайные ситуации природного и техногенного характера, вызванные стихийными бедствиями (землетрясения, сели, лавины, наводнения и другие), кризисными экологическими ситуациями, природными пожарами, эпидемиями и эпизоотиями, поражением сельскохозяйственных растений и лесов болезнями и вредителями, промышленными, транспортными и другими авариями, пожарами (взрывами), авариями с выбросами (угрозой выброса) сильнодействующих ядовитых, радиоактивных и биологически опасных веществ, внезапным обрушением зданий и сооружений, прорывами плотин, авариями на электроэнергетических и коммуникационных системах жизнеобеспечения, очистных сооружениях и требующие скорейшей стабилизации обстановки, обеспечения правопорядка, создания условий для проведения необходимых спасательных и аварийно-восстановительных работ.
184. Основанием для введения чрезвычайного положения может быть также реальная угроза стихийного бедствия или крупномасштабной аварии (катастрофы) на основании представления уполномоченного органа в области чрезвычайных ситуаций.
185. Чрезвычайное положение на всей территории Республики Казахстан или отдельных ее местностях вводится Президентом Республики Казахстан соответствующим указом после официальных консультаций с Премьер-Министром и председателями палат Парламента Республики Казахстан с незамедлительным информированием Парламента Республики Казахстан.
186. Чрезвычайное положение вводится в случае невозможности урегулирования сложившейся ситуации применением иных мер. В условиях чрезвычайного или военного положения допускается принудительный труд. Парламент и Мажилис Парламента не могут быть распущены в период чрезвычайного или военного положения.
187. В соответствии с Законом Республики Казахстан от 8 февраля 2003 года «О чрезвычайном положении» меры, применяемые в условиях чрезвычайного положения, и ограничения прав и свобод физических лиц, а также прав юридических лиц, возложение на них дополнительных обязанностей должны осуществляться в пределах, которые вызваны обстоятельствами, послужившими основанием введения чрезвычайного положения. Меры и ограничения, применяемые в условиях чрезвычайного положения, не должны противоречить международным договорам в области прав человека, ратифицированным Республикой Казахстан.
188. Временные ограничения прав и свобод в связи с введением режима чрезвычайного положения устанавливаются в соответствии с главой 4 «Меры и временные ограничения, применяемые в условиях чрезвычайного положения» вышеуказанного Закона. Данные меры и ограничения соответствуют положениям Пакта.
189. В связи с произошедшими 16 декабря 2011 года массовыми беспорядками в городе Жанаозен Мангистауской области, в целях обеспечения общественной безопасности, восстановления законности и правопорядка, защиты прав и свобод граждан в границах города Жанаозен Мангистауской области было введено чрезвычайное положение на период с 18 часов 00 минут 17 декабря 2011 года на срок до 7 часов 00 минут 5 января 2012 года.
190. Согласно Указу Президента Республики Казахстан от 17 декабря 2011 года № 197 «О введении чрезвычайного положения в городе Жанаозен Мангистауской области» на период чрезвычайного положения была создана комендатура города Жанаозен Мангистауской области, наделенная полномочиями, предусмотренными Законом Республики Казахстан «О чрезвычайном положении».
191. На данный период ситуация нормализовалась, все органы функционируют в обычном режиме.
192. Нормативные правовые акты, принятые в целях обеспечения режима чрезвычайного положения и связанные с временным ограничением прав и свобод физических лиц, а также прав юридических лиц, применяются только в течение срока, на который введено чрезвычайное положение, и утрачивают силу одновременно с прекращением действия чрезвычайного положения без специального о том уведомления.

Статья 5

193. Согласно Конституции Республики Казахстан, Республика Казахстан утверждает себя демократическим, светским, правовым и социальным государством, высшими ценностями которого являются человек, его жизнь, права и свободы.
194. Основополагающими принципами деятельности Республики являются: общественное согласие и политическая стабильность, экономическое развитие на благо всего народа, казахстанский патриотизм, решение наиболее важных вопросов государственной жизни демократическими методами, включая голосование на республиканском референдуме или в Парламенте.
195. В соответствии со статьей 39 Конституции Республики Казахстан права и свободы человека и гражданина могут быть ограничены только законами и лишь в той мере, в какой это необходимо в целях защиты конституционного строя, охраны общественного порядка, прав и свобод человека, здоровья и нравственности населения.
196. Признаются неконституционными любые действия, способные нарушить межнациональное согласие. Не допускается ни в какой форме ограничение прав и свобод граждан по политическим мотивам. Ни в каких случаях не подлежат ограничению права и свободы, предусмотренные статьями 10, 11, 13-15, пунктом 1 статьи 16, статьей 17, статьей 19, статьей 22, пунктом 2 статьи 26 Конституции.

Статья 6

197. Республика Казахстан ведет активную политику по обеспечению права на жизнь, направленную на снижение смертности среди населения, в том числе, материнской и детской смертности, смертности на дорогах и связанных с трудовой деятельностью, борьбу с преступлениями против личности.
198. Динамика последних трех лет показывает, что в стране материнская смертность снизилась в 3,7 раз, младенческая смертность снизилась на 25%.
199. За 2010-2013 годы смертность от болезней системы кровообращения снизилась на 20%.
200. Смертность, связанная с трудовой деятельностью, снижается. Так, в 2012 году по сравнению с 2010 годом уровень смертности снизился на 18,9%.
201. В 2010-2013 годы отмечена тенденция по снижению преступлений против частной жизни.
202. Вместе с тем, по данным субрегионального офиса фонда ООН в области народонаселения (ЮНФПА) Казахстан входит в число стран с самым высоким уровнем самоубийств. По статистике Всемирной организации здравоохранения Казахстан занимает одно из ведущих мест по суициду среди взрослого населения и одно из первых мест по суициду среди несовершеннолетних и лиц молодого возраста (World health statistics, 2011). «Критическим уровнем» по шкале Всемирной организации здравоохранения считается 20 случаев на 100 тыс. населения в год, а в Казахстане по данным последних исследований эта цифра составляет 26,9 на 100 тысяч населения (World health statistics, 2011). В целях предотвращения данной социальной эпидемии с января 2013 года функционирует суицидологическая служба, работает единая регистрация случаев суицида. На базе Республиканского центра психиатрии ведется обучение врачей первой медико-социальной помощи, учителей, а также школьных психологов.
203. Кроме того, в стране уровень смертности на дорогах остается высоким. В целях снижения данного показателя принимается ряд мер. Введены ужесточения за нарушение правил дорожного движения. Так, в случае превышения скорости более чем на 40 километров в час, за выезд на полосу встречного движения, невыполнение законного требования сотрудников внутренних дел об остановке, предполагается применение такой меры административного воздействия как лишение прав на управление транспортным средством. Повышены размеры штрафов. В целях снижения смертности на дорогах в новом Уголовном кодексе Республики Казахстан ужесточена ответственность лиц, управляющих автотранспортным средством в состоянии алкогольного и иных форм опьянения, путем перевода данного деяния из категории административного правонарушения в уголовное преступление.

Статья 7

204. Согласно статье 17 Конституции Республики Казахстан никто не должен подвергаться пыткам, насилию, другому жестокому или унижающему человеческое достоинство обращению или наказанию. Достоинство человека неприкосновенно.
205. В Уголовном Кодексе Республики Казахстан предусмотрена ответственность за нарушение порядка проведения клинических исследований и применения новых методов и средств профилактики, диагностики, лечения и медицинской реабилитации.

Статья 8

206. В 2012 году Правительством Республики Казахстан был принят Национальный план по борьбе с торговлей людьми. На ближайшие два года этим планом предусмотрено 40 конкретных мероприятий.
207. Прописанные мероприятия охватывают целый спектр направлений – изучение международной практики, присоединение к конвенциям, проработка вопросов предоставления специальных социальных услуг для жертв торговли людьми, поддержка кризисных центров и приютов, внедрение новых подходов и методов в вопросах уголовного преследования, повышение квалификации сотрудников, а также проведение профилактических мероприятий.
208. На данный момент реализуется четвертый план по борьбе, предотвращению и профилактике преступлений, связанных с торговлей людьми в рамках программы сотрудничества государств-участников СНГ.
209. В стране создан приют, в котором предоставляются реабилитационные услуги для жертв торговли людьми. Приют поддерживается в рамках пилотного проекта Министерством юстиции Республики Казахстан.
210. В сфере борьбы с торговлей людьми действуют 20 НПО по оказанию помощи жертвам.
211. С 2010 года функционирует республиканский телефон доверия «116-16», доступный с городских и мобильных телефонов. Телефон доверия действует при финансовой и информационной поддержке Международной организации по миграции, Союза кризисных центров и Министерства внутренних дел Республики Казахстан.

Статья 9

212. Ежегодно надзорным органом освобождаются сотни лиц, незаконно содержащихся в служебных помещениях органов уголовного преследования. Так, в 2010 году было освобождено 1043 человека, в 2011 году – 1063, в 2012 году – 1152, в 2013 году – 803.
213. В 2012 году УПЧ была проведена работа по разъяснению норм о максимальном сроке задержания, равном 72 часам. Фактически понятие ограничение свободы получило наиболее широкое толкование в соответствии с международным правом, что обуславливает пересмотр многих процедур, предполагающих ограничение прав граждан на свободу передвижения.
214. В редакции нового Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан предусматривается ввод фигуры следственного судьи, который будет решать вопросы санкционирования ряда процессуальных и следственных действий, в том числе, мер пресечения в виде содержания под стражей и домашнего ареста, помещение несовершеннолетнего лица в спецучреждение и др.

Статья 10

215. В целях дальнейшего развития уголовно-исполнительной системы принята Программа развития уголовно-исполнительной системы в Республике Казахстан на 2012 - 2015 годы, которая утверждена постановлением Правительства Республики Казахстан от 9 июня 2012 года № 775.
216. Для улучшения здоровья осужденных и следственно-арестованных лиц, содержащихся в местах лишения свободы, поставлены и выполняются следующие задачи: снижение смертности от туберкулеза среди осужденных в расчете на 100 тысяч человек, в 2012 году – до 61, в 2013 году – до 60,7, в 2014 году – до 60,3, в 2015 году – до 59,9 (в 2011 году – 61,4);удержание распространенности ВИЧ-инфекции среди лиц, содержащихся в учреждениях уголовно-исполнительной системы, в пределах 2-5 % (в 2011 году – 3 %); снижение смертности от болезней системы кровообращения среди осужденных до 44,7 – в 2012 году, до 44,4 – в 2013 году, до 44,1 – в 2014 году, до 43,8 – в 2015 году на 100 тысяч осужденных (в 2011 году – 45).
217. В 2012 году проведены мероприятия по повышению квалификации сотрудников уголовно-исполнительной системы на темы «Международно-правовые стандарты в области прав человека», «Поддерживание человеческого достоинства в местах лишения свободы», «Факультативный протокол к Конвенция ООН против пыток, национальные превентивные механизмы» и «Соблюдение законности в деятельности исправительных учреждений».
218. На сегодняшний день во всех регионах республики работают 15 общественных наблюдательных комиссии, в состав которых входят 101 представитель общественных и неправительственных объединений, правозащитных организаций.
219. Ежегодно увеличивается финансирование на приобретение коммунально-бытового оборудования учреждений уголовно-исполнительной системы: в 2013 году – 446,6 млн. тенге, в 2012 году – 246,7 млн. тенге, в 2014 году – 515 млн. тенге.
220. К жилым помещениям, где проживают осужденные, предъявляются строгие санитарно-гигиенические требования.
221. С 2011 года увеличены нормы питания осужденных, ежедневный рацион расширен до 26 наименований, что практически исключило жалобы осужденных на качество и нормы питания.
222. Внесены изменения в части сокращения срока эксплуатации постельных принадлежностей (в ИУ – с 2 до 1 года, в СИЗО – с 8 до 6 месяцев).
223. За 2010-2013 годы ратифицированы международные договоры о передаче осужденных лиц с Испанией, Турцией, Китаем. На ратификации находится аналогичный договор с Италией. Вышеперечисленные международные акты позволяют осужденным отбывать наказание в государстве, гражданами которого они являются.

Статья 11

224. Казахстан выполнил предусмотренные в данной статье обязательства. Законом Республики Казахстан от 18 января 2011 года исключена статья 195 Уголовного кодекса Республики Казахстан, которая предусматривала уголовную ответственность за злостное уклонение от погашения кредиторской задолженности. Так, данная статья определяла, что злостное уклонение руководителя организации или гражданина от погашения кредиторской задолженности в крупном размере после вступления в законную силу соответствующего судебного акта наказывается штрафом в размере от двухсот до пятисот месячных расчетных показателей или в размере заработной платы или иного дохода осужденного за период от двух до пяти месяцев, либо арестом на срок от четырех до шести месяцев, либо исправительными работами на срок до двух лет, либо лишением свободы на тот же срок. При этом кредиторской задолженностью в крупном размере признается задолженность гражданина в сумме, превышающей пятьсот месячных расчетных показателей, а организации-в сумме, превышающей две тысячи пятьсот месячных расчетных показателей. Такая норма отсутствует и в новом Уголовном кодексе Республики Казахстан.

Статья 12

Согласно статье 21 Конституции Республики Казахстан каждому, кто законно находится на территории Республики Казахстан, принадлежит право свободного передвижения по ее территории и свободного выбора местожительства, кроме случаев, оговоренных законом. Каждый имеет право выезжать за пределы Республики. Граждане Республики имеют право беспрепятственного возвращения в Республику.
В соответствии со статьей 16 Закона Республики Казахстан от 19 июня 1995 года «О правовом положении иностранцев» иностранцы могут свободно передвигаться по территории Республики Казахстан, открытой для посещения иностранцам, и избирать место жительства в соответствии с порядком, установленным законодательством Республики Казахстан. Ограничения в передвижении и выборе места жительства устанавливаются актами уполномоченных на то государственных органов Республики Казахстан, когда это необходимо для обеспечения государственной безопасности, охраны общественного порядка, здоровья и нравственности населения, защиты прав и законных интересов граждан Республики Казахстан и других лиц.

Статья 13

225. Высылка (депортация), возвращение и выдача (экстрадиция) осуществляются на основании национального законодательства и международных договоров. Так, общие правила экстрадиции иностранных граждан и обращения в государственные органы иностранных государств о выдаче граждан Казахстана регламентированы Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан.
226. Основаниями же депортации иностранных граждан являются нарушения норм миграционного законодательства и наличие соответствующей ответственности в Кодексе об административных правонарушениях Республики Казахстан.

Статья 14

227. Международная НПО World Justice Project представила Индекс верховенства закона за 2014 год. Казахстан в этом рейтинге занял 71 место, опередив практически все страны СНГ.
228. Развитие судебно-правовой системы осуществляется на основе преемственности и поэтапности. Основным вектором ее развития является специализация судов и судей, в том числе развитие ювенальных судов, создание специализированных судов по рассмотрению уголовных дел. В Казахстане действует 378 судов общей, административной, экономической, уголовной, ювенальной и финансовой юрисдикции. В них работают 2214 судей, прошедших строгий квалификационный отбор. Уголовные дела по наиболее тяжким преступлениям рассматриваются с участием присяжных заседателей. Усиление роли судьи и защитников можно проследить в новом Уголовном и Уголовно-процессуальном кодексах Республики Казахстан.
229. В них выработаны предложения, направленные на законодательное разграничение случаев, требующих пересмотра судебных решений и сокращения категорий дел, рассматриваемых Верховным Судом. По инициативе Верховного Суда в новом Уголовно-процессуальном кодексе Республики Казахстан внесены изменения, касающиеся расширения полномочий следственного судьи, которые в целом позволят повысить эффективность механизма защиты прав лиц, вовлеченных в орбиту уголовного преследования.

Статья 15

230. Республика Казахстан в полной мере соблюдает нормы Пакта, касательно запрета уголовного осуждения за действия, не признававшиеся преступными во время их совершения. В соответствии со статьей 77 Конституции Республики Казахстан одним из принципов судопроизводства провозглашается, что законы, устанавливающие или усиливающие ответственность, возлагающие новые обязанности на граждан или ухудшающие их положение, обратной силы не имеют. Если после совершения правонарушения ответственность за него законом отменена или смягчена, применяется новый закон.
231. Идентичное положение содержит Уголовный кодекс Республики Казахстан. Статья 4 Уголовного кодекса Республики Казахстан прямо указывает, что преступность и наказуемость деяния определяются законом, действовавшим во время совершения этого деяния. Временем совершения преступления признается время осуществления общественно опасного действия (бездействия), независимо от времени наступления последствий.
232. Статья 5 Уголовного кодекса Республики Казахстан предусматривает, что Закон, устраняющий преступность или наказуемость деяния, смягчающий ответственность или наказание или иным образом улучшающий положение лица, совершившего преступление, имеет обратную силу, то есть распространяется на лиц, совершивших соответствующее деяние до вступления такого закона в силу, в том числе на лиц, отбывающих наказание или отбывших наказание, но имеющих судимость. Более того, пункт 2 этой же статьи указывает, что если новый уголовный закон смягчает наказуемость деяния, за которое лицо отбывает наказание, то назначенное наказание подлежит сокращению в пределах санкции вновь изданного уголовного закона. Закон, устанавливающий преступность или наказуемость деяния, усиливающий ответственность или наказание или иным образом ухудшающий положение лица, совершившего это деяние, обратной силы не имеет.
233. Уголовное законодательство Республики Казахстан состоит исключительно из Уголовного кодекса Республики Казахстан. Иные законы, предусматривающие уголовную ответственность, подлежат применению только после их включения в настоящий Кодекс. Иными словами, все лица, совершившие преступления, в том числе военнослужащие за преступления, проступки и иные правонарушения несут уголовную, административную, гражданско-правовую и дисциплинарную ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.
234. Указом Президента Республики Казахстан от 24 августа 2009 года № 858 была утверждена Концепция правовой политики Республики Казахстан на период с 2010 до 2020 года. Данная концепция устанавливает дальнейшую правовую политику, проводимую Республикой Казахстан, переходит на новую стадию в программе развития и становления национальной правовой системы. Основным вектором Концепции является дальнейшая гуманизация уголовной политики. Определение возможностей поэтапного сокращения сферы применения уголовной репрессии путем расширения условий освобождения от уголовного наказания, прежде всего по отношению к лицам, не представляющим большой общественной опасности (несовершеннолетним, лицам, совершившим неосторожные преступления, к иным лицам-при наличии смягчающих обстоятельств) является также важным нововведением.
235. Приведение уголовного закона в соответствие с международными договорами, ратифицированными Казахстаном и есть одно из важных обоснований Концепции. Речь, в частности, идет не только о декриминализации, но и обратном процессе криминализации определенных видов правонарушений.
236. В Концепцию правовой политики Республики Казахстан внесены изменения и дополнения, определяющие развитие правовой системы Казахстана с учетом новых требований Указом Президента страны от 16 января 2014 года № 731.
237. Согласно внесенным изменениям планируется внедрение стандартов оказания государственных услуг и элементов системы «e-justice», которые в совокупности позволят поэтапно перейти на безбумажный документооборот при обращении граждан и организаций в государственные органы. В целях повышения качества работы правоохранительных органов с учетом проводимой работы по модернизации законодательства в этой сфере в Концепции предусмотрена реализация мер, направленных на повышение оперативности и эффективности уголовной политики при высоком уровне защиты прав граждан.

Статья 16

238. В соответствии со статьей 13 Конституции Республики Казахстан, каждый имеет право на признание его правосубъектности и вправе защищать свои права и свободы всеми не противоречащими закону способами, включая необходимую оборону.
239. Также в соответствии со статьей 12 Конституции Республики Казахстан, права и свободы человека принадлежат каждому от рождения, признаются абсолютными и неотчуждаемыми, определяют содержание и применение законов и иных нормативных правовых актов.
240. Статья 25 Кодекса Республики Казахстан «О браке (супружестве) и семье» (далее – Кодекс о браке) определяет государственную регистрацию рождения ребенка. Так, в соответствии со статьей 187 Кодекса о браке, основанием для регистрации рождения ребенка является медицинское свидетельство о рождении или копия решения суда об установлении факта рождения.
241. В 2013 году вступил в силу новый Закон Республики Казахстан «О документах, удостоверяющих личность». Настоящий Закон определяет правовые основы документов, удостоверяющих личность, устанавливает требования к их оформлению, а также регулирует деятельность по изготовлению, выдаче, замене, сдаче, изъятию и уничтожению документов, удостоверяющих личность.
242. Документами, удостоверяющими личность, являются:1) паспорт гражданина Республики Казахстан; 2) удостоверение личности гражданина Республики Казахстан; 3) вид на жительство иностранца в Республике Казахстан; 4) удостоверение лица без гражданства; 5) дипломатический паспорт Республики Казахстан; 6) служебный паспорт Республики Казахстан; 7) удостоверение беженца; 8) удостоверение личности моряка Республики Казахстан; 9) заграничный паспорт;10) свидетельство на возвращение;11) свидетельство о рождении. В случаях, предусмотренных Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан, водительское удостоверение и военный билет могут быть признаны документами, удостоверяющими личность (статья 6 Закона).

Статья 17

243. За 2010-2012 годы УПЧ поступило 10 обращений по вопросам права на неприкосновенность частной жизни, личной и семейной тайны, защиты чести и достоинства и права на тайну личных вкладов и сбережений, переписки, телефонных переговоров, почтовых, телеграфных сообщений.
244. В данных обращениях граждане поднимали вопросы принятия мер по ограждению от преследования незнакомых лиц, оспаривали действия телеканала в части изложения несоответствующей действительности информации. В рамках рассмотрения указанных обращений учреждением УПЧ были даны правовые консультации заявителям по защите своих прав.
245. За период 2010 – 2012 годов было зарегистрировано 2777 преступлений против частной жизни.
Количество зарегистрированных преступлений против частной жизни

Перечень статьей Уголовного кодекса Республики Казахстан	2010	2011	2012
Ст. 142 Уголовного кодекса Республики Казахстан (Нарушение неприкосновенности частной жизни)	0	1	4
Ст. 143 Уголовного кодекса Республики Казахстан (Незаконное нарушение тайны переписки, телефонных переговоров, почтовых, телеграфных или иных сообщений)	38	30	67
Ст. 144 Уголовного кодекса Республики Казахстан (Разглашение врачебной тайны)	0	0	1
Ст. 145 Уголовного кодекса Республики Казахстан (Нарушение неприкосновенности жилища)	566	805	1265

246. В 2011 году была принята Концепция информационной безопасности Республики Казахстан до 2016 года, которая направлена на развитие системы управления информационной безопасностью, позволяющей обеспечить защищенность национальной информационной инфраструктуры страны и единого национального информационного пространства, разработку и реализацию единой государственной технической политики в сфере обеспечения информационной безопасности, в т.ч. развитие и укрепление национальной системы защиты информации, защиту прав личности и интересов общества и государства в информационной сфере.
247. В 2013 году был принят Закон Республики Казахстан «О персональных данных и их защите», направленный на обеспечение защиты прав и свобод человека и гражданина при сборе и обработке его персональных данных. Также с введением в действие Закона в действующее законодательство был принят ряд поправок в Трудовой Кодекс Республики Казахстан, Гражданский кодекс Республики Казахстан, Уголовный кодекс Республики Казахстан.

Статья 18

248. Пункт 1 статьи 22 Конституции Республики Казахстан гласит, что каждый имеет право на свободу совести, осуществление права на свободу совести не должно обуславливать или ограничивать общечеловеческие и гражданские права и обязанности перед государством.
249. Наличие свободы религии в стране находит полное подтверждение в статье 3 Закона Республики Казахстан «О религиозной деятельности и религиозных объединениях», в котором указано, что воспрепятствование законной религиозной деятельности, нарушение гражданских прав физических лиц по мотивам отношения к религии или оскорбление их религиозных чувств, осквернение почитаемых последователями той или иной религии предметов, строений и мест не допускаются.

Статья 19

250. По состоянию на 1 января 2012 года в республике действуют 2740 средств массовой информации, из них: государственных – 439 (16%), негосударственных – 2301 (84%). 91% от общего количества СМИ составляют газеты (1662) и журналы (832), 8,5% – электронные СМИ и 0,5% – информационные агентства (13).
251. Государственными органами принимаются меры по обеспечению права на доступ к информации, находящейся в ведении государственных органов, и способствованию активному раскрытию информации.
252. Вместе тем, для обеспечения информационной безопасности, которая определена Законом Республики Казахстан «О национальной безопасности», диффамационная мера по блокировке интернет-ресурсов является необходимой. Так, в январе 2012 года принята поправка в Закон Республики Казахстан «О средствах массовой информации», которая определяет, что на распространение продукции иностранных средств массовой информации, нарушающей Конституцию Республики Казахстан и нормы данного Закона, в судебном порядке налагается запрет, а для иностранных средств массовой информации, являющихся интернет-ресурсами, – приостановление доступа на указанные интернет-ресурсы на территории Республики Казахстан.
253. В 2012 году принят Закон Республики Казахстан «О телерадиовещании». Его основными принципами являются обеспечение конституционных гарантий прав на свободное получение информации и распространение ее любыми, не запрещенными законами способами, обеспечение свободы слова и творчества, обеспечение информационной безопасности личности, общества и государства при использовании услуг телерадиовещания.

Статья 20

254. В новом Уголовном кодексе Республики Казахстан предусмотрена уголовная ответственность за следующие преступления против мира и безопасности: пропаганда и публичные призывы к развязыванию агрессивной войны, возбуждение социальной, национальной, родовой, расовой или религиозной вражды. Наказания за эти преступления также предусмотрены в новом Уголовном кодексе Республики Казахстан.
255. В соответствии с пунктом 2.1 Закона Республики Казахстан «О средствах массовой информации» собственник, главный редактор средства массовой информации несут установленную законодательными актами Республики Казахстан ответственность за распространение сообщений и материалов, содержащих пропаганду или агитацию насильственного изменения конституционного строя, нарушения целостности Республики Казахстан, подрыва безопасности государства, войны, социального, расового, национального, религиозного, сословного и родового превосходства, культа жестокости, насилия и порнографии, независимо от источника их получения.

Статья 21

256. В период с 2010 года по 30 сентября 2013 года в целом, по республике зарегистрировано 1222 различных акций, в которых участвовало более 250 тыс. человек. Из общего числа проведенных мероприятий 660 были несанкционированными, в которых участвовали более 138 тыс. граждан. В 2010-2013 годы по республике зафиксировано 1211 акций протеста, из них санкционированных – 170, несанкционированных – 630; не требующих разрешения местного исполнительного органа – 411; социально-экономического характера – 819; общественно-политического – 392.
257. В их числе: 182 митинга, 267 пикетов, 56 забастовок, 624 собрания.
258. В статью 334 Уголовного кодекса Республики Казахстан были внесены изменения Законом Республики Казахстан от 18 января 2011 года по вопросам дальнейшей гуманизации уголовного законодательства и усиления гарантий законности в уголовном процессе, которые смягчили меры наказания за нарушение законодательства о порядке организации и проведения мирных собраний, митингов, шествий, пикетов и демонстраций.
259. Необходимо отметить, что правовое регулирование организации собраний в Казахстане соответствуют нормам международного права в частности, нормам Всеобщей декларации о правах человека и практике стран мира, в которых признается развитая система демократии.

Статья 22

260. Конституция Республики Казахстан дает право на свободу объединений. Деятельность общественных объединений регулируется законом. Согласно Закону Республики Казахстан от 31 мая 1996 года «Об общественных объединениях», общественными объединениями признаются политические партии, профессиональные союзы и другие объединения граждан.
261. Общественное объединение создается по инициативе группы граждан Республики Казахстан не менее десяти человек.
262. Право граждан на создание общественных объединений реализуется как непосредственно путем объединения физических лиц, так и через юридические лица – общественные объединения, за исключением политических партий и профессиональных союзов. Учредителями общественного объединения являются физические лица и (или) юридические лица – общественные объединения, за исключением политических партий и профессиональных союзов, созывающие учредительный съезд (конференцию, собрание), на котором принимается устав, и формируются руководящие органы. Учредители общественного объединения – физические и (или) юридические лица – имеют равные права и несут равные обязанности.
263. Государственная регистрация и перерегистрация общественных объединений производится в порядке и сроки, предусмотренные законодательством о государственной регистрации юридических лиц.
264. Государственная регистрация республиканских, региональных общественных объединений, структурных подразделений (филиалов и представительств) иностранных и международных некоммерческих неправительственных объединений осуществляется Министерством юстиции Республики Казахстан. Государственная регистрация местных общественных объединений, филиалов и представительств осуществляется территориальными органами юстиции. Для регистрации общественного объединения в регистрирующий орган в двухмесячный срок со дня его образования подается заявление. К заявлению прилагаются устав, протокол учредительного съезда (конференции, собрания), принявшего устав, сведения об инициаторах образования объединения и документы, подтверждающие место нахождения общественного объединения, а также уплату сбора за государственную регистрацию юридических лиц.
265. Правовые основы создания политических партий, их права и обязанности, гарантии деятельности, отношения политических партий с государственными органами и другими организациями установлены Законом Республики Казахстан от 15 июля 2002 года «О политических партиях».
266. Политической партией признается добровольное объединение граждан Республики Казахстан, выражающее политическую волю граждан, различных социальных групп, в целях представления их интересов в представительных и исполнительных органах государственной власти, местного самоуправления и участия в их формировании. Политическая партия не вправе выступать от имени народа.
267. В соответствии с Законом Республики Казахстан «О политических партиях», граждане Республики Казахстан имеют право на свободу объединения в политические партии, состоять членом только одной политической партии. Членство в политической партии не может быть основанием ограничения прав и свобод гражданина Республики Казахстан. Каждый вправе указывать или не указывать свою партийную принадлежность.
268. Согласно статье 6 Закона Республики Казахстан «О политических партиях» политическая партия создается по инициативе группы граждан Республики Казахстан численностью не менее одной тысячи человек, созывающих учредительный съезд (конференцию) политической партии и представляющих две трети областей, города республиканского значения и столицы. Граждане принимают личное участие на учредительном съезде (конференции) политической партии. Представительство граждан по доверенности на учредительном съезде (конференции) политической партии не допускается.
269. Финансирование создания политической партии, в том числе организации проведения учредительного съезда (конференции), осуществляется в соответствии с требованиями статьи 18 вышеназванного Закона.
270. Согласно Закону Республики Казахстан «О политических партиях» организационный комитет представляет регистрирующему органу уведомление о намерении создания политической партии по форме, установленной регистрирующим органом. Регистрирующий орган в день получения уведомления и иных документов выдает уполномоченному лицу организационного комитета документ, подтверждающий их представление.
271. Законом Республики Казахстан от 6 февраля 2009 года «О внесении изменений и дополнений в Закон Республики Казахстан «О политических партиях» внесены изменения в порядок создания, реорганизации политических партий. Данным Законом были внесены изменения по вопросу финансирования. Политическим партиям, представленным в Мажилисе Парламента Республики Казахстан по итогам последних выборов, стали выделяться бюджетные средства. Также Законом Республики Казахстан от 16 февраля 2012 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам обороны и воинской службы» были внесены изменения, касательно членства в политической партии в случае поступления на воинскую службу.
272. Законом Республики Казахстан от 24 декабря 2012 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам государственной регистрации юридических лиц и учетной регистрации филиалов и представительств» были внедрены дополнения касательно учетной регистрации филиалов и представительств, информирования регистрирующего органа об изменениях места нахождения постоянно действующего органа и данных о его руководителях в объеме сведений, включаемых в Национальный реестр бизнес-идентификационных номеров.
273. Уголовный кодекс Республики Казахстан (ст. 336, 337, 337-1) предусматривает уголовную ответственность в части незаконного вмешательства членов общественных объединений в деятельность государственных органов, создания или участия в деятельности незаконных общественных и других объединений, организации деятельности общественного или религиозного объединения, либо иной организации после решения суда о запрете их деятельности или ликвидации в связи с осуществлением ими экстремизма. Кодекс Республики Казахстан об административных правонарушениях (ст. 83-1, 374, 374-1, 375, 723) предусматривает административную ответственность за воспрепятствование деятельности общественных объединений, нарушение законодательства об общественных объединениях, руководство, участие в деятельности не зарегистрированных в установленном законодательством Республики Казахстан порядке общественных, религиозных объединений, а также финансирование их деятельности, нарушение законодательства о религиозной деятельности и религиозных объединениях, исполнения постановления о приостановлении либо запрещении деятельности индивидуального предпринимателя или юридического лица.
274. За 2012 год значительно активизировалась работа НПО, было создано «Республиканское общественное объединение юристов». В 2013 году была создана некоммерческая, саморегулируемая организация «Национальная палата предпринимателей». Основной целью создания Национальной палаты предпринимателей является консолидация предпринимателей для построения качественно нового диалога государства и бизнеса, а также поддержка отраслевых объединений.
275. Принят Закон Республики Казахстан от 27 июня 2014 года «О профессиональных союзах» в новой редакции и «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам деятельности профессиональных союзов и регулирования трудовых отношений». Основная цель законопроектов – это определение организационных основ профсоюзного движения в целях защиты трудовых, социально-экономических прав и интересов работников, повышение роли профсоюзов в социальном партнерстве и развитие диалога на всех его уровнях, предупреждение социально-трудовых конфликтов.
276. Проект Закона Республики Казахстан «О профессиональных союзах» направлялся в Международную Организацию Труда, а затем был направлен в законодательный орган уже с учетом рекомендаций организации.
277. В 2013 году был принят Закон Республики Казахстан «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам государственной регистрации юридических лиц и учетной регистрации филиалов и представительств», который предусматривает максимальное упрощение процесса регистрации юридических лиц.

Статья 23

278. Согласно Конституции Республики Казахстан брак и семья, материнство, отцовство и детство находятся под защитой государства. Забота о детях и их воспитание являются естественным правом и обязанностью родителей. Совершеннолетние трудоспособные дети обязаны заботиться о нетрудоспособных родителях.
279. Кодекс Республики Казахстан «О браке (супружестве) и семье» определяет цели, задачи, принципы и правовые основы регулирования брачно-семейных (супружеско-семейных) отношений, обеспечивает защиту прав и интересов семьи, определяя ее развитие приоритетным направлением государственной социальной политики Республики Казахстан.
280. Запрещаются любые формы ограничения прав граждан при вступлении в брак (супружество) и в семейных отношениях по мотивам происхождения, социального, должностного и имущественного положения, расы, национальности, языка, отношения к религии или по любым иным обстоятельствам. Права граждан в брачно-семейных (супружеско-семейных) отношениях могут быть ограничены только на основании закона и только в той мере, в какой это необходимо в целях защиты конституционного строя, охраны общественного порядка, прав и свобод человека, здоровья и нравственности населения (ст. 2 Кодекса о браке).
281. Для заключения брака(супружества) необходимы свободное и полное согласие мужчины и женщины, вступающих в брак (супружество), и достижение ими брачного (супружеского) возраста (ст. 9 Кодекса о браке). Брачный возраст для мужчин и женщин устанавливается в восемнадцать лет. При беременности и рождении общего ребенка, брачный возраст снижается на срок не более двух лет.
282. Супруги пользуются равными правами и несут равные обязанности. Супруги обязаны строить свои отношения в семье на основе взаимоуважения и взаимопомощи, содействовать благополучию и укреплению семьи, заботиться о здоровье, развитии своих детей и их благосостоянии (ст. 30 Кодекса о браке).
283. При расторжении брака (супружества) в судебном порядке супруги могут представить на рассмотрение суда соглашение о том, с кем из них будут проживать несовершеннолетние дети, порядке выплаты средств на содержание детей и (или) нетрудоспособного нуждающегося супруга, размерах этих средств либо разделе общего имущества супругов. Выбор фамилии после расторжения брака (супружества) решается супругами при государственной регистрации расторжения брака (супружества). При отсутствии такого соглашения, а также в случае, если установлено, что данное соглашение нарушает интересы детей или одного из супругов, суд обязан: 1) определить, с кем из родителей будут проживать несовершеннолетние дети после расторжения брака (супружества); 2) определить, кто из родителей и в каком размере будет выплачивать алименты на содержание детей; 3) по требованию супругов произвести раздел имущества, находящегося в их общей совместной собственности, с учетом интересов несовершеннолетних детей и (или) интересов самих супругов; 4) по требованию супруга, имеющего право на получение содержания от другого супруга, определить размер этого содержания (ст. 22 Кодекса о браке).
284. В 2011 году принят новый Закон Республики Казахстан «О миграции населения». Данный Закон способствовал принятию новых Правил регистрации иммигрантов. В новые Правила включен такой вид визы, как воссоединение семьи.

Статья 24

285. Отношения, возникающие в связи с реализацией основных прав и законных интересов ребенка, гарантированных Конституцией Республики Казахстан, детально регламентируются Кодексом о браке, Законом Республики Казахстан от 8 августа 2002 года «О правах ребенка в Республике Казахстан».
286. В соответствии с пунктом 1 статьи 46 Кодекса о браке, ребенок регистрируется сразу же после рождения и с момента рождения имеет право на имя и приобретение гражданства, а также насколько это возможно, право знать своих родителей и право на их заботу.
287. Конституция Республики Казахстан провозглашает, что брак и семья, материнство, отцовство и детство находятся под защитой государства. Забота о детях и их воспитание являются естественным правом и обязанностью родителей.
288. Кодексом о браке закреплено право ребенка на защиту своих прав и законных интересов (ст. 67 Кодекса о браке). Защита прав и законных интересов ребенка осуществляется родителями или другими законными представителями ребенка, а в случаях, предусмотренных законодательными актами Республики Казахстан, органом, осуществляющим функции по опеке или попечительству, прокурором и судом, а также органами внутренних дел и иными государственными органами в пределах своей компетенции.
289. Несовершеннолетний, признанный в соответствии с законами Республики Казахстан полностью дееспособным, до достижения совершеннолетия имеет право самостоятельно осуществлять свои права и обязанности, в том числе право на защиту.
290. Кодексом о браке предусмотрено право ребенка на защиту от злоупотреблений со стороны родителей или других законных представителей. При нарушении прав и законных интересов ребенка, в том числе при невыполнении или ненадлежащем выполнении родителями или другими законными представителями обязанностей по содержанию, воспитанию, образованию ребенка либо при злоупотреблении родительскими (опекунскими, попечительскими) правами, ребенок вправе самостоятельно обращаться за защитой своих прав в орган, осуществляющий функции по опеке или попечительству, а по достижении возраста четырнадцати лет – в суд.
291. Кодексом о браке обязывает должностных лиц государственных органов и организаций и иных граждан, которым стало известно об угрозе жизни или здоровью ребенка, нарушении его прав и законных интересов сообщить об этом в орган, осуществляющий функции по опеке или попечительству, по месту фактического нахождения ребенка. При получении таких сведений орган, осуществляющий функции по опеке или попечительству, обязан принять необходимые меры по защите прав и законных интересов ребенка. Согласно Кодексу о браке, жестокое обращение с ребенком, в т.ч. осуществление физического или психического насилия над ним, покушение на его половую неприкосновенность, отнесены к числу оснований для лишения родительских прав (ст. 75 Кодекса о браке).
292. Кодексом о браке предусматриваются меры защиты малолетнего со стороны его семьи, общества и государства. Уголовный кодекс Республики Казахстан содержит специальную главу «Преступления против семьи и несовершеннолетних».
293. Ребенок имеет право собственности на полученные им доходы, имущество, полученное им в дар или в порядке наследования, а также на любое другое имущество, приобретенное на его средства (ст. 66 Кодекса о браке).
294. Заключение трудового договора допускается с гражданами, достигшими шестнадцатилетнего возраста. С письменного согласия одного из родителей, опекуна, попечителя или усыновителя трудовой договор может быть заключен с: 1) гражданами, достигшими пятнадцати лет, в случаях получения ими основного среднего, общего среднего образования в организации среднего образования; 2) учащимися, достигшими четырнадцатилетнего возраста, для выполнения в свободное от учебы время работы, не причиняющей вреда здоровью и не нарушающей процесса обучения; 3) лицами, не достигшими четырнадцатилетнего возраста, в организациях кинематографии, театрах, театральных и концертных организациях, цирках для участия в создании и (или) исполнении произведений без ущерба здоровью и нравственному развитию с соблюдением условий, определенных подпунктом 2) пункта 2 статьи 30 Трудового кодекса Республики Казахстан.

Статья 25

295. Указом Президента Республики Казахстан от 21 июля 2011 года утверждена Концепция новой модели государственной службы Республики Казахстан. Концепция станет основой для разработки законодательных и иных нормативных правовых актов, направленных на оформление новой модели и дальнейшую профессионализацию государственной службы Республики Казахстан.
296. В новой модели государственной службы формируется корпус высших административных государственных служащих, профессионально обеспечивающих эффективность реализации государственной политики, принципиально усовершенствуются механизмы поступления и прохождения государственной службы.
297. Концепция рассчитана на период с 2011 до 2015 года и включает 2 этапа.
298. В реализацию Концепции новой модели государственной службы и конкретных поручений Главы государства принят Закон Республики Казахстан от 14 декабря 2012 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам государственной службы». Данный Закон направлен на повышение профессионализации и эффективности государственного аппарата через внедрение эффективных и прозрачных механизмов поступления на государственную службу, системы оценки и карьерного планирования, создание управленческого корпуса «А», а также повышение роли кадровых служб, совершенствование мер поощрения и мотивации государственных служащих, служебной этики и антикоррупционных мер.
299. Не допускается установление при поступлении на государственную службу какой-либо дискриминации по мотивам происхождения, социального, должностного и имущественного положения, пола, расы, национальности, языка, отношения к религии, убеждений, места жительства или по любым иным обстоятельствам.
300. Право граждан Республики Казахстан на равный доступ к государственной службе обеспечивает конкурс на занятие административной государственной должности.
301. Правила проведения конкурса на занятие административной государственной должности и формирования конкурсной комиссии утверждены Приказом Председателя Агентства Республики Казахстан по делам государственной службы от 19 марта 2013 года № 06-7/32.

Қазақстан Республикасының Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактіні орындауы туралы екінші кезеңдік баяндаманы бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 3 желтоқсандағы № 1271 қаулысы

Қазақстан Республикасы 2005 жылғы 28 қарашада ратификациялаған Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің 40-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактіні орындауы туралы екінші кезеңдік баяндама бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактіні орындауы туралы екінші кезеңдік баяндаманы Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысына жіберсін.
3. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2014 жылғы 3 желтоқсандағы
№ 1271 қаулысымен
бекітілген

Қазақстан Республикасының Азаматтық және саяси құқықтар
туралы халықаралық пактіні орындауы туралы екінші мерзімдік
баяндама

Кіріспе

1. Осы баяндама Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің (бұдан әрі – Пакт) 40-бабына сәйкес дайындалды.
2. Баяндаманы дайындауға Қазақстан Республикасының барлық мүдделі мемлекеттік органдары, оның ішінде:
1) Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы Адам құқықтары жөніндегі комиссия;
2) Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссия;
3) Орталық сайлау комиссиясы;
4) Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты;
5) Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасы;
6) Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі;
7) Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі;
8) Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі;
9) Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі;
10) Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі;
11) Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі;
12) Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі жұмылдырылды.
Баяндаманы жасау үшін:
1) Қазақстан Республикасының заңнамасы;
2) мемлекеттік органдардың және үкіметтік емес ұйымдардың материалдары мен ақпараты;
3) Адам құқықтарын қорғау саласындағы 2009 – 2012 жылдарға арналған ұлттық жоспар;
4) Қазақстанның үкіметтік емес құқық қорғау ұйымдарының Қазақстан Республикасының Пактіні орындауы туралы алдын ала баяндамасы пайдаланылды.
3. Баяндаманы дайындау үшін 2013 жылы ведомствоаралық жұмыс тобы құрылды.
4. Баяндама жобасын және оған ұсынымдарды талқылау үшін мемлекеттік органдардың және жұртшылық өкілдерінің қатысуымен 2013 жылдың ішінде Алматы, Атырау, Өскемен қалаларында өңірлік кездесулер өткізілді.

1. Біріккен Ұлттар Ұйымының Адам құқықтары жөніндегі комитеті
ұсынған ұсынымдардың орындалуы

Біріккен Ұлттар Ұйымының Адам құқықтары жөніндегі комитеті (бұдан әрі – Комитет) қатысушы мемлекеттерді Пактіде танылған құқықтарға кепілдік беретін конституциялық шектер туралы жан-жақты ақпаратты ұсынуға табанды түрде шақырады. Осыған орай Комитет қатысушы мемлекеттерге адам құқықтары бойынша шарт жасаған комитетаралық кеңесте қабылданған адам құқықтары туралы халықаралық шарттарға (HRI/GEN/2/Rev.6, I тарау) сай баяндамаларды ұсынудың келісілген басқарушылық қағидаттарына сәйкес базалық құжатты беруді ұсынады.
5. Қазақстан Республикасы 2012 жылғы 11 маусымда жалпы базалық құжаттарды ұсынды (www.adilet.gov.kz).
Қатысушы мемлекет ратификациялаған Пактінің және адам құқықтары бойынша басқа да халықаралық шарттардың мәртебесі және қолданылуы туралы мәселеде құқықтық айқындылықты қамтамасыз ету үшін барлық қажетті шараларды қабылдағаны жөн. Қатысушы мемлекет оның ережелері ұлттық соттардың назарында болуын қамтамасыз ету мақсатында соттар, қорғаушылар және прокурорлар арасында Пакт туралы хабардарлық деңгейін арттыру бойынша тиісті шараларды қабылдауы қажет.
6. Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары нормаларының дұрыс әрі біркелкі қолданылуын қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты 2008 жылғы 10 шілдеде «Қазақстан Республикасы халықаралық шарттарының нормаларын қолдану туралы» № 1 нормативтік қаулы қабылдады, бұл да халықаралық шарттарды қолдануға жәрдемдеседі.
7. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты облыстық және оларға теңестірілген аудандық соттармен бірлесіп тұрақты негізде соттардың Пактіні және адам құқықтары бойынша басқа да халықаралық шарттарды қолдануы бойынша білім беру және ақпараттық-түсіндіру шараларын ұйымдастырып, жүргізеді.
8. Азаматтық және қылмыстық сот ісін жүргізуде халықаралық келісімдерді қолдану бойынша судьялардың біліктілігін арттыру мақсатында Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының Сот төрелігі институтының оқу жоспарына жұмыс істеп жүрген судьялар үшін адам құқықтары саласындағы халықаралық стандарттарды зерделеу мәселелері бойынша, адам құқықтарын бұзуға қарсы күрес рәсімдері мен құралдары, оның ішінде адам саудасы, тұрмыстық зорлық-зомбылық, әйелдерге қатысты кемсітушілікті жою, босқындар мен азаматтығы жоқ адамдардың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша дәрістер енгізілген.
9. Жергілікті соттардың сот актілерінде халықаралық актілерге, оның ішінде Пактінің нормаларына да сілтемелер бар. Мұндай сілтемелер соттардың қамауға алуды санкциялау туралы қаулыларында, адам саудасы туралы, кәмелетке толмағандардың саудасы туралы және тағы басқа да бірқатар сот актілерінде кездеседі.
10. Облыстық және оларға теңестірілген оқу орталықтарының, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының Сот төрелігі институтының шеңберінде халықаралық актілерді зерделеу бойынша өткізілетін сабақтың тақырыптары көзделген.
11. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотында сот және сот аппараттарының хабардар болу деңгейін көтеру мақсатында жүйелі оқыту семинарлары өткізілуде.
12. 2011 жылы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты соттардың азаматтық, қылмыстық істер бойынша, Қазақстан Республикасының ратификацияланған халықаралық шарттарының оның заңдарынан басымдығының конституциялық қағидаттарын қолдану бойынша сот практикасын қорытты, ол Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттардың нормаларын қолдануда проблемалар жоқ екенін көрсетті.
13. Қазақстан Республикасының құқық қорғау жүйесін одан әрі жаңғыртудың 2014 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы іске асырылуда. Осы бағдарламаның жеке бағытының бірі кадрды оқытуды және құқық қорғау органдары қызметкерлерінің хабардар болу деңгейін көтеруді қоса алғанда, кадрмен қамтамасыз етудің сапасын арттыру болып табылады.
Қатысушы мемлекет Адам құқықтары жөнiндегi уәкiлдің толық тәуелсіздікке ие болуын қамтамасыз ету жолында өз күш-жігерін жұмсауға тиіс. Осыған орай қатысушы мемлекет оған Париж қағидаттарына (Бас Ассамблеяның 48/134 қарары, қосымша) сәйкес қаржы және кадр ресурстарын ұсынуға тиіс. Комитет сонымен қатар Адам құқықтары жөнiндегi уәкiлге Адам құқықтарын көтермелеу және қорғау бойынша ұлттық мекемелердің халықаралық үйлестіруші комитетінің аккредиттеу жөніндегі кіші комитетіне аккредиттеу туралы өтініш жасауды ұсынады. Түптеп келгенде, Азаптауға қарсы конвенцияға Факультативтік хаттамада көзделген ұлттық алдын алу тетігін құру кезінде қатысушы мемлекет оның Париж қағидаттарына сәйкес ұлттық құқық қорғау мекемелері ретіндегі өзінің негізгі функцияларын неғұрлым тиімді орындауына кедергі келтірмеуін, керісінше, оған жәрдемдесуін қамтамасыз етуі қажет.
14. 2012 жылы Ұлттық құқық қорғау мекемелерін халықаралық үйлестіру комитетінде Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл (бұдан әрі – АҚУ) «В» мәртебесіне ие болды. Тұтастай алғанда, АҚУ қызметi бірқатар Париж қағидаттарына толығымен сәйкес келеді. Атап айтқанда, АҚУ:
1) Парламент палаталарының келісімі бойынша Президент бекітеді. Нұсқамалық құжатта АҚУ-ды қызметтен босату негіздерінің түпкілікті тізбесі санамалап көрсетілген;
2) оған лауазымды тұлғадан адам құқықтары мен бостандықтарына қатысты кез келген ақпаратты сұрату, мониторинг жүргізу мақсатында мекемелерге, оның ішінде жабық мекемелерге, қоғамдық маңызы зор жағдайларда Президентке, Парламентке және Үкіметке жүгіну құзыреті берілген;
3) барлық аумақтық бірліктерден өтініштер алады және оларды қарайды, оның ішінде өзінің интернет-ресурсы арқылы алады. Қазіргі уақытта АҚУ-дың өңірлік өкілдіктерін құру мәселесі әзірленуде;
4) мемлекттік органдарға ұсынымдар жолдайды.
Бұдан басқа, Қазақстан Республикасының Президентіне жіберілетін, өз қызметі туралы жыл сайынғы есебінде АҚУ жіберетін барлық өтініштер мен ұсынымдар көрініс табады, мұның өзі олардың іске асырылуын бақылауға кепілдік береді;
1) азаматтық қоғам институттарымен де, халықаралық ұйымдармен де ең ауқымды мәселелер бойынша белсенді ынтымақтастықта болады;
2) оның қызметі көпшілікке жариялы және бұқаралық ақпарат құралдары (бұдан әрі – БАҚ) мен ресми сайтта (www.ombudsman.kz) кеңінен жазылып көрсетіледі;
3) адам құқықтары саласындағы нормативтік құқықтық актілердің жобаларын Парламент әзірлеп, қабылдаған кезде әзірлеу мен талқылауға қатысады;
4) адам құқықтарының бұзылуы туралы жеке шағымдарды қарайды;
5) адам құқықтарын бұзу жағдайларын қарауға бастамашылық жасайды;
6) өз қызметінде ешкімге тәуелді емес және заң шығару, сот және атқару билігінің бірде-бір органына бағынысты болмайды, олардың құрамына кірмейді және құрылымдарына жатпайды.
7) жыл сайынғы есеп қағазға басылған түрінде жарияланады және сайтта еркін қол жетімді болады.
15. Қазақстан Республикасы АҚУ-дың қаржы және кадр ресурстарын болашақта кеңейту қажеттігі туралы көзқарасты ұстанады. Сонымен бірге, мұндай күшейту шарасы эволюциялық жолмен өткізілуге және тиісті түрде талқыланып, дайындалуға тиіс, оның ішінде тиісті кадрларды даярлау, нормативтік және институционалдық базалар негізінде дайындалуға тиіс деген ұстанымда болады. Осы мәселе әзірленіп жатыр және оны Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Парламенті қолдап отыр. Штат санын арттырып, АҚУ-дың облыстарда және Астана, Алматы, Байқоңыр қалаларында өңірлік өкілдіктерін құру үшін қажетті қаржы сомасы «2009-2011 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасына 106 «Адам құқықтары мен бостандықтарын сақтау бойынша көрсетілетін қызметтер» сыныбы бойынша 130 млн. теңге сомасында енгізілген. 2009 жылғы ақпанда АҚУ-дың қызметін реттейтін нормативтік актілерге тиісті толықтырулар енгізілді. Алайда, дүниежүзілік қаржы-экономикалық дағдырысқа және республикалық бюджетті секвестрлеуге байланысты осы мәселе кейінге қалдырылды.
16. 2013 жылы Қазақстан Республикасында «Қазақстан Республикасының кейбiр заңнамалық актiлерiне азаптаудың және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерiнің алдын алуға бағытталған ұлттық алдын алу тетiгiн жасау мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. Осы Заңмен алдын алу тетігі: 1) қылмыстық процеске; 2) қылмыстық-атқару жүйесіне; 3) денсаулық сақтау жүйесіне; 4) кәмелетке толмағандарды бейімдеу және оларға білім беру жүйесіне; 5) адамдарды қоғамнан уақытша оқшаулау жүйесіне енгізілді. Бұдан басқа, Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзышылық туралы кодексіне алдын алу тетігі қатысушыларының заңды қызметіне кедергі келтіргені үшін жауаптылықты көздейтын түзетулер енгізілді.
17. Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне азаптаудың және басқа да қатыгез, адамгершілікке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын іс-әрекеттер мен жазалау түрлерінің алдын алуға бағытталған ұлттық алдын алу тетігін жасау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2013 жылғы 2 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңын іске асыру жөніндегі шаралар туралы» 2013 жылғы 15 тамыздағы № 139-ө өкімінің 2-тармағын орындау үшін АҚУ-дың өкімімен Адам құқықтары жөнiндегi ұлттық орталық мынадай құқықтық актілерді әзірлеп бекітті:
1) АҚУ жанындағы Үйлестіру кеңесінің мүшелерін сайлау жөніндегі комиссия туралы ереже;
2) АҚУ жанындағы Үйлестіру кеңесі туралы ереже;
3) Ұлттық алдын алу тетігінің қатысушыларын іріктеу қағидалары;
4) Алдын ала болу үшін ұлттық алдын алу тетігінің қатысушыларынан топтар құру қағидалары;
5) Алдын ала болу қорытындылары бойынша жыл сайынғы жинақталған баяндаманы дайындау қағидалары.
18. «Ұлттық алдын алу тетiгi қатысушыларының алдын алу бойынша шығыстарын өтеу қағидаларын бекіту туралы» және «Ұлттық алдын алу тетігі қатысушыларының алдын ала болу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулылары қабылданды.
19. Алдын ала болу бойынша әдістемелік ұсынымдар қабылданды, ол БҰҰ Азаптауға қарсы кіші комитеті және PRI (Халықаралық Түрме Реформасы) сарапшыларымен келісуде жатыр.
Қатысушы мемлекет құқық қорғау органдары қызметкерлерінің жекелеген адамдарға теколардың мәртебесі немесе діни сенімі мен әрекеті негізінде ғана өзінің терроризмге қарсы күресінің нысаны ретінде қарамауын қамтамасыз ету үшін шаралар қабылдағаны жөн. Бұдан басқа, қатысушы мемлекет терроризмге қарсы күрес бойынша кез келген шаралардың Пактімен және адам құқықтары туралы халықаралық құқықпен үйлесімділігін қамтамасыз етуі қажет. Осыған орай қатысушы мемлекет өзінің келесі мерзімдік баяндамасына енгізілуге тиіс терроризмге қарсы заңдардың орындалғаны туралы және Пактіде танылған құқықтарды жүзеге асыруға оның қалай ықпал ететіні туралы толық деректерді жинауға тиіс.
20. 2011 - 2012 жылдар кезеңінде және 2013 жылдың 9 айында Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің тергеу бөлімшелері экстремистік бағыттағы 48 қылмысты тергеді. Олардың ішінде 2011 жылы – 11 қылмыс, 2012 жылы – 16 қылмыс, 2013 жылы – 21 қылмыс тергелді. Көрсетілген қылмыстар бойынша 15 айыптау үкімі шығарылды, 4 қылмысты сот органдары қарайды.
21. 2013 жылдың екінші жартыжылдығында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты экстремизмге және терроризмге байланысты қылмыстық істерді қарау бойынша сот практикасын қорытындылады. Нәтижесінде сот талқылауы, оның ішінде террористік әрекет жасады деп күдік келтірілген адамдарға қатысты жағдайда әділ сот ісін жүргізудің халықаралық нормаларына сәйкес жүргізілетіні анықталды.
22. Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 24 қыркүйектегі № 648 Жарлығымен Қазақстан Республикасында діни экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимыл жөніндегі 2013 – 2017 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарлама бекітілді. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 24 қазандағы қаулысымен осы Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары бекітілді. Іс-жоспарға сәйкес елдегі діни ахуалды жақсарту және, ең алдымен, діни ортада радикалды көріністерді профилактикалауға және болғызбауға бағытталған кешенді әрі жүйелі шараларды іске асыру мақсатында діни экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимыл жөніндегі жұмысқа тартылған құқық қорғау органдары қызметкерлерінің дайындық деңгейін көтеру жүйелі түрде жоспарланады.
Қатысушы мемлекет заңнама тәртібімен де, практика жүзінде де сот жүйесінің тәуелсіздігін және сот төрілігін іске асыратын бірден-бір саты ретіндегі оны рөлін қамтамасыз ету үшін және судьялардың біліктілігін, тәуелсіздігі мен ауыстырылмайтындығын кепілдендіру үшін шаралар қабылдауы керек. Қатысушы мемлекет, атап айтқанда, сот органдарының қызметіне араласудың кез келген нысандарын жою бойынша және араласу туралы, оның ішінде сыбайлас жемқорлық арқылы араласу туралы барлық тұжырымдарға мұқият, тәуелсіз және бейтарап тергеулерді жедел жүргізуді қамтамасыз ету, сондай-ақ осыған қатысы болуы ықтимал судьяларды қоса алғанда, кінәлілерді жауапқа тарту және жазалау жөнінде шаралар қабылдағаны жөн. Қатысушы мемлекет Прокуратураның/Бас прокуратураның сот билігі тәуелсіздігіне нұқсан келтірмеуі үшін осы органның өкілеттіктерін қайта қарағаны жөн.
23. Дүниежүзілік экономикалық форумның жаһандық бәсекелестік индексі жариялаған рейтингіне сәйкес Қазақстан 2013–2014 жылдары «Сот тәуелсіздігі» көрсеткіші бойынша 88-орынға ие болды, ал 2012–2013 жылдары 94-ші орын алған еді. Дүниежүзілік экономикалық форумның бәсекеге қабілеттілік жөніндегі жаһандық индексінде елдің институционалдық дамуының негізгі көрсеткіштерінің бірі «Сот тәуелсіздігі» көрсеткішін жақсарту үшін жаһандық бәсекелестік индексі рейтингінде сот билігінің тәуелсіздігі индексін көтеру жөніндегі іс-шаралар жоспары (Жол картасы) бекітілді.
24. Қазақстан Республикасында судьяларды қызметке тағайындаудың және қызметтен босатудың қолданыстағы тәртібі соттардың тәуелсіздігін қамтамасыз ету қағидатына толықтай сәйкес келетінін атап өту қажет.
25. Қазіргі уақытта судья кадрларын іріктеу мәселесі судьялардың тәуелсіздігі мен оларға ешкімнің тиіспеуіне кепілдіктерді қамтамасыз ететін алқалы орган – Жоғарғы Сот Кеңесінің жүргізуіне берілген.
26. «Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы» Конституциялық заңда (бұдан әрі – Конституциялық заң) жазылған судья кадрларын іріктеу рәсімінің кандидаттарды шынайы іріктеуді іске асыру мүмкіндігін беретін, кемсітпеушілік (30-баптың 1-тармағы) қағидаты және кандидаттарды біліктілік емтиханын тапсыру жолымен іріктеу рәсімі (29-баптың 1-тармағы) сияқты көптеген оң тұстары бар. Конституциялық заңның 30-бабының 2-тармағына сәйкес Жоғарғы Сот Кеңесі талаптарды қанағаттандыратын кандидаттар іріктеуді конкурстық негізде жүзеге асырады, содан кейін оларды судьялар қызметіне ұсынады. Жоғарғы Сот судьялары қызметіне тағайындау туралы түпкілікті шешімді Сенат, ал қалған барлық судьялар қызметіне тағайындау бойынша шешімді Қазақстан Республикасының Президенті қабылдайды.
27. 2012 жылғы 16 ақпанда «Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сот Кеңесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңына және Конституциялық заңға Жоғарғы Сот әзірлеген өзгерістер мен толықтырулар қабылданды, олар қызметі соттардың қалыптасуын қамтамасыз етумен байланысты Жоғарғы Сот Кеңесінің рөлін кеңейтуге және сот жүйесін одан әрі жетілдіруге, жергілікті соттардың рөлін арттыруға, республика судьяларының тәуелсіздігі мен оларға ешкімнің тиіспеу кепілдіктерін күшейтуге бағытталған. Сондай-ақ Заңда сот жүйесінің дербестігі, кадрларды іріктеу процесін ретке келтіру және демократияландыру қағидаттары іске асырылған. Атап айтқанда, судьяларға жалпы отырыс арқылы сот қызметіне кандидаттарды іріктеуге өздерінің қатысуына мүмкіндік берілген. Жалпы отырыста аудандық сот судьясы қызметіне, сондай-ақ облыстық сот судьясы қызметіне конкурсқа қатысушы кандидат жөнінде қандай да бір жағымсыз немесе әшкерелейтін мәліметтер анықталғанда, облыстық соттар бұл туралы Жоғарғы Сотқа хабарлайды.
28. Облыстық соттардың, Жоғарғы Соттың сот алқалары төрағаларының бос орындарына кандидатураларды Жоғарғы Соттың жалпы отырысының қарауына Жоғарғы Соттың Төрағасы баламалы негізде ұсынады. Жоғарғы Соттың сот алқасының төрағасы қызметіне кандидат Жоғарғы Сот судьяларының арасынан ұсынылады. Жоғарғы Соттың жалпы отырысында облыстық соттар және Жоғарғы Сот төрағаларының сот алқалары төрағаларының бос орындарына кандидатуралар талқыланады және тиісті қорытындылар шығарылады. Жоғарғы Соттың Төрағасы Жоғарғы Соттың жалпы отырысының шешімі негізінде Жоғарғы Сот Кеңесіне облыстық соттардың, Жоғарғы Соттың сот алқалары төрағаларының қызметіне кандидатураларды ұсынады. Жоғарғы Сот Кеңесі ұсынылған кандидатураларды қарайды және облыстық соттардың, Жоғарғы Соттың сот алқалары төрағаларының бос орындарына кандидатураларды қызметке тағайындау үшін Қазақстан Республикасының Президентіне ұсынады.
29. Судья қызметіне кандидатуралар іріктеудің ашықтығы мен жариялылығын арттыру үшін Жоғарғы Сот жергілікті соттарда тағылымдамадан өтіп жүрген судьялар қызметіне тағылымдамадан өтуші кандидаттар туралы мәліметтерді, сондай-ақ аудандық сот судьясының бос орнына конкурсқа қатысуға өтініш берген судья қызметіне кандидаттар туралы мәліметтерді жергілікті ресми баспа басылымдарында және облыстық соттардың интернет-ресурстарында жариялайды.
30. 2011 жылдан бастап жергілікті соттардың төрағалары мен алқалардың төрағалары қызметіне ұсынылатын кандидатуралар туралы мәліметтер Жоғарғы Соттың атына кандидаттар туралы қандай да бір мәліметтер беріп, пікірін, көзқарасын білдіргісі келетіндердің бәріне мүмкіндік жасау үшін республикалық ресми мерзімді баспа басылымдарында, Жоғарғы Соттың вебсайтында жарияланады.
31. Жұртшылықтың, оның ішінде сот қызметіне қатысы бар үкіметтік емес ұйымдардың (бұдан әрі – ҮЕҰ), кәсіби қауымдастықтардың судья қызметіне кандидатураларды іріктеу барысына тікелей қатысуы судья қызметіне кандидаттың жеке басын сипаттайтын қасиеттерін объективті түрде, жан-жақты зерделеуге жәрдемдеседі.
32. Жоғарғы Сот Төрағасының ұсынысы Жоғарғы Сот Кеңесінің судьяны қызметінен босату туралы мәселені қарауы үшін негіз болып табылады. Судьяны тәртіптік теріс қылықтар жасағаны үшін, кәсіби жарамсыздығына орай немесе Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының талаптарын орындамағаны үшін қызметінен босату туралы ұсынысты Жоғарғы Сот Төрағасы Кеңеске Сот жюриі шешімінің негізінде енгізеді.
33. Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес судьяны, қылмыс үстінде ұсталған немесе ауыр қылмыс жасаған жағдайларды қоспағанда, қамауға алуға, күштеп әкелуге, оған сот тәртібімен белгіленетін әкімшілік жазалау шараларын қолдануға, Республиканың Жоғарғы Сот Кеңесінің қорытындысына негізделген Қазақстан Республикасы Президентінің келісімінсіз не Конституцияның 55-бабының 3) тармақшасында белгіленген жағдайда – Сенаттың келісімінсіз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды.
34. Жоғарғы Сот тәуелсіз сот билігін одан әрі нығайту және жетілдіру мақсатында 2013 жылы мынадай заң жобаларын әзірлеп, Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне енгізді:
1) «Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Конституциялық заңның жобасы, ол судья қызметіне кандидаттар іріктеудің конкурстық рәсімдерін жетілдіруге, судьялыққа кандидаттар іріктеу кезінде жұртшылықтың рөлін күшейтуге; басқарушылық сот қызметіне арналған кадрлар резервінің рөлін арттыруға бағытталған;
2) «Қазақстан Республикасының кейбiр заңнамалық актiлерiне сот төрелігін іске асыруды одан әрі оңайлату, төрешілдік рәсімдерді азайту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасы. Жобада жоғары заң білімі бар адамдар жіберілетін азаматтық істер бойынша өкілдерге қойылатын талаптар белгіленеді, сондай-ақ сот процесінде ақпараттық технологияларды қолдану саласын кеңейту мәселелері шешіледі.
35. Сот жүйесінде жемқорлықпен қарсы күреске ұйымдастырушылық және функционалдық шаралар бағытталған, олар жергілікті соттардың материалдық-техникалық қамсыздануын жақсартуға, соттардың материалдық және техникалық қамтамасыз етілуіне, олардың жауапкершілігін күшейтуге, сот этикасы нормаларының мүлтіксіз сақталуына және сот қызметінің транспаренттілігі үшін жағдай жасауға бағытталған. Қазақстан Республикасының барлық соттары техникалық қамтамасыз етілген және сот төрелегін іске асырудағы қазіргі заманғы стандарттарға жауап беретін ғимараттарда орналасқан.
36. «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 2 шiлдедегі Заңына мемлекеттік қызметшілерді әлеуметтік және құқықтық қорғауды мемлекеттің қамтамасыз етуі, сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасау тәуекелi жоғары мемлекеттiк лауазымға орналасуға үмiткер адамдарға қатысты сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнаманың сақталу нысанасына арнайы тексеру мүмкiндiгiне қатысты өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
37. 2012 жылғы қазанда Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жанынан Жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі сот кеңесі құрылды.
38. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заң жобасы әзірленуде. Заң жобасының ерекшелігі болып оның мемлекеттік саясаттың маңызды бөлігі ретінде саясатты қалыптасыру және іске асыру саласына бағытталуы болып табылады, ол мынадай: сыбайлас жемқорлықтың барлық деңгейінде оған қарсы күресті ұйымдастыру; сыбайлас жемқорлыққа қолайлы жағдай мен мән-жайлар кеңістігін азайту; сыбайлас жемқорлық іс-әрекеттерін анықтау және олар үшін жаза қолдану мүмкіндігін ұлғайту; лауазымды тұлғаның мінез-құлқының себептеріне ықпал ету мәселелерін шешуге бағытталған шараларды қамтиды.
39. Осы мақсаттарға қол жеткізу үшін заң жобасы заңнама деңгейінде мынадай:
1) адам және азаматтың құқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделерін, сондай-ақ жалпы қоғамды сыбайлас жемқорлықтан қорғау тиімділігін арттыру;
2) мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдары қызметінің ашықтығы мен айқындығын қамтамасыз ету, сондай-ақ қоғамды сыбайлас жемқорлық мәселелері бойынша хабардар етудің жалпы қолжетімді және тиімді рәсімдерін жүргізу;
3) қоғамның тыныс тіршілігінің барлық салаларында сыбайлас жемқорлыққа қарсы дүниетанымды, сыбайлас жемқорлықты қоғамдық қабылдамау қалыбын, құқықтық мәдениетті қалыптастыру;
4) сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бойынша ұлттық заңнамаға халықаралық стандарттарды енгізу;
5) сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бойынша мемлекеттік басқаруды жетілдіруді және азаматтық қоғам институттары мен халықтың рөлін арттыруды қоса алғанда, сыбайлас жемқорлықтың алдын алудың тиімді тетігінің қызмет етуі;
6) мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қызметіне бақылауды күшейту;
7) жеке салада сыбайлас жемқорлықтың және мүдделер коллизиясының алдын алу, адал коммерциялық тәжірибені ынтыландыру;
8) сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнама және практика саласында тәжірибе алмасу бойынша халықаралық ынтымақтастықты кеңейту және жандандыру міндеттерін шешуді алға қояды.
40. Кеңестік кезеңнен кейін қабылданған іс жүргізушілік заңдар сот шешімін тоқтата тұратын уәкілеттікке ие прокуратура органдарының лауазымды тұлғаларының тізімін едәуір қысқартты, осы құқықты тек Бас Прокурорға қалдырды (ҚР АІЖК 396-б.). Бұдан басқа, осы құқықты ол істі қадағалау тәртібімен қайта қарау мақсатында ғана іске асырады. Бас Прокурор іс бойынша қабылданған сот актілерін оларды қадағалау тәртібімен қарау үшін келіп түскен өтінішхат бойынша тиісті соттан азаматтық іс сұратылып алынған жағдайда ғана тоқтата тұруға құқылы («Соттардың азаматтық іс жүргізу заңнамасының кейбір нормаларын қолдануы туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2003 жылғы 20 наурыздағы № 2 нормативтік қаулысының 33-тармағы). Бас прокурордың сот актілерін орындауды тоқтата тұруы уақытты шектеу болып табылады (үш айдан артық емес).
41. Соттардың шығарған шешімдерінің көрінісінде Бас прокуратура тоқтата тұрған сот актілерінің үлесі шамалы. Сот актілерін орындауды тоқтата тұру негіздері болып іс бойынша тараптардың тұрғын үйден заңсыз шығару туралы, қомақты ақша сомаларын, оның ішінде мемлекеттенде негізсіз өндіріп алу; салық төлеушілердің іс-әрекеттерінде салықты, бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдерді төлеуден жалтаруы туралы уәждері және т.б. танылады.
42. Прокуратура органдарының уәкілеттіктері Қазақстан Республикасы Конституциясының 83-бабында да бекітілген, онда прокуратура мемлекет атынан Республиканың аумағында заңдардың, Қазақстан Республикасының Президенті жарлықтарының және өзге де нормативтік құқықтық актілердің дәлме-дәл әрі біркелкі қолданылуын, жедел-іздестіру қызметінің, анықтау мен тергеудің, әкімшілік және орындаушылық іс жүргізудің заңдылығын жоғары қадағалауды жүзеге асырады, заңдылықтың кез келген бұзылуын анықтау мен жою жөнінде шаралар қолданады, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарына қайшы келетін заңдар мен басқа да құқықтық актілерге наразылық білдіреді деп айқындалған. Прокуратура сотта мемлекет мүддесін білдіреді, сондай-ақ заңмен белгіленген жағдайда, тәртіппен және шекте қылмыстық қудалауды жүзеге асырады.
43. Конституцияның қазіргі нормалары мен іс жүргізу заңдарының күшіне орай прокуратура органдарының қызметін сот жүйесінің қызметіне негізсіз араласу мен сотқа қатысты басымдылық ретінде бағаламау керек.
Қатысушы мемлекетке бүкіл сот процесі барысында айыпталушылардың құқықтарына Пактіге сәйкес кепілдік берілуін және олардың қорғалуын қамтамасыз ету үшін қылмыстық істер бойынша ақтау үкімдерінің саны аз болуының себептерін белгілеу мақсатында зерттеу жүргізу керек. Бұдан басқа, қатысушы мемлекет азаптау арқылы алынған дәлелдемелерге сот жүйесі шеңберінде жол бермеуге кепілді беретін шаралардың қабылдануын қамтамасыз етуі керек.
44. 2013 жылы қылмыстық сот ісін жүргізу бөлігінде 507 тұлғаға қатысты ақтау үкімі шығарылды, ол үкім шығара отырып қарастырылған істердің 1,8 %-ын құрайды. 2012 жылы 400 тұлға немесе тұлғалардың 1,7 % ақталды. Көрсетілген көрсеткіштер сот ақтаған адамдардың саны жыл сайын өсіп келе жатқанын айғақтайды.
45. Жаңа Қылмыстық іс жүргізу кодексінде қылмыстық істі қосымша тергеу үшін қайтару институтын алып тастау болжанады, тиісінше ақтау үкімдерінің пайызы жоғарылайды.
46. Азаптау жолымен алынған дәлелдемелерге жол бермеу бөлігінде мынаны атап өту қажет, азаптау жолымен алынған дәлелдемелерді айыптау органдары ұсынған жағдайда оны қалай бағалау қажет екені туралы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының бірқатар нормативтік қаулыларына түсіндірмелер бар.
47. «Қылмыстық және қылмыстық іс-жүргізу заңнамасының адамның жеке бас бостандығын сақтау және қадір-қасиетіне қол сұқпау, қинауға, зорлық-зомбылыққа, басқа да қатыгез немесе адамның ар-намысын қорлайтын әрекеттер мен жазалау түрлеріне қарсы мәселелер жөніндегі нормаларын қолдану туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2009 жылғы 28 желтоқсандағы № 7 нормативтік қаулысы қабылданды.
48. Жаңа Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс-жүргізу кодексі Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты азаптау қолданылғаны туралы айыптарды тергеудің нақты тетігін, сондай-ақ қысым көрсету немесе азаптау жолымен алынған дәлелдемелерді бағалаумен байланысты жеке ережелерді ұсынды.
Қатысушы мемлекет мемлекеттік және жеке секторда әйелдердің қатысуын кеңейту бойынша күш жігерін жандандыруыжәне қажет болған жағдайда, Пакт ережелерінің орындалуы үшін тиісті уақытша арнайы шараларды қабылдауы керек. Қатысушы мемлекеттің әйелдерге қатысты таралған жағымсыз таптаурынды жою бойынша қажетті шараларды қабылдағаны жөн, сондай-ақ әйелдердің екі секторда да өкілдік етуінің көрінісі олардың білім деңгейін жоғарылатудағы қол жеткізілген прогресті бейнелеуі тиіс.
49. 2013 жылдың 1 қаңтарында мемлекеттік қызметтегі әйелдердің саны 48378 адамды (55,7 %) құрады (жалпы саны 91077 бірлік). Саяси мемлекеттік қызметкерлер арасында әйелдердің үлесі 10 % құрайды, оның ішінде Қазақстан Үкіметінде 19 министрдің 3-еуі әйел (15 %), олар Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі, Денсаулық сақтау министрлігі, Экономикалық интеграция істері министрлігі сияқты басты ведомстволарды басқарды. Қазақстан Республикасының Парламентінде депутат әйелдер санының өсуі байқалуда. 2010 жылы Қазақстан Республикасының Парламентінде алатын орындарының үлесі 13,6 %,2011 жылы – 13,7 % құрды. Қазіргі таңда Парламент Мәжілісінде 28 әйел бар, ол жалпы депутаттар санының 26,1 % (2012 жылғы сайлауға дейін – 19 әйел) құрайды. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты судьяларының арасында 33,3%-ы әйелдер, ал облыстық соттар судьяларының арасында жартысынан көбін әйелдер (51 %) құрайды.
50. 2013 жылы әйелдер арасында әкімдік қызметке 280 адам (11,4 %) сайланды, бұл бұрынғыдан гөрі 32 адамға артық.
51. Мемлекет жеке секторда әйелдердің белсенділігін ынталандыру бойынша белсенді саясат жүргізеді. 2013 жылы «Бизнестің жол картасы 2020» түзетулер енгізілген болатын, онда әйелдер мемлекет тарапынан қаржылық жәрдем көрсетілетін кәсіпкерлердің жеке санатына бөліп шығарылды.
52. 2012 жылы Қазақстанның Іскер әйелдері қауымдастығы Кәсіпкер әйелдердің дүниежүзілік қауымдастығына кірді,FCEM мүшесі болды.
53. Қазақстан Республикасында гендерлік теңдікті қамтамасыз ету мақсатында тұрақты түрде тиісті актілер қабылданады.
54. Қазақстанда Қазақстан Республикасында 2006 – 2016 жылдарға арналған гендерлік теңдік стратегиясы қолданылады. Стратегия қоғам өмірінің барлық салаларында гендерлік теңдік қағидаттарын іске асыру мақсатында қабылданды.
55. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 11 қаңтардағы № 24 қаулысымен Қазақстан Республикасында 2006 – 2016 жылдарға арналған Гендерлік теңдік стратегиясын іске асыру жөніндегі 2012 – 2016 жылдарға арналған іс-шаралар жоспары бекітілді.
56. 2012 жылы Қазақстан Республикасы «Отбасылық міндеттермен еңбек ететін еңбекші ерлер мен әйелдерге арналған тең қарау және тең мүмкіндіктер туралы»Халықаралық еңбек ұйымының № 156 Конвенциясын ратификациялады.
57. 2013 жылы «Қазақстан Республикасының кейбiр заңнамалық актiлерiнеәлеуметтiк қамсыздандыру мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы» Қазақстан Республикасының Заңымен зейнетақы жинақтарына қатысты, жүктілікке және босануға байланысты демалысқа ақы төлеуге қатысты, міндетті әлеуметтік сақтандыруға қатысты өзгерістер енгізілген болатын.
Қатысушы мемлекет әйелдерге қатысты барлық нысандарында және көріністерінде зорлық-зомбылықтың және тұрмыстық зорлық-зомбылықтың профилактикасына және онымен күреске, оның ішінде оның қатерлі зардаптары туралы хабардар ету деңгейін жоғарылату жолымен кешенді бағыт қабылдауы керек. Осыған байланысты қатысушы мемлекет әйелдерге қатысты зорлық-зомбылық құрбандарын осындай зорлық-зомбылықтың кез келген жағдайы туралы құқық қорғау органдарына хабарлауын қолдайтынын қамтамасыз ету мақсатында «Тұрмыстық зорлық зомбылық профилактикасы туралы» Заңды қайта қарауы керек. Қатысушы мемлекет әйелдерге қатысты зорлық-зомбылық туралы істер мұқият тергелуін, кінәлілер жауаптылыққа тартылуын қамтамасыз еткені жөн, ал мін тағылған жағдайда тиісті, жазаға тартылуы тиіс, ал зардап шеккендер тиісті түрде өтем алуға тиіс.
58. Соңғы 8 жылда қабылданған шаралардың арқасында отбасылық-тұрмыстық қатынастар саласындағы қылмыстардың төмендеу серпіне қол жеткізілді. Көрсетілген кезеңдегі қылмыстар санының жартысынан көбі(1610-нан 780 дейін), кісіөлтіру екі есе (578-ден 285-ке дейін) төмендеді.
59. Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу мен жолын кесу және гендерлік саясатты іске асырудағы тәжірибелік шаралардың бірі әйелдерді зорлықтан қорғау бойынша ішкі істер органдарының құрылымдары болып танылады. Қазіргі таңда онда 133 полиция қызметкерлері жұмыс істейді.
60. 2012 – 2013 жылдарытұрмыстық зомбылықжасаған тұлғаның құқықтықсана-сезімімен мінез-құлқына әсер ету мақсатына бағыттау үшін 93 мың қорғау нұсқамасы берілді. Әкімшілік жауапкершілікке 2137 астам тұлға тартылды.
61. 2014 жылы тұрмыстық зорлық құрбандары болып табылатын тұлғаларға көмек көрсету және тұрмыстық зорлық-зомбылық фактілеріне қарсы тұрубойынша қосымша құқықтық шаралар кешенін көздейтін «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды.Қорғау нұсқамасының мерзімі 10-нан 30 күнге ұзартылды, тұрмыстық зорлауды іске асырған сұраушы тұлғаға жәбірленушінің баспанасында тұруға онда өзін баспанамен қамтамасыз ету мүмкіндігі бар болған жағдайда тыйым салатын норма қабылданды және кәмелетке толмағандарға қарсы отбасы-тұрмыстық саладағы қылмыстар үшін жауапкершілік қатаңдады.
Қатысушы мемлекет қыз балаларғакөмек көрсету үшін өміріне қауіп тудыратын қажетсіз жүктілікті болдырмау және заңсыз түсіктерге жүгінбеуі үшін шаралар қабылдағаны жөн. Қатысушы мемлекет ақпараттандыру деңгейін көтеру және репродуктивті денсаулықты қорғау бойынша көрсетілетін қызметтер және объектілердің болуын және қолжетімділігін қамтамасыз етуде тиісті шаралар қабылдағаны жөн.
62. Қазақстанда жасөспірім қыздар арасында түсік жасатудың айтарлықтай төмендеу үрдісі байқалады.
63. 2011 жылы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің 2011 – 2015 жылдарға арналған стратегиялық жоспары қабылданды, оған сәйкес мемлекет фертильді жастағы 1000 әйел тұрғындарға шаққанда түсіктердің санын 21 жағдайға дейін төмендету бойынша нақты мақсат қойды.
64. Медицина қызметкерлері үшін «Бірінші үш айда қауіпсіз түсік», «Қауіпсіз түсік. Дүниежүзiлiк денсаулық сақтау ұйымының стратегиясы», «Жүктіліктің ерте кезеңіндегі дәрілік түсікті ультрадыбыстық мониторингі» әдістемелік ұсынымдар шығарылды. Дәлелденген медицина және Дүниежүзiлiк денсаулық сақтау ұйымы ұсынымдарын ескере отырып нұсқау жасалған, онда бірінші триместрде қауіпсіз түсік жасау, түсікке дейінгі және одан кейінгі кеңестер, жүктілікті жасанды түрде тоқтатудың әдістері, мүмкін болатын қиындықтар, түсіктен кейінгі контрацепция бойынша ақпараттар қамтылған.
65. Жыныстық және ұрпақты болу денсаулығы бойынша қазақстандық қауымдастық «Қауіпсіз түсік» бағдарламасының шеңберінде:«Қауіпсіз түсік тұжырымдамасы. Дәрі-дәрмектік түсік» тақырыбында тренингтер өткізді.
66. 2012 жылдан бастап жасөспірімдер мен жастарға бағытталған «Қызу желі» телефоны жұмыс істеуде. Сонымен қатар, жасөспірімдер және жастар арасында түсікті және жыныстық жолмен жұғатын инфекцияларды (ЖЖЖИ) алдын алу бойынша жұмыстар жасырын, заңдық және медицина-психологиялық көмек көрсету үшін жастардың денсаулығы орталығы арқылы өз жалғасын табуда.
67. 2012 жылғы 11 желтоқсанда Астана қаласында Қазақстан Республикасының 15-19 жастағы жасөспірімдері мен жастарының ұрпақты болу денсаулығының, олардың хабардар болу және қауіпсіз мінез-құлық дағдысы деңгейінің жай-күйібойынша республикалық конференция өткізілді.
68. Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011–2015 жылдарға арналған «Саламатты Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасын іске асыру шеңберінде 2013 жылғы қарашада «ЖЖЖИ/ВИЧ алдын алу,контрацепция мәселелері бойынша консультациялық телефон желісі қызметтері» әлеуметтік жобасы бастау алды. Жоба Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің және GSM Қазақстан/ Kcell қолдауымен іске асырылуда. Жедел желі нөмірі: 9898 (Activ және Kcell абоненттері үшін Қазақстан бойынша тегін), Астана: 481-236, 482-569 (қала бойынша тегін). Халықтың қалың бұқарасын қамту үшін Астана қаласының орта білім беру мекемелерінің 8-11 сынып оқушылары арасында, колледждерде, жоғарғы оқу орнындарда, сондай-ақ Қазақстанның басқа да аймақтарында консультациялық желінің телефон нөмірімен ақпаратттық-білім беру флаерлері таратылды.
69. 2011 - 2015 жылдарға арналған«Саламатты Қазақстан»мемлекеттік бағдарламасының негізгі шараларының бірі халықаралық стандарттарға сәйкес ұрпақты болу денсаулығын нығайту жөнінде тиімді тәсілдерді әзірлеу және енгізу, атап айтқанда,отбасын жоспарлау, оның ішінде әйелдерді гравидалды (жүктілікке дейін) дайындау, ана болу қауіпсіздігін, жасөспірімдер мен жастардың қауіпсіз жыныстық тәрбиесі жөнінде қызметтер көрсетудің тиімді жүйесін құру және медициналық персоналды отбасын жоспарлау жөніндегі консультация беру дағдыларына алғашқы медициналық-санитариялық көмектің барлық деңгейінде оқыту.
70. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2012 жылғы 25 желтоқсандағы № 881 бұйрығымен Қазақстан Республикасы азаматтарының ұрпақты болу денсаулығын нығайту жөніндегі жол картасы, медициналық-санитариялық алғашқы көмек деңгейінде ұрпақты болу жасындағы әйелдерді зерттеп-қарау алгоритмі («Жүкті, босанатын, босанған әйелдерге және ұрпақты болу жасындағы әйелдерге медициналық көмекті жетілдіру шаралары туралы»Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2012 жылғы 3 шілдедегі № 452 бұйрығымен) әзірленіп бекітілді. Жол картасының шеңберінде ұрпақты болу денсаулығын қорғау, отбасын жоспарлау және антенатальдық күтім мәселелері бойынша дәрігерлер және орта медицина қызметкерлері оқытылды, сертификатталған 35 өңірлік үйлестіруші (тренерлер) даярланды.
71. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында:
1) медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін медицина ұйымдары үшінотбасын жоспарлау, контрацепция, бедеулік, жүктілікті көтере алмау бойынша консультация беру алгоритмі;
2) ұрпақты болу, денсаулығын сақтау және отбасын жоспарлау мәселелері бойынша оқу бағдарламасы (жасөспірімдер мен жастардың қауіпсіз жыныстық мінез-құлқын қалыптастыру, отбасын жоспарлау, түсіктің алдын алу, контраптация әдістері, жүктілікке дайындау және жүктілігі бойынша есепке қою үшін ерте келу қажеттігі, жыныстық жолмен жұғатын инфекциялардың алдын алу) әзірленген.
72. Ұрпақты болу денсаулығын сақтау, тек қалаулы және дені сау бала туу үшін тиімді уақытты таңдау, түсіктер мен ана өлім-жітімінің санын төмендету мақсатында 350-ден астам отбасын жоспарлау кабинеттері ашылды.
73. Облыстарда 960193-тен астам дана буклеттер әзірленді және таратылды: «Дені сау отбасын құрамыз», «Мен денсаулықты таңдаймын», «Жүктіліктің қауіпті белгілері» буклеттері, жүктілікті уақтылы ерте байқау, дені сау баланы жоспарлау және туу мәселелері бойынша «Болашақ ата-аналарға кеңестер» буклет және плакат, «Отбасын жоспарлау», «Ұрпақты болу денсаулығын сақтау» тақырыбына әзірленген.
Комитет қатысушы мемлекетті өлім жазасының күшін жоюға және Пактінің факультативтік екінші хаттамасына қосылуға шақырады.
74.Қазақстанда қазіргі уақытқа дейін өлім жазасына мораторий қолданылады.
75. Қазақстан Республикасы өлім жазасын жоятын Пактінің факультативтік екінші хаттамасына әлі қосылған жоқ. Сонымен бірге, Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған құқықтық саясат тұжырымдамасында өлім жазасын қолдану салаларын біртіндеп азайту бағытын жалғастыру бекітілген.
76. 2010 жылы Қазақстан Республикасы Өлім жазасына қарсы халықаралық комиссияның құрылтайшы мемлекеттері тобына(Алжир, Аргентина, Испания, Филлипин, Франция, Италия, Мексика, Моңғолия, Португалия, Доминикан Республикасы, Оңтүстік Африка Республикасы, Швейцария және Түркия) қосылды, ол бүкіл әлемде осы жаза түрін толықтай жою жолында өлім жазасына мораторий жариялау үшін халықаралық күресті күшейтуге септігін тигізуге бағытталған.
77. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің жаңа редакциясы әзірленіп, оған өлім жазасына сотталған, үкімі өмір бойы бас бостандығынан айыруға ауыстырылған адамдарға шартты түрде мерзімінен бұрын босатуға аппеляция жасау құқығын беретін нормалар қосылды.
Қатысушы мемлекет шетелдік азаматтарды азаптауға және адам құқықтарының бұзылуына әкеп соғуы мүмкін елдерге қайтару туралы мәселені қараған кезде дипломатиялық кепілге сүйене отырып барынша мұқият болғаны жөн. Қатысушы мемлекет олар қайтарылғаннан кейін осындай адамдармен қарым-қатынас жасау мониторингін жалғастыруға және кепіл орындалмайтын жағдайларда тиісті шаралар қолдануға шақырады.Сонымен бірге, қатысушы мемлекеттің мәжбүрлі қайтаруға жол бермеу қағидасын толықтай сақтағаны және халықаралық қорғауды қажет ететін барлық адамдардың Пактіге сәйкес барлық кезеңде тиісті және әділ түрде жүгінуін қамтамасыз еткені жөн.
78. Қазақстан адамдарды басқа мемлекетке берген кезде оларосы адамға жіберіп отырған мемлекет көрсетіп отырған талаптарға сәйкес қарайды деп сенетінін немесе неғұрлым кеңірек мағынасында алғанда, қабылдаушы мемлекет халықаралық құқыққа сәйкес адам құқықтарын сақтау саласындағы міндеттемелерді, дипломатиялық кепілдіктерге сұрау салу практикасын сақтайтынын атап өткен жөн.
79. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қылмыстық заңнаманы одан әрі ізгілендіру және қылмыстық процестегі заңдылықтың кепілдіктерін күшейту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2011 жылғы 18 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Заңымен Қылмыстық іс жүргізу кодексі жаңа ережемен толықтырылды, оған сәйкес, егер адам сұраушы мемлекетте азаптауды қолдану қаупіне ұшырауы мүмкін деп пайымдауға негіз болса, шет мемлекетке адам берiлмейдi.
80. Сонымен қатар, жоғарыда көрсетілген заңмен Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексі шет мемлекетке адамды ұстап беру туралы Бас прокуратураның шешіміне сот тәртібінде шағымдану құқығын беруді көздейтін нормамен толықтырылды.
Қатысушы мемлекет азаптауды түпкілікті жою үшін, атап айтқанда, құқық қорғау органдары қызметкерлерінің келіспейтін қылықтары туралы тұжырымдауда тәуелсіз тергеуді жүргізу үшін арнайы прокурорлардың мандаттарын бекіту арқылы тиісті шараларды қолдануы қажет. Осыған орай, қатысушы мемлекет құқық қорғау органдары қызметкерлерінің азаптауды және қатыгездікпен қарауды болдырмау мәселелері бойынша азаптау және басқа да қатыгездік, адамгершілікке жатпайтын немесе қадір-қасиетті қорлайтын қарым-қатынас пен жазалаудың түрлерін тергеу және құжаттау тиімділігі бойынша басшылықты (1999 жылғыСтамбул хаттамасы) құқық қорғау қызметкерлерінің барлық оқу бағдарламаларына қосу арқылы нұсқаулықтан өтуін жалғастыруды қамтамасыз етуге тиіс. Қатысушы мемлекет осылайша, азаптау және қатыгездікпен қараутиімді тексеріліп, кінәлілердің жауапқа тартылуын және тиісті жаза алуын, ал жәбірленушілердің тиісті өтем алуын қамтамасыз етуге тиіс. Осыған байланысты азаптағаны үшін осындай қылмыстардың сипатына және ауырлығының дәрежесіне мөлшерлес жазамен қамтамасыз ету үшін қатысушы мемлекетті өзінің Қылмыстық кодексін қайта қарауға шақырылады.
81. Қазақстанда азаптаумен байланысты қылмыстардың жолын кесу бойынша жұмыстар үнемі жүргізіледі. 2012 ? 2013 жылдары соттар109 адамға қатысты 38 азаптау туралы қылмыстық іс қарады.
82.Қазақстан Республикасы Бас прокурорының 2012 жылғы 30 қаңтардағы № 9 бұйрығымен Полициядағы кезекші прокурор туралы ереже бекітіліп, орындау үшін аумақтық прокурорларға жіберілді, сондай-ақ «Кезекші прокурорлардың Қазақстан Республикасы ішкі істер органдарының кезекші бөлімдерімен өзара іс-қимыл жасасу тәртібі туралы» Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрілігімен бірлескен бұйрыққа қол қойылды. Жоғарыда көрсетілген Ереже полициядағы кезекші прокурордың құқықтары мен міндеттерін анықтайды. Oның міндеттері ашылады, азаматтарды ұстаудың заңдылығын тексеруді іске асыру, азаптау фактілері орын алғандығы анықталған кезде жедел шаралар қолдану, азаматтардың шағымдарын қабылдау және түсіндіріп беру негізгі міндеттердің бірі болып табылады.
83. Кезекші прокурорлардың жұмыс істеуі қылмыстық қудалау органдарының ғимараттарында қамтамасыз етіледі, онда жеткізілген, ұсталған барлық адамдарды электрондық есепке алу жүйесі енгізілген, бақылау камералары орнатылған.
84. Кезекші прокурордың міндеттеріне мәліметтер мен бейнежазбалардың мониторингісі арқылы азаматтардың бұзылған құқықтарын анықтау, бұзушылықтардың жедел жолын кесу, заңсыз ұсталған немесе әкелінген адамдарды жедел босату, азаптау фактілері анықталған жағдайда жедел шаралар жүргізу және материалдарды әрі қарай тексеріске беру, азаматтардың шағымдарын қабылдау және есепке алу-тіркеу тәртібін бақылауды қамтамасыз ету кіреді.
85. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 7 сәуірдегі № 430 қаулысына сәйкес қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерінің қызметкерлері дене жарақаттарын анықтағанда, сондай-ақ сотталған және тергеуде қамауға алынғандардың өтініші бойынша сот-медициналық сараптама орталығының аумақтық мамандарының тәуелсіз медициналық куәландыруды жүргізуін ұйымдастырады.
86. 2010 жылдың сәуірінде облыстардың және Астана мен Алматы қалаларының барлық прокурорлары аумақтық құқық қорғау органдарымен бірлесе отырып, 2010 - 2012 жыл аралығында ҮЕҰ-мен бірлесіп,қамауға алынған немесе сотталған азаматтарға мемлекеттік органдар мен мекемелер қызметкерлерінің азаптауды қолдануына байланысты жасаған қылмыстардың алдын алу жөнінде шаралар жоспарын бекітті. Жоспарланған іс-шараларды орындау үшін ҮЕҰ-мен бірлесе отырып, құқық қорғау органдары қызметкерлерінің арасында адам құқықтарын қорғау саласындағы халықаралық шарттарды зерделеу нысанасына жаппай оқыту жүргізілді, сондай-ақ көрсетілген тақырып бойынша тренингтер, семинарлар және дөңгелек үстелдер өткізілді.
87. 2010 жыл мен 2012 жыл аралығындағы кезеңде адам құқықтарын қорғау тақырыбына Қылмыстық атқару жүйесі комитетінің академиясында (Қостанай қ.) қылмыстық атқару жүйесі органдарының 1580 қызметкері біліктілігін арттыру курстарынан өтті. Сонымен бірге, Қазақстан Республикасының құқық қорғау жүйесін одан әрі жаңғыртудың 2014 - 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы іске асырылуда. Осы бағдарламаның жеке бағытының бірі оны оқытуды және құқық қорғау органдары қызметкерлерінің хабардар болуы деңгейін арттыруды қоса алғанда, кадрлық қамтамасыз ету, оның ішінде адам құқықтарын қамтамасыз ету бөлігіндегі сапасын арттыру болып табылады.
88. 2011 жылы Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне түзетулер енгізілді,онда азаптау сот әділдігіне қарсы қылмыстар қатарынан адамның конституциялық құқықтарымен бостандықтарына қарсы қылмыстар қатарына енгізілді, объективтік жағы мен субъектілер шеңбері кеңейтілді. Бұдан басқа, азаптаудың алдын алу мен жолын кесуге бағытталған кейбір маңызды жаңа нормалар қабылданды. Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 192-бабына баламалы тергеуді көздейтін өзгерістер енгізілді, яғни, ішкі істер органдары қызметкерлері азаптауды қолданған кезде істі қаржы полициясы қарайды және керісінше. Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 532-бабының бірінші бөлігіне толықтыру енгізілді, оған сәйкес егер сұраусалушы мемлекетте адам азаптауды қолдану қаупіне ұшырауы мүмкін деп пайымдауға негіз бар болса, адамды шет мемлекетке ұстап бермейдi.
89. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің жаңа редакциясы шегінде денсаулыққа ауыр зиян келтіре отырып, абайсызда жәбірленушінің өліміне әкеп соққан азаптаулар үшін жазаны 12 жылға дейін бас бостандығынан айыруға ұлғайту арқылы қылмыстық жауаптылықты қатаңдату көзделген. Осы жобада аталған қылмыс ескіру мерзімі қолданылмайтын іс-әрекеттер санаты қатарына жатқызылған.
Қатысушы мемлекет күш-жігерді адам саудасының пайда болуын анықтауға және оның түпкілікті негіздерін жоюға бағыттай отырып, өзінің адам саудасына қарсы күрес бойынша іс-қимылын жандандыруы қажет. Бұдан басқа, қатысушы мемлекет балаларды олардың еңбегін пайдаланудың қауіпті салдарынан қорғауды, әсіресе мақта және есірткі алқаптарында жұмыс істейтін балаларды қорғауды қамтамасыз еткені жөн. Осыған орай қатысушы мемлекеттер адам саудасының және бала еңбегін пайдаланудың барлық жағдайларын тиімді тергеуді, кінәлілерді жауапқа тартуды және тиісті жазаға тартуды, ал жәбірленушілердің тиісті түрде өтем алуын қамтамасыз етуге тиіс.
90. 2011 - 2013 жылдар ішінде 900 қылмыстық іс қозғалды, оның ішінде: пайдалану мақсатында адам ұрлағаны үшін 38, адамды пайдалану мақсатында заңсыз бостандығынан айырғаны үшін 35,адам саудасы үшін 77, кәмелетке толмағанды жезөкшелікпен айналысуға тартқаны үшін 30, кәмелетке толмағанды саудаға салғаны үшін 47, жезөкшелікпен айналысуға тартқаны үшін 89, жезөкшелікпен айналысуға арналған притондар ұйымдастырғаны немесе ұстағаны және жеңгетайлық үшін 584 іс қозғалды.
91. Ішкі істер органдары көрсетілген қылмыстардың алдын алу, анықтау, жолын кесу және ашу үшін «STOP трафик» және «Нелегал» республикалық жедел-алдын алу шараларын тоқсан сайын өткізіп отырады.
92. Адам саудасымен тиімді күресті қамтамасыз ету мақсатында елімізде заңнамалық база жетілдірілуде. Мәселен, 2013 жылы «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне адам саудасына қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. Құжат адамдар саудасына, жұмыс берушінің кәмелетке толмағандарғақатысты еңбек заңнамасын бұзғаны, жезөкшелікпен айналысу немесе жеңгетайлық үшін үй-жайлар бергені үшін иелеріне және жалға берушілерге, сондай-ақ жезөкшелікпен айналысуға тартқаны, притондар ұйымдастырғаны немесе ұстағаны үшін жауапкершілікті күшейтуді көздейтін түзетулер енгізіледі.Сондай-ақ жаңа алған жарақаттар, жараланулар, криминалдық түсiктер бойынша келiп көрiнген адамдар туралы, айналадағыларға қауiп төндiретiн аурулардың жағдайлары туралы денсаулық сақтау субъектілерінің төтенше жағдайлардың медициналық-санитариялық салдарының пайда болу қатерi туралы – Төтенше жағдайлар жөнiндегi органдарды, iшкi iстер органдарын хабардар ету жөніндегі міндетін бұзғаны үшін жауапкершілік белгіленеді. Аталған Заңда адамды қайыршылықпен айналысуға мәжбүрлегені үшін жауапкершілік көзделеді, жұмыс берушілерді кәмелетке толмағандарға қатысты еңбек заңнамасын бұзғаны үшін, қылмыстық іс бойынша жәбірленуші деп танылған шет ел азаматтарын әкімшілік жауапкершіліктен босатқаны үшін жауапкершілік белгіленеді. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 128-бабында «сатып алу-сату», «басқа мәмілелер» ұғымдарын регламенттейтін ескерту енгізілген.
93. Халықаралық талаптардың бірі болып табылатын және адам саудасына қарсы күресті жетілдіруге бағытталған, егер баптың нормасында көрсетілген ықпал ету құралдарының кез келгені пайдаланылған болса, жәбірленушінің жоспарланған пайдалануға берген келісімі назарға алынбайды дегенді анықтайын норманы енгізу маңызды болып табылады.
94. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 132-1-бабы бойынша (кәмелетке толмаған адамды жезөкшелікпен айналысуға тарту) қылмысты ұйымдасқан топ немесе оны тәрбиелеу жөніндегі міндеттер заңмен жүктелген ата-ана, педагог не өзге адам жасаған кездегі жауаптылық қатаңдатылды. Шекті мерзімі 10 жылдан 12 жылға дейін өсті.
95. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 133-бабына (кәмелетке толмағандар саудасы) кінәлі адамға психикасының бұзылуынан зардап шегетіні немесе дәрменсiз күйде екені белгiлi кәмелетке толмаған адамға қатысты және жәбірленушінің жеке басын куәландыратын құжаттарды алып қоюға, жасыруға не жоюға байланысты жасалған осы қылмыс бойынша жауаптылықты ауырлататын саралау белгілері қосылды.
96. Егер бұрын Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 271-бабының бірінші бөлігі бойынша (жезөкшелiкпен айналысуға арналған притондар ұйымдастыру немесе ұстау және жеңгетайлық) жауаптылық айыппұлды көздейтін болса, ал қазір бас бостандығынан айыруды ғана көздейді. Бұл ретте осы қылмысты ұйымдасқан топ жасаған болса, енді бес жылдың орнына он жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
97. 2014 жылы «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне баланың құқықтарын қорғауды қамтамасыз ету мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. Аталған Заңда баланы экономикалық пайдаланудан қорғау құқығы бекітілген.
98. Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық іс жүргізу кодексінде жүргізілген жұмыстардың шеңберінде қылмыспен келтірілген зиянның орнын толтырудың арнайы қорын құру қарастырылады. Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық кодексінде адамдарды саудалау қылмыстары үшін мүлікті баламасыз тәркілеу көзделген.
Балама жазаларды, электронды бақылауды, шартты түрде мерзімінен бұрын босатуды және қоғамдық жұмыстарға тарту жазаларын қолдану арқылы тергеу изоляторлары мен түрмелердің толып кету мәселелерін шешу үшін қатысушы мемлекеттер тезарада шаралар қолданғаны жөн. Қатысушы мемлекетке сотталғандар арасында зорлық-зомбылыққа жол бермеу қажет және сотталғандар арасында өз денесіне зақым келтірудің түпкілікті негіздерін жою қажет. Осыған орай қатысушы мемлекет сотталғандар арасында барлық зорлық-зомбылықтың және кісі өлімінің мұқият тергелуін, ал кінәлілердің жауапқа тартылуын және тиісті жазаның қолданылуын қамтамасыз етуге тиіс. Бұдан басқа, қоғамдық қадағалау комиссияларына инспекциямен бірге барлық түрмелер мен тергеу изоляторларына ескертусіз баруға мүмкіндік берілуге тиіс.
99. 20 жыл ішінде Қазақстанда сотталғандардың саны 2,5 есе қысқарды. Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығы қарсаңында 2011 жылы бас бостандығынан айыру орындарынан 2682 адам рақымшылық актісінің негізінде босатылды, 859 сотталғанға жаза мерзімі нақты қысқартылды, әртүрлі негіздерге байланысты 102 сотталғанға рақымшылықты қолданудан сот бас тартты.
100.2013 жылы Қазақстан Республикасының Бас прокуроры кепіл түріндегі жолын кесу шарасын мейлінше кең қолдану туралы нормативтік сипаттағы нұсқау берді. Айталық, 2012 жылы кепіл 20 адамға қатысты қолданылған болса, 2013 жылдың қорытындылары бойынша бұл көрсеткіш 333-ті құрап, 1565%-ға өсті.
101. Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігінің бюджетінде қаражат бөлініп, ол мыналарға көзделді:
1) Қызылорда қаласындағы ЗК-169/5 мекемесін 1000 орынға арналған қатаң режимдегі түзеу колониясы етіп қайта жаңарту үшін 1 562 238 мың теңге(2012 жылы – 1 254 000 мың теңге, 2013 жылы - 308 238 мың теңге) сомасында;
2) Орал қаласында тергеу изоляторын салу үшін 4 848 209 мың теңге (2013 жылы – 588 564 мың теңге, 2014 жылға – 2 933 320 мың теңге; 2015 жылға – 1 326 325 мың теңге) сомасында;
3) Орал қаласындағы 900 орынға арналған қатаң режимдегі түзеу колониясын қайта жаңарту үшін 1 186 154 мың теңге (2012 жылы – 871 000 мың теңге, 2013 жылы – 315 154 мың теңге) сомасында;
4) Алматы облысы Заречный кентіндегі ЛА-155/12 мекемесін қатаң режимдегі түзеу колониясы етіп салу және қайта жаңарту үшін 3 142 701 мың теңге (2012 жылы – 33 800 мың теңге, 2014 жылға – 1 455 944 мың теңге, 2015 жылға – 1 652 957 мың теңге) сомасында.
102. 2013 жылы экономикалық қылмыстарға қатысты қылмыстық саясатты заңдастыруға бағытталған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне экономикалық қызмет саласындағы қылмыстарды одан әрі қылмыстық сипаттан арылту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. Аталған Заңға сәйкес бес қылмыс құрамында заңсыз кәсіпкерлік, заңсыз банктік қызмет және акцизделетін тауарларды акциздік таңбалармен таңбалау тәртібі мен қағидаларын бұзғаны үшін бас бостандығынан айыру жазаларының балама тізімі кеңейтілді. Бұл - түзеу жұмыстары мен бас бостандығын шектеу.
103. Бас бостандығынан айыру Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық кодексінің екі бабының санкциясынан алып тасталды: бағалы қағаздарды ұстаушылар тiзiлiмiне көрiнеу жалған мәлiметтер енгiзу және бағалы қағаздарды ұстаушылар тізілімдері жүйесін құрайтын құжаттар мен мәліметтерді жоғалту.Бас бостандығынан айыру түріндегі жазаның жоғары шегін 3 жылдан 2 жылға дейін төмендету арқылы қылмыстың екі құрамы: эмиссиялық бағалы қағаздар шығару тәртiбiн бұзу және жалған банкроттықты орташа ауырлықтағы санаттан онша ауыр емес санатқа ауыстыру ұсынылады.Заңсыз банк қызметі үшін қылмыстық жауаптылықты көздейтін 191-баптың 1-бөлігі бас бостандығынан айыруды бас бостандығын шектеуге ауыстыру арқылы орташа ауырлықтағы санаттан онша ауыр емес санатқа ауыстырылады.
104. 2014 жылы Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасы «түрме тұрғындарын азайту бойынша 10 шара» тұжырымдамасы жобасының тұсауын кесті.
105. Сотталғандардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету және Қазақстанның пенитенциарлық жүйесін халықаралық стандарттарға жуықтату қызметі бағыттарының бірі сотталғандар үшін де және қылмыстық атқару жүйесінің қызметкерлері үшін де аса тиімді және қауіпсіз болып табылатын бас бостандығын айыру орындарында камералық ұстауға көшу болып танылады.
106. Қазіргі уақытта камерада ұстайтын 7 мекеме жұмыс істейді.
107. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 7 сәуірдегі № 430 қаулысына сәйкес қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерінің қызметкерлері дене жарақаттарын анықтаған кезде, сондай-ақ сотталғандардың және тергеуге қамауға алынғандардың өтініші бойынша сот-медициналық сараптама орталығының аумақтық мамандары тәуелсіз медициналық куәландыру өткізуді ұйымдастырады.
108. 2011 жылы Қазақстан Республикасы Қылмыстық-атқару кодексінің 73-бабына толықтырулар енгізілді, оған сәйкес аса ауыр қылмыстар жасағаны үшiн сотталғандар қоныс колонияға көшiрiлуге жатпайды.
109. Пенитенциарлық жүйені одан әрі ізгілендіру мақсатында Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық-атқару кодексі әзірленді. Қылмыстық-атқару кодексініңжаңа редакциясын қабылдаудың басты оң нәтижелерінің бірі сотталғанның адам ретінде, оның құқықтары мен заңды мүдделерінің қорғалуы деңгейін елеулі түрде арттыру арқылы қылмыстық жазаны орындау жүйесін жетілдіру болып танылады.
110. Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық-атқару кодексінде заңнамаға сәйкес сотталғандардың қылмыстық атқару жүйесі мекемелерінiң немесе жазаны орындаушы органның әкiмшiлiктеріне, жазаны орындаушы мекемелер мен органдардан жоғары тұрған басқару органдарына, сотқа, прокуратура органдарына, өзге де мемлекеттiк органдарға, қоғамдық бiрлестiктерге, сондай-ақ адам құқықтары мен бостандықтарын қорғау жөнiндегi халықаралық ұйымдарға ауызша және жазбаша ұсыныстармен, өтiнiштермен және шағымдармен жүгіну құқығы көзделген.
111. Бұдан басқа, сотталғандар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен білікті заң көмегін алуға құқылы болады.
112. Сондай-ақ жаңа Қылмыстық-атқару кодексінде сотталғандардың құқықтарын ведомстволық, прокурорлық және қоғамдық бақылау арқылы қорғау тетіктері көзделген.
Қатысушы мемлекет кіру визалары туралы талапты алып тастап, тұратын жері бойынша тіркеуге қатысты талаптардың Пактінің 12-бабының ережелеріне сәйкес болуын қамтамасыз етуі қажет.
113. Қазақстан Республикасының визаларын беру, сондай-ақ олардың қолданылу мерзімдерін ұзарту және қысқарту туралы қағидалардың 68-тармағына сәйкес,егер Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында өзгеше тәртіп белгіленбесе, Қазақстан Республикасынан кету үшін бір реттік «Р1», «Р2», «Р3», «Р4», «Р5», «Р6», «Р7» және «Р8» санаттарындағы визалар беріледі. Кету визаларынан басқа көшіп келуге жатпайтын және көшіп келу визалары көзделеді.
114. «Р1» санатындағы визаҚазақстан Республикасында үнемі тұратын адамдарға басқа жаққа тұрақты тұру үшін кететін кезде, «Р2» санатындағы визаҚазақстан Республикасы аумағында жол жүру құжатын жоғалтып алған, «Р3» Қазақстан Республикасында болу мерзімін қысқарту туралы шешім қабылданған, «Р4» санатындағы виза Қазақстан Республикасында бұдан әрі болуына негіздер жоқ болса, шығарып жіберумен байланысты емес әкімшілік жауаптылыққа тарту туралы шешім қабылданған, «Р5» санатындағы виза Қазақстан Республикасында бұдан әрі болуы үшін негіздері жоқ болса, Қазақстан Республикасына визасыз кіру және болу тәртібі туралы келісімнің негізінде Қазақстан Республикасына келген, «Р6» санатындағы виза Қазақстан Республикасының аумағындағы түзету мекемелерінен босаған, «Р7» санатындағы виза Қазақстан Республикасының аумағынан визаның жарамдылық мерзімі немесе визасыз болуға рұқсат етілген мерзім аяқталғанға дейін кетуге кедергі жасайтын форс-мажорлық жағдайлардың, пойыздың немесе өзге көлік құралының жүру рейсінің кідіруі және тоқтауы дәлелін ұсынған, «Р8» санатындағы виза оларға қатысты Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне сәйкес ауыр немесе аса ауыр қылмыс деп танылған әрекеттер жасалғаны туралы хабарланған адамдарға беріледі.
115. Қалған тұлғаларға кету визасын алудың қажеті жоқ.
116. Тұрғылықты жері бойынша тіркелу қажеттігі халықтың ішкі көшіп-қонуын бақылау үшін қажет. Сонымен қатар тіркеудің ел ішінде азаматтардың қозғалуқұқықтарын шектейтіндігін растайтын ресми фактілер жоқ.
Қатысушы мемлекет босқындар туралы өз заңнамасын Пакті ережелеріне және босқындардың құқықтарымен баспана алу құқықтары туралы халықаралық нормаларға сәйкестігін қамтамасыз етуі үшін оны қайта қарауы қажет.Қатысушы мемлекет БҰҰ Босқындар істері жөніндегі Жоғарғы Комиссарының Басқармасы (БЖКБ) жарғысында 1951 жылғы Конвенцияда және Пактіде мойындалған құқықтарға кепілдік беру мақсатында қатысушы мемлекет ратификациялаған халықаралық шарттарда тұжырымдалған өзінің мандатын және функцияларын орындауы үшін БЖКБ-мен ынтымақтастықты орнықтыруды қамтамасыз етуі қажет.
117. «Босқындар туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 4 желтоқсандағы Заңы Қазақстанның 1951 жылғы Босқындардың мәртебесі туралы конвенцияға және 1967 жылғы Босқындардың мәртебесіне қатысты хаттамаға қосылғаннан кейін қабылданды. Осы Заң жоғарыда көрсетілген Конвенцияның нормаларын ескере отырып және босқындардың құқықтарын қорғау саласындағы халықаралық нормаларға сәйкес қабылданғанын атап өту қажет.
118. «Халықтың көші-қоны туралы» 2011 жылғы 22 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңында жоғарыда көрсетілген Пакт бабының нормаларына қайшы келмейтінжәне ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мен халықтың көші-қонын бақылау мақсатында енгізілген 60-бап көзделген. Осыбап бойынша Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес заңсыз көшіп келушілер Қазақстан Республикасының шегінен тыс өздерінің шыққан мемлекетіне (шетелдік азаматтығын алған немесе азаматтығы жоқ адам тұрақты тұратын елге) шығарып жіберілуге жатады. Шығарып жіберу туралы шешімді сот қабылдайды.Осыған байланысты, Қазақстан Республикасы Азаматтық іс-жүргізу кодексіне шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзғаны үшін Қазақстан Республикасының шегінен шығарып жіберу туралы өтініш бойынша іс жүргізуді көздейтін 36-4-тарау енгізілген.
119. «Босқындар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына 2012 жылы уәкілетті органның босқындар мәртебесін анықтауы тәртібін реттейтін нақтыландырушы нормалар қабылданды.
120. 2013 жылғы қаңтарда Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне босқынның куәлігі еңбек шарттарын жасасуға мүмкіндік беретін құжаттардың тізбесіне кіретіндігі туралы толықтыру енгізілген болатын.
121. БҰҰ Босқындар істері жөніндегі Жоғары комиссарының басқармасы босқындардың,азаматтығы жоқ адамдардың құқықтарын қорғау, аралас көшіп келу мәселелерін осы мәселелерде елеулі техникалық және сарапшылық қолдау көрсететін белсенді әріптесі болып табылады. Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Адам құқықтары жөніндегі комиссияның «Қазақстан Республикасында оралмандардың, азаматтығы жоқ адамдардың және босқындар құқықтарының жағдайы туралы» арнайы есебінің шығарылуы ынтымақтастық жетістіктерінің бірі болып табылады. Осы есеп босқындарды қорғауды әрі қарай жақсарту, азаматтығы жоқтықты азайту және оның алдын алу үшін кеңейтілген ұсынымдарды білдіреді.
Қатысушы мемлекет мемлекеттік құпияларды сақтау бойынша өздері қабылдайтын кез келген шаралардың адамның өз қалауы бойынша адвокатқа қол жеткізу құқығын негізсіз шектеуге әкеп соқпауын қамтамасыз етуіқажет. Бұдан басқа, қатысушы мемлекет өзінің қызметкерлері жүргізетін ұстаудың барлық жағдайларында айыпталушыларды ұстау кезінде олардың адвокат қызметін алуға құқығы бар екенін хабарлауды қамтамасыз етуі қажет.
122. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінің жаңа редакциясында құқық қорғау органдарының қызметкерін ұсталған адамға өзінің құқықтары мен міндеттерін, соның ішінде қорғау құқығын және өзіне қарсы куәлік берілмеуі құқығын түсіндіруді міндеттейтін норма енгізілген.
123. «Мемлекеттік құпиялар туралы» 1999 жылғы 15 наурыздағы Қазақстан Республикасы Заңының 1-бабына сәйкес мемлекеттік құпиялар– таратылуын мемлекет жалпы қабылданған халықаралық құқық нормаларына қайшы келмейтін әскери, экономикалық, ғылыми-техникалық, сыртқы экономикалық, сыртқы саяси, барлау, қарсы барлау, жедел-іздестіружәне өзге де қызметті тиімді жүзеге асыру мақсатымен шектейтін, мемлекет қорғайтын мемлекеттік және қызметтік құпияларды құрайтын мәліметтер болып табылады.
124. Тиісті рұқсаты жоқ адамдардың мемлекеттік құпияларды құрайтын мәліметтермен заңсыз танысу мүмкіндігін болдырмау мақсатында, мемлекеттік құпияларды қамтитын қылмыстық іс материалдарын құпия емес материалдардан бөлек іске (жеке томдарда) тіркеу ұсынылады.
125. Қылмыстық істерді талқылау барлық соттар мен барлық сот сатыларында ашық жүргізіледі. Мемлекеттік құпиялары қорғау мүдделеріне қайшы келген жағдайларда сот талқылауының жариялылығын сот қаулысының негізінде шектеуге болады. 1997 жылғы 13 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 29-бабының1-бөлігінде жабық сот талқылауын жүргізудің басқа да негіздері көзделген. Онда көрсетілген тізбе түпкілікті болып табылады және кеңінен түсіндіруге жатпайды.
126. Қылмыстық іс бойынша Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 29-бабының 1-бөлігінде көзделген сот талқылауының жариялылығына,оның ішінде мемлекеттік құпияларды қорғауға байланысты шектеу негіздері болмаған кезде адамның ауыр немесе аса ауыр қылмысты, мысалы бандитизм, терроризм және т.с.с. жасауының бір ғана фактісі жабық сот талқылауын өткізу үшін мән-жай болып табылмайды.
127. Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 53-бабының 4-бөлігінің талаптарына сәйкес мемлекеттік құпияларды құрайтын мәліметтері бар дәлелдемелер жабық сот отырысында зерттеледі. Оған тиісті нысан бойынша мемлекеттік құпияларға рұқсаты бар процеске қатысушылар ғана қатысады.
128. Мемлекеттік құпияларға рұқсатты сот отырысына дейін сот аппараты – судьяларға, алқабилерге, сот отырысының хатшысына және соттың басқа да қызметкерлеріне қатысты, прокуратура органдары – мемлекеттік айыптаушыға қатысты, әділет органдары – адвокаттарға және қылмыстық процестің басқа да қатысушыларына қатысты ресімдейді. Резервтің болмау себебі бойынша немесе заңмен көзделмеген өзге де негіздер бойынша адвокаттарға мемлекеттік құпияларға рұқсат беруді шектеуге жол берілмейді.
129. Сот практикасы осы салада проблемалар жоқ екенін көрсетіп отыр.
Комитет қатысушы мемлекеттерді өз заңнамасында баламалы әскери қызмет туралы ережелердің болуын көздеу мақсатында қайта қарауға шақырады. Қатысушы мемлекеттер, сондай-ақ заңда адамдардың өз діни сенімдері мен нанымдарына байланысты әскери қызметті атқарудан бас тартуға құқығы бар екендігінің нақты жазылуын қамтамасыз етуге тиіс, олар қызмет басталғанға дейін және оныатқару кезінің кез келген кезеңінде жүзеге асыру мүмкіндігіне ие болуға тиіс.
130. Қазақстан Республикасы Конституциясының 36-бабында Қазақстан Республикасын қорғау оның әрбір азаматының қасиетті парызы және міндеті деп белгіленген. Республика азаматтары заңда белгіленген тәртіппен және түрлерде әскери қызмет атқарады. Қазақстанда 2012 жылғы 16 ақпанда «Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. Әскери қызметшінің мәртебесі Қазақстан Республикасының азаматы ретінде әскери қызметшінің заңдарда белгіленген алып тастаулар мен шектеулері бар жалпы құқықтарын, бостандықтары мен міндеттерін, сондай-ақ әскери қызметтің ерекшеліктерімен негізделген оның құқықтарын, міндеттері мен жауаптылығын қамтиды.
131. «Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңы бірқатар өзгерістерге ұшырады. 2013 жылдың наурыз айынан бастап еліміздің азаматтарына бір ай ішінде әскери билет алу мүмкіндігі туындады. Қазіргі уақытта Қазақстанда әскери қызметті ақылы негізде өткеру енгізілді. Осы жаңа норманың мақсаты бұдан бұрын белгілі бір жағдайларға байланысты әскери қызметтен өте алмаған азаматтарға өту мүмкіндігін беру болып табылады.
132. «Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 12-бабына сәйкес азаматтарды ақылы, яғни ақысы төленетін негізде даярлау Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 11 ақпандағы № 118 қаулысымен бекітілген Азаматтарды әскери қызметке даярлау, бастапқы әскери даярлықты ұйымдастыру және жүргізу, сондай-ақ оның оқу-материалдық базасын қалыптастыру қағидаларының негізінде жүзеге асырылады. Бұл ретте азаматтардың дағдылары, азаматтық мамандығы және практикалық жұмыс тәжірибесі ескеріледі.
Қатысушы мемлекет өз заңнамаларында діни ұйымдарды тіркеуге қатысты Пактінің талабы бойынша өз дініне сенім бостандығы және діни сеніміне деген адамдардың құқығын құрметтеуін қамтамасыз етуге тиіс.
133. Дiни бiрлестiк мемлекеттік тіркелген кезден бастап ол заңды тұлғаның құқыққа қабiлеттілігiне ие болады. Діни бірлестіктерді мемлекеттiк тіркеу және олардың филиалдары мен өкілдіктерін есептiк тiркеу, діни бірлестіктерді қайта тiркеу, тiркеуден бас тартудың жалпы тәртібі мен мерзімдері «Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген. 2011 жылғы 11 қазандағы «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» Қазақстан Республикасының Заңында діни бірлестіктерді мемлекеттiк тіркеудің ерекшеліктері бекітілген.
134. Тіркеу тетігі миссионерлiк қызметті жүзеге асыратын діни бірлестіктер мен азаматтарды қандай да бір еңсерілмейтін міндеттемелерге әкеліп соқтырмай, тек республиканың конфессиялық кеңістігін белгілі бір тіркеу, құрылымдау және жүйелендіру жүргізуді қамтиды. Діни бірлестіктерді тіркеу діни сенім мен дін бостандығы қағидатын сақтай отырып, конституциялық құрылыстың негіздерін, адам мен азаматтың имандылығын, денсаулығын, құқықтары мен заңды мүдделерін, мемлекет пен қоғамның қауіпсіздігін қамтамасыз етуді қорғау қажеттігіне негізделген.
135. 2011 жылғы 11 қазандағы «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес, ешкімнің де өз діни сенімінің себептері бойынша Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарында көзделген міндеттерін атқарудан бас тартуға құқығы жоқ. Діни қызметшілер, миссионерлер, діни бірлестіктердің басшылары немесе қатысушылары (мүшелері) болып табылатын Қазақстан Республикасының азаматтары саяси өмiрге Қазақстан Республикасының барлық азаматтарымен тең тек өз атынан ғана қатыса алады.
136. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексі қоғамдық қауіптілік деңгейін және дін саласындағы заңнамада көзделген талаптарды бұзғаны үшін жауаптылық шараларын анықтайды, соның ішінде сенім бостандығына азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын шектемейді. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодексінде көзделген «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» Қазақстан Республикасы Заңның талаптарын бұзғаны үшін жауаптылық шаралары, ең алдымен, «Қазақстан Республикасы өзін құқықтық мемлекет ретінде бекітеді» деген Қазақстан Республикасының Конституциясында негізге алынатын нормаларынан шығады.Қоғамдық өмірдің барлық салаларына таралатын және жеке тұлғаның бостандығын ұйымдастыру мен қорғаудың жоғарғы нысаны болып табылатын заң үстемдігі қағидаты құқықтық мемлекеттің басты қағидаттары болып танылады. Бұл барлық мемлекеттік органдар, діни бірлестіктер, лауазымды адамдармен азаматтар заңның негізінде, оған сәйкес және оны орындауда іс-әрекет етуге міндетті екенін білдіреді. Демек, «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» Қазақстан Республикасының Заңын бұзғаны үшін қолданылатын шаралар діни қызмет саласындағы құқықтық қатынастың барлық қатысушыларына тең дәрежеде қолданылады.
137. 2014 жылы қазақстандық қоғамның ерекше қасиеті діни және этникалық плюрализм болып табылатындығын атап өткен БҰҰ-ның дін немесе наным-сенім бостандығы бойынша Арнайы баяндамашысы, профессор Х.Билефельдт сапармен келеген де атап өткен жөн.
Қатысушы мемлекеттер журналистер, құқық қорғаушылар және жеке тұлғалар Пактіге сәйкес өз ойларын білдіру бостандығына құқықтарын еркін жүзеге асыру мүмкіндігіне ие болуын қамтамасыз еткені жөн. Осыған орай қатысушы мемлекеттерге жала жабу және қорлау туралы өз заңнамаларының Пакт ережелеріне толықтай сәйкес болуы қажеттігіне байланысты оны қайта қарағаны жөн. Бұдан басқа, қатысушы мемлекет жала жабу туралы өз заңнамасын тек жеке адамның, журналистің және құқық қорғаушының ізіне түсу немесе қорқыту мақсатында пайдаланбауға тиіс. Осыған байланысты ойын білдіру бостандығын жүзеге асыруға кез келген шектеулер 19-баптың 3-тармағының қатаң талаптарына сәйкес келуі тиіс.
138.Қазақстан Республикасы демократиялық мемлекет ретінде өзінің аумағы және юрисдикциясы шегіндегі барлық тұлғаларға өз ойын білдіру бостандығына құқығын құрметтеуге және қамтамасыз етуге міндеттенді. Осы құқықтарды шектеу бойынша мемлекет қолданатын шаралар басқа адамдардың құқықтары мен беделін құрметтеу үшін, мемлекеттің қауіпсіздігін, қоғамдық тәртіпті, халықтың денсаулығын немесе адамгершілікті қорғау үшін қажет болып табылады. Аталған шара Пактінің 19-бабына толықсәйкес келеді.
139. Азаматтардың ар-намысы мен абыройының және іскерлік беделінің қорғалуына конституциялық құқықтың бар екендігін ескере отырып, азаматтардың ар-намысы мен абыройына жала жапқаны, диффамациялағаны және қорлағаны үшін қазіргі заманда қылмыстық қудалауды толық түрде жою мәселесі қарастырылмаған, себебі Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің негізгі міндеттерінің бірі адамның және азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғау болып табылады.
140. Сонымен қатар осы саланы ырықтандыру бойынша қарқынды жұмыстар жүргізілуде. 2011 жылы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне заңды тұлғаларға моральдық зиянның өтемақысын алуға тыйым салатын норма енгізілген болатын. БАҚ үшін бұл енді заңды тұлғалар ар-намысы, абыройы және іскерлік беделі туралы талап арыздары бойынша моральдық зиянды өтетуге үміттенбейтіндігін білдіреді.
141. Сонымен бірге, «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қылмыстық заңнаманы одан әрі ізгілендіру және қылмыстық процестегі заңдылықтың кепілдіктерін күшейту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2011 жылғы 18 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңымен Қазақстанда әкімшілік преюдиция институты енгізілді.
142. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 129-бабына да (Жала жабу) өзгеріс енгізілді, оған сәйкес БАҚ арқылы жала жабуды таратқаны үшін алты ай мерзімге қамау түріндегі жаза алып тасталды.
143. Сонымен бірге, жала жабу қолданыстағы қылмыстық іс жүргізу заңнамасында жәбірленушінің шағымы бойынша және тиісті дәлелдемелерді өзі ұсынатын сотпен қаралатын жеке айыптау істерінің санатына жатқызылған.
Қатысушы мемлекет өзінің заңға тәуелді актілерін, саясаты мен тәжірибесін, сондай-ақ өз юрисдикциясындағы барлық тұлғалар Пактінің 22-бабы бойынша өз құқықтарын толық түрде қолдануын қамтамасыз етуі, сонымен қатар, осы құқықтарды жүзеге асыруға салынатын шектеулер Пактінің 21-бабындағы қатаң талаптарға сәйкес келуін қамтамасыз етуі үшін қайта қарауға тиіс.
144.Қазақстан Республикасының Конституциясы Қазақстан Республикасында бейбіт жиналыстарды өткізу еркіндігіне кепілдік береді. Бұл құқық Қазақстан Республикасы Конституциясының 32-бабында көрініс табады. Сонымен бірге, басқа тұлғалардың құқықтары мен бастандықтарын қорғау және мемлекеттің мүдделері үшін осы құқық Қазақстан Республикасының ұлттық заңнамаларымен шектелуі мүмкін. Бейбіт жиналыстар, митингілер өткізу еркіндігіне құқық 1995 жылғы 17 наурызда қабылданған «Қазақстан Республикасында бейбiт жиналыстар, митингiлер, шерулер, пикеттер мен демонстрациялар ұйымдастыру мен өткiзу тәртiбi туралы» Қазақстан Республикасының баламалы Заңында реттеледі.
145. «Қазақстан Республикасында бейбiт жиналыстар, митингiлер, шерулер, пикеттер және демонстрациялар ұйымдастыру мен өткiзу тәртiбi туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес жиналыс, митинг, шеру, пикеттер мен демонстрациялар өткiзу туралы өтiнiш оны өткiзудiң белгіленген күнінен кемiнде он күн бұрын жазбаша нысанда берiледi. Өтiнiште шараны өткiзу мақсаты, нысаны, өткiзiлетiн жерi немесе қозғалыс маршруттары, оның басталатын және аяқталатын уақыты, қатысушылардың ықтимал саны, уәкiлдердiң (ұйымдастырушылардың) және қоғамдық тәртiптiң сақталуына жауапты адамдардың тегi, аты, әкесiнiң аты, олардың тұратын және жұмыс iстейтiн (оқитын) жерi, өтiнiштiң берiлген күні көрсетiледi. Өтiнiштiң берiлген мерзiмi оның республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi атқарушы органда тiркелген күнiнен бастап есептеледi.
146. Республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi атқарушы органы өз кезегінде өтiнiштi қарайды және өтiнiште көрсетiлген шараның өткiзiлетiн уақытынан кемiнде бес күн бұрын уәкiлдерге (ұйымдастырушыларға) қабылданған шешiм туралы хабарлайды. Республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi атқарушы органы басқа азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын, қоғамдық қауiпсiздiктi, сондай-ақ көлiктiң, өзге де инфрақұрылым объектiлерiнiң қалыпты жұмыс iстеуiн, жасыл желектер мен шағын сәулет нысандарының сақталуын қамтамасыз ету мақсатында, қажет болған жағдайда, өтiнiш жасағандарға шараны өткiзудiң өзге уақыты мен жерiн ұсынады. Алайда осы шешiмге қолданылып жүрген заңнамаларда белгiленген тәртiппен шағым жасауға болады.
147. Жоғарыда көрсетілген Заңда жиналыстар, митингiлер, шерулер, пикеттер, демонстрациялар өткізу кезінде тікелей сақталуға тиісті талаптар да көзделеді. Сонымен бірге уәкілетті адамдардың (ұйымдастырушылар), сондай-ақ басқа да қатысушылардың қоғамдық тәртіпті сақтауға міндеттілігі фактісі де белгіленген.
148. Жоғарыда көрсетілген Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабына сәйкес: шараларды ұйымдастырушылар мен қатысушылардың көлiктiң және жаяу жүргiншiлердiң қозғалысына бөгет жасауына; елдi мекеннiң инфрақұрылым объектiлерiнiң үздiксiз жұмыс iстеуiне кедергi жасауына; республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi атқарушы органдарының рұқсатынсыз киiз үйлер, шатырлар, өзге де уақытша құрылыстар тұрғызуына; жасыл желектерге, шағын сәулет нысандарына залал келтiруiне; өзiмен бiрге суық қару, атыс және өзге де қару ұстауға; сондай-ақ адамдардың өмiрi мен денсаулығына қарсы азаматтарға, және заңды тұлғалардың меншiгiне материалдық залал келтiру үшiн пайдаланылуы мүмкiн арнайы жасалған немесе бейiмделген заттарды алып жүруiне; шараны өткiзу кезiнде қоғамдық тәртiптi қамтамасыз етушi мемлекеттiк органдар өкiлдерiнiң қызметiне кез келген нысанда араласуына тыйым салынады.
149. Мемлекеттiк органдар, қоғамдық бiрлестiктер, сондай-ақ азаматтар осы Заңмен белгiленген тәртiп сақтала отырып өткiзiлетiн жиналыстарға, митингiлерге, шерулерге, пикеттерге және демонстрацияларға кедергi жасауға құқылы емес.
150. Бұқаралық шараларды темiр жол, су және әуе көлiгiнiң объектiлерiнде, сондай-ақ мемлекеттiң қорғаныс қабiлетiн, қауiпсiздiгiн және халықтың тiршiлiгiн қамтамасыз ететiн ұйымдарда (қалалық қоғамдық көлiк, сумен, электр қуатымен, жылумен және басқа да энергия тасымалдаушымен жабдықтау) және денсаулық сақтау мен бiлiм беру мекемелерiнде өткiзуге жол берiлмейдi.
151. Егер: өтiнiш берiлмеген болса, тыйым салу туралы шешiм шығарылса, өткiзу кезiнде «Қазақстан Республикасында бейбiт жиналыстар, митингiлер, шерулер, пикеттер және демонстрациялар ұйымдастыру мен өткiзу тәртiбi туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 4, 5 және 7-баптарында көзделген тәртiп бұзылған жағдайда, сондай-ақ азаматтардың өмiрi мен денсаулығына қауiп туындаған кезде, қоғамдық тәртiп бұзылатын жағдайда жиналыстар, митингiлер, шерулер, пикеттер мен демонстрациялар республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi атқарушы органы өкiлiнiң талап етуi бойынша сөзсiз тоқтатылуға тиiс.
152. Республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi атқарушы органы өкiлiнiң заңды талаптарын орындаудан бас тартылған жағдайда, оның нұсқауы бойынша iшкi iстер органдары жиналысты, митингiнi, шерудi, пикеттер мен демонстрацияны тоқтату жөнiнде қажеттi шаралар қолданады, жиналыс, митинг, шеру, пикеттер мен демонстрациялар ұйымдастыру мен өткізудің белгіленген тәртібін бұзғандар Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жауыпты болады.
Қатысушы мемлекетөз заңнамасын, заңға тәуелді актілерін және саяси партияларды тіркеуге қатысты практиканы Пактіге сәйкес келтіргені жөн. Атап айтқанда, ол тіркеу процесінің Пактінің 22 (2) және 25-баптарының талаптарына сәйкес келуін қамтамасыз еткені жөн. Қатысушы мемлекеттер басқарушы партияның көзқарастарынан өзгеше саяси қөзқарастарды ұстанатын топтарды виктимизациялау үшін тіркеу рәсіміне жүгінбегені жөн.
Қатысушы мемлекет мектептер мен оқу орындарында денеге жарақат сала отырып жазалауды тоқтатудың іс жүзіндегі қадамдарын жасауға тиіс. Ол отбасы жағдайында балама жаза ретінде денеге жарақат сала отырып жазалау арқылы тәртіпті сақтаудың зорлық-зомбылықсыз нысандарын көтермелеуге және олардың зиянды зардаптары туралы хабардар болу деңгейін көтеру үшін жұртшылықты ақпараттандыру науқандарында өткізугетиіс.
153. Қазақстанда мектептерде балаларға зорлық-зомбылықты болдырмау бойынша жұмыстар жүргізілуде. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі мектеп оқытушылары мен оқушылардың ата-аналарының арасында семинарлар мен тренингтер жүргізуде. Аймақтық деңгейде білім беру мекемелерінде балаларға қатысты зорлық-зомбылықтың алдын алу бойынша модельдік бағдарламалар әзірленіп енгізілуде. «150» Балалар мен жастар үшін ұлттық сенім телефон арнасы» жобасы құрылды. 2009 - 2013 жылдар аралығында 600 мыңнан астам, соның ішінде олардың құқықтарын бұзу бойынша 18 мыңнан астам қоңырау түсті.
154. 2010 жылы Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне кәмелетке толмағандарға зорлық-зомбылық қылмыстар жасаған, тәрбиелеу бойынша жұмыстар жүктелген педагогтарға не өзге де тұлғаларға қатысты белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру түрінде заң арқылы қосымша жазалау институты енгізілді.
155. 2011 жылы Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде кәмелетке толмағандарға қатысты денсаулықтарына қасақана зиян келтіргені үшін жаза қатаңдатылды.
156. 2012 жылы Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне кәмелетке толмағандар қатысатын білім беру, тәрбиелеу, демалысты ұйымдастыру және сауықтыру, дене тәрбиесі және спорт, медициналық қамтамасыз ету, әлеуметтік қызметтер көрсету, мәдениет және өнер салаларындағы ұйымдар мен мекемелерде кәмелетке толмағандарға қатысты қылмыстары үшін (адам өлтіргені, денсаулығына қасақана зиян келтіргені, жыныстық қолсұғылмаушылыққа қарсы қылмысы) соттылығы бар немесе соттылығы болған адамдармен еңбек шартын жасауға тыйым салатын өзгерістер енгізілді.
157. Қазіргі уақытта балаларға қарсы жасалатын қылмыстар мен құқық бұзушылықтар үшін қылмыстық және әкімшілік жауапкершілікті күшейтетін Қазақстан Республикасының Қылмыстық атқарушылық кодексінің, Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодексінің жаңа жобалары әзірленіп, Қазақстан Республикасының Парламентіне енгізілді.
Қатысушы мемлекет уақытша арнайы шаралар қолдану арқылы шешім қабылдайтын органдардың саяси өмірі мен жұмысына қатысатын азшылықты мадақтау бойынша өз күш-жүгерін жандандырғаны жөн. Қатысушы мемлекет екінші мерзімдік баяндамаларына этникалық топтарға бөле отырып, аз топтардың саяси органдарда және шешім қабылдау деңгейінде берілуі туралы мәліметтерді келтіргені жөн.
158. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісінде «Қазақстан халқының Ассамблеясы» депутаттар тобы жұмыс істейді. «Қазақстан халқының Ассамблеясы» депутаттар тобының негізгі міндеттері:
1) этносаралық және конфессияаралық келісімді, толеранттылықты оданәрі нығайту үшін қолайлы жағдайды заңнамалық қамтамасыз етуге белсенді қатысу, этникалық факторлардың саясиландырылуын, қоғамда экстремизм мен радикализмнің пайда болуын болдырмау;
2) қазақстандық патриотизмді қалыптастыру, қазақтiлі мен қазақ халқының мәдениетiнiң өзектi рөлiн арқау ете отырып, Қазақстан этностарын азаматтық және рухани-мәдени тұтастық негiзiнде топтастыру жолымен қазақстандық жарасымдылықты қалыптастыру;
3) «Тілдердің үштұғырлығы» мәдени жобасын іске асыруға қатысу, мемлекеттік тілдің қолданылу саласын кеңейту, Қазақстандағы барлық этникалық топтардың мәдениетін, тілдерін, ұлттық дәстүрлері мен салттарын сақтау және дамыту;
4) мемлекеттік демографиялық және миграциялық саясатты жасауға, іске асыруға және жетілдіруге белсенді түрде қатысу, шет мемлекеттерде туған тілді, мәдениетті және ұлттық дәстүрді сақтау мен дамыту мәселелерінде қазақ диаспорасын қолдау, оның тарихи Отанымен байланысын күшейту;
5)халық бірлігін заңнамалық қамтамасыз ету, қазақстандық қоғамды жаңғыртудың негізгі құндылықтары бойынша кең көлемде қоғамдық консенсусты қолдау және дамыту;
6)Қазақстан халқы Ассамблеясының саяси жүйеде одан әрі демократиялануының рөлін көтеру, қоғамдық дамуының өзекті міндеттерін шешу;
7)Қазақстан Республикасының Парламенті мен Қазақстан халқы Ассамблеясының, мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғам институттарының этносаралық және конфессияаралық қатынастарды үйлестiру саласындағы өзара тиімді қарым-қатынасын қамтамасыз ету.
159. Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының он бес депутатын қоғамның ұлттық-мәдени және өзге де маңызы бар мүдделерінің аталған органда өкілдігін қамтамасыз ету қажеттілігін ескеріп, Президент тағайындайды. Мәжілістің тоғыз депутатын Қазақстан халқы Ассамблеясы сайлайды, бұл аз ұлттардың сайлау құқығын қамтамасыз ету бойынша арнайы шаралардың бірі болып табылады.Ассамблея сайлайтын депутаттар мемлекеттің барлық этностарының ортақ мүдделері ретінде олардың мүдделерін білдіреді.
160. Мемлекеттік органдарда өзге ұлттардың ұсынылуы бөлігінде тұтастай алғанда, қазақ ұлты өкілдері болып табылмайтын басқа ұлттардың өкілдері Қазақстан Республикасының Парламентінде – 27 %, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотында – 18 %, Қазақстан Республикасының Үкіметінде – 6 %, мәслихатта– 20 % депутат екенін атап өткен жөн.
161. 2013 жылғы 5-9 тамыз аралығында Қазақстанда аудандық маңызы бар қалалардың, ауылдық округтердің, ауылдық округтің құрамына кірмейтін кенттер мен ауылдардың әкімдерін сайлау өтті. Барлығы 2454 әкім сайланды. Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясының мәліметтері бойынша сайланған әкімдердің корпусында 23 ұлт өкілі ұсынылған.

2. Пактінің нормаларын имплементациялау (1-27-баптар) 1 және
27-баптар

162. 2013 жылдың 1 сәуіріне қарай халықтың нақтыланған саны 16967 мың адамды құрайды, олардың ішінде, қазақтар – 11058 мың адамды (65,2 %), орыстар – 3986 мың адамды (21,8%), өзбектер – 511 мың адамды (3,0 %), украиналық – 306 мың адамды (1,8 %), ұйғырлар – 243 мың адамды (1,4 %), татарлар – 203 мың адамды (1,2 %), немістер – 182 мың адам (1,1 %) және басқа этностар – 766 мың адамды (4,5 %) құрайды.
163. Қазақстанда 300-ден астам этномәдени бірлестіктер жұмыс істейді.
164. Қазақстан халқы Ассамблеясы – Қазақстан Республикасының Президенті басқаратын конституциялық орган. Бұл біздің елдің 100-ден астам этностарын біріктіретін бірегей институт. Қазіргі уақытта Ассамблеяның құрамында 394 мүше бар. Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісі 107 депутаттан тұратынын атап өту қажет, оның ішінде 9-ы Қазақстанның халқы Ассамблеясынан тағайындалады. Олар мемлекеттің барлық этностарының мүдделерін білдіреді.
165. Ассамблея жұмысының арқасында біздің елімізде әрбір азамат этникалық немесе діни қатыстылығына қарамастан, Конституция кепілдік берген азаматтық құқық пен бостандықтың барлық мүмкіндігін иеленіп және оны пайдаланғандықтан, этносаралық және конферессияаралық келісім, сенімнің ерекше атмосферасы, ынтымақтастық пен өзара түсіністіктің бірегей моделі қалыптасты.
166. Қазақстан Республикасында ақпараттық-коммуникациялық бірлестіктерді қолдау жүргізілуде. Ақпарат айдынында 35 этникалық газет пен журнал жұмыс істейді. Оның 6-ы мемлекеттік қолдау арқылы жұмыс істейді. Газеттер мен журналдар 11 тілде, телебағдарламалар 7 тілде, радиобағдарламалар 8 тілде шығарылады.
167. Республикада саны аз ұлт өкілдері үшін ана тілін оқып-үйренуге арнайы жағдайлар жасалған. Республиканың білім беру ұйымдарында негізгі ережелердің бірі – ана тілін оқып-үйренуде ұлттық топтардың құқықтарын іске асыру орындалуда.
168. 2013 - 2014 оқу жылдары республикада мынадай мектептер:
57 – өзбек тілінде оқытатын (2012 жылы – 60);
14 – ұйғыр тілінде оқытатын (2012 жылы – 14);
2 – тәжік тілінде оқытатын (2012 жылы – 2) жұмыс істеді.
169. Өзбек тілінде оқытатын сыныптары бар аралас мектептер – 91 (2012 жылы – 79), ұйғыр тілінде – 48 (2012 жылы - 49), тәжік тілінде – 9 (2012 жылы - 10).
170. Балалардың және жинақы тұрып жатқан халықтың қызығушылығын ескере отырып, қажет болған жағдайда саныаз ұлт өкілдерінің тілдерін оқып-үйрену үшін қосымша сыныптар ашылуда.
171. Республикада өңірлерде жинақы тұрып жатқан балалар мен жастарға арналған дәстүр мен салтты оқып-үйрену және халықтардың тілін дамыту үшін 70-тен астам жексенбілік мектептер жұмыс істейді.
172. Барлық жексенбілік мектептер Ұлттық мәдени орталықтардың жанында жұмыс істейді және қажетті оқу-методикалық, тарихи әдебиетпен және лингафондық жабдықтармен қамтамасыз етілген.

2 және 26-баптар

173. Қазақстан Республикасы заңнамағажәне халықаралық шарттарға сәйкес өз аумағында әрбiр адамның және азаматтың қауiпсiздiгiн қамтамасыз етедi. Мемлекет Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде жүрген Қазақстан азаматтарын қорғауға және оларға қамқорлық жасауға кепiлдiк бередi. Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету кезінде адаммен азаматтың құқықтары мен бостандықтары тек заңдармен және конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртіпті, адамның құқықтары мен бостандықтарын сақтау, халықтың денсаулығы мен имандылығын қорғау мақсатында қажет болған шамада ғана шектелуі мүмкін. Бұл ретте аталған адамдар заңнамада белгiленген тәртiппен тиісті мемлекеттік органдардан өз құқықтары мен бостандықтарының шектелуi жөнiнде түсiніктер алуға құқылы. Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету кезiнде өз өкiлеттiктерiн асыра пайдаланған лауазымды адамдар Заңда белгiленген жауаптылықта болады. Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз етуге жәрдемдесетін адамдарды мемлекеттiк қолдауға, оның iшiнде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес олардың құқықтық жағынан қорғалуына кепiлдiк берiледi.
174. Қазақстан Республикасында кемсітпеушілік институты өз аумағында тұрып жатқан халықтың теңдігін, гендерлік, әлеуметтік-экономикалық теңдікті қамтамасыз ету бойынша ерекше белсенді бағытта жылжып келеді.
175. Қазақстан халқы Ассамблеясы Қазақстан халқының теңдігін және бірлігін дамытуда негіз қалаушы орын алады. 2010 ? 2013 жылдары осы ұйым семинарлар, конференциялар, жәрмеңкелер өткізу, меморандумдарға қол қою, жобаларды іске асыру сияқты және тағы басқа қыруар жұмыстар атқарды.
176. Қазақстан Республикасының басшылығы саясатының мақсаты бұрынғы Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы саясатының халық этностар халқының құрылымымен байланысты залалды себептерін жою, депортацияланған ұлт өкілдеріне қатысты қарым-қатынасы бойынша кеңес үкіметінің кемсітушілік саясатының жағымсыз зардаптарын еңсеру болып табылады. Мемлекет депортациялау құрбандарына тұрақты түрде өтемақы төлеп отырады.
177. 2011 жылдан бастап жоғары оқу орындарында этносаралық қарым-қатынастарға және нәсілдік кемсітушілікке арналған жеке пәндерді оқыту енгізілген.
178. 2010 - 2012 жылдары АҚУ кемсіту мәселелері бойынша 39 өтініш қарады. Жеке өтініштер бойынша тиісті мемлекеттік органдарға ұсынымдар жіберілді.
179. Елде теңдікке қарсы қылмыстар әлеуметтік, ұлттық, тектік, нәсілдік және діни алауыздықты қозғау бөлігінде жасалады. 2010 - 2012 жылдары осыған ұқсас 78 қылмыс тіркелді. Сонымен бірге, геноцид жасау және азаматтардың теңдігін бұзуфактілері болған жоқ.
180. 2011 жылы Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне азаматтардың теңдігін бұзғаны үшін қылмыстық жауаптылықты қатаңдататын өзгерістер енгізілді.

3-бап

181. «SocialWatch» халықаралық ҮЕҰ берген 2012 жылғы гендерлік теңдік индексіне сәйкес әлемдегі гендерлік теңдік деңгейі бойынша Қазақстан Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының (бұдан әрі – ТМД) барлық елдерінен озып, 31–орынға ие болды. 2013 жылдың аяғында Давос форумының талдамалық тобы жариялаған әлем елдерінің жыныстық теңдік деңгейі бойынша рейтингте Қазақстан Республикасы ТМД барлық елдерінен озып, 136 елдің ішінде 32–орынға ие болды.

4-бап

182. Қазақстан Республикасында төтенше жағдай Қазақстан Республикасының демократиялық институттарына, тәуелсiздiгi мен аумақтық тұтастығына, саяси тұрақтылығына, оның азаматтарының қауiпсiздiгiне елеулi және тiкелей қауiп төнген және мемлекеттiң конституциялық органдарының қалыпты жұмыс iстеуi бұзылған жағдайда енгiзiледi.
183. Төтенше жағдайды енгiзу негiздерi:
1)шектес мемлекеттер аумақтарынан Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк шекарасы арқылы жаппай өтуден; Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күштеп өзгертуге әрекеттенуден; терроризм актілерінен; билiктi күштеп басып алуға немесе Қазақстан Республикасының Конституциясын бұза отырып, билiктi күшпен ұстап тұруға бағытталған iс-әрекеттерден; жаппай тәртiпсiздiктерден, ұлтаралық және конфессияаралық қақтығыстардан; жекелеген жергілікті жерлердi, аса маңызды және стратегиялық объектiлердi қоршап алудан немесе басып алудан; заңсыз қарулы құралымдарды дайындаудан және олардың әрекетінен; қарулы бүліктен; диверсиядан; қарулы қақтығысты күштеп таңу мақсатында басқа мемлекеттер тарапынан жасалатын арандатушылық iс-әрекеттерден; Қазақстан Республикасының аумақтық тұтастығын бұзудан туындаған әлеуметтік сипаттағы төтенше жағдайлар;
2) дүлей зiлзала (жер сiлкiнiсi, сел, қар көшкiнi, су тасқыны және басқалар), дағдарысты экологиялық жағдайлар, табиғи өрттер iндеттермен эпизоотиялар, ауыл шаруашылығы өсiмдiктерi мен ормандардың аурулармен және зиянкестермен зақымдалуы, өнеркәсiптiк, көлiктiк және басқа да авариялар, өрттер (жарылыстар), күштi әсер ететiн улы, радиоактивтi және биологиялық қауiптi заттар ауаға жайылатын (жайылу қаупi бар) авариялар, ғимараттар мен құрылыстардың кенеттен құлауы, су бөгеттерiнiң бұзылуы, тыныс-тiршiлiктi қамтамасыз ететiн электрэнергетикалық және коммуникациялық жүйелердегi, тазарту құрылғыларындағы авариялар себеп болған және жағдайды дереу тұрақтандыруды, құқық тәртiбiн қамтамасыз етудi, қажеттi құтқару және авариялық-қалпына келтiру жұмыстарын жүргiзу үшiн жағдай жасауды талап ететiн табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлар болып табылады.
184. Дүлей зiлзаланың немесе кең ауқымдағы аварияның (апаттың) нақты қаупi де төтенше жағдайлар саласындағы уәкілетті органның ұсынуы негiзiнде төтенше жағдай енгiзуге негiз болуы мүмкiн.
185. Қазақстан Республикасының бүкiл аумағындағы немесе оның жекелеген жерлерiндегi төтенше жағдайды Қазақстан Республикасының Президенті Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiмен және Қазақстан Республикасы Парламентi палаталарының төрағаларымен ресми консультациялардан кейiн өзінің тиiстi жарлығымен енгiзедi, бұл туралы Қазақстан Республикасының Парламентiне дереу хабарланады.
186. Төтенше жағдай қалыптасқан жағдайды өзге шаралар қолданумен реттеу мүмкiн болмаған жағдайда енгiзiледi. Мәжбүрлі еңбекке төтенше жағдайда немесе соғыс жағдайында ғана жол беріледі. Парламентті және Парламент Мәжілісін төтенше немесе соғыс жағдайы кезеңінде таратуға болмайды.
187. «Төтенше жағдай туралы» Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы Заңына сәйкес төтенше жағдай кезiнде қолданылатын шаралар және жеке тұлғалардың құқықтары мен бостандықтарын, сондай-ақ заңды тұлғалардың құқықтарын шектеу, оларға қосымша мiндеттер жүктеу төтенше жағдайды енгiзугенегiз болған мән-жайлар туындатқан шектерде жүзеге асырылуға тиiс. Төтенше жағдай кезiнде қолданылатын шаралар мен шектеулер Қазақстан Республикасы адам құқықтары саласында ратификациялаған халықаралық шарттарға қайшы келмеуге тиiс.
188. Төтенше жағдай режимінің енгiзiлуіне байланысты құқықтар мен бостандықтарды уақытша шектеу жоғарыда көрсетілген Заңның «Төтенше жағдай кезінде қолданылатын шаралар мен уақытша шектеулерге» деген 4-тарауына сәйкес белгіленеді. Бұл шаралар мен шектеулер Пактінің ережелеріне сәйкес келеді.
189. Маңғыстау облысының Жаңаөзен қаласында 2011 жылғы 16 желтоқсанда орын алған жаппай тәртіпсіздіктерге байланысты, қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, заңдылық пен құқықтық тәртіпті қалпына келтіру, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау мақсатында, Маңғыстау облысы Жаңаөзен қаласының шекараларында 2011 жылғы 17 желтоқсандағы 18 сағат 00 минут пен 2012 жылғы 5 қаңтардағы 7 сағат 00 минут кезеңінде төтенше жағдай енгізілген.
190. «Маңғыстау облысының Жаңаөзен қаласында төтенше жағдайды енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 17 желтоқсандағы № 197 Жарлығына сәйкес төтенше жағдай кезеңінде Маңғыстау облысы Жаңаөзен қаласының комендатурасы құрылды, оған «Төтенше жағдай туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген өкілеттіктер берілді.
191. Қазіргі кезеңде жағдай қалпына келді, барлық органдар қалыпты жағдайда жұмыс істеп жатыр.
192. Төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету мақсатында қабылданған және жеке тұлғалардың құқықтары мен бостандықтарын, сондай-ақ заңды тұлғалардың құқықтарын уақытша шектеуге байланысты нормативтiк құқықтық актiлер төтенше жағдай енгiзiлген мерзiм iшiнде ғана қолданылады және төтенше жағдайдың тоқтатылуымен бiрмезгiлде ол туралы арнайы хабарландырусыз-ақ күшiн жояды.

5-бап

193. Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы ? адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары.
194. Республика қызметінің негіз қалаушы қағидаттары: қоғамдық татулық пен саяси тұрақтылық, бүкіл халықтың игілігін көздейтін экономикалық даму; қазақстандық патриотизм; мемлекет өмірінің аса маңызды мәселелерін демократиялық әдістермен, оның ішінде республикалық референдумда немесе Парламентте дауыс беру арқылы шешу.
195. Қазақстан Республикасы Конституциясының 39-бабына сәйкес адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтары конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртіпті, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен имандылығын сақтау мақсатына қажетті шамада ғана және тек заңмен шектелуі мүмкін.
196. Ұлтаралық татулықты бұзатын кез келген әрекет конституциялық емес деп танылады.Саяси себептер бойынша азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қандай да бір нысанда шектеуге жол берілмейді. Конституцияның 10, 11, 13-15-баптарында; 16-бабының 1-тармағында; 17-бабында, 19-бабында, 22-бабында, 26-бабының 2-тармағында көзделген құқықтар мен бостандықтар ешбір жағдайда да шектелмеуге тиіс.

6-бап

197. Қазақстан Республикасы халық арасында өлімді, соның ішінде ана мен бала өлімін, жолдарда болатын және еңбек қызметіне байланысты өлімді азайтуға, адамдардың жеке басына қарсы қылмыстармен күресуге бағытталған өмірге деген құқықты қамтамасыз ету бойынша белсенді саясатты жүргізеді.
198. Соңғы үш жылдың серпіні елде ана өлімі 3,7 есеге дейін, бала өлімі 25 % төмендегенін көрсетеді.
199. 2010–2013 жылдары қан айналымы жүйесі ауруларынан адам өлімі 20 % төмендеді.
200. Еңбек қызметіне байланысты өлім азайып келеді. 2012 жылы 2010 жылмен салыстырғанда кісі өлімінің деңгейі 18,9 %-ға төмендеді.
201. 2010 - 2013 жылдары адамдардың жеке өміріне қарсы қылмыстардың төмендеуі бойынша үрдіс байқалды.
202. Сонымен қатар, БҰҰ халықтың қоныстануы саласындағы қорының(ЮНФПА) субөңірлік кеңсесінің деректері бойынша өзіне-өзі қол жұмсау жағынан Қазақстан ең жоғары деңгейге ие елдердің қатарына кіреді. Дүниежүзiлiк денсаулық сақтау ұйымының статистикасына сәйкес Қазақстан ересек тұрғындар арасында суицид бойынша алдыңғы орындардың бірінде және кәмелетке толмағандармен жастар арасында суицид бойынша бірінші орындардың бірінде тұр (Worldhealthstatistics, 2011). Дүниежүзiлiк денсаулық сақтау ұйымының көрсеткіші бойынша жылына 100 мың тұрғынға 20 жағдай «Дағдарыс деңгейі» деп танылады, соңғы зерттеу көрсеткіштері бойынша бұл көрсеткіш Қазақстанда 100 мың тұрғынға 26,9 құрайды (Worldhealthstatistics, 2011). Осы әлеуметтік індеттің алдын алу мақсатында 2013 жылдың қаңтарынан бастап суицидологиялық қызмет жұмыс істеуде, суицид жағдайларын бірыңғай тіркеу жүргізіледі. Республикалық психиатриялық орталық базасында дәрігерлерді, оқытушыларды, сондай-ақ мектеп психологтарын алғашқы медициналық-әлеуметтік көмек көрсетуге үйрету жүргізіледі.
203. Бұдан басқа, елімізде жол апаттарынан өлім деңгейі жоғары болып отыр. Осы көрсеткішті төмендету мақсатында бірқатар шаралар қолданылуда. Жол жүру ережелерін бұзғаны үшін қатаң шаралар енгізілді. Мәселен, жылдамдықты сағатына 40 километрден жоғары көтерген жағдайларда, қарама-қарсы қозғалыс жолағына шыққаны үшін, тоқтау туралы ішкі істер қызметкерлерінің заңды талаптарын орындамағаны үшін көлік құралдарын жүргізу құқығын айыру сияқты әкімшілік ықпал ету шарасын қолдану болжанады. Айыппұлдардың мөлшері көтерілген. Жолда өлім санын азайту мақсатында Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық кодексінде масаң күйінде және мас болудың басқа да түрі жағдайында автокөлік құралдарын жүргізген адамдардың жауаптылығы, осы әрекетті әкімшілік құқық бұзушылық санатынан қылмыстық қылмысқа ауыстыру арқылы күшейтілді.

7-бап

204. Қазақстан Республикасы Конституциясының 17-бабына сәйкес ешкімді азаптауға, оған зорлық-зомбылық жасауға, басқаша қатыгездік немесе адамдық қадір-қасиетін қорлайтындай жәбір көрсетуге не жазалауға болмайды. Адамның қадір-қасиетіне қол сұғылмайды.
205. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде клиникалық зерттеулер өткізудің және алдын алудың, диагностиканың, емдеудің және медициналық оңалтудың жаңа әдістері мен құралдарын қолдану тәртібін бұзғаны үшін жауаптылық көзделген.

8-бап

206. 2012 жылы Қазақстан Республикасының Үкіметі адам саудасына қарсы күрес жөнінде ұлттық жоспар қабылдады. Осы жоспарда алдағы екі жылға нақты 40 іс-шара көзделген.
207. Көрсетілген іс-шаралар бағыттардың тұтас спектрін - халықаралық тәжірибені зерделеуді, Конвенцияларға қосылуды, адам саудасының құрбандары үшін арнайы әлеуметтік қызмет көрсету мәселелерін пысықтауды, дағдарыс орталықтары мен паналау үйлеріне қолдау көрсетуді, қылмыстық қудалау мәселелерінде жаңа тәсілдер мен әдістер енгізу, қызметкерлердің біліктілігін көтеруді, сондай-ақ алдын алу іс-шараларын өткізуді қамтиды.
208. Қазіргі кезде ТМД-ға қатысушы мемлекеттер ынтымақтастығы бағдарламасының шеңберінде адам саудасына байланысты қылмысқа қарсы күрес, оны болдырмау және оның алдын алу жөніндегі төртінші жоспар іске асырылуда.
209. Елде адам саудасының құрбандары үшін оңалту қызметі көрсетілетін паналау үйлері ашылды. Приюттерге Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінің пилоттық жобасы шеңберінде қолдау көрсетіледі.
210. Адамдар саудасына қарсы күрес саласында құрбандарға көмек көрсету жөніндегі 20 ҮЕҰ жұмыс істейді.
211. 2010 жылдан бастап қалалық және ұялы телефондар арқылы қол жетімді «116-16» республикалық сенім телефоны әрекет етуде. Сенім телефоны Көші-қон жөніндегі халықаралық ұйымның, Дағдарыс орталықтарының одағы және Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігінің қаржылық және ақпараттық қолдауының негізінде жұмыс істейді.

9-бап

212. Қадағалау органы жыл сайын қылмыстық қудалау органдарының қызметтік орындарында заңсыз ұсталған жүздеген адамдарды босатады. Мәселен, 2010 жылы 1043 адам, 2011 жылы 1063 адам, 2012 жылы 1152 адам, 2013 жылы 803 адам босатылды.
213. 2012 жылы АҚУ ұстаудың 72 сағатқа тең ең ұзақ мерзімі туралы норманы түсіндіру бойынша жұмыстар жүргізді. Бостандығын шектеу ұғымы, халықаралық құқыққа сәйкес кеңірек түсіндіруге ие болды, ол азаматтардың еркін жүріп-тұру бостандығын шектеуді болжайтын көптеген рәсімдерді қайта қарау қажеттігін негіздейді.
214. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінің жаңа редакциясында олар бірқатар іс жүргізу және тергеу әрекеттерін, оның ішінде қамауда және үйде қамақта ұстау, кәмелетке толмаған адамды арнайы мекемелерге орналастыру түрінде бұлтартпас шараларын санкциялау мәселелерін шешетін тергеу соттарын енгізуді қарастырады.

10-бап

215. Қылмыстық атқару жүйесін одан әрі дамыту мақсатында Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 9 маусымдағы № 775 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасында қылмыстық-атқару жүйесін дамытудың 2012 – 2015 жылдарға арналған бағдарламасы қабылданады.
216. Бас бостандығынан айыру орындарында ұсталған сотталғандардың және тергеуге-қамауға алынғандардың денсаулығын жақсарту мақсатында мынадай міндеттер қойылып орындалуда: 100 мың адамға есептегенде сотталғандардың арасында туберкулезден болатын өлім, 2012 жылы – 61; 2013 жылы – 60,7; 2014 жылы – 60,3; 2015 жылы – 59,9 дейін азайту(2011 жылы – 61,4); қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерінде ұсталатын адамдар арасында АИТВ инфекциясының таралуынан 2-5 % (2011 жылы – 3 %) шеңберінде болдырмау; сотталғандар арасында қан айналымы жүйесі кісі өлімін 100 мың сотталғанға азайту 2012 жылы – 44,7; 2013 жылы – 44,4; 2014 жылы – 44,1; 2015 жылы – 43,8 (2011 жылы – 45) азайту.
217. 2012 жылы қылмыстық-атқару жүйесі қызметкерлерінің біліктілігін арттыру бойынша, «Адам құқықтары саласында халықаралық-құқықтық стандарттар», «Бас бостандығынан айыру орындарында адами қасиеттерді жоғалтпау», «Азаптауларға қарсы БҰҰ конвенциясына факультативтік хаттама, ұлттық превентивті механизмдер» және «Түзеу мекемелерінің қызметінде заңдылықты сақтау» тақырыптарында іс-шаралар жүргізілді.
218. Қазіргі уақытта республиканың барлық өңірлерінде 15 қоғамдық бақылау комиссиялары жұмыс істейді, оның құрамына қоғамдық және үкіметтік емес бірлестіктердің, құқық қорғаушы ұйымдардың 101 өкілі кіреді.
219. Қылмыстық атқару жүйесі мекемелеріне коммуналдық-тұрмыстық жабдықтарын сатып алу үшін жыл сайын қаржыландыру 2013 жылы – 446,6 млн., 2012 жылы – 246,7 млн.теңге, 2014 жылы – 515 млн. теңгеге көбеюде.
220. Сотталғандар тұратын тұрғын жайларға қатаң санитариялық-гигиеналық талаптар қойылады.
221. 2011 жылдан бастап сотталғандарды тамақтандыру нормалары өсті, күн сайынғы рацион 26 атауға дейін кеңейтілді, бұл сотталғандардың тамақтану сапасына және нормасына қатысты шағымдануын тоқтатты.
222. Төсек жабдықтарын пайдалану мерзімін қысқарту бөлігіне өзгерістер енгізілді (ТМ – 2-ден 1 жылға дейін, АИ – 8-ден 6 айға дейін).
223. 2010 - 2013 жылдары сотталған адамдарды беру туралы Испаниямен, Түркиямен, Қытаймен халықаралық шарттар ратификацияланды. Италиямен осыған ұқсас шарт ратификациялауға дайындалып жатыр. Жоғарыда көрсетілген халықаралық актілер сотталғандарға жазасын өздері азаматы болып табылатын мемлекетте өтеу мүмкіндігін береді.

11-бап

224. Қазақстан осы бапта көзделген міндеттемелерді орындады. 2011 жылғы 18 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңымен Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 195-бабы алып тасталды, онда несиелiк берешектi өтеуден әдейi жалтарғаны үшін қылмыстық жауапкершілік көзделген. Мәселен, бұл бапта ірi мөлшердегi несиелiк берешектi өтеуден тиiстi сот актiсi заңды күшiне енгеннен кейiн ұйым жетекшiсiнiң немесе азаматтың әдейi жалтаруы - екi жүзден бес жүз айлық есептiк көрсеткiшке дейiнгi мөлшерде немесе сотталған адамның екi айдан бес айға дейiнгi кезеңдегi жалақысының немесе өзге де табысының мөлшерiнде айыппұл салуға, не төрт айдан алты айға дейiнгi мерзiмге қамауға, не екi жылға дейiнгi мерзiмге түзеу жұмыстарына, не нақ сол мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады. Бұл ретте, азаматтың бес жүз айлық есептiк көрсеткiштен асатын сомадағы, ал ұйымның екi мың бес жүз айлық есептiк көрсеткiштен асатын сомадағы берешегi iрi мөлшердегi несиелiк берешек деп танылады. Осындай норма Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық кодексінде де жоқ.

12-бап

Қазақстан Республикасы Конституциясының 21-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының аумағында заңды түрде жүрген әрбір адам,заңда көрсетілгеннен басқа реттерде, оның аумағында еркін жүріп-тұруға және тұрғылықты мекенді өз қалауынша таңдап алуға құқығы бар. Әркімнің Республикадан тыс жерлерге кетуіне құқығы бар. Республика азаматтарының Республикаға кедергісіз қайтып оралуына құқығы бар.
«Шетелдiктердiң құқықтық жағдайы туралы» 1995 жылғы 19 маусымдағы Қазақстан Республикасы Заңының 16-бабына сәйкес шетелдiктер Қазақстан Республикасының шетелдiктердiң болуына рұқсат етiлген аумағында еркiн жүрiп-тұра алады және Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiпке сәйкес тұрғылықты жерді таңдай алады. Жүріп-тұрудағы және тұрғылықты жер таңдаудағы шектеулер мемлекеттiк қауiпсiздiктi қамтамасыз ету, қоғамдық тәртiптi, халықтың денсаулығы мен адамгершiлiгiн сақтау, Қазақстан Республикасының азаматтары мен басқа да адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау үшiн қажет болғанда Қазақстан Республикасының бұған уәкiлеттiк берiлген органдарының актiлерiмен белгiленедi.

13-бап

225. Елден қуу (депортация), қайтару және беру (экстрадиция) ұлттық заңнаманың және халықаралық шарттардың негізінде жүзеге асырылады. Шетелдік азаматтарды экстрадициялаудың және Қазақстанның азаматтарын беру туралы шет мемлекеттердің мемлекеттік органдарына өтініш жасаудың жалпы ережелері Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінде регламенттелеген.
226. Көші-қон заңнамасының нормаларын бұзу және Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексте тиісті жауапкершіліктің болуы шетелдік азаматтарды депортациялаудың негізі болып табылады.

14-бап

227. World Justice Project халықаралық ҮЕҰ 2014 жыл үшін Заң үстемдігі индексін ұсынды. Осы рейтингте Қазақстан ТМД-ның барлық елдерінің алдына шығып 71 орынға ие болды.
228. Сот-құқық жүйесін дамыту сабақтастық және кезеңділік негізінде жүзеге асырылады. Оны дамытудың негізгі арқауы соттар мен судьяларды мамандандыру, оның ішінде ювеналдық соттарды дамыту, қылмыстық істерді қарайтын мамандандырылған соттар құру болып табылады. Қазақстанда жалпы, әкімшілік, экономикалық, қылмыстық, ювеналдық және қаржылық юрисдикциядағы 378 сот жұмыс істейді. Онда қатаң біліктілік іріктеуінен өткен 2214 судья қызмет етеді. Аса ауыр қылмыстар бойынша қылмыстық істер алқабилердің қатысуымен қаралады. Соттар мен қорғаушылар рөлінің күшейтілгенін Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық және Қылмыстық іс жүргізу кодекстерінде байқауға болады.
229. Сот шешімдерін қайта қарауды және Жоғарғы Сот қарайтын істер санатын қысқартуды талап ететін жағдайлардың аражігін заңнамалық түрде ажыратуға бағытталған ұсынымдар пысықталды. Жоғарғы Соттың бастамасы бойынша Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық іс жүргізу кодексінде қылмыстық тергеу орбитасына тартылған, адамдардың тұтастай алғанда құқықтарын қорғау тетігінің тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін тергеу судьясының өкілеттіктерін кеңейтуге қатысты өзгерістер енгізілді.

15-бап

230. Қылмысты жасау барысында қылмыс деп танылмаған әрекеттері үшін қылмыстық соттауға тыйым салуға қатысты Қазақстан Республикасы Пактінің нормаларын толық сақтайды. Қазақстан Республикасы Конституциясының 77-бабына сәйкес сот ісін жүргізу қағидаларының бірі жауапкершілікті белгілейтін немесе күшейтетін, азаматтарға жаңа міндеттемелер жүктейтін немесе олардың жағдайын нашарлататын заңдардың кері күші болмайтындығында. Егер құқық бұзушылық жасалғаннан кейін ол үшін жауапкершілік заңмен алынып тасталса немесе жеңілдетілсе, жаңа заң қолданылады деп жариялайды.
231. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде осыған сәйкес норма бар. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 4-бабында әрекеттiң қылмыстылығы мен жазаланушылығы сол әрекет жасалған уақытта қолданылып жүрген заңмен белгiленедi деп тікелей көрсетеді. Қоғамдық қауiптiiс-әрекет (әрекетсiздiк) жүзеге асырылған уақыт, зардаптардың басталған уақытына қарамастан, қылмыс жасалған уақыт деп танылады.
232. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің 5-бабында әрекеттiң қылмыстылығын немесе жазаланушылығын жоятын, жауаптылықты немесе жазаны жеңiлдететiн немесе қылмыс жасаған адамның жағдайын өзге де жолмен жеңiлдететiн заңның керi күшi болады, яғни осындай заң күшiне енгенге дейiн тиiстi әрекет жасаған адамдарға, оның iшiнде жазасын өтеп жүрген немесе жазасын өтеген, бiрақ соттылығы бар адамдарға қолданылады деп көрсетілген. Бұдан басқа, осы баптың 2-тармағында егер жаңа қылмыстық заң адам сол үшiн жазасын өтеп жүрген әрекеттiң жазаланатындығын жеңiлдетсе, тағайындалған жаза жаңадан шығарылған қылмыстық заң санкциясының шегiнде қысқартылуға тиiс. Әрекеттiң қылмыстылығын немесе жазаланушылығын белгiлейтiн, жауаптылықты немесе жазаны күшейтетiн немесе осы әрекеттi жасаған адамның жағдайын өзге де жолмен нашарлататын заңның керi күшi болмайды деп көрсетілген.
233. Қазақстан Республикасының қылмыстық заңнамасы тек қана Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнен тұрады. Қылмыстық жауаптылықты көздейтiн өзге заңдар олар осы Кодекске енгiзілгеннен кейiн ғана қолданылуғ ажатады. Басқаша айтқанда, қылмыс жасаған барлық адамдар, оның ішінде әскери қызметкерлер Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес қылмыстары, теріс қылықтары және өзге де құқық бұзушылықтары үшін қылмыстық, әкімшілік, азаматтық-құқықтық және тәртіптік жауаптылықта болады.
234. Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 24 тамыздағы № 858 Жарлығымен Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған құқықтық саясат тұжырымдамасы бекітілді. Осы тұжырымдама Қазақстан Республикасы одан әрі жүргізетін құқықтық саясатын белгілейді, ұлттық құқықтық жүйенің даму және қалыптасу бағдарламасында жаңа сатыға өтеді. Тұжырымдаманың негізгі векторы қылмыстық саясатты әрі қарай үйлестіру болып табылады. Ең алдымен аса қоғамдық қауіп тудырмайтын адамдарға (абайсызда қылмыс жасаған кәмелеттік жасқа толмаған адамдар, өзге де адамдарға – жазаны жеңілдететін мән-жайлар) қатысты қылмыстық жазалаудан босатудың шарттарын кеңейту арқылы қылмыстық қуғын-сүргінді қолдану аясын кезең-кезеңмен қысқарту мүмкіндігін айқындау маңызды жаңашылдық болып табылады.
235. Тұжырымдаманың маңызды негіздемесінің бірі қылмыстық заңды Қазақстан ратификациялаған халықаралық шарттарға сәйкес келтіру болып табылады. Бұл арада, атап айтқанда, әңгіме қылмыстық сипаттан арылту туралы ғана емес, керісінше құқық бұзушылықтардың белгілі бір түрлеріне қылмыстық сипат беру туралы болып отыр.
236. Қазақстан Республикасының құқықтық саясат тұжырымдамасына Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 16 қаңтардағы № 731 Жарлығымен жаңа талаптар ескеріле отырып,Қазақстанның құқықтық жүйесін дамытуды айқындайтын өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
237. Енгізілген өзгерістерге сәйкесмемлекеттік қызмет көрсету стандарттары мен «e-justice» жүйесінің элементтерін енгізу жоспарлануда, олар жиынтығында азаматтар мен ұйымдар мемлекеттік органдарға жүгінген кезде біртіндеп қағазсыз құжат айналымына көшуге мүмкіндік береді. Құқық қорғау органдары жұмысының сапасын арттыру мақсатында осы саладағы заңнаманы жаңғырту бойынша жүргізіліп отырған жұмысты ескере отырып, Тұжырымдамада азаматтардың құқықтарын жоғары деңгейде қорғаудағы қылмыстық саясаттың жеделдігі мен тиімділігін арттыруға бағытталған шараларды іске асыру көзделген.

16-бап

238. Қазақстан Республикасы Конституциясының 13-бабына сәйкес әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің құқықтары мен бостандықтарын, қажетті қорғанысты қоса алғанда, заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қорғауға құқылы.
239. Сонымен қатарҚазақстан Республикасы Конституциясының 12-бабына сәйкес адам құқықтары мен бостандықтары әркімге тумысынан жазылған, олар абсолютті деп танылады, олардан ешкім айыра алмайды, заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілердің мазмұны мен қолданылуы осыған қарай анықталады.
240. «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің (бұдан әрі – Неке туралы кодекс) 25-бабы баланың тууын мемлекеттiк тiркеуді айқындайды. Неке туралы кодекстің 187-бабына сәйкес баланың тууын тіркеу үшін туу туралы медициналық куәлік немесе туу фактісін анықтау туралы сот шешімінің көшірмесі негіз болып табылады.
241. 2013 жылы «Жеке басты куәландыратын құжаттар туралы» Қазақстан Республикасының жаңа Заңы күшіне енді. Осы Заң жеке басты куәландыратын құжаттардың құқықтық негіздерін айқындайды, оларды ресімдеуге қойылатын талаптарды белгілейді, сондай-ақ жеке басты куәландыратын құжаттарды дайындау, беру, ауыстыру, тапсыру, алып қою және жою жөніндегі қызметті реттейді.
242. Мыналар: 1) Қазақстан Республикасы азаматының паспорты; 2) Қазақстан Республикасы азаматының жеке куәлігі; 3) шетелдіктің Қазақстан Республикасында тұруына ықтиярхат; 4) азаматтығы жоқ адамның куәлігі; 5) Қазақстан Республикасының дипломатиялық паспорты; 6) Қазақстан Республикасының қызметтік паспорты; 7) босқын куәлігі; 8) Қазақстан Республикасы теңізшісінің жеке куәлігі; 9) шетелдік паспорт; 10)қайтып оралуға арналған куәлік; 11) туу туралы куәлік жеке басты куәландыратын құжаттар болып табылады.

17-бап

243. АҚУ-ға 2010 - 2012 жылдары жеке өмірге қол сұғылмаушылық, өзінің және отбасы құпиясына құқығы, ар-намысы мен қадір-қасиетін қорғау және жеке салымдары мен жинаған қаражатының, хаттарының, телефон арқылы сөйлескен сөздерінің, пошта, телеграф арқылы алған хабарларының құпиялылығы сақталу құқықтары мәселелері бойынша 10 өтініш келіп түсті.
244. Аталған өтініштерде азаматтар бейтаныс адамдардың қудалауынан оқшаулау бойынша іс-шаралар қабылдау мәселелерін көтерді, телеарналардың шындыққа сай келмейтін ақпараттарды баяндау бөлігіндегі іс-қимылдарына дау айтқан. Көрсетілген өтініштерді қарау шеңберінде АҚУ мекемесі өтініш берушілерге өздерінің құқықтарын қорғау бойынша құқықтық консультациялар берді.
245. 2010 - 2012 жылдар кезеңде жеке өмірге қарсы 2777 қылмыс тіркелді.

Жеке өмірге қарсы қылмыстардың тіркелген саны

Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексi баптарының тізбесі	2010	2011	2012
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнің 142-бабы (Жеке өмiрге қолсұғылмаушылықты бұзу)	0	1	4
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнің 143-бабы (Хат жазысу, телефонмен сөйлесу, почта, телеграф хабарларының немесе өзге хабарлар құпиясын заңсыз бұзу)	38	30	67
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнің 144-бабы (Дәрiгерлiк құпияны жария ету)	0	0	1
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнің 145-бабы (Тұрғын үйге қолсұғылмаушылықты бұзу)	566	805	1265

246. 2011 жылы Қазақстан Республикасы ақпараттық қауіпсіздігінің 2016 жылға дейінгі тұжырымдамасы бекітілді, ол елдің ұлттық ақпараттық инфрақұрылымы мен бірыңғай ұлттық ақпараттық кеңістігінің қорғалуын қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін ақпараттық қауіпсіздікті басқару жүйесін дамытуға, ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы біртұтас мемлекеттік техникалық саясатты әзірлеуге және іске асыруға, оның ішінде ақпаратты қорғаудың ұлттық жүйесін дамытуға және нығайтуға, ақпараттық саладағы жеке тұлғаның құқықтарын және қоғам мен мемлекеттің мүдделерін қорғауға бағытталған.
247. 2013 жылы «Дербес деректер және оларды қорғау туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды, ол адамның және азаматтың дербес деректерiн жинау және өңдеу кезiнде оның құқықтары мен бостандықтарын қорғауды қамтамасыз етуге бағытталған. Сонымен қатар осы Заңның қолданысқа енгізілуіне байланысты қолданыстағы заңнамаға,Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне, Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне, Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне бірқатар түзетулер қабылданды.

18-бап

248. Қазақстан Республикасы Конституциясының 22-бабының 1-тармағында әркімнің ар-ождан бостандығына құқығы бар, ар-ождан бостандығы құқығын жүзеге асыру жалпы адамдық және азаматтық құқықтар мен мемлекет алдындағы міндеттерге байланысты болмауға немесе оларды шектемеуге тиіс деп айтылған.
249. Елде дін бостандығының болуы «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» Заңның 3-бабында толық расталған, онда заңды діни қызметке кедергі келтіруге, жеке тұлғалардың дінге көзқарасы себептері бойынша азаматтық құқықтарының бұзылуына немесе олардың діни сезімдерін қорлауға, қандай да бір дiндi ұстанушылар қастерлейтін заттарды, құрылыстар мен орындарды бүлдіруге жол берілмейтіндігі көрсетілген.

19-бап

250. 2012 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша республикада 2740 бұқаралық ақпарат құралдары жұмыс істейді, олардың ішінде: мемлекеттік – 439 (16 %), мемлекеттік емес – 2301 (84 %). БАҚ-тың жалпы санының 91 % газеттер (1662) және журналдар (832), электрондық БАҚ 8,5 % және ақпараттық агенттіктер 0,5 % (13) құрайды.
251. Мемлекеттік органдар мемлекеттік органдардың қарамағындағы ақпаратқа қол жеткізу құқығын қамтамасыз ету және ақпаратты белсенді түрде ашуға ықпал ету бойынша шаралар қолдануда.
252. Бұған қоса «Қазақстан Республикасының «Ұлттық қауіпсіздік туралы» Заңында айқындалған ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін интернет-ресурстарды бұғаттау бойынша диффамациялық шара қажет болып табылады. Мәселен, 2012 жылғы қаңтарда «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Қазақстан Республикасының Заңына түзету қабылданды, ол Қазақстан Республикасының Конституциясын және осы Заңның нормаларын бұзатын шетелдiк бұқаралық ақпарат құралдарының өнiмiн таратуға сот тәртiбiмен тыйым салынатынын, ал интернет-ресурстар болып табылатын шетелдік бұқаралық ақпарат құралдары үшін көрсетілген интернет-ресурстарға Қазақстан Республикасының аумағында қол жеткізуді тоқтатыла тұратынын айқындайды.
253. 2012 жылы «Телерадио хабарларын тарату туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. Оның негізгі қағидаттары заңдарда тыйым салынбаған кез келген тәсiлдермен еркiн ақпарат алу және тарату, сөз бен шығармашылық бостандығы құқықтарына конституциялық кепілдіктерді қамтамасыз ету, телерадио хабарларын тарату қызметтерін пайдалану кезінде адамның, қоғам мен мемлекеттің ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету болып табылады.

20-бап

254 Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық кодексінде бейбiтшiлiк пен қауiпсiздiкке қарсы мынадай қылмыстар үшін қылмыстық жауаптылық көзделген: басқыншылық соғысты тұтандыруға насихат жүргiзу және жария түрде шақыру, әлеуметтiк, ұлттық, рулық, нәсiлдiк немеседiни араздықты қоздыру. Осы қылмыстар үшін жазалау сонымен қатар Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық кодексінде де көзделген.
255. «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Заңның 2-1-тармағына сәйкес бұқаралық ақпарат құралының меншiкиесi, бас редакторы (редакторы) Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күштеп өзгертудi, оның тұтастығын бұзуды, мемлекет қауiпсiздiгiне нұқсан келтiрудi, соғысты, әлеуметтiк, нәсiлдiк, ұлттық, дiни, тектiк-таптық және рулық артықшылықты, қатыгездікті, зорлық пен порнографияны насихаттап, үгіттейтін хабарлар мен материалдарды таратқаны үшін, олардың алынған көздеріне қарамастан, Қазақстан Республикасының заңактілерінде белгіленген жауаптылықта болады.

21-бап

256. 2010 жылдан бастап 2013 жылғы 30 қыркүйекке дейінгі кезеңде жалпы республика бойынша 1222 әртүрлі акциялар тіркелген, оларға 250 мыңнан астам адам қатысты. Өткізілген шаралардың ішінде 660 шара санкцияланбаған болды, оларға 138 мыңнан астам азамат қатысты. 2010 - 2013 жылдар аралығында республика бойынша 1211 наразылық акциясы тіркелді, олардың ішінде санкцияланған – 170, санкцияланбаған – 630; жергілікті атқару органының рұқсатын талап етпейтін – 411, әлеуметтік-экономикалық сипаттағы – 819, қоғамдық-саяси сипаттағы– 392.
257. Олардың ішінде: 182 митинг, 267 пикет, 56 ереуіл, 624 жиналыс.
258. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 334-бабына 2011 жылғы 18 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңымен бейбіт жиналыстар, митингілер, пикеттер, көше шерулерін және демонстрация ұйымдастыру және өткізу тәртібі туралы заңнаманы бұзғаны үшін жазалау шараларын жеңілдеткен қылмыстық заңнаманы одан әрі ізгілендіру және қылмыстық процестегі заңдылықтың кепілдіктерін күшейту мәселелері бойынша өзгерістер енгізілді.
259. Қазақстанда жиналыстарды ұйымдастыруды құқықтық реттеу халықаралық құқық нормаларына, атап айтқанда, Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясының және демократияның дамыған жүйесі танылатын әлемнің саяси құқықтары мен практикасы туралы нормаларына сәйкес келетінін атап өту керек.

22-бап

260. Қазақстан Республикасының Конституциясы еркін бірлестіктер құру бостандығына құқық береді. Қоғамдық бiрлестiктер қызметi заңмен реттеледі. «Қоғамдық бiрлестiктер туралы» 1996 жылғы 31 мамырдағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес саяси партиялар, кәсiптiк одақтар және азаматтардың басқа да бірлестіктері қоғамдық бiрлестiктер деп танылады.
261. Қоғамдық бірлестік Қазақстан Республикасы азаматтары тобыныңбастамасы бойынша кемiнде он адамнан құрылады.
262. Азаматтардың қоғамдық бірлестіктер құру құқығы саяси партиялар мен кәсіптік одақтарды қоспағанда,тікелей жеке тұлғаларды біріктіру сияқты, сондай-ақ заңды тұлғалар – қоғамдық бірлестіктер арқылы да іске асырылады. Саяси партиялар мен кәсіптік одақтарды қоспағанда, жарғы қабылдайтын және басшы органдар қалыптастырылатын құрылтай съезін (конференция, жиналыс) шақырушы жеке тұлғалар және (немесе) заңды тұлғалар – қоғамдық бірлестіктер қоғамдық бірлестіктердің құрылтайшылары болып табылады. Қоғамдық бірлестіктердің құрылтайшылары – жеке және (немесе) заңды тұлғалар тең құқықтарға ие болады және бірдей міндеттерді тең атқарады.
263. Қоғамдық бiрлестiктердi мемлекеттiк тiркеу мен қайта тiркеу заңды тұлғаларды мемлекеттiк тiркеу туралы заңдарда көзделген тәртiппен және мерзiмдерде жүргiзiледi.
264. Республикалық, өңірлік қоғамдық бiрлестiктердi, шетелдiк және халықаралық коммерциялық емес үкiметтiк емес бiрлестiктердiң құрылымдық бөлiмшелерiн (филиалдары мен өкiлдiктерiн) мемлекеттiк тiркеудi Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгi жүзеге асырады. Жергiлiктi қоғамдық бiрлестiктердi, филиалдар мен өкiлдiктердi мемлекеттiк тiркеудi аумақтық әдiлет органдары жүзеге асырады. Қоғамдық бiрлестiктi тiркеу үшiн ол құрылған күннен бастап екi ай мерзiм iшiнде тiркеушi органға өтiнiш берiледi. Өтiнiшке жарғы, жарғыны қабылдаған құрылтай съезiнiң (конференциясының, жиналысының) хаттамасы, бiрлестiк құру бастамашылары туралы мәлімет және қоғамдық бірлестіктің тұрған жерін, сондай-ақ заңды тұлғаларды мемлекеттiк тiркеуден өткiзгенi үшiн алымның төленгенiн растайтын құжаттар қоса беріледi.
265. Саяси партиялар құрудың құқықтық негiздерi, олардың құқықтары мен мiндеттерi, қызметiнiң кепiлдiктерi, саяси партиялардың мемлекеттiк органдармен және басқа ұйымдармен қатынастары «Саяси партиялар туралы» 2002 жылғы 15 шiлдедегі Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген.
266. Азаматтардың, әртүрлi әлеуметтiк топтардың мүдделерiн мемлекеттiк билiктiң өкiлдi және атқарушы, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында бiлдiру және оларды қалыптастыру iсiне қатысу мақсатында олардың саяси еркiн бiлдiретiн Қазақстан Республикасы азаматтарының ерiктi бiрлестiгi саяси партия деп танылады. Саяси партияның халық атынан сөз сөйлеуге құқығы жоқ.
267. «Саяси партиялар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес Қазақстан Республикасының азаматтары саяси партияларға бiрлесу бостандығына,бiр саяси партияға ғана мүше болуға құқығы бар. Саяси партияға мүше болу Қазақстан Республикасы азаматының құқықтары мен бостандықтарын шектеуге негiз бола алмайды. Әркiм өзiнiң қандай партияға жататынын көрсетуге немесе көрсетпеуге құқылы.
268. «Саяси партиялар туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 6-бабына сәйкес саяси партия саны бір мың адамнан кем емес, саяси партияның құрылтай съезін (конференциясын) шақыратын және облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың және астананың үштен екісінің атынан өкілдік ететін Қазақстан Республикасы азаматтары тобының бастамасы бойынша құрылады. Азаматтар саяси партияның құрылтай съезіне (конференциясына) жеке өзі қатысады. Азаматтардың саяси партияның құрылтай съезінде (конференциясында) сенімхат бойынша өкілдік етуіне жол берілмейді.
269. Саяси партияның құрылуын, оның ішінде құрылтай съезінің (конференциясының) өткізілуін ұйымдастыруды қаржыландыру жоғарыда аталған Заңның 18-бабының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.
270.«Саяси партиялар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес ұйымдастыру комитеті тіркеуші орган белгілеген нысандағы саяси партия құру ниеті туралы хабарламаны тіркеуші органға табыс етеді. Тіркеуші орган хабарламаны және өзге де құжаттарды алған күні ұйымдастыру комитетінің уәкілетті адамына олардың табыс етілгенін растайтын құжат береді.
271. «Саяси партиялар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 6 ақпандағы Қазақстан Республикасының Заңымен саяси партияларды құру, қайта ұйымдастыру тәртібіне өзгерістер енгізілді. Аталған Заңда қаржыландыру мәселесі бойынша өзгерістер енгізілген болатын. Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісінде өкілдік ететін саяси партияларға соңғы сайлаудың қорытындысы бойынша бюджет қаражаты бөліне бастады. Сондай-ақ, «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қорғаныс және әскери қызмет мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2012 жылғы 16 ақпандағы Қазақстан Республикасының Заңында әскери қызметке кірген жағдайда саяси партияларға мүше болуға қатысты өзгерістер енгізілген.
272. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2012 жылғы 24 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңында филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеуге, тiркеушi органға Бизнес-сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық тізіліміне енгiзiлетiн мәлiметтер көлемiнде тұрақты жұмыс iстейтiн орган орналасқан жердің және оның басшылары туралы деректердiң өзгергені жөнінде хабарлауға қатысты толықтырулар енгізілген болатын.
273. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі (336, 337, 337-1-б.) қоғамдық бiрлестiк мүшелерiнiң мемлекеттiк органдардың қызметiне заңсыз араласуы, заңсыз қоғамдық және басқа да бiрлестiктер құру немесе олардың қызметiне қатысуы, қоғамдық немесе дiни бiрлестiктiң қызметін ұйымдастыру не ұйымның экстремизмдi жүзеге асыруына байланысты олардың қызметiне тыйым салу немесе оларды тарату туралы сот шешiмiнен кейiн олардың қызметiн өзгедей ұйымдастыру бөлігінде қылмыстық жауаптылықты көздейді. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексі (83-1, 374, 374-1, 375, 723-баптар) қоғамдық бiрлестiктердiң қызметiнекедергi жасау, қоғамдық бiрлестiктер туралы заңнаманы бұзу, Қазақстан Pecпубликасының заңнамасында белгіленген тәртiппен тiркелмеген қоғамдық, дiни бiрлестiктердiң қызметiне қатысу, сондай-ақ олардың қызметiн қаржыландыру,діни қызмет және діни бірлестіктер туралы заңнаманы бұзу, жеке кәсiпкердiң немесе заңды тұлғаның қызметiн тоқтата тұру немесе оған тыйым салу туралы қаулыны орындауға әкімшілік жауапкершілікті көздейді.
274. 2012 жыл ішінде ҮЕҰ-ның жұмыстары айтарлықтай жандандырылды, «Республикалық қоғамдық заңгерлер бірлестігі» құрылды. 2013 жылы коммерциялық емес, өзін-өзі реттейтін «Ұлттық кәсіпкерлер палатасы» ұйымы құрылған болатын. Ұлттық кәсіпкерлер палатасын құрудың негізгі мақсаты мемлекет пен бизнестің сапалы жаңа диалогын қалыптастыру үшін, сондай-ақ салалық бірлестіктеріні қолдау үшін кәсіпкерлерді шоғырландыру болып табылады.
275. 2014 жылғы 27 маусымда «Кәсiптiк одақтар туралы» және «Қазақстан Республикасының кейбiр заңнамалық актiлерiне кәсіптік одақтардың қызметі және еңбек қатынастарын реттеу мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы» Қазақстан Республикасы заңдарының жаңа редакциясы қабылданды. Заң жобаларының негізгі мақсаты – жұмыскерлердің еңбек, әлеуметтік-экономикалық құқықтарын және мүдделерін қорғау, әлеуметтік әріптестіктекәсіподақтардыңрөлін арттыру және оның барлық деңгейінде диалогты дамыту, әлеуметтік-еңбек қақтығыстарының алдын алу мақсатында кәсіподақ қозғалысының ұйымдастыру негіздерін айқындау.
276. «Кәсiптiк одақтар туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасы Халықаралық Еңбек Ұйымына жолданған болатын, кейіннен ұйымның ұсыныстары ескеріле отырып, заң шығарушы органға жіберілді.
277. 2013 жылы заңды тұлғаларды тіркеу процесін барынша оңайлатуды көздейтін «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеуді және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеуді оңайлату мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заң қабылданды.

23-бап

278. Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес неке мен отбасы, ана, әке және бала мемлекеттiң қорғауында болады. Балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу ата-ананың етене құқығы әрi мiндетi болып табылады. Кәмелетке толған еңбекке қабiлеттi балалар еңбекке жарамсыз ата-анасына қамқорлық жасауға мiндеттi.
279. «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Қазақстан Республикасының кодексі неке-отбасы (ерлі-зайыптылық-отбасы) қатынастарын реттеудің мақсаттарын, міндеттерін, қағидаттарын және құқықтық негіздерін айқындайды, оның дамуын Қазақстан Республикасының мемлекеттік әлеуметтік саясатының басым бағыты ретінде айқындай отырып, оның құқықтары мен мүдделерін қорғауды қамтамасыз етеді.
280. Некеге отыру (ерлі-зайыпты болу) кезінде және отбасылық қатынастарда шығу тегiне, әлеуметтiк, лауазымдық және мүлiктiк жағдайына, нәсiліне, ұлтына, тiліне немесе дінге көзқарасына қарай немесе кез келген өзге де мән-жайлар бойынша азаматтардың құқықтарын шектеудің кез келген нысандарына тыйым салынады. Азаматтардың неке-отбасы (ерлі-зайыптылық-отбасы) қатынастарындағы құқықтары тек заң негізінде және бұл тек конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртiптi, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен адамгершілік құндылықтарын қорғау мақсатында қаншалықты қажет болса, сол шамада шектелуi мүмкiн (Неке туралы кодекстің 2-бабы).
281. Неке қию (ерлі-зайыпты болу) үшін некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) еркек пен әйелдің ерікті әрі толық келісімі және олардың неке (ерлі-зайыптылық) жасына толуы қажет (Неке туралы кодекстің 9-бабы). Неке жасы еркектер мен әйелдер үшін он сегіз жас болып белгіленеді. Жүкті болғанда және ортақ бала туған кезде неке жасы екі жылдан аспайтын мерзімге төмендетіледі.
282. Ерлі-зайыптылар тең құқықтарды пайдаланады және тең міндеттер атқарады. Ерлі-зайыптылар отбасындағы өз қатынастарын өзара сыйластық пен өзара көмек негізінде құруға, отбасының игілігі мен нығаюына жәрдемдесуге, өз балаларының денсаулығына, өсіп-жетілуіне және олардың әл-ауқат жағдайына қамқорлық жасауға міндетті (Неке туралы кодекстің 30-бабы).
283. Неке (ерлі-зайыптылық) сот тәртібімен бұзылған кезде ерлі-зайыптылар кәмелетке толмаған балалары өздерінің қайсысымен тұратындығы туралы, балаларды және (немесе) еңбекке қабілетсіз мұқтаж жұбайын күтіп бағуға қаражат төлеу тәртібі, осы қаражаттың мөлшері туралы не ерлі-зайыптылардың ортақ мүлкін бөлу туралы келісімді соттың қарауына ұсына алады. Неке (ерлі-зайыптылық) бұзылғаннан кейін ерлі-зайыптылар өзінің тегін таңдауды некенің (ерлі-зайыптылықтың) бұзылуын мемлекеттік тіркеу кезінде шешеді. Ерлі-зайыптылар арасында осы баптың 1-тармағында көрсетілген мәселелер бойынша келісім болмаған жағдайда, сондай-ақ, осы келісім балалардың немесе ерлі-зайыптылардың біреуінің мүддесін бұзатындығы анықталған жағдайда, сот: 1) неке (ерлі-зайыптылық) бұзылғаннан кейін кәмелетке толмаған балалар ата-аналарының қайсысымен тұратындығын айқындауға; 2) ата-аналардың қайсысы және қандай мөлшерде балаларды күтіп бағуға алименттер төлейтінін айқындауға; 3) кәмелетке толмаған балалардың және (немесе) ерлі-зайыптылардың өздерінің мүдделерін ескере отырып, ерлі-зайыптылардың талап етуі бойынша олардың бірлескен ортақ меншігіндегі мүлікті бөлуге; 4) жұбайынан ақша қаражатын алуға құқығы бар жұбайдың талап етуі бойынша осы қаражат мөлшерін айқындауға міндетті (Неке туралы кодекстің 22-бабы).
284. 2011 жылы «Халықтың көші-қоны туралы» Қазақстан Республикасының жаңа Заңы қабылданды. Аталған Заң көшіп келушілерді тіркеудің жаңа қағидаларын қабылдауға жәрдемдесті. Жаңа Қағидаларға отбасын біріктіру сияқты виза түрі енгізілді.

24-бап

285. Қазақстан Республикасының Конституциясында кепілдiк берiлген негiзгi құқықтары мен заңды мүдделерді iске асыруға байланысты туындайтын қатынастар Неке туралы кодексте, «Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы» 2002 жылғы 8 тамыздағы Қазақстан Республикасының Заңында егжей-тегжейлі регламенттеледі.
286. Неке туралы кодекстің 46-бабының 1-тармағына сәйкес бала туғаннан кейін бірден тіркеледі және туылған кезінен бастап атын алуға және азаматтық алуға құқығы, сондай-ақ мүмкіндігіне қарай, өз ата-аналарын білуге құқығы және олардың қамқорлығына құқығы болады.
287. Қазақстан Республикасының Конституциясы неке мен отбасы, ана, әке және бала мемлекеттiң қорғауында болады деп жариялайды. Балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу - ата-ананың етене құқығы әрiмiндетi.
288. Баланың өз құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау құқығы Неке туралы кодексте бекітілген (Неке туралы кодекстің 67-бабы). Баланың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғауды ата-аналары немесе баланың басқа да заңды өкілдері, ал Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде көзделген жағдайларда қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган, прокурор және сот, сондай-ақ ішкі істер органдары және өз құзыреті шегінде өзге де мемлекеттік органдар жүзеге асырады.
289. Кәмелетке толғанға дейiн Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес әрекетке толық қабiлеттi деп танылған кәмелетке толмаған баланың өз құқықтары мен мiндеттерiн, оның iшiнде қорғалу құқығын өз бетiнше жүзеге асыруға құқығы бар.
290. Баланың ата-аналар және басқа да заңды өкілдер тарапынан жасалатын қиянаттан қорғалуға құқығы Неке туралы кодексте көзделген. Баланың құқықтары мен заңды мүдделерi бұзылған кезде, оның iшiнде ата-аналар немесе басқа да заңды өкілдер баланы күтіп-бағу, тәрбиелеу, оған бiлiм беру жөнiндегi мiндеттерiн орындамаған кезде немесе тиiсінше орындамаған кезде не ата-ана (қорғаншылық, қамқоршылық) құқықтарын терiс пайдаланған кезде бала - қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органға, ал он төрт жасқа толғанда сотқа өз құқықтарын қорғау үшiн өз бетiнше жүгінуге құқылы.
291. Неке туралы кодекс баланың өмiрiне немесе денсаулығына қауiп төнгендiгi туралы, оның құқықтары мен заңды мүдделерiнiң бұзылғандығы туралы өздеріне белгiлi болған мемлекеттік органдар мен ұйымдардың лауазымды адамдарын және өзге де азаматтарды осы баланың нақты тұратын жерi бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органға хабарлауға мiндеттейді. Мұндай мәлiметтер алынған кезде қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган баланың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау жөнiнде қажеттi шаралар қолдануға мiндеттi. Балаға қатыгездік көрсету, оның ішінде оған күш көрсету немесе психикалық қысым жасау, оның жыныстық қолсұғылмаушылығына қастандық жасау Неке туралы кодекске сәйкес ата-ана құқықтарынан айыру негіздерінің қатарына жатады (Неке туралы кодекстің 75-бабы).
292. Неке туралы кодексте отбасы, қоғам және мемлекет тарапынан жас баланы қорғау шаралары көзделеді.Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде «Отбасына және кәмелетке толмағандарға қарсы қылмыстар» деген арнайы тарау қамтылған.
293. Баланың өзi сыйға немесе мұрагерлiк тәртiбiмен алған кiрiстердi, мүлiктi, сондай-ақ өзінің қаражатына сатып алынған басқа да кез келген мүлiктi меншiктенуге құқығы бар (Неке туралы кодекстің 66-бабы).
294. Он алты жасқа толған азаматтармен еңбек шартын жасасуға жол беріледі. Ата-анасының біреуінің, қорғаншысының, қамқоршысының немесе асырап алушысының жазбаша келісімімен: 1) орта білім беру ұйымында негізгі орта, жалпы орта білім алған жағдайда, он бес жасқа толған азаматтармен; 2) сабақтан бос уақытында, денсаулығына зиян келтірмейтін және оқу процесін бұзбайтын жұмысты орындау үшін, он төрт жасқа толған оқушылармен; 3) кинематография ұйымдарында, театрларда, театр және концерт ұйымдарында, цирктерде денсаулығына және өнегелік тұрғысынан дамуына нұқсан келтірмей, шығармаларды жасауға және (немесе) орындауға қатысу үшін, 30-баптың 2-тармағы 2) тармақшасында айқындалған талаптарды сақтай отырып, он төрт жасқа толмаған адамдармен еңбек шарты жасалуы мүмкін.

25-бап

295. Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 21 шілдедегі Жарлығымен Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметінің жаңа моделінің тұжырымдамасы бекітілді. Тұжырымдама Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметінің жаңа моделін рәсімдеуге және оны одан әрі кәсібилендіруге бағытталған заңнамалық және өзге де нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу үшін негіз болады.
296. Мемлекеттік қызметтің жаңа моделінде мемлекеттік саясаттың тиімді іске асырылуын кәсіби тұрғыдан қамтамасыз ететін жоғары мемлекеттік әкімшілік қызметшілер корпусы қалыптастырылып, мемлекеттік қызметке кіру және оны атқару тетіктері түбегейлі жетілдіріледі.
297. Тұжырымдама 2011 жылдан бастап 2015 жылға дейінгі кезеңге есептелген және екі кезеңді қамтиды.
298. Мемлекеттік қызметтің жаңа тұжырымдамасын және мемлекет басшысының нақты тапсырмаларын іске асыру үшін 2012 жылғы 14 желтоқсанда «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік қызмет мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. АталғанЗаң мемлекеттік қызметке кірудің тиімді және айқын тетіктерін енгізу арқылы кәсібилендіруді жоғарылатуға және мемлекеттік аппараттың тиімділігін, бағалау жүйесі мен мансаптық жоспарлау, «А» басқарушылық корпусын құру, сондай-ақ кадр қызметтерінің рөлін арттыру, мемлекеттік қызметкерлерді көтермелеушаралары мен негіздемесін, қызметтік этиканы және сыбайлас жемқорлыққа қарсы шараларды жетілдіруге бағытталған.
299. Мемлекеттік қызметке кірудетегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұратын жеріне қарай немесе кез келген өзге де жағдайлар бойынша қандай да бір кемсітушілікке жол берілмейді.
300. Әкімшілік мемлекеттiк қызметке орналасуға конкурс Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік қызметке тең дәрежеде қол жеткiзу құқығын қамтамасыз етедi.
301. Әкімшілік мемлекеттік лауазымға орналасуға конкурс өткізу және конкурстық комиссияны құру қағидалары Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігі төрағасының 2013 жылғы 19 наурыздағы № 06-7/32 бұйрығы мен бекітілген.