Об утверждении Концепции развития дошкольного, среднего, технического и профессионального образования Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 28 марта 2023 года № 249.

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемую Концепцию развития дошкольного, среднего, технического и профессионального образования Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы (далее – Концепция).

2. Центральным государственным и местным исполнительным органам, заинтересованным организациям (по согласованию), ответственным за реализацию Концепции:

1) принять необходимые меры по реализации Концепции;

2) обеспечить своевременное исполнение Плана действий по реализации Концепции;

3) не позднее 15 апреля, следующего за отчетным годом, представлять информацию о ходе реализации Концепции в Министерство просвещения Республики Казахстан.

3. Министерству просвещения Республики Казахстан не позднее 1 мая, следующего за отчетным годом, представлять в уполномоченные органы по государственному и стратегическому планированию Республики Казахстан отчет о реализации Концепции, а также размещать его за подписью первого руководителя на интернет-ресурсе (за исключением информации ограниченного доступа).

4. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на Министерство просвещения Республики Казахстан.

5. Признать утратившим силу постановление Правительства Республики Казахстан от 24 ноября 2022 года № 941 "Об утверждении Концепции развития образования Республики Казахстан на 2022 – 2026 годы".

6. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

Премьер-Министр Республики Казахстан

А. Смаилов

Утверждена постановлением Правительства Республики Казахстан от 28 марта 2023 года № 249

Концепция
развития дошкольного, среднего, технического и профессионального образования Республики Казахстан
на 2023 – 2029 годы

Раздел 1. Паспорт (основные параметры)

Раздел 2. Анализ текущей ситуации

Глава 1. Дошкольное воспитание и обучение

Глава 2. Среднее образование

Глава 3. Техническое и профессиональное образование

Глава 4. Безопасность детей, защита их прав и интересов

Глава 5. Организация воспитательной работы в организациях образования и дополнительное образование

Глава 6. Статус педагога

Глава 7. Оценка качества образования

Раздел 3. Обзор международного опыта

Раздел 4. Видение развития образования Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы

Раздел 5. Основные принципы и подходы

Направление 1. Создание равных стартовых возможностей

Параграф 1. Расширение доступа к дошкольному воспитанию и обучению

Параграф 2. Модернизация содержания в дошкольных организациях в рамках Модели развития дошкольного воспитания и обучения

Параграф 3. Повышение эффективности управления сферой дошкольного воспитания и обучения на основе лидерства

Направление 2. Формирование сознательного и всесторонне развитого гражданина через систему среднего образования

Параграф 1. Совершенствование содержания среднего образования

Параграф 2. Доступность среднего образования для детей с особыми образовательными потребностями

Параграф 3. Развитие инфраструктуры и модернизация школ

Направление 3. Интеграция молодежи в обучение и на рынок труда

Параграф 1. Обеспечение качественного и безбарьерного доступа технического и профессионального образования

Параграф 2. Модернизация содержания и повышение качества технического и профессионального образования

Параграф 3. Обновление условий и вовлечение работодателей в техническое и профессиональное образование

Параграф 4. Повышение финансовой устойчивости и целевая поддержка организаций технического и профессионального образования

Параграф 5. Цифровизация технического и профессионального образования

Направление 4. Защита прав и интересов детей, обеспечение условий безопасной жизнедеятельности ребенка

Параграф 1. Реализация комплексных мер по обеспечению безопасности детей

Параграф 2. Охрана прав детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей

Параграф 3. Оказание социальной поддержки обучающимся

Параграф 4. Повышение правовой грамотности детей и их родителей

Направление 5. Воспитание нового поколения казахстанцев

Параграф 1. Развитие общечеловеческих ценностей и эмоционального интеллекта обучающихся

Параграф 2. Развитие способностей ребенка по интересам через дополнительное (неформальное) образование

Направление 6. Преумножение профессионального и культурного капитала педагогов

Параграф 1. Создание благоприятных условий для педагогов

Параграф 2. Обеспеченность педагогами и модернизация педагогического образования в колледжах

Параграф 3. Непрерывное профессиональное развитие педагога

Направление 7. Обеспечение качества образования на системном уровне

Параграф 1. Система внутреннего обеспечения качества

Параграф 2. Система внешнего обеспечения качества

Параграф 3. Формирование культуры качества и академической честности

Раздел 6. Целевые индикаторы и ожидаемые результаты

Приложение: План действий по реализации Концепции развития дошкольного, среднего, технического и профессионального образования Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы

Раздел 1. Паспорт (основные параметры)

Наименование Концепции	Концепция развития дошкольного, среднего, технического и профессионального образования Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы (далее – Концепция)
Основание для разработки	Закон Республики Казахстан "Об образовании"; Послание Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2020 года "Казахстан в новой реальности: время действий"; Послание Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2021 года "Единство народа и системные реформы – прочная основа процветания страны"; Послание Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2022 года "Справедливое государство. Единая нация. Благополучное общество"; Указ Президента Республики Казахстан от 15 февраля 2018 года № 636 "Об утверждении Национального плана развития Республики Казахстан до 2025 года и признании утратившими силу некоторых указов Президента Республики Казахстан"; Постановление Правительства Республики Казахстан от 29 ноября 2017 года № 790 "Об утверждении Системы государственного планирования в Республике Казахстан"; Предвыборная программа Президента Республики Казахстан "Справедливый Казахстан – для всех и для каждого. Сейчас и навсегда"
Государственные органы, ответственные за разработку Концепции	Министерство просвещения Республики Казахстан
Государственные органы, ответственные за реализацию Концепции	Министерство просвещения Республики Казахстан; Министерство национальной экономики Республики Казахстан; Министерство финансов Республики Казахстан; Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан; Министерство здравоохранения Республики Казахстан; Министерство труда и социальной защиты населения Республики Казахстан; Министерство информации и общественного развития Республики Казахстан; Министерство культуры и спорта Республики Казахстан; Министерство цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан; Министерство внутренних дел Республики Казахстан; Министерство индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан; Министерство энергетики Республики Казахстан; Министерство экологии и природных ресурсов Республики Казахстан; Акиматы областей, городов Астаны, Алматы и Шымкента
Сроки реализации	2023 – 2029 годы

Раздел 2. Анализ текущей ситуации

Глава 1. Дошкольное воспитание и обучение

Государственная политика в области образования Казахстана направлена на обеспечение равного доступа к качественному дошкольному воспитанию и обучению (далее – ДВО) как успешному старту в жизни каждого ребенка.

Правовые рамки и основные принципы государственной политики по предоставлению ДВО определены Законом Республики Казахстан "Об образовании", согласно которому первый уровень системы образования осуществляется в семье или с 1 года до приема в первый класс в дошкольной организации, независимо от форм собственности.

Исследование Нобелевского лауреата профессора Джеймса Джозефа Хекмана показало, что в первые пять лет жизни у детей наблюдается высокий потенциал к обучению и развитию, и это оправдывает вложение в них. Так, возврат инвестиций в раннее развитие детей составляет 13 %. Влияние ресурсов, затраченных на раннее развитие ребенка, на успешность его будущей карьеры в 3 раза превышает ресурсы, вложенные в профессиональное образование.

Кроме того, данный период жизни является наиболее эффективным с точки зрения развития человека, и "упущенное время" имеет более серьезные последствия как для развития ребенка, так и для экономики в целом. Игнорирование этого факта приведет к потере ВВП до 3-7 % в год. Результаты исследования PISA показывают, что ранний охват детей ДВО оказывает положительное влияние на успеваемость ребенка в школе. Согласно PISA-2018, в среднем разница между 15-летними обучающими, не посещавшими дошкольную организацию, и теми, кто посещал ее более трех лет, составляет порядка 20 баллов по всем трем направлениям грамотности (чтение, математика и естествознание).

Важным условием создания равных стартовых возможностей каждого ребенка к обучению в начальной школе является расширение доступа к ДВО. С этой целью для обеспечения прозрачности распределения мест автоматизирован процесс государственных услуг "Постановка на очередь детей дошкольного возраста (до 6 лет) для направления в дошкольные организации".

За последние три года списки ожидания в дошкольные организации сократились в 1,5 раза: с 446176 детей от 0 до 6 лет в 2020 году до 289758 в 2022 году. Из них 131,5 тыс. детей в возрасте 2-6 лет, в том числе в городской местности – 105,8 тыс., в сельской – 25,7 тыс.; 15,7 тыс. детей в возрасте 3-6 лет, из них в городской местности – 10,4 тыс., в сельской – 5,3 тыс.

Согласно Национальной образовательной базе данных (далее – НОБД), на конец 2022 года функционировало 11104 дошкольных организаций, что на 454 единицы больше, чем в 2020 году. Дошкольные организации на конец 2022 года посещало 965204 ребенка, тогда как в 2020 году в них насчитывалось 885033 ребенка. Таким образом, в период с 2020 по 2022 годы доступ к ДВО получило более 80 тыс. детей, состоящих в очереди на получение мест в дошкольной организации.

Расширение сети дошкольных организаций позволило увеличить прием детей в возрасте 2 лет. Так, охват ДВО детей 2-6 лет в 2022 году составил 89,4 %, что на 1 % больше показателя 2021 года. Охват ДВО 3-6-летних детей в 2022 году составил 98,5 % (2021 год – 98,3 %). 100 % охват детей 3-6 лет не обеспечен в Алматинской (92,9 %), Жетысуской (98,0 %), Туркестанской (99,3 %), Улытауской областях (89,5 %), городах Астана (99,2 %) и Алматы (94,6 %), во многом это связано с территориальной реорганизацией, плотностью населения и миграционными процессами. Очевидна проблема нехватки мест в дошкольных организациях в густонаселенной местности, в регионах с высоким уровнем миграционных потоков и рождаемости.

Растет охват детей предшкольной подготовкой. Так, на конец 2022 года функционировало 3680 детских садов, имеющих 6864 предшкольных группы с контингентом 214238 детей. Кроме того, 174408 детей были охвачены предшкольной подготовкой в 5743 школах страны. Количество мини-центров с предшкольными группами составляло 739 единиц с контингентом 15091 ребенок. Таким образом, предшкольная подготовка в детских садах, мини-центрах и в предшкольных группах школ организована для 403737 детей (95,8 %), что на 68413 детей больше, чем в 2020 году.

Несмотря на ввод новых мест, открытие детских садов и увеличение охвата ДВО, вопрос очередности остается актуальным: спрос на места в дошкольных организациях превышает темпы ввода новых объектов ДВО. Более того, в связи с ростом рождаемости в 2020 и 2021 годах, прогнозируется увеличение очередности в дошкольных организациях в период 2023 – 2029 годов.

Следует учитывать такой факт, когда родители по разным причинам не желают определять ребенка в дошкольную организацию (состояние здоровья, предпочтение семейного воспитания и др.). В этой связи с целью обеспечения качественного ухода и воспитания детей в домашних условиях необходимо активизировать работу по обучению родителей, осуществлять педагогическое сопровождение родителей, чьи дети не посещают дошкольные организации. Кроме того, первостепенной задачей является вовлечение родителей в воспитание и обучение детей в дошкольной организации, организация их непосредственного участия в разработке планов работы с детьми и мероприятиях.

Приоритетным направлением развития ДВО является расширение сети дошкольных организаций с казахским языком обучения. В 2020 году воспитательный процесс на казахском языке осуществлялся для 665169 детей. Наибольшая доля дошкольных организаций с казахским языком воспитания и обучения (более 400 единиц) имеется в Актюбинской, Алматинской, Жамбылской, Западно-Казахстанской, Кызылординской, Восточно-Казахстанской, Туркестанской областях. В целом по стране функционировало 65 % таких дошкольных организаций. На конец 2022 года сеть дошкольных организаций с казахским языком воспитания и обучения увеличилась и составила 66,9 %, их контингент возрос до 742832 детей. Расширилась карта регионов с наибольшей долей дошкольных организаций с казахским языком воспитания и обучения, их ряды пополнили Атырауская и Мангистауская области, город Шымкент.

Государственный образовательный заказ на ДВО размещается в организациях образования независимо от форм собственности и ведомственной подчиненности, видов. В период 2020 – 2022 годов подушевой норматив на одного воспитанника вырос с 34 до 46 тыс. тенге, при этом подушевой норматив на ребенка с особыми образовательными потребностями (далее – ООП) в 2 раза выше. По данным психолого-медико-педагогических консультаций (далее – ПМПК) насчитывается свыше 47 тыс. детей с ООП дошкольного возраста, из них специальные детские сады и специальные группы дошкольных организаций посещают 9709 детей, общеобразовательные группы дошкольных организаций – 16305 детей. Вместе с тем, для полноценного обеспечения психолого-педагогического сопровождения детей с ООП в инклюзивной среде в дошкольных организациях недостаточно специальных педагогов (учитель-дефектолог, дефектолог, учитель-логопед, логопед, олигофренопедагог, сурдопедагог, тифлопедагог), педагогов-психологов, педагогов-ассистентов.

В 2021 году принята Модель развития дошкольного воспитания и обучения (далее – Модель), предусматривающая модернизацию содержания. Модель определяет направления изменений, необходимых для трансформации ДВО, повышения его качества, в соответствии с меняющимися требованиями к развитию и обучению детей, на основе научных данных.

Модель включает комплексный подход к решению проблем в сфере:

- создания равных стартовых возможностей для детей с раннего возраста путем расширения доступа к ДВО;

- повышения качества предоставляемых услуг;

- наращивания профессионального потенциала педагогов;

- улучшения инфраструктуры.

В рамках реализации Модели в дошкольных организациях обеспечиваются благоприятные безопасные комфортные условия, обновлено программное содержание, осуществлено нормативное правовое обеспечение процесса воспитания и обучения. В 2022 году утверждены Государственный общеобязательный стандарт (далее – ГОС), Типовые учебные планы, Типовая учебная программа ДВО, которые включают навыки и компетенции выпускника дошкольной организации, требования к педагогу дошкольной организации.

Актуальным является создание инфраструктуры, обеспечивающей комфортное и безопасное пребывание ребенка, создание образовательного пространства, обеспечивающего инклюзивность, поддержку индивидуальности и особенностей детей в дошкольной организации независимо от формы собственности и ведомственной подчиненности, видов.

В период пандемии COVID-19 дистанционное воспитание и обучение для детей дошкольного возраста было доступно для детей предшкольного возраста, для остальных были организованы дежурные группы с малым количеством детей. В целях охвата детей непрерывным образованием были разработаны рекомендации по организации образовательного процесса с детьми дошкольного возраста. В домашних условиях у родителей не хватало свободного времени, так как они работали в удаленном режиме. Усложняло работу и практическое отсутствие качественного развивающего контента для детей дошкольного возраста в электронном формате, так как система образования сосредоточилась на обеспечении качества на других уровнях образования. В этой связи необходимо расширить цифровой развивающий контент для детей младшего возраста (мультфильмы и учебно-методические комплексы (далее – УМК), содержащие темы о национальных ценностях) и направить усилия на повышение качества ДВО.

ДВО обладает мощным потенциалом для формирования общества, основанного на базовых национальных ценностях. Сохранение и наследование культуры казахского народа через детскую литературу и устное народное творчество в раннем возрасте – это универсальный способ воспитания в ребенке самосознания и сопричастности с культурно-историческим кодом казахского народа. С 2022 года в процесс воспитания и обучения внесены требования по изучению казахского языка во всех возрастных группах. В целях усвоения казахского языка педагог в течение всего дня применяет словарный минимум, определенный в Типовой учебной программе ДВО, развивает устную связную речь воспитанников в различных видах детской деятельности, обогащает активный словарь, способствует овладению казахской речью, культурой общения, а также знакомит с культурой, обычаями и традициями казахского народа.

Анализ текущего состояния ДВО выявил следующие проблемы, требующие решения на системном уровне:

- несмотря на высокую доступность дошкольных организаций для детей 3-6 лет, потребность в них для детей от 2 до 3 лет не удовлетворена, что сокращает возможности раннего развития и препятствует вовлечению матерей в трудовую деятельность;

- недостаточность дошкольных организаций в густонаселенной местности, в регионах с высоким уровнем миграционных потоков и рождаемости;

- спрос на места в дошкольных организациях превышает темпы ввода новых объектов ДВО;

- прогнозируется увеличение очередности в дошкольных организациях в период 2023 – 2029 годов в связи с ростом рождаемости в 2020 и 2021 годах;

- недостаточность качественного цифрового развивающего контента для детей дошкольного возраста;

- низкая вовлеченность родителей в процесс воспитания и обучения детей в дошкольных организациях;

- инфраструктура и образовательная среда дошкольных организаций не удовлетворяют полностью поддержку индивидуальности и особенностей детей.

Глава 2. Среднее образование

В 2022 – 2023 учебном году сеть организаций среднего образования составила 7687 школ с контингентом 3,7 млн обучающихся, из них 552 частные школы с контингентом 170146 обучающихся.

Сеть организаций среднего образования по республике за последние три года увеличилась на 247 единиц: в 2020 – 2021 учебном году – 7440 школ с контингентом 3,4 млн обучающихся; 2021 – 2022 учебном году – 7550 школ с контингентом 3,5 млн обучающихся; 2022 – 2023 учебном году – 7687 школ с контингентом 3,7 млн обучающихся.

Обновление содержания школьного образования, 100 %-й переход к которому завершен в 2021 году, эксперты Организации экономического сотрудничества и развития (далее – ОЭСР) считают позитивным шагом на пути к модернизации системы образования в целом. В рамках оценки обновленного содержания образования, проведенной Всемирным банком, сделаны выводы и подготовлены рекомендации для улучшения действующих Типовых учебных программ начального, основного среднего и общего среднего образования. В частности, по совершенствованию содержания образования, отражающего знания, навыки, подходы и ценности, необходимые обучающимся 21 века в соответствии с национальными приоритетами, а также вызовами и возможностями стремительно меняющегося мира.

В рамках проведенных республиканских съездов учителей также отмечена необходимость пересмотра содержания учебных программ с учетом возрастных особенностей обучающихся, обеспечения преемственности между темами, разделами и уровнями образования, усиления практической направленности, воспитательного компонента и развития функциональной грамотности обучающихся.

Следовательно, необходимо продолжить и укрепить работу по совершенствованию содержания среднего образования на основе ценностно-ориентированного, деятельностного, личностно-ориентированного и коммуникативного подходов. Важно обеспечить соответствие современной педагогической теории и практики уровню требований, предъявляемых сфере образования процессами экономического, социально-политического, научно-технологического развития.

Автономная организация образования "Назарбаев интеллектуальные школы" (далее – АОО "НИШ") продолжает трансляцию своего опыта в общеобразовательные школы страны. Для этого отобраны 1710 ведущих школ Казахстана как методические площадки для работы со всеми школами регионов. Также реализуются проекты по методической (проведение исследований в школах, обучение педагогов, выработка рекомендаций для органов образования и др.) и материально-технической (оснащение и переоборудование, ремонт, реконструкция) поддержке сельских школ с участием частных инициативных организаций (спонсоров). Для педагогов общеобразовательных школ создана общедоступная онлайн-платформа "Системно-методический комплекс", содержащая свыше 174 тыс. материалов к каждому уроку по всем предметам с 1-го по 11-е классы на трех языках. В 2020 году для дистанционного обучения АОО "НИШ" совместно с "Bilim Media Group" разработан цифровой образовательный контент "Онлайн-мектеп", содержащий 24 тыс. уроков по всем предметам и классам на казахском и русском языках.

В связи с эпидемиологической ситуацией по COVID-19 впервые в Казахстане система среднего образования столкнулась с необходимостью обучения в дистанционном формате. Слабая техническая оснащенность школ и неравномерный доступ к высокоскоростному интернету в значительной мере отразились на качестве предоставляемых образовательных услуг. Совместно с ЮНИСЕФ и при технической поддержке Факультета образования Кембриджского университета проведена количественная оценка потерь знаний с использованием комплексного подхода к измерению данного показателя. По итогам исследования предложены краткосрочные, среднесрочные и долгосрочные меры по восполнению знаний. Предложенные меры реализованы педагогическими коллективами республики, а также используются в дальнейшей работе (проведение курсов повышения квалификации педагогов по новым программам, пересмотр образовательных программ и т.д.).

В целях повышения качества среднего образования приняты нормативы по усилению требований к качеству учебников. Экспертиза учебников проводится независимыми специалистами (2000 внешних экспертов), прошедшими курсы. Усилена ответственность авторов и издательств за разработку учебников: в случае обнаружения ошибок в учебниках, издательства возмещают все расходы за счет собственных средств.

Усиливается интенсивность преподавания предметов естественно-математического направления (далее – ЕМН) для качественного изучения. Так, в 2022 – 2023 учебном году увеличены часы по предметам ЕМН следующим образом: "Естествознание" – по 1 часу в 3, 4, 5, 6-х классах; "Физика", "Химия", "Биология" – по 1 часу в 7, 8, 9-х классах; "Алгебра и начала анализа" – по 1 часу в 10-11-х классах.

В рамках курса "Глобальные компетенции" в целях повышения качества экологического образования в 6-м классе изучается предмет "Экология" за счет вариативного компонента учебного плана, с учебной нагрузкой 1 час в неделю (34 часа в год). В 2021 – 2022 учебном году данный предмет по выбору изучали 233252 обучающихся 6-х классов в 4668 (67 %) школах. Функционируют 177 кружков экологической направленности с охватом 21721 обучающийся. Модель непрерывного экологического образования, развития культуры бережливого использования всех ресурсов внедрена в 79 % школ страны.

Одним из основных параметров, характеризующих качество и эффективность школьного образования, являются выявление и развитие одаренных детей и их участие в республиканских и международных олимпиадах и научных конкурсах. За последние три года на престижных международных олимпиадах казахстанские школьники удостоились 5 золотых, 35 серебряных и 29 бронзовых медалей; на международных олимпиадах и конкурсах научных проектов получено 344 золотых, 572 серебряных и 934 бронзовых медалей.

В 2022 году внедрен механизм поощрения победителей и призеров международных предметных олимпиад, а также подготовшивших их педагогов. Для победителей международных олимпиад предоставляются гранты для поступления в вузы вне конкурса. Однако в Казахстане недостаточно развита система поддержки талантливых детей. Работа школы ограничивается выявлением и отбором одаренных обучающихся, при этом нет методики развития их талантов. В системе работы по выявлению и развитию одаренных детей слабо учитываются новые направления, такие как технологии, креативная индустрия, предпринимательство. Наблюдается низкий охват олимпиадным движением школьников из сельской местности, а также детей с ООП.

Одной из важнейших задач в обеспечении качественного образования являются сокращение разрыва в качестве обучения между городскими и сельскими школами. Из 6909 государственных школ в сельской местности расположена 5271 школа (68 %), из них малокомплектных школ (далее – МКШ) – 2722 (52 % из числа сельских школ). Сельские школы служат основным центром всего села и местом, где молодежь развивает свои возможности. В этой связи важно увеличить шансы на успех каждого обучающегося в сельской школе, сократить отставание по качеству образования от городских школ. По поддержке сельских школ реализуются региональные проекты "Мобильный учитель", "Қамқор жанұя", "Шефство сильных школ над сельскими школами с низкой результативностью", "КӨМЕКТIMES: школа-школе". Активно реализуются проекты в образовании Фонда устойчивого развития сельских территорий. Обучающиеся сельских школ будут охвачены адресной помощью (дополнительные занятия по предметам, посещение летних смен и детских центров), получат возможность участия в бесплатных дополнительных образовательных программах с использованием учебных ваучеров.

Вместе с тем сохраняется разрыв в качестве знаний между городскими и сельскими обучающимися. Исследованием PISA циклично подтверждается разница между городскими и сельскими школами. К примеру, разница по читательской грамотности PISA-2018 составила 37 баллов в пользу городских.

Материальная инфраструктура школьных зданий в сельской местности существенно ограничивает возможности сельских школьников по сравнению с городскими. Ограничен доступ обучающихся школ к цифровым образовательным ресурсам в связи с отсутствием широкополосного Интернета, только 39 % школ имеют высокоскоростной Интернет (от 20 мбит/с и выше).

Важным этапом в развитии инклюзивной практики стало принятие Закона Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам инклюзивного образования". Законом принята норма по реализации государственного образовательного заказа на специальную психолого-педагогическую поддержку детей с ООП.

На начало 2023 года количество детей с ООП составляло 188 тыс. детей (на начало 2022 года – 175 тыс.), в т.ч. школьного возраста 132699 детей. Ежегодный рост количества таких детей составляет в среднем 3 % (2020 год – 161 тыс. детей, 2021 год – 175 тыс. детей, 2022 год – 188 тыс. детей).

На начало 2023 года в стране функционировало 99 специальных школ, а также 92 ПМПК, 208 кабинетов психолого-педагогической коррекции (далее – КППК), 14 реабилитационных центров (далее – РЦ), 10 аутизм-центров. Также при школах работают более 640 кабинетов поддержки инклюзии, более 1600 логопедических пунктов. В специальных организациях по специальным учебным программам обучалось 17771 ребенок с ограниченными возможностями.

В 2022 году утверждены Правила психолого-педагогического сопровождения, оценки особых образовательных потребностей, усовершенствованы нормы оснащения оборудованием и мебелью организаций образования. С целью обеспечения достаточной сети ПМПК пересмотрен норматив открытия сети одного ПМПК с 60 тыс. до 50 тыс. детского населения.

Утверждены нормы по реализации государственного образовательного заказа на специальную психолого-педагогическую поддержку детей с ООП. Это позволит увеличить охват детей с ООП специальной психолого-педагогической поддержкой, используя потенциал частного сектора, неправительственных организаций, без капитальных расходов бюджета на расширение сети КППК, РЦ.

Для качественной реализации психолого-педагогического сопровождения в организациях образования требуются базовая инфраструктура (проектная мощность, кабинеты специалистов, зоны реабилитации и лечебной физкультуры, коворкинг для родителей, педагогов), а также оснащенность современным оборудованием в соответствии с международными требованиями.

Создание современной школьной инфраструктуры как условие для обеспечения доступности качественного образования является приоритетной задачей государства. С 2021 года осуществляется модернизация школ, расположенных в малых городах, районных центрах и селах. Модернизация включает в себя 6 направлений работ: капитальный и текущий ремонты, оснащение школ предметными кабинетами, обновление школьной мебели, модернизацию библиотек и столовых, улучшение условий безопасного пребывания детей в школе и на пришкольной территории.

В стране действуют свыше 5000 школ, находящихся в районных центрах, селах и малых городах, из них в 2021 году модернизацией охвачены 1015 школ, в 2022 году – 1003 школы. В результате к началу 2022 – 2023 учебного года проведены капитальный ремонт 357 школ и текущий ремонт 1122 школ. Осуществлена поставка 1470 предметных кабинетов в 954 школы. В 1139 школах обновлена мебель, модернизированы 1806 школьных библиотек и столовые 969 школ. Улучшены условия безопасности в 1203 школах.

Однако, несмотря на реализуемые меры, в развитии инфраструктуры среднего образования имеются вызовы. Текущие темпы строительства школ не успевают за демографическими и миграционными процессами и накапливаемым дефицитом ученических мест. В условиях роста численности детского населения и дефицита ученических мест актуальной остается проблема многосменности бучения.

Увеличивается рождаемость детей: в период с 2020 года по первое полугодие 2022 года количество родившихся детей составило 1039775 человек. Численность первоклассников за последние три учебных года составила 1160311 обучающихся, миграция населения – 34 % и износ зданий школ – 15 %, прогнозный дефицит ученических мест к 2026 году составляет 1,12 млн.

В 2022 – 2023 учебном году текущий дефицит ученических мест составил 270 тыс., из них по городу – 167 тыс. мест, по селу – 96 тыс. мест. Количество трехсменных школ на сегодня составляет 143 единицы (2022 год – 139), аварийных – 52 (2022 год – 47).

Для решения проблем трехсменных школ применяются различные механизмы: целевое строительство за счет государственного бюджета и государственно-частного партнерства (далее – ГЧП); строительство школ из модульных конструкций (быстровозводимые здания). С целью привлечения частного сектора в развитие среднего образования Законом Республики Казахстан "Об образовании" утверждена компетенция уполномоченного органа в области образования по размещению государственного образовательного заказа на среднее образование.

С 2020 года подушевое финансирование полномасштабно внедрено во всех городских школах республики (1605 школ). Это дает много преимуществ, в частности, управленческую и финансовую самостоятельность школам (возможность экономить, вводить дополнительные штаты/дополнительные выплаты и др.). Вместе с тем не получило широкого распространения транслирование опыта успешных стратегий развития по управлению персоналом и рациональному применению подушевого финансирования.

Расходы на одного ученика в Казахстане в разы ниже показателей стран ОЭСР, разница только с Россией составляет около 1 млн тенге. В этой связи, увеличение расходов на образование и доведение его до общемировых стандартов является важным на ближайшую перспективу. Необходимо совершенствовать норматив подушевого финансирования в несколько этапов, применяя больше стимулирующих компонентов, таких как: процент поступления в высшие учебные заведения, количество победителей республиканских олимпиад, уровень квалификации педагогов.

Принятые меры государственной поддержки по стимулированию бизнеса к строительству школ (подушевое финансирование, льготное кредитование, возмещение амортизационного компонента в течение 8 лет, снижение административных барьеров) значительно повлияли на развитие сети частных школ, в том числе оказывающих образовательные услуги на основе государственного образовательного заказа без родительской оплаты.

Размер государственного образовательного заказа определяется согласно Методике подушевого нормативного финансирования, где для частных организаций образования предусмотрено возмещение как операционных расходов (средний размер на 2022 год – 532 тыс. тенге), так и расходов на ввод новых ученических мест путем строительства и реконструкции (за 1 ученическое место на 2022 год: строительство – 294 тыс. тенге, реконструкция – 144 тыс. тенге), средний размер операционных затрат на 2020 год – 414 тыс., расходы на ввод ученических мест в 2020 году за 1 ученическое место: строительство – 267 тыс. тенге, реконструкция – 131 тыс. тенге; средний размер операционных затрат на 2021 год – 469 тыс. тенге, расходы на ввод ученических мест в 2021 году за 1 ученическое место: строительство – 280 тыс. тенге, реконструкция – 137 тыс. тенге.

Разработана новая модель ГЧП, благодаря которой только за полтора года в городе Астане введены в эксплуатацию 5 школ на 20 тыс. ученических мест.

Таким образом, расширение сети частных школ является дополнительным инструментом в решении вопроса дефицита ученических мест и трехсменности государственных школ, где не только снижается нагрузка на государственный бюджет, но и сокращается срок ввода новых школ.

Кроме того, разработаны и другие инструменты в виде субсидирования, льготного кредитования и налоговых льгот. Так, действует механизм субсидирования банковских займов по строительству и реконструкции частных школ через Фонд развития предпринимательства "Даму", где конечная ставка кредитования для частного сектора составляет в рамках программы "Экономика простых вещей" – 7 % и "Дорожной карты бизнеса – 2025" – 6 %.

Вместе с тем в среднем образовании требуют решения следующие проблемы:

- необходимость совершенствования содержания образования, отражающего знания, навыки, подходы и ценности, необходимые обучающимся 21 века;

- информационно-технологическая, материальная инфраструктура школ в сельской местности слабо развита, что ограничивает возможности сельских школьников по сравнению с городскими;

- слабо транслируется опыт успешных стратегий развития, по управлению персоналом и рациональному применению подушевого финансирования между организациями образования;

- низкий охват олимпиадным движением школьников из сельской местности, а также детей с ООП;

- недостаточно развита система поддержки талантливых детей;

- сохраняется разрыв в качестве знаний между городскими и сельскими обучающимися;

- низкий охват детей с ООП специальной психолого-педагогической поддержкой.

Глава 3. Техническое и профессиональное образование

Доступность технического и профессионального образования (далее – ТиПО) в 2022 – 2023 учебном году обеспечивают 772 организации ТиПО, из них 446 государственных, 326 частных. Общий контингент организаций ТиПО составляет 517,3 тыс. человек (в 2020 год – 475,9 тыс. человек, в 2021 – 488,9 тыс. человек), более половины из которых обучаются по государственному заказу – 312 тыс. человек (2020 год – 288,2 тыс. человек, 2021 год – 289,4 тыс. человек).

Ежегодный рост приема в организации ТиПО свидетельствует об изменении у выпускников школ и их родителей представления о привлекательности получения данного образования. Так, в 2022 году в организации ТиПО был осуществлен прием 183 тыс. человек, что на 25 тыс. человек больше, чем в 2020 году (2020 год – 158,3 тыс. человек, 2021 год – 158,5 тыс. человек).

Согласно Конвенции о правах инвалидов, принятой Генеральной Ассамблеей Организации Объединенных Наций (далее – ООН), государства-участники обязаны обеспечить доступ для людей с ООП к профессиональному обучению, образованию для взрослых и обучению в течение всей жизни. Более половине государственных организаций ТиПО удалось создать равные условия и безбарьерный доступ для студентов с ООП.

Усилена поддержка социально уязвимой молодежи путем расширения списка квот при поступлении в организации ТиПО. К имеющимся шести квотным категориям включены три дополнительные: 5 % – для детей из многодетных семей, 1 % – для детей из неполных семей, 1 % – для детей из семей, воспитывающих детей-инвалидов с детства.

В результате, в 2022 – 2023 учебном году 3445 студентов из социально уязвимых семей обучаются в колледжах, в то время как в 2020 – 2021 учебном году – 2913 человек. Вместе с тем вопрос включения обучающихся с ООП в ТиПО остается актуальным, одними из причин которого являются неготовность самой организации и педагогов к работе в условиях инклюзивного образования, а также недостаточность кадрового состава.

Проект "Бесплатное техническое и профессиональное образование для всех" позволил более 300 тыс. молодым людям получить первую рабочую специальность бесплатно. В рамках данного проекта созданы условия для вовлечения социально уязвимых категорий молодежи. Участники проекта обеспечены горячим питанием, стипендией, бесплатным проездом. Проект имеет широкий социально-экономический эффект в виде сокращения количества неквалифицированных кадров на казахстанском рынке труда, снижения уровня молодежной безработицы, а также численности молодежи NEET и самозанятой молодежи.

Вместе с тем по состоянию на 1 января 2022 года не охваченными обучением остаются около 247 тыс. молодежи NEET (2020 год – 267,3 тыс. человек, 2021 год – 258,1 тыс. человек).

Остается актуальной проблема профилизации организаций ТиПО. Это связано, в первую очередь, с переориентацией ТиПО на запросы рынка труда путем сокращения дублирующих специальностей и открытия новых, востребованных на рынке труда.

Оптимизация и профилизация организаций ТиПО даст возможность аккумулировать средства на качественную подготовку кадров по отраслевому признаку в узком спектре, консолидировать ресурсы не только материальные, но и кадровые, повысит конкурентоспособность, что способствует повышению качества подготовки специалистов ТиПО.

Согласно результатам Глобального индекса конкурентоспособности-2019, работодатели оценивают уровень качества ТиПО на 3,7 балла из 7 возможных.

В международном исследовании PISA-2018 приняли участие 15-летние студенты из 100 колледжей страны. Результаты исследования показали, что обучающиеся организаций ТиПО отстают от своих сверстников из школ по базовым навыкам, которые формируются в процессе обучения по предметам общеобразовательного цикла, что в перспективе не позволит им адаптироваться или повысить уровень своих навыков, или обучиться новой профессии.

К примеру, по уровню читательской грамотности студенты колледжей на 27 баллов отстают от своих сверстников, обучающихся в школах. Более того, по сравнению с результатами PISA-2009, их собственные результаты снизились на 10 баллов. Данная ситуация требует принятия мер по развитию базовых знаний студентов организаций ТиПО для ликвидации существующего разрыва между результатами обучения в школах и колледжах, актуализации вопроса модернизации содержания и повышения качества ТиПО.

На качество подготовки кадров влияет наличие соответствующей материально-технической базы (далее – МТБ). В рамках проекта "Жас маман" в 2020 – 2021 годах были оснащены современным оборудованием 180 организаций ТиПО. При этом 48 % государственных организаций ТиПО все еще используют в учебном процессе морально устаревшее оборудование, которое является одной из причин низкого качества подготовки специалистов сферы ТиПО и несоответствия навыков выпускников современным производственным требованиям.

Остается актуальной проблема обеспеченности иногородних студентов колледжей местами в общежитиях. В связи с этим предусмотрено строительство новых общежитий, а также введение новых койко-мест. В 2020 году введено в эксплуатацию 21 общежитие на 4079 мест, 2021 году – 14 общежитий на 2758 мест, 2022 году – 7 общежитий на 2509 мест.

Экстренный переход на дистанционный формат обучения в период пандемии COVID-19 вызвал некоторые сложности у педагогов организаций ТиПО. Потребовалось время для адаптации к новым условиям в цифровой среде, кроме того, увеличилась нагрузка на преподавателей ТиПО. Увеличилось теоретическое обучение и значительно сократились производственное обучение и профессиональная практика студентов на предприятиях, что сказалось на приобретении обучающимися необходимых практических навыков.

Одним из результатов плодотворного взаимодействия организаций ТиПО и предприятий является организация дуального обучения. Дуальное обучение внедрено в 558 организациях ТиПО с участием 8013 предприятий и охватом 72098 обучающихся. Подписаны Меморандумы, соглашения между 498 компаниями (предприятиями) по осуществлению шефства над 410 колледжами, в которых предусмотрены такие обязательства, как вхождение представителей компании в попечительские советы, оснащение МТБ лабораторным оборудованием, принятие обучающихся на производственную практику, стажировка педагогов.

Вместе с тем наблюдается слабая связь организаций ТиПО с реальным сектором экономики, бизнесом и сферой услуг, что ограничивает возможности колледжей стать движущей силой бизнеса и рабочих профессий, центром искусства и предпринимательства.

Продолжается совершенствование корпоративного управления организациями ТиПО. Создано 547 попечительских и 693 индустриальных советов, в состав которых для вовлечения в процесс управления организациями ТиПО и разработки образовательных программ вошли работодатели.

С 2022 года в организациях ТиПО внедрена академическая самостоятельность, которая позволяет им разрабатывать образовательные программы самостоятельно с участием работодателей на основе требований государственных общеобязательных стандартов образования (далее – ГОСО), профессиональных стандартов, профессиональных стандартов WorldSkills и региональных особенностей. Данные программы проходят двухэтапную экспертизу. В 2023 году в реестр вошли более 4000 обновленных образовательных программ.

В целях формирования непрерывности и преемственности между уровнями образования с 2022 – 2023 учебного года организации ТиПО перешли на кредитно-модульную технологию обучения, программа прикладного бакалавриата позволила студентам самостоятельно выбирать траекторию обучения путем накопления необходимого объема кредитов на разный уровень компетенций.

Связь между региональным рынком труда и системой образования отслеживается через трудоустройство выпускников в течение года после выпуска. В 2022 году доля трудоустроенных выпускников ТиПО составила 67 %, что на 3 % больше, чем в 2020 году.

Для повышения финансовой устойчивости и целевой поддержки организаций ТиПО в ближайшей перспективе необходимо довести нормативы расходов на ТиПО к общемировым стандартам. Так, для достижения задач 4-й цели устойчивого развития ООН рекомендует целенаправленно увеличивать финансирование образования и выделять на ее нужды не менее 4-6 % от ВВП. В организациях ТиПО с 2020 года внедряется норматив подушевого финансирования, направленный на соблюдение требований ГОС ТиПО. Анализ внедрения норматива подушевого финансирования показал, что из предусмотренных средств 85 % тратится на текущее содержание зданий и зарплату педагогов, и только 15 % остается на расходные материалы по организации практики студентов. Таким образом, вопрос увеличения размера подушевого финансирования в ТиПО является одним из важных.

В рамках цифровизации государственных услуг утверждены минимальные требования к объектам информатизации в области образования, которые определяют единые характеристики к объектам информатизации и функционалу систем управления колледжами.

Внедрение информационных систем направлено на обеспечение доступа педагогов и обучающихся от приема до выпуска, а именно к приему абитуриентов, доступу к образовательному контенту, формированию онлайн-расписания, ведение электронного журнала, проверку заданий и выставление оценок, проведение учебных занятий в режиме видеоконференции, тестирование и проведение экзаменов в онлайн-формате.

Разработаны требования к организациям образования и правила организации учебного процесса по дистанционному обучению. Организации ТиПО имеют возможность переводить студентов на дистанционное обучение независимо от их форм и курсов обучения. При этом перечень и объем часов дисциплин или модулей, допускаемых для дистанционного обучения, определяется организацией образования самостоятельно. Кроме того, обучающиеся с ООП, в том числе имеющие временные ограничения, студенты, участвующие в конкурсах или чемпионатах, имеют возможность обучаться дистанционно. Для этого созданы все необходимые условия: 100 % колледжей имеют доступ к информационным системам.

С 2021 года внедрен новый механизм приема в колледжи. Преимущество новых правил в том, что абитуриент имеет возможность сам выбирать организацию образования. Ранее абитуриент при поступлении выбирал только один колледж и одну специальность, согласно новому формату, у студента появилась возможность выбора четырех колледжей и, соответственно, четырех специальностей.

Кроме того, автоматизирован прием документов в колледжи через портал Egov.kz, также остается возможность подачи документов в традиционном бумажном формате в самих колледжах. Таким образом, расширена возможность выбора у абитуриентов, увеличен шанс поступления на ту или иную выбранную специальность.

Абитуриенты могут выбрать только те колледжи, которые соответствуют всем лицензионным требованиям. В перечень колледжей для выбора абитуриентов могут войти колледжи, в т.ч. частные, соответствующие таким требованиям как: обеспечение трудоустройства и занятости, практикой на производстве, обеспеченность мастерскими, лабораториями, качественным составом инженерно-педагогических работников, наличие социально-бытовых условий в общежитии, библиотечного фонда, в том числе и на электронных носителях, условий для лиц с ООП.

Конкурс на обучение по государственному заказу проводится через информационные системы управлений образования по среднему конкурсному баллу по оценкам обязательных и профильных предметов аттестата об образовании. Данные меры направлены на повышение прозрачности процедуры приема в колледжи.

Тем не менее актуальными остаются вопросы информирования населения о динамичном развитии системы ТиПО и профессионального самоопределения обучающихся школ через инструменты профориентационной работы.

В связи с этим будут приняты меры по решению следующих проблемных вопросов системы ТиПО:

- низкая вовлеченность обучающихся с ООП в ТиПО, одними из причин которой являются неготовность самой организации и педагогов к работе в условиях инклюзивного образования, а также недостаточность кадрового состава;

- низкий охват молодежи NEET организациями ТиПО;

-необходимость совершенствования механизмов профилизации организаций ТиПО в соответствии со спросом рынка труда;

- низкий уровень функциональной грамотности обучающихся организаций ТиПО;

-низкое качество подготовки специалистов сферы ТиПО и несоответствие навыков выпускников современным производственным требованиям;

- низкий норматив подушевого финансирования ТиПО;

- слабая МТБ организаций ТиПО;

- недостаточная обеспеченность иногородних студентов местами в общежитиях;

- слабая связь организаций ТиПО с реальным сектором экономики, бизнесом и сферой услуг;

- необходимость информирования населения о динамичном развитии системы ТиПО.

Глава 4. Безопасность детей, защита их прав и интересов

Приоритетными направлениями государственной политики Республики Казахстан являются обеспечение прав и свобод детей, защита их от жестокого обращения и преступных посягательств.

На конец 2022 года детское население составило 6616774 детей (2020 год – 6110156), из них более 3,7 млн школьников, более 2,5 млн детей дошкольного возраста, более 400 тыс. студентов организаций ТиПО.

Для своевременного выявления проблем и оперативного принятия решений в 2022 году принят Индекс благополучия детей, состоящий из 56 индикаторов¹. По результатам апробации индекса 2021 года средняя оценка благополучия детей составляет 55,3 балла по республике, подводятся итоги индекса за 2022 год.

В 2022 – 2023 учебном году 27135 детей, проживающих в 1209 населенных пунктах без школ, нуждаются в подвозе. Автотранспорт для подвоза детей состоит из 1173 единиц, при этом в соответствии с Годовыми нормами износа по долгосрочным активам школьный автопарк имеет 59 % износа, зависящего от производственных факторов (15 % амортизации за год). С 2021 года по механизму лизинга школы приобретено 515 новых автобусов для перевозки детей, 119 из них доставлено в 2022 году.

Социальная поддержка детей отдельных категорий осуществляется из Фонда всеобуча, который предусмотрен в каждой школе². В течение трех лет материальную помощь ежегодно получают более 400 тыс. детей.

В 2023 году 97518 детей из социально уязвимых слоев населения посещали дошкольные организации, из них 37572 (38,5 %) получали бесплатное горячее питание за счет местного бюджета. Согласно "Типовым правилам деятельности дошкольных организаций" в дошкольных организациях с размещенным государственным образовательным заказом ежемесячная оплата затрат на питание 100 % взимается с родителей. При этом предусмотрено, что по решению местных исполнительных органов (далее – МИО), расходы за питание воспитанников могут быть полностью или частично компенсироваться из средств местного бюджета.

Горячее питание организовано в 6057 школах, буфетное питание в 456 школах. Бесплатным одноразовым горячим питанием охвачено более 400 тыс., или 100 % детей из социально уязвимых категорий, около 800 тыс. детей, или 54 % от общего количества обучающихся 1-4-х классов (2021 год – 41 % обучающихся, 2022 год – 52 %). Бесплатное одноразовое горячее питание для всех учащихся начальных классов организовано в 9 регионах (города Астана, Алматы, Шымкент, Атырауская, Западно-Казахстанская, Карагандинская, Кызылординская, Павлодарская и Улытауская области), для 1-х классов – в двух регионах (Акмолинская и Мангистауская области).

С 2022 года введены нормы по включению организатором конкурса в конкурсную документацию ассортиментного перечня блюд, буфетной продукции, технологических карт блюд и др. Будет рассмотрен вопрос по включению национального меню (в т.ч. молочные, хлебобулочные изделия и др.) на основе результатов исследований совместно с учеными. Для обновления меню школьных столовых целесообразно привлекать представителей малого бизнеса, выпускающих национальные продукты. Необходимо продолжить модернизацию школьных столовых, включая обеспечение необходимым оборудованием, посудой.

По данным МИО, в 2022 году оздоровлением охвачено 1889530 детей, или 56,9 % обучающихся, из них 1292925 детей (38,9 %) – в пришкольных лагерях, 255435 детей (7,9 %) – в загородных оздоровительных лагерях. Однако в республике недостаточное количество объектов и мероприятий, направленных на обеспечение охвата детей отдельных категорий летним отдыхом и оздоровлением. В 2022 году действовали 226 загородних оздоровительных лагерей (2021 год – 167 единиц, 2020 год – на карантине).

По данным Комитета по правовой статистике и специальным учетам Генеральной прокуратуры Республики Казахстан в 2022 году в отношении детей совершено 2005 преступлений (2020 год – 1814), количество совершенных суицидов среди детей составило 155 случаев (2020 год – 144).

По сведениям Министерства здравоохранения в республике ежегодно травмируются более 600 тыс. человек, свыше 22 % из них дети, то есть 130 тыс. (в том числе в результате падения на льду, выпадения из окон, дорожно-транспортных происшествий, пожаров, на водоемах). Только в 2022 году зарегистрировано около 200 фактов выпадения детей из окон, погибло 25 детей. На дорогах в дорожно-транспортных происшествиях погибло 232 и пострадало 3652 ребенка. Среди профилактических мер – пропаганда в социальных сетях и средствах массовой информации использования детьми средств безопасности (детские велосипедные шлемы, детские автокресла и ремни безопасности, установка оконных ограждений в высотных жилых домах, применение спасательных жилетов)³ и формирование на уроках и во внеурочной деятельности безопасного поведения детей.

На учете органов внутренних дел ежегодно состоят около 4 тыс. находящихся в зоне риска несовершеннолетних и более 6 тыс. неблагополучных семей.

В целях профилактики чрезвычайных происшествий все организации образования оснащены системами видеонаблюдения. При этом 4713 или 47 % из них подключены к центру оперативного управления органов внутренних дел (1035 дошкольных организаций, 3454 общеобразовательные школы, 224 организации ТиПО). На конец 2022 года в 1825 организациях образования, расположенных в крупных городах, заключены договоры с субъектом охранной деятельности, имеющим лицензию на оказание охранных услуг. Средства подачи тревоги (тревожные кнопки) с выводом в дежурные части территориальных органов внутренних дел либо на пульт централизованного наблюдения субъектов охранной деятельности установлены в 2257 организациях образования, пропускная система (турникеты)⁴ – в 1371.

Значительно сократилось количество школ без теплого туалета (с 167 единиц до 23, то есть в 8 раз с 2020 по 2022 годы).

Согласно Типовым штатам работников государственных организаций образования,⁵ на общеобразовательную школу, в которой от 6 до 20 класс-комплектов, предусмотрена 1 ставка педагога-психолога, от 30 и более – 2 ставки (из расчета 500 учащихся на 1 педагога-психолога). При этом, согласно НОБД, в стране свыше 1200 школ, в которых свыше 30 класс-комплектов, где на 1 педагога-психолога приходится от 1000 до 2500 учащихся. Только 1/3 школ имеют кабинеты психолога, в том числе в сельских школах – 1681, в городских – 858 (2020 год – 2218, 2021 год – 2351, 2022 год – 2539).

Расширяются воспитательные возможности программ восстановительной медиации при разрешении споров и конфликтов, возникающих в образовательной среде. В 1865 школах созданы службы школьной медиации. Вместе с тем для педагогов и родителей, состоящих в данных службах, необходима подготовка и обучение основам метода школьной медиации и медиативного подхода.

Впервые утверждены Правила профилактики травли (буллинга) ребенка⁶, которые позволили систематизировать работу специалистов, входящих в состав психологической службы.

В целях повышения доступности индивидуального сопровождения прописан алгоритм действий родителей, сотрудников организаций образования, здравоохранения, социальной защиты населения, органов внутренних дел при обращениях обучающихся о фактах травли (буллинга) и в отношении них. Основная цель Правил профилактики травли (буллинга) – создание условий по формированию культуры нулевой терпимости к травле (буллингу) ребенка.

Детям и родителям в режиме 24/7 оказывается бесплатная консультативная помощь через QR-код "Bala Qorgau", размещенный во всех школах страны.

В Казахстане действуют формы устройства детей в семью: усыновление, опека (попечительство), патронатное воспитание, приемная семья, которые материально стимулируются. Из 22081 ребенка-сироты и ребенка, оставшегося без попечения родителей, в семьях находится 18291 ребенок, или 83,2 %.

Количество детских домов за три года (2020 – 2022 годы) уменьшилось на 14 единиц (с 98 до 84 единиц). Контингент детских домов сократился за 3 года на 464 ребенка (2020 год – 4254, 2022 год – 3790 человек). В регионах приняты планы по деинституализации и оптимизации данных организаций.

Вместе с тем имеются следующие проблемы, требующие системного решения:

- необеспеченность бесплатным одноразовым горячим питанием всех обучающихся начальной школы в 11 регионах;

- слабая результативность мер по обеспечению безопасности детей;

- неполноценность и нерациональность горячего питания отдельных категорий детей (соблюдение норм, выделение финансирования);

- необходимость разработки и включения национального меню в школьные столовые;

- необходимость модернизации школьных столовых, обновления меню;

- недостаточность детских оздоровительных центров для охвата детей отдельных категорий летним отдыхом и оздоровлением;

- отсутствие системного подхода к обновлению автопарка школ для подвоза детей;

- слабое развитие служб школьной медиации и отсутствие механизма обучения педагогов основам метода школьной медиации и медиативного подхода.

_____________________________________________________

¹ Распоряжение Премьер-Министра Республики Казахстан от 1 апреля 2022 года № 21-р

² Постановление Правительства Республики Казахстан от 25 января 2008 года № 64 "Об утверждении Правил формирования, направления расходования и учета средств, выделяемых на оказание финансовой и материальной помощи обучающимся и воспитанникам государственных организаций образования из семей, имеющих право на получение государственной адресной социальной помощи, а также из семей, не получающих государственную адресную социальную помощь, в которых среднедушевой доход ниже величины прожиточного минимума, и детям-сиротам, детям, оставшимся без попечения родителей, проживающим в семьях, детям из семей, требующих экстренной помощи в результате чрезвычайных ситуаций, и иным категориям обучающихся и воспитанников"

³ Дорожная карта по усилению защиты прав ребенка, противодействию бытовому насилию и решению вопросов суицидальности среди подростков на 2020 – 2023 годы, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 марта 2020 года № 156 (пункт 68)

⁴ Инструкция по организации антитеррористической защиты объектов, уязвимых в террористическом отношении, и объектов, уязвимых в террористическом отношении, осуществляющих деятельность в сфере образования и науки (приказ Министра образования и науки Республики Казахстанот 30 марта 2022 года № 117)

⁵ Постановление Правительства от 30 января 2008 года № 77 "Об утверждении типовых штатов сотрудников государственных организаций образования"

⁶ Приказ Министра просвещения Республики Казахстан от 21 декабря 2022 года №506 "Об утверждении Правил профилактики травли (буллинга) ребенка"

Глава 5. Организация воспитательной работы в организациях образования и дополнительное образование

Воспитание неразрывно связано с обучением. Обучение приводит в действие познавательные, творческие возможности, побуждает к проявлению добросовестности, настойчивости, требовательности к себе, что способствует повышению воспитанности.

Казахские просветители Абай Кунанбаев, Ахмет Байтурсынов, Миржакып Дулатов, Магжан Жумабаев утверждали, что на ребенка влияют не слова, а действия родителей и окружающих его людей. Поэтому в воспитании детей имеет значение обстановка в семье, взаимоотношения членов семьи, человеческие качества и жизненная позиция родителей.

Семья как важнейший институт воспитания играет значимую роль в обеспечении физического, психологического и социального благополучия обучающихся.

С учетом потребностей общества приняты меры по улучшению качества ДВО в рамках реализации Модели развития дошкольного воспитания и обучения.

На уровне среднего образования воспитание обучающихся осуществляется через предметное содержание и воспитательную работу. Успех воспитательной работы во многом зависит от миссии организации, педагогического мастерства педагога, знаний индивидуальных особенностей обучающихся, воспитательных задач коллектива. При этом для полноценного развития ребенка в воспитательном процессе школы необходимы участие родителей, создание благоприятных условий и среды для обучения.

Воспитательная работа в организациях образования страны реализуется по следующим основным направлениям: духовно-нравственное воспитание; национальное воспитание; семейное воспитание; воспитание казахстанского патриотизма и гражданственности, правовое воспитание; трудовое, экономическое и экологическое воспитание; поликультурное и художественно-эстетическое воспитание; интеллектуальное воспитание, воспитание информационной культуры; физическое воспитание, здоровый образ жизни и др.

Вопросы семейных ценностей и национального воспитания включены в учебные программы предметов и содержание воспитательной работы организаций среднего образования.

В целях методологического сопровождения деятельности республиканского общественного совета родителей с 2020 года реализуются долгосрочные проекты: "Семья – школа", "Один день из жизни школы".

Организациями образования страны реализуются инициативы: "Ата-ана мектебі", "Әжелер мектебі", "Әкелер мектебі", "Аналар мектебі".

Кроме того, в организациях образования ведется работа по идеологическому воспитанию молодого поколения. В рамках идеологического воспитания подрастающего поколения транслируется опыт системы воспитания и обучения обучающихся лицеев-интернатов "Білім-инновация" и АОО "НИШ".

В рамках экологического воспитания во внеклассной деятельности обучающихся проводятся информационно-экологические, социально-значимые мероприятия: акции, выставки, конкурс на лучшее озеленение школы и прилегающей территории.

С целью развития казахстанского патриотизма и активной гражданской позиции подрастающего поколения в организациях образования расширяется охват обучающихся общественно-значимыми движениями: "Зеленая экономика", "Охрана окружающей среды", "Моя Родина, мой город/село" и др. Развитие гражданской активности сопровождается участием обучающихся в дебатном движении, школьном и студенческом самоуправлении, детско-юношеском движении, как "Жас қыран", "Жас ұлан", "Жас сарбаз". В республике действует 6727 дебатных клубов.

В 2022 году в стране функционировал 7321 школьный / студенческий парламент с охватом 513280 обучающихся (6501 – в школах, 820 – в колледжах), в том числе более 57 тыс. фракций и комитетов (2020 год – 4278, 2021 год – 6771, 2022 год – 7321).

В сравнении с 2021 годом в 2022 году охват участников самоуправления увеличился на 82674 человека, что привело к росту вовлеченности обучающихся в командную работу, собственной значимости каждого обучающегося, его коммуникабельности и ответственности за свой поступок (2020 год – 43074, 2021 год – 54021, 2022 год – 82674).

В 2020 году пандемия стала вызовом для изменения и системы воспитательной работы, обозначила необходимость в развитии IТ-навыков педагогов и обучающихся. Были разработаны единые форматы проведения родительских онлайн-собраний, педагогических советов, классных часов, правила поведения во время онлайн-мероприятий (платформы zoom, teams, google meet и др.), положения об организации воспитательной работы в онлайн-формате. В организациях образования проведены онлайн-выставки "Советуем почитать", где на сайте школы размещались аудиокниги, онлайн-выставки юных художников "Объекты Всемирного наследия".

Пребывание в карантинном режиме также привело к низкому уровню физической активности, что оказало негативное влияние на здоровье, благополучие и качество жизни детей, вызвало дополнительный стресс и влияние на психическое здоровье детей и молодежи. Поэтому были разработаны комплексы упражнений, поддерживающие физическое и психоэмоциональное состояния обучающихся и педагогов.

Проект "Оқуға құштар мектеп" повышает интерес к чтению и развивает читательскую грамотность обучающихся. Кроме того, проект способствует развитию читательской компетентности, уровня культуры чтения и читательской активности обучающихся через взаимодействие и социальное партнерство, в том числе привлечению родителей к мероприятиям для формирования единого читательского сообщества.

Всего в сфере образования функционируют 7096 библиотек, из которых 6461 – в школах, 579 – в организациях ТиПО (2020 год – 7133, 2021 год – 7031, 2022 год – 7096). Также действует республиканская научно-педагогическая библиотека. Актуальными остаются вопросы наполняемости библиотечного фонда общеобразовательных школ. Общая потребность библиотек в школах составляет 670 единиц.

Общий библиотечный фонд составляет более 267 млн экземпляров хранения (2020 год – 212 млн, 2021 год – 220 млн, 2022 год – 267 млн). За два года реализации проекта значительно вырос объем современной художественной литературы в школьных библиотеках, в том числе на казахском языке, не только казахстанских авторов, но и произведений мировой литературы. Изменение формата работы школьных библиотек, обеспечение полноценного и оперативного доступа к региональным, национальным и международным ресурсным и книжным фондам позволит качественно реализовывать проект "Оқуға құштар мектеп".

Составной частью общего образования, позволяющей обучающимся приобрести устойчивую потребность в познании и творчестве, реализовать себя, самоопределиться, является дополнительное образование детей.

За последние 3 года количество детей, охваченных дополнительным образованием, в том числе школьными кружками, внешкольными организациями, также по государственному образовательному, творческому и спортивному заказу увеличилось на 12 %, или на 589330 человек (2020 год – 63,5 % (2211595 человек), 2021 год – 66,9 % (2406395 человек), 2022 год – 75,5 % (2800925 человек).

В 2022 году дополнительное образование детей развивает творческие способности обучающихся по 380 видам кружков по научно-техническому, музыкальному, художественно-эстетическому, эколого-биологическому, туристско-краеведческому, патриотическому, социально-педагогическому направлениям.

В 1625 организациях дополнительного образования занято 1087088 детей, что составляет 29,4 % от общей численности школьников (город – 660879, село – 426209 человек). За последние три года сеть таких организаций увеличилась на 353 единицы (2020 год – 1272, 2021 год – 1523, 2022 год – 1625). Доля школьников, охваченных дополнительным образованием увеличилась на 0,8 % (2020 год – 28,6 %, 2021 год – 29,4 %, 2022 год – 29,4 %).

В школьных кружках было занято 1267843 обучающихся, или 34,1 % (город – 814944, село – 452899). За последние три года количество детей, охваченных школьными кружками, увеличилось на 51770 человек (2020 год – 1216073 человека, 2021 год – 1347676 человек, 2022 год – 1267843 человека).

Охват детей с ООП дополнительным образованием остается низким в силу отсутствия соответствующих специальных условий для них.

В воспитательной работе имеются следующие проблемы:

- отсутствие комплексного подхода в воспитательной работе в организациях образования;

- необходимость научно-методологического и учебно-методического сопровождения воспитательного процесса в организациях образования;

- недостаточное педагогическое взаимодействие и сотрудничество учителей-предметников и классных руководителей в учебно-воспитательном процессе;

- низкая эффективность и формальность деятельности классных руководителей;

- недостаточно регламентирована роль педагогов, психологов, социальных работников по реализации воспитательной работы организаций образования;

- отсутствие внешкольных организаций в шаговой доступности от места проживания детей и бесплатных школьных кружков;

- низкий охват детей с ООП и обучающихся сельской местности дополнительным образованием;

- низкая вовлеченность родителей в воспитательный процесс организаций образования;

- отсутствие системного мониторинга, механизма и критериев оценки качества воспитательной работы в организациях образования.

Глава 6. Статус педагога

Развитие системы образования невозможно без квалифицированных и мотивированных кадров. Принятый в 2019 году Закон Республики Казахстан "О статусе педагога" позволил в течение последних трех лет реализовать комплекс системных мер по созданию благоприятных условий для педагогов и стимулированию их профессионального роста.

В 2022 – 2023 учебном году в организациях дошкольного, среднего, дополнительного, технического и профессионального образования работают 556896 педагогов, из них в сельской местности – 268307 (2020 – 2021 учебный год – 502976, 2021 – 2022 учебный год – 521112).

С 2020 года оплата труда педагогов дошкольного, среднего, технического и профессионального образования увеличилась в два раза. По итогам аттестации 255146 педагогов организаций дошкольного, среднего, дополнительного, технического и профессионального образования получают доплату в размере 30-50 % от должностного оклада в зависимости от квалификационной категории.

Повышается престиж профессии, улучшены условия труда и расширены права и возможности педагогов. В частности, приняты меры по сокращению нагрузки педагогов, разработана система нормирования труда учителей, а также времени отдыха. С 2021 года осуществлен переход от 18-часовой к 16-часовой нагрузке педагогов школ. Снижена отчетность педагогов дошкольных организаций с 1 сентября 2022 года до трех документов. При территориальных департаментах по обеспечению качества образования созданы советы по вопросам педагогической этики и защите прав педагогов. Введены новые доплаты за наставничество, степень магистра, а также за ведение спортивных секций, значительно увеличены доплаты за классное руководство и проверку тетрадей в организациях среднего образования. С целью повышения статуса педагога и материального стимулирования их труда ежегодно проводится республиканский конкурс "Лучший педагог". УтверждҰн профессиональный стандарт "Педагог", который определяет требования к уровню квалификации, компетенции, содержанию, качеству и условиям труда педагогов всех уровней образования, за исключением высшего и послевузовского образования.

В 2022 – 2023 учебном году потребность в педагогах составила 3550 человек, в том числе в сельской местности – 1847. В 2020 году ряды педагогов пополнили 9220 молодых специалистов, в 2021 году – 11846 человек, в 2022 году – 5735 человек. Уделяется особое внимание созданию условий для начинающих и молодых педагогов. Так, предусмотрены механизмы развития института наставничества. Для привлечения талантливой молодежи и осуществления качественного отбора претендентов на образовательные программы педагогического профиля с 2021 года пороговый балл единого национального тестирования для поступления абитуриентов увеличен с 50 до 75 баллов. За последние годы увеличилось в два раза количество выпускников школ – обладателей нагрудного знака "Алтын белгі", поступивших на педагогические специальности.

Предпринимаются меры поддержки для стимулирования притока талантливых педагогов в сферу. Выпускникам международной стипендии "Болашак" присваивается квалификационная категория "педагог-модератор" без прохождения процедуры присвоения категории в период не позднее 5-летнего срока после получения высшего/послевузовского образования. Для выпускников педагогических специальностей вузов для их дальнейшего трудоустройства введена сертификация.

В целях привлечения лучших педагогов с соответствующим пакетом мер поддержки для регионов, имеющих дефицит учителей, принята специальная программа, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 13 июня 2022 года № 390.

В ТиПО от общего количества педагогов 37,6 % составляют педагоги специальных дисциплин, 22 % – общеобразовательных дисциплин, 12,4 % – мастеров производственного обучения. В колледжах от общего количества педагогов 8,5 % составляют молодые педагоги до 25 лет. Педагогам по специальным дисциплинам и мастерам производственного обучения присваивается квалификационная категория "педагог-модератор" с доплатой 30 % от должностного оклада при наличии на момент трудоустройства не менее пяти последних лет стажа работы на производстве и квалификационная категория "педагог-эксперт", имеющим стаж работы на производстве более десяти последних лет на момент трудоустройства, с 35 % надбавкой от должностного оклада.

Мастера производственного обучения и преподаватели специальных дисциплин при прохождении аттестации освобождаются от прохождения процедуры национального квалификационного тестирования.

Впервые принятым на должности преподавателей специальных дисциплин и мастеров производственного обучения со стажем работы на производстве не менее 2 лет квалификационная категория "Педагог" присваивается без прохождения процедуры присвоения квалификационной категории.

В ТиПО производится оплата наставнику за оказанные услуги по организации производственного обучения и профессиональной практики обучающегося.

Курсы повышения квалификации за последние 3 года прошли 40 % преподавателей колледжей.

Задачи системы подготовки педагогов претерпели существенную корректировку в период внедрения обновленного содержания среднего образования. В этот период стали очевидными существенные пробелы в подготовке педагогов в вопросах содержания среднего образования, методики преподавания школьных дисциплин, предметного содержания дисциплин, ИКТ-компетенций. Несмотря на принимаемые государственные меры поддержки педагогов педагогическое образование требует особого внимания и тесного взаимодействия с системой повышения квалификации.

Исследование ОЭСР TALIS (2018 год) – масштабное международное исследование учителей, директоров школ и образовательной среды в школах – показало высокую долю участия казахстанских педагогов на курсах повышения квалификации по развитию ИКТ-навыков для преподавания (90 %), методике преподаваемого предмета (90 %) и анализу результатов оценивания обучающихся (89 %). В TALIS-2018 17 % молодых педагогов сообщили о высокой потребности обучения по работе с детьми с ООП, 61 % директоров школ указали, что педагоги не удовлетворяют индивидуальные потребности детей (ОЭСР – 30 %).

Одним из 10 стандартов дошкольного образования для его адекватного развития, определенных ЮНИСЕФ, является наличие у не менее 50 % педагогов высшего образования в сфере воспитания и обучения. При этом качественный состав педагогов ДВО требует наращивания профессионального потенциала. По состоянию на 2022 – 2023 учебный год из 97407 педагогов дошкольных организаций 68 % имеют профильное образование по специальности "Дошкольное воспитание и обучение", из них 1,2 % – послевузовское, 35,8 % – высшее, 31 % – техническое и профессиональное образование. В рамках реализации Модели разработана 41 образовательная программа курсов повышения квалификации, которыми охвачено 15945 педагогов дошкольных организаций. Изменены подходы к проведению курсов повышения квалификации, при котором предоставляется "Портфель слушателя курса" с едиными дидактическими и методическими материалами. С 2023 года системными курсами ежегодно будут охвачены 34 % педагогов ДВО с обязательными новыми формами посткурсового сопровождения.

Важной целевой группой курсов повышения квалификации являются руководители организаций образования. В Казахстане отсутствует практика подготовки лидеров в образовательной сфере до назначения. Только 13 % директоров Казахстана отметили, что обучались управлению школой до вступления в должность, тогда как показатель ОЭСР достигает 31 %. Подготовка управленческого персонала навыкам лидерства и менеджмента производится "по факту", то есть после назначения на руководящую должность.

В стране отсутствует республиканский кадровый резерв руководителей организаций образования. В школах страны имеются вакансии 1088 директоров. В связи с нежеланием и слабой подготовкой кандидатов имеются трудности в подборе и назначении их на должность.

Впервые с 2022 года в соответствии с Правилами назначения на должности, освобождения от должностей первых руководителей и педагогов государственных организаций образования, трудоустройство первых руководителей и педагогов осуществляется на конкурсной основе.

С целью повышения эффективности менеджмента введен институт ротации первых руководителей. Ротация позволяет обеспечить эффективное использование профессионального потенциала и управленческого опыта первых руководителей, профессионально развивать и совершенствовать их управленческие компетенции, предотвратить профессиональное выгорание и предупредить коррупционные правонарушения.

Процессы развития системы образования Казахстана делают приоритетным направлением непрерывное профессиональное развитие педагогов, которое должно быть встроено в курсовую подготовку по затруднениям и потребностям самих педагогов. Более того, требуемое профессиональное развитие требует постоянных мониторинговых исследований его результативности. Такая интеграция позволит выполнять научно-методическую работу с целью непрерывного профессионального развития педагогов, но с ожидаемым результатом повышения качества образования.

Вместе с тем, в повышении статуса педагогов требуют решения следующие проблемы:

- недостаточный уровень профессиональных компетенций и профессионального развития педагогов;

- недостаточный уровень квалификации педагогов по развитию IT-компетенций, эмоционального интеллекта, по исследованию уроков, исследования в действии, критического мышления, тайм-менеджмента, по работе с детьми ООП;

- дефицит психологов, социальных педагогов в школах, в связи с чем есть необходимость пересмотра норматива штатных единиц психологов, социальных педагогов;

- отсутствие кадрового резерва первых руководителей организаций образования;

- отсутствие базы данных высокопрофессиональных педагогов.

Глава 7. Оценка качества образования

При реализации образовательных программ дошкольного, среднего, технического и профессионального образования важным компонентом является оценка его качества. Главным критерием качества ДВО является удовлетворенность родителей качеством предоставляемых услуг.

Результаты исследования, проведенного в Казахстане с использованием международной шкалы оценки качества ECERS-R, показали средний уровень качества предоставляемых услуг дошкольными организациями.

Система государственного контроля направлена на отмену введения новых административных барьеров в части ведения бизнеса.

Введен уведомительный порядок, однако упрощение процедуры проверки, исключение лицензирования привели к низкому качеству услуг ДВО. В связи с этим вводятся альтернативные варианты оценки качества предоставляемых услуг ДВО, в том числе через совершенствование национальной системы оценки качества.

В среднем образовании используется комплекс инструментов для оценки и мониторинга качества обучения. В рамках обновленного содержания внедрена система критериального оценивания учебных достижений обучающихся.

C 2022 года введен национальный инструмент оценки качества образования – мониторинг образовательных достижений обучающихся (далее – МОДО). МОДО является независимым от организаций образования страновым систематическим наблюдением за качеством обучения.

В 2022 году МОДО проведен среди обучающихся 4-х и 9-х классов в форме комплексного тестирования по трем направлениям: грамотность чтения, математическая грамотность, естественнонаучная грамотность.

В рамках МОДО проведено анкетирование обучающихся, педагогов и руководителей организаций образования. По результатам МОДО Национальной академией образования имени Ы. Алтынсарина подготовлен комплексный анализ в разрезе школ и методические рекомендации по улучшению качества образования.

Казахстан также продолжает участие в международных сопоставительных исследованиях PISA, TIMSS, PIRLS, ICILS для мониторинга учебных достижений на страновом уровне и в сравнении с другими странами.

В 2021 году законодательно закреплена норма о введении профилактического контроля без посещения в форме государственной аттестации, которая в 2022 году проведена в 2363 организациях образования, из них в 130 детских садах, 835 школах и 772 организациях ТиПО.

В ходе контроля выявлены следующие системные недостатки: несоответствие рабочих учебных планов требованиям ГОСО, категорий действующих учителей Типовым квалификационным характеристикам должностей педагогов, фактических данных показателям НОБД, отсутствие индивидуальных учебных планов и программ для детей с ООП, недостаточное оснащение учебными предметными кабинетами и лабораторным оборудованием и др.

Организациям образования, не прошедшим государственную аттестацию, предоставлено время не более одного года для устранения нарушений и приведения образовательной деятельности в соответствие с требованиями законодательства Республики Казахстан в области образования.

В целях системного повышения качества знаний школьников с 2021 года проводится исследование "PISA для школ" (PISA-based Test for Schools). В 2021 году прошел валидационный этап в 200 организациях образования, отобранных ОЭСР, а в 2022 году 33628 15-летних обучающихся 1000 организаций страны приняли участие в основном исследовании (отчет – до конца 2023 года).

Цель "PISA для школ" заключается в проведении внешней оценки на уровне отдельной школы. По итогам тестирования каждая организация образования получает индивидуальный или групповой аналитический отчет от ОЭСР об уровне функциональной грамотности в сравнении с другими школами страны и мира.

Вместе с тем, в оценке качества образования имеются следующие проблемы:

- в регионах не ведется планомерная работа по реализации рекомендаций по итогам международных и мониторинговых исследований;

- отсутствуют региональные системы независимого оценивания на уровне управлений образования для принятия превентивных мер;

- высокая потребность в специалистах по оцениванию и разработке тестов;

-действующие инструменты внешней оценки образовательных достижений обучающихся не в полной мере соответствуют международным стандартам для корреляции данных и проведения анализа;

-процессы внутреннего и внешнего обеспечения качества не систематизированы, отсутствует единый рамочный документ, соответствующий международным стандартам, по оценке качества образования для применения всеми стейкхолдерами образования;

-излишняя бумажная отчетность при осуществлении государственного контроля;

-воздействие человеческого фактора при составлении плана проверок.

Раздел 3. Обзор международного опыта

Казахстану наиболее интересен опыт передовых и соседних государств по развитию образования. Так, проанализированы стратегии некоторых государств.

Оценка качества дошкольного воспитания и обучения

Согласно данным ОЭСР, возврат инвестиций в раннее развитие детей составляет 7-10 % ежегодно за счет экономии средств на последующее корректирующее образование, повышение производительности труда, рост налоговых платежей и снижение преступности. Исследование PISA, проведенное в Казахстане в 2018 году, подтверждает, что получение дошкольного образования положительно влияет на дальнейшие успехи детей. Этот тренд также подтверждается другими международными исследованиями (TIMSS, PIRLS и др.).

В целях разработки стандартов и индикаторов качества многие страны используют существующие шкалы, разработанные ведущими университетами мира для исследования и оценки качества образовательных услуг.

В Новой Зеландии качество дошкольных организаций оценивается на основе педагогики взаимоотношений, в США и Австралии (Dalli et al, 2011) на основе процесса аккредитации.

В России разработана национальная оценка качества, в Германии свой инструмент оценки, который адаптирован для самостоятельного использования педагогами. В некоторых штатах США также разработаны свои показатели качества.

Качество и результативность педагогического процесса определяются через критерии воспитательного компонента. Гуманность, самостоятельность и индивидуальность — это главные принципы педагогики всех стран мира. Для азиатских стран свойственно в воспитании детей большое почитание традиций.

В Казахстане первым шагом на пути к трансформации системы ДВО было принятие в 2021 году Модели развития дошкольного воспитания и обучения.¹ Реализация Модели предусматривает улучшение качества путем определения измеримых критериев, обеспечение удовлетворенности родителей качеством образовательной деятельности.

Восстановление потерь в знаниях обучающихся

Мировой опыт показывает важность принятия ответных мер для восстановления национальных систем образования после пандемии. Особенного внимания требуют дети из социально уязвимых семей. Отсутствие своевременных мер по восстановлению потерь в знаниях в системе школьного образования приведет к возрастанию доли слабоуспевающих обучающихся на других уровнях или росту численности молодежи NEET.

108 стран мира сообщили о пропущенных в среднем 47 днях очного обучения из-за закрытия школ в 2020 году, что эквивалентно примерно одной четверти учебного года.² В этой связи каждая страна пытается восполнить (наверстать) упущенные знания и разработать системные меры, которые позволят не только решить текущие проблемы образования, но и послужат профилактикой будущим вызовам. В Великобритании запущена национальная программа репетиторства, разработанная для того, чтобы помочь учащимся восполнить потери в обучении. В США запущен корпус репетиторов Теннесси – программа, в рамках которой студенты организаций ТиПО занимаются в парах со школьниками, чтобы сократить потери в учебе из-за COVID-19.

Данный опыт по привлечению студентов в качестве репетиторов применим и в Казахстане. В рамках задач по восполнению потерь в знаниях будут предусмотрены меры по оказанию помощи студентами нуждающимся обучающимся.

Развитие дистанционного обучения

При реализации дистанционного обучения страны выходили из ситуации по-разному, используя и адаптируя различные решения в зависимости от уровня их цифровой и инфраструктурной готовности до начала пандемии. Несколько стран (Сингапур, Франция, Южная Корея) использовали национальные LMS решения, разработанные за много лет до пандемии. Китай адаптировал приложение DingTalk под нужды дистанционного образования, которое изначально разработано для бизнес-сообщества страны. Программы по организации учебного процесса и проведения синхронных онлайн-уроков, как Zoom, Skype, MS Teams, Google Classroom, использовались практически повсеместно во всех странах, включая Казахстан. Странами был накоплен огромный объем цифровых образовательных ресурсов. Казахстан также наращивает цифровой образовательный контент и в количественном плане, охватив онлайн-уроками все классы и предметы, и в качественном русле.

Сельские школы в развитых странах широко используют возможности дистанционного обучения для облегчения взаимодействия между учителями, учащимися и их семьями и оптимального использования ресурсов. Например, в США большинство сельских школьных округов предлагают учащимся дистанционные курсы по предметам, не доступным в школе, такие как двойное зачисление, восстановление кредитов, курсы профессионального и технического образования.

Таким образом, дистанционное обучение в Казахстане получит дальнейшее развитие и нормативное правовое обеспечение как часть возможного формата обучения с обеспечением контроля качества образования.

Развитие сельских школ

В мире проблемы инфраструктуры сельских школ часто решаются через стратегическое соединение сельских школ с другими школами и сотрудничество в рамках кластеров школ. Кластеринг стал популярным подходом развития и поддержки во многих странах из-за широкого спектра возможностей: обмен опытом и ресурсами (в т.ч. учителями), профессиональные сообщества учителей и многое другое. Например, в Испании соседние сельские школы часто действуют как единая административная единица. В Шанхае (Китай) между городскими и сельскими районами действует внутрирегиональная программа обмена педагогическими кадрами, методами обучения и управления учителями. Отделы образования сельских округов заключают контракт с городскими школами, которые берут на себя обязанность формулировать образовательную стратегию сельской школы, разработать новую систему управления школой, представить качественные образовательные ресурсы для повышения качества работы администрации сельских школ.

Данный международный опыт может применяться в Казахстане для сокращения разрыва в качестве среднего образования между городом и селом в рамках проекта "Шефство сильных школ над школами с низкой результативностью".

Совершенствование процессов разработки учебников

Государственная система одобрения школьной учебной литературы функционирует в большинстве стран. В ограниченном количестве государств учебники допускаются к использованию в школах без экспертизы, однако с процедурой сертификации издательства и их продукции (Италия, Франция, Финляндия и др.). Продолжительность срока разработки учебника и его дальнейшего внедрения в учебный процесс зарубежных стран варьируется от 3 до 6 лет. К примеру, в Японии – 4 года, во Франции – 6 лет, в Гонконге, Сингапуре, Канаде, Литве и Греции – минимум 2 года без учета тиражирования и доставки.

В Японии, Канаде, Эстонии и Латвии в качестве экспертов учебников выступают педагоги школ и преподаватели вузов, в Германии – эксперты-предметники, владеющие методами социологических исследований. Принятая система возмещения расходов в Европейский Союз позволяет привлекать для проведения экспертизы учебных материалов высококвалифицированных экспертов, оплата труда которых сопоставима с вознаграждением авторов частных издательств.

Таким образом, международный опыт показывает, что среди основных факторов, влияющих на качество учебников, можно выделить наличие перспективного планирования экспертизы учебных изданий, повышение зарплаты экспертов учебной литературы. В стране принимаются и будут продолжены меры по повышению качества учебников в соответствии с международным опытом в части вопросов по привлечению качественных экспертов и проведению экспертизы учебников.

Пересмотр работы психологических служб в школах

Школьные психологические службы сегодня существуют во многих странах мира. В настоящее время в мире насчитывается порядка 80 тыс. школьных психологов (в 48 странах). Зарубежная практика школьной психологической службы строится на основе двух возможных моделей организации, принципиальное отличие которых заключается в том, где работает школьный психолог – в школе (образовательной организации) или вне школы (в консультациях, центрах психолого-педагогической и медико-социальной помощи, психологическом кабинете при районных или городских отделах органов местного самоуправления и т.д.). Более того, мировая практика показывает, что одной из действенных мер создания безопасной среды в организациях образования является школьная служба примирения, деятельность которой основана на активном участии самих обучающихся под руководством педагогов и психологов в разрешении различного рода конфликтов.

Развитие профессионализма педагогов

В Сингапуре, Гонконге, Эстонии, Финляндии, Канаде и других развитых странах учитель повышает свой профессиональный уровень не только в рамках формального обучения, но также неформально, участвуя в тренингах, вебинарах, мастер-классах, взаимодействуя с коллегами, участвуя во внутренних формах обучения в школе. В целом в мире непрерывное профессиональное развитие педагога реализуется не только педагогическими вузами, а также провайдерами повышения квалификации. В этот процесс вовлечены школы. Все эти факторы действуют сообща, исходя из концептуального подхода к процессу профессионального развития: на этапах отбора в педагогические вузы, педагогической подготовки, входа в профессию, начального этапа преподавания и собственного профессионального развития.

В отчете ОЭСР 2021 года отмечается, что преподаватели ТиПО могут испытывать особые трудности с получением доступа к возможностям обучения для развития своих профессиональных навыков и знаний по преподаваемой отрасли. По сравнению с преподавателями общеобразовательных дисциплин, преподаватели специальных дисциплин и мастера производственного обучения могут получить особую пользу от обучения на рабочем месте или предприятии соответствующей отрасли. В Англии исследования по развитию профессиональных знаний педагогов доказали, что для преподавателей специальных дисциплин очень важно взаимодействовать с отраслью и улучшать свои отраслевые знания. 10 % преподавателей Англии сохранили свою работу в индустрии, чтобы поддерживать свои профессиональные знания и навыки в актуальном состоянии.

В этой связи в ТиПО в целях повышения качества преподавания будет внедрен международный опыт системы подготовки и повышения квалификации педагогов таких стран, как Сингапур, Япония, Китай и принцип совместного профессионального развития.

Продолжится внедрение практико-ориентированных курсов повышения квалификации (60 % теории и 40 % практики на производстве) с обязательной стажировкой педагогов на действующих предприятиях. В целом программа курсов повышения квалификации будет направлена на повышение эффективности и качества организации образовательного процесса колледжа
по международным требованиям.

В международной практике профессиональный стандарт "Педагог" служит методологической основой для системы подготовки и развития педагогических кадров, оценки труда педагога и его сертификации. Он регулярно обновляется с учетом реформирования системы образования. В разработке профессионального стандарта участвуют практикующие педагоги и эксперты.

В странах ОЭСР 30 % директоров школ обучаются педагогическому лидерству. Во многих странах, к примеру, в США, отток педагогов давно признан международной проблемой. В некоторых штатах США 40 % молодых педагогов покидают профессию в первые два года после трудоустройства. В странах ОЭСР каждый десятый педагог покидает школу. Для решения данной проблемы США предприняли программы по привлечению наставников к начинающим педагогам, что позволило решить проблему, а в некоторых регионах страны добиться 100 % сохранения молодых педагогов после реализации данных программ.³

Данный международный опыт применим в Казахстане в свете реализации поручения Главы государства по проведению повышения квалификации педагогов один раз в три года, а также Концепции обучения в течение всей жизни. Кроме того, в стране действует профессиональный стандарт "Педагог", который актуализируется с учетом новых реалий.

Развитие дуального обучения

Дуальное обучение, как показывает практика европейской системы образования, является продуктом тесного взаимодействия образовательных организаций и работодателей. Обучающийся уже на ранних этапах обучения включается в производственный процесс в качестве работника предприятия.

Дуальная система подготовки рабочих в значительной степени характерна для англосаксонской системы производственных предприятий, связана с высокой корпоративной независимостью и кроме Германии активно развивается в Австрии и Швейцарии.

В европейских странах одним из основных видов профессиональной подготовки рабочих являются чередующееся обучение или переподготовка типа "школа – предприятие" с различными сроками обучения (2-4 года) для лиц в возрасте 15-25 лет. Как правило, обучение осуществляется в центрах профессиональной подготовки, где учащиеся осваивают теоретический курс, совмещая его с практикой на предприятии (Дания, Португалия, Германия, Финляндия, Швейцария, Нидерланды).

Организация профессиональной подготовки и ее финансирование строятся на началах социального партнерства. Модель дуальной системы профессиональной подготовки стала результатом объединения интересов всех заинтересованных сторон учебного процесса: учащихся, работодателей, государства. Основные издержки на профессиональную подготовку на производстве несут работодатели. Большая часть этих средств идет на выплату стипендий ученикам, остальная – на организацию профессионального производственного обучения. Предприятия могут устанавливать объем и качество начального и непрерывного профессионального образования, государство же лишь определяет уровни квалификационных стандартов для выпускников и предоставляет средства на обучение.

В Казахстане будет применен международный опыт по проведению профессиональной подготовки на производстве за счет финансовых средств работодателей и продолжится их участие в определении содержания образовательных программ, траектории и сроков обучения.

Мировые тенденции развития системы дополнительного образования обучающихся

В разных странах для обозначения деятельности, предлагаемой в свободное время вне школы, используются различные термины "дополнительное образование", "неформальное образование", "внешкольное образование", "программы свободного времени" и т.д.

Практически во всех европейских странах развивается активная политика неформального образования, как одной из наиболее гибких и новаторских форм внешкольной деятельности.

В Финляндии за рамки школьного образования вынесена работа с детьми в спортивных клубах, художественных, музыкальных школах и т.д. Дополнительное образование в школе бесплатное, вне школы – платное (исключение – талантливые дети, за них платят спортивные клубы или фонды).

В течение года детям предлагаются на выбор три любые курса – спортивные или художественные, музыкальные или литературные и др.

В Германии, Скандинавии, Франции, Канаде и США функционируют школы полного дня, где предоставляются различные образовательные возможности и созданы условия для всестороннего развития ребенка. В школах полного дня утреннее обучение происходит по стандартной программе, после полудня школьники могут принять участие в любой дополнительной образовательной деятельности на выбор.

В Японии создана разветвленная сеть неформального образования: детские культурно-просветительные центры, спортивные клубы. Существует бесплатная практика обязательного участия каждого школьника в дополнительных занятиях, не входящих в школьную программу (но по выбору) по физической культуре, художественному творчеству и национальным видам искусства. Кроме того, в каждом жилом квартале организуется дополнительная работа с учащимися: хоровые занятия, игра на музыкальных инструментах, бальные танцы, ведение домашнего хозяйства и т.д.

В Китае главный акцент делается на развитие базовых характеристик личности, которые необходимы человеку в жизни для его самореализации в самых разных направлениях; культурно-исторического образования как средства поддержания национальной идентичности, оперативной адекватной реакции, мобильности; приобщения к национальным традициям через вовлечение в реальные дела.

В мире существует практика создания крупных центров, направленных на привлечение внимания детей, молодежи, общественности к науке через выставки, музеи и научно-образовательные программы. Цель данных центров, парков, детских профильных лагерей – побуждение детей к изучению и развитию своих знаний в сфере науки и технологий, подготовка поколения будущих ученых, инженеров и тесная связь между общественностью и наукой.

В Казахстане качество отношения к дополнительному образованию детей напрямую зависит от культурного капитала семьи, формируется установками родителей по поводу образования ребенка и желательных способов проведения досуга. Поэтому наряду с размещением государственного заказа на дополнительное образование детей необходимо активизировать работу по информированию и повышению мотивации родителей к включению детей в дополнительное образование через разнообразные форматы взаимодействия; разрабатывать программы дополнительного образования, содержание и форматы которых учитывают индивидуальные особенности и потребности детей.

Таким образом, учитывая международный опыт, будет активизирована работа по информированию и повышению мотивации родителей к включению детей в дополнительное образование через разнообразные форматы вовлечения детей в кружки и секции, которые будут учитывать индивидуальные особенности и потребности детей.

________________________________________________

¹ Постановление Правительства Республики Казахстан от 15 марта 2021 года № 137 "Об утверждении Модели развития дошкольного воспитания и обучения"

² Аналитическое резюме. Что дальше? Уроки по восстановлению сектора образования: результаты опроса министерств образования в условиях пандемии COVID-19. 2021 год. http://uis.unesco.org/sites/default/files/documents/national_education_responses_to_covid-19_exec_summary_ru.pdf

³ "Международное исследование преподавания и обучения TALIS-2018: первые результаты Казахстана", 2019 год: Национальный отчет, первый том

Раздел 4. Видение развития образования Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы

На основе результатов реформ и инициатив, реализованных в предыдущие годы, новое видение развития образования заключается в переориентации с приоритетных ранее системных проблем в образовании и проблем педагогического сообщества на обучающегося и его потребности.

Ключевым ориентиром системы образования на ближайшие семь лет станет создание в организациях образования условий для того, чтобы не только поднимать уровень образованности человека, но и создать атмосферу, которая будет способствовать формированию высоконравственной и всесторонне развитой личности, обладающей ключевыми компетенциями выпускника, способного реализовать творческий потенциал в динамичных социально-экономических условиях, как в собственных жизненных интересах, так и в интересах казахстанского общества.

Новые траектории развития образования на 2023 – 2029 годы будут основываться на модели педагогической поддержки обучающегося, где педагог выступает фасилитатором образовательного процесса, позволяя ребенку самостоятельно познавать мир, раскрывать собственный потенциал и приобретать знания с учетом личных интересов и потребностей.

Концепция позволит осуществить переход от текущего состояния образования в другое, качественно отличное от предыдущего. Таким образом, траектории развития образования в 2023 – 2029 годах будут предусматривать переход:

- от разрывов в качестве образования, связанных с местом проживания и социальным статусом, к выравниванию доступа к качественному образованию (центры компетенций дошкольных организаций, опорная школа, центры компетенций, "цифровой учитель", летняя школа, ротация кадров и другие механизмы);

- от дефицита качественной образовательной инфраструктуры к обеспечению объектами, соответствующими современным санитарным нормам, безопасности, стандартам оснащенности;

- от дефицита педагогических кадров к конкуренции за место педагога (усиление требований к претендентам для поступления на педагогические специальности, конкурсный прием на работу, сертификация начинающих педагогов и др.), обеспечению высокого статуса педагога, качественному менеджменту в образовании путем назначения и аттестации;

- от традиционных программ обучения к подготовке обучающихся к будущему (через актуализацию ценностного аспекта содержания образования, направленность учебных программ на формирование глобальных компетенций, эмоционального интеллекта, критического мышления, основ предпринимательской и финансовой грамотности обучающихся; профильная дифференциация и индивидуализация обучения, широкие и гибкие возможности выбора направлений обучения);

- от локального фокуса казахстанского образования к повышению востребованности и конкурентоспособности казахстанского образования и его выпускников на внешних рынках (обеспечение системности, преемственности и непрерывности образования, инклюзивность, равный доступ к качественному образованию для всех);

- от жестких методов внешнего контроля к системному обеспечению качества образования и мерам, которые будут направлены на профилактику, представление рекомендаций для устранения причин и условий совершения правонарушений действующих норм законодательства в области образования.

Раздел 5. Основные принципы и подходы

Концепция основывается на следующих принципах:

1) равенство прав всех на получение качественного образования;

2) доступность образования всех уровней для населения с учетом интеллектуального развития, психофизиологических и индивидуальных особенностей;

3) приоритет гражданских и национальных ценностей, жизни и здоровья человека, свободного развития личности;

4) уважение прав и свобод человека;

5) непрерывность процесса образования, обеспечивающего преемственность его уровней;

6) демократический характер управления образованием, прозрачность деятельности системы образования.

Для осуществления намеченной траектории Концепция выделяет 7 основных направлений, в рамках которых определены основные подходы, стратегии и тактики достижения намеченного пути.

Направление 1. Создание равных стартовых возможностей

Параграф 1. Расширение доступа к дошкольному воспитанию и обучению

Для осуществления комплексного перехода к высокому качеству образовательных услуг и обеспечения равного доступа детей от 2 до 6 лет к качественному ДВО будут приняты действенные меры. Прежде всего, это открытие новых мест за счет размещения государственного образовательного заказа в частных дошкольных организациях, расширения действующей сети путем использования дополнительных площадей, в т.ч. на первых этажах жилых домов и других помещений. Для максимального учета потребности населения в ДВО будет пересмотрен механизм размещения государственного заказа. Обязательным условием планирования размещения государственного заказа в дошкольных организациях станет прогноз демографических показателей территориальных единиц (район, микроучасток), региональных миграционных потоков и рождаемости.

Государственная политика в системе ДВО направлена на обеспечение доступности и создание равных стартовых возможностей для получения качественного образования для детей из разных социальных групп и слоев населения. На основе сформированной социальной карты в информационной системе "Социальная помощь" автоматически отражается уровень трудной жизненной ситуации каждой семьи. Под категорию детей, подлежащих государственной социальной поддержке, попадают дети из семей категории Д, Е (кризисный и экстренный уровень состояния неблагополучия семьи). Сведения об индексе благополучия семьи в Цифровой карте семьи обновляются на постоянной основе. За счет постановки на очередь с дальнейшим предоставлением бесплатного горячего питания дети из социально уязвимых слоев населения получат доступ к ДВО.

Повысятся требования к безопасности пребывания детей в дошкольных организациях, оснащению развивающей предметно-пространственной среды и благоустройству независимо от форм собственности, а также будут созданы комфортные условия, в том числе обеспечение питьевой водой, санитарией и гигиеной. В этой связи будет проведен мониторинг материально-технического обеспечения дошкольных организаций с дальнейшим приведением в соответствие с учетом изменений подходов к организации их деятельности.

Во всех дошкольных организациях будут созданы условия для инклюзивного образования. Национальным научно-практическим центром специального и инклюзивного образования совместно с педагогами будет продолжена работа по разработке Типовых учебных программ дошкольного воспитания и обучения для детей с ООП, учебно-методических пособий для педагогов.

В целях обеспечения прозрачности и снижения коррупционных рисков при постановке в очередь и выдаче направления в дошкольные организации будет создана единая база очередности на основе НОБД через интеграцию региональных информационных систем. Требования к региональным информационным системам постановки на очередь будут унифицированы и усилены, в т.ч. через интеграцию с НОБД, обязательный аудит, LMS, блокчейн, введение обязанности провайдера по вводу информационной системы в промышленную эксплуатацию в течение первого года и прохождение аттестации. Интеграция позволит присваивать ребенку при поступлении в дошкольные организации универсальный ID, сохраняющий его уникальный цифровой след на протяжении всей образовательной траектории.

Параграф 2. Модернизация содержания в дошкольных организациях в рамках Модели развития дошкольного воспитания и обучения

В рамках реализации Модели развития дошкольного воспитания и обучения в Казахстане проводится трансформация системы, предусматривающая изменение содержания в соответствии с МСКО-2011 (ЮНЕСКО, 2013 год). Обеспечивается комплексный подход для поддержания познавательного, физического, социального и эмоционального развития ребенка, направленный на приобретение базовых жизненных навыков, необходимых для его обучения в начальной школе и социализации в обществе. Улучшится оснащение дошкольных организаций учебными изданиями и дополнительными образовательными ресурсами, в т.ч. в электронном формате.

Будет повышено качество ДВО через определение критериев и разработку инструментов оценки качества образования.

Дошкольные организации используют методики и технологии обучения, инновационные формы, методы, приемы организации образовательного процесса в соответствии с индивидуальными особенностями развития и потенциальными возможностями воспитанников. Создается безбарьерная развивающая среда, трансформируемые игровые и тематические зоны, ориентированные на поддержку индивидуальности и субъектности ребенка, развития жизненно необходимых физических, социальных, эмоциональных, коммуникативных, познавательных навыков.

Для реализации учебных программ ДВО большое значение отводится созданию предметно-пространственной среды. Развивающая предметно-пространственная среда обеспечивает максимальную реализацию образовательного потенциала пространства дошкольных организаций и прилегающей территории для построения процесса воспитания и обучения, ориентированного на предоставленную возможность свободного выбора детьми предметов, игр, видов активности, участников совместной деятельности и общения.

В рамках реализации Модели в дошкольных организациях обеспечиваются благоприятные безопасные комфортные условия, обновлено программное содержание, осуществлено нормативное правовое обеспечение процесса воспитания и обучения.

В результате ожидается целостное развитие ребенка, который эмоционально, бережно относится к окружающему миру, имеет представления о природных явлениях, живой и неживой природе, умеет видеть красоту окружающего мира, с навыками экологического поведения в быту и природе.

Будет обеспечена целостность процесса раннего развития ребенка на основе гармоничного сочетания современных теорий с национальными особенностями. Немаловажными являются открытость дошкольного образования и вовлечение родителей непосредственно в процесс воспитания и обучения, осуществление поддержки семьи по вопросам воспитания и обучения детей, охране и укреплению их здоровья, а также поддержки образовательных инициатив со стороны родителей. При организациях образования с учетом потребностей родителей будут созданы консультационные пункты в целях социальной психолого-педагогической поддержки родителей, дети которых не охвачены ДВО.

Задачи образовательных областей ГОС ДВО должны реализовываться через организацию доступной предметно-пространственной среды, когда ребенок может самостоятельно выбирать те занятия, которые ему интересны на данный момент.

Параграф 3. Повышение эффективности управления сферой дошкольного воспитания и обучения на основе лидерства

В меняющемся мире важна способность педагога развиваться, слушать и слышать детей, задавать вопросы, искать доказательства, критически анализировать их и проводить творческие эксперименты. Педагоги должны быть активными исследователями и создателями новых форм работы с детьми, инновационными и ответственными.

Важным условием повышения уровня менеджмента дошкольных организаций является повсеместное внедрение принципов лидерства. Продолжится работа по транслированию передового опыта в рамках Модели ДВО.

Формирование кадрового потенциала призвано обеспечить соответствующий образовательный уровень педагогов, повышение их квалификации через внешнюю систему обучения (курсы повышения квалификации) и внутреннюю – систему методической работы.

Методисты дошкольных организаций должны оказывать помощь педагогу в выявлении точечных проблем в его практике, совершенствовать профессионализм педагогов через предоставление возможности обмена опытом, повышение квалификации в условиях обновления целей и содержания ДВО, содействовать изучению интересов детей для организации совместного с родителями выбора развивающих программ для ребенка.

Необходим комплексный подход к решению вопроса повышения качественного уровня подготовки педагогов дошкольных организаций с участием вузов и колледжей. Образовательный уровень педагогов должен соответствовать требованиям Профессионального стандарта "Педагог", на формирование и развитие которых должна быть направлены образовательные программы.

Образовательные программы педагогических факультетов вузов и колледжей должны предусматривать подготовку кадров по действующим нормативным правовым актам, обеспечить методическую базу для реализации программ воспитания и обучения, прохождение педагогической практики студентами. Для единства теории и практики в подготовке кадров должно быть обеспечено взаимодействие вузов и колледжей с дошкольными организациями по вопросам раннего развития детей.

Направление 2. Формирование сознательного и всесторонне развитого гражданина через систему среднего образования

Параграф 1. Совершенствование содержания среднего образования

В 2021 – 2022 учебном году завершено внедрение обновленного содержания образования, основанного на изменении ГОС среднего образования, учебных программ и планов, методик преподавания и обучения, введении системы критериального оценивания.

Дальнейшее совершенствование содержания среднего образования будет осуществляться через определение концептуальных и методологических основ.

Научно-теоретической основой создания современной модели образования являются личностно-деятельностные и компетентностные подходы, ориентированные на реализацию концептуальных идей гуманистической парадигмы.

Реализация компетентностного подхода в содержании образования страны значима, так как показатели обучающихся на международных исследованиях TIMSS, PISA, которые определяют уровень функциональной грамотности обучающихся, сравнительно низкие.

Компетентностный подход включает в себя основной концепт деятельностного подхода – "учение через деятельность" и усиливает его требованием о том, что ученик должен уметь применять освоенные знания на практике.

STEM-подход является расширением и модификацией интегрированного формата личностно-деятельностного и компетентностного подходов в контексте требований инженерно-технологического тренда системы образования, т.е. инновационной составляющей новой парадигмы развития данной сферы.

Реализация на практике новой методологии образования, личностно-деятельностного, компетентностного подходов и интегрирующий их инновационный потенциал STEM-подхода предполагает трансформацию содержательно-методических основ школьного образования.

Содержание образования нацелено на формирование предметных, метапредметных и ключевых компетенций выпускника школы.

Совершенствование содержания образования предполагает: снижение учебной нагрузки на обучающегося, упор на академические знания, развитие функциональной грамотности, ориентацию содержания на развитие навыков и компетенций с учетом потребностей обучающихся, повышение эффективности обучения по естественно-математическим предметам на основе STEM-подходов, а также усиление воспитательного компонента на основе национальных ценностей и культуры казахского народа.

В целом, структурные основы действующего ГОСО, учебных планов и программ сохранятся. Вносятся изменения в содержание целей обучения и в ожидаемые результаты по учебным предметам. В ГОС начального, основного среднего и общего среднего образования пересматриваются ценности, которые будут интегрированы в систему целей обучения и долгосрочный план по реализации Типовой учебной программы каждого предмета. В содержании будет усилен акцент на реализацию полиязычного образования, на обеспечение поэтапного и уровневого усвоения казахского, русского и иностранного языков.

В учебных программах предусматриваются дополнительные часы на повторение и закрепление учебного материала по предметам в рамках вариативных часов. Все Типовые учебные планы и программы пройдут обязательную экспертизу и апробацию до их внедрения. Программы будут внедряться поэтапно.

Так, в школах с казахским языком обучения первоклассники изучают "Казахский язык", во 2-м классе в программу включается "Русский язык", в 3-м – "Английский". В школах с русским языком обучения в 1-м классе изучают "Казахский язык" и "Русский язык", с 3-го класса добавляется "Английский язык". Основным принципом обучения является развитие четырех видов речевой деятельности (аудирование, говорение, чтение и письмо). Обучающиеся 5-8-х, 10-х классов вне зависимости от языка обучения будут сдавать экзамен по учебному предмету "Казахский язык", в 10-11-х классах вводится дополнительно 1 час на изучение предмета "Английский язык" с делением на группы, что позволит свободно владеть казахским/английским языками обучения.

Будет проработан вопрос по введению отдельного учебного предмета "Мировая литература" с 5-го по 11-й классы в школах с казахским языком обучения.

В содержании учебной программы предмета "География" будет усилен казахстанский компонент. В целях совершенствования содержания школьного исторического образования в учебных программах по предметам "История Казахстана" и "Всемирная история" будут пересмотрены хронология, периодизация исторических фактов и сведений.

Преподавание предметов ЕМН реализуется через содержание учебных предметов "Естествознание", "Математика", "Алгебра", "Геометрия", "Алгебра и начала анализа", "География", "Биология", "Физика" и "Химия". При этом основной задачей является формирование у обучающихся навыков и компетенций, основанных на междисциплинарном, творческом, проектном подходах к обучению, сохранении преемственности, расширении и углублении знаний о естественно-математических предметах, усилении межпредметной связи.

В содержание учебного курса "Глобальные компетенции" для 5-9-х классов включен раздел "Безопасность жизнедеятельности", который направлен на обеспечение безопасности жизни и здоровья человека, на сохранение индивидуальности, права на личную жизнь и неприкосновенность, защиту от буллинга и насилия.

Предмет "Начальная военная и технологическая подготовка" будет переименован в "Начальную военную подготовку". В содержании учебного предмета будет усилена практическая часть, увеличено количество часов на изучение раздела "Основы безопасности жизнедеятельности".

Программа основной школы будет направлена на предпрофильную подготовку и продолжение обучение в колледжах или старшей школе. В старших классах будет осуществляться целенаправленная и углубленная подготовка выпускников к продолжению обучения в вузах.

Организациям образования будет предоставлена самостоятельность в выборе инноваций через внедрение лучших отечественных и мировых практик, разработку и внедрение вариативных программ.

Внедрение инновационных способов преподавания предметов реализуется через электронные платформы для педагогов и обучающихся, что приведет к цифровизации всего учебного процесса.

Содержательные платформы, качественные учебники и учебно-методические комплексы, использование планшетов в учебном процессе позволят последовательно и системно развивать навыки по формированию у обучающихся функциональной грамотности, обеспечат наглядность, доступность, индивидуальность материалов, самостоятельность школьников.

Во всех классах будет 100 %-й охват инвариантных предметов цифровыми учебниками, имеющими мультимедийный (аудио, видео), интерактивный контент и функции с элементами геймификации.

В результате повысится конкурентоспособность обучающихся, усовершенствуется учебно-воспитательный процесс, снизится нагрузка на детей, педагогов, повысится качество образования в целом.

Процесс разработки и тиражирования учебников и УМК передан в конкурентную среду. В результате используемые учебники разработаны 20-ю издательствами. Государство регулирует качество учебных изданий через обязательную экспертизу и одобрение альтернативных учебников, а также через предъявление и проверку обязательных требований к структуре и содержанию учебников и УМК и процедуру внутрииздательской экспертизы.

Внедрение альтернативных учебников в начальных классах позволит повысить вариативность образования и качество учебников в ближайшие годы.

Внедряется система ранней профориентации школьников для выбора будущей профессии. В результате внедрения должности "педагог-профориентатор" в школах более 4 тыс. педагогов-профориентаторов приступили к своим обязанностям и обеспечивают комплекс действий по выявлению у школьников склонностей к определҰнным видам профессиональной деятельности.

Для работы педагогов-профориентаторов будут разработаны методические рекомендации, определены концептуальные основы развития профориентационной работы в организациях среднего образования.

Развитию интеллектуального потенциала детей и выбору будущей профессии будут способствовать сетевые школы, которые реализуют единую специализированную общеобразовательную учебную программу. Во всех регионах будут функционировать инженерные школы имени К. Сатпаева, IT-школы имени О. Жаутыкова, гуманитарные школы имени Абая.

Планируется внедрение проекта "Цифровой учитель" по восполнению потерь знаний обучающихся с низкой успеваемостью, а также из социально уязвимых семей путем организации дополнительных занятий в режиме онлайн по основным предметам. Проект обеспечит реализацию адаптивной методики обучения через информационную систему с учетом индивидуальных особенностей обучения слабоуспевающих детей.

Повышению качества образовательных услуг в сельских МКШ, сокращению разрыва между городом и селом будет способствовать проект "Цифровая сельская школа". В рамках проекта сельские МКШ будут обеспечены востребованными квалифицированными педагогами, которые будут проводить уроки в дистанционном формате. Будет решен вопрос дефицита педагогов по предметам "Химия", "Физика", "Математика", "Английский язык" и др. Национальная академия образования имени Ы. Алтынсарина обеспечит методическое и методологическое сопровождение, Национальный центр повышения квалификации "Өрлеу" – подготовку педагогов для работы в цифровом формате. Значительно укрепится информационно-коммуникационная инфраструктура МКШ.

В целях повышения эффективности управления школой будет усовершенствована система внутришкольного контроля, где особое внимание уделяется повышению уровня профессиональной компетентности субъектов контроля, прежде всего за счет передачи контрольных полномочий заместителям директоров школ, методическим объединениям учителей. Разработано положение внутришкольного контроля с указанием цели, теоретических подходов, критериев оценки и методики обработки результатов. Постоянный анализ и оценка на основе контроля успешных результатов и недостатков по направлениям внутришкольного контроля позволит повысить качество деятельности управления школой и достичь высоких результатов. В вопросах повышения качества знаний детей будет использован внутренний ресурс каждой школы. Педагоги, кроме традиционных методик и приемов, будут применять методы "исследования урока", "исследования в действии", посещать уроки, предоставлять обратную связь, осуществлять совместное планирование и модерацию уроков и т.д.

Параграф 2. Доступность среднего образования для детей с особыми образовательными потребностями

В организациях среднего образования будет создана инклюзивная образовательная среда на эргономичной основе, включая физическую безбарьерную благоприятную среду, методические, кадровые и другие ресурсы, обеспечивающие качественное и доступное образование.

Обновление квалификационных требований для педагогов, работающих в условиях инклюзивного образования (учителя-предметники, педагоги, педагоги-ассистенты и др.), будет осуществляться на основе профессионального стандарта "Педагог".

Для реализации специальной психолого-педагогической поддержки детей с ООП будет совершенствоваться нормативная правовая база в части разработки и утверждения общеобязательных минимальных стандартов базовой инфраструктуры зданий и помещений для специальных организаций образования.

Открытие ПМПК будет осуществляться из расчета 1 на 50 тыс. детского населения. Исходя из потребности будут открыты 34 ПМПК: в 2023 году – 15, в 2024 году – 14, в 2025 году – 5.

Расширится сеть кабинетов ПМПК на 26 единиц до конца 2025 года, кабинетов специалистов психолого-педагогического сопровождения в школах более чем на 200 единиц до конца 2029 года.

Кроме этого, реализация государственного образовательного заказа сократит очередность и увеличит охват детей с ООП специальной психолого-педагогической поддержкой.

Планируется создание целостной системы раннего выявления и коррекционной помощи детям с различными нарушениями здоровья, разработка и утверждение программы по раннему развитию детей для КППК и РЦ.

Будет прорабатываться система образовательного маршрута лиц (детей) с ограниченными возможностями по принципу "от колыбели до профессии".

Система образовательного маршрута ребенка с ООП предусматривает сопровождение ребенка с рождения до получения профессии и его трудоустройства. Данный подход позволит сохранить преемственность уровней образования и дальнейшего гарантированного трудоустройства лиц (детей) с ООП.

Одним из основных принципов государственной политики в сфере образования является обеспечение непрерывности процесса образования, обеспечивающего преемственность его уровней. С целью соблюдения данного принципа будут разработаны модель непрерывной системы инклюзивного образования (детский сад, школа, колледж, вуз), программы ранней профориентации, предпрофессиональной и профессиональной подготовки обучающихся с ООП.

Координирующим центром научно-методологического сопровождения организаций образования всех уровней по вопросам инклюзивного образования станут Национальная академия образования имени Ы. Алтынсарина, а по вопросам специального образования – Национальный научно-практический центр развития специального и инклюзивного образования.

Параграф 3. Развитие инфраструктуры и модернизация школ

Во исполнение Дорожной карты по реализации Предвыборной платформы Президента в целях решения проблем трехсменного обучения, аварийных школ и дефицита ученических мест к 2026 году планируется ввод 1,5 млн новых ученических мест.

В рамках проекта "Комфортная школа" в период с 2023 по 2025 годы будет построена 401 новая школа на 841374 ученических места (2024 год – 482 тыс. мест, 2025 год – 360 тыс. мест).

При этом планируется обеспечить применение единых стандартов строительства школ с полным набором учебного оборудования и мебели, c современным эстетически привлекательным внешним видом школьного пространства, с обеспечением режима безопасности школьников и педагогов, также соответствие площадей и количества кабинетов согласно ГОСО. Также предусмотрено строительство "под ключ" по особому порядку (сокращение сроков строительства, недопущение удорожания).

Школы будут иметь отдельные блоки для начальных классов, для основной и средней школы с размещением столовых, спортивных залов. Предусматривается установление индивидуальных шкафчиков для обучающихся, мобильных парт-трансформеров на каждого ученика. Все помещения школы, мебель будут организованы и оборудованы согласно требованиям эргономики, отвечающим учебным, материальным и духовным потребностям обучающихся и педагогов для комфортной, безопасной и эффективной организации процесса обучения.

Кроме того, в рамках реализации других механизмов (трансфертов общего характера, бюджетного инвестиционного проекта, ГЧП, за счет средств Фонда поддержки инфраструктуры образования, государственного заказа в частных школах) в 2023 – 2025 годах планируется ввод более 660 тыс. новых ученических мест.

Будут разработаны правила определения частного партнера и заключения договора государственного частного партнерства в области образования.

Кроме того, в 2026 – 2029 годах планируется ввод ежегодно более 160 тыс. новых ученических мест.

В период с 2023 по 2025 годы предусмотрена модернизация 3000 школ по 6 направлениям (ежегодно по 1000 школ). До конца 2023 года в рамках модернизации 1000 школ планируется проведение капитального ремонта в 111 школах, текущего ремонта в 507 школах, приобретение 793 предметных кабинетов для 559 школ, обновление мебели в 541 школе, модернизация 282 школьных столовых и 639 школьных библиотек, а также улучшение условий безопасности в 505 школах.

В период с 2023 по 2029 годы предусмотрено открытие не менее 7000 современных школьных кабинетов робототехники, химии, биологии, физики, STEM.

В период с 2023 года планируется ежегодное проведение капитального ремонта не менее 200 школ.

В соответствии с подпунктом 2-7) статьи 5 Закона Республики Казахстан "Об образовании" разработаны Правила распределения, расходования, мониторинга и отчетности средств Фонда поддержки инфраструктуры образования (далее – Фонд).

Распределение средств Фонда осуществляется согласно приоритетному перечню объектов среднего образования, строительство и (или) реконструкция (строительство пристройки) которых осуществляется за счет средств Фонда.

Средства Фонда расходуются на строительство и (или) реконструкцию (строительство пристройки) объектов среднего образования, за исключением расходов, связанных с разработкой проектно-сметных документаций, прохождением необходимых экспертиз, выделением земельных участков; строительством инженерно-коммуникационной инфраструктуры к объектам среднего образования, удорожанием сметной стоимости строительства и (или) реконструкции объектов среднего образования (строительство пристройки), ранее профинансированных за счет Фонда.

Уполномоченный орган будет ежемесячно проводить мониторинг поступлений средств в счет Фонда.

В целях совершенствования норматива подушевого финансирования предусмотрено внесение изменений в Методику подушевого финансирования в части:

- уточнения размера коэффициента mp с 2023 года в целях приведения в соответствие с Законом Республики Казахстан "О пенсионном обеспечении в Республике Казахстан" на всех уровнях образования;

- включения в норматив организаций среднего образования увеличения заработной платы гражданских служащих с 2022 года на 23 % согласно изменениям, предусмотренным постановлением Правительства от 31 декабря 2015 года № 1193 "О системе оплаты труда гражданских служащих, работников организаций, содержащихся за счет средств государственного бюджета, работников казенных предприятий";

- пересмотра коэффициентов доплат за проживание в зоне экологического бедствия в разрезе зон экологического бедствия, предусмотренных Законом Республики Казахстан "О социальной защите граждан, пострадавших вследствие экологического бедствия в Приаралье";

- включения нормы расходов на приобретение и доставку учебников и средств, выделяемых на оказание финансовой материальной помощи определенным категориям обучающихся в организациях среднего образования.

- исключения корректирующих коэффициентов при расчете объема финансирования для организаций среднего образования в организационно-правовой форме "Государственные предприятия на праве хозяйственного ведения" (согласно Закону Республики Казахстан "О государственном имуществе" государственное предприятие на праве хозяйственного ведения является коммерческой организацией).

Данные изменения предусматривают улучшение условий финансирования для всех организаций среднего образования, в том числе и частных.

Вместе с тем, Министерством введены дополнительные требования к поставщикам образовательных услуг посредством заключения договора присоединения по размещению государственного заказа о необходимости обеспечения оплаты труда педагогов, являющихся работниками Поставщика, не ниже предусмотренных системой оплаты труда гражданских служащих, работников организаций, содержащихся за счет средств государственного бюджета, работников казенных предприятий, утвержденной Правительством от 31 декабря 2015 года № 1193.

Кроме того, в целях повышения стимулирования поставщиков образовательных услуг к привлечению квалифицированных педагогических кадров, Министерством планируется ввод ранжирования школ по квалификационным категориям педагогического персонала, то есть осуществить градацию школ по уровням: низкий, средний, высокий. Соответственно, объем подушевого финансирования будет различаться в зависимости от квалификационного уровня педагогического состава школы, а также прорабатываются вопросы по обеспечению дополнительного контроля по качеству образования.

Министерство не прекращает работу по совершенствованию норматива и предпринимает меры по согласованию различных подходов и предложений с заинтересованными государственными органами, с учетом возможностей государственного бюджета.

Направление 3. Интеграция молодежи в обучение и на рынок труда

Параграф 1. Обеспечение качественного и безбарьерного доступа технического и профессионального образования

Подготовка специалистов будет осуществляться в соответствии с прогнозными потребностями рынка труда. При этом организации ТиПО должны стать центральным хабом для профессиональной самореализации молодежи с предоставлением всех образовательных услуг с гибкой формой обучения, в том числе краткосрочного обучения.

Для обеспечения качественного и безбарьерного доступа к ТиПО продолжится работа по полному охвату желающих выпускников 9-х классов бесплатным обучением в организациях ТиПО по востребованным специальностям через увеличение объема государственного заказа на подготовку кадров с ТиПО до 150 тыс. мест к 2026 году. Также будет увеличена целевая подготовка кадров по заявкам предприятий с обязательством трудоустройства (ежегодно более 10 тыс. абитуриентов). С целью повышения качества подготовки кадров будет проработан вопрос увеличения норматива подушевого финансирования ТиПО в два раза.

Обучающимся 10-11-х классов параллельно с основной учебой предоставится возможность получения рабочей квалификации на базе колледжей. Для привлечения молодежи в систему ТиПО усилится профориентационная работа среди обучающихся школ через проведение профессиональной диагностики, профессиональных проб и ознакомление с профессиограммами, в том числе на основе Атласа новых профессий Казахстана.

Продолжится работа по социальной поддержке студентов Для этого увеличится размер стипендии студентов в 2 раза. Студенты будут обеспечены местами в общежитиях, в том числе за счет ввода новых мест.

В целях развития личности обучающегося, расширения возможности его дальнейшего трудоустройства планируется внедрение академической мобильности обучающихся в колледжах внутри страны. Будут приняты меры по развитию сетевой формы подготовки кадров. Сетевая форма подготовки кадров будет осуществляться на основании договора о сетевом взаимодействии между отраслевыми ассоциациями работодателей, предприятиями и организациями ТиПО в части проведения теоретической подготовки, производственной практики и (или) учебной практики, лабораторных, практических занятий.

Продолжится подготовка на базе организаций высшего профессионального образования преподавателей специальных дисциплин и мастеров производственного обучения, в том числе из числа выпускников организаций ТиПО.

Для улучшения качества системы оценки знаний студентов будет внедрена академическая честность в организациях ТиПО.

Продолжится работа по обеспечению равных условий и безбарьерного доступа для лиц с ООП. К 2025 году планируется создать условия для инклюзивного образования во всех государственных организациях ТиПО.

В рамках развития движения Abilympics, как инструмента профессиональной ориентации и развития инклюзивного образования, будет проведена совместная работа с НПП "Атамекен", работодателями для решения вопроса трудоустройства лиц с ООП.

Будет продолжена работа по расширению взаимодействия с WorldSkills International, WorldSkills Europe.

Для качественной подготовки национальной сборной страны к международным чемпионатам WorldSkills будут организованы тренировочные лагеря по принципу "подготовки спортсменов к олимпиаде" на базе спонсоров-партнеров и организаций ТиПО. Ежегодно будет расширяться перечень компетенций для проведения региональных и республиканского чемпионата WorldSkills.

В результате принимаемых системных мер Казахстан планирует войти в ТОП-20 стран по итогам чемпионата мира WorldSkills-2025 в общекомандном зачете.

Будет сделан особый акцент на раскрытии творческого и предпринимательского потенциала обучающихся.

Колледжи станут центрами притяжения молодежи, содействующими их социальному и личностному развитию, активизации инновационной и предпринимательской деятельности, раскрытию их творческого потенциала, развитию жизненно важных навыков (soft skills), принятию решений через деятельность комитетов по делам молодежи, студенческих парламентов, клубов по интересам, спортивных и иных кружков. Колледжи также будут консультировать и информировать молодых людей о государственных программах и проектах для молодежи, оказывать консультационную и юридическую помощь.

Будут созданы 100 бизнес-инкубаторов при организациях ТиПО за счет средств бизнеса, которые будут способствовать развитию предпринимательских навыков у студентов.

Параграф 2. Модернизация содержания и повышение качества технического и профессионального образования

Продолжится работа по методологической поддержке и сопровождению организаций ТиПО при внедрении стандартов WorldSkills в учебный процесс и разработке рабочих учебных программ, проведении профориентации, курсового обучения педагогов и демонстрационного экзамена по требованиям WorldSkills.

Продолжится работа по расширению академической самостоятельности в определении содержания образования и сроков обучения совместно с работодателями. В целях формирования единой информационной среды учета и качества образовательных программ продолжится работа по ведению реестра образовательных программ и совершенствованию процесса их экспертизы.

Продолжится совершенствование и обновление образовательных программ, где будут предусмотрены модули, направленные на развитие предпринимательских навыков, ключевых гибких навыков (soft skills).

Продолжится работа по совершенствованию кредитной системы обучения с учетом принципов европейской кредитной технологии.

Продолжится актуализация классификатора специальностей и квалификаций ТиПО с учетом требований работодателей и Атласа новых профессий.

С 2023 года начнется работа по разработке учебников на казахском языке по специальностям и квалификациям с учетом обновления содержания образования (2023 год – 180, 2024 год – 180, 2025 год – 180).

В Типовых учебных программах по общеобразовательным дисциплинам ТиПО будут решены задачи по формированию общей культуры личности, созданию основ функциональной грамотности обучающихся, адаптации молодежи к жизни в обществе. Обучающиеся организаций ТиПО будут участвовать в международных сопоставительных исследованиях PISA-2025, PISA-2029, направленных на определение уровня функциональной грамотности 15-летних обучающихся.

При трудоустройстве выпускников, в первую очередь, решающее значение имеют навыки и уровень квалификации молодого специалиста. В качестве дополнительного документа к диплому об образовании будет выдаваться карта компетенций выпускника. Карта компетенций выпускника отображает уровень профессиональной подготовки и владения теми или иными компетенциями, требуемыми для выполнения трудовых функций по профессии.

Для работодателей карта компетенций выпускника станет шаблоном, представляющим детальные критерии оценивания достижения результатов обучения, освоенных студентами в рамках профессиональных компетенций.

Параграф 3. Обновление условий и вовлечение работодателей в техническое и профессиональное образование

Будет продолжена работа по привлечению в организации ТиПО специалистов с производства. При этом школа наставников при НПП "Атамекен" продолжит обучение наставников с производства педагогическим навыкам.

Кроме того, для обеспечения рынка труда квалифицированными кадрами будут организованы курсы повышения квалификации и обучение руководителей организаций ТиПО, в том числе в рамках международной стипендии "Болашак".

Продолжится работа по укреплению взаимодействия с работодателями для дальнейшего расширения дуального обучения и развития шефства предприятий над организациями ТиПО.

Также будут продолжены совместно с НПП "Атамекен" мероприятия по развитию школы наставничества в целях качественной организации профессиональной практики студентов в рамках дуального обучения (обучение педагогическим навыкам).

Усилится роль попечительских советов по вопросам приоритетных направлений развития организаций ТиПО. Предприятия примут активное участие в проведении соревнований WorldSkills, организации профессиональной практики обучающихся, обучении основам предпринимательских навыков, привлечении молодежи к активному образу жизни, а также в дальнейшем трудоустройстве выпускников.

Для получения достоверной и полной информации о занятости и трудоустройстве выпускников будет осуществлена интеграция информационных систем заинтересованных государственных органов.

Продолжится дальнейшее развитие Национальной системы квалификаций. Будет внедрена система признания квалификаций. Промежуточная и итоговая аттестация обучающихся будет проводиться в форме демонстрационного экзамена. Выпускники будут подтверждать квалификации через центры признания квалификаций.

Параграф 4. Повышение финансовой устойчивости и целевая поддержка организаций технического и профессионального образования

Продолжится работа по укреплению МТБ государственных организаций ТиПО, в том числе за счет средств бизнеса. Колледжи будут модернизированы и оснащены современным оборудованием, в том числе за счет средств бизнеса.

Получит развитие коммерциализация организаций ТиПО путем создания учебных хозяйств и мини-предприятий (поля, фермы, теплицы и др.). Организации ТиПО будут предоставлять на платной основе услуги и реализовывать товары, выпускаемые в учебно-производственных мастерских, хозяйствах, на учебных полигонах. К 2028 году 50 % колледжей (2023 год – 20 единиц, 2024 год – 33 единицы, 2025 год – 36 единиц, 2026 год – 62 единицы, 2027 год – 67 единиц) будут иметь собственные учебные хозяйства и мини-предприятия. Для этого будет осуществлен переход организаций ТиПО на гибкую организационно-правовую форму.

При организациях ТиПО, оснащенных в рамках проекта "Жас маман", создаются центры компетенций для реализации программ по подготовке, переподготовке и повышению квалификации кадров по профилю специальности, подготовки участников чемпионатов WorldSkills, проведения профессиональных проб для обучающихся школ, системы сертификации выпускников и специалистов.

Параграф 5. Цифровизация технического и профессионального образования

В целях обеспечения равных прав, доступности государственных услуг и прозрачности процедуры распределения государственного образовательного заказа продолжится повсеместная цифровизация государственных услуг. Увеличится перечень доступных государственных услуг и доля организаций образования, охваченных государственными услугами через портал электронного Правительства.

На ежегодной основе будут оцифровываться данные выпускников с возможностью вывода электронного диплома в мобильном приложении электронного правительства eGov mobile.

Продолжится работа по развитию дистанционного обучения в организациях ТиПО. Организации ТиПО имеют возможность переводить студентов на дистанционное обучение независимо от их форм обучения и курсов обучения. Студенты могут обучаться дистанционно, не превышающем 20 % от времени за весь период обучения, за исключением академических часов, предусмотренных на организацию производственного обучения и профессиональную практику.

В организациях ТиПО будет внедрено онлайн-обучение с определением перечня конкретных специальностей по направлениям бизнеса, управления и права, информационно-коммуникационных технологий, туризма и гостеприимства и установлены общие требования к организациям образования, в том числе получение отдельного приложения к лицензии на ведение образовательной деятельности.

Будут проработаны меры по модернизации цифровой инфраструктуры (обновление компьютерного парка, мультимедийных и интерактивных средств обучения, разработка систем управления обучением, проведение международной сертификации) и развитию цифровых навыков кадрового состава (сертифицированные тренинги).

Продолжится проведение хакатон-соревнований, где командам необходимо за короткое время разработать прототип продукта (веб-сервис, информационную систему или программу и др.) для решения определенных проблем, с которыми сталкивается бизнес.

Таким образом, будет сформирована база инновационных проектов, которые могут быть вовлечены в процессы коммерциализации или стать основой дальнейших научно-исследовательских разработок.

Продолжится работа по совершенствованию практических цифровых навыков обучающихся посредством проведения чемпионатов по IT-компетенциям в рамках движения WorldSkills и на базе созданных центров компетенций по IT-направлениям.

В результате принятых мер к 2030 году доля трудоустроенных выпускников в первый год после окончания учебных заведений ТиПО достигнет 80 %.

Направление 4. Защита прав и интересов детей, обеспечение условий безопасной жизнедеятельности ребенка

Параграф 1. Реализация комплексных мер по обеспечению безопасности детей

В целях предупреждения и создания безопасных условий организации образования (школы, колледжи, дошкольные организации) оснащены системами безопасного доступа, специализированной охраной и контролем с использованием системы контроля прихода и ухода ребҰнка из школы, видеонаблюдения, в т.ч. с выводом к центрам оперативного управления органов внутренних дел, системы сигнализации и оповещения.

Продолжится работа по обеспечению безопасности детей во время их перевозки до школы и обратно домой. До конца 2023 года завершится поставка 396 автобусов, приобретенных путем лизинга, во все регионы страны.

Технические характеристики поставляемых автобусов соответствуют требованиям, предусмотренным действующим законодательством: оборудованы детскими сидениями с ремнями безопасности, аварийным выходом в задней части салона, проблесковыми маячками и опознавательными знаками. В школьном автобусе детей сопровождает специальный сотрудник, закрепленный приказом директора школы. Автотранспорт является безопасным, комфортным для организации перевозок детей, проживающих в отдаленных населенных пунктах, где отсутствует школа.

В целях исключения латентности насилия в отношении детей и среди них ежегодно будут проводиться социологические исследования по определению уровня насилия в отношении и среди несовершеннолетних, уровня правовой защищенности обучающихся.

С целью обеспечения дружелюбной и безопасной образовательной среды, профилактики конфликтных ситуаций продолжится работа по созданию школьных служб примирения.

Будет усовершенствована нормативная правовая база, регулирующая деятельность психологической службы системы образования, разработаны единые стандарты методологического инструментария педагогов-психологов.

Социальная и психолого-педагогическая помощь будет осуществляться через индивидуальную работу с ребенком, внутришкольный учет, а также профилактическую помощь со стороны территориальных комиссий по делам несовершеннолетних и защите их прав, что позволит обеспечить раннее выявление детей "группы риска" и оказание им своевременной помощи, в целом, пресечение негативных явлений в детской среде.

Планируются разработка и внедрение модели деятельности психологической службы и школьных служб примирения. В системе повышения квалификации педагогов, психологов-педагогов, социальных педагогов, членов администрации школ по вопросам организации школьной психологической службы и школьной службы примирения будут применены современные формы ее организации.

Проблема повышенной нагрузки педагогов-психологов решится в рамках реализации подушевого финансирования согласно действующему законодательству, а также путем предоставления им специальных кабинетов.

К проводимой работе также будут активно привлекаться родительская общественность, представители заинтересованных органов и организаций, неправительственного сектора.

Во всех регионах работают уполномоченные по правам детей. Во взаимодействии с Комитетом по охране детей Министерства уполномоченные по правам ребенка будут содействовать созданию условий для безопасного пребывания детей в обществе.

Параграф 2. Охрана прав детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей

В целях реализации права ребенка жить и воспитываться в семье будет внедрена еще одна альтернативная форма семейного устройства детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, – приемная профессиональная семья.

Будут законодательно регламентированы порядок передачи детей в приемную профессиональную семью, требования, предъявляемые к приемным профессиональным воспитателям, программы психологической подготовки, перечень социальных гарантий и выплат и др.

Продолжится развитие сети (трансформация детских домов) центров поддержки детей и психологических служб по оказанию социально-правовой и психолого-педагогической поддержки семьям с детьми, нуждающимися в специальных социальных услугах, а также работа по развитию школ приемных родителей по оказанию правовой и консультационной помощи родителям или заменяющим их лицам.

Планируется создание служб психологической и правовой поддержки воспитанников центров и детей, нуждающихся в специальных социальных услугах, содействия семейному устройству воспитанников данных центров, сопровождения приемных родителей и постинтернатного сопровождения выпускников центров.

С целью сопровождения приемных профессиональных семей и создания условий для успешной адаптации детей в приемных профессиональных семьях, а также оказания психологической, педагогической и иной помощи этим семьям в вопросах воспитания и развития ребенка планируется разработать методические рекомендации по совершенствованию деятельности служб, стандарты сопровождения приҰмных семей, внедрение кейс-менеджмента (индивидуальное сопровождение ребенка).

Будет проводиться поэтапное укомплектование центров поддержки детей психологами, социальными педагогами и работниками.

Параграф 3. Оказание социальной поддержки обучающимся

С целью обеспечения права детей на охрану и укрепление здоровья будет продолжена реализация Дорожной карты по обеспечению школьников качественным сбалансированным питанием на 2021 – 2023 годы, в рамках которой будут утверждены и внедрены единые региональные меню. Будет проведено исследование и по его результатам пересмотрены нормы и рацион питания воспитанников ДО, детских домов и обучающихся организаций ТиПО. Дети дошкольного возраста из социально уязвимых семей будут обеспечены бесплатным питанием в организациях образования, а все учащиеся начальных классов – одноразовым бесплатным горячим питанием.

Все городские школы поэтапно будут переходить на безналичный расчет, обеспечены видеонаблюдением школьных пищеблоков, будет активизирована деятельность бракеражных комиссий. Улучшится МТБ школьных столовых, в том числе за счет ГЧП. Поэтапно будет введена онлайн-оценка качества услуг.

Дети, которые обучаются в частных школах в рамках государственного образовательного заказа, будут обеспечены учебниками, дети из социально-уязвимых семей, обучающиеся в частных школах в рамках государственного образовательного заказа, – школьной формой, питанием, канцелярскими товарами.

Организация загородного детского отдыха будет иметь приоритетное направление. МИО организуют тематические смены летних лагерей для отдыха детей, в т.ч. для детей из социально уязвимых, малообеспеченных семей, детей из "группы риска", детей с девиантным поведением. До конца 2027 года будут созданы 50 детских оздоровительных центров на 18 тыс. мест, которые охватят отдыхом и оздоровлением обучающихся, в т.ч. более 340 тыс. или 70 % от общего количества детей из социально уязвимых, малообеспеченных семей.

В целях обеспечения взаимодействия государственных органов по вопросам охраны прав детей с момента рождения до совершеннолетия, координации деятельности всех заинтересованных государственных органов по вопросам финансирования безопасной и комфортной среды обучения и защиты прав детей разрабатывается методика расчета "Бюджет для детей". Внедрение методики бюджета для детей позволит центральным государственным органам и МИО определить объемы финансирования государством на детей, приоритетность этих расходов и уровень их эффективности.

Параграф 4. Повышение правовой грамотности детей и их родителей

Уровень правовой культуры обучающихся является одним из показателей их потенциала и развития, а также важным критерием правовой защищенности детей в обществе.

Продолжится проведение социологического исследования по определению уровня правовой защищенности детей в возрасте от 10 до 18 лет, в рамках которого планируется оценить текущее состояние правовой грамотности детей в различных сферах их жизни посредством оценки уровня знания детьми своих прав, обязанностей и их практического применения, а также посредством изучения выполнения родителями, учителями, воспитателями и другими лицами, участвующими в воспитании детей, основных положений Конвенции ООН о правах ребенка.

Запланировано ведение национального мониторинга для отслеживания эффективности национальной политики по улучшению положения детей в разных сферах и оценки эффективности принимаемых мер в области обеспечения благополучия детей.

Будет разработана интерактивная карта благополучия детей за счет внебюджетных средств при технической поддержке ЮНИСЕФ.

Планируется организация комплексного межведомственного подхода, объединяющего в единую организационную структуру деятельность специалистов, работающих в различных ведомствах: образовании, здравоохранении, социальной защите, правоохранительных органах.

В целях оперативного реагирования на нарушения прав детей планируется активизация деятельности мониторинговых групп.

Будут приняты меры по развитию детских объединений и детских социальных инициатив "Балалар өкілі". Будет проведен цикл мероприятий для членов Совета лидеров детского самоуправления организаций для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, "Лидерство и достоинство".

Укрепится роль попечительских советов в управлении организациями образования. Планируется внесение дополнений и изменений в Типовые правила организации работы Попечительского совета и порядок его избрания в организациях образования в части расширения полномочий и регламентации избрания кандидатов с целью получения качественного состава и достижения прозрачности процедур выборов. Правила будут разработаны по уровням образования.

Национальным научно-практическим институтом благополучия детей "Өркен" будут проводиться прикладные научные исследования, способствующие обеспечению благополучия казахстанских детей (психологическое здоровье, качество жизни, поиск возможностей для снижения социального неравенства, профилактика рисков в образовательной среде); будет осуществляться научно-методическое обеспечение и информационно-ресурсное сопровождение сферы охраны прав детей; будут организованы курсы повышения квалификации педагогов и сотрудников организаций, осуществляющих функции по защите прав детей, а также родительской общественности.

Направление 5. Воспитание нового поколения казахстанцев

Параграф 1. Развитие общечеловеческих ценностей и эмоционального интеллекта обучающихся

Воспитание подрастающего поколения – главная цель общества, сообщества педагогов и родителей. Привитие любви к родине, уважения и почитания традиций и обычаев предков – главная задача государства. Воспитание подрастающего поколения начинается с семьи, семья закладывает общечеловеческие ценности, формирует устойчивые впечатления об окружающем обществе в ребенке, поэтому семья становится социальным партнером организации образования.

Развитие общечеловеческих ценностей и эмоционального интеллекта обучающихся в рамках формального образования должны основываться на учениях Абая "Толық адам", Шакарима "Ар-ұждан", педагогическом наследии Ахмета Байтурсынова, Миржакипа Дулатова, Жусипбека Аймауытова, Магжана Жумабаева, культурном наследии Ермухана Бекмаханова, Манаша Козыбаева, идеях Акселеу Сейдимбекова о почитании традиций казахского народа и служению своей стране.

Для систематизации вопросов, касающихся воспитания нового поколения, будут разработаны концептуальные основы воспитания в системе непрерывного образования. Осуществляется переход от подхода "проведение мероприятий" к подходу "воспитательная работа на каждом уровне через цели воспитания и проектный подход".

Ценностно-ориентированный подход к обучению и воспитанию станет неотъемлемой частью системы образования, отражающейся в школьном климате, культуре, поведении и отношении всех сотрудников.

Внедрение ценностно-ориентированного подхода требует качественного учебно-методического сопровождения воспитательного процесса в организациях образования с включением современных педагогических технологий по менеджменту класса, социально-эмоциональному обучению, привитию ценностей в содержание программ подготовки и переподготовки педагогов.

Особое значение имеет формирование национальных ценностей у детей, поэтому их воспитание должно осуществляться на основе базовых общечеловеческих и национальных ценностей. Базовые общечеловеческие и национальные ценности рассматриваются как основа духовно-нравственного развития и воспитания личности. Вытекает необходимость в повышении осведомленности подрастающего поколения о национальных ценностях и важности их сохранения. В учебно-воспитательном процессе организаций образования будут культивироваться семейные ценности и важность института семьи. Сохранение семьи является основой стабильности нашего государства. Тем самым, для государства важно сохранение национальных традиций, ценностей и преемственности поколений. В рамках воспитательной работы в организациях образования должны проводиться разъяснительная работа среди подрастающего поколения, популяризироваться ценности семьи.

С целью популяризации семейных ценностей и акцентирования важности ее сохранения в рамках Дня семьи (каждое второе воскресенье сентября) будут проведены региональные конкурсы "Моя семья – творческая семья", "Моя семья – читающая семья", "Моя семья – спортивная семья" и другие с участием советов отцов, советов старейшин, советов матерей, советов бабушек и освещением в средствах массовой информации и социальных сетях. Планируются разработка и утверждение регламента межведомственного взаимодействия по вопросам оказания помощи семьям и лицам, находящимся в зоне риска наступления трудной жизненной ситуации.

Для эффективного участия родителей в вопросах управления организациями образования при школах будут созданы родительские академии.

Продолжится внедрение системы воспитания и обучения обучающихся на основе общечеловеческих ценностей, основанных на тесном взаимоотношении школы и родителей по принципу триады "школа – ребенок – родитель". В совокупности всех этих мер формируется гармоничная система воспитательной работы, направленная на физическое, умственное, эмоциональное и нравственное развитие каждого обучающегося.

С целью эффективной организации воспитательной работы планируются пересмотр положения о классном руководстве и разработка квалификационной характеристики классного руководителя.

На современном этапе развития Казахстана важен ценностный подход к воспитанию у подрастающего поколения патриотизма. Территориальная целостность Казахстана, государственный язык и единство остаются безусловными ценностями казахстанского общества. Воспитательный процесс подрастающего поколения актуализируется через включение таких элементов, как рациональный подход к жизни с акцентом на собственное образование, здоровый образ жизни и профессиональный успех, любовь к своей земле, своему аулу, городу, региону, малой родине, культуре и языку. Доминирующими для казахстанской молодежи должны стать традиционные общечеловеческие ценности, такие как честность, доброта, справедливость, саморазвитие.

В этой связи будут разработаны научно-методологические основы формирования национальных ценностей казахского народа в системе непрерывного образования. Теоретические подходы и базовые ценности образования должны соответствовать потребностям обучающихся, запросам общества, государства и содержанию национальной культуры казахского народа.

В организациях образования целесообразно активизировать работу по идеологическому воспитанию молодого поколения. Идеологическое воспитание подрастающего поколения выступает как возможность создания базиса личности, формирования направленности, определяющей отношение человека к происходящим событиям, культурному и научному наследию, историческим достижениям, понимание человеком себя, своего места в обществе.

Патриотическое воспитание обучающихся осуществляется через вовлечение их в организованную общественную деятельность путем широкого и последовательного членства в детско-юношеских движениях "Жас қыран", "Жас ұлан", дебатном движении "Ұшқыр ой алаңы", школьных и студенческих парламентах и самоуправлении. Детско-юношеские движения "Жас қыран", "Жас ұлан" должны играть ведущую роль в активном участии обучающихся в управлении школой и совместном решении школьных проблем и способствовать формированию творческой личности с активной жизненной и ответственной гражданской позицией, уважения к истории, культуре, обычаям и традициям своей большой и малой родины.

Расширится вовлечение обучающихся в работу клубов по направлениям, планируются создание и развитие молодежных лиг (спортивные, дебатные и т.д.). Привитие подрастающему поколению экологической культуры и здорового образа жизни планируется путем развития эковолонтерства через проекты "Ашық жүрек", "Саламатты жастар", проведение конкурсов "Жас турист" и "Гүлдене бер, Қазақстан". Наряду с этим, запланировано развитие спортивных кружков и секций, в т.ч. по национальным видам спорта, как "асық ату", "тоғызқұмалақ".

Воспитательный процесс в организациях ТиПО продолжится через стимулирование общественной и волонтерской деятельности обучающихся, что приведет к формированию высокой культуры взаимопомощи в рамках волонтерской деятельности и широкое участие в этом процессе каждого обучающегося.

Для понимания человеком себя, своего места в обществе будут разработаны механизмы взаимодействия общественных организаций, органов школьного и студенческого самоуправления, организаций образования и родительской общественности.

Экологическое воспитание, бережное отношение к окружающему миру, привитие экологических ценностей, финансовых и предпринимательских навыков будут осуществляться через комплекс воспитательных мероприятий. Развитие экологической культуры подрастающего поколения должно осуществляться через призму бережного отношения к природе, принципов зоозащиты и поддержки экологических организаций.

Воспитание чувства ответственности за сохранность природы, выработка активной жизненной позиции по восприятию проблемы сохранения окружающей среды станут одними из приоритетных направлений воспитательной работы.

Прогресс цифровых технологий в современном мире оказывает особое влияние на воспитание подрастающего поколения, что требует формирование полезных привычек в отношении кибербезопасности, кибергигиены и киберкультуры детей. Поэтому в планы воспитательных работ организаций образования необходимо включить мероприятия по формированию экологичной цифровой культуры обучающихся. Так, планируются разработка и внедрение мер по защите детей от информации и материалов, наносящих вред их духовному развитию.

В рамках расширения кадровых ресурсов в области воспитания для повышения уровня управленческого менеджмента в организациях образования необходим пересмотр функциональных обязанностей и компетенций специалистов, осуществляющих воспитательную работу.

Параграф 2. Развитие способностей ребенка по интересам через дополнительное (неформальное) образование

Основная задача системы дополнительного образования – это предоставление детям более широкого спектра услуг для их всестороннего развития.

Поэтапное увеличение государственного образовательного заказа на дополнительное образование за счет МИО создаст конкуренцию между государственными и частными организациями, условия для расширения сети кружков и секций в шаговой доступности от места жительства детей как в городах, так и в сельской местности, улучшит качество дополнительного образования детей. МИО примут меры по укреплению МТБ, оснащению современным оборудованием государственных организаций дополнительного образования детей, в т.ч. для создания безбарьерных условий для детей с ООП.

За счет размещения государственного образовательного заказа в частных организациях дополнительное образование детей станет доступным во внешкольных организациях, школах и частных организациях. До конца 2027 года будут построены не менее 100 новых крупных объектов для развития творческого и интеллектуального потенциала детей: дворцы школьников, станции юных техников, детские технопарки, музыкальные и художественные школы. Каждому желающему ребенку будет предоставлена возможность бесплатно посещать спортивные секции или творческие кружки, также по инженерно-техническим, IT-направлениям и программированию и др.

Для расширения спектра услуг в сельской местности будут реорганизованы 87 музыкальных и художественных сельских школ в школы искусств с многопрофильной деятельностью.

В период 2023 – 2025 годов в сельской местности, где создание крупных объектов дополнительного образования нерентабельно, планируется открывать комьюнити-центры или филиалы внешкольных организаций для обеспечения шаговой доступности детей к различным видам кружкам и секциям. Также планируется предусмотреть комьюнити-центры в рамках проекта "Комфортная школа".

В ближайшие три года планируется модернизация 193 внешкольных организаций, проведение капитального ремонта и оснащение МТБ.

В целях популяризации и дальнейшего развития дебатного движения среди школьников МИО будут разработаны региональные планы по обеспечению необходимых научно-методических, организационно-педагогических, информационных условий.

Школьные библиотеки будут трансформированы в дополнительные образовательные площадки с базой электронных информационных ресурсов, в том числе: коллекции оцифрованных документов, веб-сайты, веб-порталы и др.

Проведение анализа по определению образовательных потребностей детей, педагогов, разработка показателей и индикаторов, оценивающих качество услуг по дополнительному образованию детей, разработка образовательных программ, системное повышение квалификации педагогов обеспечат качественный уровень образовательных услуг.

Направление 6. Преумножение профессионального и культурного капитала педагогов

Параграф 1. Создание благоприятных условий для педагогов

Продолжится реализация комплекса мер по материальному и нематериальному стимулированию труда и формированию положительного имиджа педагогов.

По итогам новой системы аттестации 62,4 % педагогов имеют квалификационный уровень "педагог-мастер", к 2029 году данный показатель составит 90 %.

Планируется усиление кадрового потенциала сферы ДВО путем совершенствования системы их подготовки, повышения квалификации и аттестации, повышения социального статуса и заработной платы.

Планируется проработка вопроса повышения заработной платы руководителей организаций дошкольного и среднего образования, ТиПО и их заместителей. Для педагогов, подготовивших победителей-призеров престижных международных олимпиад и конкурсов, будет продолжена выплата единовременного денежного вознаграждения.

МИО будут приниматься поощрительные меры к педагогам, подготовившим победителей, призеров олимпиад, конкурсов, в том числе по робототехнике и программированию.

Профессиональная роль педагога, передающего знания детям, будет углублена через организацию учебной, проектной и исследовательской деятельности, кроме того, педагог выступает в роли консультанта, исследователя, руководителя проектов, "навигатора" в образовательной, в т.ч. цифровой среде. Педагоги будут стимулированы к самообразованию, предполагающему постоянное совершенствование и обновление своей педагогической и методической практики.

Социальное самочувствие и социальный статус педагога возрастут за счет творческого характера работы, автономии в выборе методик, технологий обучения, повышения заработной платы, стимулирующих доплат, расширения круга профессионального развития.

В ТиПО в целях повышения профессионального уровня педагогов будет увеличиваться стажировка педагогов на базе передовых предприятий. Продолжатся меры по увеличению доли специалистов, привлеченных с производства, от общего количества мастеров производственного обучения до 2030 года показатель увеличится до 15 %. Продолжится курсовое обучение педагогов современным методам преподавания на основе международных стандартов, совершенствование института менторства, обобщение и распространение передового педагогического опыта на республиканском уровне, расширится спектр онлайн-курсов. Будет внедрена академическая мобильность педагогов. Кроме того, планируется трансформация аттестации педагогов специальных дисциплин и мастеров производственного обучения.

Параграф 2. Обеспеченность педагогами и модернизация педагогического образования в колледжах

Педагогическое образование имеет особое значение для развития всей системы образования в стране. Качество образования на всех уровнях – дошкольное, начальное, среднее, техническое и профессиональное – зависит, главным образом, от качества педагогического образования.

Колледжи будут обеспечивать педагогов дошкольного образования, начальных классов, а также других некоторых направлений работы организаций образования. В организациях ТиПО будет осуществляться подготовка педагога-ассистента для психолого-педагогического сопровождения и оказания содействия в учебно-воспитательной деятельности обучающихся с ООП.

В подготовке педагогов важную роль играет педагогическая практика. Педагогическая практика в подготовке будущих педагогов обеспечит закрепление и интеграцию теоретических знаний, их профессиональных навыков и компетенций.

В этой связи будет пересмотрен формат практики, который позволит осуществлять адаптацию будущего специалиста, формирование навыков коллаборации и командной работы с коллегами разного возраста, статуса и опыта работы, а также формирование профессионального мышления, профессиональных убеждений, активной профессиональной позиции, навыков рефлексии в отношении собственной профессиональной деятельности.

Новый формат предусматривает рамочный стандарт педагогической практики, который включает компетентностную, технологическую и ментальную готовность специалиста. Колледжи активно взаимодействуют с детскими садами, школами и другими организациями.

Планируются усовершенствование подходов, актуализация содержания и программы обучения педагогов ДВО, особенно по тематике раннего развития и обучения детей. При организациях ТиПО, ведущих подготовку педагогов ДВО, создадутся ресурсные центры (центры компетенции) для обеспечения единства теории и практики в подготовке кадров.

Увеличится количество штатных единиц должности воспитателя в расчете на старшую (дети от 4 лет), предшкольную группы (дети от 5 лет) с целью обеспечения качественно значимых взаимодействий педагога с каждым ребенком для целостного развития, индивидуальной поддержки инициатив ребенка, организации развивающего процесса и среды, дружественной к ребенку, для эмоционального, морального, ментального, психологического благополучия и развития детей.

Выбор профессии педагога должен быть обусловлен непосредственным желанием и предрасположенностью будущего абитуриента работать в данной сфере. Для выявления склонности к педагогике будет проводиться диагностика профессиональных предпочтений школьников, а также предложен комплекс мер по поддержке к поступлению на педагогическую специальность.

В среднее образование привлекут специалистов-магистров и специалистов со степенью PhD, которые пройдут переподготовку при педагогических высших учебных заведениях. Таким образом, широкое развитие получит "боковой вход" в профессию педагога специалистов с опытом работы и образованием в конкретной области, которые пополнят ряды учителей, повышая в целом качественный состав педагогических кадров.

В соответствии с изменившимися реалиями и передовой образовательной практикой планируется внедрение "рамки компетенций педагога" – профессионального стандарта "Педагог", который станет единым ориентиром траектории профессионального развития педагогов всех уровней образования. С учетом профессионального стандарта будут разрабатываться и обновляться образовательные программы, проводиться процедуры сертификации и аттестации, обновляться содержание непрерывного профессионального развития педагога.

Образовательные программы педагогического образования дополнятся дисциплинами по дополнительному образованию детей.

По всем направлениям подготовки педагогов будет предусмотрен модуль по работе с детьми с ООП. Педагоги будут обучены методам организации учебного процесса в инклюзивной среде, адаптации учебных программ и учебных планов с учетом особых потребностей отдельных обучающихся, оценивания, а также определения особых образовательных потребностей детей, психолого-педагогического сопровождения.

Параграф 3. Непрерывное профессиональное развитие педагога

Актуальной задачей является дальнейшее продвижение парадигмы непрерывного профессионального развития педагога, когда каждый этап этого процесса (профориентация; педагогическая подготовка; школа; повышение квалификации) основывается на принципе преемственности и последовательном выполнении своих функций по профессиональному развитию педагога. В соответствии с новой парадигмой планируется углубление концептуальных подходов непрерывного профессионального развития педагога.

Содержание программ курсов повышения квалификации педагогов будет включать оптимальное соотношение предметных, психолого-педагогических, социальных, цифровых и других компетенций, необходимых педагогу для реализации всех видов педагогической деятельности в соответствии с профессиональным стандартом "Педагог".

Будет пересмотрено содержание образовательных программ курсов повышения квалификации педагогов для повышения профессиональной компетентности педагогов. Будут внедряться практико-ориентированные курсы повышения квалификации как основы формирования профессиональных компетенций. Также по предметам будут включены модули, предусматривающие изучение специфики преподавания в инклюзивной среде в рамках реализации всех учебных программ.

Повышение квалификации педагогов для работы в условиях инклюзивного образования будет осуществляться на основе принципа универсального дизайна обучения (умение применять дифференцированные задания, адаптировать учебные программы, организовать необходимую поддержку детям с ООП). Будут разработаны правила сертификации педагогов-ассистентов и программы сертификационных курсов (учет психолого-педагогических особенностей и потребностей детей, умение правильно организовать дифференцированную помощь, знание шрифта Брайля для детей с нарушением зрения, знание дактилологии для детей с нарушением слуха, знание специальных технологий для детей с аутизмом и др.).

Продолжится работа по развитию компетенций педагогов через курсы повышения квалификации (предметные, IT-компетенции, инклюзивные и др.), трансляция лучших практик педагогов на межрегиональном и республиканском уровнях.

Для решения проблемы оттока начинающих педагогов из профессии будет продолжено обучение наставников и лиц с педагогическим образованием, не работавших по специальности и не преподававших длительное время (3 года и более). Эти меры обеспечат решение проблемы потребности в учителях.

Методическая работа в организациях образования тесно связана с профессиональным развитием педагога. В этой связи организациями, занимающимися повышением квалификации, продолжатся посткурсовая поддержка и методическое сопровождение организаций дошкольного и среднего образования. Посткурсовое сопровождение будет выстроено на основе "исследования урока", "исследования в действии", что позволит усилить профессиональное взаимодействие педагогов и фокус на росте академических достижений обучающихся разного уровня успеваемости. В результате методическая работа, направленная на качество образования воспитанников и обучающихся всех уровней, будет связана с качеством деятельности педагогов и обретет постоянный и непрерывный характер.

Будет пересмотрена деятельность областных методических кабинетов с возложением на них функций учебно-методической и научно-методической работы как составной части непрерывного профессионального развития педагога и улучшения качества образования. В этой связи методические кабинеты будут работать под руководством Национальной академии образования имени Ы. Алтынсарина.

Повышение квалификации педагогов будет осуществляться не менее одного раза в три года организациями, соответствующими утвержденным характеристикам качества в рамках внешней оценки качества курсов повышения квалификации, на основе прозрачности и четких индикаторов эффективности обучения педагогов, и основываться на парадигме "обучение на протяжении всей жизни". Будут внедрены требования по подтверждению качества организаций повышения квалификации через прохождение международной аккредитации/сертификации.

При этом линейка форм профессионального развития педагогов будет расширяться на основе запросов самих педагогов и требований профессионального стандарта "Педагог", приоритетов образовательной политики на страновом и региональном уровнях. Это означает, что педагог будет совершенствовать свой профессионализм не только на курсах повышения квалификации, но, в первую очередь, в педагогической среде, через взаимодействие внутри коллектива, через исследования уроков, модерацию, обратную связь, путем улучшения ежедневной практики преподавания, а также в ходе обучения на тренингах, семинарах, мастер-классах различных организаций.

Будут обновлены действующие программы повышения квалификации, разработаны новые образовательные программы. Планируется разработка программ на основе исследований, определяющих индивидуальные потребности руководителей организаций среднего образования по развитию лидерских и управленческих компетенций, с привлечением тренеров бизнес-школ.

Особенное внимание будет уделяться внедрению инновационных практик профессионального развития школьных коллективов на основе общешкольного подхода ("Whole school approach"). Это позволит достигнуть общего целостного понимания инноваций и передовых образовательных практик, поддержки внедряемых методик на уровне руководства школ.

Международные исследования академической успеваемости обучающихся демонстрируют успешность применения форм внутришкольного развития педагогов. Это предполагает взаимное обучение, обмен профессиональным опытом. Такие практики получат свое дальнейшее распространение для повышения качества обучения и роста профессионализма педагогов.

Качество образования неразрывно связано с качеством менеджмента организаций образования. Поэтому будет реализован прорывной проект по созданию республиканского кадрового резерва директоров школ.

Будут созданы широкие возможности для карьерного роста талантливых молодых педагогов, заместителей руководителей организаций образования. Программы обучения будущих директоров будут включать в себя практические кейсы и задания актуального характера. В результате ежегодно будет сформирована республиканская база данных резервистов, доступная для региональных органов управления образованием для привлечения в качестве руководителей и заместителей организаций образования.

Будут организованы зарубежные стажировки для руководителей и педагогов организаций образования в рамках международной стипендии "Болашак".

Будет также создана республиканская база данных высокопрофессиональных педагогов для формирования штата вновь создаваемых организаций образования, восполнения кадрового дефицита. Этой базой смогут пользоваться родители для получения дополнительных образовательных услуг для детей.

Для повышения качества обучения в организациях ТиПО продолжится организация курсов повышения квалификации по управленческим компетенциям, внедрение оценки деятельности руководителей по ключевым показателям эффективности, механизма ротации, рейтинга руководителей. Это позволит сформировать команду современных менеджеров, а также кадровый резерв руководителей ТиПО.

С целью повышения эффективности деятельности организаций образования и качества образовательных услуг, обеспечения эффективного использования профессионального потенциала и управленческого опыта руководителей продолжится ротация первых руководителей государственных организаций образования. Ротация проводится для руководителей, проработавших в одной организации образования 7 лет.

Для обеспечения прозрачности и устранения коррупционных рисков планируется полностью автоматизировать процедуру приема на работу педагогов.

Все эти меры в целом станут основой для совершенствования и повышения уровня профессионализма руководителей организаций образования, педагогов и как результат – повышение качества образования на всех уровнях.

Направление 7. Обеспечение качества образования на системном уровне

Национальная система обеспечения качества – совокупность процессов и процедур, направленных на достижение высокого академического качества, которое состоит из трех составляющих: система внутреннего обеспечения качества, система внешнего обеспечения качества, управление и регуляторные механизмы системы обеспечения качества.

Национальная модель обеспечения качества образования будет иметь четыре уровня:

1) первый базовый уровень представлен системой внутреннего обеспечения качества;

2) второй интегрированный уровень представлен системой внешнего обеспечения качества;

3) третий уровень представлен обеспечением качества для аккредитационных органов;

4) четвертый уровень представлен ответственностью государства по обеспечению качества.

Все субъекты образовательного пространства будут соблюдать национальную модель обеспечения качества.

Организации образования несут ответственность за качество своего образования и его обеспечение, своей образовательной деятельности через систему внутреннего обеспечения качества и формирование культуры качества.

Основными принципами обеспечения качества будут:

1) ответственность организаций образования за качество образования и обеспечение качества;

2) прозрачность деятельности организаций образования и аккредитационных органов;

3) доверие общества и всех заинтересованных сторон результатам обеспечения качества;

4) формирование и поддержка культуры качества на всех уровнях обеспечения качества;

5) функционирование национальной базы данных результатов внешнего обеспечения качества.

Критериями оценки качества дошкольного воспитания и обучения являются:

- соблюдение норм и требований согласно действующим нормативным актам;

- качественная реализация задач учебной программы;

- высокий уровень компетентности педагогов;

- доступность и соответствие среды условиям развивающей предметно-пространственной среды;

- материально-техническая оснащенность дошкольной организации;

- обеспечение безопасности детей;

- вовлеченность родителей в процесс воспитания и обучения.

Приоритетными направлениями обеспечения качества среднего образования на всех его ступенях являются:

- мониторинг образовательных достижений обучающихся;

- системный и сравнительный анализ программ и учебников, учебно-методической литературы;

- усовершенствование содержания начального, среднего, общего среднего образования;

- совершенствование потенциала педагогов.

Параграф 1. Система внутреннего обеспечения качества

Ценности системы дошкольного воспитания и обучения выступают ориентиром в деле воспитания и обучения ребенка от рождения до достижения им пяти (шести) лет в семье, в дошкольной организации образования, в центрах развития детей.

Целями внутреннего обеспечения качества дошкольного воспитания и обучения являются:

- создание условий для безопасного пребывания ребенка в дошкольной организации;

- полноценное развитие детей.

На уровне ДВО организации образования обеспечивают качество воспитания и обучения через предоставление альтернативных развивающих и вариативных индивидуальных методик и технологий обучения.

Определение удовлетворенности родителей качеством оказания образовательных услуг осуществляется через проведение опроса.

Мониторинг проводится с целью обеспечения выполнения требований ГОС ДВО, Типовых правил деятельности дошкольных организаций и других нормативных правовых документов, регламентирующих их деятельность.

В процессе мониторинга ведется наблюдение за развитием детей дошкольного возраста, оценка сформированности навыков и умений у детей в соответствии с возрастными особенностями с последующим внесением педагогом корректирующих действий в план работы.

На уровне среднего образования внутренняя система оценки качества проводится с целью обеспечения выполнения требований ГОСО, Типовых учебных планов, программ и других нормативных правовых документов, регламентирующих образовательную деятельность. Внутренняя система определения успеваемости обучающегося включает критериальное оценивание, состоящее из формативного и суммативного оценивания, и внутришкольный контроль (далее – ВШК).

Переход на критериальное оценивание эксперты ОЭСР оценили как позитивный шаг на пути к модернизации системы образования в целом. Формативное оценивание выполняет формирующую, стимулирующую и мотивирующую функции, определяет соответствие достижений обучающихся целям обучения согласно учебной программе.

Суммативное оценивание по предметам за раздел (далее – СОР) и за четверть (далее – СОЧ) проводится с целью оценки качества освоения обучающимися содержания части или всего объема одной учебной дисциплины после завершения ее изучения и (или) определенного учебного периода (четверть, учебный год) в соответствии с учебной программой.

С целью повышения качества процесса обучения и изучения существующих проблем как у обучающихся, так и у педагогов усилится ВШК, включающий наблюдение, исследование и анализ уроков, которые направлены на улучшение процесса обучения, профессионального роста и развития педагога, а также повышение качества знаний обучающихся.

ВШК охватывает широкий круг вопросов, регулируемых и решаемых самостоятельно в организации образования, осуществляется администрацией организации образования и уполномоченными лицами. Системное представление контроля как элемента единого процесса управления позволяет сформулировать его цели, функции и задачи, требования к планированию, организации и проведению, конкретное содержание и формы контроля, исходя из целей обеспечения высокого качества образовательного процесса.

Таким образом, результаты ВШК будут иметь большое значение в определении соответствия оценок образовательных достижений обучающихся, поставленных педагогом, реальным полученным знаниям и степени обученности детей.

С 2020 – 2021 учебного года учебные достижения обучающихся оцениваются по 100-балльной шкале, соответствующих принятой в международной практике буквенной системе (положительные оценки, по мере убывания, от "А" до "D", "неудовлетворительно" – "F") с соответствующим цифровым эквивалентом по 4-х балльной шкале.

Оценивание учебных достижений обучающихся по балльно-рейтинговой буквенной системе осуществляется на основании приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 18 марта 2008 года № 125 "Об утверждении Типовых правил проведения текущего контроля успеваемости, промежуточной и итоговой аттестации обучающихся для организаций среднего, технического и профессионального, послесреднего образования".

Балльно-рейтинговая буквенная система применяется для оценки учебных достижений обучающихся по программам технического и профессионального, послесреднего образования всех форм обучения.

Перевод оценок в балльно-рейтинговую буквенную систему оценки учебных достижений обучающихся осуществляется в соответствии с Методическими рекомендациями по применению балльно-рейтинговой буквенной системы оценки учебных достижений обучающихся в системе технического и профессионального, послесреднего образования.

Параграф 2. Система внешнего обеспечения качества

Процедуры системы внешнего обеспечения качества направлены на внешнюю оценку эффективности процессов внутреннего обеспечения качества, в том числе дается оценка культуре качества, сформировавшейся в организации образования.

Внешнее обеспечение качества включает оценивание знаний учащихся, аккредитацию или оценку деятельности организации образования и (или) их программ, государственный контроль и общественное доверие.

На уровне ДВО разрабатывается и будет внедрена система независимой национальной оценки качества дошкольного образования (декабрь 2026 года).

На системной основе проводится государственная аттестация, где обеспечивается контроль выполнения ГОС ДВО, учебных планов, программы, соответствия организаций квалификационным требованиям, обеспечения безопасности воспитанников, удовлетворенности родителей качеством услуг.

Будет проработан вопрос контроля соответствия организаций ДВО минимальным требованиям для обеспечения безопасности и качества пребывания детей при открытии ДО.

На уровне среднего образования внешняя система обеспечения качества включает МОДО, государственную аттестацию организаций образования, участие в международных сопоставительных исследованиях, а также прохождение аккредитации на добровольной основе.

Проведение МОДО для обучающихся 4-х и 9-х классов позволит определить уровень освоения учебной программы и функциональной грамотности обучающихся. Также для обеспечения реализации мер по достижению более высоких результатов школьников в национальных и международных исследованиях качества образования процедура МОДО будет аккредитована сертифицированным центром. Таким образом, МОДО будет признанным национальным инструментом оценки качества образования.

По результатам МОДО будет проводиться комплексный анализ, Национальной академией образования имени Ы. Алтынсарина совместно с методическими кабинетами будет оказана методологическая помощь организациям образования с выработкой рекомендаций по улучшению качества образования.

Государственная аттестация будет проводиться в виде профилактического контроля без посещения. Его основными компонентами станут самооценка образовательной деятельности организаций образования, срезы знаний, умений и навыков обучающихся.

Продолжится участие казахстанских школьников в международных сопоставительных исследованиях PISA, TIMSS, PIRLS, ICILS. Для объективной и независимой оценки отдельных школ казахстанские обучающиеся ежегодно будут принимать участие в PISA-based Test for Schools.

Организации образования могут пройти международную аккредитацию.

Лицензирование – одна из форм обеспечения государственных гарантий получения качественного образования. Лицензированию подлежат все школы независимо от вида и формы собственности. До начала образовательной деятельности школы должны получить лицензию. Как государственные, так и частные школы должны соблюдать требования законодательства и обеспечивать качественное образование и безопасность пребывания детей наличием обследования на противопожарную безопасность, медицинского пункта, объекта питания, библиотечного фонда, оснащенности учебных кабинетов и лабораторий, укомплектованностью педагогами с квалификационными категориями. Планируется пересмотр лицензирования образовательной деятельности в части дополнения требованиями к обеспечению безопасности обучающихся.

На уровне ТиПО внешняя система обеспечения качества включает государственную аттестацию организаций образования, МОДО, рейтинг организаций ТиПО, а также аккредитацию на добровольной основе.

Государственная аттестация станет стимулом для организаций образования в повышении качества образования, будет способствовать самостоятельному выявлению проблем и их решению через инструмент самооценки.

Государственная аттестация будет проводиться в виде профилактического контроля без посещения на основе анализа материалов самооценки образовательной деятельности, срезов знаний, умений и навыков обучающихся. При этом будет продолжена профилизация организаций ТиПО, которая дает возможность аккумулирования бюджетных средств, МТБ и педагогических кадров в одной профильной организации ТиПО.

МОДО будет проводиться в целях оценки уровня освоения общеобразовательных дисциплин и (или) профессиональных модулей или общепрофессиональных, специальных дисциплин.

Будет осуществлен переход на лицензирование по специальностям, что значительно расширит возможности по подготовке кадров с ТиПО и оперативному реагированию на требования работодателей.

В целях оценки деятельности организаций ТиПО, создания дополнительного инструмента мотивации и для повышения качества предоставляемых образовательных услуг в системе ТиПО будет продолжена работа по проведению рейтинга организаций ТиПО. Рейтинг будет проводиться по основным показателям организаций ТиПО, таким как качество деятельности организаций ТиПО, качественный состав педагогов, движение контингента, трудоустройство выпускников, взаимодействие с бизнес-сообществом, участие в проектах WorldSkills и др. В результате усилится конкуренция среди организаций ТиПО, которая будет служить основой для принятия управленческих решений, направленных на повышение качества образования.

Критерии оценки деятельности организаций ТиПО с учетом международных требований будут осуществлены на основе результатов анализа Туринского процесса.

Организации ТиПО имеют право проходить аккредитацию, процедуры оценки на соответствие международным стандартам качества или требованиям зарубежных профессиональных сообществ.

На уровне ТиПО будет внедрена новая система итогового оценивания студентов по подходу WorldSkills. Демонстрационный экзамен является одним из видов квалификационного экзамена, так как предусматривает процедуру демонстрации и независимой экспертной оценки практических навыков, уровня знаний и умений выпускника в условиях моделирования реальных услуг и производственных процессов по требованиям (стандартам) WorldSkills.

Выпускники, прошедшие демонстрационный экзамен, получат оценку, которая показывает уровень владения различными компетенциями, что очень ценится среди потенциальных работодателей и, соответственно, повысит конкурентоспособность выпускников.

Управление качеством образования направлено на реализацию единой государственной политики в области образования и включает государственные и институциональные структуры, сообщества организаций образования.

Управление качеством образования осуществляется путем принятия управленческих решений на всех уровнях образования на основании результатов образовательного мониторинга, ежегодного национального доклада о состоянии и развитии системы образования, международных сопоставительных исследований (PISA, PISA-based Test for Schools, TIMSS, PIRLS, ICILS, TALIS), государственного контроля, национальных и международных рейтингов, аккредитации организаций образования и образовательных программ.

Будет разработана Национальная рамка оценивания и мониторинга образования по опыту многих стран мира, систематизирующая все инструменты мониторинга и оценивания качества образования.

Рамка определяет цель, создавая синергию между процедурами оценивания для достижения конечной цели – повышения успеваемости учащихся.

Национальная рамка определит последовательность процессов оценивания и мониторинга на уровне учащихся, организаций образования, педагогов и системы образования в целом.

Данные меры позволят обеспечить соответствие знаний, умений, навыков, ценностных установок и компетенций обучающихся ожиданиям и требованиям общества, а также приближение к мировым стандартам образования

В организациях образования будет развита культура качества как ценности и убеждения участников образовательного процесса о качестве образования и нацеленности на его непрерывное совершенствование. Будет осуществлено развитие культуры качества образования путем модернизации цифровой экосистемы организаций образования и привлечения педагогов и обучающихся на всех уровнях принятия решений, которая будет основана на прозрачности и доступности информационных систем организаций образования, интегрированных с НОБД.

Параграф 3. Формирование культуры качества и академической честности

В организациях образования будет формироваться культура качества, которая понимается и принимается каждым педагогом (воспитателем, учителем, преподавателем), каждым обучающимся, административным персоналом.

Непрерывное совершенствование культуры качества достигается посредством обеспечения качества на всех этапах и процессах деятельности организации образования. Неотъемлемым компонентом культуры качества будет выступать культура академической честности.

Основной задачей организаций образования будет формирование у обучающихся понимания академической честности и принципов поведения в образовательном процессе, развивающих у них честность и ответственность за обучение, которые будут выявляться в выполнении оцениваемых и неоцениваемых видов деятельности; открытости, прозрачности, взаимном доверии, открытом обмене информации и идей между обучающимися и педагогами и приравненными к ним лиц, при выполнении письменных работ (формативное оценивание, СОР, СОЧ), ответах на экзаменах, в исследованиях, выражении своей позиции, во взаимоотношениях с педагогами и другими обучающимися.

Соблюдение принципов академической честности будет развивать у всех участников образовательного процесса личную добропорядочность и ответственность за обучение.

Раздел 6. Целевые индикаторы и ожидаемые результаты

Целевые индикаторы:

1) охват детей качественным дошкольным воспитанием и обучением от 2 до 6 лет (2023 год – 90,2 %, 2024 год – 92,5 %, 2025 год – 95 %, 2026 год – 97,5 %, 2027 год – 99 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100%);

2) доля дошкольных организаций, соответствующих критериям оценки качества воспитания и обучения независимо от форм собственности (2023 год – 20 %, 2024 год – 50 %, 2025 год – 75 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %);

3) доля дошкольных организаций, обеспеченных базовыми источниками питьевой воды, раздельными минимально оборудованными туалетами и базовыми средствами для мытья рук (2023 год – 83,5 %, 2024 год – 94 %, 2025 год – 97 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %);

4) оценка качества школьного образования по результатам теста PISA (по математике средний балл: PISA-2022 – 430 (уровень 2), PISA-2025 – 480 (уровень 2), PISA-2029 – 482 (уровень 3); по чтению средний балл: PISA-2022 – 392 (уровень 1а), PISA-2025 – 450 (уровень 2), PISA-2029 – 480 (уровень 3); по естествознанию средний балл: PISA-2022 – 402 (уровень 1а), PISA-2025 – 490 (уровень 2), PISA-2029 – 492 (уровень 3);

5) сокращение разрыва результатов казахстанских учащихся в международных исследованиях по результатам PISА: между регионами (PISA-2022: математика – 62; чтение – 68; естествознание – 59, PISA-2025: математика – 60; чтение – 66; естествознание – 57, PISA-2029: математика – 58; чтение – 64; естествознание – 55), город/село (PISA-2022: математика – 18; чтение – 22; естествознание – 15, PISA-2025: математика – 16; чтение – 20; естествознание – 13, PISA-2029: математика – 14; чтение – 18; естествознание – 11);

6) доля обучающихся, преодолевших пороговый уровень функциональной грамотности по результатам международного исследования PISA (PISA-2025: математика – 54 %, чтение – 38 %, естествознание – 43 %, PISA-2029: математика – 57 %, чтение – 40 %, естествознание – 46 %);

7) доля государственных дневных общеобразовательных школ, перешедших на подушевое финансирование, от общего количества полнокомплектных школ (2023 год – 38 %, 2024 год – 40,5 %, 2025 год – 45,9 %, 2026 год – 94,2 %, 2027 год – 96,2 %, 2028 год – 96,2 %, 2029 год – 96,2 %);

8) охват детей с ограниченными возможностями развития специальной психолого-педагогической поддержкой и ранней коррекцией (2023 год – 73 %, 2024 год – 85 %, 2025 год – 100 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %);

9) доля организаций образования, создавших условия для инклюзивного образования (в дошкольных организациях: 2023 год – 40 %, 2024 год – 60 %, 2025 год – 80 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %, в организациях среднего образования: 2023 год – 80 %, 2024 год – 90 %, 2025 год – 95 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %, в организациях ТиПО: 2023 год – 70 %, 2024 год – 80 %, 2025 год – 90 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %);

10) доля школ, охваченных высокоскоростным Интернетом (не менее 20 мбит/с – на одну школу, если в школе более 400 учащихся – 1 мбит/с на 20 учащихся) (2023 год – 55 %, 2024 год – 70 %, 2025 год – 85 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %);

11) количество введенных новых ученических мест (2023 год – 137000, 2024 год – 743100, 2025 год – 619900, 2026 год – 160000, 2027 год – 160000, 2028 год. – 160000, 2029 год – 160000);

12) доля основных и средних школ, обеспеченных предметными кабинетами физики, химии, биологии, робототехники, STEM (2023 год – 75 %, 2024 год – 80 %, 2025 год – 90 %, 2026 год – 93 %, 2027 год – 95 %, 2028 год – 97 %, 2029 год – 100 %);

13) доля школ, обеспеченных базовыми источниками питьевой воды, раздельными минимально оборудованными туалетами и базовыми средствами для мытья рук (2023 год – 92,5 %, 2024 год – 96 %, 2025 год – 100 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %);

14) доля трудоустроенных выпускников в первый год после окончания организаций ТиПО (2023 год – 70 %, 2024 год – 72 %, 2025 год – 74 %, 2026 год – 75 %, 2027 год – 77 %, 2028 год – 78 %, 2029 год – 80 %);

15) охват молодежи бесплатным обучением в колледжах по востребованным специальностям (выпускники 9 классов) (2023 год – 80 %, 2024 год – 90 %, 2025 год – 100 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %);

16) доля студентов технического и профессионального образования, обучающихся по государственному заказу, охваченных дуальным обучением (2023 год – 25 %, 2024 год – 28 %, 2025 год – 35 %, 2026 год – 38 %, 2027 год – 39 %, 2028 год – 39,5 %, 2029 год – 40 %);

17) доля колледжей, внедривших систему оценивания WorldSkills в учебный процесс организаций ТиПО (2023 год – 60 %, 2024 год – 80 %, 2025 год – 100 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %);

18) количество созданных центров компетенций, соответствующих международным отраслевым требованиям (стандартам) (2024 год. – 5 единиц, 2025 год – 15 единиц);

19) уровень правовой защищенности детей (2023 год – 87 %, 2024 год – 89 %, 2025 год – 91 %, 2026 год – 93 %, 2027 год – 94 %, 2028 год – 95 %, 2029 год – 96 %);

20) доля воспитанников организаций для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, от общего числа детей данной категории (2023 год – 16,4 %, 2024 год – 16,0 %, 2025 год – 15,0 %, 2026 год – 14,0 %, 2027 год – 13,0 %, 2028 год – 12,0 %, 2029 год – 11,0 %);

21) доля организаций образования, обеспечивших комплексную защиту детей в соответствии с требованиям антитеррористической безопасности (2023 год – 90 %, 2024 год – 100 %, 2025 год – 100%, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %);

22) доля обучающихся, вовлеченных в организованную общественную деятельность, в том числе через ученическое самоуправление и дебатное движение с целью повышения уровня гражданственности и патриотизма (2023 год – 35 %, 2024 год – 40 %, 2025 год – 45 %, 2026 год – 50 %, 2027 год – 55 %, 2028 год – 60 %, 2029 год – 65 %);

23) охват детей дополнительным образованием (2023 год – 81,1 %, 2024 год – 86,3 %, 2025 год – 90 %, 2026 год – 95 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %);

24) доля дневных государственных общеобразовательных организаций среднего образования, подведомственных МИО, создавших условия для занятий спортом (спортивные залы и спортивный инвентарь) (2023 год – 92 %, 2024 год – 95 %, 2025 год – 97 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %);

25) доля педагогов, имеющих профильное образование, от общего количества руководителей, методистов, воспитателей дошкольных организаций (2023 год – 78 %, 2024 год – 81 %, 2025 год – 84 %, 2026 год – 87 %, 2027 год – 88,2 %, 2028 год – 90 %, 2029 год – 92 %);

26) доля педагогов с квалификационным уровнем педагога-мастера, педагога-исследователя, педагога-эксперта и педагога-модератора от общего количества педагогов организаций среднего образования (2023 год – 65 %, 2024 год – 70 %, 2025 год – 75 %, 2026 год – 80 %, 2027 год – 84 %, 2028 год – 87 %, 2029 год – 90 %);

27) количество педагогов естественно-математического цикла, привлеченных в общеобразовательные школы (2023 год – 77419, 2024 год – 81500, 2025 год – 83600, 2026 год – 85700, 2027 год – 87800, 2028 год – 89900, 2029 год – 91800);

28) доля специалистов, привлеченных с производства, от общего количества преподавателей специальных дисциплин и мастеров производственного обучения государственных организаций ТиПО (2023 год – 8,5 %, 2024 год – 10 %, 2025 год – 11,4 %, 2026 год – 12 %, 2027 год – 13 %, 2028 год – 14 %, 2029 год – 15 %);

29) доля организаций образования, прошедших процедуру государственной аттестации, от количества организаций образования, подлежащих аттестации (2023 год – 35 %, 2024 год – 55 %, 2025 год – 75 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 20 %, 2028 год – 40 %, 2029 год – 60 %).

Основные ожидаемые результаты к 2030 году:

1. Равный доступ детей от 2 до 6 лет к качественному воспитанию и обучению.

2. Сокращение разрыва между городом и селом в 1,5 раза согласно результатам международных сопоставительных исследований.

3. Ликвидация трехсменных и аварийных школ, дефицита ученических мест.

4. Для каждого обучающегося созданы условия для развития его творческого, интеллектуального и физического потенциала.

5. 80 % выпускников организаций ТиПО востребованы на рынке труда.

Приложение к Концепции развития дошкольного, среднего, технического и профессионального образования Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы

План действий
по реализации Концепции развития дошкольного, среднего, технического и профессионального образования Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы

№ п/п	Наименование реформ /основных мероприятий	Форма завершения	Срок завершения	Ответственные исполнители
1	2	3	4	5
Глава 1. Создание равных стартовых возможностей
Целевой индикатор 1 Охват детей качественным дошкольным воспитанием и обучением от 2 до 6 лет (2023 год – 90,2 %, 2024 год – 92,5 %, 2025 год – 95 %, 2026 год – 97,5 %, 2027 год – 99 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %)
1.	Предоставление государственных услуг постановки на очередь и выдачи направлений в дошкольные организации на единой базе учета очередности интеграционной платформы НОБД	приказ МП	июль, декабрь 2023 – 2024 годов	МП, МЦРИАП, МИО
2.	Расширение сети дошкольных организаций за счет размещения государственного образовательного заказа в частных дошкольных организациях, расширения действующей сети государственных и частных ДО, в том числе путем использования дополнительных площадей на первых этажах жилых домов и других помещений	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
3.	Создание безопасной образовательной среды в дошкольных организациях в соответствии с санитарно-эпидемиологическими требованиями, требованиями пожарной и антитеррористической безопасности	внесение дополнений в приказ МНЭ от 6 января 2015 года № 4 "Об утверждении форм уведомлений и Правил приема уведомлений государственными органами, а также об определении государственных органов, осуществляющих прием уведомлений"	ноябрь 2023 года	МП, МНЭ
4.	Расширение сети консультационных пунктов для родителей детей, не охваченных дошкольным воспитанием и обучением	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
5.	Разработка методических рекомендаций по проведению мониторинга (стартовый, промежуточный и итоговый) по усвоению детьми содержания типовой учебной программы дошкольного воспитания и обучения	методические рекомендации	апрель 2023 года	МП, РГУ "Институт раннего развития детей" (по согласованию)
6.	Проведение мониторинга (стартовый, промежуточный и итоговый) по определению уровня готовности детей предшкольной группы/класса для обучения в школе	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО, РГУ "Институт раннего развития детей" (по согласованию)
Целевой индикатор 2 Доля дошкольных организаций, соответствующих критериям оценки качества воспитания и обучения независимо от форм собственности (2023 год – 20 %, 2024 год – 50 %, 2025 год – 75 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %)
7.	Проведение курсов повышения квалификации педагогов ДО и методическое сопровождение внедрения критериев оценки качества дошкольного воспитания и обучения	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО, РГУ "Институт раннего развития детей" (по согласованию)
8.	Внедрение системы независимой национальной оценки качества дошкольного образования	инструмент оценки качества ДО	декабрь 2026 года	МП, РГУ "Институт раннего развития детей" (по согласованию)
Целевой индикатор 3 Доля дошкольных организаций, обеспеченных базовыми источниками питьевой воды, раздельными минимально оборудованными туалетами и базовыми средствами для мытья рук (2023 год – 83,5 %, 2024 год – 94 %, 2025 год – 97 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %)
9.	Обеспечение дошкольных организаций безопасной и качественной питьевой водой в соответствии с установленными требованиями санитарных правил и гигиенических нормативов. На объектах, работающих на привозной воде, предусмотреть отдельное помещение с установкой емкостей для хранения запаса питьевой воды	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
10.	Обеспечение в проектируемых, строящихся и реконструируемых ДО в неканализованной и частично канализованной местности расположения санитарных узлов в здании ДО	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
Глава 2. Формирование сознательного и всесторонне развитого гражданина через систему среднего образования
Целевой индикатор 4 Оценка качества школьного образования по результатам теста PISA (по математике средний балл: PISA-2022 – 430 (уровень 2), PISA-2025 – 480 (уровень 2), PISA-2029 – 482 (уровень 3); по чтению средний балл: PISA-2022 – 392 (уровень 1а), PISA-2025 – 450 (уровень 2), PISA-2029 – 480 (уровень 3); по естествознанию средний балл: PISA-2022 – 402 (уровень 1а), PISA-2025 – 490 (уровень 2), PISA-2029 – 492 (уровень 3)
Целевой индикатор 5 Сокращение разрыва результатов казахстанских учащихся в международных исследованиях по результатам PISА: между регионами (PISA-2022: математика – 62; чтение – 68; естествознание – 59, PISA-2025: математика – 60; чтение – 66; естествознание – 57, PISA-2029: математика – 58; чтение – 64; естествознание – 55), город/село (PISA-2022: математика – 18; чтение – 22; естествознание – 15, PISA-2025: математика – 16; чтение – 20; естествознание – 13, PISA-2029: математика – 14; чтение – 18; естествознание – 11)
Целевой индикатор 6 Доля обучающихся, преодолевших пороговый уровень функциональной грамотности по результатам международного исследования PISA (PISA-2025: математика – 54 %, чтение – 38 %, естествознание – 43 %, PISA-2029: математика – 57 %, чтение – 40 %, естествознание – 46 %)
11.	Внесение изменений и дополнений в ГОСО, учебные планы и программы (упор на академические знания, ориентация содержания на развитие навыков и компетенций, обучение на основе подходов STEM, усиление воспитательного компонента)	приказы МП	декабрь 2024 – 2029 годов	МП
12.	Принятие мер по повышению качества учебников (внедрение альтернативных учебников в начальном образовании и др.)	комплекс мер	декабрь 2023 – 2026 годов	МП, МНЭ, РГП на ПХВ "РНПЦЭСО" (по согласованию)
13.	Поэтапная разработка, экспертиза и внедрение электронных учебников и УМК для организаций среднего образования, а также учебных изданий для специальных организаций образования	приказ МП	декабрь 2023 – 2026 годов	МП, РГП на ПХВ "РНПЦЭСО" (по согласованию)
14.	Усиление интенсивности и повышение качества преподавания в старших классах предметов естественно-математического цикла и английского языка за счет увеличения часов	приказ МП	июнь 2023 года	МП, МИО
15.	Внедрение инновационных способов преподавания предметов, перевод необходимых учебных материалов в цифровой формат	перевод необходимых учебных материалов в цифровой формат	сентябрь 2023 года	МП, МЦРИАП, МИО
16.	Запуск программы аренды оргтехники для детей, не имеющих компьютеров, и предоставление возможности получения учениками из социально уязвимых семей компьютеров в безвозмездную аренду	информация в МП	август 2023 года	МЦРИАП, МТСЗН, МФ, МИО
17.	Кардинальный пересмотр подходов к повышению качества экологического образования на всех уровнях образования	отчет	декабрь 2023 года	МП, МЭПР, МНВО, МИОР, МИО
18.	Реализация проекта "Читающая школа"	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
19.	Реализация проекта "Цифровой учитель" для детей из социально уязвимых семей	отчет	декабрь 2023 – 2025 годов	МИО
20.	Разработка базы заданий – сборников исследовательских, практических и творческих задач, учебников и пособий, обучающих видеоресурсов о процессах выполнения математических задач, направленных на развитие функциональной грамотности учащихся	база заданий – сборников, учебников и пособий, обучающих видеоресурсов	август 2024 года	МП, НАО имени Ы. Алтынсарина (по согласованию)
21.	Разработка сборников лабораторных работ, виртуальных лабораторий, симуляций для математического моделирования	сборники лабораторных работ, виртуальные лаборатории, симуляции для математического моделирования	август 2023 года	МП, НАО имени Ы. Алтынсарина (по согласованию)
22.	Реализация проектов "Мобильный учитель" (поддержка и повышение качества обучения в малокомплектных, сельских школах), "Шефство сильных школ над школами с низкой результативностью" и "Қамқор жанұя" (проживание учащихся в семье в населенном пункте)	отчет	декабрь 2023 – 2028 годов	МИО
23.	Привлечение студентов старших курсов педагогических вузов для оказания помощи обучающимся (репетиторство), в том числе и в онлайн-формате, по темам, вызывающим затруднения в освоении	отчет	декабрь 2023 – 2026 годов	МИО, ОВПО (по согласованию)
24.	Распространение передового опыта для сельских учителей, проведение консультаций для обучающихся школ лучшими педагогами страны, победителями республиканского конкурса "Лучший педагог" с использованием онлайн-платформ и цифровых образовательных ресурсов	отчет	ноябрь 2023 – 2026 годов	МИО
25.	Модернизация пришкольных интернатов, улучшение условий пребывания в них	отчет	декабрь 2023 – 2026 годов	МИО
26.	Принятие дорожной карты по решению проблемных вопросов сферы образования региона на 2023 – 2029 годы	дорожная карта	декабрь 2023 года	МИО
Целевой индикатор 7 Доля государственных дневных общеобразовательных школ, перешедших на подушевое финансирование, от общего количества полнокомплектных школ (2023 год – 38,1 %, 2024 год – 40,5 %, 2025 год – 45,9 %, 2026 год – 94,2 %, 2027 год – 96,2 %, 2028 год – 96,2 %, 2029 год – 96,2 %)
27.	Поэтапное внедрение подушевого финансирования в полнокомплектных сельских школах	переход 2561 сельской полнокомплектной школы	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО, АО "Финансовый центр" (по согласованию)
28.	Внесение изменений и дополнений в приказ Министра образования и науки Республики Казахстан от 27 ноября 2017 года № 597 "Об утверждении методики подушевого нормативного финансирования дошкольного воспитания и обучения, среднего образования, а также технического и профессионального, послесреднего, высшего и послевузовского образования с учетом кредитной технологии обучения"	приказ МП	декабрь 2023 года	МП, МФ
Целевой индикатор 8 Охват детей с ограниченными возможностями развития специальной психолого-педагогической поддержкой и ранней коррекцией (2023 год – 73 %, 2024 год – 85 %, 2025 год – 100 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %)
29.	Открытие 34 ПМПК и 26 КППК	ввод объектов	декабрь 2023 – 2025 годов	МИО
30.	Размещение государственного образовательного заказа на специальную психолого-педагогическую поддержку детей с ограниченными возможностями развития	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
31.	Разработка стандартов для создания базовой инфраструктуры специальных организаций образования	стандарт	декабрь 2023 года	МП
32.	Проработка интеграции и предоставления совместного доступа к информационным системам сфер образования, социальной защиты и медицинской информационной системы с целью создания системы раннего выявления и коррекции особых образовательных потребностей детей (на основе данных скрининга ребенка, его психолого-медико-педагогической диагностики и наблюдения специалистами медицинских и дошкольных организаций)	предложения	декабрь 2023 года	МЦРИАП, МП, МЗ, МТСЗН
33.	Укрепление материально-технической базы специальных организаций образования	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
34.	Разработка методических рекомендаций по образовательному маршруту лиц (детей) с особыми образовательными потребностями	методические рекомендации	декабрь 2024 года	МП, РГУ "Национальный научно-практический центр развития специального и инклюзивного образования" (по согласованию)
35.	Разработка модели непрерывной системы инклюзивного образования (детский сад, школа, колледж)	проект модели	декабрь 2024 года	МП
36.	Разработка программ ранней профориентации детей с особыми образовательными потребностями	программы	декабрь 2024 года	МП
Целевой индикатор 9 Доля организаций образования, создавших условия для инклюзивного образования (в дошкольных организациях: 2023 год – 40 %, 2024 год. – 60 %, 2025 год – 80 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %, в организациях среднего образования – 2023 год – 80 %, 2024 год – 90 %, 2025 год – 95 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %, в организациях ТиПО: 2023 год – 70 %, 2024 год – 80 %, 2025 год – 90 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год. – 100 %, 2029 год – 100 %)
37.	Создание равных условий и безбарьерного доступа для детей и студентов с особыми образовательными потребностями (пандусы, лифты, социальные объекты, рабочие места обучающихся, библиотеки, программы, педагогические кадры)	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
38.	Создание на базе общеобразовательных организаций ресурсных центров развития инклюзивных практик и обмена опытом	отчет	декабрь 2023 – 2026 годов	МИО
39.	Открытие кабинетов поддержки инклюзии при школах	ежегодно 40 кабинетов	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
Целевой индикатор 10 Доля школ, охваченных высокоскоростным Интернетом (не менее 20 мбит/с – на одну школу, если в школе более 400 учащихся – 1 мбит/с на 20 учащихся) (2023 год – 55 %, 2024 год – 70 %, 2025 год – 85 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %)
40.	Обеспечение организаций среднего образования Интернетом не ниже 20 мбит/с с учетом технических возможностей	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО, МЦРИАП
41.	Проработка вопросов обеспечения технических условий подключения к высокоскоростному Интернету, увеличения скорости Интернета	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО, МЦРИАП
42.	Установление в каждом классе (школьном кабинете) компьютера с доступом к Интернету	отчет	декабрь 2023 – 2026 годов	МИО
43.	Формирование достоверной и своевременной статистической информации в сфере образования	реализация совместного плана мероприятий	декабрь 2023 года	МП, МИО, БНС АСПиР (по согласованию)
44.	Ревизия инфраструктуры организаций образования (интернет, WiFi, персональные компьютеры, ноутбуки и прочее)	отчет	декабрь 2023 – 2026 годов	МИО
Целевой индикатор 11 Количество введенных новых ученических мест (2023 год – 137000, 2024 год – 743100, 2025 год – 619900, 2026 год – 160000, 2027 год – 160000, 2028 год – 160000, 2029 год – 160000)
45.	Введение ученических мест с комфортными условиями обучения для окончательного решения проблемы перегруженных классов, аварийных школ и трехсменного обучения	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО, МИИР, АО "Samruk-Kazyna Construction" (по согласованию), АО "Финансовый центр" (по согласованию)
46.	Разработка правил определения частного партнера и заключения договора государственно-частного партнерства в области образования	приказ МП	второе полугодие 2023 года	МП, МНЭ, АО "Казахстанский центр ГЧП" (по согласованию)
47.	Модернизация по современным стандартам ежегодно не менее одной тысячи школ в малых городах, районных центрах и селах	отчет	декабрь 2023 – 2025 годов	МИО
48.	Проведение капитального ремонта школ	ежегодно не менее 200 школ	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
Целевой индикатор 12 Доля основных и средних школ, обеспеченных предметными кабинетами физики, химии, биологии, робототехники, STEM (2023 год – 75 %, 2024 год – 80 %, 2025 год – 90 %, 2026 год – 93 %, 2027 год – 95 %, 2028 год – 97 %, 2029 год – 100 %)
49.	Открытие не менее 7000 современных школьных кабинетов робототехники, химии, биологии, физики, STEM	отчет ежегодно не менее 1000 кабинетов	июль 2023 – 2029 годов	МИО
50.	Оснащение кабинетов робототехники организаций дополнительного образования необходимыми средствами	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
Целевой индикатор 13 Доля школ, обеспеченных базовыми источниками питьевой воды, раздельными минимально оборудованными туалетами и базовыми средствами для мытья рук (2023 год – 92,5 %, 2024 год – 96 %, 2025 год – 100 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %)
51.	Проведение регионального мониторинга по соблюдению организациями образования требований санитарно-эпидемиологических служб к обеспечению питьевой водой, раздельными минимально оборудованными туалетами и базовыми средствами для мытья рук	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
Глава 3. Интеграция молодежи в обучение и на рынок труда
Целевой индикатор 14 Доля трудоустроенных выпускников в первый год после окончания организаций ТиПО (2023 год – 70 %, 2024 год – 72 %, 2025 год – 74 %, 2026 год – 75 %, 2027 год – 77 %, 2028 год – 78 %, 2029 год – 80 %)
52.	Расширение подготовки кадров по заявкам предприятий с обязательством трудоустройства	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО, РПП "Атамекен" (по согласованию)
53.	Создание 100 бизнес-инкубаторов при организациях ТиПО для развития предпринимательских навыков студентов за счет средств бизнеса	отчет	декабрь 2023 – 2027 годов	МИО, РПП "Атамекен" (по согласованию)
54.	Создание учебных хозяйств и минипредприятий в организациях ТиПО с доведением их доли до 50 % от их общего количества к 2028 году в рамках шефства бизнеса над организациями ТиПО	отчет	декабрь 2023 – 2027 годов	МИО
55.	Внедрение академической честности в организациях ТиПО для улучшения качества системы оценки знаний студентов	отчет	декабрь 2024 – 2026 годов	НАО "Talap" (по согласованию),МИО
56.	Проработка вопроса по межведомственной интеграции информационных систем для мониторинга трудоустройства выпускников организаций ТиПО	предложения база данных	январь 2024 года январь 2025 года	МП, МТСЗН, МЗ, МО, МКС, МЦРИАП, МФ
Целевой индикатор 15 Охват молодежи бесплатным обучением в колледжах по востребованным специальностям (выпускники 9 классов) (2023 год – 80 %, 2024 год – 90 %, 2025 год – 100 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %)
57.	Расширение охвата бесплатным ТиПО молодежи через увеличение государственного образовательного заказа на подготовку кадров с ТиПО	постановления МИО	до 1 ноября, ежегодно	МИО, МП
58.	Проработка вопроса повышения стоимости норматива подушевого финансирования ТиПО в два раза	приказ МП	декабрь 2023 года	МП, АО "Финансовый центр" (по согласованию)
59.	Проработка вопроса увеличения размера стипендий студентов в два раза	бюджетная заявка	сентябрь 2023 – 2024 годов	МП, МФ, МНЭ, МИО
60.	Обеспечение студентов местами в общежитиях, в том числе за счет ввода новых мест	отчет	до 1 октября 2023 – 2029 годов	МИО, МП, АО "Финансовый центр" (по согласованию)
61.	Внедрение онлайн-обучения в организациях ТиПО и переход на лицензирование по специальностям	законопроект	декабрь 2024 года	МП, МИО
62.	Совершенствование кредитной технологии обучения с учетом принципов европейской кредитной технологии	приказ МП	декабрь 2023 года	МП
63.	Формирование единой информационной среды учета образовательных программ ТиПО	реестр образовательных программ	ноябрь 2023 – 2026 годов	МП, МИО, НАО "Talap" (по согласованию)
64.	Разработка учебников на казахском языке для организаций технического и профессионального образования	540 разработанных учебников на казахском языке	декабрь 2023 – 2025 годов	МП, МФ, НАО "Talap" (по согласованию)
65.	Включение новых специальностей и квалификаций в Классификатор специальностей и квалификаций ТиПО с учетом требований работодателей и Атласа новых профессий	приказ МП	декабрь 2025 года	МП, МИО, НАО "Talap" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)
Целевой индикатор 16 Доля студентов технического и профессионального образования, обучающихся по государственному заказу, охваченных дуальным обучением (2023 год – 25 %, 2024 год – 28 %, 2025 год – 35 %, 2026 год – 38 %, 2027 год – 39 %, 2028 год – 39,5 %, 2029 год – 40 %)
66.	Расширение взаимодействия с предприятиями (организациями) для увеличения охвата студентов дуальным обучением	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО, РПП "Атамекен" (по согласованию)
67.	Развитие школы наставничества для качественной организации профессиональной практики студентов в рамках дуального обучения (обучение педагогическим навыкам)	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО, РПП "Атамекен" (по согласованию)
68.	Организация стажировки преподавателей специальных дисциплин и мастеров производственного обучения на базе предприятий	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	НАО "Talap" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)
Целевой индикатор 17 Доля колледжей, внедривших систему оценивания WorldSkills в учебный процесс организаций ТиПО (2023 год – 60 %, 2024 год – 80 %, 2025 год – 100 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %)
69.	Внедрение демонстрационного экзамена по определению компетенции с учетом требований WorldSkills	отчет	декабрь 2023 – 2025 годов	МИО
70.	Развитие движения WorldSkills Kazakhstan и Abilympics (внедрение в учебный процесс стандартов WorldSkills, обучение экспертов по международным требованиям, создание тренировочных лагерей, участие в международных чемпионатах и др.)	образовательные программы	4-й квартал 2023 – 2029 годов	МП, НПП "Атамекен" (по согласованию), НАО "Talap" (по согласованию)
Целевой индикатор 18 Количество созданных центров компетенций, соответствующих международным отраслевым требованиям (стандартам) (2024 год – 5 единиц, 2025 год – 15 единиц)
71.	Создание центров компетенций на базе колледжей, оснащенных в рамках проекта "Жас маман", и расширение учебно-производственных мастерских	отчет	декабрь 2024 – 2025 годов	МИО, РПП "Атамекен" (по согласованию)
72.	Укрепление материально-технической базы организаций ТиПО, в том числе за счет средств бизнеса	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО, РПП "Атамекен" (по согласованию)
73.	Осуществление перехода организаций ТиПО на гибкую организационно-правовую форму	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
Глава 4. Защита прав и интересов детей, обеспечение условий безопасной жизнедеятельности ребенка
Целевой индикатор 19 Уровень правовой защищенности детей (2023 год – 87 %, 2024 год – 89 %, 2025 год – 91 %, 2026 год – 93 %, 2027 год – 94 %, 2028 год – 95 %, 2029 год – 96 %)
74.	Разработка, апробация и сопровождение интерактивной Карты благополучия детей в рамках проведения мониторинга "Индекс благополучия детей" и бюджета для детей	Карта благополучия детей	декабрь 2023 года – разработка и апробация, с 2024 года – сопровождение	МП, АСПиР (по согласованию), МИО, МНЭ, МИОР, МИИР, МКС, МЦРИАП
75.	Разработка методики определения рейтинга школ в рамках проекта "Эффективная и безопасная школа"	приказ МП	декабрь 2023 года	МП
76.	Проведение социологического исследования по определению уровня правовой защищенности детей, показателей социализации несовершеннолетних, эффективности психологических служб школ и колледжей, информационной безопасности и безопасной инфраструктуры организаций образования	рекомендации	декабрь 2023 – 2029 годов	МП, МИО
77.	Приобретение школьных автобусов на условиях финансового лизинга через АО "Фонд развития промышленности"	отчет	декабрь 2023 года	МИО
78.	Повышение квалификации специалистов в сфере защиты прав детей и педагогов организаций образования (педагоги-психологи, директора, заместители директоров по воспитательной работе, классные руководители, социальные педагоги, педагоги-организаторы) по профилактике насилия, буллинга и суицида среди несовершеннолетних	сертификаты	декабрь 2023 – 2027 годов	МП
79.	Повышение квалификации членов попечительских советов организаций образования по вопросам оказания содействия в развитии организаций образования и осуществлению общественного контроля (вебинары, семинары)	сертификаты	декабрь 2023 – 2029 годов	МП, МИО
80.	Научно-методическое и информационно-ресурсное сопровождение системы защиты прав и обеспечения благополучия детей, в том числе исследование научных основ благополучия обучающихся с учетом возрастных, индивидуальных, этно-психологических особенностей личности	рекомендации	декабрь 2023 – 2026 годов	МП
81.	Пересмотр норм и рациона питания воспитанников дошкольных организаций, детских домов и обучающихся организаций ТиПО	постановление Правительства Республики Казахстан	сентябрь 2023 года	МП, МЗ, МИО
82.	Обеспечение детей дошкольного возраста из социально уязвимых семей бесплатным питанием в организациях образования, всех учащихся начальных классов бесплатным одноразовым горячим питанием	отчет	август 2023–2026 годов	МИО, МТСЗН, МФ, МНЭ
83.	Поэтапное введение онлайн-оценки качества услуг, обеспечение видеонаблюдением школьных пищеблоков	отчет	декабрь 2023 – 2026 годов	МИО
84.	Создание 50 детских оздоровительных лагерей	дорожная карта ввод объектов	апрель 2023 года декабрь 2024 – 2026 годов	МП, МИО, МИИР, МНЭ, МФ, МЗ, МКС, МЦРИАП, МИО
Целевой индикатор 20 Доля воспитанников организаций для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, от общего числа детей данной категории (2023 год – 16,4 %, 2024 год – 16,0 %, 2025 год – 15,0 %, 2026 год – 14,0 %, 2027 год – 13,0 %, 2028 год – 12,0 %, 2029 год – 11,0 %)
85.	Внедрение альтернативной формы семейного устройства детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, – профессиональных приемных семей	законопроект	июль 2023 года	МП, МТСЗН, МЗ, МФ, МЮ, МНЭ, МИО
86.	Трансформация деятельности центров поддержки детей через: создание в них служб психологической и правовой поддержки воспитанников и детей, нуждающихся в специальных социальных услугах, и содействия семейному устройству воспитанников данных центров; сопровождения приемных родителей и постинтернатного сопровождения выпускников центров; поэтапное укомплектование всех центров поддержки детей психологами, социальными педагогами и работниками	отчет	декабрь 2023 –2024 годов	МП, МИО, МТСЗН, МЗ
87.	Разработка стандартов сопровождения приҰмных семей	стандарты	июль 2023 года	МП
Целевой индикатор 21 Доля организаций образования, обеспечивших комплексную защиту детей в соответствии с требованиями антитеррористической безопасности (2023 год – 90 %, 2024 год – 100 %, 2025 год – 100 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %)
88.	Мониторинг оснащения организаций образования (школы, колледжи, дошкольные организации) соответствующим оборудованием по обеспечению безопасности (видеокамеры, турникеты, тревожная кнопка и т.д.)	отчет	ежеквартально 2023 – 2029 годы	МИО
89.	Осуществление органами внутренних дел проверок организаций образования на предмет соблюдения требований Инструкции по организации антитеррористической защиты объектов, уязвимых в террористическом отношении, и объектов, уязвимых в террористическом отношении, осуществляющих деятельность в сфере образования и науки, утвержденной приказом Министра образования и науки Республики Казахстан от 30 марта 2022 года № 117	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МВД
90.	Заключение договоров организациями образования (объекты с фактическим количеством персонала и обучающихся (воспитанников) более 700 человек, а также расположенные (независимо от наполняемости) в городах республиканского значения, столице, городах областного значения) с субъектом охранной деятельности, имеющим лицензию на оказание охранных услуг	отчет	июнь и декабрь 2023 года	МИО
91.	Интеграция систем видеонаблюдения организаций образования, соответствующих требованиям уполномоченного органа, с Центром оперативного управления, приведение их в соответствие с принятыми стандартами и техническими требованиями	отчет	декабрь 2023 – 2026 годов	МИО, МЦРИАП
92.	Проработка вопроса о внесении изменений в действующие нормативные правовые акты по введению должности менеджера по профилактике правонарушений в организациях среднего образования	отчет	декабрь 2024 года	МИО
93.	Реализация проекта "100 медиативных школ"	аналитическая справка, отчет	декабрь 2024 года	МИО
Глава 5. Воспитание нового поколения казахстанцев
Целевой индикатор 22 Доля обучающихся, вовлеченных в организованную общественную деятельность, в том числе через ученическое самоуправление и дебатное движение с целью повышения уровня гражданственности и патриотизма (2023 год – 35 %, 2024 год – 40 %, 2025 год – 45 %, 2026 год – 50 %, 2027 год – 55 %, 2028 год – 60 %, 2029 год – 65 %)
94.	Разработка концептуальных основ воспитания	приказ МП	апрель 2023 года	МП, МИО, НАО имени Ы.Алтынсарина (по согласованию)
95.	Разработка методических рекомендаций по внедрению ценностно-ориентированного образования	методические рекомендации	декабрь 2024 года	МП, МИО, НАО имени Ы.Алтынсарина (по согласованию)
96.	Разработка положения о новом формате сотрудничества организаций образования с родителями и создание при них Академии родителей	приказ МП	декабрь 2023 года	МП, МИО
97.	Разработка методических рекомендаций по обеспечению физического, психологического и социального благополучия обучающихся	методические рекомендации	декабрь 2024 года	МП, МИО, НАО имени Ы.Алтынсарина (по согласованию)
98.	Разработка методических рекомендаций по организации культурно-досуговой деятельности обучающихся через проектный подход	методические рекомендации	декабрь 2024 года	МП, МИО, НАО имени Ы.Алтынсарина (по согласованию)
99.	Разработка инструктивно-методических рекомендаций для педагогов организаций образования по обеспечению благоприятных школьного климата, культуры, поведения и отношений педагогов и остальных сотрудников организаций образования	инструктивно-методические рекомендации	август 2023 года	МП, МИО, НАО имени Ы.Алтынсарина (по согласованию)
100.	Разработка методических рекомендаций по формированию полезных привычек в отношении кибербезопасности, кибергигиены и киберкультуры детей	методические рекомендации	декабрь 2023 года	МП, МИО, НАО имени Ы.Алтынсарина (по согласованию)
101.	Разработка положения по методическому обеспечению механизма взаимодействия общественных организаций, органов школьного и студенческого самоуправления в организациях образования	приказ МП	декабрь 2023 года	МП, МИО, НАО имени Ы.Алтынсарина (по согласованию)
102.	Разработка методических рекомендаций по обеспечению идеологического воспитания обучающихся посредством культурного наследия казахского народа	методические рекомендации	декабрь 2025 года	МП, МИО, НАО имени Ы.Алтынсарина (по согласованию)
103.	Организация деятельности военно-патриотических клубов в организациях образования и вовлечение обучающихся в организованную общественную деятельность "Жас қыран" (1-4 классы), "Жас ұлан" (5-10 классы)	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
104.	Реализация мер по защите детей от информации и материалов, наносящих вред воспитанию и духовному развитию	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
105.	Организация и проведение республиканского интеллектуального турнира (дебатное движение) среди школьников и усиление деятельности школьного и студенческого самоуправления	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
106.	Трансформация школьных библиотек в дополнительные обучающие образовательные площадки с базой электронных информационных ресурсов	отчет	декабрь 2023 года	МИО
Целевой индикатор 23 Охват детей дополнительным образованием (2023 год – 81,1 %, 2024 год – 86,3 %, 2025 год – 90 %, 2026 год – 95 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %)
107.	Поэтапное увеличение размещения государственного образовательного заказа на дополнительное образование, в том числе в частных организациях	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
108.	Предоставление детям возможности бесплатно посещать спортивные секции или творческие кружки	отчет	июль, декабрь 2023 – 2025 годов	МИО
109.	Строительство не менее 100 новых крупных объектов для развития творческого и интеллектуального потенциала детей (дворцы школьников, станции юных техников, детские технопарки, музыкальные и художественные школы и др.)	дорожная карта ввод объектов	апрель 2023 года декабрь 2023 – 2027 годов	МП, МИИР, МНЭ, МФ, МЗ, МКС, МЦРИАП, МИО
110.	Укрепление материально-технической базы, оснащение современным оборудованием государственных организаций дополнительного образования детей, в т.ч. для детей с особыми образовательными потребностями	отчет	декабрь 2023 – 2027 годов	МИО
111.	Расширение спектра услуг через реорганизацию музыкальных и художественных сельских школ (монопрофильные) в школы искусств с многопрофильной деятельностью	отчет	декабрь 2023 – 2027 годов	МИО
112.	Открытие комьюнити-центров (филиалы) внешкольных организаций в сельских школах в целях шаговой доступности	отчет	декабрь 2023 – 2027 годов	МИО
Целевой индикатор 24 Доля дневных государственных общеобразовательных организаций среднего образования, подведомственных МИО, создавших условия для занятий спортом (спортивные залы и спортивный инвентарь) (2023 год – 92 %, 2024 год – 95 %, 2025 год – 97 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 100 %, 2028 год – 100 %, 2029 год – 100 %)
113.	Внедрение проекта "Качественное физическое воспитание", обновление учебных планов с включением обязательного раздела "Национальные виды спорта"	приказ МП	август 2023 года	МП, МИО
114.	Обновление спортивного инвентаря и модернизация инфраструктуры физической культуры и спорта школ в соответствии с потребностями и современными требованиями	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
115.	Строительство спортзалов в организациях среднего образования с количеством учащихся 150 и выше	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО
Глава 6. Преумножение профессионального и культурного капитала педагогов
Целевой индикатор 25 Доля педагогов, имеющих профильное образование, от общего количества руководителей, методистов, воспитателей дошкольных организаций (2023 год – 78 %, 2024 год – 81 %, 2025 год – 84 %, 2026 год – 87 %, 2027 год – 88,2 %, 2028 год – 90 %, 2029 год – 92 %)
116.	Приведение соотношения воспитателя дошкольной организации к воспитанникам и профессиональной нагрузки до норм ОЭСР	отчет	декабрь 2023 – 2024 годов	МП, МФ, МИО
117.	Усиление кадрового потенциала системы дошкольного образования путем совершенствования системы их подготовки, повышения квалификации и аттестации, повышения социального статуса и заработной платы	отчет	июль, декабрь 2023 года	МП, МФ, АСПиР (по согласованию)
118.	Создание центров компетенций дошкольных организаций для трансляции и внедрения передового педагогического опыта	приказ МП	декабрь 2023 – 2026 годов	МП, МИО
Целевой индикатор 26 Доля педагогов с квалификационным уровнем педагога-мастера, педагога-исследователя, педагога-эксперта и педагога-модератора от общего количества педагогов организаций среднего образования (2023 год – 65 %, 2024 год – 70 %, 2025 год – 75 %, 2026 год – 80 %, 2027 год – 84 %, 2028 год – 87 %, 2029 год – 90 %)
119.	Посткурсовая поддержка и методическое сопровождение педагогов, развитие профессиональных компетенций педагогов в соответствии с рамкой компетенций (профессиональным стандартом "Педагог")	курсы	декабрь 2023 – 2029 годов	МП
120.	Пересмотр деятельности методических кабинетов по учебно-методическому сопровождению организаций дошкольного и среднего образования	предложения	декабрь 2023 года	МП, МИО
121.	Создание республиканского кадрового резерва руководителей организаций образования	кадровый резерв	декабрь 2023 – 2029 годов	МП
122.	Создание республиканской базы высококвалифицированных педагогов организаций образования (электронный педагогический "HR-ұстаз")	республиканская база	декабрь 2023 – 2029 годов	МП
123.	Автоматизация процедуры приема педагогов на работу в школы через НОБД	акт ввода	2023 год – ввод в опытную эксплуатацию, 2024 год – ввод в промышленную эксплуатацию	МП
124.	Подготовка и переподготовка учителей-предметников (обучение педагогов по смежным специальностям), "боковой вход"	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО, МНВО, ОВПО (по согласованию)
Целевой индикатор 27 Количество педагогов естественно-математического цикла, привлеченных в общеобразовательные школы (2023 год – 77419, 2024 год – 81500, 2025 год – 83600, 2026 год – 85700, 2027 год – 87800, 2028 год – 89900, 2029 год – 91800)
125.	Реализация специальной программы привлечения лучших педагогов с соответствующим пакетом мер поддержки для регионов, имеющих дефицит учителей	отчет	декабрь 2023 – 2027 годов	МП, МФ, МИО
126.	Привлечение в школы лиц, не имеющих педагогического образования, но имеющих профессиональные знания по соответствующей предметной области, прошедших переподготовку при педагогических высших учебных заведениях, в т.ч. специалистов со степенью магистра и PhD	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО, ОВПО (по согласованию)
Целевой индикатор 28 Доля специалистов, привлеченных с производства, от общего количества преподавателей специальных дисциплин и мастеров производственного обучения государственных организаций ТиПО (2023 год – 8,5 %, 2024 год – 10 %, 2025 год – 11,4 %, 2026 год – 12 %, 2027 год – 13 %, 2028 год – 14 %, 2029 год – 15 %)
127.	Привлечение специалистов с производства для работы в организациях ТиПО с присвоением квалификационной категории с соответствующей доплатой	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МИО, РПП "Атамекен" (по согласованию)
128.	Подготовка на базе ОВПО преподавателей специальных дисциплин и мастеров производственного обучения, в том числе из числа выпускников организаций ТиПО	отчет	декабрь 2024 – 2029 годов	МНВО, МИО, ОВПО (по согласованию)
129.	Повышение квалификации, переподготовка и обучение руководителей колледжей, в том числе в рамках международной стипендии "Болашак"	отчет	декабрь 2023 – 2029 годов	МП, МНВО, МИО, НАО "Talap" (по согласованию)
130.	Поэтапное повышение заработной платы руководителей государственных организаций дошкольного, начального, основного среднего и общего среднего, технического и профессионального образования на 100 %	отчет	январь 2024 – 2027 годов	МП, МФ, МИО
Глава 7. Обеспечение качества образования на системном уровне
Целевой индикатор 29 Доля организаций образования, прошедших процедуру государственной аттестации, от количества организаций образования, подлежащих аттестации (2023 год – 35 %, 2024 год – 55 %, 2025 год – 75 %, 2026 год – 100 %, 2027 год – 20 %, 2028 год – 40 %, 2029 год – 60 %)
131.	Проведение мониторинга образовательных достижений обучающихся в организациях начального, основного среднего, технического и профессионального, послесреднего образования	методические рекомендации по результатам МОДО	в организациях среднего образования – декабрь 2023 – 2029 годов, в организациях ТиПО – декабрь 2025 – 2029 годов	МП
132.	Участие казахстанских школьников в международных сопоставительных исследованиях PISA, TIMSS, PIRLS, ICILS	национальный отчет	по завершению цикла в 2023 – 2029 годах	МП
133.	Участие казахстанских обучающихся в PISA-based Test for Schools	индивидуальные и групповые отчеты	по завершению цикла в 2023 – 2025 годах	МП
134.	Внесение дополнений в квалификационные требования, предъявляемые к образовательной деятельности организаций, предоставляющих начальное, основное среднее, общее среднее, техническое и профессиональное, послесреднее, духовное образование в части требований по обеспечению безопасности	приказ МП	декабрь 2024 года	МП
135.	Ведение рейтинга организаций ТиПО, учитывающего качество деятельности организаций ТиПО, качественный состав педагогов, движение контингента, трудоустройство выпускников, взаимодействие с бизнес-сообществом, участие в проектах WorldSkills и другое	рейтинг организаций ТиПО на сайте НАО "Talap"	декабрь 2023 – 2026 годов	МП, МИО, НАО "Talap" (по согласованию), РПП "Атамекен" (по согласованию)
136.	Формирование реестров аккредитованных образовательных программ ТиПО, послесреднего образования	реестр аккредитованных образовательных программ	декабрь 2024 года	МП, НАО "Talap" (по согласованию)
137.	Аккредитация процедуры мониторинга образовательных достижений обучающихся в международном центре сертификации	сертификат	декабрь 2025 года	МП, АО "Национальный центр исследований и оценки образования "Талдау" имени Ахмет Байтұрсынұлы" (по согласованию)
138.	Принятие Национальной рамки мониторинга и оценивания образования	приказ МП	декабрь 2023 года	МП, АО "Национальный центр исследований и оценки образования "Талдау" имени Ахмет Байтұрсынұлы" (по согласованию)

Примечание: расшифровка аббревиатур:

ECERS-R	–	Early Childhood Environtment Rating Scales-Revised
ICILS	–	International Computer and Information Literacy Study
IT	–	Information Technology
LMS	–	Learning management system
NEET	–	Not in Education, Employment or Training
PIRLS	–	The Progress in International Reading Literacy Study
PISA	–	Programme for International Student Assessment
TALIS	–	Teaching and Learning International Survey
TIMSS	–	Trends in Mathematics and Science Study
ИКТ	–	информационно-коммуникационные технологии
АО	–	акционерное общество
МИОР	–	Министерство информации и общественного развития Республики Казахстан
США	–	Соединенные Штаты Америки
МЮ	–	Министерство юстиции Республики Казахстан
МОДО	–	мониторинг образовательных достижений обучающихся
СОР	–	суммативное оценивание по предметам за раздел
ООН	–	Организация Объединенных Наций
МСКО	–	Международная стандартная классификация образования
МНВО	–	Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан
МЗ	–	Министерство здравоохранения Республики Казахстан
ООП	–	особая образовательная потребность
МТСЗН	–	Министерство труда и социальной защиты населения Республики Казахстан
МИО	–	местные исполнительные органы
ОВПО	–	организации высшего и (или) послевузовского образования
ЕМН	–	естественно-математическое направление
ВВП	–	валовый внутренний продукт
МИИР	–	Министерство индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан
НАО	–	некоммерческое акционерное общество
МФ	–	Министерство финансов Республики Казахстан
МО	–	Министерство обороны Республики Казахстан
ДВО	–	дошкольное воспитание и обучение
ДО	–	дошкольная организация
ГЧП	–	государственно-частное партнерство
ГОСО	–	государственный общеобязательный стандарт образования
МКС	–	Министерство культуры и спорта Республики Казахстан
МТБ	–	материально-техническая база
ВШК	–	внутришкольный контроль
НИШ	–	Назарбаев Интеллектуальные школы
МП	–	Министерство просвещения Республики Казахстан
УМК	–	учебно-методический комплекс
РЦ	–	реабилитационный центр
ПМПК	–	психолого-медико-педагогическая консультация
КППК	–	кабинет психолого-педагогической коррекции
БНС АСПиР	–	Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан
РГУ	–	республиканское государственное учреждение
СОЧ	–	суммативное оценивание по предметам за четверть
ТиПО	–	техническое и профессиональное образование
НАО	–	Национальная академия образования
НОБД	–	Национальная образовательная база данных
МНЭ	–	Министерство национальной экономики Республики Казахстан
МЦРИАП	–	Министерство цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан
МКШ	–	малокомплектная школа
МВД	–	Министерство внутренних дел Республики Казахстан
МЭПР	–	Министерство экологии и природных ресурсов Республики Казахстан
ОЭСР	–	Организация экономического сотрудничества и развития
ЮНЕСКО	–	The United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
ЮНИСЕФ	–	United Nations International Children’s Emergency Fund
РПП "Атамекен"	–	региональная палата предпринимателей "Атамекен"
НПП "Атамекен"	–	Национальная палата предпринимателей "Атамекен"
РГП на ПХВ "РНПЦЭСО"	–	республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский научно-практический центр экспертизы содержания образования"
АОО "НИШ"	–	автономная организация образования "Назарбаев интеллектуальные школы"

Қазақстан Республикасында мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 28 наурыздағы № 249 қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасында мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама) бекітілсін.

2. Тұжырымдаманы іске асыруға жауапты орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдар, мүдделі ұйымдар (келісу бойынша):

1) Тұжырымдаманы іске асыру жөнінде қажетті шаралар қабылдасын;

2) Тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарының уақтылы орындалуын қамтамасыз етсін;

3) есепті жылдан кейінгі жылдың 15 сәуірінен кешіктірмей Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігіне Тұжырымдаманың іске асырылу барысы туралы ақпарат ұсынып тұрсын.

3. Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі есепті жылдан кейінгі жылдың 1 мамырынан кешіктірмей Қазақстан Республикасының мемлекеттік және стратегиялық жоспарлау жөніндегі уәкілетті органдарына Тұжырымдаманың іске асырылуы туралы есеп ұсынып тұрсын, сондай-ақ оны бірінші басшының қолын қойғызып, интернет-ресурста (қолжетімділігі шектеулі ақпаратты қоспағанда) орналастырып тұрсын.

4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігіне жүктелсін.

5. "Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2022 – 2026 жылдарға арналған тұжырымдамасын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 24 қарашадағы № 941 қаулысының күші жойылды деп танылсын.

6. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі

Ә. Смайылов

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 28 наурыздағы № 249 қаулысымен бекітілді

Қазақстан Республикасында мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы

1-бөлім. Паспорт (негізгі параметрлер)

2-бөлім. Ағымдағы жағдайды талдау

1-тарау. Мектепке дейінгі тәрбие беру мен оқыту

2-тарау. Орта білім беру

3-тарау. Техникалық және кәсіптік білім беру

4-тарау. Балалардың қауіпсіздігі, олардың құқықтары мен мүдделерін қорғау

5-тарау. Білім беру ұйымдарында тәрбие жұмысын ұйымдастыру және қосымша білім беру

6-тарау. Педагог мәртебесі

7-тарау. Білім беру сапасын бағалау

3-бөлім. Халықаралық тәжірибеге шолу

4-бөлім. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған пайымы

5-бөлім. Негізгі қағидаттар мен тәсілдер

1-бағыт. Тең бастапқы мүмкіндіктер жасау

1-параграф. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуға қолжетімділікті кеңейту

2-параграф. Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарындағы мазмұнды Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жаңа моделі шеңберінде жаңғырту

3-параграф. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту саласын көшбасшылық негізінде басқару тиімділігін арттыру

2-бағыт. Орта білім беру жүйесі арқылы саналы және жан-жақты дамыған азаматты қалыптастыру

1-параграф. Орта білім беру мазмұнын жетілдіру

2-параграф. Ерекше білім беруді қажет ететін балалар үшін орта білімнің қолжетімділігі

3-параграф. Инфрақұрылымды дамыту және мектептерді жаңғырту

3-бағыт. Жастарды оқуға және еңбек нарығына интеграциялау

1-параграф. Техникалық және кәсіптік білімге сапалы және кедергісіз қолжетімділікті қамтамасыз ету

2-параграф. Техникалық және кәсіптік білімнің мазмұнын жаңғырту және сапасын арттыру

3-параграф. Шарттарды жаңарту және жұмыс берушілерді техникалық және кәсіптік білім беруге тарту

4-параграф. Техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының қаржылық орнықтылығын арттыру және нысаналы қолдау

5-параграф. Техникалық және кәсіптік білім беруді цифрландыру

4-бағыт. Балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау, баланың қауіпсіз өмір cүру жағдайын қамтамасыз ету

1-параграф. Балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша кешенді шараларды іске асыру

2-параграф. Жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтарын қорғау

3-параграф. Білім алушыларға әлеуметтік қолдау көрсету

4-параграф. Балалар мен олардың ата-аналарының құқықтық сауаттылығын арттыру

5-бағыт. Қазақстандықтардың жаңа буынын тәрбиелеу

1-параграф. Білім алушылардың жалпыадамзаттық құндылықтары мен эмоционалдық интеллектісін дамыту

2-параграф. Қосымша (формальды емес) білім беру арқылы бала қабілеттерін қызығушылықтары бойынша дамыту

6-бағыт. Педагогтердің кәсіптік және мәдени капиталын арттыру

1-параграф. Педагогтерге қолайлы жағдайлар жасау

2-параграф. Педагогтермен қамтамасыз ету және колледждерде педагогикалық білім беруді жаңғырту

3-параграф. Педагогтің үздіксіз кәсіби дамуы

7-бағыт. Білім беру сапасын жүйелі деңгейде қамтамасыз ету

1-параграф. Сапаны ішкі қамтамасыз ету жүйесі

2-параграф. Сапаны сыртқы қамтамасыз ету жүйесі

3-параграф. Сапа мәдениетін және академиялық адалдықты қалыптастыру

6-бөлім. Нысаналы индикаторлар және күтілетін нәтижелер

Қосымша: Қазақстан Республикасында мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспары

1-бөлім. Паспорт (негізгі параметрлер)

Тұжырымдаманың атауы	Қазақстан Республикасында мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама)
Әзірлеу үшін негіздеме	"Білім туралы" Қазақстан Республикасының Заңы; Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі "Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі" атты Қазақстан халқына Жолдауы; Мемлекет басшысының 2021 жылғы 1 қыркүйектегі "Халық бірлігі және жүйелі реформалар – ел өркендеуінің берік негізі" атты Қазақстан халқына Жолдауы; Мемлекет басшысының 2022 жылғы 1 қыркүйектегі "Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам" аттты Қазақстан халқына Жолдауы; "Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспарын бекіту және Қазақстан Республикасы Президентінің кейбір жарлықтарының күші жойылды деп тану туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 15 ақпандағы № 636 Жарлығы; "Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 29 қарашадағы № 790 қаулысы; Қазақстан Республикасы Президентінің "Әділетті Қазақстан: бәріміз және әрқайсымыз үшін. Қазір және әрдайым" сайлауалды бағдарламасы
Тұжырымдаманы әзірлеуге жауапты мемлекеттік органдар	Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі
Тұжырымдаманы іске асыруға жауапты мемлекеттік органдар	Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі; Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі; Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі; Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі; Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі; Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі; Қазақстан Республикасының Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі; Қазақстан Республикасының Мәдениет және спорт министрлігі; Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі; Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі; Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі; Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігі; Қазақстан Республикасының Экология және табиғи ресурстар министрлігі; Облыстардың, Астана, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері
Іске асыру мерзімдері	2023 – 2029 жылдар

2-бөлім. Ағымдағы жағдайды талдау

1-тарау. Мектепке дейінгі тәрбие беру мен оқыту

Қазақстанның білім беру саласындағы мемлекеттік саясаты әрбір бала өмірінің сәтті бастамасы ретінде сапалы мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуға (бұдан әрі – МТО) тең қолжетімділікті қамтамасыз етуге бағытталған.

МТО-ны қамтамасыз етудің құқықтық негіздері мен мемлекеттік саясаттың негізгі қағидаттары "Білім туралы" Қазақстан Республикасының Заңында айқындалған, оған сәйкес білім беру жүйесінің бірінші деңгейі отбасында немесе 1 жастан бастап бірінші сыныпқа қабылданғанға дейін меншік нысанына қарамастан мектепке дейінгі ұйымда жүзеге асырылады.

Нобель сыйлығының лауреаты, профессор Джеймс Джозеф Хекманның зерттеуі балалар өмірінің алғашқы бес жылында оқу және даму әлеуеті аса жоғары екенін және оларға салынған инвестицияны барынша ақтайтынын көрсетті. Балалардың ерте дамуына салынған инвестициялардың қайтарымы 13 %-ды құрайды. Баланың ерте дамуына жұмсалған ресурстардың оның болашақ мансабының табысты болуына әсері кәсіптік білім беруге жұмсалған ресурстардан 3 есе жоғары.

Сонымен қатар, бала өмірінің осы кезеңі адамның дамуы үшін ең тиімді кезең болып табылады және осы кезеңде "жіберіп алынған бос уақыт" баланың дамуы үшін де, жалпы экономика үшін де кері салдарын тигізеді. Бұл факті ескерілмеген жағдайда ЖІӨ-нің жылына 3-7 %-ға дейін жоғалуына әкеледі. PISA зерттеуінің нәтижелері балаларды МТО-мен ерте жастан қамту баланың мектептегі үлгеріміне оң әсер ететінін көрсетті. PISA-2018 нәтижелеріне сәйкес мектепке дейінгі ұйымға бармаған және оған үш жылдан астам уақыт барған 15 жасар білім алушылар арасындағы айырмашылық орта есеппен сауаттылықтың барлық үш бағыты бойынша (оқу, математика және жаратылыстану) 20 балды құрайды.

Әрбір баланың бастауыш мектепте білім алуы үшін тең бастапқы мүмкіндіктер жасаудың маңызды шарты МТО қолжетімділігін кеңейту болып табылады. Осыған байланысты балаларға орын бөлудің ашықтығын қамтамасыз ету мақсатында "Мектепке дейінгі ұйымдарға жіберу үшін мектеп жасына дейінгі балаларды (6 жасқа дейін) кезекке қою" мемлекеттік қызмет көрсету процесі автоматтандырылды.

Соңғы үш жылда мектепке дейінгі ұйымдарға кезек күту саны 1,5 есеге азайды: 2020 жылы туғаннан бастап 6 жасқа дейін кезекте 446176 бала тұрса, 2022 жылы бұл көрсеткіш 289758 баланы құрады. Олардың ішінде 131,5 мың бала 2-6 жаста, оның ішінде қалалық жерде – 105,8 мың, ауылдық жерде – 25,7 мың, 15,7 мың бала 3-6 жаста, оның ішінде қалалық жерде – 10,4 мың, ауылдық жерде – 5,3 мың).

Ұлттық білім беру дерекқорына (бұдан әрі – ҰБДҚ) сәйкес 2022 жылдың соңында республикада 11104 мектепке дейінгі ұйым жұмыс істеді, бұл 2020 жылмен салыстырғанда 454 бірлікке артық. 2022 жылдың соңында осы ұйымдарға 965204 бала, ал 2020 жылы 885033 бала барды. Осылайша 2020 – 2022 жылдар кезеңінде мектепке дейінгі ұйымнан орын алуға кезекте тұрған 80 мыңнан астам бала МТО-ға қол жеткізді.

Мектепке дейінгі ұйымдар желісінің кеңеюі 2 жастағы балаларды көбірек қабылдауға мүмкіндік берді. Мәселен, 2022 жылы 2-6 жастағы балаларды МТО-мен қамту 89,4 %-ды құраса, 2021 жылдағы бұл көрсеткіш 1 %-ға аз. 2022 жылы 3-6 жастағы балаларды МТО-мен қамту 98,5 %-ды құрады (2021 жыл – 98,3 %). Аумақтардың қайта ұйымдастырылуына, халықтың тығыздығына және көші-қон процесстеріне байланысты Алматы (92,9 %), Жетісу (98,0 %), Түркістан (99,3 %), Ұлытау (89,5 %) облыстарында, Астана (99,2 %) және Алматы (94,6 %) қалаларында 3-6 жастағы бүлдіршіндер 100 % қамтамасыз етілмеген. Халық тығыз орналасқан елді мекендердегі, көші-қон ағыны мен бала туу деңгейі жоғары өңірлердегі мектепке дейінгі ұйымдарда орын тапшылығына байланысты проблемалар бар.

Балаларды мектепалды даярлықпен қамту ұлғаюда. Мысалы, 2022 жылдың соңында 214238 баланы қамтитын 6864 мектепалды тобы бар 3680 балабақша жұмыс істеді. Бұдан басқа, еліміздің 5743 мектебінде 174408 бала мектепалды даярлықпен қамтылды. Мектепалды топтары бар шағын орталықтар саны 739 бірлікке жетіп, 15091 баланы қамтыды. Осылайша балабақшаларда, шағын орталықтар мен мектептердегі мектепалды топтарда 403737 бала үшін (95,8 %) мектепалды даярлық ұйымдастырылған, бұл 2020 жылмен салыстырғанда 68413 балаға көбейген.

Жаңа орындардың пайдалануға берілуіне, балабақшалардың ашылуына, МТО-мен қамтудың ұлғаюына қарамастан, кезектілік өзекті мәселе болып қала беруде: мектепке дейінгі ұйымдардағы орындарға сұраныс МТО-ның жаңа объектілерін енгізу қарқынынан асып түсуде. Бұдан басқа 2020 және 2021 жылдардағы бала туудың өсуіне байланысты 2023 – 2029 жылдары мектепке дейінгі ұйымдарда кезекке тұру саны ұлғаяды деген болжам бар.

Ата-аналардың әртүрлі себептермен баласын мектепке дейінгі ұйымға бергісі келмейтін фактіні де ескеру қажет (денсаулық жағдайы, отбасында тәрбиелеуді дұрыс деп санау және басқалар). Осыған байланысты, балаларға үйде сапалы күтім жасауды және тәрбиелеуді қамтамасыз ету үшін ата-аналарды оқыту жұмыстарын күшейту және балалары мектепке дейінгі ұйымдарға бармайтын ата-аналарға педагогикалық қолдау көрсету қажет. Сонымен қатар бірінші кезектегі міндет – ата-аналарды мектепке дейінгі ұйымда балаларын тәрбиелеу мен оқытуға тарту, олардың балалармен жұмыс жасау жоспарын құруға және іс-шараларға тікелей қатысуын ұйымдастыру.

МТО-ны дамытудың басым бағыты қазақ тілінде оқытатын мектепке дейінгі ұйымдар желісін кеңейту болып табылады. 2020 жылы 665169 бала қазақ тіліндегі тәрбие процесімен қамтылды. Қазақ тілінде тәрбие беретін және оқытатын ең көп мектепке дейінгі ұйымдар (400 бірліктен астам) Ақтөбе, Алматы, Жамбыл, Батыс Қазақстан, Қызылорда, Шығыс Қазақстан және Түркістан облыстарының үлесінде. Жалпы республика бойынша осындай мектепке дейінгі ұйымдардың 65 %-ы жұмыс істеді. 2022 жылдың соңында қазақ тілінде тәрбие беретін және оқытатын мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының желісі артып, 66,9 %-ды құрады. Ал олардың контингенті 742832 балаға артты. Қазақ тілінде тәрбие беретін және оқытатын ең көп мектепке дейінгі ұйымдары бар өңірлердің қатарына Атырау және Маңғыстау облыстары, Шымкент қаласы қосылды.

МТО-ға мемлекеттік білім беру тапсырысы меншік нысанына және ведомстволық бағыныстылығына, түрлеріне қарамастан білім беру ұйымдарында орналастырылады. 2020 – 2022 жылдар кезеңінде бір тәрбиеленушіге жан басына шаққандағы норматив 34-тен 46 мың теңгеге дейін өсті, бұл ретте ерекше білім беруді қажет ететін (бұдан әрі – ЕБҚ) балаға жан басына шаққандағы норматив 2 есе жоғары. Психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациялардың (бұдан әрі – ПМПК) деректері бойынша мектепке дейінгі жастағы 47 мыңнан астам ЕБҚ бала бар, оның ішінде мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының арнайы балабақшалары мен арнайы топтарына 9709 бала, мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының жалпы білім беру топтарына 16305 бала барады. Сонымен қатар мектепке дейінгі ұйымдарда инклюзивті ортада ЕБҚ балаларды психология-педагогикалық қолдауды толық қамтамасыз ету үшін арнайы педагогтер (мұғалім-дефектолог, дефектолог, мұғалім-логопед, логопед, олигофренопедагог, сурдопедагог, тифлопедагог), педагог-психологтар, педагог-ассистенттер жеткіліксіз.

2021 жылы білім мазмұнын жаңғыртуды көздейтін Мектепке дейінгі тәрбие беру мен оқытуды дамыту моделі (бұдан әрі – Модель) қабылданды. Модель ғылыми деректер негізінде балаларды дамыту мен оқытуға қойылатын өзгермелі талаптарға сәйкес МТО-ны трансформациялау, оның сапасын арттыру үшін қажетті өзгерістердің бағыттарын айқындайды.

Модель мынадай салалардағы проблемаларды шешудің кешенді тәсілдерін қамтиды:

- МТО-ға қолжетімділікті кеңейту арқылы ерте жастан бастап балалар үшін тең бастапқы мүмкіндіктер жасау;

- көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыру;

- педагогтердің кәсіби әлеуетін арттыру;

- инфрақұрылымды жақсарту.

Модельді іске асыру шеңберінде мектепке дейінгі ұйымдарда қолайлы қауіпсіз жайлы жағдайлар қамтамасыз етіледі, бағдарламалық мазмұн жаңартылды, тәрбие мен оқыту процесін нормативтік құқықтық қамтамасыз ету жүзеге асырылды. 2022 жылы Мемлекеттік жалпыға міндетті стандарт (бұдан әрі – МЖС), Үлгілік оқу жоспарлары, МТО-ның Үлгілік оқу бағдарламалары бекітілді, бұл құжаттарда мектепке дейінгі ұйымдар түлектерінің дағдылары мен құзыреттері, мектепке дейінгі ұйымның педагогіне қойылатын талаптар қамтылған.

Баланың жайлы және қауіпсіз болуын қамтамасыз ететін инфрақұрылымды, инклюзивтілікті қамтамасыз ететін білім беру кеңістігін құру, меншік нысанына және ведомстволық бағыныстылығына, түрлеріне қарамастан мектепке дейінгі ұйымда балалардың даралығы мен ерекшеліктерін қолдау өзекті мәселе болып табылады.

COVID-19 пандемиясы кезеңінде мектепке дейінгі жастағы балаларды қашықтан тәрбиелеу мен оқыту тек мектепалды жасындағы балалар үшін қолжетімді болды. Ал қалған басқа жастағы балалар үшін балалардың аз санымен кезекші топтар ұйымдастырылды. Балаларды үздіксіз білім берумен қамту мақсатында мектеп жасына дейінгі балаларға білім беру процесін ұйымдастыру бойынша ұсынымдар әзірленді. Үй жағдайында ата-аналардың бос уақыты жеткіліксіз болды, себебі олар қашықтан жұмыс істеді. Мектеп жасына дейінгі балалар үшін оқыту мазмұнының сапалы болмауы да жұмысты қиындатты, себебі білім беру жүйесі назарды білім берудің басқа деңгейлерінде сапаны қамтамасыз етуге шоғырландырды. Осыған байланысты кіші жастағы балаларға арналған цифрлық дамытушы контентті кеңейту қажет (ұлттық құндылықтар тақырыбын қамтитын мультфильмдер және оқу-әдістемелік кешендер (бұдан әрі – ОӘК), сондай-ақ МТО-ның сапасын арттыруға күш салу қажет.

МТО негізгі ұлттық құндылықтарға негізделген қоғамды қалыптастыруда аса қуатты әлеуетке ие. Ерте жастан бастап балалар әдебиеті мен халық ауыз әдебиеті арқылы қазақ халқының мәдениетін сақтау және мұра ету – бұл баланы қазақ халқының мәдени-тарихи кодына сәйкес баулудың және балада өзіндік сана-сезімді тәрбиелеудің әмбебап тәсілі. 2022 жылдан бастап тәрбиелеу мен оқыту процесіне барлық жас топтарында қазақ тілін оқытуға қойылатын талаптар енгізілді. Қазақ тілін меңгерту мақсатында педагог күні бойы МТО-ның үлгілік оқу бағдарламасында айқындалған сөздік минимумды қолданады, балалармен әртүрлі қызмет түрінде тәрбиеленушілердің ауызша жүйелі сөйлеуін дамытады, белсенді сөз қорын байытады, қазақ тілін, қарым-қатынас мәдениетін меңгеруге ықпал етеді, сондай-ақ қазақ халқының мәдениетімен, салт-дәстүрлерімен таныстырады.

МТО-ның ағымдағы жағдайын талдау жүйелі деңгейде шешуді талап ететін мынадай проблемаларды анықтады:

- 3-6 жастағы балалар үшін мектепке дейінгі ұйымдардың жоғары қолжетімділігіне қарамастан, 2-3 жастағы балалар үшін бұл қажеттілік қанағаттандырылмаған, бұл балалардың ерте даму мүмкіндіктерін қысқартады және аналардың еңбек қызметіне тартылуына кедергі келтіреді;

- халық тығыз қоныстанған жерлерде, көші-қон ағыны мен туу деңгейі жоғары өңірлерде мектепке дейінгі ұйымдар жеткіліксіз;

- мектепке дейінгі ұйымдардағы орындарға сұраныс МТО-ның жаңа объектілерін іске қосу қарқынынан асып түсуде;

- 2020 және 2021 жылдары бала туу өсіміне байланысты 2023 – 2029 жылдар кезеңінде мектепке дейінгі ұйымдарда кезектің ұлғаюы болжануда;

- мектеп жасына дейінгі балалармен жұмыс істеу үшін сапалы дамытушы контент жеткіліксіз;

- мектепке дейінгі ұйымдардағы балаларды тәрбиелеу және оқыту процесіне ата-аналар төмен деңгейде тартылған;

- мектепке дейінгі ұйымдардың инфрақұрылымы мен білім беру ортасы балалардың даралығы мен ерекшеліктерін толық қолдауды қанағаттандырмайды.

2-тарау. Орта білім беру

Орта білім беру ұйымдарының желісі 2022 – 2023 оқу жылында 3,7 млн білім алушыны қамтитын 7687 мектепті, оның ішінде 170146 білім алушыны қамтитын 552 жекеменшік мектепті құрады.

Республика бойынша орта білім беру ұйымдарының желісі соңғы үш жылда 247 бірлікке артты: 2020 – 2021 оқу жылында – 3,4 млн білім алушысы бар 7440 мектеп; 2021 – 2022 оқу жылында – 3,5 млн білім алушысы бар 7550 мектеп; 2022 – 2023 оқу жылында – 3,7 млн білім алушысы бар 7687 мектеп.

2021 жылы толықтай енгізілген мектептегі білім беру мазмұнын жаңартуды Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының (бұдан әрі – ЭЫДҰ) сарапшылары жалпы білім беру жүйесін жаңғырту жолындағы оң қадам деп санайды. Дүниежүзілік банк жүргізген жаңартылған білім беру мазмұнын бағалау шеңберінде Бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім берудің қолданыстағы үлгілік оқу бағдарламаларын жетілдіру бойынша қорытындылар жасалып, ұсынымдар әзірленді. Атап айтқанда, 21 ғасырдың білім алушыларына ұлттық басымдықтарға, сондай-ақ тез өзгеріп жатқан әлемнің сын-қатерлері мен мүмкіндіктеріне сәйкес қажетті білім, дағдылар, тәсілдер мен құндылықтарды айқындайтын білім мазмұнын жетілдіру бойынша кепілдемелер тұжырымдалды.

Өткізілген республикалық мұғалімдер съездерінің шеңберінде білім алушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, оқу бағдарламаларының мазмұнын қайта қарау, білім беру тақырыптары, бөлімдері мен деңгейлері арасындағы сабақтастықты қамтамасыз ету, практикалық бағыттылықты, тәрбиелік компонентті күшейту және білім алушының функционалдық сауаттылығын дамыту қажеттілігі атап өтілді.

Демек, құндылыққа бағдарланған, іс-әрекеттік, тұлғаға бағдарланған және коммуникативті тәсілдер негізінде орта білім беру мазмұнын жетілдіру бойынша жұмысты жалғастыру және күшейту қажет. Экономикалық, әлеуметтік-саяси, ғылыми-технологиялық даму процестерімен білім беру саласына қойылатын талаптар деңгейіне заманауи педагогикалық теория мен практиканың сәйкестігін қамтамасыз ету маңызды.

"Назарбаев Зияткерлік мектептері" дербес білім беру ұйымы (бұдан әрі – "НЗМ" ДБҰ) өз тәжірибесін еліміздің жалпы білім беретін мектептеріне таратуды жалғастыруда. Ол үшін өңірлердің барлық мектептерімен жұмыс істеуге арналған әдістемелік алаң ретінде Қазақстанның 1710 жетекші мектебі іріктелді. Сондай-ақ жекеменшік бастамашыл ұйымдардың (демеушілердің) қатысуымен ауыл мектептерін әдістемелік (мектептерде зерттеулер жүргізу, педагогтерді оқыту, білім беру органдары үшін ұсынымдар әзірлеу және басқалар) және материалдық-техникалық (жарақтандыру және қайта жабдықтау, жөндеу, реконструкциялау) қолдау бойынша жобалар іске асырылуда. Жалпы білім беретін мектептердің педагогтері үшін 1-ден 11-сыныпқа дейінгі барлық пәндер бойынша үш тілде 174 мыңнан астам материалдан тұратын "Жүйелік-әдістемелік кешен" жалпыға қолжетімді онлайн-платформасы құрылды. 2020 жылы "НЗМ" ДБҰ қашықтан оқыту үшін "Bilim Media Group"-пен бірлесіп 1-ден 11-сыныпқа дейінгі барлық пәндер бойынша қазақ және орыс тілдерінде 24 мың сабақтан тұратын "Онлайн-мектеп" цифрлық білім беру контентін әзірледі.

COVID-19 бойынша эпидемиологиялық жағдайға байланысты Қазақстанда орта білім беру жүйесі алғаш рет қашықтан оқыту қажеттілігіне тап болды. Мектептердің нашар техникалық жабдықталуы және жоғары жылдамдықты интернетке әркелкі қолжетімділік көрсетілетін қызметтердің сапасына айтарлықтай әсер етті. ЮНИСЕФ-пен бірге және Кембридж университетінің білім беру факультетінің техникалық қолдауымен білімдегі олқылықтарды өлшеудің кешенді тәсілін қолдана отырып, білімдегі олқылықтарды сандық бағалау жүргізілді. Зерттеу қорытындысы бойынша білімдегі олқылықтарды толтыру бойынша қысқа, орта және ұзақ мерзімді шаралар ұсынылды. Ұсынылған шараларды республиканың педагогикалық ұжымдары іске асырды, сондай-ақ аталған шаралар (жаңа бағдарламалар бойынша педагогтердің біліктілігін арттыру курстарын өткізу, білім беру бағдарламаларын қайта қарау және т.б.) одан әрі жұмыста пайдаланылуда.

Орта білім беру сапасын арттыру мақсатында оқулықтардың сапасына қойылатын талаптарды күшейту бойынша нормативтер қабылданды. Оқулықтарға сараптаманы курстардан өткен тәуелсіз мамандар (2000 сыртқы сарапшы) жүргізеді. Оқулықтарды әзірлеу үшін авторлар мен баспалардың жауапкершілігі күшейтілді. Егер оқулықтарда қателер табылса, баспалар барлық шығындарды өз қаражаты есебінен өтейді.

Сапалы зерделеу үшін жаратылыстану-математикалық бағыттағы (бұдан әрі – ЖМБ) пәндерді оқытудың қарқындылығы күшейтілуде. Мысалы, 2022 – 2023 оқу жылында ЖМБ пәндері бойынша сағаттар келесідей ұлғайтылды: "Жаратылыстану" – 3, 4, 5, 6-сыныптарда 1 сағатқа; "Физика", "Химия", "Биология" – 7, 8, 9-сыныптарда 1 сағатқа; "Алгебра және анализ бастамалары" – 10 – 11-сыныптарда 1 сағатқа ұлғайтылды.

"Жаһандық құзыреттілік" курсы шеңберінде 6-сыныпта экологиялық білім беру сапасын арттыру мақсатында оқу жоспарының вариативті компоненті есебінен "Экология" пәні оқытылады, оқу жүктемесі аптасына 1 сағатты (жылына 34 сағат) құрайды. 2021 – 2022 оқу жылында бұл таңдау пәнін 4668 (67 %) мектепте 6-сыныптың 233252 білім алушысы оқыды. 21721 білім алушыны қамти отырып, экологиялық бағыттағы 177 үйірме жұмыс істейді. Үздіксіз экологиялық білім беру, барлық ресурстарды үнемді пайдалану мәдениетін дамыту моделі еліміздің мектептерінің 79 %-ына енгізілді.

Мектептегі білім берудің сапасы мен тиімділігін сипаттайтын негізгі параметрлердің бірі дарынды балаларды анықтау және дамыту, олардың республикалық және халықаралық олимпиадалар мен ғылыми конкурстарға қатысуы болып табылады. Соңғы үш жылда беделді халықаралық олимпиадаларда қазақстандық білім алушылар 5 алтын, 35 күміс және 29 қола медаль, ғылыми жобалар бойынша халықаралық олимпиадалар мен конкурстарда 344 алтын, 572 күміс және 934 қола медаль жеңіп алды.

2022 жылы халықаралық пәндік олимпиадалардың жеңімпаздары мен жүлдегерлерін, сондай-ақ оларды даярлаған педагогтерді көтермелеу тетігі енгізілді. Халықаралық олимпиадалардың жеңімпаздары үшін ЖОО-ға конкурстан тыс түсу үшін гранттар беріледі. Алайда Қазақстанда дарынды балаларды қолдау жүйесі жеткілікті түрде дамымаған. Мектеп жұмысы дарынды білім алушыларды анықтап, іріктеумен шектеледі, бұл ретте олардың бойындағы дарындылықты дамыту әдістемесі жоқ. Дарынды балаларды анықтау және дамыту жұмыстары жүйесінде технология, креативті индустрия, кәсіпкерлік сияқты жаңа салалар тиісті деңгейде ескерілмеген. Олимпиадалық қозғалыспен ауылдық жерлердегі білім алушылардың, сондай-ақ ЕБҚ балалардың аз қамтылуы байқалады.

Сапалы білім берудегі маңызды міндеттердің бірі – қалалық және ауылдық мектептер арасындағы оқыту сапасындағы алшақтықты азайту. 6909 мемлекеттік мектептің 5271 мектебі (68 %) ауылдық жерде орналасқан, оның ішінде 2722-сі – шағын жинақты мектептер (бұдан әрі – ШЖМ) (ауылдық мектептердің 52 %-ы). Ауыл мектептері бүкіл ауылдың негізгі орталығы және жастардың қабілетін шыңдайтын орын ретінде қызмет етеді. Осы орайда ауыл мектебіндегі әрбір білім алушының табысқа жету мүмкіндігін арттыру, қала мектептерінен білім сапасының алшақтығын азайту маңызды. Ауылдық мектептерді қолдау бойынша "Мобильді мұғалім", "Қамқор жанұя", "Нәтижелілігі төмен ауыл мектептеріне мықты мектептердің қамқорлығы", "КӨМЕКТIMES: мектеп-мектепке" сияқты өңірлік жобалар іске асырылуда. Ауылдық аумақтарды тұрақты дамыту қорының білім беру бойынша жобалары белсенді іске асырылуда. Ауыл мектептерінің білім алушылары атаулы көмекпен (пәндер бойынша қосымша сабақтар, жазғы ауысымдар мен балалар орталықтарына бару) қамтылады, оқу ваучерлерін пайдалана отырып, тегін қосымша білім беру бағдарламаларына қатысу мүмкіндігіне ие болады.

Алайда қалалық және ауылдық білім алушылар арасындағы білім сапасындағы алшақтық сақталып келеді. PISA зерттеуі қалалық және ауылдық мектептер арасындағы айырмашылықты әрбір 3 жылдық айналым сайын растап отыр. Мысалы, PISA-2018 оқу сауаттылығы бойынша айырмашылық қалалық мектептер пайдасына 37 балды құрады.

Ауылдық жерлердегі мектеп ғимараттарының материалдық инфрақұрылымы қалалық білім алушылармен салыстырғанда ауылдық білім алушылардың мүмкіндіктерін айтарлықтай шектейді. Кең жолақты Интернеттің болмауына байланысты ауыл мектептерінің білім алушыларының цифрлық білім беру ресурстарына қолжетімділігі шектелген, тек 39 % мектепте ғана жоғары жылдамдықтағы Интернет бар (20 мбит/с және жоғары).

Инклюзивті практиканы дамытудың маңызды кезеңі "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне инклюзивті білім беру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасының Заңын қабылдау болды. Заңда ЕБҚ балаларды арнайы психологиялық-педагогикалық қолдауға мемлекеттік білім беру тапсырысын іске асыру жөніндегі норма қабылданды.

2023 жылдың басында ЕБҚ балалардың саны 188 мың баланы құрады (2022 жылдың басында – 175 мың), оның ішінде мектеп жасындағы – 132699 бала. Мұндай балалар санының жыл сайын өсуі орташа есеппен 3 %-ды құрайды (2020 жыл – 161 мың бала, 2021 жыл – 175 мың бала, 2022 жыл – 188 мың бала).

2023 жылдың басында елімізде 99 арнайы мектеп, сондай-ақ 92 ПМПК, 208 психологиялық-педагогикалық түзеу кабинеттері (бұдан әрі – ППТК), 14 оңалту орталықтары (бұдан әрі – ОО), 10 аутизм орталығы жұмыс істеді. Сондай-ақ мектептерде 640-тан астам инклюзияны қолдау кабинеті, 1600-ден астам логопедиялық пункт жұмыс істейді. Арнайы ұйымдарда арнайы оқу бағдарламалары бойынша мүмкіндігі шектеулі 17771 бала оқыды.

2022 жылы психологиялық-педагогикалық қолдау, ерекше білім беру қажеттіліктерін бағалау қағидалары бекітілді, білім беру ұйымдарын жабдықтармен және жиһазбен жарақтандыру нормалары жетілдірілді. ПМПК-ның жеткілікті желісін қамтамасыз ету мақсатында бір ПМПК желісін ашу нормативі 60 мыңнан 50 мың балаға дейін қайта қаралды.

ЕБҚ балаларды арнайы психология-педагогикалық қолдауға арналған мемлекеттік білім беру тапсырысын іске асыру жөніндегі нормалар бекітілді. Бұл жеке сектордың, үкіметтік емес ұйымдардың әлеуетін пайдалана отырып, ППТК, ОО желісін кеңейтуге бюджеттің күрделі шығыстарынсыз ЕБҚ балаларды арнайы психология-педагогикалық қолдаумен қамтуды ұлғайтуға мүмкіндік береді.

Психологиялық-педагогикалық қолдауды сапалы іске асыру үшін базалық инфрақұрылым (жобалық қуат, мамандар кабинеттері, оңалту және емдік дене шынықтыру аймақтары, ата-аналарға, педагогтерге арналған коворкинг), сондай-ақ арнайы білім беру ұйымдарының жеткілікті желісі және олардың халықаралық талаптарға сәйкес заманауи жабдықтармен жарақтандырылуы талап етіледі.

Сапалы білім берудің қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін жағдай ретінде заманауи мектеп инфрақұрылымын құру мемлекеттің басым міндеті болып табылады. 2021 жылдан бастап шағын қалаларда, аудан орталықтарында және ауылдарда орналасқан мектептерді жаңғырту жүзеге асырылуда. Жаңғырту жұмыстың 6 бағытын қамтиды: күрделі және ағымдағы жөндеу, мектептерді пәндік кабинеттермен жарақтандыру, мектеп жиһаздарын жаңарту, кітапханалар мен асханаларды жаңғырту, балалардың мектепте және мектеп жанындағы аумақта қауіпсіз болу жағдайларын жақсарту.

Елімізде аудан орталықтарында, ауылдарда және шағын қалаларда 5000-нан астам мектеп жұмыс істейді, оның ішінде 2021 жылы жаңғыртумен 1015 мектеп, 2022 жылы 1003 мектеп қамтылды. Нәтижесінде 2022 – 2023 оқу жылының басында 357 мектепке күрделі жөндеу және 1122 мектепке ағымдағы жөндеу жүргізілді. 954 мектепке 1470 пәндік кабинет жеткізілді. 1139 мектепте жиһаз жаңартылды, кітапханалар, 1806 мектеп және 969 мектептің асханалары жаңартылды. 1203 мектепте қауіпсіздік жағдайлары жақсартылды.

Алайда іске асырылып жатқан шараларға қарамастан, орта білім беру инфрақұрылымын дамытуда сын-қатерлер бар. Мектептер құрылысының қазіргі қарқыны демографиялық және көші-қон процестеріне, оқушы орындарының жинақталған тапшылығына ілесе алмай отыр. Балалар санының өсуі және оқушы орындарының тапшылығы жағдайында көп ауысымда оқыту өзекті проблеманың бірі ретінде қалып отыр.

Бала туу көрсеткіші артып келеді, 2020 жылдан бастап 2022 жылдың бірінші жартыжылдығына дейін дүниеге келген балалар саны 1039775 баланы құрады. Соңғы үш оқу жылында 1-сынып оқушыларының саны 1160311 білім алушыны, халықтың көші-қоны 34 %-ды және мектеп ғимараттарының тозуы 15 %-ды құрады, 2026 жылға қарай оқушы орындарының болжамды тапшылығы 1,12 млн құрады.

2022 – 2023 оқу жылында оқушы орындарының ағымдағы тапшылығы 270 мың орынды, оның ішінде қала бойынша 167 мың орынды, ауыл бойынша 96 мың орынды құрады. Үш ауысымды мектептер саны 143 бірлікті (2022 жыл – 139), авариялық мектептер саны – 52 (2022 жыл – 47) құрайды.

Үш ауысымды мектептердің проблемаларын шешу үшін әртүрлі тетіктер қолданылады: мемлекеттік бюджет және мемлекеттік-жекешелік әріптестік (бұдан әрі – МЖӘ) есебінен нысаналы құрылыс; модульдік конструкциялардан (тез салынатын ғимараттардан) мектептер салу. Орта білім беруді дамытуға жекеменшік секторды тарту мақсатында "Білім туралы" Қазақстан Республикасының Заңымен орта білім беруге мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру бойынша білім беру саласындағы уәкілетті органның құзыреті бекітілді.

2020 жылдан бастап жан басына шаққандағы қаржыландыру республиканың барлық қалалық мектептерінде (1605 мектеп) толық көлемде енгізілді. Бұл көптеген артықшылықтарды, атап айтқанда мектептерге басқарушылық және қаржылық дербестік (үнемдеу, қосымша штаттар/төлемдер енгізу мүмкіндігі және басқалар) береді. Алайда персоналды басқару және жан басына шаққандағы қаржыландыруды ұтымды пайдалану бойынша табысты даму стратегияларының тәжірибесі кеңінен таралмады.

Қазақстандағы бір білім алушыға кететін шығындар ЭЫДҰ елдерінің көрсеткіштерінен бірнеше есе төмен, бір ғана Ресеймен айырмашылық шамамен 1 млн теңгені құрайды. Осыған байланысты білім беруге шығындарды ұлғайту және оны әлемдік стандарттарға жеткізу жақын арадағы болашақта маңызды болып табылады. Жоғары оқу орындарына түсу пайызы, республикалық олимпиадалар жеңімпаздарының саны, педагогтердің біліктілік деңгейі сияқты ынталандырушы компоненттерді көбірек қолдана отырып, жан басына шаққандағы қаржыландыру нормативін бірнеше кезеңде жетілдіру қажет.

Бизнесті мектептер салуға ынталандыру бойынша қабылданған мемлекеттік қолдау шаралары (жан басына шаққандағы қаржыландыру, жеңілдікпен кредиттеу, 8 жыл ішінде амортизациялық компонентті өтеу, әкімшілік кедергілерді азайту) жекеменшік мектептер желісінің дамуына, оның ішінде ата-ана төлемақысынсыз мемлекеттік білім беру тапсырысы негізінде білім беру қызметтерін көрсететін мектептер желісінің дамуына айтарлықтай әсер етті.

Мемлекеттік білім беру тапсырысының мөлшері жан басына шаққандағы нормативтік қаржыландыру әдістемесіне сәйкес айқындалады, мұнда жекеменшік білім беру ұйымдары үшін операциялық шығыстар (2022 жылға арналған орташа мөлшері – 532 мың теңге), сондай-ақ құрылыс және реконструкциялау жолымен жаңа оқушы орындарын пайдалануға арналған шығыстар (2022 жылға арналған 1 оқушы орны үшін: құрылыс – 294 мың теңге, реконструкциялау – 144 мың теңге) қарастырылған. 2020 жылға арналған операциялық шығындардың орташа мөлшері – 414 мың теңгені құрайды, 2020 жылы оқушы орындарын пайдалануға арналған шығыстар 1 оқушы орны үшін: құрылыс – 267 мың теңге, реконструкциялау – 131 мың теңге; 2021 жылға арналған операциялық шығындардың орташа мөлшері – 469 мың теңгені құрайды, 2021 жылы оқу орындарын пайдалануға арналған шығыстар 1 оқушы орны үшін: құрылыс – 280 мың теңге, реконструкциялау – 137 мың теңге.

МЖӘ-нің жаңа моделі әзірленді, оның негізінде Астана қаласында бір жарым жыл ішінде 20 мың білім алушыға арналған 5 мектеп пайдалануға берілді.

Осылайша, жекеменшік мектептер желісін кеңейту мемлекеттік бюджетке түсетін жүктемені азайтып қана қоймай, жаңа мектептерді пайдалануға беру мерзімі қысқаратын оқушы орындарының тапшылығы мен мемлекеттік мектептердің үш ауысымы мәселесін шешуде қосымша құрал болып табылады.

Сонымен қатар субсидиялау, жеңілдетілген несие беру және салықтық жеңілдіктер түріндегі басқа да құралдар әзірленді. Мәселен, "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры арқылы жекеменшік мектептерді салу және реконструкциялау бойынша банктік қарыздарды субсидиялау тетігі жұмыс істейді, мұнда жеке сектор үшін кредиттеудің соңғы мөлшерлемесі "Қарапайым заттар экономикасы" бағдарламасы шеңберінде 7 %-ды және "Бизнестің жол картасы – 2025" бағдарламасы шеңберінде 6 %-ды құрайды.

Сонымен қатар орта білім беру саласында мынадай проблемаларды шешу қажет етіледі:

- 21 ғасырдағы білім алушыларға қажетті білім, дағдылар, тәсілдер мен құндылықтарды айқындайтын білім беру мазмұнын жетілдіру қажет;

- ауылдық жерлердегі мектептердің ақпараттық-технологиялық, материалдық инфрақұрылымы нашар дамыған, бұл қалалық білім алушылармен салыстырғанда ауылдық білім алушылардың мүмкіндіктерін шектейді;

- білім беру ұйымдары арасында персоналды басқару және жан басына шаққандағы қаржыландыруды ұтымды қолдану бойынша табысты даму стратегиялары тәжірибесі жеткілікті таратылмауда;

- ауылдық жерлерден келген білім алушылар, сондай-ақ ЕБҚ балалар олимпиадалық қозғалыспен төмен қамтылған;

- дарынды балаларды қолдау жүйесі жеткіліксіз дамыған;

- қалалық және ауылдық білім алушылар арасындағы білім сапасындағы алшақтық сақталуда;

- ЕБҚ балалар арнайы психологиялық-педагогикалық қолдаумен нашар қамтылуда.

3-тарау. Техникалық және кәсіптік білім беру

Техникалық және кәсіптік білімге (бұдан әрі – ТжКБ) қолжетімділікті 2022 – 2023 оқу жылында 772 ТжКБ ұйымы, оның ішінде 446 мемлекеттік, 326 жекеменшік ұйым қамтамасыз етеді. ТжКБ ұйымдарының жалпы контингенті 517,3 мың адамды құрайды (2020 жыл – 475,9 мың адам, 2021 жыл – 488,9 мың адам), оның жартысынан көбі – 312 мың адам мемлекеттік тапсырыс бойынша білім алады (2020 жыл – 288,2 мың адам, 2021 жыл – 289,4 мың адам).

ТжКБ ұйымдарына қабылдаудың жыл сайынғы өсімі мектеп білім алушылары мен олардың ата-аналарының осы білімді алудың тартымдылығы туралы түсініктерінің өзгергенін көрсетеді. Осылайша, 2022 жылы ТжКБ ұйымдарына 183 мың адам қабылданды, бұл 2020 жылмен салыстырғанда 25 мың адамға артық (2020 жыл – 158,3 мың адам, 2021 жыл – 158,5 мың адам).

Біріккен Ұлттар Ұйымының (бұдан әрі – БҰҰ) Бас Ассамблеясы қабылдаған Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияға сәйкес қатысушы мемлекеттер ЕБҚ адамдардың кәсіптік білім алуына, ересектердің білім алуына және өмір бойы білім алуына қолжетімділіктерін қамтамасыз етуге міндетті. ТжКБ мемлекеттік ұйымдарының жартысынан астамы ЕБҚ студенттерге тең жағдайлар мен кедергісіз қолжетімділікті жасай алды.

ТжКБ ұйымдарына оқуға түсу кезінде квоталар тізімін кеңейту арқылы әлеуметтік жағынан осал жастарға көрсетілетін қолдау күшейтілді. Бұрыннан бар 6 квоталық санатқа мынадай қосымша санаттар енгізілді: көпбалалы отбасылардан шыққан балалар үшін – 5 %, толық емес отбасылардан шыққан балалар үшін – 1 %, бала кезінен мүгедек балаларды тәрбиелеп отырған отбасылардан шыққан балалар үшін – 1 %.

Нәтижесінде, 2022 – 2023 оқу жылында әлеуметтік осал отбасылардан шыққан 3445 студент колледждерде білім алуда, ал 2020 – 2021 оқу жылында бұл көрсеткіш 2913 студентті құрады. Сонымен қатар ЕБҚ білім алушыларды ТжКБ-ға енгізу мәселесі өзекті болып қала береді, оның себептерінің бірі – ұйымның өзі мен педагогтердің инклюзивті білім беру жағдайында жұмыс істеуге дайын еместігі, сондай-ақ кадрлық құрамның жеткіліксіздігі.

"Баршаға арналған тегін кәсіптік-техникалық білім" жобасы 300 мыңнан астам жастарға алғашқы жұмыс мамандығын тегін алуға мүмкіндік берді. Осы жоба шеңберінде жастардың әлеуметтік осал топтарын тарту үшін жағдайлар жасалған. Жобаға қатысушылар ыстық тамақпен, стипендиямен, тегін жол жүрумен қамтамасыз етілген. Жоба қазақстандық еңбек нарығында біліктілігі жоқ кадрлар санын қысқарту, жастар жұмыссыздығының деңгейін, сондай-ақ NEET жастары мен өзін-өзі жұмыспен қамтыған жастар санын азайту түрінде кең әлеуметтік-экономикалық әсерге ие.

Сонымен қатар 2022 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша NEET санатындағы 247 мыңға жуық жастар оқумен қамтылмаған (2020 жыл – 267,3 мың адам, 2021 жыл – 258,1 мың адам).

ТжКБ ұйымдарын бейіндеу өзекті проблема болып қалуда. Бұл, ең алдымен, қайталанатын мамандықтарды қысқарту және еңбек нарығында сұранысқа ие жаңа мамандықтарды ашу арқылы ТжКБ-ны еңбек нарығының сұраныстарына қайта бағыттаумен байланысты.

ТжКБ ұйымдарын оңтайландыру және бейіндеу бір бейінді спектрде салалық негізде кадрларды сапалы даярлауға қаражат жинақтауға, материалдық ресурстарды ғана емес, кадрлық ресурстарды шоғырландыруға, бәсекеге қабілеттілікті арттыруға мүмкіндік береді, бұл ТжКБ мамандарын даярлау сапасын арттыруға ықпал етеді.

Жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексі-2019 нәтижелеріне сәйкес жұмыс берушілер ТжКБ-ның сапа деңгейін мүмкін болатын 7 балдан 3,7 баллға бағалайды.

PISA-2018 халықаралық зерттеуіне еліміздің 100 колледжінен 15 жастағы студенттері қатысты. Зерттеулердің нәтижелері көрсеткендей, ТжКБ ұйымдарының білім алушылары жалпы білім беру циклінің пәндері бойынша оқыту процесінде қалыптасатын базалық дағдылар бойынша өз құрдастарынан едәуір артта қалады, бұл болашақта өз дағдыларының деңгейін бейімдеуге немесе арттыруға немесе жаңа кәсіпті үйренуге мүмкіндік бермейді.

Мысалы, оқу сауаттылығы деңгейі бойынша колледж студенттері мектептерде білім алатын құрдастарынан 27 балға артта қалуда. Сонымен қатар PISA-2009 нәтижелерімен салыстырғанда колледж білім алушыларының нәтижелері 10 балға төмендеді. Бұл жағдай мектептер мен колледждерде оқыту нәтижелері арасындағы алшақтықты жою, ТжКБ мазмұнын жаңғырту және сапасын арттыру мәселесін өзектендіру үшін ТжКБ ұйымдары студенттерінің базалық білімін дамыту жөнінде шаралар қабылдауды талап етеді.

Кадрларды даярлау сапасына тиісті материалдық-техникалық базаның (бұдан әрі – МТБ) болуы әсер етеді. 2020 – 2021 жылдары "Жас маман" жобасы шеңберінде 180 ТжКБ ұйымдары заманауи жабдықтармен жабдықталған. Алайда ТжКБ мемлекеттік ұйымдардың 48 %-ы әлі де оқу процесінде заманауи талаптарға сәйкес келмейтін ескірген жабдықты пайдаланады. Бұл ТжКБ саласының мамандарын даярлау сапасының төмендігінің және заманауи өндірістік түлектердің дағдыларының талаптарға сәйкес келмеуінің себептерінің бірі болып табылады.

Колледждердің басқа қаладан келген студенттерін жатақханалардағы орындармен қамтамасыз ету проблемасы өзекті болып қала беруде. Осыған байланысты жаңа жатақханалар салу, сондай-ақ жаңа төсек-орындарды қосу көзделген. 2020 жылы 4079 орындық 21 жатақхана, 2021 жылы 2758 орындық 14 жатақхана, 2022 жылы 2509 орындық 7 жатақхана пайдалануға берілді.

COVID-19 пандемиясы кезеңінде қашықтан оқыту форматына шұғыл көшу ТжКБ ұйымдарының педагогтерінде біраз қиындықтар туғызды. Цифрлық ортадағы жаңа жағдайларға бейімделу үшін уақыт қажет болды, сонымен қатар ТжКБ оқытушыларына жүктеме артты. Қашықтан оқытуға көшу кезінде теориялық оқыту саны ұлғайды және өндірістік оқыту мен кәсіпорындардағы студенттердің кәсіптік практикасы айтарлықтай қысқарды, бұл студенттердің қажетті практикалық дағдыларды игеруіне әсер етті.

ТжКБ ұйымдары мен кәсіпорындардың өнімді өзара іс-қимыл нәтижелерінің бірі дуальды оқытуды ұйымдастыру болып табылады. Дуальды оқыту 558 ТжКБ ұйымдарында 8013 кәсіпорынның қатысуымен және 72098 білім алушыны қамти отырып енгізілді. Компания өкілдерінің қамқоршылық кеңестерге кіруі, МТБ-ны зертханалық жабдықтармен жарақтандыру, білім алушыларды өндірістік практикаға қабылдау, педагогтердің тағылымдамасы сияқты міндеттемелер көзделген 410 колледжге қатысты 498 компания (кәсіпорын) арасында меморандумдарға, келісімдерге қол қойылды.

Сонымен қатар ТжКБ ұйымдарының экономиканың нақты секторымен, бизнеспен және қызмет көрсету саласымен әлсіз байланысы байқалады. Бұл колледждердің бизнес пен жұмысшы кәсіптерінің қозғаушы күші, өнер және кәсіпкерлік орталығы ретінде болу мүмкіндігін шектейді.

ТжКБ ұйымдарын корпоративтік басқаруды жетілдіру жалғасуда. 547 қамқоршылық және 693 индустриялық кеңес құрылды, олардың құрамына ТжКБ ұйымдарын басқару процесіне және білім беру бағдарламаларын әзірлеуге тарту үшін жұмыс берушілер кірді.

2022 жылдан бастап ТжКБ ұйымдарында академиялық дербестік енгізілді, ол Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарының (бұдан әрі – МЖБС) талаптары, кәсіби стандарттар, WorldSkills кәсіби стандарттары және өңірлік ерекшеліктер негізінде жұмыс берушілердің қатысуымен білім беру бағдарламаларын дербес әзірлеуге мүмкіндік береді. Бұл бағдарламалар екі сатылы сараптамадан өтеді. 2023 жылы тізілімге 4000-нан астам жаңартылған білім беру бағдарламалары кірді.

Білім беру деңгейлері арасындағы үздіксіздік пен сабақтастықты қалыптастыру мақсатында 2022 – 2023 оқу жылынан бастап ТжКБ ұйымдары оқытудың кредиттік-модульдік технологиясына көшті, қолданбалы бакалавриат бағдарламасы студенттерге құзыреттіліктің әртүрлі деңгейіне қажетті кредит көлемін жинақтау арқылы оқыту траекториясын дербес таңдауға мүмкіндік берді.

Өңірлік еңбек нарығы мен білім беру жүйесі арасындағы байланыс түлектердің оқу бітіргеннен кейін бір жыл ішінде жұмысқа орналасуы арқылы бақыланады. ТжКБ түлектерін жұмысқа орналастыру 2022 жылы 67 %-ды құрады, 2020 жылмен салыстырғанда бұл көрсеткіш 3 %-ға өсті.

ТжКБ ұйымдарының қаржылық тұрақтылығын және нысаналы қолдауын арттыру үшін жақын арадағы перспективада ТжКБ шығыстарының нормативтерін жалпы әлемдік стандарттарға жеткізу қажет. Осылайша, БҰҰ-ның 4-ші жаһандық тұрақты даму мақсаттарының міндеттеріне қол жеткізу үшін білім беруді қаржыландыруды мақсатты түрде ұлғайтуды және оның қажеттіліктеріне ЖІӨ-нің кемінде 4-6 % бөлуді ұсынады. 2020 жылдан бастап ТжКБ ұйымдарында ТжКБ МЖС талаптарын сақтауға бағытталған жан басына шаққандағы қаржыландыру нормативі енгізілуде. Жан басына шаққандағы қаржыландыру нормативін енгізуді талдау көзделген қаражаттың 85 %-ы ғимараттарды ағымдағы күтіп ұстауға және педагогтердің жалақысына жұмсалатынын, тек 15 %-ы ғана студенттердің практикасын ұйымдастыру жөніндегі шығын материалдарына жұмсалатынын көрсетті. Осыған байланысты ТжКБ-да жан басына қаржыландыру көлемін ұлғайту мәселесі бүгінгі таңда маңызды мәселелердің бірі болып табылады.

Мемлекеттік қызметтерді цифрландыру шеңберінде білім беру саласындағы ақпараттандыру объектілеріне қойылатын ең төменгі талаптар бекітілді, олар ақпараттандыру объектілеріне және колледждерді оқытуды басқару жүйелерінің функционалына бірыңғай сипаттамаларды айқындайды.

Ақпараттық жүйелерді енгізу педагогтер мен білім алушылардың оқуға қабылдаудан бастап оқуын бітіруге дейін, атап айтқанда талапкерлерді қабылдауға, білім беру контентіне қолжетімділікке, онлайн-кестені қалыптастыруға, электрондық журнал жүргізуге, тапсырмаларды тексеруге және баға қоюға, бейнеконференция режимінде оқу сабақтарын өткізуге, тестілеуге және емтихандарды онлайн өткізуге бағытталатын болады.

Қашықтан оқыту бойынша білім беру ұйымдарына қойылатын талаптар және оқу процесін ұйымдастыру қағидалары әзірленді. ТжКБ ұйымдарының оқыту нысандары мен курстарына қарамастан студенттерді қашықтан оқытуға ауыстыру мүмкіндігі бар. Бұл ретте қашықтан оқыту үшін рұқсат етілетін пәндер немесе модульдер сағаттарының тізбесі мен көлемін білім беру ұйымы дербес айқындайды. Сонымен қатар ЕБҚ білім алушылар, оның ішінде уақытша шектеулері бар адамдар, конкурстарға немесе чемпионаттарға қатысатын студенттер қашықтан оқуға мүмкіндік алады. Ол үшін барлық қажетті жағдайлар жасалған, яғни колледждердің 100 %-ы ақпараттық жүйелерге қолжетімділікке ие.

2021 жылдан бастап колледждерге қабылдаудың жаңа тетігі енгізілді. Колледжге түсудің жаңа ережелерінің артықшылығы – талапкердің оқу орнын өзі таңдауға мүмкіндігі бар. Бұрын талапкер түсу кезінде тек бір колледжді және бір мамандықты таңдаған, жаңа форматқа сәйкес, студент 4 колледжді және сәйкесінше 4 мамандықты таңдау мүмкіндігіне ие болды.

Бұдан басқа Egov.kz порталы арқылы колледждерге құжаттарды қабылдау автоматтандырылды. Сондай-ақ колледждерде дәстүрлі қағаз форматында құжаттарды тапсыру мүмкіндігі сақталады. Осылайша, талапкерлердің таңдау мүмкіндігі кеңейтіліп, белгілі бір таңдалған мамандыққа түсу мүмкіндігі артады.

Үміткерлер барлық лицензиялық талаптарға сәйкес келетін колледждерді ғана таңдай алады. Талапкерлерді таңдау үшін колледждердің тізбесіне мынадай талаптарға сәйкес келетін колледждер, оның ішінде жеке колледждер кіруі мүмкін: жұмысқа орналасуды және жұмыспен қамтуды, өндірістегі практикамен қамтамасыз ету, шеберханалармен, зертханалармен, сапалы инженерлік-педагогикалық қызметкерлер құрамымен қамтамасыз ету, жатақханада әлеуметтік-тұрмыстық жағдайлардың болуы, кітапхана қорының, оның ішінде электрондық жеткізгіштерде, ЕБҚ тұлғаларға жағдайдың болуы.

Мемлекеттік тапсырыс бойынша оқуға арналған конкурс білім туралы аттестаттың міндетті және бейіндік пәндерін бағалау бойынша орташа конкурстық балл бойынша білім басқармаларының ақпараттық жүйелері арқылы өткізіледі. Бұл шаралар колледждерге қабылдау рәсімінің ашықтығын арттыруға бағытталған.

Осыған қарамастан, кәсіптік бағдар беру құралдары арқылы ТжКБ жүйесінің серпінді дамуы және мектеп білім алушыларының кәсіби өзін-өзі айқындауы туралы халықты ақпараттандыру мәселелері өзекті болып қала береді.

Осыған байланысты ТжКБ жүйесінің мынадай проблемалық мәселелерін шешу жөнінде шаралар қабылданатын болады:

- ЕБҚ білім алушылардың ТжКБ-ға төмен деңгейде тартылуы, оның себептерінің бірі ұйымның өзі мен педагогтерінің инклюзивті білім беру жағдайында жұмыс істеуге дайын еместігі, сондай-ақ кадр құрамының жеткіліксіздігі;

- NEET жастарының ТжКБ ұйымдарымен төмен қамтылуы;

- еңбек нарығының сұранысына сәйкес ТжКБ ұйымдарын бейіндеу тетіктерін жетілдіру қажеттілігі;

- ТжКБ ұйымдарының білім алушыларының функционалдық сауаттылығының төмен деңгейі;

- ТжКБ саласындағы мамандарды даярлау сапасының төмендігі және түлектердің біліктілігі мен заманауи өндірістік талаптардың сәйкес келмеуі;

- ТжКБ-ның жан басына шаққандағы қаржыландырудың төмен нормативі;

- ТжКБ ұйымдарының әлсіз МТБ;

- өзге қалалардан келген студенттердің жатақханалардағы орындармен жеткіліксіз қамтамасыз етілуі;

- ТжКБ ұйымдары мен экономиканың нақты секторы, бизнес және қызмет көрсету секторы арасындағы әлсіз байланыс;

- халықты ТжКБ жүйесінің қарқынды дамуы жөнінде ақпараттандыру қажеттілігі.

4-тарау. Балалардың қауіпсіздігі, олардың құқықтары мен мүдделерін қорғау

Қазақстан Республикасының мемлекеттік саясатының басым бағыттары балалардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету, оларды қатыгездіктен және қылмыстық қол сұғушылықтан қорғау болып табылады.

2022 жылдың соңында бала саны 6616774 баланы құрады (2020 жыл – 6110156 бала), соның ішінде 3,7 млн-нан астамы мектеп оқушысы, 2,5 млн-нан астамы мектеп жасына дейінгі балалар және 400 мыңнан астамы ТжКБ ұйымдарының студенттері болып табылады.

Проблемаларды уақтылы анықтау және шешімдерді жедел қабылдау үшін 2022 жылы 56 индикатордан тұратын Балалардың хал-ахуалдарының индексі қабылданды. Индексті апробациялау нәтижелеріне сәйкес 2021 жылдың қорытындысы бойынша балалардың хал-ахуалының орташа бағасы республика бойынша 55,3 балды құрайды.

2022-2023 оқу жылында мектебі жоқ 1209 елді мекенде тұратын 27135 бала тасымалдауды қажет етеді. Балаларды тасымалдауға арналған автокөлік 1173 бірлікті құрайды, бұл ретте Ұзақ мерзімді активтер бойынша тозудың жылдық нормаларына сәйкес мектеп автопаркі өндірістік факторларға байланысты 59 % тозған (жылына амортизация 15 %). 2021 жылдан бастап лизинг механизмі бойынша мектептер балаларды тасымалдау үшін жаңа автобустар сатып алды (515 бірлік), оның 119-ы 2022 жылы жеткізілді.

Жекелеген санаттағы балаларды әлеуметтік қолдау әрбір мектепте көзделген Жалпыға бірдей оқыту қорынан жүзеге асырылады. 3 жыл ішінде жыл сайын 400 мыңнан астам бала материалдық көмек алады.

2023 жылы халықтың әлеуметтік жағынан осал топтарынан шыққан 97518 бала мектепке дейінгі ұйымдарға барды, оның ішінде 37572 (38,5 %) жергілікті бюджет есебінен тегін ыстық тамақ алды. Мемлекеттік білім беру тапсырысы орналастырылған мектепке дейінгі ұйымдардағы "Мектепке дейінгі білім беру ұйымдары қызметінің үлгілік қағидаларына" сәйкес тамақтану шығындарының ай сайынғы төлемі 100 % ата-аналардан алынады. Сонымен бірге жергілікті атқарушы органдардың (бұдан әрі – ЖАО) шешімі бойынша тәрбиеленушілердің тамақтануына жұмсалатын шығындардың жергілікті бюджет есебінен толық немесе ішінара өтелуі қарастырылған.

Ыстық тамақ 6057 мектепте, 456 мектепте буфеттік тамақтану ұйымдастырылған. Тегін бір реттік ыстық тамақпен 400 мыңнан астам әлеуметтік осал санаттағы балалар немесе 100 %, 800 мыңға жуық бала немесе 1-4-сыныптың білім алушыларының жалпы санының 54 %-ы қамтылған (2021 жыл – білім алушылардың 41 %-ы, 2022 жыл – 52 %-ы). Бастауыш сыныптардың барлық білім алушылары үшін бір реттік тегін ыстық тамақ 9 өңірде (Астана, Алматы, Шымкент қалалары және Атырау, Батыс Қазақстан, Қарағанды, Қызылорда, Павлодар және Ұлытау облыстары), 1-сынып білім алушылары үшін екі өңірде (Ақмола және Маңғыстау облыстары) ұйымдастырылған.

2022 жылдан бастап конкурсты ұйымдастырушымен тағамдардың ассортименттік тізбесін, буфет өнімдерін, тағамдардың технологиялық карталарын және басқаларды конкурстық құжаттамаға енгізу нормалары енгізілді. Зерттеу нәтижелері негізінде ғалымдармен бірлесіп ұлттық мәзірді (оның ішінде сүт, нан өнімдері және басқалар) енгізу мәселесі қаралатын болады. Мектеп асханаларының мәзірін жаңарту үшін ұлттық өнімдер шығаратын шағын бизнес өкілдерін тартқан жөн. Мектеп асханаларын жаңғыртуды, соның ішінде қажетті жабдықтармен, ыдыс-аяқтармен қамтамасыз етуді жалғастыру қажет.

ЖАО деректері бойынша 2022 жылы білім алушылардың 1889530 немесе 56,9 %-ы сауықтырумен қамтылды, оның ішінде 1292925 бала (38,9 %) – мектеп жанындағы лагерлерде, 255435 бала (7,9 %) – республиканың қала сыртындағы сауықтыру лагерлерінде. Алайда республикада жекелеген санаттағы балаларды жазғы демалыспен және сауықтырумен қамтуды қамтамасыз етуге бағытталған объектілер мен іс-шаралар саны жеткіліксіз. 2022 жылы 226 қала сыртындағы сауықтыру лагері жұмыс істеді (2021 жыл – 167, 2020 жыл – карантинге байланысты жұмыс істемеді).

Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасы Құқықтық статистика және арнайы есепке алу комитетінің деректері бойынша 2022 жылы балаларға қатысты 2005 қылмыс жасалды (2020 жыл – 1814), балалар арасында жасалған суицидтердің саны 155 жағдайды құрады (2020 жыл – 144).

Денсаулық сақтау министрлігінің мәліметі бойынша республикада жыл сайын 600 мыңнан астам адам жарақат алады, олардың 22 %-дан астамы балалар, яғни 130 мыңы (оның ішінде мұзда құлау, терезеден құлау, жол-көлік оқиғалары, өрт, су айдындарында). Тек 2022 жылы балалар арасында терезеден құлаудың 200-ге жуық фактісі тіркелді, салдарынан 25 бала қайтыс болды. Жол-көлік оқиғаларынан 232 бала қаза тауып, 3652 бала зардап шекті. Профилактикалық шаралардың қатарында – әлеуметтік желілерде және бұқаралық ақпарат құралдарында балалардың қауіпсіздік құралдарын пайдалануын насихаттауды (балаларға арналған велосипед дулығалары, балаларға арналған автокреслолар мен қауіпсіздік белдіктері, биік тұрғын үйлерге терезе қоршауларын орнату, құтқару кеудешелерін қолдану) және сабақтарда және сабақтан тыс жұмыстарда балалардың қауіпсіз мінез-құлқын қалыптастыруды атап өтуге болады.

Ішкі істер органдарының есебінде жыл сайын тәуекел аймағындағы 4 мыңға жуық кәмелетке толмаған бала және 6 мыңнан астам тұрмысы нашар отбасының балалары тұрады.

Төтенше жағдайлардың алдын алу мақсатында барлық білім беру ұйымдары меншік нысанына қарамастан бейнебақылау жүйелерімен жарақтандырылған. Бұл ретте олардың 4713 немесе 47 %-ы ішкі істер органдарының жедел басқару орталығына қосылған (1035 мектепке дейінгі ұйым, 3454 жалпы білім беретін мектеп, 224 ТжКБ ұйымы). 2022 жылдың соңында ірі қалаларда орналасқан 1825 білім беру ұйымында күзету қызметін көрсетуге лицензиясы бар күзету қызметінің субъектілерімен шарт жасасқан. Аумақтық ішкі істер органдарының кезекші бөлімдеріне не күзет қызметі субъектілерінің орталықтандырылған бақылау пультіне бере отырып, дабыл беру құралы (дабыл түймесі) 2257 білім беру ұйымында орнатылған, 1371 білім беру ұйымында өткізу жүйесі (турникеттер) орнатылған.

Жылы дәретханасы жоқ мектептер саны едәуір қысқарды (167-ден 23-ке дейін, яғни 2020 жылдан 2022 жылға дейін 8 есе).

Мемлекеттік білім беру ұйымдары қызметкерлерінің үлгілік штаттарына сәйкес жалпы білім беретін мектепке 6-дан 20 сынып-жинаққа дейін педагог-психологтың 1 ставкасы, 30 және одан көп сыныпқа – 2 ставка (1 педагог-психологқа 500 білім алушы есебінен) көзделген. Бұл ретте, ҰБДҚ деректері бойынша елімізде 1200-ден астам мектепте 30-дан астам сынып-жинақтар бар. Бұл мектептерде 1 педагог-психологқа 1000-нан 2500-ге дейін білім алушы келеді. Республиканың тек 1/3 мектептерінде психолог кабинеттері бар, оның ішінде ауылдық мектептерде – 1681, қалалық мектептерде – 858 (2020 жыл – 2218, 2021 жыл – 2351, 2022 жыл – 2539).

Білім беру ортасында туындайтын келіспеушіліктер мен жанжалдарды шешу кезінде қалпына келтіру медиациясы бағдарламаларының тәрбиелік мүмкіндіктері кеңейтілуде. 1865 мектепте мектеп медиациясы қызметі құрылды. Сонымен қатар осы қызметтердің құрамына енгізілген педагогтер мен ата-аналар үшін мектеп медиациясы әдісі мен медиативті тәсілдің негіздерін дайындау және оқытуды ұйымдастыру қажет.

Балалардың қауіпсіздігін күшейту мақсатында алғаш рет Баланы жәбірлеудің (буллингтің) алдын алу қағидалары бекітілді. Бұл психологиялық қызметтің құрамына кіретін мамандардың жұмысын жүйелеуге, жұмыс принциптерін реттеуге мүмкіндік берді.

Жеке қолдау көрсетуге қолжетімділікті арттыру мақсатында ата-аналардың, білім беру, денсаулық сақтау, халықты әлеуметтік қорғау ұйымдары, ішкі істер органдары қызметкерлерінің, білім алушылардың оларға қатысты жәбірлеу (буллинг) фактілері туралы өтініштері кезінде іс-қимыл алгоритмі әзірленді. Жәбірлеудің (буллингтің) алдын алу қағидаларының негізгі мақсаты – баланы жәбірлеуге (буллингке) нөлдік төзімділік мәдениетін қалыптастыруға жағдай жасау.

24/7 режимінде балалар мен ата-аналарға еліміздің барлық мектептерінде орналасқан "Bala Qorgau" QR-коды арқылы тегін консультациялық көмек көрсетіледі.

Қазақстанда материалдық тұрғыда ынталандырылатын балаларды отбасына орналастыру нысандары қолданылады: асырап алу, қорғаншылық (қамқоршылық), патронаттық тәрбие, асырап алушы отбасы. 22081 жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың ішінен 18291 бала немесе 83,2 % отбасыларда тәрбиеленуде.

Балалар үйлерінің саны үш жылда (2020 – 2022 жылдар) 14 бірлікке азайды (98 бірліктен 84 бірлікке дейін). Балалар үйінде тәрбиеленетін балалар саны 3 жыл ішінде 464 балаға қысқарды (2020 жыл – 4254, 2022 жыл – 3790). Өңірлерде осы ұйымдарды институттандырудан шығару және оңтайландыру жоспарлары қабылданды.

Сонымен қатар жүйелі шешімдерді қажет ететін мынадай проблемалар да орын алуда:

11 өңірде бастауыш мектептің барлық білім алушыларының тегін бір реттік ыстық тамақпен қамтамасыз етілмеуі;

балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі шаралардың әлсіз нәтижелілігі;

балалардың жекелеген санаттарын толыққанды тегін бір реттік ыстық тамақпен қамтамасыз ету жеткіліксіздігі және ұтымсыздығы (нормаларды сақтау, қаржыландыруды бөлу);

мектеп асханаларына ұлттық мәзірді әзірлеу және енгізу қажеттілігі;

мектеп асханаларын жаңғырту, мәзірді жаңарту қажеттілігі;

- жекелеген санаттағы балаларды жазғы демалыспен және сауықтырумен қамтуға арналған балаларды сауықтыру орталықтарының жеткіліксіздігі;

- балаларды тасымалдауға арналған мектептердің автопаркін жаңартуға жүйелі тәсілдің болмауы;

- мектеп медиациясы қызметтерінің нашар дамуы және педагогтерді мектеп медиациясы әдісі мен медиативті тәсілдің негіздеріне оқыту тетігінің болмауы.

5-тарау. Білім беру ұйымдарында тәрбие жұмысын ұйымдастыру және қосымша білім беру

Тәрбие оқытумен тығыз байланыста. Білім алу танымдық, шығармашылық мүмкіндіктерді арттырады, адалдық, табандылық және өзіне қойылатын талапшылдық қасиеттерінің қалыптасуына себеп болу арқылы тәрбиелілік деңгейінің артуына ықпал етеді.

Қазақ ағартушылары Абай Құнанбайұлы, Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов, Мағжан Жұмабаев балаға сөз емес, ата-анасының және оның айналасындағы адамдардың іс-әрекеттері әсер етеді деп тұжырымдаған. Осыған орай бала тәрбиесінде отбасындағы ахуал, отбасы мүшелерінің өзара қарым-қатынасы, ата-ана бойындағы адами қасиеттер мен өмірлік ұстанымдардың маңызы зор.

Білім алушылардың физикалық, психологиялық, әлеуметтік әл-ауқатын қамтамасыз ету үшін отбасы тәрбие институты ретінде маңызды рөл атқарады.

Қоғамның қажеттіліктерін ескере отырып Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуды дамыту моделін іске асыру аясында МТО сапасын жақсарту жөнінде шаралар қабылданды.

Орта білім беру деңгейінде білім алушыларды тәрбиелеу ісі пәндік мазмұн және тәрбие жұмысы арқылы жүзеге асырылады. Тәрбие ісінің табыстылығы ұйымның миссиясына және мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне, білім алушылардың жеке ерекшеліктерін білуіне, ұжымның тәрбиелік міндеттеріне байланысты. Бұл ретте баланың толыққанды дамуы үшін мектептегі тәрбие процесіне ата-аналардың қатысуы және оқу үшін қолайлы жағдай мен орта құру қажет.

Еліміздің білім беру ұйымдарында тәрбие жұмысы мынадай негізгі бағыттар бойынша жүзеге асырылады: рухани-танымдық тәрбие; ұлттық тәрбие; отбасылық тәрбие; қазақстандық патриотизм мен азаматтыққа тәрбиелеу, құқықтық тәрбие; еңбек, экономикалық және экологиялық тәрбие; көпмәдениетті және көркем-эстетикалық тәрбие; зияткерлік тәрбие, ақпараттық мәдениетті тәрбиелеу; дене тәрбиесі, салауатты өмір салтын қалыптастыру және басқалар.

Отбасылық құндылықтар мен ұлттық тәрбие мәселелері орта білім беру ұйымдарының тәрбие жұмысы жоспарына және пәндердің оқу бағдарламасы мазмұнына енгізілген.

Ата-аналардың республикалық қоғамдық кеңесінің қызметін әдістемелік сүйемелдеу мақсатында 2020 жылдан бастап "Отбасы – мектеп", "Мектеп өмірінен бір күн" ұзақ мерзімді жобалары іске асырылуда.

Еліміздегі білім беру ұйымдарында "Ата-ана мектебі", "Әжелер мектебі", "Әкелер мектебі", "Аналар мектебі" бастамалары іске асырылуда.

Сонымен қатар, білім беру ұйымдарында өскелең ұрпаққа идеологиялық тәрбие беру бойынша жұмыстар жүргізіледі. Өскелең ұрпаққа идеологиялық тәрбие беру шеңберінде "Білім-инновация" лицей-интернаттары мен "НЗМ" ДБҰ білім алушыларды тәрбиелеу және оқыту жүйесінің тәжірибесін енгізу жалғасады.

Сыныптан тыс жұмыстарда білім алушыларға экологиялық тәрбие беру шеңберінде ақпараттық-экологиялық, әлеуметтік маңызы бар іс-шаралар өткізіледі: акциялар, көрмелер, мектепті және оған іргелес аумақты ең жақсы көгалдандыруға арналған конкурс.

Білім беру ұйымдарында өскелең ұрпақтың бойында қазақстандық патриотизмді және белсенді азаматтық ұстанымын дамыту үшін "Жасыл экономика", "Қоршаған ортаны қорғау", "Менің Отаным, менің қалам/ауылым" және басқа да қоғамдық пайдалы қозғалыстарға білім алушылардың тарту ауқымы кеңейтілуде. Азаматтық белсенділікті дамыту білім алушылардың "Жас қыран", "Жас ұлан", "Жас сарбаз" секілді пікірталас қозғалысына, мектеп және студенттік өзін-өзі басқаруға, балалар-жасөспірімдер қозғалысына қатысуымен сүйемелденеді. Республикада 6727 пікірсайыс клубы жұмыс істейді.

2022 жылы елімізде 513280 білім алушыны қамтитын 7321 мектептішілік/студенттік парламент (6501 – мектептерде, 820 – колледждерде) жұмыс істеді, онда 57 мыңнан астам фракциялар мен комитеттер қамтылды (2020 жыл – 4278, 2021 жыл – 6771, 2022 жыл – 7321).

2021 жылмен салыстырғанда 2022 жылы өзін-өзі басқаруға қатысушылар саны 82674 адамға ұлғайды, бұл білім алушылардың топтық жұмысқа қатысуының, әрбір білім алушының өзіндік маңыздылығының, оның өзара қарым-қатынасы мен өз іс-әрекеті үшін жауапкершілігінің артуына әкелді (2020 жыл – 43074, 2021 жыл – 54021, 2022 жыл – 82674).

2020 жылы пандемия тәрбие жұмысын да өзгертуге түрткі болды, педагогтер мен білім алушылардың ІТ-дағдыларын дамыту қажеттілігін көрсетті. Ата-аналардың онлайн-жиналыстарын, педагогикалық кеңестерді, сынып сағаттарын өткізудің бірыңғай форматтары, онлайн-іс-шаралар кезіндегі мінез-құлық ережелері (zoom, teams, google meet платформалары және басқалар), онлайн-форматта тәрбие жұмысын ұйымдастыру туралы ережелер әзірленді. Білім беру ұйымдарында "Оқуға кеңес береміз" онлайн-көрмесі өткізілді, онда мектеп сайтында аудиокітаптар, "Дүниежүзілік мұра объектілері" жас суретшілердің онлайн-көрмелері орналастырылды.

Карантин режимі дене белсенділігінің төмен деңгейіне әкелді, бұл балалардың денсаулығына, әл-ауқатына және өмір сүру сапасына теріс әсер етті, балалар мен жастардың психикалық денсаулығына жағымсыз стресс болды. Сондықтан білім алушылар мен педагогтердің физикалық және психоэмоционалды жағдайларын қолдайтын жаттығулар кешені жасалды.

"Оқуға құштар мектеп" жобасы оқуға деген қызығушылықты арттырады және білім алушылардың оқу сауаттылығын дамытады. Бұдан басқа, жоба өзара іс-қимыл және әлеуметтік әріптестік арқылы білім алушылардың оқу құзыреттілігін, оқу мәдениеті деңгейін және оқу белсенділігін дамытуға, оның ішінде бірыңғай оқырман қауымдастығын қалыптастыру үшін ата-аналарды іс-шараларға тартуға ықпал етеді.

Білім беру саласында барлығы 7096 кітапхана жұмыс істейді, оның ішінде 6461-і – мектептерде, 579-ы – ТжКБ ұйымдарында (2020 жыл – 7133,
2021 жыл – 7031, 2022 жыл – 7096). Сондай-ақ республикалық ғылыми-педагогикалық кітапхана жұмыс істейді. Жалпы білім беретін мектептердің кітапхана қорын толықтыру мәселелері өзекті болып қала береді. Мектептерде кітапханаларға деген жалпы қажеттілік 670 бірлікті құрайды.

Жалпы кітапхана қоры 267 млн данадан астам кітапты құрайды (2020 жыл – 212 млн, 2021 жыл – 220 млн, 2022 жыл – 267 млн). Жобаны іске асырудың екі жылында мектеп кітапханаларында, оның ішінде қазақ тілінде, қазақстандық авторлардың ғана емес, әлемдік әдебиет туындыларының да заманауи көркем әдебиет көлемі айтарлықтай өсті. Мектеп кітапханаларының жұмыс форматын өзгерту, өңірлік, ұлттық және халықаралық ресурстық және кітап қорларына толық және жедел қолжетімділікті қамтамасыз ету "Оқуға құштар мектеп" жобасын сапалы жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Білім алушылардың білімге және шығармашылыққа деген тұрақты қажеттілігін алуға, өз қабілетін іске асыруға, өзін-өзі анықтауға мүмкіндік беретін жалпы білім берудің құрамдас бөлігі балаларға қосымша білім беру болып табылады.

Соңғы 3 жылда қосымша біліммен, оның ішінде мектеп үйірмелерімен, мектептен тыс ұйымдармен қамтылған балалар саны мемлекеттік білім беру, шығармашылық және спорттық тапсырыс бойынша 12 %-ға немесе 589330 адамға ұлғайды (2020 жыл – 63,5 % (2211595 адам), 2021 жыл – 66,9 % (2406395 адам), 2022 жыл – 75,5 % (2800925 адам).

2022 жылы балаларға қосымша білім беру ғылыми-техникалық, музыкалық, көркемдік-эстетикалық, экологиялық-биологиялық, туристік-өлкетану, патриоттық, әлеуметтік-педагогикалық бағыттар бойынша үйірмелердің 380 түрі бойынша білім алушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытады.

1625 қосымша білім беру ұйымында 1087088 бала (қала – 660879, ауыл – 426209) қамтылған, бұл мектеп оқушыларының жалпы санынан 29,4 %-ын құрайды. Соңғы үш жылда осындай ұйымдардың желісі 353 бірлікке ұлғайды (2020 жыл – 1272 бірлік, 2021 жыл – 1523, 2022 жыл – 1625). Қосымша білім берумен қамтылған мектеп оқушыларының үлесі 0,8 %-ға өсті (2020 жыл – 28,6 %, 2021 жыл – 29,4 %, 2022 жыл – 29,4 %).

Мектеп үйірмелерінде 1267843 білім алушы (қала – 814944, ауыл – 452899) немесе олардың 34,1 %-ы қамтылған. Соңғы үш жылда мектеп үйірмелерімен қамтылған балалар саны 51770 білім алушыға артты (2020 жыл – 1216073 адам, 2021 жыл – 1347676 адам, 2022 жыл – 1267843 адам).

ЕБҚ балаларды қосымша біліммен қамту олар үшін тиісті арнайы жағдайдың болмауына байланысты төмен деңгейде болып қалуда.

Тәрбие жұмысында мынадай проблемалар бар:

- білім беру ұйымдарындағы тәрбие жұмысында кешенді тәсілдің болмауы;

- білім беру ұйымдарында тәрбие процесін ғылыми-әдіснамалық және оқу-әдістемелік сүйемелдеу қажеттілігі;

- оқу-тәрбие процесінде пән мұғалімдері мен сынып жетекшілерінің педагогикалық өзара іс-қимылы мен ынтымақтастығының жеткіліксіздігі;

- сынып жетекшілері қызметінің төмен тиімділігі мен формальдылығы;

- білім беру ұйымдарының тәрбие жұмысын іске асыру бойынша педагогтердің, психологтардың, әлеуметтік қызметкерлер рөлінің жеткілікті реттелмеуі;

- мектептен тыс ұйымдардың және тегін мектеп үйірмелерінің балалардың тұратын жерінен қадамдық қолжетімділікте болмауы;

- ЕБҚ балаларды және ауылдық жерлерде білім алушыларды қосымша біліммен қамтудың төмендігі;

- білім беру ұйымдарының тәрбие процесіне ата-аналардың аз қатысуы;

- білім беру ұйымдарында тәрбие жұмысының сапасын бағалаудың жүйелі мониторингілеудің тетігі мен критерийлерінің болмауы.

6-тарау. Педагог мәртебесі

Білімді де білікті кадрларсыз білім беру жүйесін дамыту мүмкін емес. 2019 жылы қабылданған "Педагог мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасының Заңы соңғы үш жылда педагогтерге қолайлы жағдай жасау және олардың кәсіби тұрғыда өсуін ынталандыру бойынша жүйелі шаралар кешенін іске асыруға мүмкіндік берді.

2022 – 2023 оқу жылында мектепке дейінгі, орта, қосымша, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарында – 556896, оның ішінде ауылдық жерде 268307 педагог жұмыс істейді (2020 – 2021 оқу жылы – 502976, 2021 – 2022 оқу жылы – 521112).

2020 жылдан бастап мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік білім беру педагогтерінің еңбегіне ақы төлеу екі есеге артты. Аттестаттау қорытындылары бойынша мектепке дейінгі, орта, қосымша, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының 255146 педагогі білікітілік санатына қарай лауазымдық жалақысынан 30 %-дан 50 %-ға дейін қосымша ақы алады.

Мамандықтың беделі артып, еңбек жағдайлары жақсарып, педагогтардың құқықтары мен мүмкіндіктері кеңейтілді. Атап айтқанда, педагогтердің жүктемесін азайту бойынша шаралар қабылданды, мұғалімдердің еңбегін, сондай-ақ демалыс уақытын нормалау жүйесі әзірленді. 2021 жылдан бастап мектеп педагогтарының 18 сағаттық жүктемесінен 16 сағаттық жүктемесіне көшу жүзеге асырылды. Мектепке дейінгі ұйымдар педагогтерінің есептілігі 2022 жылғы 1 қыркүйектен бастап үш құжатқа дейін төмендетілді. Білім беру сапасын қамтамасыз ету жөніндегі аумақтық департаменттер жанынан педагогикалық этика және педагогтардың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша кеңестер құрылды. Тәлімгерлік, магистр дәрежесі үшін, сондай-ақ спорт секцияларын жүргізгені үшін жаңа қосымша ақы енгізілді, орта білім беру ұйымдарында сынып жетекшілігі мен дәптерлерді тексергені үшін қосымша ақы едәуір ұлғайтылды. Педагог мәртебесін арттыру және олардың еңбегін материалдық ынталандыру мақсатында жыл сайын "Үздік педагог" республикалық конкурсы өткізіледі. Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беруді қоспағанда, білім берудің барлық деңгейлеріндегі педагогтердің біліктілік деңгейіне, құзыретіне, мазмұнына, сапасына және еңбек жағдайларына қойылатын талаптарды айқындайтын "Педагог" кәсіби стандарты бекітілді.

2022 – 2023 оқу жылында педагогтерге қажеттілік 3550 адамды құрады, оның ішінде ауылдық жерлерде – 1847. 2020 жылы педагогтар қатарын 9220 жас маман толықтырды, 2021 жылы – 11846 адам, 2022 жылы – 5735 адам. Жаңадан бастаушылар мен жас мұғалімдерге жағдай жасауға ерекше назар аударылады. Осылайша, тәлімгерлік институтын дамыту тетіктері қарастырылған. Дарынды жастарды тарту және педагогикалық бейіндегі білім беру бағдарламаларына үміткерлерді сапалы іріктеуді жүзеге асыру үшін 2021 жылдан бастап талапкерлердің оқуға түсуі үшін ұлттық бірыңғай тестілеудің шекті балы 50-ден 75 балға дейін ұлғайтылды. Соңғы жылдары педагогикалық мамандықтарға оқуға түскен "Алтын белгі" төсбелгісін алған мектеп түлектерінің саны екі есеге артты.

Салаға талантты педагогтердің келуін ынталандыру үшін қолдау шаралары қабылдануда. "Болашақ" халықаралық стипендиясының түлектеріне жоғары/жоғары оқу орнынан кейінгі білімді алғаннан кейін 5 жыл мерзімнен кешіктірмей біліктілік санатын беру рәсімінен өтпей "педагог-модератор" біліктілік санаты беріледі. ЖОО педагогикалық мамандықтар бойынша бітірген түлектер үшін оларды одан әрі жұмысқа орналастыру үшін сертификация енгізілді.

Педагогтер тапшылығы бар өңірлер үшін тиісті қолдау шараларының пакетімен үздік педагогтерді тарту мақсатында Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 13 маусымдағы № 390 қаулысымен бекітілген арнайы бағдарлама қабылданды.

ТжКБ жүйесінде педагогтердің жалпы санынан 37,6 %-ын арнайы пәндердің, 22 %-ын жалпы білім беретін пәндердің педагогтері, 12,4 %-ын өндірістік оқыту шеберлері құрайды. Колледждерде педагогтердің 8,5 %-ы – 25 жасқа дейінгі жас педагогтер. Арнайы пәндер бойынша педагогтерге және өндірістік оқыту шеберлеріне жұмысқа орналасу сәтінде кемінде соңғы бес жыл жұмыс өтілі болған кезде лауазымдық жалақысының 30 %-ы қосымша ақы төленетін "педагог-модератор" біліктілік санаты; жұмысқа орналасу сәтінде соңғы он жылдан астам жұмыс өтілі болса, лауазымдық жалақысының 35 %-ы қосымша ақы төленетін "педагог-сарапшы" біліктілік санаты беріледі.

Өндірістік оқыту шеберлері мен колледждердің арнайы пәндер оқытушылары аттестаттаудан өту кезінде ұлттық біліктілік тестілеу рәсімінен өтуден босатылады.

Арнайы пәндер оқытушылары және өндірістік оқыту шеберлері лауазымдарына алғаш рет қабылданған, өндірісте кемінде 2 жыл жұмыс өтілі болса, "Педагог" біліктілік санаты біліктілік санатын беру рәсімінен өтпей беріледі.

ТжКБ жүйесінде тәлімгерге білім алушының өндірістік оқуын және кәсіптік практикасын ұйымдастыру бойынша көрсетілген қызметтер үшін ақы төленеді.

Соңғы 3 жылда колледж оқытушыларының 40 %-ы біліктілікті арттыру курстарынан өтті.

Педагогтерді даярлау жүйесінің міндеттері орта білім берудің жаңартылған мазмұнын енгізу кезеңінде елеулі түзетуден өтті. Осы кезеңде орта білім беру мазмұны, мектеп пәндерін оқыту әдістемесі, жоғары оқу орындары пәндерінің пәндік мазмұны, АКТ құзыреттілігі мәселелерінде педагогтерді даярлаудағы елеулі олқылықтар айқын болды. Педагогтерді қолдаудың мемлекеттік шараларына қарамастан, педагогикалық білім ерекше назар аударуды және біліктілікті арттыру жүйесімен тығыз қарым-қатынасты талап етеді.

ЭЫДҰ-ның TALIS зерттеуі (2018 жыл) мектептердегі мұғалімдердің, мектеп директорларының және білім беру ортасының ауқымды халықаралық зерттеуі қазақстандық педагогтерді оқыту үшін АКТ-дағдыларын дамыту бойынша біліктілікті арттыру курстарына (90 %), оқытылатын пәннің әдістемесіне (90 %) және білім алушыларды бағалау нәтижелерін талдауға (89 %) қатысуының жоғары үлесін көрсетті. TALIS-2018-де жас педагогтердің 17 %-ы ЕБҚ бар балалармен жұмыс істеу бойынша оқытудың жоғары қажеттілігі туралы хабарлады, мектеп директорларының 61 %-ы педагогтер балалардың жеке қажеттіліктерін қанағаттандырмайтынын көрсетті (ЭЫДҰ – 30 %).

ЮНИСЕФ анықтаған мектепке дейінгі білім берудің тиісті деңгейде дамуына қажетті 10 стандартының бірі – педагогтердің кемінде 50 %-ының білім беру және оқыту саласында жоғары білімінің болуы. Сонымен қатар МТО педагогтерінің сапалы құрамы кәсіби әлеуетті арттыруды талап етеді. 2022 – 2023 оқу жылындағы жағдай бойынша мектепке дейінгі ұйымдардың 97407 педагогінің 68 %-ының "Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту" мамандығы бойынша бейінді білімі бар, оның 1,2 %-ының жоғары оқу орнынан кейінгі және 35,8 %-ының жоғары, 31 %-ының техникалық және кәсіптік білімі бар. Модельді іске асыру шеңберінде мектепке дейінгі ұйымдардың 15945 педагогі қамтылған біліктілікті арттыру курстарының 41 білім беру бағдарламасы әзірленді. Бірыңғай дидактикалық және әдістемелік материалдармен "Курс тыңдаушысының портфелі" ұсынылатын біліктілікті арттыру курстарын өткізу тәсілдері өзгертілді. 2023 жылдан бастап жыл сайын жүйелі курстармен курстан кейінгі сүйемелдеудің міндетті жаңа нысандарымен МТО педагогтерінің 34 %-ы қамтылатын болады.

Біліктілікті арттыру курстарының маңызды нысаналы тобы білім беру ұйымдарының басшылары болып табылады. Қазақстанда білім беру саласында тағайындалғанға дейін көшбасшыларды даярлау тәжірибесі жоқ. Қазақстан директорларының тек 13 %-ы ғана мектепті басқаруды қызметке кіріскенге дейін меңгерген, ал ЭЫДҰ көрсеткіші 31 %-ға жеткенін атап өтті. Басқарушы персоналды көшбасшылық және менеджмент дағдыларына даярлау "факт бойынша", яғни басшылық лауазымға тағайындалғаннан кейін жүргізіледі.

Елімізде білім беру ұйымдары басшыларының республикалық кадрлық резерві жоқ. Еліміздің 1088 мектебінде директордың бос жұмыс орындары бар. Басшылық қызметке ниет білдірушілер санының аз болуына және үміткерлердің әлсіз дайындығына байланысты оларды қызметке іріктеу мен тағайындауда қиындықтар туындауда.

2022 жылдан бастап алғаш рет Мемлекеттік білім беру ұйымдарының бірінші басшылары мен педагогтерін қызметке тағайындау, қызметтен босату қағидаларына сәйкес бірінші басшыларды және педагогтерді жұмысқа орналастыру конкурстық негізде жүзеге асырылады.

Менеджменттің тиімділігін арттыру мақсатында бірінші басшыларды ротациялау институты енгізілді. Ротация бірінші басшылардың кәсіби әлеуеті мен басқару тәжірибесін тиімді пайдалануды қамтамасыз етуге, олардың басқару құзыреттерін кәсіби дамытуға және жетілдіруге, кәсіби дамымай қалудың және сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтардың алдын алуға мүмкіндік береді.

Қазақстанның білім беру жүйесін дамыту үдерістері педагогтердің үздіксіз кәсіби даму бағытын басымдыққа айналдырады, ол педагогтердің өздеріне қойылатын қиындықтар мен қажеттіліктер бойынша курстық даярлыққа енгізілуі тиіс. Сонымен қатар талап етілетін кәсіби даму оның тиімділігін үнемі бақылап отыруды талап етеді. Мұндай интеграция педагогтердің үздіксіз кәсіби дамуы мақсатында, бірақ білім беру сапасын арттырудың күтілетін нәтижесімен ғылыми-әдістемелік жұмысты орындауға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар педагогтердің мәртебесін көтеруде мынадай проблемалар шешуді қажет етеді:

- педагогтердің кәсіби құзыреттілігі мен кәсіби дамуының жеткіліксіз деңгейі;

- IT-құзыреттілікті, эмоционалды интеллектті дамыту, сабақтарды зерттеу, іс-әрекеттегі зерттеу, сыни ойлау, тайм-менеджмент, ЕБҚ балалармен жұмыс бойынша педагогтердің біліктілігінің жеткіліксіз деңгейі;

- мектептердегі психологтардың, әлеуметтік педагогтердің тапшылығы, осыған байланысты психологтардың, әлеуметтік педагогтердің штат бірліктерінің нормативін қайта қарау қажеттілігі туындайды;

- білім беру ұйымдарының бірінші басшыларының кадр резервінің болмауы;

- жоғары кәсіби педагогтердің дерекқорының болмауы.

7-тарау. Білім беру сапасын бағалау

Мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік білім берудің оқу бағдарламаларын іске асыру кезінде оның сапасын бағалау маңызды компонент болып табылады. МТО сапасының басты өлшемшарты – ата-аналардың көрсетілетін қызметтердің сапасына қанағаттануы.

ECERS-R халықаралық сапаны бағалау шкаласын пайдалана отырып, Қазақстанда жүргізілген зерттеу нәтижелері мектепке дейінгі ұйымдарда көрсетілетін қызметтер сапасының орташа деңгейде екенін көрсетті.

Мемлекеттік бақылау жүйесі бизнесті жүргізу бөлігінде жаңа әкімшілік кедергілерді енгізуді жоюға бағытталған.

Хабарлама беру тәртібі енгізілді, алайда тексеру рәсімін жеңілдету, лицензиялауды алып тастау МТО қызметтері сапасының төмендеуіне әкелуде. Осыған байланысты МТО-да ұсынылатын қызметтер сапасын бағалаудың баламалы нұсқалары, оның ішінде сапаны бағалаудың ұлттық жүйесін жетілдіру арқылы енгізіледі.

Орта білім беруде оқыту сапасын бағалау және мониторингтеу үшін құралдар кешені пайдаланылады. Жаңартылған мазмұн шеңберінде білім алушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау жүйесі енгізілді.

2022 жылдан бастап білім беру сапасын бағалаудың ұлттық құралы – білім алушылардың білім жетістіктерінің мониторингі (бұдан әрі – ББЖМ) енгізілді. ББЖМ білім сапасын білім беру ұйымдарынан тәуелсіз елдік жүйелі бақылау болып табылады.

2022 жылы ББЖМ 4-ші және 9-шы сынып білім алушылары арасында кешенді тестілеу нысанында үш бағыт бойынша өткізілді: оқу сауаттылығы, математикалық сауаттылық, жаратылыстану сауаттылығы.

ББЖМ шеңберінде білім алушылар, педагогтер және білім беру ұйымдарының басшылары арасында сауалнама жүргізілді. ББЖМ нәтижелері бойынша Ы. Алтынсарин атындағы ұлттық білім академиясы мектептер бөлінісінде кешенді талдау және білім беру сапасын жақсарту бойынша әдістемелік ұсынымдар әзірледі.

Қазақстан сондай-ақ ел деңгейінде және басқа елдермен салыстырғанда оқу жетістіктерінің мониторингі үшін PISA, TIMSS, PIRLS, ICILS халықаралық салыстырмалы зерттеулеріне қатысуды жалғастыруда.

2021 жылы профилактикалық бақылауды нысанға бармай мемлекеттік аттестаттау нысанында өткізу туралы норма заңнамалық түрде бекітілді. 2022 жылы 2363 білім беру ұйымында, оның ішінде 130 балабақшада, 835 мектепте және 772 ТжКБ ұйымында өткізілді.

Бақылау барысында мынадай жүйелік кемшіліктер анықталды: жұмыс оқу жоспарларының МЖБС талаптарына, педагогтер санаттарының Педагог лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамаларына, нақты деректердің ҰБДҚ көрсеткіштеріне сәйкес келмеуі, ЕБҚ балаларға арналған жеке оқу жоспарлары мен бағдарламаларының болмауы, пәндік кабинеттермен және зертханалық жабдықтармен жеткіліксіз жарақтандырылуы және басқалар.

Мемлекеттік аттестаттаудан өтпеген білім беру ұйымдарына анықталған бұзушылықтарды жоюға және білім беру қызметін Қазақстан Республикасының білім саласындағы заңнамалары талаптарына сәйкестендіруге бір жылдан аспайтын уақыт берілді.

Білім алушылардың білім сапасын жүйелі түрде арттыру мақсатында 2021 жылдан бастап "Мектептерге арналған PISA" (PISA-based Test for Schools) зерттеуі жүргізілуде. 2021 жылы ЭЫДҰ іріктеп алған 200 білім беру ұйымдарында валидациялық кезең өтті, ал 2022 жылы еліміздің 1000 ұйымының 33628 он бес жастағы білім алушылары негізгі зерттеуге қатысты (есебі 2023 жылдың соңында шығады).

"Мектептерге арналған PISA" мақсаты – жеке мектеп деңгейінде сыртқы бағалау жүргізу. Тестілеу қорытындылары бойынша әрбір мектеп ЭЫДҰ-дан елдің және әлемнің басқа мектептерімен салыстырғанда функционалдық сауаттылық деңгейі туралы жеке немесе топтық талдамалық есеп алады.

Сонымен қатар, білім беру сапасын бағалауда мынадай проблемалар бар:

- өңірлерде халықаралық және мониторингтік зерттеулердің қорытындылары бойынша ұсынымдарды іске асыру бойынша жоспарлы жұмыс жүргізілмейді;

- білім басқармалары деңгейінде алдын алу шараларын қабылдау үшін тәуелсіз бағалаудың өңірлік жүйелері жоқ;

- бағалау және тестілерді әзірлеу бойынша мамандарға деген жоғары қажеттілік;

- білім алушылардың білім жетістіктерін сырттай бағалаудың қолданыстағы құралдары деректерді корреляциялауға және талдау жүргізу үшін халықаралық стандарттарға толық сәйкес келмейді;

- сапаны ішкі және сыртқы қамтамасыз ету процестері жүйеленбеген, білім берудің барлық стейкхолдерлерінің қолдануы үшін білім беру сапасын бағалау жөніндегі халықаралық стандарттарға сәйкес келетін бірыңғай негіздемелік құжат жоқ;

- мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру кезіндегі артық қағаз есептілігі;

- тексеру жоспарын құру кезінде адами фактордың әсері.

3-бөлім. Халықаралық тәжірибеге шолу

Қазақстан алдыңғы қатарлы және көрші мемлекеттердің білім беруді дамытудағы тәжірибесіне қызығушылық танытады. Осылайша, бірқатар мемлекеттердің стратегиялары талданды.

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту сапасын бағалау

ЭЫДҰ деректеріне сәйкес, балалардың ерте дамуына салынған инвестициялардың қайтарымы кейінгі түзеу біліміне, еңбек өнімділігін арттыруға, салық төлемдерінің өсуіне және қылмыстың төмендеуіне арналған қаражатты үнемдеу есебінен жыл сайын 7-10 % құрайды. Қазақстанда 2018 жылы жүргізілген PISA зерттеулері мектепке дейінгі білім алу балалардың одан әрі жетістіктеріне оң әсер ететінін растайды. Бұл үрдісті басқа халықаралық зерттеулер де (TIMSS, PIRLS және басқалар) растайды.

Стандарттар мен сапа индикаторларын әзірлеу мақсатында көптеген елдер білім беру қызметтерінің сапасын зерттеу және бағалау үшін әлемнің жетекші университеттері әзірлеген қолданыстағы шәкілдерді пайдаланады.

Жаңа Зеландияда мектепке дейінгі білім сапасы өзара қарым-қатынас педагогикасы негізінде, АҚШ пен Аустралияда (Dalli et al, 2011) аккредиттеу процесі негізінде бағаланады.

Ресейде сапаны ұлттық бағалау, Германияда педагогтердің өздігінен пайдалануына бейімделген бағалау құралы жасалды. АҚШ-тың кейбір штаттары да сапа көрсеткіштерін әзірледі.

Педагогикалық процестің сапасы мен тиімділігі тәрбиелік компоненттің өлшемшарттары арқылы анықталады. Адамгершілік, тәуелсіздік және даралық –әлемнің барлық елдері педагогикасының негізгі қағидаттары. Азия елдерінде балаларды тәрбиелеуде дәстүрлерді құрметтеуге үлкен мән беріледі.

Мектепке дейінгі білім беру жүйесін трансформациялаудың алғашқы қадамы 2021 жылы Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуды дамыту моделін қабылдау болды. Модельді іске асыру өлшенетін өлшемшарттарды анықтау арқылы сапаны жақсартуды, ата-аналардың білім беру қызметінің сапасына қанағаттануын қамтамасыз етуді көздейді.

Білім алушылардың білімдеріндегі олқылықтарды қалпына келтіру

Әлемдік тәжірибе пандемиядан кейін ұлттық білім беру жүйесін қалпына келтіру үшін жауапты шаралар қабылдаудың маңыздылығын көрсетеді. Әлеуметтік жағдайы төмен отбасылардан шыққан балалар ерекше назар аударуды талап етеді. Мектептегі білім беру жүйесіндегі білім олқылықтарын қалпына келтіру бойынша уақытылы шаралар қолданбау басқа деңгейлерде үлгерімі төмен білім алушылар үлесінің өсуіне немесе NEET жастары санының өсуіне әкеледі.

Әлемнің 108 елі 2020 жылы мектептің жабылуына байланысты орта есеппен 47 күндік күндізгі оқудың өткізілмегені туралы хабарлады, бұл оқу жылының бір тоқсанына тең. Осыған байланысты әрбір ел жоғалған білімді толықтыруға (шыңдауға) және білім берудің ағымдағы проблемаларын шешуге ғана емес, сондай-ақ болашақ сын-тегеуріндердің алдын алуға қызмет ететін жүйелі шараларды әзірлеуге күш салуда. Ұлыбританияда білім алушыларға оқудағы олқылықтардың орнын толтыруға көмектесу үшін әзірленген ұлттық репетиторлық бағдарлама іске қосылды. АҚШ-та Теннесси бағдарламасы – репетиторлар корпусы іске қосылды, оның шеңберінде ТжКБ ұйымдарының студенттері COVID-19-ға байланысты оқудағы олқылықтары азайту үшін білім алушылармен бірге сабақ оқиды.

Студенттерді репетитор ретінде тартудың бұл тәжірибесі Қазақстанда да қолданыла алады. Білімдегі олқылықтардың орнын толтыру міндеттері аясында қажеттіліктері бар білім алушыларға көмек көрсету жөніндегі шаралар қарастырылады.

Қашықтан оқытуды дамыту

Қашықтан оқытуды жүзеге асыру кезінде елдер пандемия басталғанға дейінгі цифрлық және инфрақұрылымдық дайындық деңгейіне байланысты әртүрлі шешімдерді қолдана және бейімдей отырып, орын алған жағдайдан әрқалай шықты. Бірнеше ел (Сингапур, Франция, Оңтүстік Корея) пандемиядан бірнеше жыл бұрын жасалған ұлттық LMS шешімдерін қолданды. Қытай бастапқыда елдің бизнес қоғамдастығына арналған DingTalk қосымшасын қашықтан білім беру қажеттіліктеріне бейімдеді. ZOOM, Skype, MS Teams, Google Classroom сияқты оқу процесін ұйымдастыру және синхронды онлайн-сабақтарды өткізу бойынша бағдарламалар барлық елдерде, соның ішінде Қазақстанда да қолданылды. Елдер цифрлық білім беру ресурстарының ауқымды көлемін жинақтады. Қазақстанды цифрлық білім беру контентін онлайн-сабақтармен барлық сыныптар мен пәндерді қамтып, сандық тұрғыдан сол сияқты сапалы арнада арттыруда.

Дамыған елдердегі ауыл мектептері педагогтер, білім алушылар және олардың отбасылары арасындағы өзара іс-қимылды жеңілдету және ресурстарды оңтайлы пайдалану үшін қашықтан оқыту мүмкіндіктерін кеңінен пайдаланады. Мысалы, АҚШ-та көптеген ауылдық округтер білім алушыларға мектепте жоқ пәндер, мысалы, екі жаққа қабылдану, кредиттерді қалпына келтіру, кәсіптік және техникалық білім беру курстары бойынша қашықтан курстарды ұсынады.

Осылайша, Қазақстанда қашықтан оқыту білім беру сапасын бақылауды қамтамасыз ете отырып, оқытудың ықтимал форматының бір бөлігі ретінде одан әрі дамытылады және нормативтік құқықтық қамтамасыз етіледі.

Ауыл мектептерін дамыту

Әлемде ауыл мектептері инфрақұрылымының проблемалары көбінесе ауыл мектептерін басқа мектептермен стратегиялық байланыстыру және мектеп кластерлері шеңберіндегі ынтымақтастық арқылы шешіледі. Кластеринг мүмкіндіктердің кең ауқымына: тәжірибе мен ресурстармен алмасу (оның ішінде мұғалімдер), педагогтердің кәсіби қоғамдастықтары және басқаларына байланысты көптеген елдерде даму мен қолдаудың танымал тәсіліне айналды. Мысалы, Испанияда көрші ауыл мектептері көбінесе бірыңғай әкімшілік бірлік ретінде әрекет етеді. Шанхайда (Қытай) педагог кадрлармен, оқыту әдістерімен және педагогтерді басқарумен алмасатын қалалық және ауылдық аудандар арасында өңірішілік бағдарлама жұмыс істейді. Ауылдық округтердің білім беру бөлімдері ауыл мектептерінің білім беру стратегиясын қалыптастыру, мектепті басқарудың жаңа жүйесін әзірлеу, ауыл мектептері әкімшілігінің жұмыс сапасын жақсарту үшін сапалы білім беру ресурстарын ұсыну міндетін алатын қалалық мектептермен келісімшарт жасасады.

Бұл халықаралық тәжірибе "Нәтижелілігі төмен мектептерге мықты мектептердің қамқорлығы" жобасы шеңберінде қала мен ауыл арасындағы орта білім сапасындағы алшақтықты қысқарту үшін Қазақстанда қолданылуы мүмкін.

Оқулықтарды әзірлеу процестерін жетілдіру

Мектептің оқу әдебиетін мақұлдаудың мемлекеттік жүйесі көптеген елдерде жұмыс істейді. Мемлекеттердің шектеулі санында оқулықтарды мектептерде сараптамасыз, алайда баспаны және олардың өнімдерін сертификаттау рәсімімен пайдалануға болады (Италия, Франция, Финляндия және басқалар). Оқулықты әзірлеу және оны шет елдердің оқу процесіне одан әрі енгізу мерзімінің ұзақтығы 3 жылдан 6 жылға дейінгі аралықта. Мысалы, Жапонияда – 4 жыл, Францияда – 6 жыл, Гонконг, Сингапур, Канада, Литва және Грецияда – тираждау мен жеткізуді есепке алмағанда, кемінде 2 жыл.

Жапония, Канада, Эстония және Латвияда оқулықтардың сарапшылары мектеп педагогтері мен жоғары оқу орындарының оқытушылары, Германияда әлеуметтанушылық зерттеу әдістерін меңгерген пән сарапшылары болады. Еуропалық одақта қабылданған шығындарды өтеу жүйесі оқу материалдарын сараптау үшін жоғары білікті сарапшыларды тартуға мүмкіндік береді, олардың жалақысы жеке баспалар авторларының сыйақысына тепе-тең.

Осылайша, халықаралық тәжірибе көрсеткендей, оқулықтардың сапасына әсер ететін негізгі факторлардың ішінде оқулық басылымдарын сараптауды перспективалық жоспарлаудың болуын, оқу әдебиеті сарапшыларының еңбек ақысын арттыруды бөліп көрсетуге болады. Елімізде сапалы сарапшыларды тарту және оқулықтарға сараптама жүргізу мәселелері бойынша халықаралық тәжірибеге сәйкес оқулықтардың сапасын арттыру бойынша шаралар қабылдануда және жалғастырылатын болады.

Мектептердегі психологиялық қызметтердің жұмысын қайта қарау

Мектептегі психологиялық қызметтер бүгінде әлемнің көптеген елдерінде бар. Қазіргі уақытта әлемде шамамен 80 мың мектеп психологі бар (48 елде). Мектептегі психологиялық қызметтің шетелдік тәжірибесі ұйымның екі мүмкін болатын моделінің негізінде құрылады, олардың түбегейлі айырмашылығы мектеп психологінің жұмыс істейтін жерінде – мектепте (білім беру ұйымында) немесе мектептен тыс жерде (консультацияларда, психологиялық-педагогикалық және медициналық-әлеуметтік көмек орталықтарында, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының аудандық немесе қалалық бөлімдеріндегі психологиялық кабинетте және т.б.). Сонымен қатар әлемдік тәжірибе білім беру ұйымында қауіпсіз орта құрудың пәрменді шараларының бірі мектептегі татуласу қызметі болып табылатынын көрсетеді, оның қызметі білім алушылардың өздерінің педагогтер мен психологтардың басшылығымен түрлі жанжалдарды шешуге белсенді қатысуына негізделген.

Педагогтердің кәсібилігін дамыту

Сингапур, Гонконг, Эстония, Финляндия, Канада және басқа да дамыған елдерде педагог өзінің кәсіби деңгейін тек ресми оқыту аясында ғана емес, сонымен қатар бейресми түрде тренингтерге, вебинарларға, мастер-класстарға қатысу, әріптестерімен өзара іс-қимыл жасау, мектептегі ішкі оқыту нысандарына қатысу арқылы арттырады. Жалпы әлемде педагогтің үздіксіз кәсіби дамуын педагогикалық жоғары оқу орындары ғана емес, сондай-ақ біліктілікті арттыру провайдерлері де жүзеге асырады. Бұл процеске мектептер қатысады. Осы факторлардың барлығы кәсіби даму процесінің тұжырымдамалық тәсіліне қарай, бірлесіп әрекет етеді: педагогикалық жоғары оқу орындарына іріктеу, педагогикалық даярлық, мамандыққа кіру кезеңдерінде, оқытудың және өзінің кәсіби дамуының бастапқы кезеңінде.

Сондай-ақ ЭЫДҰ-ның 2021 жылғы есебінде ТжКБ оқытушылары оқытылатын сала бойынша өздерінің кәсіби дағдылары мен білімдерін дамыту үшін оқыту мүмкіндіктеріне қол жеткізуде ерекше қиындықтарға тап болуы мүмкін екендігі атап өтілді. Жалпы білім беретін пәндер оқытушыларымен салыстырғанда, арнайы пәндер оқытушылары мен өндірістік оқыту шеберлері жұмыс орнында оқытудан немесе тиісті саладағы кәсіпорында басқа оқытудан ерекше пайда көре алады. Англияда педагогтердің кәсіби білімін дамыту бойынша зерттеулер арнайы пәндер оқытушылары үшін саламен өзара іс-қимыл және салалық білімдерін жетілдіру өте маңызды екенін дәлелдеді. Англия оқытушыларының 10 %-ы өздерінің кәсіби білімдері мен дағдыларын жаңартып отыру үшін осы саладағы жұмысын сақтап қалды.

Осыған байланысты ТжКБ жүйесінде оқыту сапасын арттыру мақсатында Сингапур, Жапония, Қытай сияқты елдердің педагогтерін даярлау және олардың біліктілігін арттыру жүйесінің халықаралық тәжірибесі және бірлескен кәсіби даму қағидаты енгізілетін болады.

Жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарда педагогтердің міндетті тағылымдамасымен бірге тәжірибеге бағдарланған біліктілікті арттыру курстарын (60 %-ы теория және 40 %-ы өндірістегі практика) енгізу жалғасады. Жалпы, біліктілікті арттыру курстарының бағдарламасы халықаралық талаптар бойынша колледждің білім беру процесін ұйымдастырудың тиімділігі мен сапасын арттыруға бағытталатын болады.

Халықаралық практикада "Педагог" кәсіптік стандарты педагог кадрларды даярлау және дамыту, педагог еңбегін бағалау және оны сертификаттау жүйесі үшін әдіснамалық негіз болып табылады. Ол білім беру жүйесін реформалауды ескере отырып, үнемі жаңартылып отырады. Кәсіптік стандартты әзірлеуге практикасы бар педагогтер мен сарапшылар қатысады.

ЭЫДҰ елдерінде мектеп директорларының 30 %-ы педагогикалық көшбасшылыққа оқытылады. Көптеген елдерде, мысалы, АҚШ-та педагогтердің кетуі бұрыннан бері халықаралық проблема ретінде танылған. АҚШ-тың кейбір штаттарында жас педагогтердің 40 %-ы жұмысқа орналасқаннан кейінгі алғашқы екі жылда кәсіптен кетеді. ЭЫДҰ елдерінде әрбір оныншы педагог мектептен кетеді. Аталған проблеманы шешу үшін АҚШ жас педагогтерге тәлімгерлер тарту бойынша бағдарламалар қабылдады, бұл проблеманы шешуге, ал елдің кейбір өңірлерінде осы бағдарламаларды іске асырғаннан кейін жас педагогтерді 100 % сақтауға мүмкіндік берді.

Бұл халықаралық тәжірибені Қазақстанда Мемлекет басшысының үш жылда бір рет педагогтердің біліктілігін арттыруды өткізу жөніндегі тапсырмасын, сондай-ақ өмір бойы оқыту тұжырымдамасын іске асыру шеңберінде қолдануға болады. Сонымен қатар елімізде жаңа жағдайларды ескере отырып, жаңартылатын "Педагог" кәсіптік стандарты қолданылады.

Дуальды оқытуды дамыту

Дуальды оқыту, еуропалық білім беру жүйесінің тәжірибесі көрсеткендей, білім беру ұйымдары мен жұмыс берушілердің тығыз өзара іс-қимылының өнімі болып табылады. Білім алушы оқытудың ерте кезеңдерінде кәсіпорын қызметкері ретінде өндірістік процеске қосылады.

Жұмысшыларды даярлаудың дуальды жүйесі негізінен англо-саксондық өндірістік кәсіпорындар жүйесіне тән, жоғары корпоративтік тәуелсіздікпен байланысты және Германиядан басқа Аустрия мен Швейцарияда белсенді дамып келеді.

Еуропа елдерінде жұмысшыларды кәсіптік даярлаудың негізгі түрлерінің бірі 15-25 жас аралығындағы адамдар үшін әртүрлі оқу мерзімдері (2-4 жыл) бар "мектеп – кәсіпорын" типіндегі ауыспалы оқыту немесе қайта даярлау болып табылады. Әдетте, оқыту кәсіптік оқыту орталықтарында жүзеге асырылады, онда студенттер теориялық курсты игереді, оны кәсіпорындағы тәжірибемен біріктіреді (Дания, Португалия, Германия, Финляндия, Швейцария, Нидерланд).

Кәсіптік даярлықты ұйымдастыру және оны қаржыландыру әлеуметтік әріптестік негізінде құрылады. Кәсіби дайындықтың дуальды жүйесінің моделі оқу процесінің барлық мүдделі тараптарының: білім алушылардың, жұмыс берушілердің, мемлекеттің мүдделерін біріктірудің нәтижесі болды. Өндірісте кәсіптік даярлауға негізгі шығындарды жұмыс берушілер көтереді. Бұл қаражаттың көп бөлігі студенттерге стипендия төлеуге, қалғаны кәсіптік өндірістік оқытуды ұйымдастыруға жұмсалады. Кәсіпорындар бастауыш және үздіксіз кәсіптік білім берудің көлемі мен сапасын белгілей алады, ал мемлекет тек түлектер үшін біліктілік стандарттарының деңгейлерін анықтайды және оқуға қаражат береді.

Қазақстанда жұмыс берушілердің қаржы қаражаты есебінен өндірісте кәсіптік даярлауды жүргізу бойынша халықаралық тәжірибе қолданылатын болады және олардың білім беру бағдарламаларының мазмұнын, оқыту траекториясы мен мерзімдерін айқындауға қатысуы жалғастырылады.

Білім алушыларға қосымша білім беру жүйесін дамытудың әлемдік үрдістері

Әртүрлі елдерде мектептен тыс уақытта ұсынылатын қызметке сілтеме жасау үшін "қосымша білім беру", "формальды емес білім беру", "мектептен тыс білім беру", "бос уақыт бағдарламалары" және т.б. терминдер қолданылады.

Еуропаның барлық дерлік елдерінде мектептен тыс жұмыстың ең икемді және инновациялық түрлерінің бірі ретінде бейресми білім берудің саясаты белсенді дамуда.

Финляндияда мектептегі білім беру шеңберінен тыс спорт клубтарында, өнер, музыка мектептерінде және т.б. балалармен жұмыс жүргізіледі. Мектепте қосымша білім тегін, мектептен тыс уақытта – ақылы (дарынды балаларды қоспағанда, олар үшін спорт клубтары немесе қорлар төлейді).

Жыл бойы балаларға кез келген үш курсты таңдау ұсынылады – спорттық немесе көркем шығармашылық, музыкалық немесе әдеби және басқалар.

Германия, Скандинавия, Франция, Канада және АҚШ-та толық күндік мектептер жұмыс істейді, онда әртүрлі білім беру мүмкіндіктері ұсынылады және баланың жан-жақты дамуына жағдай жасалады. Толық күндік мектептерде таңертеңгі оқыту стандартты бағдарлама бойынша өтіп, түстен кейін білім оқушылар таңдау бойынша кез келген қосымша білім беру қызметіне қатыса алады.

Жапонияда бейресми білім берудің кең желісі құрылған: балалар мәдени-ағарту орталықтары, спорт клубтары. Дене шынықтыру, көркем шығармашылық және ұлттық өнер түрлері бойынша мектеп бағдарламасына кірмейтін қосымша сабақтарға әр білім алушының міндетті түрде (бірақ таңдау бойынша) тегін қатысу практикасы бар. Сонымен қатар әр тұрғын ауданда білім алушылармен қосымша жұмыс ұйымдастырылады: хор сабақтары, музыкалық аспаптарда ойнау, бал билері, үй шаруашылығын жүргізу және т.б.

Қытайда адамның өмірде өзін-өзі әртүрлі бағытта жүзеге асыру мен тұлғалық қасиеттерді дамытуға басты назар аударылады; мәдени-тарихи білім беру ұлттық бірегейлікті сақтау, жедел бара-бар әрекет ету, ұтқырлықтың құралы ретінде; ұлттық салт-дәстүрмен нақты істерге араласу арқылы таныстыру.

Әлемде көрмелер, мұражайлар, ғылыми-танымдық бағдарламалар арқылы балалардың, жастардың, жұртшылықтың назарын ғылымға аударуға бағытталған ірі орталықтар құру практикасы бар. Бұл орталықтардың, саябақтардың, балалар мамандандырылған лагерлерінің мақсаты – балаларды ғылым мен техника саласында оқып, білімдерін дамыту, болашақ ғалымдар, инженерлер ұрпағын дайындау және қоғам мен ғылым арасында тығыз қарым-қатынас орнату.

Қазақстанда балалардың қосымша білім алуға деген көзқарасының сапасы отбасының мәдени капиталына тікелей байланысты, ата-ананың бала тәрбиесіне және бос уақытын тиімді өткізуге деген көзқарасымен қалыптасады. Сондықтан балаларға қосымша білім беруге мемлекеттік тапсырысты орналастырумен қатар әртүрлі өзара іс-қимыл форматтары арқылы ата-аналардың балаларды қосымша білім беруге тартуға ынтасын арттыру және ақпараттандыру жұмыстарын жандандырып, мазмұны мен форматтары балалардың жеке ерекшеліктері мен қажеттіліктерін ескеретін қосымша білім беру бағдарламаларын әзірлеу қажет.

Осылайша, халықаралық тәжірибені ескере отырып, балалардың жеке ерекшеліктері мен қажеттіліктерін ескеретін үйірмелер мен секцияларға балаларды тартудың әртүрлі форматтары арқылы балаларды қосымша білімге қосуға ата-аналарды ақпараттандыру және олардың ынтасын арттыру жұмысы жандандырылатын болады.

4-бөлім. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған пайымы

Алдыңғы жылдары іске асырылған реформалар мен бастамалардың нәтижелері негізінде білім беруді дамытудың жаңа пайымы білім берудегі басым жүйелік проблемалардан және педагогикалық қоғамдастық проблемаларынан білім алушыға және оның қажеттіліктеріне қайта бағдарлау болып табылады.

Білім беру ұйымдарында адамның білімділік деңгейін көтеріп қана қоймай, сонымен қатар өз өмірлік мүдделеріне, қазақстандық қоғамның мүдделерінде де шығармашылық әлеуетін серпінді әлеуметтік-экономикалық жағдайларда іске асыруға қабілетті, түлектің түйінді құзыреттеріне ие, адамгершілігі жоғары және жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға ықпал ететін атмосфераны қалыптастыру білім беру жүйесінің таяудағы жеті жылға арналған негізгі бағдарына айналуға тиіс.

2023 – 2029 жылдарға арналған білім беруді дамытудың жаңа траекториялары білім алушыға педагогикалық қолдау көрсету үлгісіне негізделетін болады, мұнда педагог оқу-тәрбие үдерісінің көмекшісі ретінде балаға әлемді өздігінен тануға, өз мүмкіндіктерін ашуға және жеке қызығушылықтары мен қажеттіліктерін ескере отырып білім алуға мүмкіндік береді.

Білім беру тұжырымдамасы білім берудің ағымдағы жағдайынан бұрынғысынан сапалы түрде ерекшеленетін басқа жағдайға көшуді жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Осылайша, 2023 – 2029 жылдарға арналған білім беруді дамыту траекториясы:

- тұратын жеріне және әлеуметтік мәртебесіне байланысты білім беру сапасындағы алшақтықтан сапалы білім алуға қолжетімділікті теңестіруге (мектепке дейінгі ұйымдардың құзыреттілік орталықтары, тірек мектеп, құзыреттілік орталықтары, "цифрлық педагог", жазғы мектеп, кадрларды ротациялау және басқа да тетіктер);

- сапалы білім беру инфрақұрылымының тапшылығынан заманауи санитариялық нормаларға, қауіпсіздікке, жарақтандыру стандарттарына сәйкес келетін объектілермен қамтамасыз етуге;

- педагог кадрлардың тапшылығынан педагог орны үшін бәсекелестікке (педагогикалық мамандықтарға түсу үшін үміткерлерге қойылатын талаптарды күшейту, жұмысқа конкурспен қабылдау, ісін жаңа бастаған педагогтерді сертификаттау және басқалар), педагогтің жоғары мәртебесін қамтамасыз етуге, тағайындау және аттестаттау арқылы білім берудегі сапалы менеджментке;

- оқытудың дәстүрлі бағдарламаларынан білім алушыларды болашаққа дайындауға (білім беру мазмұнының құндылық аспектісін өзектендіру, оқу бағдарламаларының жаһандық құзыреттіліктерді, эмоционалды зияткерлікті, сыни ойлауды, білім алушылардың кәсіпкерлік және қаржылық сауаттылығы негіздерін қалыптастыруға бағытталуы; оқытуды бейіндік саралау және даралау, оқыту бағыттарын таңдаудың кең және икемді мүмкіндіктері арқылы);

- қазақстандық білімнің жергілікті фокусынан сыртқы нарықтарда қазақстандық білімнің және оның түлектерінің қажеттілігі мен бәсекеге қабілеттілігін арттыруға (білім берудің жүйелілігін, сабақтастығын және үздіксіздігін қамтамасыз ету, инклюзивтілік, барлығы үшін сапалы білім беруге тең қолжетімділік);

- сыртқы бақылаудың қатаң әдістерінен білім беру сапасын жүйелі қамтамасыз етуге және білім беру саласындағы заңнаманың қолданыстағы нормаларын бұзушылықтардың алдын алуға және он жасаудың себептері мен шарттарын жоюға ұсынымдар беруге бағытталатын шараларға көшуді көздейтін болады.

5-бөлім. Негізгі қағидаттар мен тәсілдер

Білім беруді дамыту тұжырымдамасы мынадай қағидаттарға негізделген:

1) барлық адамның сапалы білім алу құқықтарының теңдігі;

2) зияткерлік дамуы, психологиялық-физиологиялық және жеке ерекшеліктерін ескере отырып, халық үшін барлық деңгейдегі білімнің қолжетімділігі;

3) азаматтық және ұлттық құндылықтардың, адам өмірі мен денсаулығының, жеке адамның еркін дамуының басымдығы;

4) адам құқықтары мен бостандықтарын құрметтеу;

5) білім беру деңгейлерінің сабақтастығын қамтамасыз ететін білім беру процесінің үздіксіздігі;

6) білім беруді басқарудың демократиялық сипаты, білім беру жүйесі қызметінің ашықтығы.

Жоспарланған траекторияны жүзеге асыру үшін Тұжырымдамада белгіленген жолға жетудің негізгі тәсілдері, стратегиялары мен тактикасы айқындалған 7 негізгі бағыт көрсетілген.

1-бағыт. Тең бастапқы мүмкіндіктер жасау

1-параграф. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуға қолжетімділікті кеңейту

Білім беру қызметтерінің жоғары сапасына кешенді көшуді жүзеге асыру және 2 жастан 6 жасқа дейінгі балалардың сапалы МТО-ға тең қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін пәрменді шаралар қабылданатын болады. Ең алдымен, бұл жекеменшік мектепке дейінгі ұйымдарда мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру, қосымша алаңдарды, оның ішінде тұрғын үйлер мен басқа да үй-жайлардың бірінші қабаттарында пайдалану арқылы қолданыстағы желіні кеңейту есебінен жаңа орындардың ашылуы. Халықтың МТО қажеттілігін барынша есепке алу үшін мемлекеттік тапсырысты орналастыру тетігі қайта қаралатын болады. Мектепке дейінгі ұйымға мемлекеттік тапсырысты орналастыруды жоспарлаудың міндетті шарты аумақтық бірліктердің (аудан, шағын учаске) демографиялық көрсеткіштерінің, өңірлік көші-қон ағындарының және туудың болжамы болады.

МТО жүйесіндегі мемлекеттік саясат халықтың әртүрлі әлеуметтік топтары мен топтарындағы балаларға сапалы білім алу үшін қолжетімділікті қамтамасыз етуге және тең бастапқы мүмкіндіктер жасауға бағытталған. Қалыптасқан әлеуметтік карта негізінде "Әлеуметтік көмек" ақпараттық жүйесінде әр отбасының қиын өмірлік жағдайының деңгейін автоматты түрде көрсетеді. Мемлекеттік әлеуметтік қолдауға жататын балалар санатына Д, Е санатындағы отбасылардан шыққан балалар жатады (отбасының қолайсыздығының дағдарыстық және шұғыл деңгейі). Отбасының цифрлық картасындағы отбасының әл-ауқат индексі туралы мәліметтер тұрақты негізде жаңартылып отырады. Тегін ыстық тамақты одан әрі ұсына отырып, кезекке қою есебінен халықтың әлеуметтік осал топтарынан шыққан балалар МТО-ға қол жеткізе алады.

Балалардың мектепке дейінгі ұйымдарда болу қауіпсіздігіне, меншік нысанына қарамастан дамытушы заттық-кеңістік ортаны жарақтандыруға және абаттандыруға қойылатын талаптар артады, сондай-ақ ауыз сумен, санитариямен және гигиенамен қамтамасыз етуді қоса алғанда, қолайлы жағдайлар жасалатын болады. Осыған байланысты мектепке дейінгі ұйымын қызметін ұйымдастыру тәсілдерінің өзгерістерін ескере отырып, бұдан әрі сәйкестікке келтіре отырып, мектепке дейінгі ұйымдарды материалдық-техникалық қамтамасыз ету мониторингі жүргізілетін болады.

Барлық мектепке дейінгі ұйымдарда инклюзивті білім беру үшін жағдай жасалады. Арнайы және инклюзивті білім берудің Ұлттық ғылыми-практикалық орталығы педагогтерімен бірлесе отырып, Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың ЕБҚ балаларды оқытудың үлгілік оқу бағдарламаларын, педагогтерге арналған оқу-әдістемелік нұсқаулықтарды әзірлеу жұмысын жалғастырады.

Ашықтықты қамтамасыз ету мен сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайту мақсатында мектепке дейінгі ұйымдарға жолдама беру және кезекке қою кезінде өңірлік ақпараттық жүйелерді кіріктіру арқылы ҰБДҚ негізінде бірыңғай кезектілік базасы құрылатын болады. Кезекке қоюдың өңірлік ақпараттық жүйелеріне қойылатын талаптар біріздендірілетін және күшейтілетін болады, оның ішінде ҰБДҚ-мен интеграциялау, міндетті аудит, LMS, блокчейн, алғашқы жылы ақпараттық жүйені өнеркәсіптік пайдалануға енгізу және аттестаттаудан арқылы өту бойынша провайдердің міндетін енгізу. Интеграция баланың бүкіл білім беру траекториясында бірегей цифрлық ізін сақтай отырып, мектепке дейінгі ұйымдарға қабылдау кезінде оған әмбебап ID беруге мүмкіндік береді.

2-параграф. Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарындағы мазмұнды Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жаңа моделі шеңберінде жаңғырту

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуды дамыту моделін іске асыру шеңберінде Қазақстанда ХҚКО-2011 (ЮНЕСКО, 2013 жыл) сәйкес мазмұнды өзгертуді көздейтін жүйені трансформациялау жүргізілуде. Бастауыш мектепте оқуға және қоғамда әлеуметтенуге қажетті негізгі өмірлік дағдыларды игеруге бағытталған баланың танымдық, физикалық, әлеуметтік және эмоционалдық дамуын қолдау үшін кешенді тәсіл қамтамасыз етіледі. Мектепке дейінгі ұйымдарды оқу басылымдарымен және қосымша білім беру ресурстарымен, оның ішінде электронды форматта жабдықтау жақсарады.

Білім беру сапасын бағалау өлшемшарттарын анықтау және құралдарын әзірлеу арқылы МТО-ның сапасы артады.

Мектепке дейінгі ұйымдар оқушылардың жеке ерекшеліктері мен әлеуетті мүмкіндіктеріне сәйкес оқыту әдістемелері мен технологияларын, білім беру процесін ұйымдастырудың инновациялық нысандарын, әдістерін, тәсілдерін пайдаланады. Баланың даралығы мен субъективтілігін қолдауға, өмірлік қажетті физикалық, әлеуметтік, эмоционалдық, коммуникативтік, танымдық дағдыларын дамытуға бағытталған кедергісіз даму ортасы, трансформацияланатын ойын және тақырыптық аймақтар құрылады.

МТО-ның оқу бағдарламаларын іске асыру үшін пәндік-кеңістік ортаны құруға үлкен мән беріледі. Дамытушы пәндік-кеңістік орта балалардың пәндерді, ойындарды, белсенділік түрлерін, бірлескен іс-әрекетке және қарым-қатынасқа қатысушыларды еркін таңдау мүмкіндігіне бағдарланған оқу-тәрбие процесін құру үшін мектепке дейінгі ұйымдардың кеңістігінің және оған іргелес аумақтың білім беру әлеуетін барынша іске асыруды қамтамасыз етеді.

Модельді іске асыру шеңберінде мектепке дейінгі ұйымдарда қолайлы қауіпсіз жайлы жағдайлар қамтамасыз етілуде, бағдарламалық мазмұн жаңартылды, оқу-тәрбие процесін нормативтік құқықтық қамтамасыз етілді.

Нәтижесінде қоршаған ортаға эмоционалды, мұқият қарайтын, табиғи құбылыстар, тірі және өлі табиғат туралы түсініктері бар, қоршаған орта сұлулығын көре алатын, тұрмыстағы және табиғаттағы экологиялық мінез-құлық дағдылары бар баланың тұтас дамуы күтілуде.

Қазіргі заманғы теорияларды ұлттық ерекшеліктермен үйлестіру негізінде баланың ерте даму процесінің тұтастығы қамтамасыз етіледі. Мектепке дейінгі білім берудің ашықтығы және ата-аналарды тәрбиелеу және оқыту процесіне тікелей тарту, балаларды тәрбиелеу және оқыту, олардың денсаулығын сақтау және нығайту бойынша ата-аналарды қолдау, сондай-ақ ата-аналар тарапынан білім беру бастамаларын қолдау маңызды. Білім беру ұйымдары жанынан ата-аналардың қажеттіліктерін ескере отырып, балалары МТО-мен қамтылмаған ата-аналарды психологиялық-педагогикалық қолдау мақсатында консультациялық пункттер құрылатын болады.

МТО-ның МЖС білім беру саласындағы міндеттері қазіргі уақытта өзіне қызықты іс-әрекеті түрлерін өздігінен таңдай алатын қолжетімді заттық-кеңістік ортаны ұйымдастыру арқылы іске асырылуға тиіс.

3-параграф. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту саласын көшбасшылық негізінде басқару тиімділігін арттыру

Өзгермелі әлемде педагогтің даму қабілеті, балаларды тыңдау және есту, сұрақтар қою, дәлелдер іздеу, оларды сыни тұрғыдан талдау және шығармашылық эксперимент жүргізу қабілеті маңызды. Педагогтер белсенді зерттеушілер және балалармен жұмыс істеудің жаңа түрлерін жасаушылар, жаңашыл және жауапты болуы тиіс.

Мектепке дейінгі ұйымдардағы менеджмент деңгейін арттырудың маңызды шарты көшбасшылық қағидаттарын кеңінен енгізу болып табылады. МТО моделі шеңберінде озық тәжірибені тарату бойынша жұмыс жалғасады.

Кадрлық әлеуетті қалыптастыру педагогтердің тиісті білім деңгейін қамтамасыз етуге, сыртқы оқыту жүйесі (біліктілікті арттыру курстары) және ішкі – әдістемелік жұмыс жүйесі арқылы арттыруға арналған.

Мектепке дейінгі ұйымдардың әдіскерлері педагогтерге оның тәжірибесіндегі нақты мәселелерді анықтауға көмектесетін болады, тәжірибе алмасу, МТО мақсаттары мен мазмұнын жаңарту жағдайында біліктілікті арттыру мүмкіндігін беру арқылы педагогтердің кәсібилігін жетілдіреді, баланы дамытатын бағдарламаларды ата-аналармен бірге таңдауды ұйымдастыру үшін балалардың қызығушылықтарын зерделеуге көмектеседі.

Жоғары оқу орындарының және колледждердің қатысуымен мектепке дейінгі ұйым педагогтерінің сапалық деңгейін арттыру мәселесін шешуде кешенді көзқарас қажет. Педагогтердің білім деңгейі "Педагог" кәсіби стандартының талаптарына сәйкес болуға тиіс, білім беру бағдарламалары оларды қалыптастыруға және дамытуға бағытталуға тиіс.

Жоғары оқу орындары мен колледждердің педагогикалық факультеттерінің білім беру бағдарламалары қолданыстағы нормативтік құқықтық актілер бойынша кадр даярлауды көздеуі, тәрбиелеу мен оқыту бағдарламаларын іске асыру үшін әдістемелік базаны қамтамасыз етуі, студенттердің педагогикалық практикадан өтуін қарастыруы тиіс. Кадр даярлаудағы теория мен практиканың бірлігі үшін жоғары оқу орындары мен колледждердің балаларды ерте дамыту мәселелері бойынша мектепке дейінгі ұйымдармен өзара іс-қимылы қамтамасыз етілуі тиіс.

2-бағыт. Орта білім беру жүйесі арқылы саналы және жан-жақты дамыған азаматты қалыптастыру

1-параграф. Орта білім беру мазмұнын жетілдіру

2021 – 2022 оқу жылында орта білім берудің МЖС-н, оқу бағдарламалары мен жоспарларын, оқыту мен білім беру әдістемелерін өзгертуге, критериалды бағалау жүйесін енгізуге негізделген білім берудің жаңартылған мазмұнын енгізу аяқталды.

Орта білім беру мазмұнын одан әрі жетілдіру тұжырымдамалық және әдіснамалық негіздерді айқындау арқылы жүзеге асырылатын болады.

Білім берудің заманауи моделін құрудың ғылыми-теориялық негізі гуманистік парадигманың тұжырымдамалық идеяларын жүзеге асыруға бағытталған тұлғалық-белсенділік және құзыреттілік тәсілдер болып табылады.

Елде білім беру мазмұнындағы құзыреттілік тәсілді іске асыру маңызды, өйткені TIMSS, PISA халықаралық зерттеулерінде білім алушылардың функционалдық сауаттылық деңгейін анықтайтын көрсеткіштері салыстырмалы түрде төмен.

Құзыреттілік тәсілі іс-әрекетке деген көзқарастың негізгі тұжырымдамасын қамтиды – "іс-әрекет арқылы оқыту" және оны білім алушы игерілген білімді іс жүзінде қолдана білуі керек деген талаппен күшейтеді.

STEM-тәсіл білім беру жүйесінің инженерлік-технологиялық трендінің талаптары, яғни осы саланы дамытудың жаңа парадигмасының инновациялық құрамдас бөлігі контекстіндегі тұлғалық-белсенділік және құзыреттілік тәсілдердің интеграцияланған форматын кеңейту және өзгерту болып табылады.

Білім берудің жаңа әдіснамасын, тұлғалық-белсенділік, құзыреттілік тәсілдерін және олардың интеграцияланатын инновациялық STEM тәсілін іске асыру мектеп білімінің мазмұндық-әдістемелік негіздерін трансформациялауды көздейді.

Білім беру мазмұны мектеп түлегінің пәндік, метапәндік және негізгі құзыреттіліктерін қалыптастыруға бағытталған.

Білім беру мазмұнын жетілдіру: білім алушыға оқу жүктемесін төмендетуді, академиялық білімге баса назар аударуды, функционалдық сауаттылықты дамытуды, мазмұнын білім алушылардың қажеттіліктерін ескере отырып, дағдылар мен құзыреттерді дамытуға бағдарлауды, білім берудің STEM тәсілдері негізінде жаратылыстану-математикалық пәндер бойынша оқытудың тиімділігін арттыруды, сондай-ақ қазақ халқының ұлттық құндылықтары мен мәдениеті негізінде тәрбиелік компонентті күшейтуді көздейді.

Жалпы, қолданыстағы МЖБС, оқу жоспарлары мен бағдарламаларының құрылымдық негіздері сақталады. Оқу мақсаттарының мазмұнына және пәндер бойынша күтілетін нәтижелерге өзгерістер енгізіледі. Бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру МЖС-да оқыту мақсаттары жүйесіне және әрбір пәннің үлгілік оқу бағдарламасын іске асыру жөніндегі ұзақ мерзімді жоспарға интеграцияланатын құндылықтар қайта қаралады. Мазмұнында көптілді білім беруді іске асыруға, қазақ, орыс және шет тілдерін кезең-кезеңімен және деңгейлік меңгеруді қамтамасыз етуге баса назар аударылатын болады.

Оқу бағдарламаларында инвариант шеңберінде пәндер бойынша оқу материалын қайталауға және бекітуге қосымша сағаттар көзделеді. Барлық үлгілік оқу жоспарлары мен бағдарламалары енгізілгенге дейін міндетті сараптамадан және апробациядан өтеді. Бағдарламалар кезең-кезеңімен енгізілетін болады.

Мәселен, қазақ тілінде оқытатын мектептерде бірінші сынып оқушылары "Қазақ тілін" оқиды, 2-сыныпта бағдарламаға "Орыс тілі", 3-сыныпта "Ағылшын тілі" енгізіледі. Орыс тілінде оқытатын мектептерде 1-сыныпта "Қазақ тілі" және "Орыс тілі" оқытылады, 3-сыныптан бастап "Ағылшын тілі" қосылады. Оқытудың негізгі қағидасы – сөйлеу әрекетінің төрт түрін дамыту (тыңдау, сөйлеу, оқу және жазу). 5-8, 10-сынып білім алушылары оқыту тіліне қарамастан "Қазақ тілі" оқу пәні бойынша емтихан тапсырады, 10-11-сыныпта "Ағылшын тілі" пәнін топтарға бөле отырып оқуға қосымша 1 сағат енгізіледі, бұл қазақ/ағылшын тілдерін еркін меңгеруге мүмкіндік береді.

Қазақ тілінде оқытатын мектептерде 5-ші пен 11-сынып аралығында "Әлем әдебиеті" жеке оқу пәнін енгізу мәселесі пысықталатын болады.

"География" пәнінің оқу бағдарламасының мазмұнында қазақстандық компонент күшейтіледі. Мектептегі тарихи білім берудің мазмұнын жетілдіру мақсатында "Қазақстан тарихы" және "Әлем тарихы" пәндері бойынша оқу бағдарламаларында тарихи фактілер мен мәліметтердің хронологиясы, кезеңділігі қайта қаралатын болады.

ЖМБ пәндерін оқыту "Жаратылыстану", "Математика", "Алгебра", "Геометрия", "Алгебра және анализ бастамалары", "География", "Биология", "Физика" және "Химия" оқу пәндерінің мазмұны арқылы жүзеге асырылады. Бұл ретте негізгі міндет білім алушыларда оқытуға пәнаралық, шығармашылық, жобалық тәсілдерге, сабақтастықты сақтауға, жаратылыстану-математикалық пәндер туралы білімді кеңейту мен тереңдетуге, пәнаралық байланысты күшейтуге негізделген құзыреттерді қалыптастыру болып табылады.

5-9-сыныптарға арналған "Жаһандық құзыреттіліктер" оқу курсының мазмұнына адам өмірі мен денсаулығының қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, даралықты, жеке өмір мен қол сұғылмаушылық құқығын сақтауға, қорқыту мен зорлық-зомбылықтан қорғауға бағытталған "Тіршілік қауіпсіздігі" бөлімі енгізілген.

"Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәні "Алғашқы әскери дайындық" болып қайта аталады. Оқу пәнінің мазмұнында практикалық бөлім күшейтіледі, "Тіршілік қауіпсіздігі негіздері" бөлімін оқуға сағат саны ұлғайтылады.

Негізгі мектеп бағдарламасы бейінді дайындыққа және колледждерде немесе жоғары сыныпта оқуды жалғастыруға бағытталған. Жоғары сыныптарда түлектерді жоғары оқу орындарында оқуын жалғастыруға мақсатты және терең дайындық жүргізіледі.

Білім беру ұйымдарына үздік отандық және әлемдік тәжірибелерді енгізу, вариативтік бағдарламаларды әзірлеу және енгізу арқылы инновацияларды таңдауда дербестік беріледі.

Пәндерді оқытудың инновациялық тәсілдерін енгізу педагогтер мен білім алушыларға арналған электрондық платформалар арқылы жүзеге асырылады, бұл бүкіл оқу процесін цифрландыруға әкеледі.

Мазмұнды платформалар, сапалы оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендер, оқу процесінде планшеттерді пайдалану білім алушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру бойынша дағдыларды дәйекті және жүйелі дамытуға мүмкіндік береді, материалдардың көрнекілігін, қолжетімділігін, даралығын, білім алушылардың дербестігін қамтамасыз етеді.

Барлық сыныптарда мультимедиялық (аудио, бейне), интерактивті мазмұны және геймификация элементтері бар функциялары бар инварианттық пәндер цифрлық оқулықтармен 100 % қамтылады.

Нәтижесінде бәсекеге қабілеттілік артады, оқу-тәрбие процесі жетілдіріледі, балалардың, педагогтердің жүктемесі азаяды, жалпы білім беру сапасы жоғарылайды.

Оқулықтар мен ОӘК әзірлеу және көбейту процесі бәсекелестік ортаға берілді. Нәтижесінде қолданылатын оқулықтарды 20 баспа компаниясы әзірледі. Мемлекет оқу басылымдарының сапасын міндетті сараптама және баламалы оқулықтарды мақұлдау, сондай-ақ оқулықтар мен ОӘК құрылымы мен мазмұнына міндетті талаптарды ұсыну және тексеру және баспаішілік сараптама рәсімі арқылы реттейді.

Бастауыш сыныптарда баламалы оқулықтарды енгізу алдағы жылдары білім берудің вариативтілігін және оқулықтардың сапасын арттыруға мүмкіндік береді.

Болашақ кәсіпті дұрыс таңдау үшін білім алушыларды ерте кәсіптік бағдарлау жүйесі енгізілуде. Мектептерде "педагог-кәсіптік бағдар беруші" лауазымын енгізу нәтижесінде 4 мың педагог-кәсіптік бағдар беруші өз міндеттеріне кірісті және білім алушылардың белгілі бір кәсіптік қызмет түрлеріне бейімділігін анықтау бойынша іс-қимыл кешенімен қамтамасыз етеді.

Педагог-кәсіптік бағдар берушілердің жұмысына арналған әдістемелік ұсынымдар әзірленді, орта білім беру ұйымдарында кәсіптік бағдар беру жұмысын дамытудың тұжырымдамалық негіздері айқындалды.

Балалардың зияткерлік әлеуетін дамытуға және болашақ мамандығын таңдауға ықпал ететін бірыңғай мамандандырылған жалпы білім беретін оқу бағдарламасын іске асыратын желілік мектептер құрылды. Барлық өңірлерде Қ. Сәтбаев атындағы инженерлік мектептер желісі, О. Жәутіков атындағы IT-мектептер, Абай атындағы гуманитарлық мектептер жұмыс істейді.

Үлгерімі төмен, сондай-ақ әлеуметтік осал отбасылардан шыққан білім алушылардың біліміндегі олқылықтарды негізгі пәндер бойынша онлайн режимде қосымша сабақтар ұйымдастыру арқылы толықтыру үшін "Цифрлық мұғалім" жобасын енгізу жоспарлануда. Жоба үлгерімі төмен балалардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, ақпараттық жүйе арқылы оқытудың бейімделген әдістемесін іске асыруды қамтамасыз етеді.

Ауылдық ШЖМ-де білім беру қызметтерінің сапасын арттыруға, қала мен ауыл арасындағы алшақтықты қысқартуға "Цифрлық ауыл мектебі" жобасы ықпал ететін болады. Жоба шеңберінде ауылдық ШЖМ қашықтан оқыту форматында сабақ өткізетін сұранысқа ие білікті педагогтермен қамтамасыз етілетін болады. "Химия", "Физика", "Математика", "Ағылшын тілі" және басқа пәндер бойынша педагогтердің тапшылық мәселесі шешіледі. Ы. Алтынсарин атындағы ұлттық білім академиясы әдістемелік және әдіснамалық сүйемелдеуді, "Өрлеу" ұлттық біліктілікті арттыру орталығы педагогтерді цифрлық форматта жұмыс істеуге даярлауды қамтамасыз етеді. ШЖМ ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымы айтарлықтай нығая түседі.

Мектепті басқарудың тиімділігін арттыру мақсатында мектепішілік бақылау жүйесі жетілдірілді, онда ең алдымен мектеп директорларының орынбасарларына, педагогтердің әдістемелік бірлестіктеріне бақылау өкілеттіктерін беру есебінен бақылау субъектілерінің кәсіби құзыреттілік деңгейін арттыруға баса назар аударылды. Мақсатын, теориялық тәсілдерін, бағалау критерийлерін және нәтижелерді өңдеу әдістемесін көрсете отырып, мектепішілік бақылау ережесі әзірленді. Мектепішілік бақылау бағыттары бойынша табысты нәтижелер мен кемшіліктерді бақылау негізінде тұрақты талдау және бағалау мектепті басқару қызметінің сапасын арттыруға және жоғары нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді. Балалардың білім сапасын арттыру мәселелерінде әр мектептің ішкі ресурсы пайдаланылатын болады. Педагогтер дәстүрлі әдіс-тәсілдерден басқа "сабақты зерттеу", "іс-әрекеттегі зерттеу" әдістерін қолданады, сабақтарға қатысады, кері байланыс береді, сабақтарды бірлесіп жоспарлау мен модерациялауды жүзеге асырады және т.б.

2-параграф. Ерекше білім беруді қажет ететін балалар үшін орта білімнің қолжетімділігі

Орта білім беру ұйымдарында сапалы және қолжетімді білім беруді қамтамасыз ететін физикалық кедергісіз қолайлы ортаны, әдістемелік, кадрлық және басқа ресурстарды қоса алғанда, эргономикалық негізде инклюзивті білім беру ортасы құрылатын болады.

Инклюзивті білім беру жағдайында жұмыс істейтін педагогтерге (пән мұғалімдері, педагогтер, педагог-ассистенттер және басқалар) қойылатын біліктілік талаптарын жаңарту "Педагог" кәсіби стандарты негізінде жүзеге асырылатын болады.

ЕБҚ балаларды арнайы психологиялық-педагогикалық қолдауды іске асыру үшін арнайы білім беру ұйымдары орналастырылатын ғимараттар мен үй-жайлардың базалық инфрақұрылымының жалпыға міндетті ең төменгі стандарттарын әзірлеу және бекіту бөлігінде нормативтік құқықтық база жетілдірілетін болады.

ПМПК ашу 50 мың балаға 1 есебінен жүзеге асырылатын болады. Қажеттілігіне қарай, 34 ПМПК ашылады: 2023 жылы – 15, 2024 жылы– 14, 2025 жылы – 5.

ПМПК кабинеттерінің желісі 2025 жылдың соңына дейін 26 бірлікке, мектептер жанындағы инклюзияны қолдау кабинеттерінің желісі 2029 жылдың соңына дейін 200 бірлікке кеңейтіледі.

Бұдан басқа, мемлекеттік білім беру тапсырысын іске асыру кезектілікті қысқартады және ЕБҚ балаларды арнайы психологиялық-педагогикалық қолдаумен қамтуды ұлғайтады.

Денсаулығында әртүрлі кінәраты бар балаларды ерте анықтау және түзету үшін көмек берудің тұтас жүйесін құру, ППТК мен ОО үшін балаларды ерте дамыту жөніндегі бағдарламаны әзірлеу және бекіту жоспарлануда.

Мүмкіндігі шектеулі адамдардың (балалардың) "бесіктен – мамандыққа дейін" қағидаты бойынша білім беру маршрутының жүйесі пысықталатын болады.

ЕБҚ баланың білім беру маршрутының жүйесі баланы туғаннан бастап мамандық алғанға және оны жұмысқа орналастырғанға дейін сүйемелдеуді көздейді. Бұл тәсіл ЕБҚ адамдардың (балалардың) білім деңгейлерінің сабақтастығын сақтауға мүмкіндік береді.

Білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі қағидаттарының бірі оның деңгейлерінің сабақтастығын қамтамасыз ететін білім беру процесінің үздіксіздігін қамтамасыз ету болып табылады. Осы қағиданы сақтау мақсатында инклюзивті білім берудің үздіксіз жүйесінің моделі (балабақша, мектеп, колледж, ЖОО), ерте кәсіптік бағдарлау, ЕБҚ білім алушыларды кәсіптік және кәсіптік даярлау бағдарламалары әзірленетін болады.

Инклюзивті білім беру мәселелері бойынша барлық деңгейдегі білім беру ұйымдарын ғылыми-әдіснамалық сүйемелдеудің үйлестіруші орталығы Ы. Алтынсарин атындағы ұлттық білім академиясы, ал арнайы білім беру мәселелері бойынша Арнайы және инклюзивті білім берудің ұлттық ғылыми-практикалық орталығы болады.

3-параграф. Инфрақұрылымды дамыту және мектептерді жаңғырту

Президенттің сайлауалды тұғырнамасын іске асыру жөніндегі жол картасын орындау мақсатында үш ауысымды оқыту, авариялық мектептер және білім алушы орындарының тапшылығы проблемаларын шешу мақсатында 2026 жылға қарай 1,5 млн жаңа білім алушы орнын іске қосу жоспарлануда.

"Жайлы мектеп" жобасы шеңберінде 2023 – 2025 жылдар аралығында екі ауысымда 841374 білім алушыға арналған 401 жаңа мектеп салынады (2024 жыл – 482 мың орын, 2025 жыл – 360 мың орын).

Бұл ретте мектеп кеңістігінің заманауи эстетикалық тартымды сыртқы келбетімен, білім алушылар мен педагогтердің қауіпсіздік режимін қамтамасыз ете отырып, оқу жабдықтары мен жиһаздардың толық жиынтығымен мектеп құрылысының бірыңғай стандарттарын қолдануды, сондай-ақ МЖБС-қа сәйкес алаңдар мен кабинеттер санының сәйкестігін қамтамасыз ету жоспарлануда. Сондай-ақ, ерекше тәртіп бойынша "дайын күйінде тапсыру" құрылысы (құрылыс мерзімдерін қысқарту, қымбаттауға жол бермеу) көзделген.

Мектептерде бастауыш сыныптар мен негізгі және орта мектептер үшін асханалары, спорт залдары бар жеке блоктар болады. Білім алушыларға арналған жеке шкафтарды, әр білім алушыға арналған мобильді парта-трансформерлерді орнату көзделеді. Мектептің барлық үй-жайлары, жиһаздар оқу процесін ыңғайлы, қауіпсіз және тиімді ұйымдастыру үшін білім алушылар мен педагогтердің оқу, материалдық және рухани қажеттіліктеріне жауап беретін эргономика талаптарына сәйкес ұйымдастырылады және жабдықталады.

Сонымен қатар басқа тетіктерді іске асыру шеңберінде (жалпы сипаттағы трансферттер, бюджеттік инвестициялық жобалар, МЖӘ, Білім беру инфрақұрылымын қолдау қоры, жекеменшік мектептердегі мемлекеттік тапсырыс есебінен) 2023 – 2025 жылдары 660 мыңнан астам оқушы орнын енгізу жоспарлануда.

Жеке әріптесті анықтау және білім беру саласындағы мемлекеттік-жекешелік әріптестік шартын жасасу қағидалары әзірленетін болады.

Бұдан басқа, 2026 – 2029 жылдарға жыл сайын 160 мыңнан астам жаңа оқушы орнын іске қосу жоспарлануда.

2023 және 2025 жылдар аралығында 6 бағыт бойынша 3000 мектепті жаңғырту көзделді (жыл сайын 1000 мектептен). 2023 жылдың соңына дейін 1000 мектепті жаңғырту шеңберінде 111 мектепте күрделі жөндеу, 507 мектепте ағымдағы жөндеу жүргізу, 559 мектепке 793 пәндік кабинет сатып алу, 541 мектепте жиһазды жаңарту, 282 мектеп асханасын және 639 мектеп кітапханасын жаңғырту, сондай-ақ 505 мектепте қауіпсіздік жағдайларын жақсарту жоспарлануда.

2023 – 2029 жылдар аралығында робототехника, химия, биология, физика, STEM пәндері бойынша кемінде 7000 заманауи мектеп кабинеттерін ашу қарастырылуда.

2023 жылдан бастап жыл сайын кемінде 200 мектепке күрделі жөндеу жүргізу жоспарлануда.

"Білім туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабының 2-7) тармақшасына сәйкес Білім беру инфрақұрылымын қолдау қорының (бұдан әрі – Қор) қаражатын бөлу, жұмсау, мониторингілеу және есептілік қағидалары әзірленді.

Қор қаражатын бөлу құрылысы және (немесе) реконструкциялау (жапсарлас құрылыс) Қор қаражаты есебінен жүзеге асырылатын орта білім беру объектілерінің басым тізбесіне сәйкес жүзеге асырылады.

Қор қаражаты орта білім беру объектілерін салуға және (немесе) реконструкциялауға (жапсарлас құрылыс) жобалау-сметалық құжаттамаларды әзірлеу; қажетті сараптамалардан өту; жер учаскелерін бөлу; орта білім беру объектілеріне инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылым салу; бұрын Қор есебінен қаржыландырылған орта білім беру объектілерін салудың және (немесе) реконструкциялаудың (жапсарлас құрылыс) сметалық құнын қымбаттауына байланысты шығыстарын қоспағанда жұмсалады.

Уәкілетті орган Қордың шотына қаражат түсімдерінің мониторингін ай сайын жүргізетін болады.

Жан басына шаққандағы қаржыландыру стандартын жетілдіру мақсатында Жан басына қаржыландыру әдістемесіне:

- білім берудің барлық деңгейлерінде "Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы" Қазақстан Республикасы Заңына сәйкес келтіру мақсатында 2023 жылдан бастап mp коэффициентінің мөлшерін нақтылау;

- "Азаматтық қызметшілерге, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдардың қызметкерлеріне, қазыналық кәсіпорындардың қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 31 желтоқсандағы № 1193 қаулысында көзделген өзгерістерге сәйкес орта білім беру ұйымдарының нормативіне азаматтық қызметшілердің жалақысын 2022 жылдан бастап 23 %-ға ұлғайту;

- "Арал өңіріндегі экологиялық зілзала салдарынан зардап шеккен азаматтарды қорғау туралы" Қазақстан Республикасы Заңында көзделген экологиялық қасірет аймақтары бөлінісінде экологиялық қасірет аймағында тұрғаны үшін қосымша ақы төлеу коэффициенттерін қайта қарау;

- орта білім беру ұйымдарында білім алушылардың белгілі бір санаттарына қаржылық материалдық көмек көрсетуге бөлінетін оқулықтар мен құралдарды сатып алуға және жеткізуге жұмсалатын шығыстар нормасын енгізу;

- "шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік кәсіпорындар" ұйымдық-құқықтық нысанындағы орта білім беру ұйымдары үшін қаржыландыру көлемін есептеу кезінде түзету коэффициенттерін алып тастау ("Мемлекеттік мүлік туралы" Қазақстан Республикасы Заңына сәйкес шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік кәсіпорын коммерциялық ұйым болып табылады) қарастырылған.

Бұл өзгерістер барлық орта білім беру ұйымдары, оның ішінде жеке білім беру ұйымдары үшін қаржыландыру шарттарын жақсартуды көздейді.

Сондай-ақ, жеткізушінің қызметкерлері болып табылатын педагогтердің еңбекақысын Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 31 желтоқсандағы № 1193 қаулысымен бекітілген азаматтық қызметшілерге, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдардың қызметкерлеріне, қазыналық кәсіпорындардың қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесінде көзделгеннен төмен емес төлеуді қамтамасыз ету бойынша мемлекеттік тапсырысты орналастыру туралы шартты жасасу арқылы Министрлік білім беру қызметтерін жеткізушілерге қосымша талаптарды енгізді.

Сонымен қатар білім беру қызметтерін жеткізушілерді білікті педагог кадрларды тартуға ынталандыруды арттыру мақсатында Министрлік мектептерді педагогикалық персоналдың біліктілік санаттары бойынша саралауды енгізуді, яғни мектептерді төмен, орта, жоғары деңгейлер бойынша градациялауды жүзеге асыруды жоспарлап отыр. Тиісінше, жан басына шаққандағы қаржыландыру көлемі мектептің педагогикалық құрамының біліктілік деңгейіне байланысты өзгеріп отырады, сондай-ақ білім беру сапасы бойынша қосымша бақылауды қамтамасыз ету мәселелері пысықталады.

Министрлік нормативтерді жетілдіру жөніндегі жұмысты тоқтатпайды және мемлекеттік бюджеттің мүмкіндіктерін ескере отырып, мүдделі мемлекеттік органдармен түрлі тәсілдер мен ұсыныстарды келісу жөнінде шаралар қабылдайды.

3-бағыт. Жастарды оқуға және еңбек нарығына интеграциялау

1-параграф. Техникалық және кәсіптік білімге сапалы және кедергісіз қолжетімділікті қамтамасыз ету

Мамандарды даярлау еңбек нарығының болжамды қажеттіліктеріне сәйкес жүзеге асырылатын болады. Бұл ретте ТжКБ ұйымдары оқытудың, оның ішінде қысқа мерзімді оқытудың икемді нысаны бар барлық білім беру қызметтерін ұсына отырып, жастардың кәсіби өзін-өзі жүзеге асыруы үшін орталық хабқа айналуға тиіс.

ТжКБ-ға сапалы және кедергісіз қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін 2026 жылға қарай ТжКБ-дан кадрлар даярлауға мемлекеттік тапсырыс көлемін 150 мың орынға дейін ұлғайту арқылы талап етілетін мамандықтар бойынша ТжКБ ұйымдарында тегін оқытумен 9-сыныптың тілек білдірген түлектерін толыққанды қамту бойынша жұмыс жалғастырылады. Сондай-ақ, жұмысқа орналастыру міндеттемесі бар кәсіпорындардың өтінімдері бойынша кадрларды нысаналы даярлау ұлғайтылатын болады (жыл сайын 10 мыңнан астам талапкер). Кадрларды даярлау сапасын арттыру мақсатында ТжКБ жан басына шаққандағы қаржыландыру нормативін екі есеге ұлғайту мәселесі пысықталатын болады.

10-11-сынып білім алушыларына негізгі оқумен қатар колледждер базасында жұмыс біліктілігін алу мүмкіндігі беріледі. Жастарды ТжКБ жүйесіне тарту үшін кәсіптік диагностика, кәсіптік сынамалар жүргізу және профессиограммалармен танысу арқылы, оның ішінде Қазақстанның жаңа кәсіптерінің атласы негізінде мектеп оқушылары арасында кәсіптік бағдар беру жұмысы күшейтіледі. Кәсіптік бағдар беру жұмысын жүргізу кезінде ақпараттық платформа және кәсіптік бағдарлау мен мансаптың, оның ішінде Қазақстанның жаңа кәсіптерінің атласы негізінде мобильдік қосымша қолданылатын болады.

Студенттерді әлеуметтік қолдау бойынша жұмыс жалғасады. Ол үшін студенттердің стипендиясының мөлшері 2 есе артады. Студенттер жатақханаларда орындармен, оның ішінде жаңа орындарды енгізу есебінен қамтамасыз етілетін болады.

Білім алушының жекебасын дамыту, оны одан әрі жұмысқа орналастыру мүмкіндігін кеңейту мақсатында ел ішіндегі колледждерде білім алушылардың академиялық ұтқырлығын енгізу жоспарлануда. Кадрларды даярлаудың желілік нысанын дамыту жөнінде шаралар қабылданатын болады. Кадрларды даярлаудың желілік нысаны теориялық даярлықты, өндірістік практиканы және (немесе) оқу практикасын, зертханалық, практикалық сабақтарды өткізу бөлігінде жұмыс берушілердің салалық қауымдастықтарымен, кәсіпорындармен және ТжКБ ұйымдармен өзара желілік іс-қимыл жасау туралы шарттың негізінде іске асырылады.

Жоғары кәсіптік білім беру ұйымдарының базасында арнайы пәндер оқытушылары мен өндірістік оқыту шеберлерін, оның ішінде ТжКБ ұйымдарының түлектері қатарынан даярлау жалғасады.

Студенттердің білімін бағалау жүйесінің сапасын жақсарту үшін ТжКБ ұйымдарында академиялық адалдық енгізілетін болады.

ЕБҚ қажет ететін адамдар үшін тең жағдайлар мен кедергісіз қолжетімділікті қамтамасыз ету жөніндегі жұмыс жалғасады. 2025 жылға қарай барлық ТжКБ мемлекеттік ұйымдарында инклюзивті білім беру үшін жағдай жасау жоспарлануда.

Кәсіптік бағдарлау және инклюзивті білім беруді дамыту құралы ретінде Abilympics қозғалысын дамыту шеңберінде "Атамекен" ҰКП-мен, жұмыс берушілермен ЕБҚ адамдарды жұмысқа орналастыру мәселесін шешу үшін бірлескен жұмыс жүргізілетін болады.

WorldSkills International, WorldSkills Europe-мен өзара іс-қимылды кеңейту жөніндегі жұмыс жалғастырылатын болады.

Еліміздің ұлттық құрамасын WorldSkills халықаралық чемпионаттарына сапалы дайындау үшін демеуші-серіктестер мен ТжКБ ұйымдарының базасында "спортшыларды Олимпиадаға дайындау" қағидаты бойынша жаттығу лагерлері ұйымдастырылады. Жыл сайын WorldSkills өңірлік және республикалық чемпионатын өткізу үшін құзыреттер тізбесі кеңейтілетін болады.

Қабылданып жатқан жүйелі шаралар нәтижесінде Қазақстан WorldSkills-2025 әлем чемпионатының қорытындысы бойынша жалпы командалық есепте ТОП-20 елге кіруді жоспарлап отыр.

Білім алушылардың шығармашылық және кәсіпкерлік әлеуетін ашуға ерекше көңіл бөлінетін болады.

Колледждер жастардың әлеуметтік және жеке дамуына, инновациялық және кәсіпкерлік қызметті жандандыруға, олардың шығармашылық әлеуетін ашуға, өмірлік маңызды дағдыларды дамытуға (soft skills), жастар істері комитеттерінің, студенттік парламенттердің, мүдделер клубтарының, спорттық және өзге де үйірмелердің қызметі арқылы шешімдер қабылдауға жәрдемдесетін жастарды тарту орталықтарына айналады. Колледждер сонымен қатар жастарға мемлекеттік бағдарламалар мен жобалар туралы кеңес береді және хабардар етеді, психологиялық, кеңес беру және заңгерлік көмек көрсетеді.

ТжКБ ұйымдары жанынан бизнес қаражаты есебінен 100 бизнес-инкубатор құрылатын болады, олар студенттердің кәсіпкерлік дағдыларын дамытуға ықпал ететін болады.

2-параграф. Техникалық және кәсіптік білімнің мазмұнын жаңғырту және сапасын арттыру

WorldSkills стандарттарын оқу процесіне енгізу және жұмыс оқу бағдарламаларын әзірлеу, кәсіптік бағдар беру, педагогтерді курстық оқыту және WorldSkills талаптары бойынша демонстрациялық емтихан өткізу кезінде ТжКБ ұйымдарын әдіснамалық қолдау және сүйемелдеу бойынша жұмыс жалғасады.

Жұмыс берушілермен бірлесіп білім беру мазмұны мен оқыту мерзімдерін анықтауда академиялық дербестікті кеңейту бойынша жұмыс жалғасады. Білім беру бағдарламаларын есепке алу мен сапасының бірыңғай ақпараттық ортасын қалыптастыру мақсатында білім беру бағдарламаларының тізілімін жүргізу және оларды сараптау процесін жетілдіру жөніндегі жұмыс жалғасады.

Білім беру бағдарламаларын жетілдіру және жаңарту жалғасады, онда кәсіпкерлік дағдыларды, негізгі икемді дағдыларды (soft skills) дамытуға бағытталған модульдер көзделетін болады.

Еуропалық кредиттік технология қағидаттарын ескере отырып, оқытудың кредиттік жүйесін жетілдіру жөніндегі жұмыс жалғастырылады.

Жұмыс берушілердің талаптарын және жаңа кәсіптер атласын ескере отырып, ТжКБ мамандықтары мен біліктіліктерінің сыныптауышын өзектендіру жалғастырылады.

2023 жылдан бастап білім беру мазмұнын жаңартуды ескере отырып, мамандықтар мен біліктіліктер бойынша қазақ тілінде оқулықтар әзірлеу бойынша жұмыс басталады (2023 жылы – 180, 2024 жылы – 180, 2025 жылы – 180).

ТжКБ жалпы білім беретін пәндері бойынша үлгілік оқу бағдарламаларында жеке тұлғаның жалпы мәдениетін қалыптастыру, білім алушылардың функционалдық сауаттылығының негіздерін жасау, жастарды қоғамдағы өмірге бейімдеу жөніндегі міндеттер шешілетін болады. ТжКБ ұйымдарының білім алушылары 15 жастағы білім алушылардың функционалдық сауаттылық деңгейін анықтауға бағытталған PISA-2025, PISA-2029 халықаралық салыстырмалы зерттеулеріне қатысатын болады.

Түлектерді жұмысқа орналастыру кезінде, ең алдымен, жас маманның дағдылары мен біліктілік деңгейі шешуші мәнге ие. Білім туралы дипломға қосымша құжат ретінде түлектің құзыреттілік картасы берілетін болады. Түлектің құзыреттілік картасы кәсіптік даярлық деңгейін және кәсіп бойынша еңбек функцияларын орындау үшін талап етілетін қандай да бір құзыреттерді меңгеруін көрсетуге мүмкіндік береді.

Жұмыс берушілер үшін түлектердің құзыреттілік картасы кәсіби құзыреттер шеңберінде студенттер меңгерген оқу нәтижелеріне қол жеткізуді бағалаудың егжей-тегжейлі өлшемдерін білдіретін шаблон болады.

3-параграф. Шарттарды жаңарту және жұмыс берушілерді техникалық және кәсіптік білім беруге тарту

ТжКБ ұйымдарына өндірістен мамандарды тарту жұмысы жалғастырылатын болады. Бұл ретте "Атамекен" ҰКП жанындағы тәлімгерлер мектебі тәлімгерлерді өндірістен педагогикалық дағдыларға оқытуды жалғастырады.

Бұдан басқа, еңбек нарығын білікті кадрлармен қамтамасыз ету үшін ТжКБ ұйымдарының басшылары үшін біліктілікті арттыру курстары мен оқыту, оның ішінде "Болашақ" халықаралық стипендиясының шеңберінде ұйымдастырылатын болады.

Дуальды оқытуды одан әрі кеңейту және кәсіпорындардың ТжКБ ұйымдарына қамқорлығын дамыту үшін жұмыс берушілермен өзара іс-қимылды нығайту жөніндегі жұмыс жалғасады.

Сондай-ақ "Атамекен" ҰКП-мен бірлесіп дуалды оқыту (педагогикалық дағдыларға оқыту) шеңберінде студенттердің кәсіби практикасын сапалы ұйымдастыру мақсатында тәлімгерлік мектебін дамыту жөніндегі іс-шаралар жалғастырылатын болады.

ТжКБ ұйымдарын дамытудың басым бағыттары мәселелері бойынша қамқоршылық кеңестердің рөлі күшейтіледі. Кәсіпорындар WorldSkills жарыстарын өткізуге, білім алушылардың кәсіптік практикасын ұйымдастыруға, кәсіпкерлік дағдылар негіздерін оқытуға, жастарды белсенді өмір салтына тартуға, сондай-ақ түлектерді одан әрі жұмысқа орналастыруға белсенді қатысады.

Түлектердің жұмыспен қамтылуы және жұмысқа орналасуы туралы шынайы және толық ақпарат алу үшін мүдделі мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін интеграциялау жүзеге асырылатын болады.

Ұлттық біліктілік жүйесін одан әрі дамыту жалғасады. Біліктілікті тану жүйесі енгізілетін болады. Білім алушыларды аралық және қорытынды аттестаттау демонстрациялық емтихан нысанында жүргізілетін болады. Түлектер біліктілікті тану орталықтары арқылы біліктілігін растайтын болады.

4-параграф. Техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының қаржылық орнықтылығын арттыру және нысаналы қолдау

ТжКБ мемлекеттік ұйымдарының, оның ішінде бизнес қаражаты есебінен МТБ нығайту жөніндегі жұмыс жалғасады. Колледждер, оның ішінде бизнес қаражаты есебінен жаңғыртылып, заманауи жабдықтармен жабдықталатын болады.

ТжКБ ұйымдарын оқу шаруашылықтары мен шағын кәсіпорындар (егістіктер, фермалар, жылыжайлар және басқалар) құру жолымен коммерцияландыру дамитын болады. ТжКБ ұйымдары ақылы негізде қызметтерді ұсынатын болады және оқу-өндірістік шеберханаларда, шаруашылықтарда, оқу полигондарында шығарылатын тауарларды өткізетін болады. 2028 жылға қарай колледждердің 50 %-ында (2023 жылы – 20 бірлік, 2024 жылы – 33 бірлік, 2025 жылы – 36 бірлік, 2026 жылы – 62 бірлік, 2027 жылы – 67 бірлік) өздерінің оқу шаруашылықтары мен шағын кәсіпорындары болады. Ол үшін ТжКБ ұйымдарын икемді ұйымдық-құқықтық нысанға көшіру жүзеге асырылатын болады.

"Жас маман" жобасы шеңберінде жарақтандырылған ТжКБ ұйымдары жанынан мамандық бейіні бойынша кадрларды даярлау, қайта даярлау және біліктілігін арттыру, WorldSkills чемпионаттарына қатысушыларды даярлау, мектеп білім алушылары үшін кәсіптік сынамалар жүргізу, түлектер мен мамандарды сертификаттау жүйесі жөніндегі бағдарламаларды іске асыру үшін құзыреттілік орталықтары құрылады.

5-параграф. Техникалық және кәсіптік білім беруді цифрландыру

Тең құқықтарды, мемлекеттік қызметтердің қолжетімділігін және мемлекеттік білім беру тапсырысын бөлу рәсімінің ашықтығын қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттік қызметтерді жаппай цифрландыру жалғастырылады. Электрондық үкімет порталы арқылы қолжетімді мемлекеттік қызметтер тізбесі және мемлекеттік қызметтермен қамтылған білім беру ұйымдарының үлесі ұлғаяды.

Жыл сайынғы негізде еGov mobile электрондық үкіметінің мобильді қосымшасында электрондық диплом шығару мүмкіндігімен түлектердің деректері цифрландырылатын болады.

ТжКБ ұйымдарында қашықтан оқытуды дамыту бойынша жұмыс жалғасады. ТжКБ ұйымдары студенттерді оқыту нысандары мен оқыту курстарына қарамастан қашықтан оқытуға ауыстыру мүмкіндігіне ие. Студенттердің өндірістік оқытуды ұйымдастыруға және кәсіптік практикаға көзделген академиялық сағаттарды қоспағанда, бүкіл оқу кезеңі үшін уақыттың 20 %-нан аспайтын қашықтан оқуға мүмкіндігі бар.

ТжКБ ұйымдарында бизнес, басқару және құқық, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар, туризм және қонақжайлылық бағыттары бойынша нақты мамандықтардың тізбесін айқындай отырып, онлайн-оқыту енгізілетін болады және білім беру ұйымдарына қойылатын жалпы талаптар, оның ішінде білім беру қызметін жүргізуге арналған лицензияға жеке қосымша алу белгіленетін болады.

Цифрлық инфрақұрылымды жаңғырту (компьютерлік паркті, оқытудың мультимедиялық және интерактивті құралдарын жаңарту, оқытуды басқару жүйелерін әзірлеу, халықаралық сертификаттауды жүргізу) және кадр құрамының цифрлық дағдыларын дамыту (сертификатталған тренингтер) жөніндегі шаралар пысықталатын болады.

Хакатон жарыстарын өткізу жалғасады, онда командалар қысқа уақыт ішінде бизнестің алдында тұрған белгілі бір мәселелерді шешу үшін өнімнің прототипін (веб-сервис, ақпараттық жүйе немесе бағдарлама және басқалар) әзірлеуі керек.

Осылайша, коммерцияландыру процестеріне тартылуы немесе одан әрі ғылыми-зерттеу әзірлемелерінің негізі болуы мүмкін инновациялық жобалардың базасы қалыптастырылатын болады.

WorldSkills қозғалысы шеңберінде және IT бағыттар бойынша құрылған құзыреттілік орталықтарының базасында IT құзыреттер бойынша чемпионаттар өткізу арқылы білім алушылардың практикалық цифрлық дағдыларын жетілдіру бойынша жұмыс жалғасады.

Қабылданған шаралардың нәтижесінде 2030 жылға қарай ТжКБ оқу орындарын бітіргеннен кейінгі бірінші жылы жұмысқа орналастырылған түлектердің үлесі 80 %-ға жетеді.

4-бағыт. Балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау, баланың қауіпсіз өмір cүруіне қолайлы жағдайды қамтамасыз ету

1-параграф. Балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау, баланың қауіпсіз өмір cүру жағдайын қамтамасыз ету

Қауіптің алдын алу және қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында білім беру ұйымдары (мектептер, колледждер, мектепке дейінгі ұйымдар) баланың мектептен келуі мен кетуін бақылау, ішкі істер органдарының жедел басқару желісіне қосылған бейнебақылау, дабыл беру және құлақтандыру жүйелерімен және мамандандырылған күзетпен жарақтандырылды.

Балаларды мектепке дейін және үйге қайту кезіндегі тасымал қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі жұмыс жалғасады. 2023 жылдың соңына дейін лизинг арқылы сатып алынған 396 автобус еліміздің барлық өңірлеріне жеткізіледі.

Бұл автобустардың техникалық сипаттамалары қолданыстағы заңнамада көзделген талаптарға сәйкес келеді: қауіпсіздік белдіктері бар балалар орындықтарымен, көліктің артқы жағындағы апаттық шығу жолымен, арнайы маяктармен және тану белгілерімен жабдықталған. Мектеп автобусында балаларды мектеп директорының бұйрығымен бекітілген арнайы қызметкер алып жүреді. Осы автобустар мектебі жоқ шалғай елді мекендерде тұратын балаларды тасымалдауды ұйымдастыру кезінде барынша қауіпсіздікті, жайлылықты қамтамасыз етеді.

Балаларға қатысты зорлық-зомбылықты болдырмау мақсатында олардың арасында зорлық-зомбылық және білім алушылардың құқықтық қорғалу деңгейін айқындау үшін жыл сайын әлеуметтік зерттеулер жүргізілетін болады.

Мейірімді және қауіпсіз білім беру ортасын қамтамасыз ету және жанжалды жағдайлардың алдын алу мақсатында мектептегі татуласу қызметтерін құру жұмыстары жалғасады.

Білім беру жүйесінің психологиялық қызметін реттейтін нормативтік құқықтық база жетілдіріледі, педагог-психологтардың әдістемелік құралдарының бірыңғай стандарттары әзірленеді.

Әлеуметтік және психологиялық-педагогикалық көмек әр баламен жеке жүргізіліп, мектепішілік есеп, сондай-ақ кәмелетке толмағандардың істері және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі аумақтық комиссиялар тарапынан жасалатын профилактикалық көмек арқылы жүзеге асырылатын болады, бұл "тәуекел тобындағы" балаларды ерте анықтауды және оларға уақтылы көмек көрсетуді, тұтастай алғанда, балалар ортасындағы жағымсыз құбылыстардың жолын кесуді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Психологиялық қызмет пен мектептегі татуласу қызметтерінің моделін әзірлеу және енгізу жоспарлануда. Педагогтердің, педагог-психологтардың, әлеуметтік педагогтердің, мектеп әкімшілігі мүшелерінің біліктілігін арттыру жүйесінде мектептің психологиялық қызметін және мектептің татуласу қызметін ұйымдастыру мәселелері бойынша оны ұйымдастырудың қазіргі заманғы нысандары қолданылатын болады.

Педагог-психологтардың жүктемесінің артуының мәселесі қолданыстағы заңнамаға сәйкес жан басына шаққандағы қаржыландыруды іске асыру, оларға мамандандырылған кабинеттер беру шеңберінде шешіледі.

Жүргізіліп жатқан жұмысқа ата-аналар жұртшылығы, мүдделі органдар мен ұйымдардың, үкіметтік емес сектордың өкілдері де белсенді тартылатын болады.

Барлық өңірлерде балалар құқықтары жөніндегі уәкілдер жұмыс істейді. Министрліктің Балалардың құқықтарын қорғау комитетімен өзара іс-қимыл жасай отырып, бала құқықтары жөніндегі уәкілдер балалардың қоғамда қауіпсіз болуы үшін жағдайлар жасауға жәрдемдесетін болады.

2-параграф. Жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтарын қорғау

Баланың отбасында өмір сүру және тәрбиелену құқығын іске асыру мақсатында жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды отбасылық орналастырудың тағы бір балама нысаны – асырап алушы кәсіби отбасы енгізілетін болады.

Балаларды кәсіптік отбасына беру тәртібі, кәсіптік тәрбиешілерге қойылатын талаптар, психологиялық даярлық бағдарламалары, әлеуметтік кепілдіктер мен төлемдер тізбесі және басқалар заңнамалық тұрғыдан регламенттелетін болады.

Қиын өмірлік жағдайға тап болған балалары бар отбасыларға әлеуметтік-құқықтық және психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету бойынша балаларды қолдау орталықтары мен психологиялық қызметтер желісін (балалар үйлерін трансформациялау) дамыту, сондай-ақ асырап алушы ата-аналар мектептерін дамыту бойынша ата-аналарға немесе оларды алмастыратын адамдарға құқықтық және консультациялық көмек көрсету жөніндегі жұмыс жалғастырылады.

Орталықтың тәрбиеленушілері мен өмірлік қиын жағдайдағы балаларды психологиялық және құқықтық қолдау қызметтерін құру және өмірлік қиын жағдайдағы балаларды қолдау орталығының тәрбиеленушілерін отбасылық орналастыруға жәрдемдесу, асырап алушы ата-аналарды сүйемелдеу және өмірлік қиын жағдайдағы балаларды қолдау орталығының түлектерін интернаттан кейінгі сүйемелдеу жоспарлануда.

Балаларды асырап алушы кәсіби отбасыларға табысты бейімдеу үшін жағдай жасау, сондай-ақ осы отбасыларға баланы тәрбиелеу және дамыту мәселелерінде психологиялық, педагогикалық және өзге де көмек көрсету мақсатындағы қызметтерді жетілдіру бойынша әдістемелік ұсынымдар, асырап алушы отбасыларды сүйемелдеу стандарттарын әзірлеу, кейс-менеджментті енгізу (баланы жеке сүйемелдеу) жоспарлануда.

Балаларды қолдау орталықтарын психологтермен, әлеуметтік педагогтермен және қызметкерлермен кезең-кезеңімен жасақтау жүргізіледі.

3-параграф. Білім алушыларға әлеуметтік қолдау көрсету

Балалардың денсаулығын қорғау және нығайту құқығын қамтамасыз ету мақсатында білім алушыларды 2021 – 2023 жылдарға арналған сапалы теңдестірілген тамақпен қамтамасыз ету жөніндегі жол картасын іске асыру жалғастырылатын болады, оның шеңберінде бірыңғай өңірлік мәзірлер бекітіліп, енгізіледі. Зерттеу жүргізіліп және оның нәтижелері бойынша МДҰ тәрбиеленушілерінің, балалар үйлерінің және ТжКБ ұйымдарының білім алушыларының тамақтану нормалары мен рационы қайта қаралады. Әлеуметтік осал отбасылардан шыққан мектеп жасына дейінгі балалар білім беру ұйымдарында тегін тамақпен, ал барлық бастауыш сынып білім алушылары бірреттік тегін ыстық тамақпен қамтамасыз етіледі.

Барлық қалалық мектептер кезең-кезеңімен қолма-қол ақшасыз есеп айырысуға көшетін болады, мектептегі ас блоктары бейнебақылауымен қамтамасыз етіледі, бракераждық комиссиялардың қызметі жандандырылады. Мектеп асханаларының МТБ, оның ішінде МЖӘ есебінен жақсарады. Қызмет көрсету сапасын онлайн-бағалау кезең-кезеңімен енгізіледі.

Мемлекеттік білім беру тапсырысы шеңберінде жекеменшік мектептерде оқитын балалар оқулықтармен, мемлекеттік білім беру тапсырысы шеңберінде жекеменшік мектептерде оқитын әлеуметтік осал отбасылардан шыққан балалар мектеп формасымен, тамақпен, кеңсе тауарларымен қамтамасыз етілетін болады.

Қала сыртындағы балалар демалысын ұйымдастыру басым бағытқа ие болады. ЖАО әлеуметтік осал, аз қамтылған отбасылардан шыққан балаларға, "Тәуекел тобындағы" балаларға, девиантты мінез-құлқы бар балаларға арналған жазғы лагерлердің арнайы ауысымдарын ұйымдастырады. 2027 жылдың соңына дейін 18 мың орындық 50 балалар сауықтыру орталығы құрылып, 340 мыңнан астам немесе әлеуметтік осал, аз қамтылған отбасылардан шыққан балалардың жалпы санының 70 %-ы демалыспен және сауықтырумен қамтылатын болады.

Балалардың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша мемлекеттік органдардың балалардың туғаннан бастап кәмелетке толғанға дейінгі өзара іс-қимылын қамтамасыз ету, қауіпсіз және жайлы оқу ортасын қаржыландыру және балалардың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша барлық мүдделі мемлекеттік органдардың қызметін үйлестіру мақсатында "Балалар бюджеті" есептеу әдістемесі әзірленеді. Балаларға арналған бюджет әдістемесін енгізу орталық мемлекеттік және ЖАО-ға балалардың мемлекеттік қаржыландыру көлемін, осы шығыстардың басымдылығын және олардың тиімділік деңгейін айқындауға мүмкіндік береді.

4-параграф. Балалар мен олардың ата-аналарының құқықтық сауаттылығын арттыру

Білім алушылардың құқықтық мәдениетінің деңгейі олардың әлеуеті мен дамуының көрсеткіштерінің бірі, сондай-ақ қоғамдағы балалардың құқықтық қорғалуының маңызды өлшемшарты болып табылады.

10 жастан 18 жасқа дейінгі балалардың құқықтық қорғалу деңгейін айқындау бойынша социологиялық зерттеу жүргізу жалғасады, оның шеңберінде балалардың өз құқықтарын, міндеттерін және оларды іс жүзінде қолдану деңгейінің ағымдағы жай-күйін анықтау, сондай-ақ ата-аналардың, мұғалімдердің, тәрбиешілердің және басқа бала тәрбиесіне қатысатын адамдардың БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясының негізгі ережелерін орындауы зерделенеді.

Әртүрлі салада балалардың жағдайын жақсарту жөніндегі ұлттық саясаттың тиімділігін қадағалау және балалардың әл-ауқатын қамтамасыз ету саласында қабылданып жатқан шаралардың тиімділігін бағалау үшін ұлттық мониторинг әзірлеу жоспарланған.

ЮНИСЕФ техникалық қолдауымен бюджеттен тыс қаражат есебінен балалардың әл-ауқатының интерактивті картасы әзірленетін болады.

Әртүрлі ведомстволарда: білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау, құқық қорғау органдарында жұмыс істейтін мамандардың қызметін бірыңғай ұйымдық құрылымға біріктіретін кешенді ведомствоаралық тәсілді ұйымдастыру жоспарлануда.

Балалардың құқықтарының бұзылуына жедел әрекет ету мақсатында мониторингтік топтардың қызметін жандандыру жоспарлануда.

Балалар бірлестіктері мен "Балалар өкілі" балалар әлеуметтік бастамаларын дамыту жөнінде шаралар қабылданады. Жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған "Көшбасшылық пен қадір-қасиет" ұйымдарының өзін-өзі басқару көшбасшылары кеңесінің мүшелері үшін іс-шаралар циклі өткізілетін болады.

Білім беру ұйымдарын басқарудағы қамқоршылық кеңестердің рөлі нығая түседі. Сапалы құрам жасақтау және сайлау рәсімдерінің ашықтығына қол жеткізу мақсатында Қамқоршылық кеңестің жұмысын ұйымдастырудың үлгілік қағидаларына және оны білім беру ұйымдарында сайлаудың өкілеттіктерін кеңейту және кандидаттарды сайлауды регламенттеу бөлігінде сайлау тәртібіне толықтырулар мен өзгерістер енгізу жоспарлануда. Қағидалар білім беру деңгейлері бойынша әзірленетін болады.

"Өркен" ұлттық балалардың әл-ауқаты ғылыми-практикалық институты қазақстандық балалардың әл-ауқатын қамтамасыз етуге ықпал ететін қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргізетін болады (психологиялық денсаулық, өмір сапасы, әлеуметтік теңсіздікті төмендету үшін мүмкіндіктер іздеу, білім беру ортасында тәуекелдердің алдын алу); балалардың құқықтарын қорғау саласын ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету және ақпараттық-ресурстық сүйемелдеу жүзеге асырылатын болады; балалардың құқықтарын қорғау жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын ұйымдардың педагогтері мен қызметкерлерінің, сондай-ақ ата-аналар жұртшылығының біліктілігін арттыру курстары ұйымдастырылады.

5-бағыт. Қазақстандықтардың жаңа буынын тәрбиелеу

1-параграф. Білім алушылардың жалпыадамзаттық құндылықтары мен эмоционалдық интеллектісін дамыту

Өскелең ұрпақты тәрбиелеу – қоғамның, педагогтер мен ата-аналар қауымдастығының басты мақсаты. Отанға деген сүйіспеншілікті дарытуға, ата-баба дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарын құрметтеуге тәрбиелеу – мемлекеттің басты міндеті. Өскелең ұрпақты тәрбиелеу отбасынан басталады, отбасы жалпыадамзаттық құндылықтарды қалыптастырады, баланың бойында қоршаған қоғам туралы тұрақты әсерді қалыптастырады, сондықтан отбасы білім беру ұйымының әлеуметтік әріптесіне айналады.

Ресми білім беру шеңберінде білім алушылардың жалпыадамзаттық құндылықтары мен эмоционалдық интеллектін дамыту Абайдың "Толық адам", Шәкәрімнің "Ар-ұждан", Ахмет Байтұрсыновтың, Міржақып Дулатовтың, Жүсіпбек Аймауытовтың, Мағжан Жұмабаевтың педагогикалық мұрасы, Ермұхан Бекмахановтың, Манаш Қозыбаевтың мәдени мұрасына, Ақселеу Сейдімбековтің қазақ халқының салт-дәстүрлерін қастерлеу және өз еліне қызмет ету жөніндегі идеяларына негізделуі тиіс.

Жаңа ұрпақты тәрбиелеуге қатысты мәселелерді жүйелеу үшін үздіксіз білім беру жүйесінде тәрбиелеудің тұжырымдамалық негіздері әзірленетін болады. "Іс-шараларды өткізу" тәсілінен "тәрбие мақсаты мен жобалық тәсіл арқылы әрбір деңгейдегі тәрбие жұмысы" тәсіліне көшу жүзеге асырылатын болады.

Оқыту мен тәрбиелеуге қатысты құндылыққа бағытталған тәсіл мектеп климатында, мәдениетте, мінез-құлықта және барлық қызметкерлердің көзқарасында көрінетін орта білім беру жүйесінің ажырамас бөлігі болады.

Құндылыққа бағдарланған тәсілді енгізу сынып менеджменті, әлеуметтік-эмоционалдық оқыту бойынша заманауи педагогикалық технологияларды енгізе отырып, білім беру ұйымдарында тәрбие процесін сапалы оқу-әдістемелік сүйемелдеуді, педагогтерді даярлау және қайта даярлау бағдарламаларының мазмұнына құндылықтарды сіңіруді талап етеді.

Балалардағы ұлттық құндылықтардың қалыптасуы ерекше маңызға ие, сондықтан оларды тәрбиелеу негізгі ұлттық құндылықтар негізінде жүзеге асырылуы керек. Негізгі ұлттық құндылықтар адамның рухани-адамгершілік дамуы мен тәрбиесінің негізі ретінде қарастырылады. Өскелең ұрпақтың ұлттық құндылықтар мен оларды сақтаудың маңыздылығы туралы хабардарлығын арттыру қажеттілігі туындайды. Білім беру ұйымдарының оқу-тәрбие процесінде отбасылық құндылықтар мен отбасы институтының маңыздылығы дамытылатын болады. Отбасын сақтау – мемлекет тұрақтылығының негізі. Мемлекет үшін ұлттық дәстүрлерді, құндылықтар мен ұрпақтар сабақтастығын сақтау маңызды. Тәрбие жұмысы аясында білім беру ұйымдарында өскелең ұрпақ арасында түсіндіру жұмыстары жүргізіліп, отбасы құндылықтарын дәріптеу қажет.

Отбасылық құндылықтарды насихаттау және оны сақтаудың маңыздылығын атап өту мақсатында Отбасы күні аясында (қыркүйектің әрбір екінші жексенбісінде) "Менің отбасым – шығармашылық отбасы", "Менің отбасым – оқуға құштар отбасы", "Менің отбасым – спорттық отбасы" және басқа да кеңестердің қатысуымен өңірлік конкурстар және әкелер, ақсақалдар кеңестері, аналар кеңестері, әжелер кеңестерінің қатысуымен басқа да іс-шаралар өткізіліп, бұқаралық ақпарат құралдары мен әлеуметтік желілерде жарияланады. Өмірлік қиын жағдайдың туындау қаупі бар аймақтағы отбасылар мен адамдарға көмек көрсету мәселелері бойынша ведомствоаралық өзара іс-қимыл регламентін әзірлеу және бекіту жоспарлануда.

Мектептер жанындағы білім беру ұйымдарын басқару мәселелеріне ата-аналардың тиімді қатысуы үшін ата-аналар академиялары құрылады.

"Мектеп – бала – ата-ана" үштігі принципі бойынша мектеп пен ата-ананың тығыз қарым-қатынасына негізделген жалпы адамзаттық құндылықтарға негізделген білім алушыларды тәрбиелеу мен оқыту жүйесін енгізу жалғасады. Осы шаралардың нәтижесінде әрбір оқушының физикалық, психикалық, эмоционалдық және адамгершілік дамуына бағытталған тәрбие жұмысының үйлесімді жүйесі қалыптасады.

Тәрбие жұмысын тиімді ұйымдастыру мақсатында сынып жетекшілігі туралы ережені қайта қарау және сынып жетекшісінің біліктілік сипаттамасын әзірлеу жоспарлануда.

Қазақстанның қазіргі даму кезеңінде өскелең ұрпақты патриотизмге тәрбиелеудің құндылық тәсілі маңызды. Қазақстанның аумақтық тұтастығы, мемлекеттік тіл және бірлік қазақстандық қоғамның сөзсіз құндылықтары болып қала береді. Өскелең ұрпақтың тәрбие процесі өз біліміне, салауатты өмір салты мен кәсіби табысына, туған жеріне, ауылына, қаласына, өңіріне, кіші отанына, мәдениеті мен тіліне деген сүйіспеншілікке басты назар аудара отырып, өмірге деген дұрыс көзқарас элементтерін қалыптастыруға бағытталады. Қазақстандық жастар үшін адалдық, мейірімділік, әділдік, өзін-өзі дамыту сияқты дәстүрлі жалпыадамзаттық құндылықтар басым болуы тиіс.

Осыған байланысты үздіксіз білім беру жүйесінде қазақ халқының ұлттық құндылықтарын қалыптастырудың ғылыми-әдіснамалық негіздері әзірленетін болады. Білім берудің теориялық тәсілдері мен базалық құндылықтары білім алушылардың қажеттіліктеріне, қоғамның, мемлекеттің сұраныстарына және қазақ халқының ұлттық мәдениетінің мазмұнына сәйкес болуға тиіс.

Білім беру ұйымдарында жас ұрпақты идеологиялық тәрбиелеу бойынша жұмысты жандандырған жөн. Өскелең ұрпақтың идеологиялық тәрбиесі жеке тұлғаның негізін құру, адамның болып жатқан оқиғаларға, мәдени және ғылыми мұраға, тарихи жетістіктерге қатынасын, адамның өзін, қоғамдағы орнын түсінуін анықтайтын бағытты қалыптастыру мүмкіндігі ретінде әрекет етеді.

Білім алушыларды патриоттық тәрбиелеу "Жас қыран", "Жас ұлан" балалар-жасөспірімдер қозғалыстары, "Ұшқыр ой алаңы" пікірталас қозғалысы, мектеп және студенттер парламенттері құрамына енгізу мен өзін-өзі басқару жолымен оларды ұйымдастырылған қоғамдық қызметке тарту арқылы жүзеге асырылады. "Жас қыран", "Жас ұлан" балалар-жасөспірімдер қозғалыстары білім алушылардың мектепті басқаруға және мектеп проблемаларын бірлесіп шешуге белсенді қатысуда жетекші рөл атқаруға, өзінің үлкен және кіші Отанының тарихына, мәдениетіне, салт-дәстүрлеріне, ел тағдырына құрметпен қарайтын, белсенді өмірлік және жауапты азаматтық ұстанымы бар шығармашылық тұлғаны қалыптастыруға ықпал етуі тиіс.

Білім алушыларды бағыттар бойынша клубтардың жұмысына тарту кеңейтіледі, жастар лигаларын (спорттық, дебаттық және т.б.) құру және дамыту жоспарлануда. Өскелең ұрпаққа экологиялық мәдениет пен салауатты өмір салтын қалыптастыру "Ашық жүрек", "Саламатты жастар" жобалары арқылы эковолонтерлікті дамыту арқылы "Жас турист" және "Гүлден бер, Қазақстан" конкурстарын өткізу жоспарлануда. Сонымен қатар спорт үйірмелері мен секцияларын дамыту, оның ішінде "асық ату", "тоғызқұмалақ" сияқты ұлттық спорт түрлері бойынша жоспарланған.

ТжКБ ұйымдарындағы тәрбие процесі білім алушылардың қоғамдық және волонтерлік қызметін ынталандыру арқылы жалғасады, бұл волонтерлік қызмет шеңберінде өзара көмектің жоғары мәдениетін қалыптастыруға және әрбір білім алушының осы процеске кеңінен қатысуына әкеледі.

Адамның өзін және қоғамдағы өз орнын түсінуі үшін қоғамдық ұйымдардың, мектеп және студенттік өзін-өзі басқару органдарының, білім беру ұйымдарының және ата-аналар қоғамының өзара іс-қимыл тетіктері әзірленетін болады.

Экологиялық тәрбие, қоршаған әлемге ұқыпты қарау, экологиялық құндылықтарды, қаржылық және кәсіпкерлік дағдыларды сіңіру тәрбие іс-шараларының кешені арқылы жүзеге асырылатын болады. Өскелең ұрпақтың экологиялық мәдениетін дамыту табиғатқа ұқыпты қарау, зообақты қорғау және экологиялық ұйымдарды қолдау принциптері арқылы жүзеге асырылуы керек.

Табиғаттың сақталуына жауапкершілік сезімін тәрбиелеу, қоршаған ортаны сақтау проблемасын қабылдау бойынша белсенді өмірлік ұстанымды қалыптастыру тәрбие жұмысының басым бағыттарының біріне айналады.

Қазіргі әлемдегі цифрлық технологиялардың ілгерілеуі өскелең ұрпақты тәрбиелеуге ерекше әсер етеді, бұл балалардың киберқауіпсіздігіне, кибергигиенасына және киберкультурасына қатысты пайдалы әдеттерді қалыптастыруды талап етеді. Сондықтан білім беру ұйымдарының тәрбие жұмысының жоспарына білім алушылардың экологиялық цифрлық мәдениетін қалыптастыру жөніндегі іс-шараларды енгізу қажет. Осылайша, балаларды рухани дамуына зиян келтіретін ақпарат пен материалдардан қорғау шараларын әзірлеу және енгізу жоспарлануда.

Тәрбие саласындағы кадр ресурстарын кеңейту шеңберінде білім беру ұйымдарында басқарушылық менеджмент деңгейін арттыру үшін тәрбие жұмысын жүзеге асыратын мамандардың функционалдық міндеттері мен құзыреттерін қайта қарау қажет.

2-параграф. Қосымша (формальды емес) білім беру арқылы бала қабілеттерін қызығушылықтары бойынша дамыту

Қосымша білім беру жүйесінің негізгі міндеті – балалардың жан-жақты дамуы үшін қызметтердің кең спектрін ұсыну.

ЖАО есебінен қосымша білім беруге мемлекеттік білім беру тапсырысын кезең-кезеңімен ұлғайту мемлекеттік және жеке ұйымдар арасында бәсекелестік туғызады, қалаларда да, ауылдық жерлерде де балалардың тұрғылықты жерінен қадамдық қолжетімділікте үйірмелер мен секциялар желісін кеңейту үшін жағдайлар жасайды, балаларға қосымша білім беру сапасын жақсартады. ЖАО балаларға қосымша білім беретін мемлекеттік ұйымдардың МТБ-сын нығайту, оларды қазіргі заманғы жабдықтармен жарақтандыру, соның ішінде ЕБҚ балаларға кедергісіз жағдайлар жасау үшін шаралар қабылдайды.

Мемлекеттік білім беру тапсырысын жекеменшік ұйымдарда орналастыру есебінен балаларға қосымша білім беру мектептен тыс ұйымдарда, мектептерде және жеке ұйымдарда қолжетімді болады. 2027 жылдың соңына дейін балалардың шығармашылық және зияткерлік әлеуетін дамыту үшін кемінде 100 жаңа ірі объекті салынады: оқушылар сарайлары, жас техниктер станциялары, балалар технопарктері, музыка және өнер мектептері. Әрбір тілек білдірген балаға спорт секцияларына немесе шығармашылық үйірмелерге, сондай-ақ инженерлік-техникалық, IT бағыттары мен бағдарламалау және басқалар бойынша тегін баруға мүмкіндік беріледі.

Ауылдық жерлерде көрсетілетін қызметтер спектрін кеңейту үшін 87 музыкалық және көркемсурет ауылдық мектебі көпсалалы қызметі бар өнер мектептері болып қайта ұйымдастырылатын болады.

2023 – 2025 жылдар аралығында қосымша білім берудің ірі объектілерін құру тиімсіз болып табылатын ауылдық жерлерде балалардың әртүрлі үйірмелер мен секцияларға қадамдық қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін комьюнити-орталықтарды немесе мектептен тыс ұйымдардың филиалдарын ашу жоспарлануда. Сондай-ақ, "Жайлы мектеп" жобасы шеңберінде комьюнити-орталықтарын қарастыру жоспарлануда.

Алдағы үш жылда 193 мектептен тыс ұйымды жаңғырту, күрделі жөндеу жүргізу және МТБ жарақтандыру жоспарлануда.

Оқушылар арасында дебаттық қозғалысты танымал ету және одан әрі дамыту мақсатында ЖАО қажетті ғылыми-әдістемелік, ұйымдастырушылық-педагогикалық, ақпараттық жағдайларды қамтамасыз ету жөніндегі өңірлік жоспарларды әзірлейтін болады.

Мектеп кітапханалары электрондық ақпараттық ресурстар базасы, оның ішінде цифрландырылған құжаттар коллекциясы, веб-сайттар, веб-порталдар және басқалар бар қосымша білім беретін оқыту алаңдарына трансформацияланатын болады.

Балалардың, педагогтердің білім қажеттіліктерін анықтау бойынша талдау жүргізу, балаларға қосымша білім беру бойынша көрсетілетін қызметтердің сапасын бағалайтын көрсеткіштер мен индикаторларды әзірлеу, білім беру бағдарламаларын әзірлеу, педагогтердің біліктілігін жүйелі түрде арттыру көрсетілетін білім беру қызметтерінің сапалы деңгейін қамтамасыз етеді.

6-бағыт. Педагогтердің кәсіптік және мәдени капиталын арттыру

1-параграф. Педагогтерге қолайлы жағдайлар жасау

Педагогтердің еңбегін материалдық және материалдық емес ынталандыру, оң имиджін қалыптастыру жөніндегі шаралар кешенін іске асыру жалғасады.

Аттестаттаудың жаңа жүйесінің қорытындысы бойынша педагогтердің 62,4 %-ында "педагог-шебер" біліктілік деңгейі бар, 2029 жылға қарай бұл көрсеткіш 90 %-ды құрайды.

МТО саласының кадрлық әлеуетін оларды даярлау, біліктілігін арттыру және аттестаттау жүйесін жетілдіру, әлеуметтік мәртебесі мен жалақысын арттыру арқылы күшейту жоспарлануда.

Мектепке дейінгі және орта білім, ТжКБ ұйымдары басшыларының және олардың орынбасарларының жалақысын арттыру жоспарлануда. Беделді халықаралық олимпиадалар мен конкурстардың жеңімпаз-жүлдегерлерін дайындаған педагогтер үшін біржолғы ақшалай сыйақы төлеу қарастыру жалғастырылады.

ЖАО арқылы олимпиадалардың, конкурстардың, оның ішінде робототехника және бағдарламалау бойынша жеңімпаздарды, жүлдегерлерді дайындаған педагогтерге көтермелеу шаралары қабылданады.

Балаларға білім беретін педагогтің кәсіби рөлі оқу, жобалау және зерттеу қызметін ұйымдастыру арқылы тереңдетіледі, сонымен қатар педагог білім беру, оның ішінде цифрлық ортада кеңесші, зерттеуші, жоба жетекшісі, "бағыттаушы" рөлін атқарады. Педагогтер өздерінің педагогикалық және әдістемелік практикасын үнемі жетілдіруді және жаңартуды көздейтін өзін-өзі тәрбиелеуге ынталандырылады.

Педагогтің әлеуметтік әл-ауқаты мен әлеуметтік мәртебесі жұмыстың шығармашылық сипатына, оқыту әдістемелерін, технологияларын таңдаудағы дербестікке, жалақыны арттыруға, қосымша ақыны ынталандыруға, кәсіби даму шеңберін кеңейтуге байланысты артады.

ТжКБ-да педагогтердің кәсіби деңгейін арттыру мақсатында озық кәсіпорындар базасында педагогтердің тағылымдамасы ұйымдастырылады. Өндірістен тартылған мамандардың үлесін өндірістік оқыту шеберлерінің жалпы санынан ұлғайту жөніндегі шаралар жалғасады және 2030 жылға дейін көрсеткіш 15 %-ға дейін ұлғаяды. Халықаралық стандарттар негізінде оқытудың заманауи әдістері бойынша педагогтерді курстық оқыту жалғасады және тәлімгерлік институты жетілдіріледі, республикалық деңгейде озық педагогикалық тәжірибені енгізу және тарату күшейтіледі, онлайн-курстардың спектрі кеңейтіледі. Педагогтердің академиялық ұтқырлығы енгізіледі. Сонымен қатар арнайы пән педагогтері мен өндірістік оқыту шеберлерін аттестаттауды трансформациялау жоспарлануда.

2-параграф. Педагогтермен қамтамасыз ету және колледждерде педагогикалық білім беруді жаңғырту

Педагогикалық білім беру елдегі бүкіл білім беру жүйесін дамыту үшін ерекше маңызға ие. Мектепке дейінгі, бастауыш, орта, техникалық және кәсіптік деңгейлердегі білім сапасы негізінен педагогикалық білім беру сапасына байланысты.

Колледждер мектепке дейінгі білім беру, бастауыш сынып педагогтерін, сондай-ақ білім беру ұйымдары жұмысының басқа да бағыттарын қамтамасыз етеді. ТжКБ ұйымдарында психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу және ЕБҚ адамдардың оқу-тәрбие қызметіне жәрдемдесу үшін педагог-ассистент даярлау жүзеге асырылатын болады.

Педагогтерді даярлауда педагогикалық практика маңызды рөл атқарады. Болашақ педагогтерді даярлаудағы педагогикалық практика теориялық білімді, олардың кәсіби дағдылары мен құзыреттерін шоғырландыруды және интеграциялауды қамтамасыз етеді.

Осыған байланысты болашақ маманды бейімдеуді жүзеге асыруға, әртүрлі жастағы әріптестермен ынтымақтастық және топтық жұмыс дағдыларын, мәртебесі мен жұмыс тәжірибесін қалыптастыруға, сондай-ақ кәсіби ойлауды, кәсіби сенімдерді, белсенді кәсіби ұстанымды, өз кәсіби қызметіне қатысты рефлексия дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік беретін практика форматы қайта қаралады.

Жаңа формат маманның құзыреттілігін, технологиялық және ақыл-ой дайындығын қамтитын педагогикалық практиканың негіздемелік стандартын қарастырады. Колледждер балабақшалармен, мектептермен және басқа ұйымдармен белсенді өзара іс-қимыл жасайды.

МТО педагогтерін оқыту тәсілдерін жетілдіру, мазмұны мен бағдарламасын, әсіресе балаларды ерте дамыту және оқыту тақырыбы бойынша өзектендіру жоспарлануда. МТО педагогтерін даярлауды жүргізетін ТжКБ ұйымдарының жанынан кадрлар даярлаудағы теория мен практиканың бірлігін қамтамасыз ету үшін ресурстық орталықтар (құзыреттілік орталықтары) құрылады.

Педагогтің әрбір баланың біртұтас дамуы, баланың бастамаларына жеке қолдау көрсету, эмоционалды дамуы үшін даму процесін және балаға қолайлы ортаны ұйымдастыру, балалардың моральдық, психикалық, психологиялық саулығы мен дамуы үшін сапалы маңызды өзара іс-қимылын қамтамасыз ету мақсатында жоғары (4 жастан бастап балалар), мектепалды топқа (5 жастан бастап балалар) есептегенде тәрбиеші лауазымының штат бірліктерінің саны артады.

Педагог мамандығын таңдау болашақ талапкердің осы салада жұмыс істеуге деген шынайы қалауы мен бейімділігіне байланысты болуы керек. Педагогикаға бейімділікті анықтау үшін білім алушылардың кәсіби қалауына диагностика жүргізіледі, сондай-ақ педагогикалық мамандыққа түсуге қолдау көрсету жөніндегі шаралар кешені ұсынылады.

Орта білім беру жүйесіне магистр және PhD дәрежесі бар мамандар тартылады, олар педагогикалық жоғары оқу орындарының жанынан қайта даярлаудан өтеді. Осылайша, белгілі бір салада жұмыс тәжірибесі мен білімі бар мамандар кәсіптің жалпы кәсіби деңгейін арттыра отырып, педагогтер қатарын толықтыратын педагог мамандығына "бүйірден кіру" тетігі дамиды.

Заманауи талаптар мен озық білім беру практикасына сәйкес "педагог құзыретінің шеңберін" – "Педагог" кәсіби стандартын енгізу жоспарлануда, ол білім берудің барлық деңгейлеріндегі педагогтердің кәсіби даму траекториясының бірыңғай бағдарына айналады. Кәсіби стандартты ескере отырып, білім беру бағдарламалары әзірленеді және жаңартылады, сертификаттау және аттестаттау рәсімдері жүргізіледі, педагогтің үздіксіз кәсіби дамуының мазмұны жаңартылады.

Педагогикалық білім берудің білім беру бағдарламалары балаларға қосымша білім беру пәндерімен толықтырылады.

Педагогтерді даярлаудың барлық бағыттары бойынша ЕБҚ балалармен жұмыс істеу модулі көзделетін болады. Педагогтер инклюзивті ортада оқу процесін ұйымдастыру, жекелеген білім алушылардың ерекше қажеттіліктерін ескере отырып, оқу бағдарламалары мен оқу жоспарларын бейімдеу, бағалау, сондай-ақ балалардың ерекше білім беру қажеттіліктерін айқындау, психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу әдістеріне оқытылатын болады.

3-параграф. Педагогтің үздіксіз кәсіби дамуы

Педагогтің үздіксіз кәсіби даму парадигмасын одан әрі ілгерілету өзекті міндет болып табылады, мұнда осы процестің әрбір кезеңі (кәсіптік бағдар беру; педагогикалық даярлық; мектеп; біліктілікті арттыру) педагогтің кәсіби дамуы бойынша сабақтастық қағидатына және өз функцияларын дәйекті орындауға негізделеді. Жаңа парадигмаға сәйкес педагогтің үздіксіз кәсіби дамуының тұжырымдамалық тәсілдерін тереңдету жоспарлануда.

Педагогтердің біліктілігін арттыру курстары бағдарламаларының мазмұны "Педагог" кәсіби стандартына сәйкес педагогикалық қызметтің барлық түрлерін іске асыру үшін педагогке қажетті пәндік, психологиялық-педагогикалық, әлеуметтік, цифрлық және басқа да құзыреттердің оңтайлы арақатынасын қамтиды.

Педагогтердің кәсіби құзыреттілігін арттыру үшін педагогтердің біліктілігін арттыру курстарының білім беру бағдарламаларының мазмұны қайта қаралатын болады. Кәсіби құзыреттерді қалыптастыру негізі ретінде біліктілікті арттырудың тәжірибеге бағдарланған курстары енгізілетін болады. Сондай-ақ пәндер бойынша барлық оқу бағдарламаларын іске асыру шеңберінде инклюзивті ортада оқыту ерекшелігін зерделеуді көздейтін модульдер енгізіледі.

Инклюзивті білім беру жағдайында жұмыс істеу үшін педагогтердің біліктілігін арттыру оқытудың әмбебап дизайны қағидаты негізінде жүзеге асырылатын болады (сараланған тапсырмаларды қолдана білу, оқу бағдарламаларын бейімдеу, ЕБҚ балаларға қажетті қолдауды ұйымдастыру). Педагог-ассистенттерді сертификаттау қағидалары және сертификаттау курстарының бағдарламалары әзірленетін болады (балалардың психологиялық-педагогикалық ерекшеліктері мен қажеттіліктерін есепке алу, сараланған көмекті дұрыс ұйымдастыра білу, көру қабілеті зақымдалған балаларға арналған Брайль шрифтін білу, есту қабілеті зақымдалған балаларға арналған дактилологияны білу, аутистік спектр бұзылыстары бар балаларға арналған арнайы технологияларды білу және басқалар).

Біліктілікті арттыру курстары (пәндік, IT-құзыреттіліктер, инклюзивті және басқалар) арқылы педагогтердің құзыреттерін дамыту, өңірлік және республикалық деңгейлерде педагогтердің үздік тәжірибелерін тарату бойынша жұмыс жалғасады.

Қызметін жаңадан бастаған педагогтердің кәсіптен кету проблемасын шешу үшін тәлімгерлерді және мамандығы бойынша жұмыс істемеген және ұзақ уақыт (3 жыл немесе одан да көп) сабақ бермеген педагогикалық білімі бар адамдарды оқыту жалғастырылатын болады. Бұл шаралар мұғалімдерге деген қажеттілік проблемасын шешуді қамтамасыз етеді.

Білім беру ұйымдарындағы әдістемелік жұмыс педагогтің кәсіби дамуымен тығыз байланысты. Осыған байланысты біліктілікті арттырумен айналысатын ұйымдар мектепке дейінгі және орта білім беру ұйымдарын курстан кейінгі қолдау мен әдістемелік сүйемелдеуді жалғастырады. Курстан кейінгі сүйемелдеу "сабақты зерттеу", "іс-әрекеттегі зерттеулер" негізінде құрылады, бұл педагогтердің кәсіби өзара іс-қимылын күшейтуге және әртүрлі деңгейдегі білім алушылардың академиялық жетістіктерінің өсуіне назар аударуға мүмкіндік береді. Нәтижесінде барлық деңгейдегі тәрбиеленушілер мен білім алушылардың білім беру сапасына бағытталған әдістемелік жұмыс педагогтер қызметінің сапасымен байланысты болады және тұрақты әрі үздіксіз сипатқа ие болады.

Педагогтің үздіксіз кәсіби дамуының және білім беру сапасын жақсартудың құрамдас бөлігі ретінде оқу-әдістемелік және ғылыми-әдістемелік жұмыс функцияларын жүктей отырып, облыстық әдістемелік кабинеттердің қызметі қайта қаралатын болады. Осыған байланысты әдістемелік кабинеттер Ы. Алтынсарин атындағы ұлттық білім академиясының басшылығымен жұмыс істейтін болады.

Педагогтердің біліктілігін арттыруды кемінде үш жылда бір рет біліктілікті арттыру курстарының сапасын сырттай бағалау шеңберінде бекітілген сапа сипаттамаларына сәйкес келетін ұйымдар педагогтерді оқыту тиімділігінің айқындығы мен айқын индикаторлары негізінде жүзеге асыратын болады және "өмір бойы оқу" парадигмасына негізделеді. Халықаралық аккредиттеуден/сертификаттаудан өту арқылы біліктілікті арттыру ұйымдарының сапасын растау жөніндегі талаптар енгізіледі.

Бұл ретте педагогтердің кәсіби даму нысандарының желісі педагогтердің өз сұраныстары мен "Педагог" кәсіби стандартының талаптары, елдік және өңірлік деңгейлердегі білім беру саясатының басымдықтары негізінде кеңейтіледі. Педагог өзінің кәсібилігін тек біліктілікті арттыру курстарында ғана емес, ең алдымен педагогикалық ортада, ұжым ішінде өзара іс-қимыл жасау, сабақтарды зерттеу, модерация, кері байланыс жасау, оқытудың күнделікті тәжірибесін жақсарту арқылы, сондай-ақ әртүрлі ұйымдарда тренингтерде, семинарларда, шеберлік сыныптарында оқыту барысында жетілдіреді.

Қолданыстағы біліктілікті арттыру бағдарламалары жаңартылады, жаңа білім беру бағдарламалары әзірленеді. Бизнес-мектептердің жаттықтырушыларын тарта отырып, көшбасшылық және басқарушылық құзыреттерді дамыту бойынша орта білім беру ұйымдары басшыларының жеке қажеттіліктерін айқындайтын зерттеулер негізінде бағдарламалар әзірлеу жоспарлануда.

Жалпы мектеп әдісі ("Whole school approach") негізінде мектеп ұжымдарын кәсіби дамытудың инновациялық тәжірибелерін енгізуге ерекше назар аударылады. Бұл инновациялар мен озық білім беру практикаларын жалпы түсінуге, мектеп басшылығы деңгейінде енгізілетін әдістемелерді қолдауға қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Білім алушылардың академиялық үлгерімін халықаралық зерттеу педагогтердің мектепішілік даму нысандарын қолданудың табыстылығын көрсетеді. Бұл өзара оқытуды, кәсіби тәжірибе алмасуды қамтиды. Мұндай тәжірибелер оқыту сапасын арттыру және педагогтердің кәсібилігін арттыру үшін одан әрі таратылады.

Білім беру сапасы білім беру ұйымдары менеджментінің сапасымен тығыз байланысты. Сондықтан мектеп директорларының республикалық кадрлық резервін құру бойынша серпінді жоба іске асырылады.

Дарынды жас педагогтердің, білім беру ұйымдары басшылары орынбасарларының мансаптық өсуі үшін кең мүмкіндіктер жасалады. Болашақ директорларды оқыту бағдарламалары практикалық кейстер мен өзекті сипаттағы тапсырмаларды қамтиды. Нәтижесінде жыл сайын білім беру ұйымдарының басшылары мен орынбасарлары ретінде тарту үшін өңірлік білім беруді басқару органдары үшін қолжетімді резервшілердің республикалық дерекқоры қалыптастырылады.

"Болашақ" халықаралық стипендиясының шеңберінде білім беру ұйымдарының басшылары мен педагогтері үшін арнайы шетелдік тағылымдамалар ұйымдастырылады.

Сондай-ақ жаңадан құрылатын білім беру ұйымдарының штатын қалыптастыру, кадр тапшылығын толтыру үшін жоғары кәсіби педагогтердің республикалық дерекқоры құрылады. Бұл базаны ата-аналар балаларға қосымша білім беру қызметтерін алу үшін пайдалана алады.

ТжКБ ұйымдарында оқыту сапасын арттыру үшін басқарушылық құзыреттер бойынша біліктілікті арттыру курстарын ұйымдастыру, тиімділіктің негізгі көрсеткіштері, ротация тетігі, басшылар рейтингі бойынша басшылардың қызметін бағалауды енгізу жалғасады. Бұл қазіргі заманғы менеджерлер тобын, сондай-ақ ТжКБ басшыларының кадрлық резервін қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Білім беру ұйымдары қызметінің тиімділігін және білім беру қызметтерінің сапасын арттыру, басшылардың кәсіби әлеуеті мен басқару тәжірибесін тиімді пайдалануды қамтамасыз ету мақсатында білім беру ұйымдарының бірінші басшыларын ротациялау жалғасады. Ротация бір білім беру ұйымында 7 жыл жұмыс істеген басшылар үшін жүргізіледі.

Ашықтықты қамтамасыз ету және сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін жою үшін педагогтерді жұмысқа қабылдау рәсімін толығымен автоматтандыру жоспарлануда.

Осы шаралардың барлығы жалпы білім беру ұйымдары басшыларының, педагогтердің кәсіби деңгейін жетілдіру және арттыру үшін негіз болады және нәтижесінде барлық деңгейлерде білім беру сапасын арттыру көзделіп отыр.

7-бағыт. Білім беру сапасын жүйелі деңгейде қамтамасыз ету

Сапаны қамтамасыз етудің ұлттық жүйесі – сапаны ішкі қамтамасыз ету жүйесі, сапаны сыртқы қамтамасыз ету жүйесі, сапаны қамтамасыз ету жүйесінің басқару және реттеуші тетіктері сияқты үш құрамдас бөліктен тұратын жоғары академиялық сапаға қол жеткізуге бағытталған процестер мен рәсімдердің жиынтығы.

Білім беру сапасын қамтамасыз етудің ұлттық моделі төрт деңгейден тұрады:

1) бірінші базалық деңгей ішкі сапаны қамтамасыз ету жүйесімен ұсынылған;

2) екінші интеграцияланған деңгей сыртқы сапаны қамтамасыз ету жүйесімен ұсынылған;

3) үшінші деңгей аккредиттеу органдары үшін сапаны қамтамасыз етумен ұсынылған;

4) төртінші деңгей сапаны қамтамасыз ету бойынша мемлекеттің жауапкершілігімен ұсынылған.

Білім беру кеңістігінің барлық субъектілері сапаны қамтамасыз етудің ұлттық моделін сақтайтын болады.

Білім беру ұйымдары сапаны ішкі қамтамасыз ету жүйесі және сапа мәдениетін қалыптастыру арқылы өз білімінің сапасына және оны қамтамасыз етуге, өзінің білім беру қызметіне жауапты болады.

Сапаны қамтамасыз етудің негізгі қағидаттары:

1) білім беру ұйымдарының білім беру сапасы мен сапасын қамтамасыз ету үшін жауапкершілігі;

2) білім беру ұйымдары мен аккредиттеу органдары қызметінің ашықтығы;

3) сапаны қамтамасыз ету нәтижелеріне қоғамның және барлық мүдделі тараптардың сенімі;

4) сапаны қамтамасыз етудің барлық деңгейлерінде сапа мәдениетін қалыптастыру және қолдау;

5) сапаны сыртқы қамтамасыз ету нәтижелерінің ұлттық дерекқорының жұмыс істеуі.

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту сапасын бағалау өлшемшарттары:

- қолданыстағы нормативтік актілерге сәйкес нормалар мен талаптарды сақтау;

- оқу бағдарламасының міндеттерін сапалы іске асыру;

- педагогтердің құзыреттілігінің жоғары деңгейі;

- ортаның қол жетімділігі және дамушы пәндік-кеңістік орта жағдайларына сәйкестігі;

- мектепке дейінгі ұйымның материалдық-техникалық жарақтандырылуы;

- балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету;

- ата-аналардың тәрбие мен оқыту процесіне қатысуы.

Оның барлық сатыларында орта білім беру сапасын қамтамасыз етудің басым бағыттары:

- білім алушылардың білім жетістіктерінің мониторингтеу;

- бағдарламалар мен оқулықтарды, оқу-әдістемелік әдебиеттерді жүйелі және салыстырмалы талдау;

- бастауыш, орта, жалпы орта білім беру мазмұнын жетілдіру;

- педагогтердің әлеуетін жетілдіру.

1-параграф. Сапаны ішкі қамтамасыз ету жүйесі

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесінің құндылықтары баланы туғаннан бастап отбасында, мектепке дейінгі білім беру ұйымында, балаларды дамыту орталықтарында бес (алты) жасқа толғанға дейін тәрбиелеу мен оқыту ісінде бағдар беру болып табылады.

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту сапасын ішкі қамтамасыз етудің мақсаттары:

- баланың мектепке дейінгі ұйымда қауіпсіз болуы үшін жағдай жасау;

- балалардың толыққанды дамуы.

Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту деңгейінде білім беру ұйымдары оқытудың баламалы дамытушы және вариативтік жеке әдістемелері мен технологияларын ұсыну арқылы тәрбие мен оқытудың сапасын қамтамасыз етеді.

Ата-аналардың білім беру қызметтерін көрсету сапасына қанағаттануын анықтау сауалнама жүргізу арқылы жүзеге асырылады.

Мониторинг МТО МЖС-ның, мектепке дейінгі ұйымдар қызметінің үлгілік қағидаларының және олардың қызметін регламенттейтін басқа да нормативтік құқықтық құжаттардың талаптарын орындауды қамтамасыз ету мақсатында жүргізіледі.

Мониторинг барысында мектеп жасына дейінгі балалардың дамуына бақылау, балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес біліктері мен дағдыларының қалыптасуына бағалау жүргізіледі, олардың қорытындысы негізінде педагог жұмыс жоспарына түзетулер енгізеді.

Орта білім беру деңгейінде сапаны бағалаудың ішкі жүйесі МЖБС талаптарының, үлгілік оқу жоспарларының, бағдарламалардың және білім беру қызметін регламенттейтін басқа да нормативтік құқықтық құжаттардың орындалуын қамтамасыз ету мақсатында жүргізіледі. Білім алушының үлгерімін анықтаудың ішкі жүйесі формативті және жиынтық бағалаудан тұратын критериалды бағалауды және мектепішілік бақылауды (бұдан әрі – МІБ) қамтиды.

ЭЫДҰ сарапшылары критериалды бағалауға көшуді жалпы білім беру жүйесін жаңғырту жолындағы оң қадам ретінде бағалады. Формативті бағалау қалыптастырушы, ынталандырушы және қозғаушы функцияларды орындайды, білім алушылар жетістіктерінің оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаттарына сәйкестігін айқындайды.

Бөлім (бұдан әрі – БЖБ) және тоқсан (бұдан әрі – ТЖБ) үшін пәндер бойынша жиынтық бағалау бір оқу пәні бөлігінің немесе толық көлемінің мазмұнын оқу аяқталғаннан кейін және (немесе) белгілі бір оқу кезеңінде (тоқсан, оқу жылы) білім алушылардың оқу бағдарламасына сәйкес меңгеру сапасын бағалау мақсатында жүргізіледі.

Оқыту процесінің сапасын арттыру және білім алушыларда да, педагогтерде де бар проблемаларды зерделеу мақсатында оқыту процесін жақсартуға, педагогтің кәсіби өсуі мен дамуына, сондай-ақ білім алушылардың білім сапасын арттыруға бағытталған сабақтарды бақылауды, зерттеуді және талдауды қамтитын МІБ күшейтіледі.

МІБ білім беру ұйымында дербес реттелетін және шешілетін, білім беру ұйымының әкімшілігі мен уәкілетті тұлғалар жүзеге асыратын мәселелердің кең ауқымын қамтиды. Бірыңғай басқару процесінің элементі ретінде бақылауды жүйелі түрде ұсыну, білім беру процесінің жоғары сапасын қамтамасыз ету мақсаттарына негізделе отырып, оның мақсаттарын, функциялары мен міндеттерін, жоспарлауға, ұйымдастыруға және жүргізуге қойылатын талаптарды, бақылаудың нақты мазмұны мен формаларын тұжырымдауға мүмкіндік береді.

Осылайша, МІБ нәтижелері педагог қойған білім алушылардың білім жетістіктерін бағалаудың нақты алынған білімге және балалардың оқыту дәрежесіне сәйкестігін анықтауда үлкен маңызға ие болады.

2020 – 2021 оқу жылынан бастап білім алушылардың оқу жетістіктері халықаралық практикада қабылданған әріптік жүйеге сәйкес келетін 100 балдық шәкіл бойынша (оң бағалар, кемуіне қарай, "А"-дан "D"-ға дейін, "қанағаттанарлықсыз" - "F"-ке дейін), 4 балдық шәкіл бойынша тиісті цифрлық баламасымен бағаланады.

Балдық-рейтингтік әріптік жүйе бойынша білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау "Орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдары үшін білім алушылардың үлгеріміне ағымдағы бақылауды, аралық және қорытынды аттестаттауды жүргізудің үлгілік қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2008 жылғы 18 наурыздағы № 125 бұйрығы негізінде жүзеге асырылады.

Балдық-рейтингтік әріптік жүйе оқытудың барлық нысандарының техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру бағдарламалары бойынша білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау үшін қолданылады.

Бағаларды білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың балдық-рейтингтік әріптік жүйесіне ауыстыру техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру жүйесінде білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың балдық-рейтингтік әріптік жүйесін қолдану жөніндегі әдістемелік ұсынымдарға сәйкес жүзеге асырылады.

2-параграф. Сапаны сыртқы қамтамасыз ету жүйесі

Сапаны сыртқы қамтамасыз ету жүйесінің рәсімдері сапаны ішкі қамтамасыз ету процестерінің тиімділігін сыртқы бағалауға бағытталған, оның ішінде білім беру ұйымында қалыптасқан сапа мәдениетіне баға беріледі.

Сапаны сырттай қамтамасыз ету білім алушылардың білімін бағалауды, білім беру ұйымының және (немесе) олардың бағдарламаларының қызметін аккредиттеуді немесе бағалауды, мемлекеттік бақылауды және қоғамдық сенімді қамтиды.

МТО деңгейінде мектепке дейінгі білім беру сапасын тәуелсіз ұлттық бағалау жүйесі әзірленеді және енгізіледі (2026 жылғы желтоқсан).

Жүйелі негізде мемлекеттік аттестаттау өткізіледі, онда МТО МЖС, оқу жоспарларының, бағдарламалардың орындалуын, ұйымдардың біліктілік талаптарына сәйкестігін, тәрбиеленушілердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуді, ата-аналардың қызмет көрсету сапасына қанағаттануын бақылау қамтамасыз етіледі.

МТО ұйымдарының мектепке дейінгі ұйымды ашу кезінде балалардың болу қауіпсіздігі мен сапасын қамтамасыз ету үшін ең төменгі талаптарға сәйкестігін бақылау мәселесі пысықталатын болады.

Орта білім беру деңгейінде сапаны қамтамасыз етудің сыртқы жүйесі ББЖМ-ны, білім беру ұйымдарын мемлекеттік аттестаттауды, халықаралық салыстырмалы зерттеулерге қатысуды, сондай-ақ ерікті негізде аккредиттеуден өтуді қамтиды.

4-ші және 9-сыныптың білім алушылары үшін ББЖМ өткізу білім алушылардың функционалдық сауаттылығы мен құзыреттілік деңгейін анықтауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, білім беру сапасының ұлттық және халықаралық зерттеулерінде білім алушылардың неғұрлым жоғары нәтижелерге қол жеткізуі бойынша шараларды іске асыруды қамтамасыз ету үшін ББЖМ рәсімі сертификатталған орталықпен аккредиттелетін болады. Осылайша, ББЖМ білім сапасын бағалаудың ұлттық құралы ретінде танылатын болады.

ББЖМ нәтижелері бойынша кешенді талдау жүргізіледі, Ы. Алтынсарин атындағы ұлттық білім академиясы әдістемелік кабинеттермен бірлесіп білім беру сапасын жақсарту бойынша ұсынымдар әзірлеп, білім беру ұйымдарына әдіснамалық көмек көрсететін болады.

Мемлекеттік аттестаттау білім беру ұйымына барусыз профилактикалық бақылау түрінде өткізілетін болады. Оның негізгі компоненттері – білім беру ұйымдарының білім беру қызметін өзін-өзі бағалау, білім алушылардың білімі, іскерлігі мен дағдыларының кесінділері болып табылады.

Қазақстандық білім алушылардың PISA, TIMSS, PIRLS, ICILS халықаралық салыстырмалы зерттеулеріне қатысуы жалғасады. Жекелеген мектептерді объективті және тәуелсіз бағалау үшін қазақстандық білім алушылар жыл сайын PISA-based Test For Schools-қа қатысады.

Білім беру ұйымдары халықаралық аккредиттеуден өте алады.

Лицензиялау – сапалы білім алудың мемлекеттік кепілдіктерін қамтамасыз ету нысандарының бірі. Меншік нысанына, ведомстволық бағыныстылығына қарамастан барлық мектептер лицензиялауға жатады. Білім беру қызметі басталғанға дейін мектептер лицензия алуы керек. Жекеменшік мектептер де мемлекеттік мектептер сияқты заңнаманың талаптарын сақтауға, сапалы білім беруге, өрт қауіпсіздігіне тексеру құжатының, медициналық пункттің, тамақтану объектісінің, кітапхана қорының болуын, оқу кабинеттері мен зертханалардың жарақтандырылуын, біліктілік санаттары бар педагогтермен жасақталуын және балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тиіс. Білім алушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қойылатын талаптармен толықтыру бөлігінде білім беру қызметін лицензиялауды қайта қарау жоспарлануда.

ТжКБ деңгейінде сапаны қамтамасыз етудің сыртқы жүйесі білім беру ұйымдарын мемлекеттік аттестаттауды, ББЖМ-ды, ТжКБ ұйымдарының рейтингісін, сондай-ақ ерікті негізде аккредиттеуді қамтиды.

Мемлекеттік аттестаттау білім беру ұйымдары үшін білім беру сапасын арттыруды ынталандырады, проблемаларды өздігінен анықтауға және оларды өзін-өзі бағалау құралы арқылы шешуге ықпал ететін болады.

Мемлекеттік аттестаттау білім беру қызметін өзін-өзі бағалау материалдарын, білім алушылардың білімі, іскерлігі мен дағдыларының кесінділерін талдау негізінде, білім беру ұйымына барусыз профилактикалық бақылау түрінде өткізілетін болады. Бұл ретте бюджет қаражатын, МТБ және педагог кадрларды ТжКБ-ның бір бейінді ұйымында шоғырландыруға мүмкіндік беретін ТжКБ ұйымдарын бейіндеу жалғасатын болады.

ББЖМ жалпы білім беретін пәндерді және (немесе) кәсіптік модульдерді немесе жалпы кәсіптік, арнайы пәндерді игеру деңгейін бағалау мақсатында жүргізілетін болады.

Мамандықтар бойынша лицензиялауға көшу жүзеге асырылады, бұл ТжКБ бар кадрларды даярлау және жұмыс берушілердің талаптарына жедел ден қою жөніндегі мүмкіндіктерді едәуір кеңейтеді.

ТжКБ ұйымдарының қызметін бағалау, қосымша ынталандыру құралын құру және ТжКБ жүйесінде көрсетілетін білім беру қызметтерінің сапасын арттыру мақсатында ТжКБ ұйымдарының рейтингін өткізу бойынша жұмыс жалғастырылатын болады. Рейтинг ТжКБ ұйымдары қызметінің сапасы, педагогтердің сапалық құрамы, контингенттің қозғалысы, түлектерді жұмысқа орналастыру, бизнес-қоғамдастықпен іс-қимыл жасау, WorldSkills жобаларына қатысу сияқты негізгі көрсеткіштер және басқалар бойынша жүргізілетін болады. Нәтижесінде білім беру сапасын арттыруға бағытталған басқарушылық шешімдер қабылдау үшін негіз болатын ТжКБ ұйымдары арасында бәсекелестік күшейеді.

Халықаралық талаптарды ескере отырып, ТжКБ ұйымдарының қызметін бағалау өлшемшарттары Турин процесінің талдау нәтижелері негізінде жүзеге асырылатын болады.

ТжКБ ұйымдарының аккредиттеуден, халықаралық сапа стандарттарына немесе шетелдік кәсіби қоғамдастықтардың талаптарына сәйкестігін бағалау рәсімдерінен өту құқығы бар.

ТжКБ деңгейінде WorldSkills тәсілі бойынша студенттерді қорытынды бағалаудың жаңа жүйесі енгізілетін болады. WorldSkills талаптары (стандарттары) бойынша нақты қызметтер мен өндірістік процестерді модельдеу жағдайында түлектердің практикалық дағдыларын, білім деңгейі мен құзіреттерін көрсету және тәуелсіз сараптамалық бағалау рәсімін көздейтін демонстрациялық емтихан біліктілік емтиханының бір нысаны болып табылады.

Демонстрациялық емтиханнан өткен түлектер әртүрлі құзыреттерді меңгеру деңгейін көрсететін баға алады, ол әлеуетті жұмыс берушілер арасында жоғары бағаланады және тиісінше түлектердің бәсекеге қабілеттілігін арттырады.

Білім беру сапасын басқару білім беру саласындағы бірыңғай мемлекеттік саясатты іске асыруға бағытталған, сондай-ақ мемлекеттік және институционалдық құрылымдарды, білім беру ұйымдарының қауымдастықтарын қамтиды.

Білім беру сапасын басқару білім беру мониторингінің нәтижелері, білім беру жүйесінің жағдайы мен дамуы туралы жыл сайынғы Ұлттық баяндама, халықаралық салыстырмалы зерттеулер (PISA, PISA-based Test for Schools, TIMSS, PIRLS, ICILS, TALIS), мемлекеттік бақылау, ұлттық және халықаралық рейтингтер, білім беру ұйымдарын және білім беру бағдарламаларын аккредиттеу негізінде білім берудің барлық деңгейлерінде басқарушылық шешімдер қабылдау арқылы жүзеге асырылады.

Әлемнің көптеген елдерінің тәжірибесі бойынша білім беру сапасын мониторингілеу мен бағалаудың барлық құралдарын жүйелендіретін, білім беруді бағалау мен мониторингтеудің ұлттық негіздемесі әзірленетін болады.

Ұлттық негіздеме түпкілікті мақсатқа – білім алушылардың үлгерімін арттыруға қол жеткізу үшін бағалау рәсімдері арасында синергия құру арқылы мақсатты айқындайды.

Ұлттық негіздеме білім алушылар, білім беру ұйымдары, педагогтер және жалпы алғанда білім беру жүйесі деңгейінде бағалау және мониторинг процестерінің реттілігін анықтайды.

Бұл шаралар білім алушылардың білімінің, іскерлігінің, дағдыларының, құндылық көзқарастары мен құзыреттерінің қоғам тілектері мен талаптарына сәйкестігін, сондай-ақ білім берудің әлемдік стандарттарына ықпалдасуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Білім беру ұйымдарында білім беру процесіне қатысушылардың білім сапасы мен оны үздіксіз жетілдіруге бағытталуы бойынша құндылығы мен сенімін көрсететін сапа мәдениеті дамытылатын болады. Білім беру ұйымдарының цифрлық экожүйесін жаңғырту және шешім қабылдаудың барлық деңгейлерінде педагогтер мен білім алушыларды тарту арқылы білім беру сапасының мәдениетін дамыту жүзеге асырылатын болады, бұл ҰБДҚ-мен интеграцияланған білім беру ұйымдарының ақпараттық жүйелерінің ашықтығы мен қолжетімділігіне негізделеді.

3-параграф. Сапа мәдениетін және академиялық адалдықты қалыптастыру

Білім беру ұйымдарында әрбір педагог (тәрбиеші, мұғалім, оқытушы), әрбір білім алушы, әкімшілік персонал түсінетін және қабылдайтын сапа мәдениеті қалыптастырылатын болады.

Сапа мәдениетін үздіксіз жетілдіруге білім беру ұйымы қызметінің барлық кезеңдері мен процестерінде сапаны қамтамасыз ету арқылы қол жеткізіледі. Академиялық адалдық мәдениеті сапа мәдениетінің ажырамас құрамдас бөлігі ретінде болады.

Білім беру ұйымдарының негізгі міндеті – білім алушылардың академиялық адалдық пен білім беру процесіндегі мінез-құлық қағидаттарын түсінуін қалыптастыру, олардың бойында бағаланатын және бағаланбайтын қызмет түрлерін орындауда айқындалатын адалдық пен оқыту үшін жауапкершілікті дамыту; жазбаша жұмысты орындау (қалыптастырушы бағалау, БЖБ, ТЖБ), емтихандарға жауап беру, зерттеу жүргізу, өз ұстанымын білдіру, оқытушылармен және басқа білім алушылармен қарым-қатынас жасау кезінде білім алушылар мен педагогтер және оларға теңестірілген адамдар арасындағы ашықтық, анықтық, өзара сенімділік, ақпарат пен идеялардың ашық алмасуы.

Академиялық адалдық қағидаттарын сақтау білім беру процесіне қатысушылардың барлығында жеке парасаттылық пен оқу үшін жауапкершілікті дамытады.

6-бөлім. Нысаналы индикаторлар және күтілетін нәтижелер

Нысаналы индикаторлар:

1) 2 жастан 6 жасқа дейінгі балаларды сапалы мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамту (2023 жыл – 90,2 %, 2024 жыл – 92,5 %, 2025 жыл – 95 %, 2026 жыл – 97,5 %, 2027 жыл – 99 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %);

2) меншік нысанына қарамастан тәрбие мен оқыту сапасын бағалау өлшемшарттарына сәйкес келетін мектепке дейінгі ұйымдардың үлесі (2023 жыл – 20 %, 2024 жыл – 50 %, 2025 жыл – 75 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %);

3) ауыз судың базалық көздерімен, бөлек ең аз жабдықталған дәретханалармен және қол жууға арналған базалық құралдармен қамтамасыз етілген мектепке дейінгі ұйымдардың үлесі (2023 жыл – 83,5 %, 2024 жыл – 94 %, 2025 жыл – 97 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %);

4) PISA тестілеуінің нәтижелері бойынша мектептегі білім сапасын бағалау (математика бойынша орташа балл: PISA-2022 – 430 (2-деңгей), PISA-2025 – 480 (2-деңгей), PISA-2029 – 482 (3-деңгей); оқу бойынша орташа балл: PISA-2022 – 392 (1а-деңгей), PISA-2025 – 450 (2-деңгей), PISA-2029 – 480 (3-деңгей); жаратылыстану бойынша орташа балл: PISA-2022 – 402 (1а-деңгей), PISA-2025 – 490 (2-деңгей), PISA-2029 – 492 (3-деңгей);

5) PISA нәтижелері бойынша халықаралық зерттеулердегі қазақстандық білім алушылар нәтижелерінің алшақтығын қысқарту: өңірлер арасында (PISA-2022: математика – 62; оқу – 68; жаратылыстану – 59, PISA-2025: математика – 60; оқу – 66; жаратылыстану – 57, PISA-2029: математика – 58; оқу – 64; жаратылыстану – 55), қала/ауыл (PISA-2022: математика – 18; оқу – 22; жаратылыстану – 15, PISA-2025: математика – 16; оқу – 20; жаратылыстану – 13, PISA-2029: математика – 14; оқу – 18; жаратылыстану – 11);

6) PISA халықаралық зерттеуінің нәтижелері бойынша функционалдық сауаттылықтың шекті деңгейінен өткен білім алушылардың үлесі (PISA-2025: математика – 54 %, оқу – 38 %, жаратылыстану – 43 %, PISA-2029: математика – 57 %, оқу – 40 %, жаратылыстану – 46 %);

7) толық жинақты мектептердің жалпы санынан жан басына шаққандағы қаржыландыруға көшкен мемлекеттік күндізгі жалпы білім беретін мектептердің үлесі (2023 жыл – 38 %, 2024 жыл – 40,5 %, 2025 жыл – 45,9 %, 2026 жыл – 94,2 %, 2027 жыл – 96,2 %, 2028 жыл – 96,2 %, 2029 жыл – 96,2 %);

8) даму мүмкіндіктері шектеулі балаларды арнайы психология-педагогикалық қолдаумен және ерте түзетумен қамту (2023 жыл – 73 %, 2024 жыл – 85 %, 2025 жыл – 100 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %);

9) инклюзивті білім беру үшін жағдай жасаған білім беру ұйымдарының үлесі (мектепке дейінгі ұйымдарда: 2023 жыл – 40 %, 2024 жыл – 60 %, 2025 жыл – 80 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %, орта білім беру ұйымдарында: 2023 жыл – 80 %, 2024 жыл – 90 %, 2025 жыл – 95 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %, ТжКБ ұйымдарында: 2023 жыл – 70 %, 2024 жыл – 80 %, 2025 жыл – 90 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %);

10) жоғары жылдамдықты Интернетпен қамтамасыз етілген мектептердің үлесі (кемінде 20 мбит/с – бір мектепке, егер мектепте 400-ден астам оқушы болса – 20 оқушыға 1 мбит/с) 2023 жыл – 55 %, 2024 жыл – 70 %, 2025 жыл – 85 %, 2026 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %);

11) енгізілген оқушы орындарының саны (2023 жыл – 137000, 2024 жыл – 743100, 2025 жыл – 619900; 2026 жыл – 160000, 2027 жыл – 160000, 2028 жыл – 160000, 2029 жыл – 160000);

12) физика, химия, биология, робототехника, STEM пәндік кабинеттерімен қамтамасыз етілген негізгі және орта мектептердің үлесі (2023 жыл – 75 %, 2024 жыл – 80 %, 2025 жыл – 90 %, 2026 жыл – 93 %, 2027 жыл – 95 %, 2028 жыл – 97 %, 2029 жыл – 100 %);

13) базалық ауыз су көздерімен, ең аз жабдықталған бөлек дәретханалармен және қол жууға арналған базалық құралдармен қамтамасыз етілген мектептердің үлесі (2023 жыл – 92,5 %, 2024 жыл – 96 %, 2025 жыл – 100 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %);

14) ТжКБ оқу орындарын бітіргеннен кейінгі бірінші жылы жұмысқа орналасқан түлектердің үлесі (2023 жыл – 70 %, 2024 жыл – 72 %, 2025 жыл – 74 %, 2026 жыл – 75 %, 2027 жыл – 77 %, 2028 жыл – 78 %, 2029 жыл – 80 %);

15) жастарды талап етілетін мамандықтар бойынша колледждерде тегін оқытумен қамту (9-сынып бітірушілері) (2023 жыл – 80 %, 2024 жыл – 90 %, 2025 жыл – 100 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %);

16) уальды оқытумен қамтылған, мемлекеттік тапсырыс бойынша білім алатын техникалық және кәсіптік білім беру студенттерінің үлесі (2023 жыл – 25 %, 2024 жыл – 28 %, 2025 жыл – 35 %, 2026 жыл – 38 %, 2027 жыл – 39 %, 2028 жыл – 39,5 %, 2029 жыл – 40 %);

17) ТжКБ ұйымдарының оқу процесіне WorldSkills бағалау жүйесін енгізген колледждердің үлесі (2023 жыл – 60 %, 2024 жыл – 80 %, 2025 жыл – 100 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %);

18) халықаралық салалық талаптарға (стандарттарға) сәйкес құрылған құзыреттілік орталықтарының саны (2024 жыл – 5 бірлік, 2025 жыл – 15 бірлік);

19) балалардың құқықтық қорғалу деңгейі (2023 жыл – 87 %, 2024 жыл – 89 %, 2025 жыл – 91 %, 2026 жыл – 93 %, 2027 жыл – 94 %, 2028 жыл – 95 %, 2029 жыл – 96 %);

20) жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған ұйымдар тәрбиеленушілерінің осы санаттағы балалардың жалпы санынан үлесі (2023 жыл – 16,8 %, 2024 жыл – 16,0 %, 2025 жыл – 15,0 %, 2026 жыл – 14,0 %, 2027 жыл – 13,0 %, 2028 жыл – 12,0 %, 2029 жыл – 11,0 %);

21) терроризмге қарсы қауіпсіздік талаптарына сәйкес балаларды кешенді қорғауды қамтамасыз еткен білім беру ұйымдарының үлесі (2023 жыл – 90 %, 2024 жыл – 100 %, 2025 жыл – 100 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %);

22) азаматтық және патриоттық деңгейін арттыру мақсатында ұйымдастырылған қоғамдық қызметке, оның ішінде білім алушылардың өзін-өзі басқаруы және дебаттық қозғалыс арқылы тартылған білім алушылардың үлесі (2023 жыл – 35 %, 2024 жыл – 40 %, 2025 жыл – 45 %, 2026 жыл – 50 %, 2027 жыл – 55 %, 2028 жыл – 60 %, 2029 жыл – 65 %);

23) балаларды қосымша білім берумен қамту (2023 жыл – 81,1 %, 2024 жыл – 86,3 %, 2025 жыл – 90 %, 2026 жыл – 95 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %);

24) спортпен айналысу үшін жағдай (спорт залдары және спорттық мүкәммалдар) жасаған ЖАО-ға ведомстволық бағынысты күндізгі мемлекеттік жалпы білім беретін орта білім беру ұйымдарының үлесі (2023 жыл – 92 %, 2024 жыл – 95 %, 2025 жыл – 97 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %);

25) мектепке дейінгі ұйымдардың басшылары, әдіскерлері, тәрбиешілерінің жалпы санынан бейінді білімі бар педагогтердің үлесі (2023 жыл – 78 %, 2024 жыл – 81 %, 2025 жыл – 84 %, 2026 жыл – 87 %, 2027 жыл – 88,2 %, 2028 жыл – 90 %, 2029 жыл – 92 %);

26) орта білім беру ұйымдары педагогтерінің жалпы санынан педагог-шебердің, педагог-зерттеушінің, педагог-сарапшының және педагог-модератордың біліктілік деңгейі бар педагогтердің үлесі (2023 жыл – 65 %, 2024 жыл – 70 %, 2025 жыл – 75 %, 2026 жыл – 80 %, 2027 жыл – 84 %, 2028 жыл – 87 %, 2029 жыл – 90 %);

27) жалпы білім беретін мектептерге тартылған жаратылыстану-математикалық цикл педагогтерінің саны (2023 жыл – 77419, 2024 жыл – 81500, 2025 жыл – 83600, 2026 жыл – 85700, 2027 жыл – 87800, 2028 жыл – 89900, 2029 жыл – 91800);

28) мемлекеттік ТжКБ ұйымдарының арнайы пәндер оқытушылары мен өндірістік оқыту шеберлерінің жалпы санынан өндірістен тартылған мамандардың үлесі (2023 жыл – 8,5 %, 2024 жыл – 10 %, 2025 жыл – 11,4 %, 2026 жыл – 12 %, 2027 жыл – 13 %, 2028 жыл – 14 %, 2029 жыл – 15 %);

29) аттестаттауға жататын білім беру ұйымдарының санынан мемлекеттік аттестаттау рәсімінен өткен білім беру ұйымдарының үлесі (2023 жыл – 35 %, 2024 жыл – 55 %, 2025 жыл – 75 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 20 %, 2028 жыл – 40 %, 2029 жыл – 60 %).

2030 жылға қарай күтілетін негізгі нәтижелер:

2 жастан 6 жасқа дейінгі балалардың сапалы тәрбие мен оқытуға тең қолжетімділігі.

Халықаралық салыстырмалы зерттеулердің нәтижелеріне сәйкес қала мен ауыл арасындағы алшақтықты 1,5 есе қысқарту.

Үш ауысымды және авариялық мектептерді, оқушы орындарының тапшылығын жою.

Әрбір білім алушыға оның шығармашылық, зияткерлік және дене әлеуетін дамыту үшін жағдайлар жасалған.

ТжКБ ұйымдары түлектерінің 80 %-ы еңбек нарығында сұранысқа ие.

Қазақстан Республикасында мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасына қосымша

Қазақстан Республикасында мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспары

Р/с №	Реформалардың/негізгі іс-шаралардың атауы	Аяқталу нысаны	Орындалу мерзімі	Жауапты орындаушылар

1	2	3	4	5
1-тарау. Тең бастапқы мүмкіндіктер жасау
1-нысаналы индикатор 2 жастан 6 жасқа дейінгі балаларды сапалы мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамту (2023 жыл – 90,2 %, 2024 жыл – 92,5 %, 2025 жыл – 95 %, 2026 жыл – 97,5 %, 2027 жыл – 99 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %)
1.	ҰБДҚ интеграциялық платформасының кезектілігін есепке алудың бірыңғай базасында мектепке дейінгі ұйымдарға кезекке қоюдың және жолдамаларды берудің мемлекеттік қызметтерін ұсыну	ОМ бұйрығы	2023 – 2024 жылдардағы шілде, желтоқсан	ОМ, ЦДИАӨМ, ЖАО
2.	Жекеменшік мектепке дейінгі ұйымдарда мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру есебінен мектепке дейінгі ұйымдар желісін кеңейту, мемлекеттік және жекеменшік МДҰ-ның қолданыстағы желісін, оның ішінде тұрғын үйлер мен басқа да үй-жайлардың бірінші қабаттарындағы қосымша алаңдарды пайдалану арқылы кеңейту	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
3.	Мектепке дейінгі ұйымдарда санитариялық-эпидемиологиялық талаптарға, өртке қарсы және терроризмге қарсы қауіпсіздік талаптарына сәйкес қауіпсіз білім беру ортасын құру	"Мемлекеттік органдардың хабарламалар нысандарын және хабарламаларды қабылдау қағидаларын бекіту туралы, сондай-ақ хабарламаларды қабылдауды жүзеге асыратын мемлекеттік органдарды айқындау туралы" ҰЭМ 2015 жылғы 6 қаңтардағы № 4 бұйрығына толықтырулар енгізу	2023 жылғы қараша	ОМ, ҰЭМ
4.	Мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамтылмаған балалардың ата-аналарына арналған консультациялық пункттер желісін кеңейту	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
5.	Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасының мазмұнын балалардың меңгеруі бойынша мониторинг (бастапқы, аралық және қорытынды) жүргізу жөніндегі әдістемелік ұсынымдар әзірлеу	әдістемелік ұсынымдар	2023 жылғы сәуір	ОМ, "Балаларды ерте дамыту институты" РММ (келісу бойынша)
6.	Мектепте оқу үшін мектепалды топ/сынып балаларының дайындық деңгейін айқындау бойынша мониторинг жүргізу (бастауыш, аралық және қорытынды)	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО, "Балаларды ерте дамыту институты" РММ (келісу бойынша)
2-нысаналы индикатор Меншік нысанына қарамастан тәрбие мен оқыту сапасын бағалаудың өлшемшарттарына сәйкес келетін мектепке дейінгі ұйымдардың үлесі (2023 жыл – 20 %, 2024 жыл – 50 %, 2025 жыл – 75 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %)
7.	Мектепке дейінгі ұйымдар педагогтерінің біліктілігін арттыру курстарын өткізу және мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту сапасын бағалау өлшемшарттарын енгізуді әдістемелік сүйемелдеу	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО, "Балаларды ерте дамыту институты" РММ (келісу бойынша)
8.	Мектепке дейінгі білім беру сапасын тәуелсіз ұлттық бағалау жүйесін енгізу	МДҰ сапасын бағалау құралы	2026 жылғы желтоқсан	ОМ, "Балаларды ерте дамыту институты" РММ (келісу бойынша)
3-нысаналы индикатор Ауыз судың базалық көздерімен, бөлек ең аз жабдықталған дәретханалармен және қол жууға арналған базалық құралдармен қамтамасыз етілген мектепке дейінгі ұйымдардың үлесі (2023 жыл – 83,5 %, 2024 жыл – 94 %, 2025 жыл – 97 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %)
9.	Мектепке дейінгі ұйымдарды санитариялық қағидалар мен гигиеналық нормативтердің белгіленген талаптарына сәйкес қауіпсіз және сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету. Тасымалданатын сумен жұмыс істейтін объектілерде ауыз су қорын сақтауға арналған ыдыстар орнатылатын жеке үй-жай қарастыру	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
10.	Жобаланатын, салынатын және реконструкцияланатын кәріз жүйесі жоқ және ішінара кәріз жүйесіне қосылған жерлерде орналасқан МДҰ ғимаратында санитариялық тораптардың болуын қамтамасыз ету	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
2-тарау. Орта білім беру жүйесі арқылы саналы және жан-жақты дамыған азаматты қалыптастыру
4-нысаналы индикатор PISA тестілеуінің нәтижелері бойынша мектептегі білім сапасын бағалау (математика бойынша орташа балл: PISA-2022 – 430 (2-деңгей), PISA-2025 – 480 (2-деңгей), PISA-2029 – 482 (3-деңгей); оқу бойынша орташа балл: PISA-2022 – 392 (1а-деңгей), PISA-2025 – 450 (2-деңгей), PISA-2029 – 480 (3-деңгей); жаратылыстану бойынша орташа балл: PISA-2022 – 402 (1а-деңгей), PISA-2025 – 490 (2-деңгей), PISA-2029 – 492 (3-деңгей)
5-нысаналы индикатор PISA нәтижелері бойынша халықаралық зерттеулердегі қазақстандық білім алушылар нәтижелерінің алшақтығын қысқарту: өңірлер арасында (PISA-2022: математика – 62; оқу – 68; жаратылыстану – 59, PISA-2025: математика – 60; оқу – 66; жаратылыстану – 57, PISA-2029: математика – 58; оқу – 64; жаратылыстану – 55), қала/ауыл (PISA-2022: математика – 18; оқу – 22; жаратылыстану – 15, PISA-2025: математика – 16; оқу – 20; жаратылыстану – 13, PISA-2029: математика – 14; оқу – 18; жаратылыстану – 11)
6-нысаналы индикатор PISA халықаралық зерттеуінің нәтижелері бойынша функционалдық сауаттылықтың шекті деңгейінен өткен оқушылардың үлесі (PISA-2025: математика –54 %, оқу – 38 %, жаратылыстану – 43 %, PISA-2029: математика – 57 %, оқу – 40 %, жаратылыстану – 46 %)
11.	МЖБС, оқу жоспарлары мен бағдарламаларына өзгерістер мен толықтырулар енгізу (академиялық білімге баса назар аудару, мазмұнды дағдылар мен құзыреттерді дамытуға бағдарлау, STEM тәсілдер негізінде оқыту, тәрбие компонентін күшейту)	ОМ бұйрықтары	2024 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ОМ
12.	Оқулықтардың сапасын арттыру бойынша шаралар қабылдау (бастауыш білім беруде баламалы оқулықтарды енгізу және басқалар)	шаралар кешені	2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан	ОМ, ҰЭМ, "РҒПБМСО" ШЖҚ РМК (келісу бойынша)
13.	Орта білім беру ұйымдары үшін электрондық оқулықтар мен ОӘК, сондай-ақ арнайы білім беру ұйымдары үшін оқу басылымдарын кезең-кезеңімен әзірлеу, сараптау және енгізу	ОМ бұйрығы	2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан	ОМ, "РҒПБМСО" ШЖҚ РМК (келісу бойынша)
14.	Жоғары сыныптарда сағатты ұлғайту арқылы жаратылыстану-математикалық цикл және ағылшын тілі пәндерін оқытудың қарқындылығы күшейту және сапасын арттыру	ОМ бұйрығы	2023 жылғы маусым	ОМ, ЖАО
15.	Пәндерді оқытудың инновациялық тәсілдерін енгізу, қажетті оқу материалдарын цифрлық форматқа көшіру	оқу материалдарын цифрлық форматқа көшіру	2023 жылғы қыркүйек	ОМ, ЦДИАӨМ, ЖАО
16.	Компьютерлері жоқ балаларға арналған кеңсе техникасын жалға беру бағдарламасын іске қосу және әлеуметтік осал отбасылардан шыққан оқушылардың компьютерлерді өтеусіз жалға алуына мүмкіндік беру	ОМ-ге ақпарат	2023 жылғы тамыз	ЦДИАӨМ, Еңбекмині, Қаржымині, ЖАО
17.	Білім берудің барлық деңгейлерінде экологиялық білім беру сапасын арттыруға деген тәсілдерді түбегейлі қайта қарау	есеп	2023 жылғы желтоқсан	ОМ, ЭТРМ, ҒЖБМ, АҚДМ, ЖАО
18.	"Оқуға құштар мектеп" жобасын іске асыру	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
19.	Әлеуметтік осал отбасылардан шыққан балаларға арналған "Цифрлық мұғалім" жобасын іске асыру	есеп	2023 – 2025 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
20.	Тапсырмалар – жинақтар қорын, оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға бағытталған математикалық тапсырмаларды орындау процестері туралы зерттеу, практикалық және шығармашылық тапсырмалар жинағын, оқулықтар мен құралдарды, оқыту бейне ресурстарын әзірлеу	Тапсырмалар – жинақтар қоры, оқулықтар мен оқу құралдары, оқыту бейне ресурстары	2024 жылғы тамыз	ОМ, Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА (келісу бойынша)
21.	Математикалық модельдеуге арналған зертханалық жұмыстар, виртуалды зертханалар, симуляциялар жинақтарын әзірлеу	зертханалық жұмыстар жинақтары, виртуалды зертханалар, математикалық модельдеуге арналған модельдеу	2023 жылғы тамыз	ОМ, Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА (келісу бойынша)
22.	"Мобильді мұғалім" (шағын жинақты, ауылдық мектептерде оқыту сапасын қолдау және арттыру), "Нәтижелілігі төмен мектептерге мықты мектептердің қамқорлығы" және "Қамқор жанұя" (оқушылардың елді мекендегі отбасында тұруы) жобаларын іске асыру	есеп	2023 – 2028 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
23.	Білім алушыларға көмек көрсету (репетиторлық) үшін педагогикалық жоғары оқу орындарының жоғары курс студенттерін, оның ішінде игеруде қиындықтар туғызатын тақырыптар бойынша онлайн-форматта тарту	есеп	2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан	ЖАО, ЖЖБҰ (келісу бойынша)
24.	Ауыл мұғалімдері үшін озық тәжірибені тарату, онлайн-платформалар мен цифрлық білім беру ресурстарын пайдалана отырып, еліміздің үздік педагогтерімен, "Үздік педагог" республикалық конкурсының жеңімпаздарымен мектеп оқушыларына арналған консультациялар өткізу	есеп	2023 – 2026 жылдардағы қараша	ЖАО
25.	Мектептер жанындағы интернаттарды жаңғырту, интернатта тұру үшін жағдайды жақсарту	есеп	2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
26.	Өңірдің білім беру саласындағы проблемалық мәселелерін шешу жөніндегі 2023 – 2029 жылдарға арналған жол картасын қабылдау	жол картасы	2023 жылғы желтоқсан	ЖАО
7-нысаналы индикатор Толық жинақты мектептердің жалпы санынан жан басына шаққандағы қаржыландыруға көшкен мемлекеттік күндізгі жалпы білім беретін мектептердің үлесі (2023 жыл – 38,1 %, 2024 жыл – 40,5 %, 2025 жыл – 45,9 %, 2026 жыл – 94,2 %, 2027 жыл – 96,2 %, 2028 жыл – 96,2 %, 2029 жыл – 96,2 %)
27.	Толық жинақталған ауылдық мектептерде жан басына шаққандағы қаржыландыруды кезең-кезеңімен енгізу	2561 ауылдық толық жинақты мектептің ауысуы	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО, "Қаржы орталығы" АҚ (келісу бойынша)
28.	"Оқытудың кредиттік технологиясын ескере отырып, мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуды, орта білім беруді, сондай-ақ техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беруді жан басына шаққандағы нормативтік қаржыландыру әдістемесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2017 жылғы 27 қарашадағы № 597 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу	ОМ бұйрығы	2023 жылғы желтоқсан	ОМ, Қаржымині
8-нысаналы индикатор Даму мүмкіндіктері шектеулі балаларды арнайы психологиялық-педагогикалық қолдаумен және ерте түзетумен қамту (2023 жыл – 73 %, 2024 жыл – 85 %, 2025 жыл – 100 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %)
29.	34 ПМПК және 26 ППТК ашу	объектілерді енгізу	2023 – 2025 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
30.	Даму мүмкіндігі шектеулі балаларды арнайы психологиялық-педагогикалық қолдауға мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
31.	Арнайы білім беру ұйымдарының базалық инфрақұрылымын құру үшін стандарттар әзірлеу	стандарт	2023 жылғы желтоқсан	ОМ
32.	Балалардың ерекше білім беру қажеттіліктерін ерте анықтау және түзету жүйесін құру мақсатында (баланың скринингі, оның психологиялық-медициналық-педагогикалық диагностикасы және медициналық және мектепке дейінгі ұйымдар мамандарының бақылауы деректерінің негізінде) білім беру, әлеуметтік қорғау және медициналық ақпараттық жүйе салаларының ақпараттық жүйелеріне интеграцияны және бірлесіп қол жеткізуді қамтамасыз етуді пысықтау	ұсыныстар	2023 жылғы желтоқсан	ЦДИАӨМ, ОМ, ДСМ, Еңбекмині
33.	Арнайы білім беру ұйымдарының материалдық-техникалық базасын жетілдіру	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
34.	Ерекше білім беруді қажет ететін адамдардың (балалардың) білім беру бағыты бойынша әдістемелік ұсынымдарды әзірлеу	әдістемелік ұсынымдар	2024 жылғы желтоқсан	ОМ, "Арнайы және инклюзивті білім беруді дамытудың ұлттық ғылыми-практикалық орталығы" РММ (келісу бойынша)
35.	Үздіксіз инклюзивті білім беру моделін әзірлеу (балабақша, мектеп, колледж)	модель жобасы	2024 жылғы желтоқсан	ОМ
36.	Ерекше білім беруді қажет ететін балаларды ерте кәсіби бағдарлау бағдарламаларын әзірлеу	бағдарламалар	2024 жылғы желтоқсан	ОМ
9-нысаналы индикатор Инклюзивті білім беру үшін жағдай жасаған білім беру ұйымдарының үлесі (мектепке дейінгі ұйымдарда: 2023 жыл – 40 %, 2024 жыл – 60 %, 2025 жыл – 80 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %, орта білім беру ұйымдарында: 2023 жыл – 80 %, 2024 жыл – 90 %, 2025 жыл – 95 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %, ТжКБ ұйымдарында: 2023 жыл – 70 %, 2024 жыл – 80 %, 2025 жыл – 90 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %)
37.	Ерекше білім беруді қажет ететін балалар мен студенттер үшін (пандустар, лифттер, әлеуметтік объектілер, білім алушылардың жұмыс орындары, кітапханалар, бағдарламалар, педагогикалық кадрлар) тең жағдай жасау және кедергісіз қол жеткізу	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
38.	Жалпы білім беру ұйымдарының базасында инклюзивті тәжірибелерді дамыту және тәжірибе алмасудың ресурстық орталықтарын құру	есеп	2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
39.	Мектептер жанынан инклюзияны қолдау кабинеттерін ашу	жыл сайын 40 кабинет	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
10-нысаналы индикатор Жоғары жылдамдықты Интернетпен қамтамасыз етілген мектептердің үлесі (кемінде 20 мбит/с – бір мектепке, егер мектепте 400-ден астам оқушы болса – 20 оқушыға 1 мбит/с) (2023 жыл – 55 %, 2024 жыл – 70 %, 2025 жыл – 85 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %)
40.	Техникалық мүмкіндіктерді ескере отырып, орта білім беру ұйымдарын 20 мбит/с төмен емес Интернетпен қамтамасыз ету	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО, ЦДИАӨМ
41.	Жоғары жылдамдықты Интернетке қосылудың техникалық шарттарын қамтамасыз ету, Интернет жылдамдығын арттыру мәселелерін пысықтау	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО, ЦДИАӨМ
42.	Әр сыныпта (мектеп кабинетінде) Интернетке қол жетімді компьютер орнату	есеп	2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
43.	Білім беру саласында сенімді және уақтылы статистикалық ақпаратты қалыптастыру	бірлескен іс-шаралар жоспарын іске асыру	2023 жылғы желтоқсан	ОМ, ЖАО, СЖжРА ҰСБ (келісу бойынша)
44.	Білім беру ұйымдарының инфрақұрылымын тексеру (интернет, WiFi, дербес компьютерлер, ноутбуктер және басқалар)	есеп	2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
11-нысаналы индикатор Енгізілген оқушы орындарының саны (2023 жыл – 137000, 2024 жыл – 743100, 2025 жыл – 619900, 2026 жыл – 160000, 2027 жыл – 160000, 2028 жыл – 160000, 2029 жыл – 160000)
45.	Шамадан тыс жүктемелі сыныптар, авариялық мектептер және үш ауысымды оқыту проблемаларын түпкілікті шешу үшін қолайлы оқу жағдайлары бар оқушы орындарын пайдалануға беру	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО, ИИДМ, "Samruk-Kazyna Construction" АҚ (келісу бойынша), "Қаржы орталығы" АҚ (келісу бойынша)
46.	Білім беру саласында жекеше әріптесті айқындау және мемлекеттік-жекешелік әріптестік шартын жасасу қағидаларын әзірлеу	ОМ бұйрығы	2023 жылдың екінші жартыжылдығы	ОМ, ҰЭМ, "Қазақстандық МЖӘ орталығы" АҚ (келісу бойынша)
47.	Шағын қалаларда, аудан орталықтарында және ауылдарда жыл сайын кемінде бір мың мектепті заманауи стандарттар бойынша жаңғырту	есеп	2023 – 2025 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
48.	Мектептерге күрделі жөндеу жүргізу	жыл сайын кемінде 200 мектеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
12-нысаналы индикатор Физика, химия, биология, робототехника, STEM пәндік кабинеттерімен қамтамасыз етілген негізгі және орта мектептердің үлесі (2023 жыл – 75 %, 2024 жыл – 80 %, 2025 жыл – 90 %, 2026 жыл – 93 %, 2027 жыл – 95 %, 2028 жыл – 97 %, 2029 жыл – 100 %)
49.	Кемінде 7000 робототехника, химия, биология, физика, STEM заманауи мектеп кабинеттерін ашу	есеп жыл сайын кемінде 1000 кабинет	2023 – 2029 жылдардағы шілде	ЖАО
50.	Қосымша білім беру ұйымдарының робототехника кабинеттерін қажетті құралдармен жарақтандыру	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
13-нысаналы индикатор Базалық ауыз су көздерімен, ең аз жабдықталған бөлек дәретханалармен және қол жууға арналған базалық құралдармен қамтамасыз етілген мектептердің үлесі (2023 жыл – 92,5 %, 2024 жыл – 96 %, 2025 жыл – 100 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %)
51.	Білім беру ұйымдарының санитариялық-эпидемиологиялық қызметтердің ауыз сумен, бөлек минималды жабдықталған дәретханалармен және қол жууға арналған базалық құралдармен қамтамасыз етуге қойылатын талаптарын сақтауы бойынша өңірлік мониторинг жүргізу	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
3-тарау. Жастарды оқуға және еңбек нарығына интеграциялау
14-нысаналы индикатор ТжКБ оқу орындарын бітіргеннен кейінгі бірінші жылы жұмысқа орналасқан түлектердің үлесі (2023 жыл – 70 %, 2024 жыл – 72 %, 2025 жыл – 74 %, 2026 жыл – 75 %, 2027 жыл – 77 %, 2028 жыл – 78 %, 2029 жыл – 80 %)
52.	Жұмысқа орналастыру міндеттемесімен қоса кәсіпорындардың өтінімдері бойынша кадрлар даярлауды кеңейту	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО, "Атамекен" ӨКП (келісу бойынша)
53.	Бизнес қаражаты есебінен студенттердің кәсіпкерлік дағдыларын дамыту үшін ТжКБ ұйымдарының жанынан 100 бизнес-инкубатор құру	есеп	2023 – 2027 жылдардағы желтоқсан	ЖАО, "Атамекен" ӨКП (келісу бойынша)
54.	ТжКБ ұйымдарында бизнестің ТжКБ ұйымдарына қамқорлығы шеңберінде олардың үлесін 2028 жылға қарай олардың жалпы санының 50 %-ына дейін жеткізе отырып, оқу шаруашылықтары мен шағын кәсіпорындар құру	есеп	2023 – 2027 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
55.	Студенттердің білімін бағалау жүйесінің сапасын жақсарту үшін ТжКБ ұйымдарында академиялық адалдықты енгізу	есеп	2024 – 2026 жылдардағы желтоқсан	"Talap" КеАҚ (келісу бойынша), ЖАО
56.	ТжКБ ұйымдарының түлектерін жұмысқа орналастыру мониторингі үшін ақпараттық жүйелерді ведомствоаралық интеграциялау жөніндегі мәселені пысықтау	ұсыныстар деректер базасы	2024 жылғы қаңтар 2025 жылғы қаңтар	ОМ, Еңбекмині, ДСМ, Қорғанысмині, МСМ, ЦДИАӨМ, Қаржымині
15-нысаналы индикатор Жастарды талап етілетін мамандықтар бойынша колледждерде тегін оқытумен қамту (9-сынып бітірушілері) (2023 жыл – 80 %, 2024 жыл – 90 %, 2025 жыл – 100 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %)
57.	ТжКБ бар кадрларды даярлауға мемлекеттік білім беру тапсырысын ұлғайту арқылы жастарды тегін ТжКБ-мен қамтуды кеңейту	ЖАО қаулылары	1 қарашаға дейін, жыл сайын	ЖАО, ОМ
58.	ТжКБ жан басына қаржыландыру нормативінің құнын екі есе арттыру мәселесін пысықтау	ОМ бұйрығы	2023 жылғы желтоқсан	ОМ, "Қаржы орталығы" АҚ (келісу бойынша)
59.	Студенттер стипендияларының мөлшерін екі есеге ұлғайту мәселесін пысықтау	бюджеттік өтінім	2023 – 2024 жылдардағы қыркүйек	ОМ, Қаржымині, ҰЭМ, ЖАО
60.	Студенттерді жатақханалардағы орындармен, оның ішінде жаңа орындарды енгізу есебінен қамтамасыз ету	есеп	2023 – 2029 жылдардың 1 қазанына дейін	ЖАО, ОМ, "Қаржы орталығы" АҚ (келісу бойынша)
61.	ТжКБ ұйымдарында онлайн-оқытуды енгізу және мамандықтар бойынша лицензиялауға көшу	Заң жобасы	2024 жылғы желтоқсан	ОМ, ЖАО
62.	Еуропалық кредиттік технология қағидаттарын ескере отырып, кредиттік оқыту технологиясын жетілдіру	ОМ бұйрығы	2023 жылғы желтоқсан	ОМ
63.	ТжКБ білім беру бағдарламаларын есепке алудың бірыңғай ақпараттық ортасын қалыптастыру	білім беру бағдарламаларының тізілімі	2023 – 2026 жылдардағы қараша	ОМ, ЖАО, "Talap" КеАҚ (келісу бойынша)
64.	Техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары үшін қазақ тілінде оқулықтар әзірлеу	қазақ тілінде әзірленген 540 оқулық	2023 – 2025 жылдардағы желтоқсан	ОМ, Қаржымині, "Talap" КеАҚ (келісу бойынша)
65.	Жұмыс берушілердің және Жаңа кәсіптер атласының талаптарын ескере отырып, ТжКБ мамандықтары мен біліктіліктерінің сыныптауышына жаңа мамандықтар мен біліктіліктерді енгізу	ОМ бұйрығы	2025 жылғы желтоқсан	ОМ, ЖАО, "Talap" КеАҚ (келісу бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)
16-нысаналы индикатор Дуальды оқытумен қамтылған, мемлекеттік тапсырыс бойынша білім алатын техникалық және кәсіптік білім беру студенттерінің үлесі (2023 жыл – 25 %, 2024 жыл – 28 %, 2025 жыл – 35 %, 2026 жыл – 38 %, 2027 жыл – 39 %, 2028 жыл – 39,5 %, 2029 жыл – 40 %)
66.	Студенттерді дуальды оқытумен қамтуды арттыру үшін кәсіпорындармен (ұйымдармен) өзара іс-қимылды кеңейту	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО, "Атамекен" ӨКП (келісу бойынша)
67.	Дуальды оқыту шеңберінде студенттердің кәсіби практикасын сапалы ұйымдастыру үшін тәлімгерлік мектебін дамыту (педагогикалық дағдыларға оқыту)	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО, "Атамекен" ӨКП (келісу бойынша)
68.	Кәсіпорындарда арнайы пәндер оқытушыларының, өндірістік оқыту шеберлерінің тағылымдамасын ұйымдастыру	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	"Talap" КеАҚ (келісу бойынша), Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)
17-нысаналы индикатор ТжКБ ұйымдарының оқу процесіне WorldSkills бағалау жүйесін енгізген колледждердің үлесі (2023 жыл – 60 %, 2024 жыл – 80 %, 2025 жыл – 100 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %)
69.	WorldSkills талаптарын ескере отырып, құзыреттілікті айқындау бойынша демонстрациялық емтиханды енгізу	есеп	2023 – 2025 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
70.	WorldSkills Kazakhstan және Abilympics қозғалысын дамыту (WorldSkills стандарттарын оқу процесіне енгізу, халықаралық талаптар бойынша сарапшыларды оқыту, оқу лагерлерін құру, халықаралық чемпионаттарға қатысу және басқалар)	білім беру бағдарламалары	2023 – 2029 жылдардың 4-тоқсаны	ОМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), "Talap" КеАҚ (келісу бойынша)
18-нысаналы индикатор Халықаралық салалық талаптарға (стандарттарға) сәйкес құрылған құзыреттілік орталықтарының саны (2024 жыл – 5 бірлік, 2025 жыл – 15 бірлік)
71.	"Жас маман" жобасы шеңберінде жарақтандырылған колледждер базасында құзырет орталықтарын құру және оқу-өндірістік шеберханаларды кеңейту	есеп	2024 – 2025 жылдардағы желтоқсан	ЖАО, "Атамекен" ӨКП (келісу бойынша)
72.	ТжКБ ұйымдарының материалдық-техникалық базасын, оның ішінде бизнес қаражаты есебінен нығайту	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО, "Атамекен" ӨКП (келісу бойынша)
73.	ТжКБ ұйымдарының икемді ұйымдастырушылық-құқықтық нысанға ауысуын жүзеге асыру	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
4-тарау. Балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау, баланың қауіпсіз өмір cүруіне қолайлы жағдайды қамтамасыз ету
19-нысаналы индикатор Балалардың құқықтық қорғалу деңгейі (2023 жыл – 87 %, 2024 жыл – 89 %, 2025 жыл – 91 %, 2026 жыл – 93 %, 2027 жыл – 94 %, 2028 жыл – 95 %, 2029 жыл – 96 %)
74.	"Балалардың әл-ауқатының индексі" мониторингін және балаларға арналған бюджетті жүргізу шеңберінде балалардың әл-ауқатының интерактивті картасын әзірлеу, сынақтан өткізу және сүйемелдеу	Балалардың әл-ауқатының картасы	2023 жылғы желтоқсан – әзірлеу және сынақтан өткізу, 2024 жылдан бастап – сүйемелдеу	ОМ, СЖжРА, (келісу бойынша) ЖАО, ҰЭМ, АҚДМ, ИИДМ, МСМ, ЦДИАӨМ
75.	"Тиімді және қауіпсіз мектеп" жобасы шеңберінде мектептердің рейтингін айқындау әдістемесін әзірлеу	ОМ бұйрығы	2023 жылғы желтоқсан	ОМ
76.	Балалардың құқықтық қорғалу деңгейін, кәмелетке толмағандардың әлеуметтену көрсеткіштерін, мектептер мен колледждердің психологиялық қызметтерінің тиімділігін, білім беру ұйымдарының ақпараттық қауіпсіздігі мен қауіпсіз инфрақұрылымын айқындау бойынша әлеуметтік зерттеу жүргізу	ұсынымдар	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ОМ, ЖАО
77.	"Өнеркәсіпті дамыту қоры" АҚ арқылы қаржы лизингі жағдайында мектеп автобустарын сатып алу	есеп	2023 жылғы желтоқсан	ЖАО
78.	Зорлық-зомбылық, жәбірлеу және кәмелетке толмағандар арасындағы суицидтің алдын алу бойынша балалардың құқықтарын қорғау саласындағы мамандардың және білім беру ұйымдары педагогтерінің (педагог-психологтер, директорлар, директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасарлары, сынып жетекшілері, әлеуметтік педагогтар, педагог-ұйымдастырушылар) біліктілігін арттыру	сертификаттар	2023 – 2027 жылдардағы желтоқсан	ОМ
79.	Білім беру ұйымдарын дамытуға жәрдемдесу және қоғамдық бақылауды жүзеге асыру мәселелері бойынша білім беру ұйымдарының қамқоршылық кеңестері мүшелерінің біліктілігін арттыру (вебинарлар, семинарлар)	сертификаттар	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ОМ, ЖАО
80.	Балалардың құқықтарын қорғау және әл-ауқатын қамтамасыз ету жүйесін ғылыми-әдістемелік және ақпараттық-ресурстық сүйемелдеу, оның ішінде тұлғаның жас, жеке, этно-психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, білім алушылардың әл-ауқатының ғылыми негіздерін зерттеу	ұсынымдар	2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан	ОМ
81.	Мектепке дейінгі ұйымдардың тәрбиеленушілерінің, балалар үйлерінің және ТжКБ ұйымдарының білім алушыларының тамақтану нормалары мен рационын қайта қарау	Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы	2023 жылғы қыркүйек	ОМ, ДСМ, ЖАО
82.	Әлеуметтік осал отбасылардан шыққан мектеп жасына дейінгі балаларды білім беру ұйымдарында тегін тамақпен, барлық бастауыш сынып оқушыларын тегін бір реттік ыстық тамақпен қамтамасыз ету	есеп	2023 – 2026 жылдардағы тамыз	ЖАО, Еңбекмині, Қаржымині, ҰЭМ
83.	Қызметтердің сапасын онлайн-бағалауды кезең-кезеңімен енгізу, мектептегі ас блоктарын бейнебақылаумен қамтамасыз ету	есеп	2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
84.	Балаларға арналған 50 сауықтыру лагерін ашу	жол картасы объектілерді енгізу	2023 жылғы сәуір 2024 – 2026 жылдардағы желтоқсан	ОМ, ЖАО, ИИДМ, ҰЭМ, Қаржымині, ДСМ, МСМ, ЦДИАӨМ ЖАО
20-нысаналы индикатор Жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған ұйымдар тәрбиеленушілерінің осы санаттағы балалардың жалпы санынан үлесі (2023 жыл – 16,8 %, 2024 жыл – 16,0 %, 2025 жыл – 15,0 %, 2026 жыл – 14,0 %, 2027 жыл – 13,0 %, 2028 жыл – 12,0 %, 2029 жыл – 11,0 %)
85.	Жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды отбасылық орналастырудың баламалы нысанын – баланы қабылдайтын кәсіби отбасыларды енгізу	Заң жобасы	2023 жылғы шілде	ОМ, Еңбекмині, ДСМ, Қаржымині, Әділетмині, ҰЭМ, ЖАО
86.	Мыналар: балаларды қолдау орталықтарында арнаулы әлеуметтік қызметтерге мұқтаж тәрбиеленушілер мен балаларды психологиялық және құқықтық қолдау қызметтерін құру және аталған орталықтардың тәрбиеленушілерін отбасыларға орналастыруға жәрдемдесу; баланы қабылдайтын ата-аналарды сүйемелдеу және орталықтардың түлектерін интернаттан кейінгі сүйемелдеу; барлық балаларды қолдау орталықтарын психологтермен, әлеуметтік педагогтермен және қызметкерлермен кезең-кезеңімен жасақтау арқылы балаларды қолдау орталықтарының қызметін трансформациялау	есеп	2023 – 2024 жылдардағы желтоқсан	ОМ, ЖАО Еңбекмині, ДСМ
87.	Балаларды қабылдайтын отбасыларды сүйемелдеу стандарттарын әзірлеу	стандарттар	2023 жылғы шілде	ОМ
21-нысаналы индикатор Терроризмге қарсы қауіпсіздік талаптарына сәйкес балаларды кешенді қорғауды қамтамасыз еткен білім беру ұйымдарының үлесі (2023 жыл – 90 %, 2024 жыл – 100 %, 2025 жыл – 100 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %)
88.	Білім беру ұйымдарын (мектептер, колледждер, мектепке дейінгі ұйымдар) қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі тиісті жабдықтармен (бейнекамералары, турникеттер, дабыл түймелері және т.б.) жарақтандыруды мониторингтеу	есеп	2023 – 2029 жылдары тоқсан сайын	ЖАО
89.	Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2022 жылғы 30 наурыздағы № 117 бұйрығымен бекітілген Террористік тұрғыдан осал объектілер мен білім және ғылым саласындағы қызметті жүзеге асыратын террористік тұрғыдан осал объектілерді терроризмге қарсы қорғауды ұйымдастыру жөніндегі нұсқаулықтың талаптарын сақтау тұрғысынан ішкі істер органдарының білім беру ұйымдарын тексеруді жүзеге асыруы	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ІІМ
90.	Білім беру ұйымдарының (персонал мен білім алушылардың (тәрбиеленушілердің) нақты саны 700-ден астам, сондай-ақ республикалық маңызы бар қалаларда, астанада, облыстық маңызы бар қалаларда орналасқан объектілер (толымдылығына қарамастан) күзету қызметін көрсетуге лицензиясы бар күзету қызметінің субъектілерімен шарт жасасуы	есеп	2023 жылғы маусым және желтоқсан	ЖАО
91.	Уәкілетті органның талаптарына сәйкес келетін білім беру ұйымдарының бейнебақылау жүйелерін Жедел басқару орталығымен интеграциялау, оларды қабылданған стандарттар мен техникалық талаптарға сәйкес келтіру	есеп	2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан	ЖАО, ЦДИАӨМ
92.	Орта білім беру ұйымдарында құқық бұзушылықтардың алдын алу жөніндегі менеджер лауазымын енгізу бойынша қолданыстағы нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер енгізу туралы мәселені пысықтау	есеп	2024 жылғы желтоқсан	ЖАО
93.	"100 медиативтік мектеп" жобасын іске асыру	талдамалық анықтама, есеп	2024 жылғы желтоқсан	ЖАО
5-тарау. Қазақстандықтардың жаңа буынын тәрбиелеу
22-нысаналы индикатор Азаматтық және патриоттық деңгейін арттыру мақсатында ұйымдастырылған қоғамдық қызметке, оның ішінде білім алушылардың өзін-өзі басқаруы және дебаттық қозғалыс арқылы тартылған білім алушылардың үлесі (2023 жыл – 35 %, 2024 жыл – 40 %, 2025 жыл – 45 %, 2026 жыл – 50 %, 2027 жыл – 55 %, 2028 жыл – 60 %, 2029 жыл – 65 %)
94.	Тәрбие берудің тұжырымдамалық негіздерін әзірлеу	ОМ бұйрығы	2023 жылғы сәуір	ОМ, ЖАО, Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА (келісу бойынша)
95.	Құндылықтарға бағдарланған білім беруді енгізу жөніндегі әдістемелік ұсынымдарды әзірлеу	әдістемелік ұсынымдар	2024 жылғы желтоқсан	ОМ, ЖАО, Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА (келісу бойынша)
96.	Білім беру ұйымдарының ата-аналармен ынтымақтастығының жаңа нысаны туралы ережені әзірлеу және олардың жанынан Ата-аналар академиясын құру	ОМ бұйрығы	2023 жылғы желтоқсан	ОМ, ЖАО
97.	Білім алушылардың физикалық, психологиялық және әлеуметтік әл-ауқатын қамтамасыз ету жөніндегі әдістемелік ұсынымдарды әзірлеу	әдістемелік ұсынымдар	2024 жылғы желтоқсан	ОМ, ЖАО, Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА (келісу бойынша)
98.	Жобалық тәсіл арқылы білім алушылардың мәдени-демалыс қызметін ұйымдастыру жөніндегі әдістемелік ұсынымдарды әзірлеу	әдістемелік ұсынымдар	2024 жылғы желтоқсан	ОМ, ЖАО, Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА (келісу бойынша)
99.	Қолайлы мектеп климатын, мәдениетін, педагогтердің және білім беру ұйымдарының қалған қызметкерлерінің мінез-құлқы мен көзқарасын қамтамасыз ету бойынша білім беру ұйымдарының педагогтері үшін нұсқаулық-әдістемелік ұсынымдар әзірлеу	нұсқаулық-әдістемелік ұсынымдар	2023 жылғы тамыз	ОМ, ЖАО, Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА (келісу бойынша)
100.	Балалардың киберқауіпсіздігіне, кибергигиенасына және киберкультурасына қатысты пайдалы әдеттерді қалыптастыру жөніндегі әдістемелік ұсынымдарды әзірлеу	әдістемелік ұсынымдар	2023 жылғы желтоқсан	ОМ, ЖАО, Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА (келісу бойынша)
101.	Білім беру ұйымдарында қоғамдық ұйымдардың, мектеп және студенттік өзін-өзі басқару органдарының өзара іс-қимыл тетігін әдістемелік қамтамасыз ету жөніндегі ережені әзірлеу	ОМ бұйрығы	2023 жылғы желтоқсан	ОМ, ЖАО, Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА (келісу бойынша)
102.	Қазақ халқының мәдени мұрасы арқылы білім алушыларға идеологиялық тәрбие беруді қамтамасыз ету жөніндегі әдістемелік ұсынымдарды әзірлеу	әдістемелік ұсынымдар	2025 жылғы желтоқсан	ОМ, ЖАО, Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА (келісу бойынша)
103.	Білім беру ұйымдарында әскери-патриоттық клубтардың қызметін ұйымдастыру және білім алушыларды "Жас қыран" (1-4 сыныптар), "Жас ұлан" (5-10 сыныптар) ұйымдасқан қоғамдық қызметіне тарту	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
104.	Балаларды тәрбие мен рухани дамуға зиян келтіретін ақпарат пен материалдардан қорғау жөніндегі шараларды іске асыру	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
105.	Оқушылар арасында республикалық зияткерлік турнирді (пікірталас қозғалысы) ұйымдастыру және өткізу және мектеп пен студенттік өзін-өзі басқару қызметін күшейту	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
106.	Мектеп кітапханаларын электрондық ақпараттық ресурстар базасы бар қосымша оқытатын білім беру алаңдарына трансформациялау	есеп	2023 жылғы желтоқсан	ЖАО
23-нысаналы индикатор Балаларды қосымша білім берумен қамту (2023 жыл – 81,1 %, 2024 жыл – 86,3 %, 2025 жыл – 90 %, 2026 жыл – 95 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %)
107.	Қосымша білім беруге, оның ішінде жекеменшік ұйымдарда мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыруды кезең-кезеңімен ұлғайту	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
108.	Балалардың спорт секциясына немесе шығармашылық үйірмелерге тегін қатысуына мүмкіндік беру	есеп	2023 – 2025 жылдардағы шілде, желтоқсан	ЖАО
109.	Балалардың шығармашылық және зияткерлік әлеуетін дамыту үшін кемінде 100 жаңа ірі объекті салу (оқушылар сарайлары, жас техниктер станциялары, балалар технопарктері, музыка және көркемсурет мектептері және басқалар)	жол картасы объектілерді енгізу	2023 жылғы сәуір 2023 – 2027 жылдарғы желтоқсан	ОМ, ИИДМ, ҰЭМ, Қаржымині, ДСМ, МСМ, ЦДИАӨМ, ЖАО
110.	Материалдық-техникалық базаны нығайту, балаларға, оның ішінде ерекше білім беруді қажет ететін балаларға арналған мемлекеттік қосымша білім беру ұйымдарын заманауи жабдықтармен жарақтандыру	есеп	2023 – 2027 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
111.	Музыкалық және көркем ауыл мектептерін (монобейінді) көпсалалы қызметі бар өнер мектептері етіп қайта ұйымдастыру арқылы қызметтер спектрін кеңейту	есеп	2023 – 2027 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
112.	Қадамдық қолжетімділік мақсатында ауылдық мектептерде мектептен тыс ұйымдардың комунити-орталықтарын (филиалдарын) ашу	есеп	2023 – 2027 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
24-нысаналы индикатор Спортпен айналысу үшін жағдай (спорт залдары және спорттық мүкәммалдар) жасаған ЖАО-ға ведомстволық бағынысты күндізгі мемлекеттік жалпы білім беретін орта білім беру ұйымдарының үлесі (2023 жыл – 92 %, 2024 жыл – 95 %, 2025 жыл – 97 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 100 %, 2028 жыл – 100 %, 2029 жыл – 100 %)
113.	"Сапалы дене тәрбиесі" жобасын енгізу, "Ұлттық спорт түрлері" міндетті бөлімін қоса отырып, оқу жоспарларын жаңарту	ОМ бұйрығы	2023 жылғы тамыз	ОМ, ЖАО
114.	Қажеттіліктер мен қазіргі заманғы талаптарға сәйкес спорт мүкәммалын жаңарту, мектептердің дене шынықтыру мен спорт инфрақұрылымын жаңғырту	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
115.	Оқушылар саны 150 және одан жоғары орта білім беру ұйымдарында спорт залдарын салу	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО
6-тарау. Педагогтердің кәсіптік және мәдени капиталын арттыру
25-нысаналы индикатор Мектепке дейінгі ұйымдардың басшылары, әдіскерлері, тәрбиешілерінің жалпы санынан бейінді білімі бар педагогтердің үлесі (2023 жыл – 78 %, 2024 жыл – 81 %, 2025 жыл – 84 %, 2026 жыл – 87 %, 2027 жыл – 88,2 %, 2028 жыл – 90 %, 2029 жыл – 92 %)
116.	Мектепке дейінгі ұйым тәрбиешісінің тәрбиеленушілерге арақатынасын және кәсіптік жүктемені ЭЫДҰ нормаларына дейін келтіру	есеп	2023 – 2024 жылдардағы желтоқсан	ОМ, Қаржымині, ЖАО
117.	Мектепке дейінгі білім беру жүйесінің кадрлық әлеуетін оларды даярлау, біліктілігін арттыру және аттестаттау, әлеуметтік мәртебесі мен жалақысын арттыру жүйесін жетілдіру жолымен күшейту	есеп	2023 жылғы шілде, желтоқсан	ОМ, Қаржымині, СЖжРА (келісу бойынша)
118.	Озық педагогикалық тәжірибені тарату және енгізу үшін мектепке дейінгі ұйымдардың құзыреттілік орталықтарын құру	ОМ бұйрығы	2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан	ОМ, ЖАО
26-нысаналы индикатор Орта білім беру ұйымдары педагогтерінің жалпы санынан педагог-шебер, педагог-зерттеуші, педагог-сарапшы және педагог-модератор біліктілік деңгейі бар педагогтердің үлесі (2023 жыл – 65 %, 2024 жыл – 70 %, 2025 жыл – 75 %, 2026 жыл – 80 %, 2027 жыл – 84 %, 2028 жыл – 87 %, 2029 жыл – 90 %)
119.	Педагогтерді курстан кейінгі қолдау және әдістемелік қолдау, құзыреттер шеңберіне ("Педагог" кәсіби стандартына) сәйкес педагогтердің кәсіби құзыреттерін дамыту	курстар	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ОМ
120.	Мектепке дейінгі және орта білім беру ұйымдарын оқу-әдістемелік сүйемелдеу жөніндегі әдістемелік кабинеттердің қызметін қайта қарау	ұсыныстар	2023 жылғы желтоқсан	ОМ, ЖАО
121.	Білім беру ұйымдары басшыларының республикалық кадр резервін құру	кадр резерві	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ОМ
122.	Білім беру ұйымдарының жоғары білікті педагогтерінің республикалық базасын құру (электрондық педагогикалық "HR-ұстаз")	республикалық база	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ОМ
123.	ҰБДҚ арқылы педагогтерді мектепке жұмысқа қабылдау рәсімін автоматтандыру	іске қосу актісі	2023 жыл – тәжірибелік пайдалануға беру, 2024 жыл – өнеркәсіптік пайдалануға беру	ОМ
124.	Пән мұғалімдерін даярлау және қайта даярлау (педагогтерді сабақтас мамандықтар бойынша оқыту), "бүйірлік кіру"	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО, ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша)
27-нысаналы индикатор Жалпы білім беретін мектептерге тартылған жаратылыстану-математикалық цикл педагогтерінің саны (2023 жыл – 77419, 2024 жыл – 81500, 2025 жыл – 83600, 2026 жыл – 85700, 2027 жыл – 87800, 2028 жыл – 89900, 2029 жыл – 91800)
125.	Мұғалімдер тапшылығы бар өңірлер үшін тиісті қолдау шаралары пакетімен үздік педагогтерді тартудың арнайы бағдарламасын іске асыру	есеп	2023 – 2027 жылдардағы желтоқсан	ОМ, Қаржымині, ЖАО
126.	Педагогикалық білімі жоқ, бірақ тиісті пәндік сала бойынша кәсіби білімі бар, педагогикалық жоғары оқу орындары жанынан қайта даярлаудан өткен адамдарды, оның ішінде магистр және PhD дәрежесі бар мамандарды мектепке тарту	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО, ЖЖБҰ (келісу бойынша)
28-нысаналы индикатор Мемлекеттік ТжКБ ұйымдарының арнайы пәндер оқытушылары мен өндірістік оқыту шеберлерінің жалпы санынан өндірістен тартылған мамандардың үлесі (2023 жыл – 8,5 %, 2024 жыл – 10 %, 2025 жыл – 11,4 %, 2026 жыл – 12 %, 2027 жыл – 13 %, 2028 жыл – 14 %, 2029 жыл – 15 %)
127.	Тиісті қосымша ақы төленетін біліктілік санатын бере отырып, ТжКБ ұйымдарында жұмыс істеу үшін өндірістен мамандарды тарту	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ЖАО, "Атамекен" ӨКП (келісу бойынша)
128.	ЖЖБҰ базасында арнайы пәндер оқытушылары мен өндірістік оқыту шеберлерін, оның ішінде ТжКБ ұйымдарының түлектері қатарынан даярлау	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ҒЖБМ, ЖАО, ЖЖБҰ (келісу бойынша)
129.	Колледждер басшыларының біліктілігін арттыру, қайта даярлау және оқыту, оның ішінде "Болашақ" халықаралық стипендиясының шеңберінде	есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ОМ, ҒЖБМ, ЖАО, "Talap" КеАҚ (келісу бойынша)
130.	Мектепке дейінгі, бастауыш, негізгі орта және жалпы орта, қосымша, техникалық және кәсіптік білім беретін мемлекеттік ұйымдары басшыларының жалақысын кезең-кезеңімен 100%-ға арттыру	есеп	2024 – 2027 жылдардағы қаңтар	ОМ, Қаржымині, ЖАО
7-тарау. Білім беру сапасын жүйелі деңгейде қамтамасыз ету
29-нысаналы индикатор Аттестаттауға жататын білім беру ұйымдарының санынан мемлекеттік аттестаттау рәсімінен өткен білім беру ұйымдарының үлесі (2023 жыл – 35 %, 2024 жыл – 55 %, 2025 жыл – 75 %, 2026 жыл – 100 %, 2027 жыл – 20 %, 2028 жыл – 40 %, 2029 жыл – 60 %)
131.	Бастауыш, негізгі орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарында білім алушылардың білім жетістіктеріне мониторинг жүргізу	ББЖМ нәтижелері бойынша әдістемелік ұсынымдар	орта білім беру ұйымдарында – 2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан; ТжКБ ұйымдарында – 2025 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ОМ
132.	Қазақстандық оқушылардың PISA, TIMSS, PIRLS, ICILS халықаралық салыстырмалы зерттеулеріне қатысуы	ұлттық есеп	2023 – 2029 жылдары цикл аяқталғаннан кейін	ОМ
133.	Қазақстандық білім алушылардың PISA-Based Test For Schools-қа қатысуы	жеке және топтық есептер	2023 – 2025 жылдары цикл аяқталғаннан кейін	ОМ
134.	Қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі талаптар бөлігінде бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, рухани білім беретін ұйымдардың білім беру қызметіне қойылатын біліктілік талаптарына толықтырулар енгізу	ОМ бұйрығы	2024 жылғы желтоқсан	ОМ
135.	ТжКБ ұйымдары қызметінің сапасын, педагогтердің сапалық құрамын, контингенттің қозғалысын, түлектерді жұмысқа орналастыруды, бизнес-қоғамдастықпен өзара іс-қимылды, WorldSkills жобаларына қатысуды және басқаларды ескеретін ТжКБ ұйымдарының рейтингін жүргізу	"Talap" КЕАҚ сайтында ТжКБ ұйымдарының рейтингі	2023 – 2026 жылдардағы желтоқсан	ОМ, ЖАО, "Talap" КеАҚ (келісу бойынша), "Атамекен" ӨКП (келісу бойынша)
136.	ТжКБ, орта білімнен кейінгі білім беру бағдарламаларының аккредиттелген тізілімдерін қалыптастыру	аккредиттелген білім беру бағдарламаларының тізілімі	2024 жылғы желтоқсан	ОМ, "Talap" КеАҚ (келісу бойынша)
137.	Халықаралық сертификаттау орталығында білім алушылардың білім жетістіктерін мониторингтеу рәсімін аккредиттеу	сертификат	2025 жылғы желтоқсан	ОМ, А. Байтұрсынұлы атындағы "Талдау" ұлттық зерттеулер және білімді бағалау орталығы" АҚ (келісу бойынша)
138.	Білім беруді мониторингтеу мен бағалаудың ұлттық негіздемесін қабылдау	ОМ бұйрығы	2023 жылғы желтоқсан	ОМ, А. Байтұрсынұлы атындағы "Талдау" ұлттық зерттеулер және білімді бағалау орталығы" АҚ (келісу бойынша)

Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:

ECERS-R	–	Early Childhood Environtment Rating Scales-Revised
ICILS	–	International Computer and Information Literacy Study
IT	–	Information Technology
LMS	–	Learning management system
NEET	–	Not in Education, Employment or Training
PIRLS	–	The Progress in International Reading Literacy Study
PISA	–	Programme for International Student Assessment
TALIS	–	Teaching and Learning International Survey
TIMSS	–	Trends in Mathematics and Science Study
АКТ	–	ақпараттық-коммуникациялық технологиялар
АҚ	–	акционерлік қоғам
АҚДМ	–	Қазақстан Республикасының Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі
АҚШ	–	Америка Құрама Штаттары
Әділетмині	–	Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі
ББЖМ	–	білім алушылардың білім жетістіктерін мониторингтеу
БЖБ	–	бөлім үшін пәндер бойынша жиынтық бағалау
БҰҰ	–	Біріккен Ұлттар Ұйымы
БХСС	–	білім берудің халықаралық стандартты сыныптауышы
ҒЖБМ	–	Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі
ДСМ	–	Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі
ЕБҚ	–	ерекше білім беру қажеттілігі
Еңбекмині	–	Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі
ЖАО	–	жергілікті атқарушы органдар
ЖЖБҰ	–	жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдары
ЖМБ	–	жаратылыстану-математикалық бағыт
ЖІӨ	–	жалпы ішкі өнім
ИИДМ	–	Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі
КеАҚ	–	коммерциялық емес акционерлік қоғам
Қаржымині	–	Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі
Қорғанысмині	–	Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрлігі
МДТО	–	мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту
МДҰ	–	мектепке дейінгі ұйымдар
МЖӘ	–	мемлекеттік-жекешелік әріптестік
МЖБС	–	мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты
МСМ	–	Қазақстан Республикасының Мәдениет және спорт министрлігі
МТБ	–	материалдық-техникалық база
МІБ	–	мектепішілік бақылау
НЗМ	–	Назарбаев зияткерлік мектептері
ОӘК	–	оқу-әдістемелік кешен
ОМ	–	Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі
ОО	–	оңалту орталығы
ПМПК	–	психологиялық-медициналық-педагогикалық кеңес
ППТК	–	психологиялық-педагогикалық түзету кабинеті
СЖжРА ҰСБ	–	Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттiгi Ұлттық статистика бюросы
РММ	–	республикалық мемлекеттік мекеме
ТЖБ	–	тоқсан үшін пәндер бойынша жиынтық бағалау
ТжКБ	–	техникалық және кәсіптік білім беру
ҰБА	–	ұлттық білім академиясы
ҰБДҚ	–	Ұлттық білім беру дерекқоры
ҰЭМ	–	Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі
ЦДИАӨМ	–	Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі
ШЖМ	–	шағын жинақты мектеп
ІІМ	–	Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі
ЭТРМ	–	Қазақстан Республикасының Экология және табиғи ресурстар министрлігі
ЭЫДҰ	–	Экономикалық ынтымақтастық пен даму ұйымы
ЮНЕСКО	–	The United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
ЮНИСЕФ	–	United Nations International Children’s Emergency Fund
"Атамекен" ӨКП	–	"Атамекен" өңірлік кәсіпкерлер палатасы
"Атамекен" ҰКП	–	"Атамекен" ұлттық кәсіпкерлер палатасы
"РҒПБМСО" ШЖҚ РМК	–	"Республикалық ғылыми-практикалық білім мазмұнын сараптау орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорын
"НЗМ" ДБҰ	–	"Назарбаев зияткерлік мектептері" дербес білім беру ұйымдары