О внесении изменения в постановление Правительства Республики Казахстан от 25 декабря 2023 года № 1180 "Об утверждении Плана развития акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2024 – 2033 годы"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 28 апреля 2025 года № 285

      Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

      1. Внести в постановление Правительства Республики Казахстан от 25 декабря 2023 года № 1180 "Об утверждении Плана развития акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2024 – 2033 годы" следующее изменение:

      План развития акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2024 – 2033 годы, утвержденный указанным постановлением, изложить в новой редакции согласно приложению к настоящему постановлению.

      2. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

      Премьер-Министр
Республики Казахстан
О. Бектенов

  Приложение
к постановлению Правительства
Республики Казахстан
от 28 апреля 2025 года № 285
  Утвержден
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 25 декабря 2023 года № 1180

План развития акционерного общества
"Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2024 – 2033 годы

      Введение

      Раздел 1. Анализ текущего состояния АО "НУХ "Байтерек"

      Подраздел 1. Анализ внешней среды

      Глава 1. Анализ текущей ситуации и влияние

      глобальных факторов внешней среды

      Параграф 1. Макроэкономические тенденции

      Параграф 2. Мегатренды

      Параграф 3. Бенчмаркинг

      Глава 2. Правовые и политические факторы внешней среды. Основные направления государственной экономической политики

      Параграф 1. Участие АО "НУХ "Байтерек" в реализации государственных программных документов

      Подраздел 2. Анализ внутренней среды

      Глава 3. Текущая структура АО "НУХ "Байтерек" и ДО

      Глава 4. Анализ сильных и слабых сторон в деятельности компании

      Раздел 2. Миссия и видение АО "НУХ "Байтерек"

      Раздел 3. Стратегические направления деятельности АО "НУХ "Байтерек"

      Глава 5. Стратегическое направление деятельности № 1 – Поддержка предпринимательства

      Параграф 1. Развитие промышленности

      Параграф 2. Поддержка микро, малого и среднего предпринимательства

      Параграф 3. Повышение экспортного потенциала

      Параграф 4. Развитие АПК

      Глава 6. Стратегическое направление деятельности № 2 – Развитие экосистемы долевого финансирования

      Параграф 1. Развитие рынка долевого финансирования

      Параграф 2. Развитие кэптивных управляющих компаний

      Параграф 3. Развитие рынка венчурного финансирования

      Параграф 4. Развитие рынка стрессовых активов

      Глава 7. Стратегическое направление деятельности № 3 – Обеспечение населения жильем

      Глава 8. Стратегические цели и задачи в рамках трех направлений деятельности

      Параграф 1. Переход к "зеленой" и углеродно-нейтральной экономике

      Параграф 2. Оптимизация портфеля функций ДО

      Параграф 3. Децентрализация функций управления с корпоративного центра на советы директоров и правления ДО

      Параграф 4. Развитие новых компетенций и методов организации работы

      Параграф 5. Стратегия управления внешним долгом АО "НУХ "Байтерек"

      Раздел 4. КПД АО "НУХ "Байтерек" до 2033 года

      Приложение 1 к Плану развития акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2024 – 2033 годы

      Приложение 2 к Плану развития акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на 2024 – 2033 годы

Введение

      Акционерное общество "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" (далее – АО "НУХ "Байтерек", холдинг) создано в соответствии с Указом Президента Республики Казахстан от 22 мая 2013 года № 571 "О некоторых мерах по оптимизации системы управления институтами развития1, финансовыми организациями и развития национальной экономики" и постановлением Правительства Республики Казахстан от 25 мая 2013 года № 516 "О мерах по реализации Указа Президента Республики Казахстан от 22 мая 2013 года № 571 "О некоторых мерах по оптимизации системы управления институтами развития, финансовыми организациями и развития национальной экономики".

      Единственным акционером АО "НУХ "Байтерек" является Правительство Республики Казахстан.

      Первый десятилетний План развития АО "НУХ "Байтерек" на 2014 - 2023 годы был утвержден постановлением Правительства Республики Казахстан от 18 июня 2014 года № 674 и дважды актуализирован в связи с произошедшим за 10 лет деятельности холдинга рядом изменений в документах системы государственного планирования, в реализации которых участвует АО "НУХ "Байтерек", а также рядом социально-экономических событий.

      Настоящий План развития является очередным стратегическим документом на второй десятилетний период (2024 - 2033 годы) и разработан в соответствии с приказом Министра национальной экономики Республики Казахстан от 27 февраля 2015 года № 149 "Об утверждении Правил разработки, утверждения планов развития национальных управляющих холдингов, национальных холдингов и национальных компаний и планов мероприятий национальных управляющих холдингов, национальных холдингов, национальных компаний, акционером которых является государство, а также мониторинга и оценки их реализации", зарегистрированным в реестре государственной регистрации нормативных правовых актов Республики Казахстан 9 апреля 2015 года под № 10663.

      План развития учитывает поручения, данные АО "НУХ "Байтерек" в рамках посланий Президента Республики Казахстан о положении в стране и основных направлениях внутренней и внешней политики, положений в стратегических и программных документах системы государственного планирования, а также изменений внутренней и внешней среды, имеющих существенный эффект на деятельность АО "НУХ "Байтерек":

      1) ожидание замедления темпов роста мировой экономики, в особенности развивающихся рынков, по ряду причин: снижение цен на энергоресурсы; изменение торговых маршрутов и санкций из-за нестабильной геополитической ситуации вокруг России и Украины, обострение соответствующих санкций, что оказывает давление на регион и национальные валюты;

      2) пять глобальных мегатрендов, озвученных Главой государства на Астанинском экономическом форуме в 2018 году;

      3) участие в реализации посланий Главы государства и национальных проектов:

      Национальный план развития Республики Казахстан до 2029 года;

      Послание Главы государства от 31 января 2017 года "Третья модернизация Казахстана: глобальная конкурентоспособность";

      Послание Главы государства от 10 января 2018 года "Новые возможности развития в условиях четвертой промышленной революции";

      Послание Главы государства от 5 октября 2018 года "Рост благосостояния казахстанцев: повышение доходов и качества жизни";

      Послание Главы государства от 2 сентября 2019 года "Конструктивный общественный диалог – основа стабильности и процветания Казахстана";

      Послание Главы государства от 1 сентября 2020 года "Казахстан в новой реальности: время действий";

      Послание Главы государства от 1 сентября 2021 года "Единство народа и системные реформы – прочная основа процветания страны";

      Послание Главы государства от 16 марта 2022 года "Новый Казахстан: путь обновления и модернизации";

      Послание Главы государства от 1 сентября 2022 года "Справедливое государство. Единая нация. Благополучное общество";

      Послание Главы государства от 1 сентября 2023 года "Экономический курс Справедливого Казахстана";

      Послание Главы государства от 2 сентября 2024 года "Справедливый Казахстан: закон и порядок, экономический рост, общественный оптимизм";

      Концепции развития: Концепция развития малого и среднего предпринимательства в Республике Казахстан до 2030 года, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 27 апреля 2022 года № 250; Концепция развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2021 – 2030 годы, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 декабря 2021 года № 960; Концепция развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 20 декабря 2018 года № 846; Концепция развития жилищно-коммунальной инфраструктуры на 2023 – 2029 годы, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 сентября 2022 года № 736;

      Национальный проект "Модернизация энергетического и коммунального секторов", утвержденный постановлением Правительства Республики Казахстан от 25 декабря 2024 года № 1102.

      Данный документ разработан с учетом основных направлений государственной политики в промышленно-инновационной, социально-экономической, иных сферах по направлениям деятельности АО "НУХ "Байтерек" и определяет его миссию, видение, стратегические направления, цели и задачи на 2024 – 2033 годы.

      _____________________________________
      1 Институты развития представляют собой специализированные организации, которые созданы для поддержки развития частного сектора в развивающихся странах. Данные институты, как правило, принадлежат правительству и финансируются из национальных или международных фондов развития или через использование государственных гарантий, обеспечивая их кредитоспособность и позволяя привлекать большие суммы денег на международных рынках капитала на очень выгодных условиях. Институты развития являются одним из инструментов государственной политики, стимулирующих рост экономики, инновационные процессы и развитие инфраструктуры, в том числе с использованием механизмов государственно-частного партнерства. Основная цель институтов развития – преодоление так называемых "провалов рынка" для решения задач, которые не могут быть оптимально реализованы рыночными механизмами, для обеспечения устойчивого экономического роста и диверсификации экономики. Институты развития выступают в качестве катализатора частных инвестиций в приоритетных секторах и отраслях экономики и создают условия для формирования инфраструктуры, обеспечивающей доступ предприятиям, функционирующим в приоритетных сферах экономики, к необходимым финансовым и информационным ресурсам. (Источник: ОБСЕ)

Раздел 1. Анализ текущего состояния АО "НУХ "Байтерек"

Подраздел 1. Анализ внешней среды

Глава 1. Анализ влияния глобальных факторов внешней среды

Параграф 1. Макроэкономические тенденции

      По данным Всемирного банка2 темпы экономического роста в регионе Европы и Центральной Азии (далее – ЕЦА) в 2024 году снизились до 3,2 %, а в 2025 году прогнозируется замедление до 2,5 % с последующим увеличением до 2,7 % в 2026 году. В свою очередь, в Центральной Азии ожидается, что рост укрепится до 5 % в 2025 году, а затем замедлится до 4,2 % в 2026 году. Ожидается, что рост Казахстана, поддерживаемый ростом добычи нефти, будет иметь стабильный характер в ближайшие несколько лет.

      Прогноз Международного валютного фонда по среднегодовому росту мировой экономики до 2027 года составляет 3 %. Темпы роста мировой экономики замедлятся и окажутся одними из самых низких за последние почти тридцать лет, уступая лишь показателям, отмеченным во время глобальных рецессий 2009 и 2020 годов. Ожидается, что в странах с формирующимся рынком и развивающейся экономикой темпы роста инвестиций будут оставаться ниже среднего уровня за последние два десятилетия. Особенно уязвимыми к экономическим шокам являются государства, зависимые от внешней торговли, слабой диверсификации экономики, высокого уровня долга и подверженности стихийным бедствиям. Таким образом, Казахстан находится в зоне риска, за исключением риска высокого уровня государственного долга, который оценивается как умеренный (24% от ВВП в 2024 году).

      Соотношение рисков в прогнозе указывает на возможное снижение темпов экономического роста. Сохраняется повышенная глобальная неопределенность относительно экономической политики: риски неблагоприятных изменений в торговой политике представляют угрозу для торговли, движения капитала и перспектив экономического роста в регионе. Введение дополнительных торговых ограничений может еще больше усугубить ситуацию в сфере торговли и негативно отразиться на экономических показателях. Во всех странах ЕЦА увеличились военные расходы, и любая дальнейшая эскалация конфликта может привести к еще более значительному ухудшению ситуации в регионе.

      По данным Международного валютного фонда, достигнув 5,1 процента в 2023 году, экономический рост Казахстана оставался устойчивым в 2024 году, а инфляция продолжала постепенно снижаться. В среднесрочной перспективе прогнозируется стабилизация роста на уровне около 3,5 процента, в то время как инфляция будет снижаться и достигнет своего целевого показателя в 5 процентов к 2028 году.

      В частности, необходим отход от программ широких субсидий к более целевой поддержке. Например, финансовый сектор может играть ключевую роль в подъеме роста, но государственное вмешательство в этот сектор должно быть сокращено и перебалансировано от прямого вмешательства к целевым механизмам распределения рисков, как это показано на примере перехода акционерным обществом "Фонд развития предпринимательства "Даму" (далее – Даму) к поддержке МСБ через механизмы гарантирования и обусловленное размещение средств в финансирующих организациях.

      Следует сосредоточиться на защите уязвимых групп населения посредством сочетания целевых социальных расходов, стимулов для модернизации сельского хозяйства.

      Риски включают внешние риски, связанные с замедлением роста основных экономик, усилением региональных конфликтов, вторичными санкциями и более высокой волатильностью цен на сырьевые товары или перебоями в работе экспортных трубопроводов. На внутреннем фронте основными рисками являются задержки в крупных инфраструктурных проектах в краткосрочной перспективе, неспособность восстановить фискальную дисциплину.

      Учитывая все более серьезные проблемы, связанные с изменением климата, необходимы более комплексные меры политики для ускорения перехода к устойчивой и гибкой экономической модели и выполнения обязательств властей по сокращению выбросов углерода. Опираясь на недавний прогресс, в том числе в реализации национальной стратегии углеродной нейтральности, приоритетами являются модернизация энергетической и коммунальной инфраструктуры, повышение энергоэффективности и принятие мер по преобразованию секторов с высоким уровнем выбросов и удовлетворение потребностей уязвимых групп.

      Среди региональных рисков можно отметить работу Каспийского трубопроводного консорциума, по которому транспортируется большая часть экспортируемой нефти, а также сохраняющуюся высокую инфляцию, снижающую реальную потребительскую корзину домохозяйств с низким уровнем дохода.2

      Согласно прогнозу социально-экономического развития Республики Казахстан на 2025 – 2029 годы в среднесрочной перспективе экономика Казахстана будет расти в среднем на уровне 6 % в основном за счет роста обрабатывающей промышленности, строительства и производства услуг. Для обеспечения ежегодного 6 %-го роста уровень кредитования экономики Казахстана должен быть в среднем на уровне 14 %. При этом прогноз уровня инфляции к 2027 году замедлится с 7,5 % до 5 % и сохранится на этом уровне.

      Однако необходимо учитывать данные прогнозы только при сохранении цены на нефть не ниже 75 долл. США за баррель.

      В то же время в перспективе до 2030 года ожидается давление на цену на нефть за счет планов по увеличению добычи нефти основными производителями. Так, ОПЕК+ планирует увеличивать ежегодные объемы добычи нефти, начиная с 138 тыс. баррелей в сутки до 106,6 млн баррелей в сутки, а Администрация Президента США – увеличить объем добычи нефти в 2026 году на 140 тыс. баррелей – до 13,7 млн баррелей в сутки, увеличивая данный показатель до более 14 млн баррелей в сутки к 2030 году. Таким образом, по прогнозам аналитиков Reuters цена на нефть в ближайшие 5 лет может снизиться до 55-60 долл. США за баррель.

      ______________________________
      2 Отчет Всемирного Банка, "Перспективы мировой экономики: Европа и Центральная Азия", Январь 2025 года

Параграф 2. Мегатренды

      Глобальные тренды могут оказать значительное влияние на долгосрочное развитие мировой экономики. В настоящее время актуальны современные мегатренды, которые способны определить вектор развития мировой экономики:

      1. Устойчивое развитие – это развитие, которое удовлетворяет потребности нынешнего поколения и при этом не ставит под угрозу способность будущих поколений удовлетворять свои собственные потребности.

      Развитые страны мира через институты развития стремятся способствовать устойчивому развитию своих экономик, все больше уделяя внимание экологическим и социальным аспектам при предоставлении финансовой поддержки, которые являются основополагающими для достижения социально значимых результатов.

      2. Индустрия 4.0: цифровизация всех сфер деятельности человечества. Изменения коснутся самых разных сторон жизни: рынок труда, жизненная среда, политические системы, технологический уклад, человеческая идентичность. Целями "цифровизации" являются ускорение темпов развития экономики и улучшение качества жизни населения за счет использования цифровых технологий в среднесрочной перспективе, а также создание условий для перехода экономики на принципиально новую траекторию развития, обеспечивающую создание цифровой экономики будущего в долгосрочной перспективе;

      3. Развитие искусственного интеллекта – это способность интеллектуальных машин выполнять творческие функции, которые традиционно считаются прерогативой человека. Искусственный интеллект относится к основным элементам Индустрии 4.0 и необходим для внедрения в отрасли экономики для повышения производительности труда путем внедрения автоматизации, роботизации производственных процессов.

      4. Повышение производительности является главным определяющим фактором развития экономики, которое необходимо для создания конкурентоспособной экономики. Рост производительности является основным двигателем устойчивого долгосрочного развития экономики Казахстана. Спад в росте производительности, который снижался в течение последних 20 лет, является главным фактором, обуславливающим низкие среднесрочные перспективы роста ВВП в Казахстане.

      Этот спад связан, главным образом, со снижением темпов роста внутриотраслевой производительности во всех основных секторах экономики – сельском хозяйстве, промышленности и услугах. Низкие темпы роста производительности объясняются небольшим размером частного сектора, высокой степенью концентрации рынка и отсутствием процесса "созидательного разрушения".

      В этой связи АО "НУХ "Байтерек" необходимо, принимая во внимание современные глобальные вызовы, влияющие на развитие экономики Казахстана, концентрироваться на конкретных мерах по развитию новых источников экономического роста как на внутреннем, так и на мировых рынках.

Параграф 3. Бенчмаркинг

      В соответствии с одним из наиболее признанных определений институты развития – это специализированные финансовые институты, обеспечивающие долгосрочное финансирование проектов, которые создают значительные позитивные внешние эффекты (экономические и социальные), но при этом не могут быть полностью профинансированы частным сектором. В подавляющем большинстве случаев основным собственником институтов развития является государство.

      Сегодня в мире насчитывается около 750 институтов развития, деятельность которых охватывает большинство стран. Они играют важную роль в экономиках крупных стран, и на них приходятся значительная доля совокупных банковских активов в крупных регионах и странах мира (например, Южная Азия – 12 %, Латинская Америка – 10 %, Германия – 8 %), а также существенная доля выданных национальными банками кредитов (в странах Латинской Америки – в среднем 30 %).

      К секторам, на которые деятельность институтов развития оказывает наиболее сильное воздействие, относятся экономическая и социальная инфраструктура (энергетика, транспорт, связь, ирригация, жилищное строительство, здравоохранение, образование), капиталоемкие отрасли промышленности (нефтедобывающая, металлургия, химия и нефтехимия, тяжелое машиностроение и др.), сельское хозяйство.

      Деятельность институтов развития в различных странах нацелена на решение следующих задач:

      обеспечение национальным компаниям доступа к долгосрочному финансированию, формирование национальных рынков долгосрочного капитала;

      осуществление инвестиционных проектов в отраслях экономической и социальной инфраструктуры, а также в сельском хозяйстве;

      поддержка новых областей деятельности, развитие которых стратегически значимо для национальной конкурентоспособности, но сдерживается "провалами рынка";

      осуществление инвестиционных проектов, обеспечивающих выравнивание региональных диспропорций развития;

      создание малому и среднему бизнесу условий для доступа к финансированию и необходимым информационно-консультационным услугам;

      реализация инвестиционных проектов, предусмотренных программами международного сотрудничества;

      поддержание стабильности кредитных и финансовых рынков в условиях кризисов (компенсация сжатия частного сектора финансовых услуг).

      Ниже приводится сравнительный анализ деятельности холдинга и международных аналогов.

      Таблица 1. Сравнительный анализ холдинга и международных аналогов.



АО "НУХ" Байтерек"


Qatar Investment Authority


Mubadala Investment Company


Indonesia Investment Authority


Корейский Банк Развития


Kreditanstalt für Wiederaufbau

Отдельный Закон













География

Внутр.

Внутр. и внеш.

Внутр. и внеш.

Внутр. и внеш.

Внутр. и внеш.

Внутр. и внеш.

Управление суверенным фондом










Председатель СД

ПМ РК

ЗПМ Катара

Президент ОАЭ

Министр Финансов

НД

Министр Финансов

Структура

ДО

ДО

ДО

ДО

ДО

ДО

Поддержка среднего и крупного предпринимательства













Поддержка микро, малого и среднего предпринимательства













      Qatar Investment Authority (далее – QIA)

      QIA является суверенным фондом благосостояния государства Катар, был создан в 2005 году для защиты и приумножения финансовых активов Катара и диверсификации экономики. В рамках стратегии по минимизации рисков, связанных с зависимостью Катара от цен на энергоносители, фонд в основном инвестирует на международных рынках (США, Европа и Азиатско-Тихоокеанский регион), а также в Катар за пределами энергетического сектора. К концу 2023 года активы QIA оценивались в 475 млрд долл. США. Основным источником фондирования является нефтегазовый фонд Катара.





      Рисунок 1. Портфель QIA в разрезе географии и секторов.

      Mubadala Investment Company (далее – Mubadala)

      Mubadala – государственная холдинговая компания Объединенных Арабских Эмиратов, действующая как суверенный фонд благосостояния. Задача Mubadala заключается в содействии диверсификации экономики Абу-Даби за счет инвестирования средств нефтяного фонда Объединенных Арабских Эмиратов и управления разнообразным портфелем активов и инвестиций в Объединенных Арабских Эмиратах и за рубежом, чтобы получать устойчивую финансовую отдачу для своего акционера, правительства Абу-Даби. Активы под управлением Mubadala по итогам 2023 года составили 302 млрд долл. США.





      Рисунок 2. Портфель Mubadala в разрезе географии и секторов.

      Korea Development Bank (далее – KDB)

      KDB – государственный банк Кореи, созданный в 1954 году для финансирования развития промышленности Южной Кореи, имеет отделения и представительства в 19 странах. Банк осуществляет финансирование проектов в сферах транспорта, электроэнергетики, жилой и офисной недвижимости, а также кредитует малый и средний бизнес. Банк занимает 11-е место по размеру активов пенсионных фондов под его управлением. Всего количество активов под управлением на конец 2023 года составило 234 млрд долл. США. Основным источником капитала является выпуск облигаций, в том числе на зарубежных рынках.






      Рисунок 3. Портфель KDB в разрезе географии и видов транзакций (ед.).

Глава 2. Правовые и политические факторы внешней среды. Основные направления государственной экономической политики

      АО "НУХ "Байтерек" в своей деятельности руководствуется основными направлениями государственной политики в сфере промышленно-инновационного развития, продвижения экспорта национальной продукции, развития малого и среднего предпринимательства, развития агропромышленного комплекса, реализации задач в жилищно-строительном секторе и повышения уровня благосостояния населения, а также другими задачами, поставленными Президентом и Правительством Республики Казахстан.

      В целях определения основных векторов развития государства в Национальном плане развития Республики Казахстан до 2029 года обозначен ряд стратегических направлений и общенациональных приоритетов.

      В частности, АО "НУХ "Байтерек" задействован в реализации следующих стратегических направлений:

      1) высокое качество жизни;

      2) крепкий фундамент экономики;

      3) новые точки роста;

      4) сквозные преобразования экономики и общества.

      Основами для экономического роста должны стать долгосрочный рост производительности труда, диверсификация производства и экспорта, а также развитие бизнес-секторов страны за счет привлечения внешних, внутренних ресурсов и их активного использования.

      Главой государства в посланиях народу Казахстана заданы стратегические ориентиры дальнейшего развития.

      Послание Главы государства от 2 сентября 2024 года "Справедливый Казахстан: закон и порядок, экономический рост, общественный оптимизм" предусматривает стимулирование банков к увеличению кредитования субъектов предпринимательства (в том числе малого и среднего бизнеса для устойчивости и поступательного роста экономики), увеличение объемов финансирования субъектов агропромышленного комплекса путем перехода от прямого субсидирования к обеспечению доступного кредитования, реализацию крупных проектов (с учетом максимального использования отечественного сырья и комплектующих, налаживания вокруг крупных системообразующих предприятий смежных производств), обеспечение долгосрочного финансирования строительства объектов новой и модернизации существующей тепло- и электрогенерации и сетей со стороны финансовых институтов, стимулирование использования водосберегающих технологий во всех сферах экономики, особенно в сельскохозяйственной отрасли.

      Кроме того, в Послании Главы государства от 1 сентября 2023 года "Экономический курс Справедливого Казахстана" в целях операционной эффективности государственной поддержки поручены осуществление структурной трансформации АО "НУХ "Байтерек" и его масштабной цифровизации; создание на базе акционерного общества "Экспортно-кредитное агентство Казахстана" (далее – ЭКА) полноценного института продвижения экспорта с консолидацией в нем необходимых инструментов; перезагрузка деятельности акционерного общества "Жилищный строительный сберегательный банк "Отбасы банк" (далее – Отбасы банк) (с переориентацией фокуса в работе на обеспечение жильем в районах, моногородах и крупных сельских населенных пунктах; разработка механизмов расширения возможности предоставления гарантий институтов развития при финансировании приоритетных проектов; а также предоставление синдицированного финансирования и софинансирования.

Параграф 1. Участие АО "НУХ "Байтерек" в реализации государственных программных документов

      1. Концепция развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы

      Основной целью Концепции развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы является создание высокопроизводительной и экспортоориентированной обрабатывающей промышленности.

      В рамках данной Концепции развития АО "НУХ "Байтерек" выступает одним из основных операторов по реализации таких направлений как производительность труда и инвестиции в основной капитал в сфере обрабатывающей промышленности.

      В частности, АО "НУХ "Байтерек" продолжает быть оператором всех возвратных финансовых мер поддержки через дочерние организации, в полномочия которого входит привлечение ресурсов с внешних и внутренних рынков долга и капитала для обеспечения льготного кредитования предприятий обрабатывающей промышленности, а также предоставления иных финансовых и нефинансовых инструментов поддержки (в том числе экспортное кредитование, лизинговое финансирование, гарантирование кредитов банков второго уровня (далее – БВУ), инвестиции в основной капитал, мезонинное финансирование, консультативное сопровождение проектов, поиск инвесторов и другие). АО "НУХ "Байтерек" также будет проактивно расширять подход комплексной поддержки предприятий обрабатывающей промышленности, придерживаясь следующих принципов финансовой поддержки:

      1) пересмотр неэффективных и невостребованных мер поддержки;

      2) сокращение финансирования программ поддержки, искажающих рыночные цены и негативно влияющих на развитие частного сектора;

      3) преимущественная поддержка проектов, софинансируемых частным сектором, при финансировании из государственных средств.

      АО "НУХ "Байтерек" при оказании мер государственного стимулирования предприятиям обрабатывающей промышленности будет руководствоваться Концепцией развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан.

      Для достижения целевых индикаторов данной Концепции развития имеется необходимость охвата большого количества субъектов предпринимательства в сфере обрабатывающей промышленности путем расширения инструментария финансовой поддержки. В результате усиливается важность альтернативных источников финансирования, в том числе инструментов фондов прямых инвестиций. По данному направлению акционерное общество "Qazaqstan Investment Corporation" продолжит поддерживать казахстанские предприятия в сфере обрабатывающей промышленности через инструменты долевого финансирования.

      2. Концепция развития малого и среднего предпринимательства в Республике Казахстан до 2030 года

      Даму является финансовым агентством Концепции развития малого и среднего предпринимательства в Республике Казахстан до 2030 года и осуществляет поддержку субъектов микро, малого и среднего предпринимательства (далее – ММСП) путем субсидирования ставок вознаграждения по кредитам/долговым ценным бумагам и гарантирования кредитов БВУ/облигаций.

      3. Концепция развития жилищно-коммунальной инфраструктуры на 2023 2029 годы

      В связи с высокой потребностью населения в жилье разработана Концепция развития жилищно-коммунальной инфраструктуры на 2023 – 2029 годы. Основное внимание акцентировано на вопросах подготовки инженерно-социальной инфраструктуры, привлечения частных инвестиций в жилищное строительство, эффективного использования системы жилищно-строительных сбережений и перевода строительства кредитного жилья на внебюджетное финансирование.

      Одним из трех стратегических направлений деятельности АО "НУХ "Байтерек" и его дочерних организаций (далее – ДО) является реализация вышеуказанной Концепции развития в целях повышения доступности и комфорта жилья. Достижение поставленных целей предусматривается посредством реализации единой жилищной политики через стимулирование спроса и предложения по следующим задачам:

      1) выдача льготных займов на покупку жилья и субсидирование части платы за жилье, арендованное в частном жилищном фонде, через Отбасы банк;

      2) финансирование строительства кредитного и социального жилья для очередников местных исполнительных органов (далее – МИО) и вкладчиков Отбасы банк путем приобретения ценных бумаг МИО, проектного финансирования частных застройщиков, привлечения средств международных финансовых организаций, микширования собственных средств с рыночным заимствованием и иных механизмов финансирования строительства жилья;

      3) стимулирование строительства жилья частными застройщиками за счет субсидирования ставки вознаграждения по коммерческим кредитам;

      4) реализация механизма защиты долевых вкладов населения через Единого оператора жилищного строительства – акционерное общество "Казахстанская жилищная компания" (далее – КЖК);

      5) развитие рынка арендного жилья с выкупом через КЖК;

      6) развитие информационных технологий и аналитических исследований.

      4. Концепция развития АПК Республики Казахстан на 2021 - 2030 годы

      АО "НУХ "Байтерек" выполняет функцию оператора финансовых инструментов поддержки через акционерные общества "Аграрная кредитная корпорация (далее – АКК) и "КазАгроФинанс" (далее – КАФ). Данный документ нацелен на создание конкурентоспособного АПК путем повышения производительности труда, обновления сельскохозяйственной техники, обеспеченности продовольственными товарами отечественного производства, привлечения инвестиций в основной капитал, в сельское хозяйство и в производство продуктов питания.

      5. Национальный проект "Модернизация энергетического и коммунального секторов"

      АО "НУХ "Байтерек" как финансовый оператор через дочерние организации осуществляет функции по реализации механизмов прямого финансирования субъектов естественной монополии и финансирования субъектов естественной монополии через облигационные займы МИО в соответствии с действующей редакцией Бюджетного кодекса.

Подраздел 2. Анализ внутренней среды

Глава 3. Текущая структура АО "НУХ "Байтерек" и ДО

      В состав АО "НУХ "Байтерек" входит 7 ДО (приложение 2 к настоящему Плану), которые в прошлом находились под управлением различных государственных органов и/или субъектов квазигосударственного сектора.

      ДО АО "НУХ "Байтерек" осуществляют содействие развитию экономики Казахстана посредством предоставления различных инструментов поддержки. Все существующие в ДО АО "НУХ "Байтерек" инструменты поддержки (как финансовые, так и нефинансовые) можно условно разбить на 3 направления деятельности: развитие экосистемы долевого финансирования (PE), поддержка предпринимательства (в т.ч. развитие промышленности, поддержка экспорта, развитие ММСП, развитие АПК) и обеспечение населения жильем (см. рисунок 4 ниже).

     


      1 Реструктуризация задолженности, привлечение стратегических инвесторов

      2 Включая обусловленное финансирование БВУ/МКО, субсидирование ставки БВУ/ЛК, гарантирование кредитов БВУ, заемное и долевое финансирование

      Рисунок 4. Матрица инструментов поддержки развития экономики в ДО АО "НУХ "Байтерек"

      Три упомянутых направления значительно отличаются друг от друга по ряду характеристик, таких как:

      1. Доля в портфеле активов АО "НУХ "Байтерек".

      2. Уровень доходности активов.

      3. Количество обслуживаемых клиентов.

      4. Горизонт инвестирования/поддержки.

      5. Типичная структура фондирования.

      6. Качество кредитного портфеля.

      7. Операционные расходы на управление активами.

      Более того, пять направлений деятельности АО "НУХ "Байтерек" реализуются в рамках связанных государственных программ развития экономики (см. рисунок 5 ниже).

     


      Рисунок 5. Сравнение направлений деятельности АО "НУХ "Байтерек" по ряду характеристик

      Источник: данные ДО (2024г. по предварительным данным)

     

      Сравнительный анализ международной практики указывает, что в результате объединения различных специфичных направлений деятельности АО "НУХ "Байтерек" является уникальным институтом развития, не имеющим аналогов.

      Учитывая существенные различия в характеристиках направлений деятельности и результаты сравнительного анализа, деятельность АО "НУХ "Байтерек" следует планировать, анализировать и оценивать в контексте указанных направлений.

Глава 4. Анализ сильных и слабых сторон в деятельности компании

Сильные стороны

Слабые стороны

1) значительная поддержка АО "НУХ "Байтерек" и его ДО со стороны единственного акционера в лице Правительства Республики Казахстан;
2) развитая инфраструктура, существенный опыт поддержки экономики, опыт взаимодействия с частным бизнесом;
3) эффективное управление валютными, процентными, кредитными и другими рисками портфеля;
4) опыт привлечения финансирования на международном и местном рынках капитала;
5) широкий набор финансовых и нефинансовых инструментов поддержки в ДО АО "НУХ "Байтерек";
6) широкая клиентская база сельскохозяйственных товаропроизводителей (далее – СХТП), наработанный опыт работы ДО по поддержке субъектов АПК;
7) наличие обширной региональной сети филиалов ДО;
8) высокий уровень доверия целевых групп к деятельности АО "НУХ "Байтерек";
9) высокий уровень информированности целевых групп о деятельности АО "НУХ "Байтерек";
10) предоставление мер государственной поддержки с учетом анализа и проработки слабых сторон ранее предоставленных мер по итогам независимого опроса клиентов холдинга.

1) высокая длительность кредитования крупных проектов, что приводит к снижению эффективности деятельности предприятия в целом;
2) отсутствие услуг по технологической экспертизе на предмет готовности индустрии 4.0;
3) недостаточная обратная связь от клиентов АО "НУХ "Байтерек" об удовлетворенности полученными мерами государственной поддержки;
4) негативные тренды в банковском секторе, к которому АО "НУХ "Байтерек" имеет высокий уровень кредитных требований;
5) зависимость сектора АПК от государственного финансирования.

Возможности

Угрозы

1) высокая потребность экономики Казахстана в финансовой и нефинансовой поддержке развития;
2) необходимость дальнейшего повышения конкурентоспособности казахстанских компаний;
3) необходимость наращивания инвестиций в развитие и модернизацию инфраструктуры;
4) возможность привлечения средств из негосударственных источников финансирования;
5) расширение сотрудничества с частным сектором, в частности, софинансирование с частными финансовыми институтами;
6) возможность наращивания синергии между ДО;
7) развитие венчурного предпринимательства и инновационной инфраструктуры в виде венчурных фондов и стартап акселераторов.

1) ухудшение макроэкономической ситуации в стране из-за внешних факторов, что может привести к дальнейшему ослаблению национальной валюты и ухудшению страновых рисков;
2) неразвитость фондового рынка Республики Казахстан;
3) в случае понижения кредитного рейтинга АО "НУХ "Байтерек" доступ к внешним источникам финансирования будет ограничен;
4) слабая инвестиционная привлекательность проектов в Казахстане;
5) сохранение высокой доли проблемных кредитов в портфелях БВУ;
6) риски наложения вторичных санкций на клиентов ДО АО "НУХ "Байтерек".

      Таблица 3. SWOT-анализ

Раздел 2. Миссия и видение АО "НУХ "Байтерек"

      Миссией АО "НУХ "Байтерек" является содействие устойчивому росту экономики Республики Казахстан через поддержку производства казахстанских товаров и услуг, модернизацию инфраструктуры и укрепление продовольственной безопасности на принципах ответственности перед обществом.

      Видение АО "НУХ "Байтерек" – проактивный управляющий холдинг, преобразующий структуру экономики Казахстана путем развития новых отраслевых "точек роста".

      Ключевыми задачами, которые решает АО "НУХ "Байтерек" в рамках реализации своей миссии, являются:

      1) развитие несырьевых отраслей экономики;

      2) развитие предпринимательства;

      3) развитие обрабатывающей промышленности;

      4) поддержка экспорта несырьевой продукции;

      5) повышение производительности труда;

      6) развитие конкурентоспособного АПК;

      7) повышение инвестиционной привлекательности экономики;

      8) улучшение благосостояния населения.

      Первые шесть задач решаются путем осуществления основной деятельности АО "НУХ "Байтерек" по стратегическому направлению "Поддержка предпринимательства", охватывающему поддержку субъектов микро, малого, среднего и крупного предпринимательства, развитие промышленности и региональное развитие.

      Седьмая задача по повышению инвестиционной привлекательности экономики решается в рамках стратегического направления развития экосистемы долевого финансирования не только в Казахстане, но и в макрорегионе.

      Восьмая задача по улучшению благосостояния населения решается в рамках стратегического направления деятельности АО "НУХ "Байтерек" "Обеспечение населения жильем".

      По каждому из стратегических направлений в разделе 4 настоящего Плана предусмотрены КПД деятельности АО "НУХ "Байтерек" с определением целевого значения до 2033 года.

      Детальные подзадачи с годовыми промежуточными целевыми значениями и мероприятиями будут предусмотрены в рамках Плана мероприятий АО "НУХ "Байтерек", утверждаемого Советом директоров АО "НУХ "Байтерек" на пять лет.

Раздел 3. Стратегические направления деятельности АО "НУХ "Байтерек"

Глава 5. Стратегическое направление деятельности № 1 – Поддержка предпринимательства

Параграф 1. Развитие промышленности

      Деятельность АО "НУХ "Байтерек" по поддержке промышленных проектов является одним из направлений деятельности акционерного общества "Банк Развития Казахстана" (далее – БРК) и ее дочерней организации –акционерного общества "Фонд развития промышленности", которые оказывают поддержку в рамках инструментов долгового финансирования и лизинга. Основными проблемными вопросами в данном направлении деятельности являются:

      1. Оборачиваемость привлеченных средств из государственных и частных источников на финансирование проектов: долгосрочное льготное финансирование может негативно повлиять на финансовую дисциплину предприятий и исключить стимулы стать более конкурентоспособным в рыночной среде.

      В настоящее время существуют проблемы с кредитованием проектов, так отношение ссудного портфеля БВУ к ВВП снизилось с 56,7 % в 2009 году, до 42 % по итогам 2024 года. Причинами являются: перекредитованность предприятий, перезаложенность активов заемщиков, отсутствие залогового обеспечения, отсутствие привлекательности и гарантий для частных инвесторов.

      Для решения данной проблемы необходимы не только достаточная ликвидность, но и наличие критической массы новых инвестиционных проектов, привлекательных для частных инвесторов.

      При осуществлении кредитования приоритетных проектов АО "НУХ "Байтерек" будет стремиться максимально вовлекать частных инвесторов в структуру финансирования проектов, сокращая тем самым государственное участие. В этой связи широкое применение продолжат получать инструменты совместного финансирования (включая синдицированное кредитование) и секьюритизации портфеля кредитов. Использование таких инструментов позволит снизить экономическую стоимость финансирования для инициаторов за счет эффективной структуризации проектов, распределения рисков между софинансирующими сторонами, улучшения требований к прозрачности и качеству менеджмента на предприятиях.

      Предоставление синдицированного кредита будет осуществляться с участием БРК и БВУ. БРК будет участвовать в финансировании в период инвестиционной фазы. В последующем при достижении целевых показателей проекта (постинвестиционная фаза проекта) предполагается поэтапная передача доли кредита в пользу БВУ.

      Помимо этого, участие частных инвесторов на начальном этапе финансирования проектов значительно увеличит вероятность их успешной реализации и востребованность производимой ими продукции за счет привнесения дополнительной качественной экспертизы и в ряде случаев новых экономических связей. В свою очередь, наличие в структуре финансирования государственного партнера в лице национального института развития повысит доверие и уверенность частных инвесторов в долгосрочной заинтересованности реализации совместных проектов.

      В целях привлечения большего объема средств частных финансовых организаций в кредитование приоритетных инвестиционных проектов, в том числе инфраструктурных проектов, дополнительное развитие получат инструменты гарантирования и финансирование проектов под государственную гарантию. При этом реализация механизма гарантирования будет осуществляться также на паритетных условиях с частными партнерами.

      В итоге данные меры позволят повысить оборачиваемость государственных средств, тем самым снизив давление на республиканский бюджет.

      2. Высокая стоимость заимствования: в 2024 году АО "НУХ "Байтерек и дочерние организации привлекли рыночные заимствования на сумму 2 857,9 млрд тенге на срок от 1 до 30 лет, средневзвешенные ставки привлечения составили: в тенге – 13,73 % годовых (например, выпуск облигаций холдинга от 26 декабря 2024 года на сумму 100 млрд тенге был размещен по ставке 15 % годовых), в долларах США – 4,8 % годовых.

      АО "НУХ "Байтерек" и его дочерние организации продолжат на постоянной основе работать над поиском наиболее доступных источников рыночного фондирования, в том числе работая над повышением своей деловой репутации в виде поддержания высокого уровня кредитного рейтинга и увеличения рейтинга устойчивого развития.

      3. Реактивный подход АО "НУХ "Байтерек" к поиску и структурированию сделок: в текущей операционной модели АО "НУХ "Байтерек" имеет ограниченный объем прямого взаимодействия с предпринимателями, поскольку непосредственная поддержка реализуется на уровне ДО. При этом АО "НУХ "Байтерек" будет проактивно координировать поддержку тех или иных направлений в приоритетных секторах экономики в рамках комплексной поддержки проектов в сегменте крупного бизнеса.

      Также при отборе инвестиционных проектов холдинг руководствуется индексом развития, который позволяет выделить наиболее социально значимые проекты, способные внести вклад, оказать влияние на развитие экономики Республики Казахстан и дать таким проектам наиболее выгодные условия.

      4. Кросс-функциональность (комплексная поддержка) на уровне инструментов поддержки: в рамках комплексной поддержки реализуются кластерные инициативы, нацеленные на создание новых и модернизацию существующих экспортоориентированных производств, в т.ч. формирующие единую цепочку добавленной стоимости. Кластерный подход подразумевает структурирование финансовой поддержки несколькими дочерними организациями холдинга, создавая синергию поддержки. При этом отмечается наличие значительного потенциала расширения практики комплексной поддержки при условии наличия координации и вовлеченности на уровне АО "НУХ "Байтерек".

      Также отдельное внимание будет уделено поддержке отечественных товаропроизводителей, стремящихся к повышению уровня локализации в обрабатывающей промышленности.

      В целях поддержки устойчивого роста национальной экономики и снижения сырьевой зависимости продолжатся меры по диверсификации экономики. В частности, будут оказана помощь проектам по индустриализации субъектов предпринимательства, а также осуществлена поддержка экспортеров с акцентом на проекты, выпускающие товары высоких и средних переделов.

      Кроме того, в 2025 году будет увеличен уставный капитал АО "НУХ "Байтерек" с последующим увеличением уставного капитала БРК на сумму 300 млрд тенге для обеспечения конкурентоспособности и устойчивости национальной экономики в отраслях обрабатывающей промышленности, фармацевтики, АПК, энергетики, логистики, информации, связи и транспортной инфраструктуры через инструмент кредитования.

      Также в 2025 году будет увеличен уставный капитал АО "НУХ "Байтерек" с последующим увеличением уставного капитала БРК, с последующим увеличением уставного капитала АО "Фонд развития промышленности" на сумму 300 млрд тенге для финансирования проектов обрабатывающей промышленности и транспортной инфраструктуры.

      В частности, поддержкой через инструменты лизингового финансирования и кредитования будут охвачены отрасли металлургии; производства готовых металлических изделий; химической промышленности; машиностроения, в том числе автомобилестроения, производства специальной техники, сельскохозяйственного машиностроения, электротехнического и тяжелого машиностроения; производства строительных материалов; деревообрабатывающей и мебельной промышленности; производства бумаги и бумажной продукции; легкой промышленности; производства резиновых и пластмассовых изделий.

      Это позволит обеспечить дополнительные объемы реализованной продукции и экспорта несырьевой продукции, а также предполагаются создание новых или сохранение имеющихся рабочих мест на предприятиях, что окажет положительное влияние на благосостояние граждан.

      5. Встречные обязательства получателей льготного финансирования: в целях повышения эффективности оказания мер государственного стимулирования промышленности будут введены встречные обязательства предприятий, которые предусматривают набор обязательств предприятия по исполнению экономических показателей производства, в том числе, но не ограничиваясь, повышение средней заработной платы производственного персонала, увеличение объема реализуемой продукции, увеличение объема производства предприятия, создание и/или сохранение рабочих мест, увеличение объема доходов предприятия, экспорт продукции, производительность труда, расширение рынков сбыта, а также увеличение внутристрановой ценности в закупках товаров, работ и услуг при реализации проектов.

      6. Стимулирование роста стоимости получателей финансовой поддержки АО "НУХ "Байтерек" содействует созданию стабильных и конкурентоспособных предприятий. Для повышения стоимости заемщиков БРК и проектных компаний QIC, а также их включения в ряды публичных компаний АО "НУХ "Байтерек" будет повышать уровень прозрачности компаний-заемщиков и производительность труда компаний-заемщиков БРК и проектных компаний QIC путем разработки и предоставления таких инструментов как тиражирование лучших практик управления, выставление требований по повышению прозрачности исполнительных органов, а также по обязательному наличию качественного внешнего аудита финансовой отчетности и другие.

      Данная мера позволит стимулировать заемщиков постоянно улучшать свой производственный процесс, искать новые конкурентные преимущества, эффективно приспосабливаться к постоянно изменяющимся ситуациям, будет способствовать увеличению стоимости компаний-заемщиков и как следствие повысит их инвестиционную привлекательность на торговых площадках.

      7. Создание экосистемы МСБ вокруг крупных предприятий. Необходимо стимулировать крупные предприятия к сотрудничеству с МСБ путем увеличения их поддержки в цепочках поставок с точки зрения возврата займов, поставок сырья и аутсорсинга проектов. Для этого АО "НУХ "Байтерек" будет применять встречные обязательства при предоставлении льготного финансирования. Также будет выполняться развитие экосистем вокруг крупных инвесторов через пакетный принцип поддержки и развитие проектного финансирования (инструменты синдицированного займа и соинвестиции).

      Создание экосистемы вокруг проектов крупных предприятий будет заключаться в финансовой поддержке казахстанских предприятий, являющихся партнерами в рамках совместной реализации проектов с иностранными участниками. Данные меры позволят встраиваться в глобальные цепочки производства и сбыта товаров и услуг, а также будут способствовать привлечению в экономику Казахстана иностранных компаний.

      Для вовлечения ликвидности банков второго уровня в кредитование экономики, в первую очередь в крупные инвестиционные проекты холдинг будет активно применять механизмы гарантирования, подкрепленные государственной гарантией с обязательным раскрытием с учетом бюджетных процессов.

      Суть механизма заключается в том, что государство берет на себя часть финансовых рисков по кредитам или инвестициям, направленным на крупные проекты. Гарантия поможет увеличить привлекательность и доступность финансирования для частных и государственных участников.

      Для этих целей при холдинге будет создан специальный фонд гарантирования для проектов крупного бизнеса, который будет действенным инструментом для решения вопроса достаточности залогового обеспечения крупных и стратегически важных проектов.

Параграф 2. Поддержка микро, малого и среднего предпринимательства

      Деятельность АО "НУХ "Байтерек" по поддержке бизнеса в сегменте ММСП реализуется дочерней организацией Даму, которая оказывает поддержку в рамках как финансовых (субсидирование ставки вознаграждения, гарантирование кредитов БВУ, обусловленное размещение средств в БВУ, микрокредитование), так и нефинансовых (консультативное сопровождение проектов) инструментов.

      С момента создания АО "НУХ "Байтерек" наблюдается положительная динамика развития ММСП в Казахстане. Показатель доли ММСП в структуре ВВП вырос с 25,9 % в 2014 году до 36,7 % в 2023 году (по предварительным данным). Количество активно действующих субъектов увеличилось в 2 раза за 9 лет и составило 2 млн субъектов в 2023 году. Увеличился показатель занятого населения в секторе ММСП, который по предварительным данным составил 4,4 млн человек в 2023 году (см. рисунок 6 ниже).

     


     


      Рисунок 6. Динамика основных показателей ММСП

      Источник: Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

      Соответственно, Казахстан имеет существенный потенциал в развитии сектора ММСП. В то же время уровень развития сектора ММСП остается значительно ниже, чем в таких развивающихся странах, как Аргентина, Бразилия, Южная Африка и Китай. Средний показатель доли ММСП в структуре ВВП развивающихся стран равен 42 %, в то время как доля занятых составляет 64 % от общего населения страны. Показатели доли ММСП в структуре ВВП Казахстана на 14 % ниже среднего показателя развивающихся стран (36,7 % по итогам 2023 года), а доля занятых в ММСП от экономически активного населения республики по итогам 2023 года равна 45 %.

      Основными факторами, ограничивающими финансирование развития ММСП в Казахстане, являются ограниченный охват (по количеству) предпринимателей в секторе ММСП, ориентация поддержки со стороны институтов развития на суб-сегмент среднего бизнеса, недостаточность государственной поддержки, отсутствие мотивационной составляющей в инструментах финансовой поддержки со стороны институтов развития, а также высокие ставки кредитования БВУ.

      Основными финансовыми инструментами ДО АО "НУХ "Байтерек" по поддержке ММСП являются обусловленное размещение средств в БВУ, субсидирование ставки вознаграждения и гарантирование кредита.

      На рисунке 7 ниже показано, что 82,1 % объема выпускаемой продукции и 89,9 % рабочих мест относится к субъектам микро- и малого бизнеса.

     


      Рисунок 7. Количество действующих субъектов МСБ, объем выпускаемой продукции и количество рабочих мест по субъектности бизнеса за 2023 год

      Источник: Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

      Таким образом, для достижения максимального эффекта с точки зрения создаваемых рабочих мест и увеличения объемов выпускаемой продукции ДО АО "НУХ "Байтерек" в направлении поддержки бизнеса в сегменте ММСП будет ориентировать финансовые инструменты поддержки в большей степени на суб-сегменты микро и малого бизнеса.

      Кроме того, уровень маржинальности в отраслях, где создаются и развиваются ММСП, зачастую ненамного превышает ставку кредитования, то есть возможности роста и развития бизнеса за счет заемных средств сильно ограничены.

      Для этого Даму продолжит осуществлять поддержку микро-, малого бизнеса через обусловленное размещение средств БВУ, субсидирование процентной ставки (с постепенным снижением объема поддержки), гарантирование кредитов БВУ и микрофинансовые организации, в т.ч. посредством апексных механизмов.

      Так, в 2025 году будет увеличен уставный капитал АО "НУХ "Байтерек" для последующего увеличения уставного капитала АО "ФРП "Даму" на сумму 300 млрд тенге с целью поддержки МСБ в отраслях обрабатывающей промышленности, туризма, медицины, транспорта и логистики, складирования, АПК (переработка) и образования путем обусловленного размещения средств в БВУ с последующим кредитованием субъектов МСБ.

      При оказании ДО АО "НУХ "Байтерек" финансовых мер поддержки ММСП будут предусмотрены механизмы встречных обязательств со стороны поддерживаемых предприятий по повышению своей социально-экономической эффективности.

      При этом в соответствии с Концепцией развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы отбор проектов для предоставления поддержки будет осуществляться с учетом увеличения производительности труда, модернизации и расширения производства, а также эффективности реализуемых проектов.

      Также в целях поддержки МСБ АО "НУХ "Байтерек" будут приняты меры по:

      стимулированию крупных предприятий к сотрудничеству с МСБ путем их поддержки в цепочках поставок;

      проактивной работе с регионами по развитию МСБ;

      созданию гарантийного фонда в лице АО "ФРП "Даму", как основного оператора инструмента гарантирования в стране. Это позволит снизить нагрузку на государственный бюджет за счет привлечения средств из дополнительных источников финансирования.

      Расширение инструмента гарантирования сыграет положительную роль в увеличении и стимулировании кредитования реального сектора экономики в части принятия мер по увеличению кредитования со стороны БВУ проектов предпринимательства, а также исполнения другого поручения Главы государства по поэтапному переходу от нерыночных механизмов, в том числе субсидирования, к гарантированию и другим мерам нефинансовой поддержки;

      стимулированию субъектов микро и малого предпринимательства для перехода в средний бизнес;

      поддержке эффективных проектов, направленных на импортозамещение, повышение производительности труда и экспортоориентированные проекты.

Параграф 3. Повышение экспортного потенциала

      Повышение экспортного потенциала реализуется Национальным институтом развития в области развития и продвижения несырьевого экспорта в соответствии с Законом Республики Казахстан от 27 декабря 2021 года № 86-VIІ "О промышленной политике" – ЭКА.

      В Послании Главы государства от 1 сентября 2023 года "Экономический курс Справедливого Казахстана" была обозначена важность создания на базе ЭКА полноценного института продвижения экспорта, в рамках которого будут консолидированы необходимые инструменты государственной поддержки.

      В целях реализации задач Национального плана развития Республики Казахстан до 2029 года, направленных на поддержку перспективных экспортоориентированных проектов казахстанских производителей несырьевых товаров и поставщиков услуг на внешних рынках и усиление их конкурентоспособности, а также во исполнение поручения Премьер-Министра Республики Казахстан от 3 августа 2024 года № 12-18/Б-1489лп, предусмотрено увеличение уставного капитала АО "НУХ "Байтерек" с последующим увеличением уставного капитала ЭКА на 100 млрд тенге в 2025–2026 годах (на 50 млрд тенге в 2025 году и 50 млрд тенге в 2026 году) .

      Дополнительно запланировано повышение лимита государственных гарантий по поддержке экспорта на 200 млрд тенге в 2025 году и на 250 млрд тенге в 2026 году. Эти меры способствуют увеличению страховой емкости ЭКА до уровня более 0,9 трлн тенге в 2025 году и более 1,2 трлн тенге в 2026 году, что позволит усилить объем экспортно-торгового и предэкспортного финансирования экспортеров обрабатывающей промышленности более чем в 2,5 раза.

      Так, инструмент предэкспортного финансирования позволяет экспортерам закупать сырье, модернизировать производство и обеспечивать исполнение экспортных контрактов.

      В свою очередь, инструмент экспортно-торгового финансирования снижает финансовые риски для зарубежных покупателей казахстанской продукции, что делает экспортируемые товары более конкурентоспособными.

      Для увеличения объема экспортной поддержки по вышеизложенным инструментам планируются расширение сети зарубежных и казахстанских банков-партнеров, усиление сотрудничества с Банком Развития Казахстана.

      Также увеличение страховой емкости позволит ЭКА усилить поддержку несырьевого экспорта посредством инструментов страхования (перестрахования) и гарантийного обеспечения экспортных операций. Для диверсификации портфеля страховых обязательств акцент будет сделан на увеличении доли продуктов страхования экспортных поставок, в том числе за счет расширения инструмента страхования краткосрочной дебиторской задолженности.

      В целях дальнейшего роста объемов экспорта ЭКА планирует развитие страхования кредитных организаций при финансировании иностранных контрагентов. Этот инструмент будет стимулировать зарубежных покупателей к приобретению продукции казахстанского производства, способствуя увеличению доли отечественных товаров на международных рынках.

      Дополнительно предусмотрена адаптация страховых инструментов для портфельного страхования займов экспортоориентированных субъектов малого и среднего бизнеса в банках второго уровня. Также будет введен упрощенный андеррайтинг по совместным проектам с БРК, соответствующим установленным критериям.

      Для снижения концентрации страховых рисков, связанных с ростом поддержки экспортеров, в 2025 году планируется увеличение объемов исходящего перестрахования в 2 раза. Это позволит снизить риски для группы компаний холдинга и укрепить устойчивость системы страховой поддержки экспортеров.

      Кроме того, АО "НУХ "Байтерек" для повышения количества новых экспортеров будет продолжено оказание пакетной поддержки с целью взращивания экспортеров (ЭКА, QIC, БРК, АКК, Даму) с концентрацией в холдинге всех инструментов поддержки экспортеров.

Параграф 4. Развитие АПК

      АО "НУХ "Байтерек" с 2021 года предусматривает развитие сельского хозяйства в рамках задач, обозначенных в Концепции развития АПК Республики Казахстан на 2021-2030 годы.

      Холдингом будет продолжено финансирование инвестиционных проектов в АПК с приоритетом на решении задач по снижению импортозависимости и стабилизации цен. Для этого будут финансироваться проекты по производству и переработке сельхозпродукции, рыбы и производству продуктов питания, по внедрению систем орошения, производству овощей в закрытом грунте, развитию производственно-сбытовой инфраструктуры, поддержке кормопроизводства.

      В соответствии с поручением Главы государства холдингом будет продолжена работа по льготному кредитованию весенне-полевых и уборочных работ, на пополнение оборотных средств с применением инструментов гарантирования.

      Для ускорения темпов обновления машинно-тракторного парка холдингом и его дочерними организациями будут увеличены объемы доступного лизингового финансирования.

1. Текущая ситуация в АПК

      Объемы валового выпуска продукции (за исключением услуг) сельского хозяйства (во всех категориях хозяйств) Казахстана с 2012 года устойчиво растут.

       

     


       Рисунок 8. Динамика производства в сельском хозяйстве, млрд тенге

      Источник: Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

      Несмотря на положительные тенденции в отрасли, сельское хозяйство Казахстана характеризуется рядом проблем:

      1) низкая производительность труда обусловлена невысокой урожайностью сельскохозяйственных культур и продуктивностью сельскохозяйственных животных, использованием устаревших трудозатратных технологий, слабой инновационной активностью субъектов отрасли;

      2) высокий уровень износа сельскохозяйственной техники;

      3) мелкотоварность производства в АПК (в 2024 году 44 % скота, 61 % коровьего молока, 40 % картофеля, 56 % помидоров и 55 % огурцов было произведено в личных подсобных хозяйствах);

      4) высокая импортозависимость по основным видам фруктов, а также овощей в межсезонье вследствие нехватки современных мощностей хранения и объемов производства в тепличных хозяйствах;

      5) низкий удельный вес племенного поголовья в общем поголовье сельскохозяйственных животных, концентрация основного поголовья скота в хозяйствах населения, несоответствие объемов кормопроизводства потребностям животноводства.

      В перерабатывающей промышленности наблюдается устойчивый ежегодный рост объемов производства продуктов питания.

       

     


       

      Рисунок 9. Производство продуктов питания, в млрд тенге

      Источник: Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

       

      Росту отрасли способствуют меры поддержки, реализуемые через правительственные программы развития, что повлияло на рост инвестиций в основной капитал в 2024 году в 6,6 раза с 2013 года (с 139,6 млрд тенге до 919 млрд тенге).

      Пищевая промышленность Казахстана характеризуется ростом конкуренции с производителями из стран Евразийского экономического союза. При этом отрицательно на конкурентоспособность отечественных производителей продуктов питания влияют нехватка качественного сырья, неразвитость инфраструктуры, устаревшее оборудование, недостаток оборотных средств.

      В стране наблюдается высокая доля импорта по таким видам продукции, как колбасные изделия – 40,8 %, мясные консервы – 47,4%, растительные масла – 17,2 %, плодовоовощные консервы – 86,1% и мясо птицы – 27,5%. Также высок уровень импортозависимости по сыру и творогу – 49,7%, сухому молоку – 80,8 %.

2. Поддержка сельхозтоваропроизводителей, как драйвер развития отрасли

      Основной категорией потребителей услуг АО "НУХ "Байтерек" в области АПК являются крестьянские и фермерские хозяйства, сельскохозяйственные предприятия.

      Всего по состоянию на начало 2025 года кредитный портфель АКК и КАФ состоит из более чем 78,3 тыс. конечных заемщиков.

     


      * данные БВУ без учета фондирования от АО "НУХ "КазАгро", АКК

      Рисунок 10. Объем кредитования сельского хозяйства АКК (в т.ч. КАФ) и БВУ, в млрд тенге

      Источник: Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан и План мероприятий АО "НУХ "Байтерек", АО "НУХ "КазАгро"

      Рост финансирования сельского хозяйства со стороны БВУ сдерживается консервативной оценкой отраслевых рисков, низкой ликвидностью залогового обеспечения в сельской местности, нехваткой источников долгосрочного фондирования в тенге, требуемых для финансирования проектов с длительным сроком окупаемости.

      В 2024 году впервые был применен механизм субсидирования купонного вознаграждения по облигациям АКК и КАФ, что позволило привлечь рыночные средства и обеспечить выдачу кредитов и лизинга по фиксированной для заемщика льготной ставке. Кроме того, по кредитам АКК был внедрен механизм гарантирования через Даму, что позволило значительно увеличить доступность финансирования для субъектов АПК, не имеющих достаточного залогового обеспечения.

      В 2025 году будет увеличен уставный капитал АО "НУХ "Байтерек" для последующего увеличения уставного капитала АО "Аграрная кредитная корпорация" на сумму 200 млрд тенге с целью развития внутреннего производства, снижения импорта и развития экспортного потенциала АПК. В соответствии с потребностью отраслей АПК в реализации инвестиционных проектов и пополнении оборотных средств в 2026-2033 годах будут выделяться дополнительные бюджетные средства для увеличения уставного капитала АКК и в виде бюджетных кредитов.

      Вместе с тем со стороны АКК продолжится финансирование инвестиционных проектов по приоритетным инвестиционным направлениям: по производству и переработке сельхозпродукции, рыбы и производству продуктов питания, внедрению систем орошения, производству овощей в закрытом грунте, развитию производственно-сбытовой инфраструктуры, поддержке кормопроизводства, приобретению сельскохозяйственной техники и оборудования.

      Работа по автоматизации бизнес процессов АКК будет продолжена в соответствии с лучшими практиками и стандартами финансового обслуживания.

      Согласно Посланию Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2023 года "Экономический курс Справедливого Казахстана", для повышения эффективности агропромышленного комплекса необходимо довести ежегодный уровень обновления парка сельхозтехники до 8–10%. Для исполнения поручения будут увеличиваться объемы финансирования лизинга сельхозтехники по программам КАФ.

      Планируемое увеличение финансирования сельского хозяйства и рост объемов производства зерновых культур создают дополнительные логистические нагрузки, требуют расширения возможностей для хранения зерна и более оперативной работы с экспортными контрактами. В условиях ограниченного внутреннего потребления и растущего объема ежегодных остатков (по итогам 2024 года 4,6 млн тонн, +78% к показателю 2023г.) это окажет давление на внутренний рынок и приведет к снижению цен на зерно, что негативно скажется на доходах СХТП.

      Учитывая изложенное, будет рассмотрена возможность создания специализированного торгового фонда при QIC, ориентированного на консолидацию ключевых игроков рынка растениеводства и развитие международной экспортной торговли казахстанской продукцией на рыночных условиях, с обеспечением СХТП стабильного и приемлемого уровня доходности.

      Такой фонд может стать платформой для объединения ведущих трейдеров, определяющих ценообразование на внутреннем рынке, с возможностью их участия как финансовыми средствами, так и материальными активами (вагонный парк, складские терминалы и другое имущество).

      В целях реализации экспортного потенциала АПК будет рассмотрена возможность распространения программы поддержки АО "ЭКА" на экспортеров сельскохозяйственной продукции.

Глава 6. Стратегическое направление деятельности № 2 – Развитие экосистемы долевого финансирования

Параграф 1. Развитие рынка долевого финансирования

      QIC является фондом фондов инвестиций и осуществляет инвестиции в фонды прямых инвестиций (включая кэптивные ФПИ), которые представляют собой высокорискованный класс активов с высокой вероятностью обесценения и утраты. Существенная волатильность справедливой стоимости таких активов оказывает значительное влияние на финансовые результаты, что может привести как к формированию высокого дохода, так и к значительным убыткам.

      Высокий уровень рисков инвестирования в ФПИ обусловлен применяемыми ими инструментами финансирования, включая инвестиции в уставный/акционерный капитал портфельных компаний, смешанное и долговое финансирование, в том числе мезонинные и субординированные займы. Применение таких инструментов, несмотря на их потенциальную доходность, требует глубокой экспертизы и строгого соблюдения норм действующего законодательства, а также внутренних регламентов общества, ФПИ и управляющих компаний.

      Ключевой вехой в развитии QIC должна стать трансформация его кэптивных управляющих компаний и фондов, предполагающая формирование подхода корпоративного финансирования с фокусом на ограниченное число крупных и качественных сделок, глубокую отраслевую специализацию, индивидуальный подход к структурированию и активное участие в управлении портфельными компаниями. При этом фокус будет ориентирован на работу со средним и крупным бизнесом, обладающим высоким потенциалом роста, масштабирования и влияния на развитие экономики.

      Планируется довести долю долевого финансирования до уровня не менее 70% от годового объема инвестиций. Это позволит QIC эффективно привлекать партнерские инвестиции, формировать собственный капитал проектов и обеспечивать их дальнейшее кредитное финансирование через другие институты холдинга и БВУ. Этот шаг укрепит роль QIC в развитии предпринимательства и создании устойчивой инвестиционной экосистемы холдинга.

      Иностранные инвестиции имеют стратегическое значение для экономики Казахстана, выступая ключевым источником капитализации, модернизации инфраструктуры и внедрения передовых технологий. Эффективное привлечение и использование иностранных инвестиций способствуют созданию новых рабочих мест и развитию инновационных предприятий с высокой добавленной стоимостью.

      По итогам 9 месяцев 2024 года валовой приток прямых иностранных инвестиций составил 12,7 млрд долл. США, что на 35,7 % ниже уровня аналогичного периода 2023 года. Несмотря на общее снижение, отдельные секторы продемонстрировали положительную динамику. Так, инвестиции в оптовую и розничную торговлю выросли на 10,7 %, достигнув 4,2 млрд долл. США. В секторе информации и связи отмечен рост на 7,4 % – до 343,9 млн долл. США, сектор электро- и теплоснабжения привлекли 228,9 млн долл. США, увеличившись на 46,1 %, а инвестиции в водоснабжение и водоотведение составили 11,1 млн долл. США, что на 40,7 % больше по сравнению с прошлым годом.

     


      Рисунок 11. Прямые иностранные инвестиции в Республику Казахстан, 2013 – 9 месяцев 2024 годы

      Источник: НБ РК

      QIC является единственным участником рынка прямых инвестиций (далее – ПИ) в группе компаний АО "НУХ "Байтерек", чья миссия — привлечение ПИ и содействие устойчивому экономическому развитию Казахстана посредством долевого финансирования через фонды прямых инвестиций (далее – ФПИ).

      QIC осуществляет инвестиции и управление ФПИ в сотрудничестве с международными институциональными инвесторами, суверенными фондами и международными финансовыми организациями, нацеливаясь на дальнейший рост и повышение конкурентоспособности. QIC через ФПИ оказывает поддержку компаниям, соответствующим приоритетным направлениям государственной экономической политики.

      Другим важным направлением деятельности является участие в фондах прямых инвестиций под управлением международных управляющих компаний в партнерстве с ведущими игроками рынка. Это является стратегически обоснованным шагом, который позволит не только привлечь дополнительные прямые иностранные инвестиции, но и способствовать трансферту передовых технологий, а также внедрению лучших мировых практик управления капиталом в Казахстане. Такой подход усилит интеграцию национальной экономики в глобальные рынки и повысит конкурентоспособность отечественного бизнеса.

      Инвестиционный фокус QIC направлен на поддержку среднего и крупного бизнеса с высоким потенциалом роста, масштабирования и экспортоориентированности. Применение кластерного подхода к финансированию позволяет сосредоточить ресурсы в стратегически важных отраслях, ускоряя их развитие и создавая синергетический эффект между участниками рынка.

      Одновременно с этим происходит переход от льготных механизмов финансирования к рыночным условиям, что способствует повышению устойчивости портфельных компаний и делает их более привлекательными для международных инвесторов.

      Комплексный подход QIC формирует долгосрочную, конкурентоспособную инвестиционную среду, открывая новые возможности для привлечения капитала и реализации масштабных инициатив.

      В рамках содействия устойчивому экономическому развитию Казахстана QIC использует потенциал прямых инвестиций для формирования лидирующих на рынке компаний, способствующих экономической диверсификации страны. QIC фокусируется на поддержке среднего и крупного бизнеса с высоким потенциалом роста на региональном рынке и значительным экспортным потенциалом, а также способствует развитию устойчивых компаний, внедряющих признанные экологические, социальные и управленческие стандарты (ESG).

      По состоянию на конец 2024 года количество фондов прямых инвестиций с участием QIC достигло 18, с совокупным объемом средств под управлением 1,9 млрд долл. США.

      Дальнейшее развитие рынка ПИ в стране способствует повышению инвестиционной привлекательности Казахстана, получению доступа к капиталу, имеющемуся на глобальном рынке ПИ, и позволит создать лидирующие компании на рынке, которые в свою очередь смогут в дальнейшем способствовать экономической диверсификации.

Параграф 2. Развитие кэптивных управляющих компаний

      Современные квазигосударственные ФПИ стремятся к переходу на рыночную структуру управления, что способствует их устойчивости, повышает привлекательность для внешних инвесторов и открывает новые возможности для эффективного управления активами. Такой подход позволяет масштабировать деятельность, усиливая позиции на рынке и закрепляя статус ведущего игрока в сфере инвестиций.

      В рамках трансформации реализуется переход от закрытых корпоративных структур к модели управляющих компаний, которые привлекают капитал от сторонних инвесторов. Эта эволюция обеспечивает диверсификацию активов, снижает инвестиционные риски и делает модель управления более устойчивой.

      Кроме того, переход к лучшей международной практике управления фондами прямых инвестиций позволяет внедрять передовые практики, привлекать капитал от внешних инвесторов и повышать уровень профессионального управления активами. Это способствует созданию конкурентоспособной инвестиционной экосистемы, способной эффективно работать в долгосрочной перспективе и соответствовать международным стандартам.

Параграф 3. Развитие рынка венчурного финансирования

      Венчурное финансирование – это инструмент финансирования в форме прямых инвестиций, которое предоставляется фирмами или фондами венчурного капитала стартапам, компаниям, находящимся на ранней стадии развития, и развивающимся компаниям, которые обладают высоким потенциалом роста или продемонстрировали высокие темпы роста.

      В 2024 году по оценкам общий объем венчурного финансирования в мире составил около 368,3 млрд долл. США, что на 5 % превышает показатель 2023 года (349,4 млрд долл. США).

      Американский рынок продолжает доминировать, на него пришлось 57 % глобального объема венчурного финансирования — порядка 209 млрд долл. США, что на 29 % выше уровня 2023 года. В то же время в Европе наблюдалось сокращение венчурных вложений на 8 % — с 67,6 млрд до 62,4 млрд долл. США, а в Азиатско-Тихоокеанском регионе объем инвестиций уменьшился до 78,8 млрд долл. США.

      IV квартал 2024 года стал рекордным за последние полтора года по объему венчурных инвестиций во многом благодаря высокому интересу к технологиям искусственного интеллекта. AI-сектор привлек значительную долю инвестиций, превысив 32 млрд долл. США.

      Венчурные инвестиции остаются важнейшим драйвером долгосрочного экономического роста. За последние 50 лет половина американских компаний, вышедших на IPO, развивалась при поддержке венчурного капитала, а 8 из 10 крупнейших компаний США по рыночной капитализации в разные периоды своего становления получали венчурное финансирование.

      В мировой практике венчурный бизнес является основным источником финансирования в инновационные разработки и коммерциализацию технологий. При этом ключевую роль в развитии рынка венчурного капитала в мире на первых этапах осуществляет государство через софинансирование венчурных фондов, предоставление льгот и снижение налогового бремени для инновационных фирм и венчурных предприятий.

      QIC, как фонд фондов, имеет возможность сотрудничества с глобальными венчурными фондами, что поможет в дальнейшем повысить привлекательность казахстанских проектов на глобальном рынке. QIC будет участвовать в развитии сегмента венчурного финансирования с фокусом на инвестиции в ранних стадиях и стадиях роста.

      В рамках развития направления венчурного финансирования QIC выступит в качестве оператора программы софинансирования частных венчурных фондов, будет обеспечивать их сопровождение, содействовать распространению стандартов, лучших практик и аналитических обзоров деятельности профессиональных участников венчурного рынка для обеспечения постепенной интеграции в глобальную экосистему инноваций.

      Это будет достигнуто путем создания и участия в венчурных фондах, развития венчурного подразделения QIC – компании BGlobal Ventures в качестве управляющей компании с созданием и развитием венчурных фондов, ориентированных на финансирование технологических стартапов на ранних стадиях от предпосевного раунда до раунда A и последующих этапов. Также предусмотрены проведение образовательных программ для всех субъектов венчурной экосистемы и активное участие в мероприятиях, направленных на популяризацию венчурного финансирования.

Параграф 4. Развитие рынка стрессовых активов

      В соответствии с поручением Президента Республики Казахстан, озвученным на заключительном заседании Государственной комиссии по чрезвычайному положению от 11 мая 2020 года, необходимо создание цивилизованного рынка неработающих активов.

      Рынок стрессовых активов в Казахстане не имеет активных участников в лице специализированных управляющих фондов. Тем не менее, размер рынка стрессовых активов значительно большой и обладает высоким потенциалом для развития. В основном он представлен коммерческими банками и государственными фондами.

      Рынок стрессовых активов Казахстана проходит этап активной трансформации, направленной на снижение уровня проблемных активов, повышение прозрачности сделок и вовлечение новых инвесторов. Государственная поддержка, цифровизация и привлечение частного капитала играют ключевую роль в его развитии. По состоянию на июль 2024 года объем стрессовых активов в Казахстане оценивался в 3,2 трлн тенге, что значительно ниже показателя 2017 года в 7,7 трлн тенге.

      С целью привлечения частных инвесторов на этот рынок законодательно предусмотрено расширение списка покупателей стрессовых активов путем включения частных инвесторов, в том числе нерезидентов. Это создает рыночный механизм очистки балансов банков от неработающих кредитов, а также обеспечивает доступ на рынок стрессовых активов новых инвесторов, включая международных.

      Однако стоит отметить, что на данный момент рынок стрессовых активов нуждается в хорошо продуманной нормативной базе, инфраструктуре по восстановлению неработающих займов и структурированной методологии в отношении коммерческих условий для улучшения сотрудничества между государственными фондами и БВУ.

      В целях развития рынка стрессовых активов QIC будет участвовать в фондах с инвестиционным мандатом инвестирования в стрессовые активы, а именно в компании, которые испытывают проблемы с ликвидностью и нуждаются в дополнительном капитале для реструктуризации и осуществления операционных изменений. Для эффективного управления доступным капиталом средств, выделенных для инвестирования в данный сегмент, QIC планирует привлекать независимых и опытных управляющих партнеров, которые будут инвестировать в компании с надежной бизнес-моделью и существенной внутренней стоимостью (intrinsic value).

Глава 7. Стратегическое направление деятельности № 3 – Обеспечение населения жильем

      Деятельность АО "НУХ "Байтерек" по повышению доступности жилья реализуется ДО - Отбасы банк и КЖК, которые в рамках Концепции развития жилищно-коммунальной инфраструктуры (далее - Концепция) и Национального проекта "Модернизация энергетического и коммунального секторов" оказывают поддержку в виде:

      1) финансирования проектов через выкуп облигаций МИО:

      строительства и/или приобретения социального жилья для очередников МИО;

      реновации жилищного фонда;

      приобретения жилья для его последующего предоставления в аренду с правом приватизации очередникам МИО;

      строительства и модернизации инженерно-коммуникационной инфраструктуры.

      2) субсидирования кредитов частных застройщиков;

      3) гарантирования долевого жилищного строительства, в том числе по проектам индивидуального и малоэтажного строительства и проектам реновации жилья;

      4) финансирования градостроительных инвестиционных проектов, индивидуального и малоэтажного жилищного строительства в регионах;

      5) приобретения арендного жилья и управления фондом арендного жилья;

      6) выдачи займов для покупки жилья и субсидирования арендной платы;

      7) мастер-планирования территорий;

      8) развития рыночных ипотечных инструментов;

      9) осуществления функции по постановке на учет, ведению и распределению жилища.

      Ввиду зависимости роста экономики Казахстана от урбанизации населения в будущем повышение доступности жилья является одним из ключевых направлений развития экономики. Доступность жилья наряду с занятостью населения является главным фактором для успешной реализации реального экономического роста страны.

      Доступность жилья состоит из совокупности факторов, влияющих на спрос и предложение. Основными факторами, влияющими на спрос, являются доходы и объем сбережений населения, прирост населения, уровень урбанизации, скорость и объемы устаревания существующего жилищного фонда, а также стоимость и доступность ипотечного кредитования и аренды. На спрос также могут влиять качественные характеристики жилья – сопутствующая (социальная и транспортная) инфраструктура, географическое расположение, престижность района, качество застройки (планировка, этажность).

      На предложение (объем строительства) влияют себестоимость квадратного метра жилья и доступность финансирования (как долевого, так и долгового) для застройщика, новые технологии в строительстве, человеческий капитал (наличие квалифицированных специалистов, перебои в доступности необходимого количества квалифицированных кадров, обучение и преемственность), макроэкономические тренды, привлекательность альтернативных проектов (коммерческие, социальные, инфраструктурные), структура и характеристика индустрии (количество игроков, распределение ролей, наличие иностранных участников).

      Все это обуславливает необходимость разработки комплексного подхода в жилищном строительстве с необходимой социальной и коммерческой инфраструктурой для населения.

      Основные вызовы по обеспечению населения жильем, с которыми продолжит работу холдинг:

      1. Увеличение жилищного фонда

      За последние 10 лет (2015-2024 годы) численность населения Казахстана увеличилась на 14,6% и на конец 2024 года составила 20,3 млн человек. За аналогичный период обеспеченность жильем выросла на 16,6% (+3,5 кв. м), с 21 кв. м до 24,5 кв. м на одного проживающего человека.

      По стандартам ООН норма площади жилья на 1 одного человека должна соответствовать 30 кв. м. По состоянию на конец 2024 года данная норма в среднем по Казахстану составляет 24,5 кв. м.

      Для достижения вышеуказанной нормы ООН в среднем требуется увеличить жилищный фонд на 23 %.

      С целью увеличения жилищного фонда будут совершенствоваться инструменты Единого оператора жилищного строительства.

      Также необходимо учитывать высокую степень изношенности инженерной инфраструктуры (до 80 % в некоторых регионах), что сдерживает частных застройщиков самостоятельной от комплексной застройки территорий для граждан, в связи с чем КЖК с целью увеличения объемов строительства и создания комфортной городской среды будет увеличивать финансирование проектов комплексной застройки на условиях срочности и возвратности.

      КЖК будет проведен комплекс мер по финансированию строительства и модернизации инженерно-коммуникационной инфраструктуры согласно Национальному проекту "Модернизация энергетического и коммунального секторов" для обеспечения достаточной инфраструктурой жилых комплексов и повышения качества жизни.

      На базе КЖК будет функционировать центр компетенций по развитию территорий, который будет обеспечивать анализ и поддержку в области планирования и реализации проектов по строительству и развитию территорий, а также принимать участие в совершенствовании нормативно-правовой среды для повышения качества градостроительных проектов и внедрять стандарты комплексного развития территорий, в том числе путем разработки индекса качества городской среды.

      2. Содействие в увеличении финансовой доступности жилья для населения

      В 2024 году продолжился рост цен на недвижимость: новое жилье подорожало на 1,1% – до 500 198 тенге за кв. м, а вторичное – на 4,4% – до 516 203 тенге за кв. м. Арендная плата за благоустроенное жилье в 2024 году уменьшилась на 6% по сравнению с предыдущим годом и составила 4 565 тенге за кв. м.

      При этом доходы населения в номинальном выражении за 2024 год выросли на 10,5%, а в реальном выражении только на 1,8%.

      В связи с чем доступность жилья, рассчитанная как отношение номинального дохода на душу населения к стоимости одного квадратного метра жилья, составила 0,44 кв. м.

     


      Рисунок 12. Доступность жилья

      Источник: Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

      С целью поддержания платежеспособного спроса населения реализуется ряд ипотечных программ, позволяющих гражданам с различными уровнями доходов решить жилищные вопросы.

      Совокупный объем портфеля ипотечных кредитов по состоянию на 1 января 2025 года достиг 6,7 трлн тенге, из них в рамках ипотечных программ "7-20-25" предоставлены ипотечные жилищные займы на 1,1 трлн тенге, по системе жилищных строительных сбережений на 3,5 трлн тенге.

      В рамках государственных мер поддержки жилищные условия улучшили 149,8 тыс. граждан, которым предоставлены льготные займы по условиям "2-10-20" ("Бақытты отбасы"), "5-10-20" (пилотный проект "Шаңырақ"), а также арендное и кредитное жилье местных исполнительных органов и субъектов квазигосударственного сектора.

      Однако по итогам проведенного анализа отсутствие рыночной ипотеки БВУ создает "неудовлетворенный спрос" (450-500 млрд тенге в год). Под риском дефолта могут оказаться проекты частных застройщиков на 30-35 тыс. квартир, в связи с чем Отбасы банк будет увеличивать собственные программы кредитования на строящееся жилье, обеспеченное гарантией КЖК, с ежегодным объемом 100 млрд тенге (с 2023 года).

      Также Отбасы банк будет внедрять новый ипотечный продукт по принципам исламского финансирования (исламская ипотека, исключающая процентный доход). Так, Отбасы банк в 2025 году подписал меморандум о развитии исламской финансовой индустрии в Казахстане с Союзом строителей Казахстана и ассоциацией исламских финансов и бизнеса. Партнерские отношения сторон и совместное сотрудничество будут способствовать развитию и продвижению инструментов исламского финансирования и исламской ипотеки в Казахстане.

      Кроме того, Отбасы банк рассмотрит возможность выхода на IPO, преследуя следующие цели:

      1) снижение доли государства в экономике: снижение доли участия государства в ипотечном рынке, демонстрация приверженности государства рыночным принципам;

      2) усиление уровня корпоративного управления:

      возможность привлечения иностранных независимых директоров, представляющих интересы миноритарных инвесторов;

      привлечение стратегических инвесторов и партнеров для дальнейшего роста и инноваций;

      3) снижение зависимости от заемных средств и госпремий:

      привлечение капитала позволит совершенствовать модель Отбасы банка и создавать новые финансовые инструменты;

      впоследствии IPO для Отбасы банка становится возможным планомерным отходом от государственных премий.

      Отбасы банк планируется выйти на рынок Центральной Азии через открытие дочерних организаций в Кыргызстане и Узбекистане, но не ограничиваясь.

      Это позволит экспортировать казахстанскую модель системы ЖСС для 43 млн населения соседних стран с растущим потенциалом рождаемости и экономического роста.

      3. Обеспечение жильем очередников

      Наиболее уязвимыми категориями населения Республики Казахстан являются граждане, состоящие на учете нуждающихся в жилище из государственного жилищного фонда или жилище, арендованном местным исполнительным органом в частном жилищном фонде (далее – очередники).

      На конец 2024 года численность очередников составила 653 246 человек. К концу 2033 года при сохранении среднего ежегодного темпа прироста 6,9 % их количество возрастет до 1 321 826 человек. Для обеспечения данного количества очередников жильем при норме 60 кв. м на одну семью за 10 лет потребуется построить 79,3 млн кв. м жилья или 7,9 млн кв. м жилья ежегодно.

      В рамках поддержки предложения холдинг в целях увеличения предложения доступного жилья для очередников обеспечит финансирование строительства и приобретения доступного жилья путем выкупа облигаций МИО в рамках Концепции.

      Холдинг продолжит предоставлять льготные кредиты для очередников в рамках правительственных программ в соответствии с выделенными средствами из бюджета. Для повышения обеспеченности населения жильем будет активно внедряться "лестница доступности жилья" в рамках целостности жилищной политики.

      С целью обеспечения жильем очередников условно можно разбить на три группы, сопоставляющие их уровень доходов с инструментами обеспечения жильем (лестница доступности жилья):

Доходы за вычетом расходов

Численность группы

Инструменты

До 2 прожиточных минимумов (81 134 тенге)

217 тыс. человек (35 %)

Арендное жилье МИО с правом приватизации

От 2 до 5 прожиточных минимумов

180 тыс. человек (29 %)

Арендное жилье МИО с правом приватизации

Свыше 5 прожиточных минимумов

224 тыс. человек (36 %)

Рыночная ипотека

      Таблица 5. Лестница доступности жилья.

      Решение жилищного вопроса возможно за счет инструментов КЖК с выкупом и арендного жилья МИО с правом приватизации, которые подходят для очередников с минимальным уровнем доходов (первая и вторая группа). Третья группа очередников может воспользоваться жилищными программами Отбасы банк.

      Кроме того, в целях институционализации и развития частного рынка арендного жилья КЖК будет совершенствовать стандарты арендного жилья (в 2023 году КЖК была разработана первая версия стандартов) и законодательство Республики Казахстан для создания институциональных условий развития REIT (инвестиционные фонды недвижимости, Real Estate Investment Trust), а также взаимодействовать с частными девелоперами.

      4. Повышение доли легального долевого строительства

      КЖК будет выстраивать экосистему для развития долевого строительства в Республике Казахстан. В 2024 году 67 % рынка (теневой рынок) многоквартирного жилья незаконно привлекали дольщиков путем заключения договоров бронирования/инвестирования, т.д. и без регистрации сделок.

      Для сокращения доли теневого рынка КЖК планирует реализовать ряд мероприятий:

      1) стимулирование предложения за счет снижения в 2 раза "входных" законодательных требований к застройщикам и проектам (опыт работы, реализованные площади и т.д.), при этом повысив ответственность за нарушение законодательных норм (усиление штрафных санкций, требований к рекламе строящихся объектов и т.д.);

      2) внедрение учета сделок по жилищно-строительным кооперативам, интеграция с единой нотариальной информационной системой, а также проработка вопроса перевода сделок, связанных с недвижимостью, в безналичный расчет.

Глава 8. Стратегические цели и задачи в рамках трех направлений деятельности

Параграф 1. Переход к "зеленой" и углеродно-нейтральной экономике

      Переход к "зеленой" и углеродно-нейтральной экономике – приоритетная стратегическая задача страны. Холдинг, как ключевой финансовый институт страны, играет важную роль в формировании национальной "зеленой" повестки и ее реализации.

      Документом первого уровня, регламентирующим "зеленый" транзит экономики Республики Казахстан, пришедшим на смену Концепции по переходу Республики Казахстан к "зеленой экономике", является Стратегия достижения углеродной нейтральности Республики Казахстан до 2060 года (далее – Стратегия), утвержденная Указом Президента Республики Казахстан от 2 февраля 2023 года № 121.

      Среднесрочные цели Стратегии – сокращение выбросов парниковых газов к 2030 году на 15 % относительно уровня выбросов 1990 года и доведение сокращения на 25 % при условии получения международной поддержки на декарбонизацию экономики.

      Достижение поставленной цели Стратегии будет обеспечено посредством комплексной реализации низкоуглеродной политики и применения секторальных (в энергетике, промышленности, сельском и лесном хозяйстве, управлении отходами) и сквозных подходов (справедливый переход, "зеленое" финансирование, научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы и образование, общественное сознание, международное сотрудничество, адаптация к изменению климата, система углеродного регулирования).

      При этом низкоуглеродная политика будет сопровождаться шагами по обеспечению благоприятного инвестиционного климата.

      Особое внимание будет уделено работе по постоянному привлечению и поддержке частных инвестиций (в том числе международных) в процесс декарбонизации.

      Политика по стимулированию "зеленых" инвестиций будет дополнена мерами по улучшению общей деловой среды и инвестиционного климата в Казахстане, принимая во внимание прозрачные критерии для "зеленых" инвестиций – ESG-критерии. При этом таксономия "зеленых" проектов должна четко определить с учетом международных подходов соответствующие показатели "экологичности" деятельности предприятий, такие как повышение энергоэффективности и энергосбережение, сокращение выбросов ПГ, адаптация к изменению климата.

      Казахстан продолжит взаимодействие с Центром климатических технологий и сети (Climate Technology Center and Network) при ООН и Зеленым климатическим фондом (Green Climate Fund).

      В соответствии с Экологическим кодексом Республики Казахстан одними из задач экологического законодательства являются поощрение и стимулирование государством привлечения "зеленых" инвестиций и широкое применение наилучших доступных техник, ресурсосберегающих технологий и практик, сокращение объемов и снижение уровня опасности образуемых отходов и эффективного управления ими, использование возобновляемых источников энергии, водосбережения, а также осуществление мер по повышению энергоэффективности, устойчивому использованию, восстановлению и воспроизводству природных ресурсов.

      Экономическое стимулирование деятельности, направленной на охрану окружающей среды, осуществляется в том числе посредством организации трансфера и адаптации "зеленых" технологий, содействия привлечению "зеленых" инвестиций, предоставления мер государственной поддержки в рамках "зеленого" финансирования на условиях и в порядке, установленных законами Республики Казахстан.

      Стимулирование привлечения инвестиций в "зеленые" проекты будет проводиться с учетом достижения Целей устойчивого развития ООН, декарбонизации и на основе продвижения принципов ESG при реализации проектов.

      Ключевым инструментом, позволяющим оценить эффективность внедрения ESG вопросов в деятельность компании, является ESG рейтинг. Более того, подобный рейтинг направлен на выявление рисков и возможностей компании для определения еҰ устойчивости в долгосрочном периоде.

      При этом следует отметить, что раскрытие информации в области устойчивого развития помогает демонстрировать прозрачность и эффективность управленческих процессов, что создает благоприятные условия для привлечения долгосрочных ресурсов.

      На основании вышеизложенного для холдинга приоритетными направлениями в области устойчивого развития и ESG являются:

      1. Получение/подтверждение международного ESG-рейтинга.

      Холдинг и его дочерние организации получают ESG-рейтинг с целью выявления сильных и слабых сторон в рамках внедрения принципов устойчивого развития и повышения уровня прозрачности раскрытия ESG информации. При этом холдинг и его дочерние организации по результатам полученного ESG-рейтинга разрабатывают мероприятия по его повышению.

      2. Содействие выполнению национальной повестки по низкоуглеродному развитию.

      Для реализации данного направления в холдинге разработаны критерии "зеленых"/устойчивых проектов с учетом международного опыта разработки подобных таксономий и ожиданий инвесторов. При этом в холдинге и его дочерних организациях формируется база "зеленых"/устойчивых проектов, а также рассчитывается доля финансирования подобных проектов.

      Кроме того, учитывая национальную повестку по сокращению выбросов парниковых газов, холдинг и его дочерние организации осуществляют расчет выбросов парниковых газов (Scope 1,2,3).

      3. Развитие инструментов устойчивого финансирования, отвечающих принципам ESG.

      В холдинге активно развиваются инструменты "зеленого/устойчивого" финансирования. холдинг и его дочерние организации на ежегодной основе прорабатывают вопрос по выпуску облигаций устойчивого развития.

      4. Повышение прозрачности в деятельности АО "НУХ "Байтерек" и его ДО.

      Учитывая высокую экономическую и социальную значимость деятельности институтов развития, холдинг стремиться к активному информированию целевых аудиторий о своей деятельности.

      Холдинг и его ДО раскрывают ESG информацию (экологическую и социальную информацию, а также информацию о корпоративном управлении) в виде отдельного ESG отчета/отчета об устойчивом развитии или в составе годового отчета в соответствии с принципами Международного стандарта по раскрытию информации Глобальной инициативы по отчетности (Global Reporting Initiative, GRI) и требованиями KASE по раскрытию информации в годовом отчете листинговых компаний.

      При этом холдинг и его дочерние организации стремятся соответствовать лучшим практикам раскрытия информации, ежегодно применяя новые стандарты по раскрытию нефинансовой информации. Так, холдинг и его дочерние организации раскрывают информацию в соответствии с МСФО S1 "Общие требования к раскрытию финансовой информации в области устойчивого развития" и МСФО S2 "Раскрытие информации, связанной с климатом". Эти стандарты требуют от организаций раскрывать информацию обо всех существенных рисках и возможностях, связанных с устойчивым развитием и климатом, которые могут повлиять на денежные потоки организации, способность обеспечить финансирование или стоимость капитала.

      Помимо этого, холдинг и его дочерние организации учитывают рекомендации Руководства по раскрытию ESG-информации для банков и других финансовых организаций, утвержденного Агентством Республики Казахстан по регулированию и развитию финансового рынка от 28 апреля 2023 года (Приказ № 291), в качестве руководства для подготовки раскрытия достоверной, полезной и сопоставимой ESG-информации.

      5. Формирование единой кадровой политики холдинга.

      Цель единой кадровой политики холдинга – обеспечение устойчивого развития холдинга и дочерних организаций через формирование высокопрофессионального, мотивированного и мобильного трудового капитала, способного адаптироваться к современным вызовам.

      Задачи единой кадровой политики с учетом мировых тенденций в HR:

      обеспечение холдинга и ДО кадрами, соответствующими целям и задачам холдинга;

      формирование команды профессионалов, обладающих гибкостью и навыками, необходимыми для работы в условиях глобальных изменений;

      реализация принципов инклюзивности и диверсификации, включая равные возможности для женщин, молодежи и работников с ограниченными возможностями;

      развитие компетенций работников с акцентом на цифровизацию;

      инвестирование в повышение цифровой грамотности работников, включая навыки работы с большими данными, аналитикой и ИИ;

      организация программ переквалификации (reskilling) и повышения квалификации (upskilling) для адаптации к быстро меняющимся условиям рынка труда;

      повышение вовлеченности и продуктивности персонала;

      создание гибридных моделей работы, обеспечивающих баланс между личной и профессиональной жизнью;

      внедрение инициатив, направленных на поддержку ментального и физического здоровья работников (well-being программы);

      укрепление связей с работниками через цифровые каналы коммуникации и корпоративные порталы;

      цифровизация HR-процессов для повышения эффективности;

      автоматизация процессов подбора, адаптации, обучения и оценки работников с использованием искусственного интеллекта и HR – аналитики;

      внедрение систем прогнозирования потребностей в персонале и оценки риска текучести кадров;

      совершенствование системы управления эффективностью;

      введение гибкой и прозрачной системы оценки эффективности, привязанной к достижению индивидуальных и командных целей с дифференцированным подходом в зависимости от специфики деятельности ДО;

      регулярная калибровка ключевых показателей эффективности (KPI) с учетом изменений бизнес-целей холдинга и ДО, пересмотром подходов к формированию карт;

      акцент на развитие культуры обратной связи и наставничества для повышения производительности;

      развитие корпоративной культуры, основанной на ESG-принципах;

      укрепление ценностей устойчивого развития, социальной ответственности и прозрачности в рамках холдинга и ДО;

      создание условий для участия работников в проектах ESG и формирование устойчивого корпоративного имиджа;

      интеграция ESG-принципов в повседневную работу работников через обучение, коммуникации и внутренние инициативы.

      Эти задачи адаптированы для достижения стратегических целей холдинга, повышения его конкурентоспособности на глобальном рынке и привлечения лучших специалистов.

      Также холдинг в своей деятельности учитывает поставленную в НПР-2029 задачу по укреплению института гендерного равенства.

      6. Содействие ответственным закупкам.

      При принятии решений относительно закупок холдинг и его ДО принимают во внимание экологические, социальные и этические характеристики закупаемых товаров, работ и услуг (далее – ТРУ), по возможности их интегрируя в практику закупок.

      АО "НУХ "Байтерек" и его ДО отдают предпочтение ТРУ, оказывающим минимальное воздействие на окружающую среду, в частности, рассматривают возможность приоритетного закупа товаров из экологичных материалов.

      АО "НУХ "Байтерек" и его ДО актуализируют типовые формы договоров о закупках товаров, работ и услуг с учетом принципов устойчивого развития.

      7. Управление ESG-рисками.

      АО "НУХ "Байтерек" и его ДО интегрируют ESG-риски в существующую систему управления рисками холдинга на основе лучшей международной практики. В этой связи на периодической основе ответственные работники проходят обучение по управлению данными рисками.

Параграф 2. Оптимизация портфеля функций ДО

      Для эффективного функционирования в трех стратегических направлениях деятельности (поддержка предпринимательства, развитие экосистемы долевого финансирования и обеспечение населения жильем) АО "НУХ "Байтерек" будет работать над оптимизацией портфеля функций ДО и определением их дальнейшего развития в перспективе до 2033 года. При этом АО "НУХ "Байтерек" будет ориентироваться на следующие критерии при формировании целевого портфеля функций:

      Отсутствие дублирования функций

      Дублирование функций внутри АО "НУХ "Байтерек", а также функций других организаций приводит к неясности в отношении разделения ответственности за результаты деятельности между соответствующими организациями. В случаях, где функции дублируются, – АО "НУХ "Байтерек" централизует функцию, как исключительную компетенцию одной из ДО АО "НУХ "Байтерек", либо сократит ее в среднесрочной или долгосрочной перспективе в рамках централизации функции в других государственных органах.

      Соответствие роли института развития

      АО "НУХ "Байтерек" является финансовым оператором концепций развития, при этом функции ДО АО "НУХ "Байтерек" должны соответствовать роли и миссии АО "НУХ "Байтерек".

      Соответствие принципам "YellowPages"

      Одной из приоритетных задач для Правительства Республики Казахстан является сокращение доли участия государства в экономике. В соответствии с данной задачей ДО АО "НУХ "Байтерек" не должны осуществлять функции, которые в достаточном объеме и уровне реализуются в частном секторе.

Параграф 3. Децентрализация функций управления с корпоративного центра на советы директоров и правления ДО

      Структура АО "НУХ "Байтерек" предполагает создание ценности корпоративным центром только в ограниченном наборе функций управления:

      1. Система управления рисками

      В частности, осуществляется управление консолидированными рисками на уровне портфеля в отношении валютного, кредитного и процентного рисков. Более того, консолидированный взгляд позволит более точно определять валютный и процентный дисбаланс между активами и пассивами АО "НУХ "Байтерек", своевременно управлять соответствующими рисками.

      Согласно действующей системе управления рисками, зарегламентированной отдельными документами АО "НУХ "Байтерек" (политика управления рисками, правила управления рисками и др.), все потенциальные угрозы, описания риска и их возможные последствия, мероприятия по предупреждению риска и реагированию компании в случае его наступления отражаются в регистре рисков, который актуализируется/пересматривается на постоянной основе.

      АО "НУХ "Байтерек" продолжит практику оценки ключевых рисков – кредитного, процентного и валютного риска путем проведения гипотетического стресс тестирования с учетом различных сценариев и оценки влияния изменения макроэкономических параметров на качество кредитного и казначейского портфеля, включая такие параметры как валютный курс, инфляция, рост ВВП страны и другие.

      Также будет продолжена работа по совершенствованию подходов к управлению рисками в сделках АО "НУХ "Байтерек" с целью минимизации вероятности финансовых потерь.

      В целях повышения уровня риск-культуры в АО "НУХ "Байтерек" на постоянной основе будет организовано обучение для работников по следующим направлениям:

      1) система управления рисками;

      2) управление операционными рисками;

      3) система внутреннего контроля.

      2. Взаимодействие с государственными органами

      Взаимодействие с государственными органами через корпоративный центр создает большую ценность за счет выполнения роли единого окна. Централизация позволит скоординированно отрабатывать запросы, поступающие по всей группе АО "НУХ "Байтерек".

      3. Система корпоративного управления

      Корпоративное управление строится на основах справедливости, честности, ответственности, прозрачности, профессионализма и компетентности. Система корпоративного управления предусматривает четкое разграничение полномочий и ответственности между органами, должностными лицами и работниками.

      АО "НУХ "Байтерек" в своей деятельности строго соблюдает основополагающие принципы корпоративного управления:

      1) принцип разграничения полномочий;

      2) принцип защиты прав и интересов единственного акционера;

      3) принцип эффективного управления Советом директоров и Правлением;

      4) принцип устойчивого развития;

      5) принцип управления рисками, внутреннего контроля и внутреннего аудита;

      6) принцип регулирования корпоративных конфликтов и конфликта интересов;

      7) принципы прозрачности и объективности раскрытия информации.

      Высший орган – единственный акционер, орган управления – Совет директоров, исполнительный орган – Правление.

      Система корпоративного управления АО "НУХ "Байтерек" обеспечивает:

      1) наличие четкой системы управления, разграниченных полномочий и процесса принятия решений, отсутствие дублирования функций и процессов;

      2) единые стандарты, политики и процессы, в том числе в части определения единых подходов к планированию, мониторингу и контролю, оценке результативности и применению корректирующих действий;

      3) доступ к качественной информации;

      4) надлежащее управление рисками;

      5) невмешательство в операционную деятельность ДО АО "НУХ "Байтерек".

      Одним из основных путей повышения экономической и операционной эффективности деятельности АО "НУХ "Байтерек" является совершенствование системы корпоративного управления через активное вовлечение в работу советов директоров, как стратегических органов, через которые АО "НУХ "Байтерек" осуществляет управление, выступая в качестве единственного акционера.

      При этом независимость директоров является важнейшим фактором эффективной работы Совета директоров в целях обеспечения прозрачности и открытости деятельности. Учитывая, исторически высокую долю участия государства будет рассмотрена целесообразность более широкого привлечения независимых директоров, являющихся зарубежными практиками и/или экспертами в своих областях.

      В соответствии с рекомендациями Всемирного банка холдингу будет проработан вопрос требований к независимым директорам в части повышения эффективности, подотчетности, а также независимой оценки их деятельности. Кроме того, важно стремится, чтобы количество независимых директоров в составе Совета директоров АО "НУХ "Байтерек" увеличивалось с целью снижения зависимости от политического влияния.

Параграф 4. Развитие новых компетенций и методов организации работы

      1. Развитие цифровых технологий

      Развитие цифровых технологий является одним из важнейших факторов, способствующих решению ключевых задач, приведенных в Плане развития АО "НУХ "Байтерек".

      В соответствии с Посланием Главы государства от 1 сентября 2023 года "Экономический курс Справедливого Казахстана" в целях операционной эффективности государственной поддержки, в том числе поручено осуществление масштабной цифровизации деятельности АО "НУХ "Байтерек".

      Для реализации целей и поставленных перед холдингом задач утверждена Стратегия цифровизации АО "НУХ "Байтерек" на 2024-2026 годы (далее – Стратегия цифровизации), в которой определены основные стратегические фокусы цифровой трансформации холдинга:

      управление данными и аналитика (BigData, AI);

      цифровизация процессов (Business-process);

      интеграция с компонентами "электронного правительства" (Govtech);

      внедрение продуктового подхода (Product Approach);

      развитие ИТ-услуг и информационно-коммуникационной инфраструктуры (Core IT);

      корпоративное управление цифровой трансформацией (Culture);

      информационная безопасность (Cybersecurity).

      Внутренние бизнес-процессы холдинга автоматизированы в bpm-системе. Преимущества автоматизации процессов холдинга в единой bpm-системе в существенном сокращении сроков исполнения процессов, исключении дублирования функций холдинга и обеспечении перехода на безбумажный документооборот внутри холдинга в целом. Для управления финансовыми активами в холдинге используются продукты 1С, на базе которых также автоматизированы бизнес-процессы холдинга.

      В целях предоставления коллегиальным органам холдинга и ДО информационного инструмента, позволяющего учесть весь спектр мнений, аккумулировать знания и коллективный опыт членов коллегиального органа, учесть интересы всех заинтересованных групп, представители которых входят в состав коллегиального органа, обеспечивающего удаленное участие в процедурах голосования и принятия решений в холдинге и ДО, оперативное принятие управленческих и стратегических решений с учетом безопасного доступа к информации в любое время и в любом месте, а также для повышения эффективности работы коллегиальных органов работает портал коллегиальных органов.

      Кроме того, работники группы компаний холдинга обмениваются информацией в корпоративном портале холдинга, позволяющем осуществлять одновременную совместную работу над документами, мгновенный обмен сообщениями, ведение проектных задач, проведение видеоконференций между сотрудниками и прочее. На портале реализованы модули самообслуживания, цифровой кабинет, новостной портал, база знаний.

      С целью эффективной реализации Стратегии цифровизации и ускорения темпов развития цифровизации в холдинге работает коллегиально консультативно-совещательный орган – Офис цифровизации, где рассматриваются вопросы цифровой трансформации, внедрения новых подходов цифровизации, создания и развития объектов информатизации и информационно-коммуникационных технологий, автоматизации и реинжиниринга существующих бизнес-процессов.

      АО "НУХ "Байтерек" определит приоритеты по цифровой трансформации, включающие в себя комплекс мероприятий по внедрению цифровых технологий, реинжинирингу и использованию данных.

      2. Совершенствование системы управления бизнес-процессами

      Управление бизнес-процессами – это концепция управления, связывающая стратегию развития/план развития и цели компании с ожиданиями и потребностями клиентов путем соответствующей организации сквозных процессов.

      Процессный подход в управлении компанией нацелен на гибкость и определенность в принятии эффективных управленческих решений и их реализации и выражается в формировании процессов таким образом, что решения, принимаемые в рамках процессов, механизмы их принятия, ответственные за принятие решений заблаговременно формализованы и предопределены.

      В целях качественного улучшения деятельности АО "НУХ "Байтерек" продолжается работа по совершенствованию системы управления бизнес-процессами. АО "НУХ "Байтерек" стремится к достижению следующих постановочных целей:

      1) скорость – сокращение времени на процессы: регламентация, автоматизация и временные ограничения;

      2) качество – прозрачность бизнес-процессов, регламентация и мониторинг;

      3) управление на основе показателей – контроль через показатели по затратам, времени и загрузке ресурсов;

      4) организационная гибкость – моделирование и перестройка процессов.

      3. Комплексная поддержка клиентов по принципу "одного окна"

      Для успешной реализации целей и задач АО "НУХ "Байтерек" внедряет принцип "одного окна" в предоставлении комплексных решений с использованием всех мер господдержки. Это подразумевает формирование комплексной поддержки на уровне АО "НУХ "Байтерек" путем развития Единого портала поддержки бизнеса "bgov.kz" как "единого окна" по предоставлению господдержки и услуг для бизнеса.

      Предоставление клиентам АО "НУХ "Байтерек" комплексной поддержки по принципу "одного окна" требует непрерывной работы по совершенствованию своей деятельности в части клиентоориентированности через повышение эффективности предоставляемых инструментов поддержки субъектам предпринимательства и населению в заданных государством приоритетных направлениях.

      На сегодняшний день на Bgov доступны 65 услуг дочерних организаций холдинга по 6 направлениям государственной поддержки: кредитование, субсидирование, лизинг, страхование, гарантирование и инвестирование.

      При этом непосредственная реализация и предоставление инструментов комплексной поддержки осуществляются на уровне ДО с ограниченной вовлеченностью со стороны АО "НУХ "Байтерек" в рамках администрирования процесса без привлечения дополнительных человеческих ресурсов.

      Реализация комплексной поддержки позволяет получить дополнительный синергетический эффект от работы институтов развития под эгидой АО "НУХ "Байтерек", как единого института развития.

      Результатом работы станет перевод всех инструментов поддержки в онлайн формат: подача заявки, статус рассмотрения, одобрение, предоставление необходимых документов, поддержка, консультация и другое.

      В качестве еще одного инструмента для упрощения процесса взаимодействия с холдингом и его ДО, предоставив клиентам единое окно для получения информации, консультаций и оперативного решения вопросов, запущен единый контакт-центр. Клиенты могут получить консультации по продуктам и услугам ДО и по использованию Bgov, а также актуальную информацию о программах поддержки бизнеса.

      4. Аналитический центр

      В настоящее время АО "НУХ "Байтерек" руководствуется приоритетами, обозначенными государством в рамках утвержденных программ поддержки и развития экономики, решений и поручений Правительства Республики Казахстан, других государственных органов.

      Благодаря наработанному опыту АО "НУХ "Байтерек" и его ДО имеют глубокое понимание потребностей клиентов, в частности, на основе институциональной памяти во всех стратегических направлениях деятельности АО "НУХ "Байтерек". Прямой контакт ДО АО "НУХ "Байтерек" с клиентами – получателями услуг позволяет получать актуальную информацию относительно существующих проблем и сложностей, текущих и будущих потребностей, а также необходимых инструментов и объемов поддержки со стороны институтов развития. АО "НУХ "Байтерек" может эффективно использовать доступ к данной информации и централизованно ее обрабатывать. В связи с этим основой аналитического центра будет являться централизованное хранилище данных, которое содержит в себе весь "наработанный опыт" холдинга в цифровом виде и будет доступно широкому кругу пользователей с учетом принципа соблюдения конфиденциальности информации, охраняемой законодательством Республики Казахстан.

      Динамичный процесс принятия решений по актуальным вопросам развития требует системных знаний, основанных на изучении и обобщении положительного опыта.

      Аналитический центр, основываясь на обработке Big Data со всей группы холдинга, позволит таргетировать поддержку для граждан и бизнес-предприятий, а также повысить эффективность деятельности АО "НУХ "Байтерек" и ДО через приятие data-driven решений.

      Основные задачи аналитического центра:

      1) определение приоритетов в поддержке развития экономики на основе концепций развития, а также расширенного анализа поддержанных проектов в разрезе регионов и секторов экономики;

      2) анализ инструментов поддержки АО "НУХ "Байтерек" и ДО на предмет их эффективности, актуальности и применимости, включая оптимизацию процессов;

      3) выработка предложений по новым решениям поддержки бизнеса и другие.

      Для реализации задач аналитического центра необходимы:

      1) повышение степени автоматизации ДО в части обработки данных;

      2) повышение квалификации работников АО "НУХ "Байтерек" и ДО, обеспечивающих деятельность аналитического центра, в сфере Big Data с приоритетом на реализацию проекта;

      3) оптимизация рутинных задач департаментов АО "НУХ "Байтерек" за счет пересмотра объема форм отчетности, отказа от ручной обработки форм Excel;

      4) интеграция с внешними источниками данных;

      5) перевод управленческой отчетности в интерактивные аналитические панели за счет автоматизации расчетов и визуализации показателей деятельности АО "НУХ "Байтерек".

      Вместе с тем для повышения производительности труда работников, сокращения времени принятия решений по заявкам бизнеса и дебюрократизации процесса предоставления государственной поддержки необходимо широкое применение искусственного интеллекта (далее – ИИ).

      Основные направления внедрения ИИ в деятельность холдинга:

      1. Виртуальные ассистенты и чат-боты для клиентской поддержки.

      Разработка и внедрение ИИ-ботов для автоматизации работы контакт-центров и клиентской поддержки. Чат-боты смогут отвечать на частые вопросы, решать типичные проблемы, направлять клиентов к нужному специалисту и собирать обратную связь.

      2. ИИ для аналитики и прогнозирования бизнеса.

      Внедрение предиктивной аналитики на основе машинного обучения для прогнозирования показателей, выявления аномалий в бизнесе и автоматизированного принятия решений.

      3. ИИ-ассистенты для автоматизации процессов.

      Использование ИИ-агентов для автоматизации рутинных задач работников, таких как обработка документов, организация встреч, написание отчетов.

      4. Автоматизация IT и DevOps с помощью ИИ.

      Применение ИИ-инструментов для генерации кода, автоматического тестирования и мониторинга IT-инфраструктуры.

Параграф 5. Стратегия управления внешним долгом АО "НУХ "Байтерек"

      1. Общие положения

      Целью настоящего раздела является определение основных целей и принципов заимствования и управления портфелем заимствования для привлечения АО НУХ "Байтерек" денежных ресурсов на оптимально возможных условиях (инструмент заимствования, его стоимость, срок, сумма, валюта) для последующего финансирования дочерних организаций холдинга с последующим финансированием инвестиционных проектов, экспортных операций, лизинговых сделок и организаций-лизингодателей, межбанковского кредитования, агропромышленного комплекса и других видов финансирования, осуществляемых в соответствии с уставной деятельностью.

      В своей деятельности холдинг осуществляет заимствование и регулирует предельный объем внешнего долга в соответствии с нормативными правовыми актами государственных органов и внутренними документами холдинга:

      приказ Министра национальной экономики Республики Казахстан от 18 сентября 2023 года №164 "Об утверждении Правил определения предельного объема внешнего долга квазигосударственного сектора", зарегистрирован в реестре государственной регистрации нормативных правовых актов Республики Казахстан 21 сентября 2023 года под № 33444;

      приказ Министра национальной экономики Республики Казахстан от 19 июня 2023 года № 117 "Об определении параметров финансовой устойчивости (коэффициентов) Банка Развития Казахстана, их пороговых значений и утверждении методики расчета пороговых значений параметров финансовой устойчивости (коэффициентов) Банка Развития Казахстана", зарегистрирован в реестре государственной регистрации нормативных правовых актов Республики Казахстан 19 июня 2023 года № 32845;

      Политика управления рисками АО НУХ "Байтерек" (протокол Совета директоров АО "НУХ "Байтерек" от 19 октября 2023 года № 07/23);

      Правила управления рисками АО "НУХ "Байтерек" (протокол Совета директоров АО "НУХ "Байтерек" от 27 мая 2021 года № 03/21);

      Правила заимствования АО "НУХ "Байтерек" и юридических лиц, более пятидесяти процентов голосующих акций (долей участия) которых прямо или косвенно принадлежат АО "НУХ "Байтерек" на праве собственности или доверительного управления (протокол Совета директоров АО "НУХ "Байтерек" от 26 сентября 2013 года № 08/13);

      План мероприятий АО "НУХ "Байтерек" на 2024-2028 годы (10 форма - структура заимствований и график погашения) (протокол Совета директоров АО "НУХ "Байтерек" от 23 ноября 2023 года № 08/23).

      2. Основные цели

      Стратегия управления внешним долгом (далее – Стратегия) представляет собой систему выработки долгосрочных целей, задач, принципов и мероприятий по управлению внешним долгом, определения механизма и условий их реализации через коэффициенты, характеризующие финансовую устойчивость холдинга.

      Основными целями Стратегии являются своевременное обслуживание внешнего долга с минимальными затратами, идентификация, хеджирование и предотвращение финансовых рисков на основе анализа и прогноза внутренних и внешних экономических факторов посредством оптимального выбора долговых методов и инструментов, долгосрочное планирование в условиях экономической нестабильности.

      3. Задачи и принципы

      текущее обслуживание внешнего долга и работа по снижению долговой нагрузки путем совершенствования структуры долга и улучшения профиля долговых выплат;

      повышение эффективности дальнейшего использования привлеченных средств;

      выработка обоснованной политики привлечения заемных ресурсов;

      усиление инвестиционного характера займов;

      определение приоритетов кредитной политики холдинга, обеспечения своевременного возврата предоставленных займов;

      поиск дополнительных источников погашения долга.

      Достижение целей Стратегии и ее задач основывается на принципах:

      безусловности – обеспечение точного и своевременного выполнения обязательств холдинга перед инвесторами и кредиторами без выставления дополнительных условий;

      единства долговой политики – обеспечение единого подхода в политике управления внешним долгом;

      согласованности – обеспечение максимально возможной гармонизации интересов кредиторов и целей поставленных перед холдингом;

      снижения рисков – выполнение всех необходимых действий, позволяющих снизить как риски кредитора, так и риски инвестора;

      оптимальности – создание такой структуры внешних займов, чтобы выполнение обязательств по ним было сопряжено с минимальными затратами и минимальным риском и оказывало наименьшее отрицательное влияние на деятельность холдинга;

      рациональности – максимально эффективное дальнейшее управление и размещение заемных средств;

      поддержания ликвидности – обеспечение движения денежных потоков таким образом, чтобы поступление средств (доходов) превышало соответствующее выбытие средств (расходы);

      открытости – предоставление достоверной, своевременной и полной информации о параметрах займов всем заинтересованным в ней пользователям;

      адекватного правового обеспечения при привлечении и размещении заемных средств.

      4. Управление рисками

      В рамках Стратегии риск представляет собой вероятность финансовых потерь в результате наступления определенных событий или совершения каких-либо действий, которые не могут быть заранее однозначно спрогнозированы.

      Анализ рисков внешнего долга должен согласовываться и принимать во внимание сдерживающие факторы макроэкономического развития и рынка долговых обязательств. Размеры погашения и обслуживания долга зависят от материализации следующих видов рисков:

      Процентный риск – связан с неустойчивостью стоимости обслуживания долга в результате неожиданных изменений рыночных процентных ставок.

      Валютный риск – вероятность валютных потерь в результате изменения курса валюты, которое может произойти в период между привлечением внешнего долга и фактическим производством расчетов по нему (выплата процентов и/или погашение основной суммы).

      Риск ликвидности определяется способностью (возможностью) своевременно и полностью обслуживать конкретные внешние долги.

      5. Мероприятия по управления внешним долгом:

      проведение холдингом адекватной и эффективной политики заимствования;

      установление целевых параметров, внешнего долга в соответствии с потребностями холдинга и ситуацией на международных рынках капитала;

      постоянный контроль объема внешнего долга и его структуры в соответствии с установленными параметрами;

      использование рыночных долговых инструментов – выпуск корпоративных ценных бумаг с целью замещения внешних долгов;

      досрочное погашение долга (при наличии соответствующих условий);

      качественная оценка и отбор инвестиционных проектов, финансируемых за счет внешнего долга;

      поддержка и развитие отношений сотрудничества с участниками и инвесторами внутренних и внешних финансовых рынков с целью получения информации о развитии финансовой конъюнктуры, гарантирования благоприятных условий заимствования, выбора добросовестных инвесторов и банков-кредиторов

      информирование на постоянной основе руководства холдинга об уровне внешнего долга, финансовой устойчивости (предоставление периодической отчетности).

      обращение за поддержкой к акционеру холдинга, в случае потенциальной угрозы реализации рисков финансовой устойчивости холдинга (необходимость капитализации, пересмотр дивидендной политики и т.п.).

      6. Коэффициенты, характеризующие финансовую устойчивость холдинга

№ п/п

Коэффициент

Формула расчета

Норматив

Примечание

1

Коэффициент финансового левереджа*

DR=LC/EC
где: LС – заемный капитал; ЕС – собственный капитал.

в соответствии с Планом мероприятий АО "НУХ "Байтерек" на 2024–2028 годы

Характеризует долговую нагрузку

2

Коэффициент покрытия процентов

Коэффициент покрытия процентов=EBIT/ Проценты к уплате

в соответствии с Планом мероприятий АО "НУХ "Байтерек" на 2024–2028 годы

чем меньше коэффициент покрытия процентов, тем выше кредитное бремя Компании и тем выше вероятность наступления банкротства.

      *источник данных ГФО холдинга.

Раздел 4. КПД АО "НУХ "Байтерек" до 2033 года

Цели Плана развития компании

Задачи Плана развития компании

Ключевой показатель деятельности (КПД)

Единица измерения

2022 год (факт)

2023 год
(факт)

2033
(прогноз)


1

2

3

4

5

6

7

Консолидированные КПД АО "НУХ "Байтерек" по обеспечению содействия устойчивому развитию экономики Республики Казахстан

Повышение доли работающих активов АО "НУХ "Байтерек" для развития экономики

Оптимизация структуры кредитного и инвестиционного портфеля с целью повышения их доли в общих активах, включая расширение ассортимента финансовых продуктов и услуг для различных сегментов клиентов

1. Доля кредитного и инвестиционного портфеля от общих активов АО "НУХ "Байтерек"

%

75,08

73,08

77

Повышение эффективности мер финансовой поддержки через обратную связь клиентов холдинга на постоянной основе

Разработка и внедрение системы обратной связи с клиентами, направленной на постоянное улучшение качества обслуживания и повышение уровня удовлетворенности клиентов

2. Удовлетворенность клиентов

%

-

89,8

95

Повышение эффективности использования государственных средств

Повышение баланса института развития в большей степени от негосударственных источников заимствования (как внутренних, так и внешних рынков капитала)

3. Доля негосударственных источников заимствования в общей структуре заимствования

%

44

45

60

Стратегическое направление деятельности 1. Поддержка предпринимательства


1. Повышение вклада холдинга в несырьевой ВВП
2. Повышение вклада холдинга в несырьевой экспорт

1. Развитие несырьевых отраслей экономики.
2. Развитие предпринимательства.
3. Развитие обрабатывающей промышленности.
4. Поддержка экспорта несырьевой продукции.
5. Повышение производительности труда.
6. Развитие конкурентоспособного АПК

4. Объем выручки предприятий, получивших поддержку АО "НУХ "Байтерек" (в 2033 году с накопл. с 2024 года)

млрд тенге

13 705

15 602

258 054

5. Объем экспортной выручки предприятий, получивших поддержку АО "НУХ "Байтерек" (в 2033 году с накопл. с 2024 года)

млрд тенге

1 709,1

2 161

29 387

6. Доля субъектов ММСП, которым оказана финансовая поддержка, к общему числу действующих субъектов ММСП на рынке (с накоплением с 2024 года)

%

-

-

7,00

7. Объем инвестиций в основной капитал в отрасли АПК (в 2033 году с накопл. с 2024 года)

млрд тенге

353,1

361,8

4 507

Стратегическое направление деятельности 2. Развитие экосистемы долевого финансирования


Повышение инвестиционного потенциала

Повышение инвестиционной привлекательности экономики

8. Увеличение доли долевого финансирования

%



70

Стратегическое направление деятельности 3. Обеспечение населения жильем


Повышение объема ввода доступного жилья

Улучшение благосостояния населения

9. Увеличение доли займов на первичное и строящееся жилье

%

34,6

36,1

43

10. Доля очередников, обеспеченных жильем, имеющих первоочередное право (с накоплением с 2025г.)

%

-

-

4,4

11. Объем ввода жилья (многоквартирные жилые дома) за счет инструментов КЖК (в 2033 году с накопл. с 2024 года)

тыс. кв. м

2 367

2 159,1

21 664,7


      Таблица 6. Ключевые показатели деятельности холдинга.

      1 Целевые значения показателей являются индикативными и не учитывают возможные последствия непредвиденных экономических кризисов и ухудшения геополитической ситуации для экономики Казахстана

      Годовые целевые значения стратегических ключевых показателей деятельности холдинга, а также мероприятия в реализацию Плана развития холдинга утверждаются и реализуются в рамках плана мероприятий на пятилетний период согласно пункту 79 постановления Правительства Республики Казахстан от 29 ноября 2017 года № 790 "Об утверждении системы государственного планирования Республики Казахстан".

      Примечание: расшифровка аббревиатур:

      АКК – акционерное общество "Аграрная кредитная корпорация"

      Даму – акционерное общество "Фонд развития предпринимательства "Даму"

      БВУ – банки второго уровня

      ДО – дочерние организации акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек"

      МИО – местные исполнительные органы

      КАФ – акционерное общество "КазАгроФинанс"

      БРК – акционерное общество "Банк Развития Казахстана"

      БНС АСПИР РК – Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

      МНЭ РК – Министерство национальной экономики Республики Казахстан

      КЖК – акционерное общество "Казахстанская Жилищная Компания"

      ММСП – микро малое и среднее предпринимательство

      Отбасы банк – акционерное общество "Жилищный строительный сберегательный банк "Отбасы банк"

      МСБ – малый и средний бизнес

      ЭКА – акционерное общество "Экспортно-кредитное агентство Казахстана"

      QIC – акционерное общество "Qazaqstan Investment Corporation"

      __________________________

  Приложение 1 к Плану развития
акционерного общества
"Национальный управляющий
холдинг "Байтерек"
на 2024 - 2033 годы

Стратегическая карта АО "НУХ "Байтерек

Документы целеполагания
(Видение "Казахстан – 2050", Стратегия достижения углеродной нейтральности Республики Казахстан до 2060 года)

Документы
Системы государственного планирования
(Национальный план развития Республики Казахстан, Стратегия национальной безопасности Республики Казахстан)

Документы Системы государственного планирования
(планы развития государственных органов, планы развития областей, городов республиканского значения, столицы)

Иные документы, не входящие в Систему государственного планирования (концепции, национальные проекты, государственные программы, доктрины (стратегии), комплексные планы, Национальный инфраструктурный план)

КПД АО "НУХ "Байтерек"


1

2

3

4

5

Консолидированные КПД АО "НУХ "Байтерек" по обеспечению содействия устойчивому развитию экономики Республики Казахстан

Наименование документа

Приоритет/ Задача/ Инициатива

Целевой индикатор

Наименование документа

Цель/ Основные принципы/ направления/ Приоритет/ цель/ задача

Ключевые национальные индикаторы

Наименование документа

Направления Цели/ задачи/ ресурсы

Целевые индикаторы /показатели результатов

Наименование документа

Мероприятие/ индикатор


Стратегия "Казахстан-2050"

Всесторонняя поддержка предпринимательства – ведущей силы национальной экономики.


Национальный план развития до 2029 года

Повышение роли банковского кредитования и развитие
альтернативных источников финансирования для стимулирования реального сектора и
экономической активности

Прирост
кредитов
бизнесу,
%






1. Доля кредитного и инвестиционного портфеля от общих активов АО "НУХ "Байтерек".

2. Удовлетворенность клиентов.

3. Доля негосударственных источников заимствования в общей структуре заимствования.

Стратегическое направление деятельности 1. Поддержка предпринимательства

Стратегия "Казахстан-2050"

Создание новых точек экономического роста

Определение новых рыночных ниш, где Казахстан может участвовать как равноправный бизнес-партнер

Национальный план развития Республики Казахстан до 2029 года

1. Повышение технологической сложности продуктов и модернизация производств.
2. Стимулирование спроса и защита внутреннего рынка.
3. Расширение и модернизация инфраструктуры.

1. ВВП.
2. Индекс накопленного роста производительности труда.
3. Энергоемкость ВВП.

План развития МНЭ РК

Защита и продвижение экономических интересов страны в мировой системе

ВВП

Концепция развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан

1. Производительность труда в обрабатывающей. промышленности
2. Валовая добавленная стоимость обрабатывающей промышленности.
3. ИФО производства обрабатывающей промышленности.

4. Объем выручки предприятий, получивших поддержку АО "НУХ "Байтерек" (за год).

Стратегия "Казахстан-2050"

Создание новых точек экономического роста

1. Расширение несырьевого сектора, ориентированного на экспорт.
2. Государственное стимулирование экспорта

Национальный план развития Республики Казахстан до 2029 года

Поддержка экспорта

Экспорт
продукци
и
обрабаты
вающей
промышл
енности

План развития МТИ РК

Развитие и продвижение экспорта несырьевых товаров и услуг, расширение торгово-экономического сотрудничества и развитие международной экономической интеграции

Объем несырьевого экспорта товаров и услуг по республике
 

5. Объем экспортной выручки предприятий, получивших поддержку АО "НУХ "Байтерек" (за год).

Стратегия "Казахстан-2050"

Создание новых точек экономического роста

Определение новых рыночных ниш, где Казахстан может участвовать как равноправный бизнес-партнер

Национальный план развития Республики Казахстан до 2029 года

Стимулирование бизнеса к укрупнению и выходу из неформальной
экономики

Д о л я
В Д С
МСП в
ВВП

План развития МНЭ РК

Формирование целостной экосистемы для привлечения инвестиций и повышения инвестиционной привлекательности страны

Доля ВДС МСП в ВВП

Концепция развития малого и среднего предпринимательства в Республике Казахстан

1. Доля МСП в ВВП
Концепция развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан.
2. Уровень обновления сельскохозяйственной техники.
3. Уровень обеспеченности продовольственными товарами (в том числе социально значимыми).
4. Рост объема привлеченных инвестиций в основной капитал в сельское хозяйство.
5. Рост объема привлеченных инвестиций в основной капитал в производство продуктов питания.

6. Доля субъектов ММСП, которым оказана финансовая поддержка, к общему числу действующих субъектов ММСП на рынке (с накоплением с 2024 года).

Стратегия "Казахстан-2050"

Создание новых точек экономического роста

Определение новых рыночных ниш, где Казахстан может участвовать как равноправный бизнес-партнер

Национальный план развития Республики Казахстан до 2029 года

1. Стимулирование привлечения инвестиций в отрасль.
2. Стимулирование переработки сельскохозяйственной продукции.

1. Инвестиции
в основной
капитал.
2. Доля переработанной продукции в АПК.

План развития МСХ РК

Создание условий для повышения конкурентоспособности субъектов АПК

Инвестиции в основной капитал в АПК

Концепции развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан

1. Повышение производительности труда в сельском хозяйстве.
2. Увеличение экспорта продукции агропромышленного комплекса.

7. Объем инвестиций в основной капитал в отрасли АПК (за год).

Стратегическое направление деятельности 2. Развитие экосистемы долевого финансирования

Стратегия "Казахстан-2050"

Создание новых точек экономического роста

Определение новых рыночных ниш, где Казахстан может участвовать как равноправный бизнес-партнер

Национальный план развития Республики Казахстан до 2029 года

Стимулирование привлечения инвестиций в отрасль

1. Инвестиции в основной капитал.
2. Валовый приток прямых иностранных инвестий.

План развития МПС

Содействие развитию промышленности Республики Казахстан

Инвестиции в основной капитал

Концепция развития обрабатывающей промышленности Республики Казахстан
 

Инвестиции в основной капитал в обрабатывающую промышленность

8. Увеличение доли долевого финансирования.

Стратегическое направление деятельности 3. Обеспечение населения жильем

Стратегия "Казахстан-2050"

Формирование новой социальной модели
 

Уровень доступности жилья

Национальный план развития Республики Казахстан до 2029 года

1. Стабильный экономический рост регионов на базе их конкурентных Преимуществ.
2. Комфортные и современные города.

Уровень обеспеченности социальны м и благами и
Услугами в соответствии с Системой региональ н ы х стандартов

План развития МПС

Создание условий для обеспечения населения доступным жильем, модернизация инфраструктуры и жилищно-коммунального хозяйства

Объем ввода в эксплуатацию жилья за счет всех источников

Концепция развития жилищно-коммунальной инфраструктуры

Доступность жилья

9. Увеличение доли займов на первичное и строящееся жилье.

10. Доля очередников, обеспеченных жильем, имеющих первоочередное право (с накоплением с 2025г.).

11. Объем ввода жилья (многоквартирные жилые дома) за счет инструментов КЖК.

      __________________________

  Приложение 2 к Плану развития
акционерного общества
"Национальный управляющий
холдинг "Байтерек"
на 2024 – 2033 годы

Список дочерних организаций АО "НУХ "Байтерек"

      1. АО "Банк Развития Казахстана".

      2. АО "Фонд развития предпринимательства "Даму".

      3. АО "Жилищный строительный сберегательный банк "Отбасы банк".

      4. АО "Qazaqstan Investment Corporation".

      5. АО "Казахстанская Жилищная Компания".

      6. АО "Экспортно-кредитное агентство Казахстана".

      7. АО "Аграрная кредитная корпорация".

      __________________________

"Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының 2024 – 2033 жылдарға арналған даму жоспарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 25 желтоқсандағы № 1180 қаулысына өзгеріс енгізу туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2025 жылғы 28 сәуірдегі № 285 қаулысы

      Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      1. "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының 2024 – 2033 жылдарға арналған даму жоспарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 25 желтоқсандағы № 1180 қаулысына мынадай өзгеріс енгізілсін:

      көрсетілген қаулымен бекітілген "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының 2024 – 2033 жылдарға арналған даму жоспары осы қаулыға қосымшаға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын.

      2. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі
О. Бектенов

  Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2025 жылғы 28 сәуірдегі
№ 285 қаулысына
қосымша
  Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2023 жылғы 25 желтоқсандағы
№ 1180 қаулысымен
бекітілген

      Кіріспе

      1-бөлім. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ағымдағы жағдайын талдау

      1-кіші бөлім. Сыртқы ортаны талдау

      1-тарау. Ағымдағы жағдайды және сыртқы ортаның жаһандық факторларының ықпалын талдау      1-параграф. Макроэкономикалық үрдістер

      2-параграф. Мегатрендтер

      3-параграф. Бенчмаркинг

      2-тарау. Сыртқы ортаның құқықтық және саяси факторлары. Мемлекеттік экономикалық саясаттың негізгі бағыттары

      1-параграф. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның мемлекеттік бағдарламалық құжаттарды іске асыруға қатысуы

      2-кіші бөлім. Ішкі ортаны талдау

      3-тарау. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның және ЕҰ-ның ағымдағы құрылымы

      4-тарау. Компания қызметінің мықты және әлсіз жақтарын талдау

      2-бөлім. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ миссиясы мен пайымы

      3-бөлім. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің стратегиялық бағыттары

      5-тарау. Қызметтің № 1 стратегиялық бағыты – Кәсіпкерлікті қолдау

      1-параграф. Өнеркәсіпті дамыту

      2-параграф. Микро, шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау

      3-параграф. Экспорттық әлеуетті арттыру

      4-параграф. АӨК-ті дамыту

      6-тарау. Қызметтің № 2 стратегиялық бағыты – Үлестік қаржыландырудың экожүйесін дамыту

      1-параграф. Үлестік қаржыландыру нарығын дамыту

      2-параграф. Кэптивтік басқарушы компанияларды дамыту

      3-параграф. Венчурлік қаржыландыру нарығын дамыту

      4-параграф. Стресстік активтер нарығын дамыту

      7-тарау. Қызметтің № 3 стратегиялық бағыты – Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету

      8-тарау. Қызметтің үш бағыты шеңберіндегі стратегиялық мақсаттар мен міндеттер

      1-параграф. "Жасыл" және бейтарап көміртекті экономикаға көшу

      2-параграф. ЕҰ функцияларының портфелін оңтайландыру

      3-парграф. Басқару функцияларын корпоративтік орталықтан ЕҰ-ның директорлар кеңесі мен басқармалары етіп орталықсыздандыру

      4-параграф. Жұмысты ұйымдастырудың жаңа құзыреттері мен әдістерін дамыту

      5-параграф. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ сыртқы борышты басқару стратегиясы

      4-бөлім. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2033 жылға дейінгі ҚТК

      "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының 2024 – 2033 жылдарға арналған даму жоспарына 1-қосымша

      "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының 2024 – 2033 жылдарға арналған даму жоспарына 2-қосымша

"Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының 2024 – 2033 жылдарға арналған даму жоспары

Кіріспе

      "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ, холдинг) "Даму институттарын, қаржы ұйымдарын басқару жүйесін оңтайландыру және ұлттық экономиканы дамыту жөніндегі кейбір шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 22 мамырдағы № 571 Жарлығына және "Даму институттарын, қаржы ұйымдарын басқару жүйесін оңтайландыру және ұлттық экономиканы дамыту жөніндегі кейбір шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 22 мамырдағы № 571 Жарлығын іске асыру жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 25 мамырдағы № 516 қаулысына сәйкес құрылды.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жалғыз акционері Қазақстан Республикасының Үкіметі болып табылады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2014 – 2023 жылдарға арналған алғашқы онжылдық даму жоспары Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 18 маусымдағы № 674 қаулысымен бекітілген және холдинг қызметінің 10 жылында іске асырылуына "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қатысатын мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарындағы бірқатар өзгерістерге, сондай-ақ бірқатар әлеуметтік-экономикалық оқиғаларға байланысты екі рет өзектілендірілген.

      Осы Даму жоспары екінші онжылдық кезеңге (2024 – 2033 жылдар) арналған кезекті стратегиялық құжат болып табылады және Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде 2015 жылғы 9 сәуірде № 10663 болып тіркелген "Ұлттық басқарушы холдингтердің, ұлттық холдингтердің және ұлттық компаниялардың даму жоспарларын және акционері мемлекет болып табылатын ұлттық басқарушы холдингтердің, ұлттық холдингтердің, ұлттық компаниялардың іс-шаралар жоспарларын әзірлеу, бекіту, сондай-ақ олардың іске асырылуын мониторингтеу және бағалау қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 27 ақпандағы № 149 бұйрығына сәйкес әзірленді.           

      Даму жоспары Қазақстан Республикасы Президентінің елдегі жағдай мен ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттары туралы жолдауы шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ға берген тапсырмаларды, мемлекеттік жоспарлау жүйесінің стратегиялық және бағдарламалық құжаттарындағы ережелерді, сондай-ақ "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне елеулі әсер ететін ішкі және сыртқы ортадағы мына өзгерістерді ескереді:

      1) энергия ресурстары бағасының төмендеуі; Ресей мен Украина айналасындағы тұрақсыз геосаяси жағдайға байланысты санкциялар мен сауда маршруттарының өзгеруі, өңірге және ұлттық валюталарға қысым жасайтын тиісті санкциялардың күшеюі сияқты бірқатар себептерге байланысты әлемдік экономиканың, әсіресе дамушы нарықтардың өсу қарқынының баяулауының күтілуі;

      2) Мемлекет басшысы 2018 жылы Астана экономикалық форумында айтқан жаһандық бес мегатренд;

      3) Мемлекет басшысының жолдаулары мен ұлттық жобаларды іске асыруға қатысу:

      Қазақстан Республикасының 2029 жылға дейінгі ұлттық даму жоспары;

      Мемлекет басшысының 2017 жылғы 31 қаңтардағы "Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік" атты Жолдауы;

      Мемлекет басшысының 2018 жылғы 10 қаңтардағы "Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері" атты Жолдауы;

      Мемлекет басшысының 2018 жылғы 5 қазандағы "Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру" атты Жолдауы;

      Мемлекет басшысының 2019 жылғы 2 қыркүйектегі "Сындарлы қоғамдық диалог – Қазақстанның тұрақтылығы мен өркендеуінің негізі" атты Жолдауы;

      Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі "Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі" атты Жолдауы;

      Мемлекет басшысының 2021 жылғы 1 қыркүйектегі "Халық бірлігі және жүйелі реформалар – ел өркендеуінің берік негізі" атты Жолдауы;

      Мемлекет басшысының 2022 жылғы 16 наурыздағы "Жаңа Қазақстан: жаңару мен жаңғыру жолы" атты Жолдауы;

      Мемлекет басшысының 2022 жылғы 1 қыркүйектегі "Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам" атты Жолдауы;

      Мемлекет басшысының 2023 жылғы 1 қыркүйектегі "Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары" атты Жолдауы;

      Мемлекет басшысының 2024 жылғы 2 қыркүйектегі "Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм" атты Жолдауы;

      Даму тұжырымдамалары: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 27 сәуірдегі № 250 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасы; Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 30 желтоқсандағы № 960 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың 2021 – 2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы; Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 20 желтоқсандағы № 846 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы; Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 23 қыркүйектегі № 736 қаулысымен Тұрғын үй-коммуналдық инфрақұрылымды дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы;

      Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 25 желтоқсандағы № 1102 қаулысымен бекітілген "Энергетикалық және коммуналдық секторларды жаңғырту" ұлттық жобасы.

      Бұл құжат "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің бағыттары бойынша өнеркәсіптік-инновациялық, әлеуметтік-экономикалық, өзге де салалардағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын ескере отырып әзірленді және оның 2024 – 2033 жылдарға арналған миссиясын, пайымын, стратегиялық бағыттарын, мақсаттары мен міндеттерін айқындайды.

1-бөлім. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ағымдағы жағдайын талдау

1-кіші бөлім. Сыртқы ортаны талдау

1-тарау. Сыртқы ортаның жаһандық факторларының ықпалын талдау

1-параграф. Макроэкономикалық үрдістер

      Дүниежүзілік Банктің мәліметтері бойынша 2024 жылы Еуропа мен Орталық Азия өңірінде экономикалық өсу қарқыны 3,2 %-ға дейін төмендеді, ал 2025 жылы 2,5 %-ға дейін баяулайды, кейін 2026 жылы 2,7 %-ға дейін өседі деп болжануда. Өз кезегінде, Орталық Азияда өсу 2025 жылы 5 %-ға дейін, кейін 2026 жылы 4,2 %-ға дейін баяулайды деп күтілуде. Мұнай өндірудің өсуінен болып отырған Қазақстандағы өсу алдағы бірнеше жылда тұрақты сипатқа ие болады деп күтілуде.

      Халықаралық валюта қорының әлемдік экономиканың 2027 жылға дейінгі орташа жылдық өсуі бойынша болжамы 3 %-ды құрайды. Әлемдік экономиканың өсу қарқыны баяулайды және соңғы отыз жылдағы ең төменгі көрсеткіштердің бірі болады, бұл 2009 және 2020 жылдардағы жаһандық рецессиялар кезінде байқалған көрсеткіштерден кейін екінші орында. Дамушы нарығы мен дамушы экономикасы бар елдерде инвестициялардың өсу қарқыны соңғы екі онжылдықта орташа деңгейден төмен болады деп күтілуде. Сыртқы саудаға, экономиканың әлсіз әртараптандырылуына, қарыздың жоғары деңгейіне тәуелді және табиғи апаттарға ұшырауға бейім мемлекеттер экономикалық күйзелістерге әсіресе осал болады. Осылайша, қалыпты деп бағаланатын мемлекеттік борыштың жоғары деңгейлі тәуекелін (2024 жылы ЖІӨ-нің 24 %-ы) қоспағанда, Қазақстан тәуекел аймағында.

      Болжамдағы тәуекелдердің арақатынасы экономикалық өсу қарқынының ықтимал төмендеуін көрсетеді. Экономикалық саясатқа қатысты жоғары жаһандық белгісіздік сақталып отыр: сауда саясатындағы қолайсыз өзгерістердің тәуекелдері сауда, капитал қозғалысы және өңірдегі экономикалық өсу перспективаларына қауіп төндіреді. Қосымша сауда шектеулерін енгізу сауда саласындағы жағдайды одан әрі ушықтыруы және экономикалық көрсеткіштерге теріс әсер етуі мүмкін. EОA-ның барлық елдерінде әскери шығындар көбейді және кез келген қақтығыстың одан әрі өршуі өңірдегі жағдайдың одан да нашарлауына әкелуі мүмкін.

      Халықаралық валюта қорының деректері бойынша Қазақстанда экономикалық өсу 2023 жылы 5,1 %-ға жетіп, 2024 жылы тұрақты болып қалды, ал инфляция біртіндеп төмендей берді. Орта мерзімді перспективада өсудің шамамен 3,5 % деңгейінде тұрақтауы, ал инфляция төмендеп, 2028 жылға қарай нысаналы көрсеткіші 5 %-ға жетеді деп болжанып отыр.

      Атап айтқанда, ауқымды субсидиялар бағдарламаларынан нысаналы қолдауға көшу қажет. Мысалы, қаржы секторы өсудің жоғарлауында шешуші рөл атқаруы мүмкін, бірақ бұл секторға мемлекеттің араласуы қысқартылып, бұл Даму бастама жасаған ШОБ-ты кредиттік қолдау операцияларындағы ауысу мысалында көрсетілгенгендей тікелей араласудан тәуекелдерді бөлудің нысаналы тетіктеріне дейін қайта теңестірілуі керек.

      Нысаналы әлеуметтік шығыстарды, ауыл шаруашылығын жаңғыртуға арналған ынталандыруды сәйкестендіру арқылы халықтың осал топтарын қорғауға баса назар аудару керек.

      Тәуекелдерге негізгі экономикалардың өсуінің баяулауымен, өңірлік қақтығыстардың күшеюімен, қайталама санкциялармен және шикізат тауарларына бағаның жоғары құбылмалылығымен немесе экспорттық құбыржолдар жұмысындағы іркілістермен байланысты сыртқы тәуекелдер жатады. Іштегі негізгі тәуекелдер қысқа мерзімді перспективада ірі инфрақұрылымдық жобалардағы іркілістер, фискалдық тәртіпті қалпына келтіре алмау болып табылады.

      Климаттың өзгеруіне байланысты күрделеніп бара жатқан проблемаларды ескере отырып, тұрақты және икемді экономикалық модельге көшуді жеделдету және биліктің көміртегі шығарындыларын азайту міндеттемелерін орындау үшін неғұрлым кешенді саясат шаралары қажет. Жуырдағы прогреске, оның ішінде ұлттық көміртекті бейтараптық стратегиясын іске асырудағы прогреске сүйене отырып, энергетикалық және коммуналдық инфрақұрылымды жаңғырту, энергия тиімділігін арттыру және шығарындылары жоғары деңгейдегі секторларды түрлендіру шараларын қабылдау және осал топтардың қажеттіліктерін қанағаттандыру басымдықтар болып табылады.

      Өңірлік тәуекелдердің ішінде экспортталатын мұнайдың көп бөлігі тасымалданатын Каспий құбыржол консорциумының жұмысын, сондай-ақ табысы төмен үй шаруашылықтарының нақты тұтыну себетін төмендететін сақталып отырған жоғары инфляцияны атап өтуге болады.

      Қазақстан Республикасының 2025 – 2029 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамына сәйкес орта мерзімді перспективада Қазақстан экономикасы негізінен өңдеу өнеркәсібінің, құрылыстың және қызмет көрсету өндірісінің өсуі есебінен орта есеппен 6 % деңгейінде өсетін болады. Жыл сайынғы 6 % өсімді қамтамасыз ету үшін Қазақстан экономикасына кредит беру деңгейі орта есеппен 14 % деңгейінде болуға тиіс. Бұл ретте инфляция деңгейінің болжамы 2027 жылға қарай 7,5 %-дан 5 %-ға дейін баяулайды және осы деңгейде сақталады.

      Алайда, бұл болжамдарды мұнай бағасы барреліне 75 АҚШ долларынан төмен емес болып сақталған жағдайда ғана ескеру қажет.

      Сонымен қатар 2030 жылға дейінгі перспективада негізгі өндірушілердің мұнай өндіруді ұлғайту жоспарлары есебінен мұнай бағасына қысым күтілуде. Мәселен, ОПЕК+ мұнай өндірудің жыл сайынғы көлемін тәулігіне 138 мың баррельден бастап тәулігіне 106,6 млн баррельге дейін ұлғайтуды жоспарлап отыр, ал АҚШ Президентінің Әкімшілігі 2026 жылы мұнай өндіру көлемін 140 мың баррельге – тәулігіне 13,7 млн баррельге дейін ұлғайтуды жоспарлап отыр, бұл көрсеткішті 2030 жылға қарай тәулігіне 14 млн баррельге дейін ұлғайтпақшы. Осылайша, Reuters сарапшыларының болжауынша, алдағы 5 жылда мұнай бағасы барреліне 55-60 АҚШ долларына дейін төмендеуі мүмкін.

2-параграф. Мегатрендтер

      Жаһандық трендтер әлемдік экономиканың ұзақ мерзімді дамуына айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Қазіргі уақытта әлемдік экономиканың даму векторын айқындай алатын заманауи мегатрендтер өзекті болып отыр.

      1. Орнықты даму – бұл қазіргі ұрпақтың қажеттіліктерін қанағаттандыратын және болашақ ұрпақтың өз қажеттіліктерін қанағаттандыру қабілетіне нұқсан келтірмейтін даму.

      Әлемнің дамыған елдері даму институттары арқылы әлеуметтік маңызды нәтижелерге қол жеткізу үшін негіз болып табылатын қаржылық қолдау көрсету кезінде экологиялық және әлеуметтік аспектілерге көбірек назар аудара отырып, өз экономикаларының тұрақты дамуына ықпал етуге ұмтылады.

      2. 4.0 индустриясы: адамзат қызметінің барлық салаларын цифрландыру. Өзгерістер еңбек нарығы, өмір сүру ортасы, саяси жүйелер, технологиялық құрылым, адамның жеке басы сияқты өмірдің әртүрлі аспектілеріне қатысты болады. "Цифрландырудың" мақсаты орта мерзімді перспективада цифрлық технологияларды пайдалану есебінен экономиканың даму қарқынын жеделдету және халықтың өмір сүру сапасын жақсарту, сондай-ақ ұзақ мерзімді перспективада болашақтың цифрлық экономикасын құруды қамтамасыз ететін экономиканың түбегейлі жаңа даму траекториясына көшуі үшін жағдай жасау болып табылады.

      3. Жасанды интеллекті дамыту – бұл дәстүрлі түрде адам жасайтын шығармашылық функцияларды интеллектуалды машиналардың орындау қабілеті. Жасанды интеллект 4.0 индустриясының негізгі элементтеріне жатады және автоматтандыруды енгізу, өндірістік процестерді роботтандыру арқылы еңбек өнімділігін арттыру үшін экономика саласына енгізу үшін қажет.

      4. Өнімділікті арттыру экономиканы дамытудың негізгі айқындаушы факторы болып табылады. Өнімділікті арттыру бәсекеге қабілетті экономиканы құру үшін қажет. Өнімділіктің өсуі Қазақстан экономикасының тұрақты ұзақ мерзімді дамуының негізгі қозғаушы күші болып табылады. Соңғы 20 жыл ішінде төмендеген өнімділіктің өсуіндегі құлдырау Қазақстанда ЖІӨ өсуінің төмен орта мерзімді перспективаларына негізделетін басты фактор болып табылады.

      Бұл құлдырау негізінен экономиканың барлық негізгі секторларында – ауыл шаруашылығында, өнеркәсіпте және көрсетілетін қызметтерді салаішілік өнімділіктің өсу қарқынының төмендеуімен байланысты. Өнімділіктің өсу қарқынының төмендігі жеке сектор көлемінің шағындығына, нарықтың жоғары шоғырлануына және "жасампаз жойылу" процесінің болмауына байланысты.

      Осыған байланысты "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Қазақстан экономикасының дамуына әсер ететін қазіргі заманғы жаһандық сын-қатерлерді назарға ала отырып, ішкі сол сияқты әлемдік нарықтарда экономикалық өсудің жаңа көздерін дамыту бойынша нақты шараларға баса назар аударуы қажет.

3-параграф. Бенчмаркинг

      Ең танымал анықтамалардың біріне сәйкес даму институттары – бұл айтарлықтай оң сыртқы әсерлерді (экономикалық және әлеуметтік) тудыратын, бірақ жеке сектор толық қаржыландыра алмайтын жобаларды ұзақ мерзімді қаржыландыруды қамтамасыз ететін мамандандырылған қаржы институттары. Көп жағдайда даму институттарының негізгі меншік иесі мемлекет болып табылады.

      Бүгінгі таңда әлемде 750-ге жуық даму институты бар, олардың қызметі көптеген елдерді қамтиды. Олар ірі елдердің экономикаларында маңызды рөл атқарады және оларға әлемнің ірі өңірлері мен елдеріндегі (мысалы, Оңтүстік Азия – 12 %, Латын Америкасы – 10 %, Германия – 8 %) жиынтық банк активтерінің едәуір үлесі, сондай-ақ ұлттық банктер берген кредиттердің айтарлықтай үлесі (Латын Америкасы елдерінде – орта есеппен 30 %) тиесілі.

      Даму институттарының қызметіне неғұрлым күшті әсер ететін секторларға экономикалық және әлеуметтік инфрақұрылым (энергетика, көлік, байланыс, ирригация, тұрғын үй құрылысы, денсаулық сақтау, білім беру), капиталды қажет ететін өнеркәсіп салалары (мұнай өндіру, металлургия, химия және мұнай химиясы, ауыр машина жасау және т.б.), ауыл шаруашылығы жатады.

      Әртүрлі елдердегі даму институттарының қызметі мына міндеттерді шешуге бағытталған:

      ұлттық компаниялардың ұзақ мерзімді қаржыландыруға қол жеткізуін қамтамасыз ету, ұзақ мерзімді капиталдың ұлттық нарықтарын қалыптастыру;

      экономикалық және әлеуметтік инфрақұрылым салаларында, сондай-ақ ауыл шаруашылығында инвестициялық жобаларды жүзеге асыру;

      дамуы ұлттық бәсекеге қабілеттілік үшін стратегиялық маңызды, бірақ "нарықтағы сәтсіздіктермен" тежеліп тұрған қызметтің жаңа салаларын қолдау;

      өңірлік даму теңгерімсіздіктерін теңестіруді қамтамасыз ететін инвестициялық жобаларды жүзеге асыру;

      шағын және орта бизнеске қаржыландыруға және қажетті ақпараттық-консультациялық көрсетілетін қызметтерге қол жеткізуі үшін жағдай жасау;

      халықаралық ынтымақтастық бағдарламаларында көзделген инвестициялық жобаларды іске асыру;

      дағдарыс жағдайында кредиттік және қаржы нарықтарының тұрақтылығын қолдап тұру (қаржылық көрсетілетін қызметтердің жеке секторының қысылуын өтеу).

      Төменде холдингтің және халықаралық аналогтардың қызметіне салыстырмалы талдау келтірілген.

      1-кесте. Холдингті және халықаралық аналогтарды салыстырмалы талдау.



      Qatar Investment Authority (бұдан әрі – QIA)

      QIA – Қатар мемлекетінің егеменді әл-ауқат қоры. QIA 2005 жылы Қатардың қаржылық активтерін қорғау және көбейту әрі экономиканы әртараптандыру мақсатында құрылды. Қатардың энергия тасығыштардың бағасына тәуелділігімен байланысты тәуекелдерді азайту стратегиясының шеңберінде қор негізінен халықаралық нарықтарға (АҚШ, Еуропа және Азия-Тынық мұхиты өңірі), сондай-ақ энергетика секторынан тыс Қатарға инвестиция салады. 2023 жылдың соңына қарай QIA активтері 475 млрд АҚШ долларына бағаланды. Қорландырудың негізгі көзі Қатардың мұнай-газ қоры болып табылады.




      1-сурет. QIA-ның география және секторлар бөлінісіндегі портфелі.


      Mubadala Investment Company (бұдан әрі – Mubadala)

      Mubadala – Біріккен Араб Әмірліктерінің егеменді әл-ауқат қоры ретінде жұмыс істейтін мемлекеттік холдингтік компаниясы. Mubadala-ның міндеті өзінің акционері – Абу-Даби Үкіметі үшін орнықты қаржылық қайтарым алу үшін Біріккен Араб Әмірліктерінің мұнай қорының қаражатын инвестициялау және Біріккен Араб Әмірліктеріндегі және шетелдегі активтер мен инвестициялардың әртүрлі портфелін басқару арқылы Абу-Даби экономикасын әртараптандыруға жәрдемдесуге негізделеді. Mubadala басқаруындағы активтер 2023 жылдың қорытындысы бойынша 302 млрд АҚШ долларын құрады.




      2-сурет. Mubadala-ның география және секторлар бөлінісіндегі портфелі.

      Korea Development Bank (бұдан әрі – KDB)

      KDB – 1954 жылы Оңтүстік Корея өнеркәсібінің дамуын қаржыландыру үшін құрылған Кореяның мемлекеттік банкі. 19 елде филиалдары мен өкілдіктері бар. Банк көлік, электр энергетикасы, тұрғын үй және офистік жылжымайтын мүлік салаларындағы жобаларды қаржыландыруды жүзеге асырады, сондай-ақ шағын және орта бизнеске кредит береді. Банк өзінің басқаруындағы зейнетақы қорлары активтерінің мөлшері бойынша 11-орында. 2023 жылдың соңында басқаруындағы активтер 234 млрд АҚШ долларын құрады. Капиталдың негізгі көзі облигацияларды, оның ішінде шетел нарықтарында шығару болып табылады.



2-тарау. Сыртқы ортаның құқықтық және саяси факторлары. Мемлекеттік экономикалық саясаттың негізгі бағыттары

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ өз қызметінде өнеркәсіптік-инновациялық даму, ұлттық өнім экспортын ілгерілету, шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту, агроөнеркәсіптік кешенді дамыту, тұрғын үй-құрылыс секторындағы міндеттерді іске асыру және халықтың әл-ауқатын арттыру саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметі қойған басқа да міндеттерді басшылыққа алады.     

      Қазақстан Республикасының 2029 жылға дейінгі ұлттық даму жоспарында мемлекет дамуының негізгі векторларын айқындау мақсатында бірқатар стратегиялық бағыттар мен жалпыұлттық басымдықтар белгіленген.

      Атап айтқанда, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мынадай стратегиялық бағыттарды іске асыруға тартылған:

      1) өмірдің жоғары сапасы;

      2) экономиканың берік іргетасы;

      3) өсудің жаңа нүктелері;

      4) экономика мен қоғамның түпкілікті түрленуі.

      Еңбек өнімділігінің ұзақ мерзімді өсуі, өндіріс пен экспортты әртараптандыру, сондай-ақ сыртқы, ішкі ресурстарды тарту және оларды белсенді пайдалану есебінен елдің бизнес-секторларын дамыту экономикалық өсудің негізі болуға тиіс.

      Мемлекет басшысы Қазақстан халқына жолдауларында одан әрі дамудың стратегиялық бағдарларын көрсетіп берді.

      Мемлекет басшысының 2024 жылғы 2 қыркүйектегі "Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм" атты Жолдауында банктерді кәсіпкерлік субъектілеріне (оның ішінде экономиканың орнықтылығы мен үдемелі өсуі үшін шағын және орта бизнеске) кредит беруді ұлғайтуға ынталандыру, тікелей субсидиялаудан қолжетімді кредитпен қамтамасыз етуге, ірі жобаларды іске асыруға көшу жолымен агроөнеркәсіптік кешен субъектілерін қаржыландыру көлемін ұлғайту (отандық шикізат пен құрауыштарды барынша пайдалануды ескере отырып, ірі жүйе құраушы кәсіпорындардың айналасында іргелес өндірістерді жолға қою), қаржы институттары тарапынан жылу және электр генерациясы мен желілерінің жаңа объектілерінің құрылысын және қолданыстағыларды жаңғыртуды ұзақ мерзімді қаржыландыруды қамтамасыз ету, экономиканың барлық салаларында, әсіресе ауыл шаруашылығы саласында су үнемдеу технологияларын пайдалануды ынталандыру көзделген.

      Бұдан басқа, Мемлекет басшысының 2023 жылғы 1 қыркүйектегі "Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары" атты Жолдауында мемлекеттік қолдауды операциялық тиімді ету мақсатында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ны құрылымдық трансформациялау және оны ауқымды цифрландыруды жүзеге асыру; "Экспорттық-кредиттік агенттік" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – ЭКА) базасында қажетті құралдарды шоғырландыра отырып, экспортты ілгерілететін толыққанды институт құру; жұмыс бағдарын аудандарда, моноқалаларда және ірі ауылдық елді мекендерде тұрғын үймен қамтамасыз етуге аудара отырып, Отбасы банк қызметін қайта ұйымдастыру; басым жобаларды қаржыландыру кезінде даму институттарының кепілдіктер беру мүмкіндігін кеңейтетін тетіктер әзірлеу; сондай-ақ синдикатталған қаржыландыру мен бірлесе қаржыландыруды ұсыну тапсырылды.

1-параграф. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның мемлекеттік бағдарламалық құжаттарды іске асыруға қатысуы

      1. Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы

      "Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасының негізгі мақсаты жоғары өнімді және экспортқа бағдарланған өңдеу өнеркәсібін құру болып табылады.

      Осы Даму тұжырымдамасы шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ өңдеу өнеркәсібіндегі еңбек өнімділігі және негізгі капиталға инвестициялар сияқты бағыттарды іске асыру жөніндегі негізгі операторлардың бірі болып табылады.

      Атап айтқанда, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ еншілес компаниялар арқылы барлық қайтарымды қаржылық қолдау шараларының операторы болып қала береді, оның өкілеттіктеріне өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындарына жеңілдікті кредит беруді қамтамасыз ету үшін борыш пен капиталдың сыртқы және ішкі нарықтарынан ресурстарды тарту, сондай-ақ қолдаудың өзге де қаржылық және қаржылық емес құралдарын (оның ішінде экспорттық кредит беру, лизингтік қаржыландыру, екінші деңгейдегі банктердің (бұдан әрі – ЕДБ) кредиттерін кепілдендіру, негізгі капиталға инвестициялар, мезониндік қаржыландыру, жобаларды консультациялық сүйемелдеу, инвесторларды іздеу және басқалар) беру кіреді. Сондай-ақ "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мынадай:

      1) тиімсіз және сұранысқа ие емес қолдау шараларын қайта қарау;

      2) нарықтық бағаларды бұрмалайтын және жеке сектордың дамуына теріс әсер ететін қолдау бағдарламаларын қаржыландыруды қысқарту;

      3) мемлекеттік қаражаттан қаржыландыру кезінде жеке сектор бірлесіп қаржыландыратын жобаларды басым түрде қолдау сияқты қаржылық қолдау қағидаттарын ұстана отырып, өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындарын кешенді қолдау тәсілін белсенді түрде кеңейтетін болады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындарына мемлекеттік ынталандыру шараларын көрсету кезінде Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамыту тұжырымдамасын басшылыққа алатын болады.

      Даму тұжырымдамасының нысаналы индикаторларына қол жеткізу үшін қаржылық қолдау құралдарын кеңейту арқылы өңдеу өнеркәсібі саласындағы кәсіпкерлік субъектілерін көбірек қамту қажеттілігі туындайды. Нәтижесінде баламалы қаржыландыру көздерінің, оның ішінде тікелей инвестициялар қорлары құралдарының маңыздылығы артады. Осы бағыт бойынша "Qazaqstan Investment Corporation" акционерлік қоғамы үлестік қаржыландыру құралдары арқылы өңдеу өнеркәсібі саласындағы қазақстандық кәсіпорындарды қолдауды жалғастырады.

      2. Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасы

      "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – Даму) Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасының қаржы агенті болып табылады және кредиттер/борыштық бағалы қағаздар бойынша сыйақы мөлшерлемелерін субсидиялау және ЕДБ кредиттеріне/облигацияларына кепілдік беру арқылы микро, шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерін (бұдан әрі – МШОБ) қолдауды жүзеге асырады.

      3. Тұрғын үй-коммуналдық инфрақұрылымды дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы

      Халықтың тұрғын үйге деген сұранысының жоғары болуына байланысты Тұрғын үй-коммуналдық инфрақұрылымды дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы әзірленді. Негізінен инженерлік-әлеуметтік инфрақұрылымды дайындау, тұрғын үй құрылысына жеке инвестициялар тарту, тұрғын үй-құрылыс жинақтары жүйесін тиімді пайдалану және кредиттік тұрғын үй құрылысын бюджеттен тыс қаржыландыруға көшіру мәселелеріне назар аударылады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның еншілес ұйымдары (бұдан әрі – ЕҰ) қызметінің үш стратегиялық бағытының бірі тұрғын үйдің қолжетімділігі мен жайлылығын арттыру мақсатында жоғарыда аталған Даму тұжырымдамасын іске асыру болып табылады. Алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу мынадай міндеттер бойынша сұраныс пен ұсынысты ынталандырумен бірыңғай тұрғын үй саясатын іске асыру арқылы көзделеді:

      1) "Отбасы банк" арқылы тұрғын үй сатып алуға және жеке тұрғын үй қорында жалға алынған тұрғын үй үшін төлемнің бір бөлігін субсидиялауға жеңілдікті қарыздар беру;

      2) жергілікті атқарушы органдарда (бұдан әрі – ЖАО) кезекте тұрғандар мен Отбасы банкінің салымшылары үшін кредиттік және әлеуметтік тұрғын үй құрылысын ЖАО бағалы қағаздарын сатып алу, жеке құрылыс салушыларды жобалық қаржыландыру, халықаралық қаржы ұйымдарының қаражатын тарту, нарықтық қарыз алумен өз қаражатын араластыру және тұрғын үй құрылысын қаржыландырудың өзге де тетіктері арқылы қаржыландыру;

      3) коммерциялық кредиттер бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау есебінен жеке құрылыс салушылардың тұрғын үй салуын ынталандыру;

      4) Бірыңғай тұрғын үй құрылысы операторы – "Қазақстан тұрғын үй компаниясы" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – ҚТК) арқылы халықтың үлестік салымдарын қорғау тетігін іске асыру;

      5) ҚТК арқылы сатып алумен жалға берілетін тұрғын үй нарығын дамыту;

      6) ақпараттық технологиялар мен талдамалық зерттеулерді дамыту.

      4. Қазақстан Республикасының АӨК дамытудың 2021 – 2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ "Аграрлық несие корпорациясы" (бұдан әрі – АНК) және "ҚазАгроҚаржы" (бұдан әрі – ҚАҚ) акционерлік қоғамдары арқылы қаржылық қолдау құралдары операторының функциясын атқарады. Бұл құжат еңбек өнімділігін арттыру, ауыл шаруашылығы техникасын жаңарту, отандық өндірістің азық-түлік тауарларымен қамтамасыз ету, ауыл шаруашылығына және азық-түлік өндірісіне негізгі капиталға инвестициялар тарту арқылы бәсекеге қабілетті АӨК құруға бағытталған.

      5. "Энергетикалық және коммуналдық секторларды жаңғырту" ұлттық жобасы

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қаржы операторы ретінде еншілес ұйымдар арқылы Бюджет кодексінің қолданыстағы редакциясына сәйкес ЖАО облигациялық қарыздары арқылы табиғи монополиялар субъектілерін тікелей қаржыландыру және табиғи монополиялар субъектілерін қаржыландыру тетіктерін іске асыру жөніндегі функцияларды жүзеге асырады.

2-кіші бөлім. Ішкі ортаны талдау

3-тарау. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның және ЕҰ-ның ағымдағы құрылымы

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ құрамына бұрын әртүрлі мемлекеттік органдардың және/немесе квазимемлекеттік сектор субъектілерінің басқаруында болған 7 ЕҰ (осы Жоспарға 2-қосымша) кіреді.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ әртүрлі қолдау құралдарын ұсыну арқылы Қазақстан экономикасының дамуына жәрдемдесуді жүзеге асырады. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-дағы барлық қолданыстағы қолдау құралдарын (қаржылық, сол сияқты қаржылық емес) шартты түрде қызметтің мынадай 3 бағытына: үлестік қаржыландырудың экожүйесін дамыту (РЕ), кәсіпкерлікті қолдау (оның ішінде өнеркәсіпті дамыту, экспортты қолдау, МШОК дамыту, АӨК дамыту) және халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету деп бөлуге болады (төмендегі 4-суретті қараңы





      1 Берешекті қайта құрылымдау, стратегиялық инвесторларды тарту

      2 ЕДБ/МКҰ шартты қаржыландыруды, ЕДБ/ЛК мөлшерлемесін субсидиялауды, ЕДБ кредиттеріне кепілдік беруді, қарыз және үлестік қаржыландыруды қоса алғанда     

      4-сурет. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-да экономиканы дамытатын қолдау құралдарының матрицасы

           

      Аталған үш бағыт мынадай бірқатар сипаттамалары бойынша бір-бірінен айтарлықтай ерекшеленеді, мысалы:

      1. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ активтер портфеліндегі үлесі.

      2. Активтердің кірістілік деңгейі.

      3. Қызмет көрсетілетін клиенттер саны.

      4. Инвестициялау/қолдау аясы.

      5. Қорландырудың типтік құрылымы.

      6. Кредиттік портфельдің сапасы.

      7. Активтерді басқаруға арналған операциялық шығыстар.

      Сонымен қатар "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің төрт бағыты экономиканы дамытудың байланысты мемлекеттік бағдарламалары шеңберінде іске асырылуда (төмендегі 5-суретті қараңыз).




      5-сурет. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің бағыттарын бірқатар сипаттамалар бойынша салыстыру

      Дереккөз: ЕҰ деректері (2024ж. алдын ала деректер бойынша)

      Халықаралық практиканың салыстырмалы талдауы қызметтің әртүрлі мамандандырылған бағыттарын біріктіру нәтижесінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ теңдесі жоқ бірегей даму институты болып табылатынын көрсетті.

      Қызмет бағыттарының сипаттамаларындағы елеулі айырмашылықтарды және салыстырмалы талдау нәтижелерін ескере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметін көрсетілген бағыттар контекстінде жоспарлау, талдау және бағалау қажет.

4-тарау. Компания қызметінің мықты және әлсіз жақтарын талдау


Мықты жақтары

Әлсіз жақтары

1) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ-на Қазақстан Республикасының Үкіметі атынан жалғыз акционер тарапынан елеулі қолдау көрсетілуі;
2) дамыған инфрақұрылым, экономиканы қолдаудың айтарлықтай тәжірибесі, жеке бизнеспен өзара іс-қимыл тәжірибесі;
3) валюталық, пайыздық, кредиттік және басқа портфельдік тәуекелдерді тиімді басқару;
4) халықаралық және жергілікті капитал нарықтарында қаржыландыруды тарту тәжірибесі;
5) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-да қаржылық және қаржылық емес қолдау құралдарының ауқымды жиынтығы;
6) ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің (бұдан әрі – АШТӨ) ауқымды клиенттік базасы, АӨК субъектілерін қолдау бойынша ЕҰ-ның жұмыс тәжірибесі;
7) ЕҰ филиалдарының ауқымды өңірлік желісінің болуы;
8) нысаналы топтардың "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне сенімі деңгейінің жоғары болуы;
9) нысаналы топтардың "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметі туралы хабардар болуы деңгейінің жоғары болуы;
10) Холдинг клиенттерімен жүргізілген тәуелсіз сауалнаманың қорытындысы бойынша бұрын ұсынылған шаралардың әлсіз тұстарын талдау мен пысықтауды ескере отырып, мемлекеттік қолдау шараларын ұсыну.

1) ірі жобаларды кредиттеудің тым ұзақтығы, бұл тұтастай алғанда кәсіпорын қызметі тиімділігінің төмендеуіне алып келеді;
2) Индустрия 4.0-ге дайындығы тұрғысынан технологиялық сараптама бойынша көрсетілетін қызметтердің болмауы;
3) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ клиенттерінен алынған мемлекеттік қолдау шараларына қанағаттану туралы кері байланыстың жеткіліксіздігі;
4) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның кредиттік талаптарының деңгейі жоғары банк секторындағы теріс трендтер;
5) АӨК секторының мемлекеттік қаржыландыруға тәуелділігі.

Мүмкіндіктер

Қауіптер

1) Қазақстан экономикасының дамуды қаржылық және қаржылық емес қолдауға сұранысының жоғары болуы;
2) қазақстандық компаниялардың бәсекеге қабілеттілігін одан әрі арттыру қажеттігі;
3) инфрақұрылымды дамытуға және жаңғыртуға инвестицияларды ұлғайту қажеттігі;
4) мемлекеттік емес қаржыландыру көздерінен қаражат тарту мүмкіндігі;
5) жеке сектормен ынтымақтастықты кеңейту, атап айтқанда жеке қаржы институттарымен бірлесіп қаржыландыру;
6) ЕҰ арасында синергияны өрістету мүмкіндігі;
7) венчурлік қорлар және стартап акселераторлар түріндегі венчурлік кәсіпкерлікті және инновациялық инфрақұрылымды дамыту.

1) сыртқы факторларға байланысты елдегі макроэкономикалық жағдайдың нашарлауы. Бұл ұлттық валютаның одан әрі әлсіреуіне және елдік тәуекелдердің нашарлауына әкелуі мүмкін;
2) Қазақстан Республикасы қор нарығының дамымауы;
3) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ кредиттік рейтингі төмендеген жағдайда сыртқы қаржыландыру көздеріне қолжетімділік шектеледі;
4) Қазақстанда жобалардың әлсіз инвестициялық тартымдылығы;
5) ЕДБ портфельдеріндегі проблемалық кредиттер үлесінің жоғары деңгейінің сақталуы;
6) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ клиенттеріне қайталама санкциялардың салыну тәуекелдері.

      3-кесте. SWOT-талдау

2-бөлім. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ миссиясы мен пайымы

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ миссиясы – қазақстандық тауарлар мен көрсетілетін қызметтер өндірісін қолдау, инфрақұрылымды жаңғырту және қоғам алдындағы жауапкершілік қағидаттарымен азық-түлік қауіпсіздігін нығайту арқылы Қазақстан Республикасы экономикасының орнықты түрде өсуіне жәрдемдесу болып табылады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ пайымы – жаңа салалық "өсу нүктелерін" дамыту арқылы Қазақстан экономикасының құрылымын түрлендіретін проактивті басқарушы холдинг.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ өз миссиясын іске асыру шеңберінде шешетін түйінді міндеттер:

      1) экономиканың шикізаттық емес салаларын дамыту;

      2) кәсіпкерлікті дамыту;

      3) өңдеу өнеркәсібін дамыту;

      4) шикізаттық емес өнімдер экспортын қолдау;

      5) еңбек өнімділігін арттыру;

      6) бәсекеге қабілетті АӨК дамыту;

      7) экономиканың инвестициялық тартымдылығын арттыру;

      8) халықтың әл-ауқатын жақсарту.

      Алғашқы алты міндет "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның микро, шағын, орта және ірі кәсіпкерлік субъектілерін қолдауды, өнеркәсіпті дамытуды және өңірлік дамытуды қамтитын "Кәсіпкерлікті қолдау" стратегиялық бағыты бойынша негізгі қызметін жүзеге асыру арқылы шешіледі.

      Экономиканың инвестициялық тартымдылығын арттыру жөніндегі жетінші міндет Қазақстанда ғана емес, сондай-ақ макроөңірде де үлестік қаржыландыру экожүйесін дамытудың стратегиялық бағыты шеңберінде шешіледі.

      Халықтың әл-ауқатын жақсарту жөніндегі сегізінші міндет "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның "Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету" қызметінің стратегиялық бағыты шеңберінде шешіледі.

      Стратегиялық бағыттардың әрқайсысы бойынша осы Жоспардың 4-бөлімінде 2033 жылға дейінгі нысаналы мәнді айқындай отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің ПӘК көзделген.

      Жылдық аралық нысаналы мәндері мен іс-шаралары бар егжей-тегжейлі кіші міндеттер "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Директорлар кеңесі бес жылға бекітетін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ іс-шаралар жоспары шеңберінде көзделетін болады.

3-бөлім. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің стратегиялық бағыттары

5-тарау. Қызметтің № 1 стратегиялық бағыты – Кәсіпкерлікті қолдау

1-параграф. Өнеркәсіпті дамыту

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның өнеркәсіптік жобаларды қолдау жөніндегі қызметі борыштық қаржыландыру және лизинг құралдары шеңберінде қолдау көрсететін "Қазақстанның Даму Банкі" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – ҚДБ) және оның еншілес ұйымы "Өнеркәсіпті дамыту қоры" акционерлік қоғамы қызметінің бағыттарының бірі болып табылады. Қызметтің осы бағытындағы негізгі проблемалық мәселелер мыналар болып табылады:

      1. Жобаларды қаржыландыруға мемлекеттік және жеке көздерден тартылған қаражаттың айналымы: ұзақ мерзімді жеңілдікті қаржыландыру кәсіпорындардың қаржылық тәртібіне теріс әсер етуі және нарықтық ортада неғұрлым бәсекеге қабілетті болуға ынталандыруды болдырмауы мүмкін.

      Қазіргі уақытта жобаларға кредит берумен байланысты проблемалар бар, сондықтан ЕДБ несие портфелінің ЖІӨ-ге қатынасы 2009 жылғы 56,7 %-дан 2024 жылдың қорытындысы бойынша 42 %-ға дейін төмендеді. Себептері: кәсіпорындардың қайта кредиттелуі, қарыз алушылар активтерінің қайта кепілге қойылуы, кепілмен қамтамасыз етілмеуі, жеке инвесторлар үшін тартымдылық пен кепілдіктердің болмауы.

      Бұл проблеманы шешу үшін жеткілікті өтімділік қана емес, сонымен қатар жеке инвесторлар үшін тартымды жаңа инвестициялық жобалар санының басым болуы қажет.

      Басым жобаларға кредит беруді жүзеге асыру кезінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мемлекеттік қатысуды қысқарта отырып, жобаларды қаржыландыру құрылымына жеке инвесторларды барынша тартуға ұмтылатын болады. Осыған байланысты бірлескен қаржыландыру (синдикатталған кредиттеуді қоса алғанда) және кредиттер портфелін секьюритилендіру құралдарын кеңінен қолдану жалғасады. Мұндай құралдарды пайдалану жобаларды тиімді құрылымдау, бірлесіп қаржыландырушы тараптар арасында тәуекелдерді бөлу, кәсіпорындардағы менеджменттің ашықтығы мен сапасына қойылатын талаптарды жақсарту есебінен бастамашылар үшін қаржыландырудың экономикалық құнын төмендетуге мүмкіндік береді.

      Синдикатталған кредит беру ҚДБ мен ЕДБ қатысуымен жүзеге асырылады. ҚДБ инвестициялық фаза кезеңінде қаржыландыруға қатысады. Кейіннен жобаның нысаналы көрсеткіштеріне (жобаның инвестициядан кейінгі фазасы) қол жеткізген кезде кредит үлесін ЕДБ пайдасына кезең-кезеңімен беру болжанады.

      Сонымен қатар жеке инвесторлардың жобаларды қаржыландырудың бастапқы кезеңіне қатысуы олардың табысты іске асырылу ықтималдығын және қосымша сапалы сараптама және бірқатар жағдайларда жаңа экономикалық байланыстарды енгізу есебінен олар өндіретін өнімге сұранысты едәуір арттырады. Өз кезегінде, қаржыландыру құрылымында ұлттық даму институты тұлғасында мемлекеттік әріптестің болуы жеке инвесторлардың бірлескен жобаларды іске асыруға ұзақ мерзімді мүдделілігіне деген сенімі мен сенімділігін арттырады.

      Басым инвестициялық жобаларға, оның ішінде инфрақұрылымдық жобаларға кредит беруге жеке қаржы ұйымдарының біршама қаражат көлемін тарту мақсатында, мемлекеттік кепілдікпен жобаларды кепілдендіру және қаржыландыру құралдары қосымша дамуға ие болады. Бұл ретте, кепілдік беру тетігін іске асыру жеке әріптестермен тепе-тең шарттарда да жүзеге асырылатын болады.

      Нәтижесінде бұл шаралар мемлекеттік қаражаттың айналымын арттыруға, сол арқылы республикалық бюджетке қысымды төмендетуге мүмкіндік береді.

      2. Қарыз алу құнының жоғары болуы: 2024 жылы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және еншілес ұйымдар 1 жылдан 30 жылға дейінгі мерзімге 2 857,9 млрд теңге сомасына нарықтық қарыз тартты, тартылған қаражаттың орташа өлшенген мөлшерлемелері: теңгемен – жылдық 13,73 %, АҚШ долларымен – жылдық 4,8 % (мысалы, холдингтің 2024 жылғы 26 желтоқсандағы 100 млрд теңге сомасында облигациялар шығарылымы жылдық 15 % мөлшерлемемен орналастырылды).

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның еншілес ұйымдары нарықтық қорландырудың неғұрлым қолжетімді көздерін іздеу, оның ішінде кредиттік рейтингтің жоғары деңгейін ұстап тұру және орнықты даму рейтингін ұлғайту түріндегі өзінің іскерлік беделін арттыру бойынша жұмысты тұрақты негізде жалғастырады.

      3. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның мәмілелерді іздеуге және құрылымдауға реактивті тәсілі: "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның ағымдағы операциялық моделінде кәсіпкерлермен тікелей өзара іс-қимылдың көлемі шектеулі, өйткені тікелей қолдау ЕҰ деңгейінде іске асырылады. Бұл ретте "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ірі бизнес сегментіндегі жобаларды кешенді қолдау шеңберінде экономиканың басым секторларындағы белгілі бір бағыттарды қолдауға белсенді түрде бастама жасайтын болады.

      Сондай-ақ инвестициялық жобаларды іріктеу кезінде холдинг Қазақстан Республикасы экономикасының дамуына үлес қосуға және ықпал етуге қабілетті неғұрлым әлеуметтік маңызы бар жобаларды бөліп көрсетуге және осындай жобаларға неғұрлым тиімді жағдайлар жасауға мүмкіндік беретін даму индексін басшылыққа алады;

      4. Қолдау құралдары деңгейіндегі кросс-функционалдылық (кешенді қолдау): кешенді қолдау шеңберінде экспортқа бағдарланған жаңа өндірістерді құруға және қолданыстағы өндірістерді жаңғыртуға бағытталған, оның ішінде қосылған құнның бірыңғай тізбегін қалыптастыратын кластерлік бастамалар іске асырылуда. Кластерлік тәсіл қолдау синергиясын құра отырып, холдингтің бірнеше еншілес ұйымдарының қаржылық қолдауын құрылымдауды білдіреді. Бұл ретте, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде үйлестіру мен қатысушылықтың болуы жағдайында кешенді қолдау практикасын кеңейту әлеуетінің елеулі болуы байқалады.

      Сондай-ақ өңдеу өнеркәсібінде оқшаулау деңгейін арттыруға ұмтылатын отандық тауар өндірушілерді қолдауға ерекше назар аударылатын болады.

      Ұлттық экономиканың орнықты өсуін қолдау және шикізатқа тәуелділікті төмендету мақсатында экономиканы әртараптандыру шаралары жалғасады. Атап айтқанда, кәсіпкерлік субъектілерін индустрияландыру жобаларына көмек көрсетіледі, сондай-ақ жоғары және орташа қайта өңдеу тауарларын шығаратын жобаларға баса назар аударып, экспорттаушыларға қолдау көрсетіледі.

      Бұдан басқа, 2025 жылы кредиттеу құралы арқылы өңдеу өнеркәсібі, фармацевтика, АӨК, энергетика, логистика, ақпарат, байланыс және көлік инфрақұрылымы салаларында ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігі мен орнықтылығын қамтамасыз ету үшін 300 млрд теңге сомасына кейіннен "ҚДБ" АҚ жарғылық капиталы ұлғайтыла отырып, 2025 жылы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жарғылық капиталы ұлғайтылатын болады.

      Сондай-ақ өңдеу өнеркәсібі мен көлік инфрақұрылымы жобаларын қаржыландыру үшін 2025 жылы 300 млрд теңге сомасына "Бәйтерек "ҰБХ" АҚ-ның жарғылық капиталы ұлғайтылады, кейін "ҚДБ" АҚ-ның жарғылық капиталы, кейін "Өнеркәсіпті дамыту қоры" АҚ-ның жарғылық капиталы ұлғайтылады.

      Атап айтқанда, лизингтік қаржыландыру және кредит беру құралдары арқылы металлургия; дайын металл бұйымдарын өндіру; химия өнеркәсібі; машина жасау, оның ішінде автомобиль жасау, арнайы техника өндірісі, ауыл шаруашылығы машиналарын жасау, электр техникалық және ауыр машина жасау; құрылыс материалдарын өндіру; ағаш өңдеу және жиһаз өнеркәсібі; қағаз және қағаз өнімдерін өндіру; жеңіл өнеркәсіп; резеңке және пластмасса бұйымдарын өндіру салаларына қолдау көрсетіледі.

      Бұл өткізілген өнім мен шикізаттық емес өнім экспортының қосымша көлемін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді, сондай-ақ кәсіпорындарда жаңа жұмыс орындары ашылады немесе бұрынғы жұмыс орындары сақталады деп болжанады, бұл азаматтардың әл-ауқатына оң әсер етеді.

      5. Жеңілдікті қаржыландыруды алушылардың қарсы міндеттемелері: өнеркәсіпті мемлекеттік ынталандыру шараларын көрсетудің тиімділігін арттыру мақсатында кәсіпорынның өндірістің экономикалық көрсеткіштерін орындау жөніндегі міндеттемелерінің жиынтығын көздейтін кәсіпорындардың, оның ішінде, бірақ онымен шектелмей, өндірістік персоналдың орташа жалақысын арттыру, өткізілетін өнім көлемін ұлғайту, кәсіпорын өндірісінің көлемін ұлғайту, жұмыс орындарын құру және/немесе сақтау, кәсіпорынның кіріс көлемін, өнімнің экспортын ұлғайту, еңбек өнімділігін ұлғайту, өткізу нарықтарын кеңейту, сондай-ақ жобаларды іске асыру кезінде тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алудағы елішілік құндылықты арттыру сияқты қарсы міндеттемелері енгізілетін болады.

      6. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қаржылық қолдау алушылары құнының өсуін ынталандыру тұрақты және бәсекеге қабілетті кәсіпорындар құруға жәрдемдеседі. ҚДБ қарыз алушылары мен QIC жобалау компанияларының құнын арттыру, сондай-ақ оларды жария компаниялар қатарына қосу үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ басқарудың озық практикаларын тираждау, атқарушы компаниялардың ашықтығын арттыру, сондай-ақ қаржылық есептіліктің сапалы сыртқы аудитінің міндетті түрде болуы және басқалар бойынша талаптарды қою сияқты құралдарды әзірлеу және ұсыну арқылы қарыз алушы компаниялардың ашықтығы деңгейін және ҚДБ қарыз алушы компаниялары мен QIC жобалау компанияларының еңбек өнімділігін арттыратын болады.

      Бұл шара қарыз алушыларды өзінің өндірістік процесін үнемі жақсартуға, жаңа бәсекелестік артықшылықтарды іздеуге, үнемі өзгеріп отыратын жағдайларға тиімді бейімделуге ынталандыруға мүмкіндік береді және қарыз алушы компаниялардың құнын ұлғайтуға ықпал етеді және нәтижесінде олардың сауда алаңдарындағы инвестициялық тартымдылығын арттырады.

      7. Ірі кәсіпорындардың айналасында ШОБ экожүйесін құру. Қарыздарды қайтару, шикізатты жеткізу және жобалардың аутсорсингі тұрғысынан жеткізу тізбектерінде ірі кәсіпорындарды қолдауды ұлғайту арқылы оларды ШОБ-пен ынтымақтастыққа ынталандыру қажет. Ол үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жеңілдікті қаржыландыруды ұсыну кезінде қарсы міндеттемелерді қолданатын болады. Сондай-ақ топтамалық қолдау қағидаты және жобалық қаржыландыруды дамыту (синдикатталған қарыз құралдары және бірлескен инвестициялар) арқылы ірі инвесторлардың айналасында экожүйелерді дамыту орындалатын болады.

      Ірі кәсіпорындар жобаларының айналасында экожүйе құру шетелдік қатысушылармен жобаларды бірлесіп іске асыру шеңберінде серіктес болып табылатын қазақстандық кәсіпорындарды қаржылық қолдаудан тұратын болады. Бұл шаралар тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді өндіру мен өткізудің жаһандық тізбектеріне енуге мүмкіндік береді, сондай-ақ Қазақстан экономикасына шетелдік компанияларды тартуға ықпал ететін болады.

      Екінші деңгейдегі банктердің өтімділігін экономикаға кредит беруге, бірінші кезекте ірі инвестициялық жобаларға тарту үшін холдинг бюджеттік процестерді ескере отырып, міндетті түрде ашып көрсетілетін мемлекеттік кепілдікпен нығайтылған кепілдік беру тетіктерін белсенді қолданатын болады.

      Тетіктің мәні – мемлекет ірі жобаларға бағытталған кредиттер немесе инвестициялар бойынша қаржылық тәуекелдердің бір бөлігін өзіне алады. Кепілдік жеке және мемлекеттік қатысушылар үшін қаржыландырудың тартымдылығы мен қолжетімділігін арттыруға көмектеседі.

      Осы мақсаттар үшін холдингтің жанынан ірі бизнес жобаларына арналған арнайы кепілдік беру қоры құрылады. Бұл қор ірі және стратегиялық маңызды жобаларды кепілмен қамтамасыз етудің жеткіліктілігі мәселесін шешу үшін пәрменді құрал болады.

2-параграф. Микро, шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның МШОК сегментіндегі бизнесті қолдау жөніндегі қызметін холдингтің еншілес ұйымы – Даму іске асырады, ол қаржылық (сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау, ЕДБ кредиттеріне кепілдік беру, қаражатты ЕДБ-ға шартты орналастыру, микрокредиттеу), сондай-ақ қаржылық емес құралдар (жобаларды консультациялық сүйемелдеу) шеңберінде қолдау көрсетеді.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ құрылған кезден бастап Қазақстанда МШОК дамуының оң серпіні байқалады. ЖІӨ құрылымындағы МШОК үлесінің көрсеткіші 2014 жылғы 25,9 %-дан 2023 жылы 36,7 %-ға дейін өсті (алдын ала деректер бойынша). Белсенді әрекет ететін субъектілердің саны 9 жылда 2 есеге артып, 2023 жылы 2 млн субъектіні құрады. МШОК секторында жұмыспен қамтылған халықтың көрсеткіші артып, алдын ала деректер бойынша 2023 жылы 4,4 млн адамды құрады (төмендегі 6-суретті қараңыз).




      6-сурет. МШОК негізгі көрсеткіштерінің динамикасы

      Дереккөз: Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы.

            Тиісінше, Қазақстан МШОК секторын дамытуда елеулі әлеуетке ие. Алайда МШОК секторының даму деңгейі Аргентина, Бразилия, Оңтүстік Африка және Қытай сияқты дамушы елдерге қарағанда айтарлықтай төмен болып қалуда. Дамушы елдердің ЖІӨ құрылымындағы МШОК үлесінің орташа көрсеткіші 42 %-ға тең, ал жұмыспен қамтылғандардың үлесі елдің жалпы халқының 64 %-ын құрайды. Қазақстанның ЖІӨ құрылымындағы МШОК үлесінің көрсеткіштері дамушы елдердің орташа көрсеткішінен 14 %-ға төмен (2023 жылдың қорытындысы бойынша 36,7 %), ал 2023 жылдың қорытындысы бойынша республиканың экономикалық белсенді халқынан МШОК-та жұмыспен қамтылғандардың үлесі 45 %-ға тең.

      МШОК секторындағы кәсіпкерлерді шектеулі қамту (саны бойынша), даму институттары тарапынан қолдаудың орта бизнестің қосалқы сегментіне бағдарлануы, мемлекеттік қолдаудың жеткіліксіздігі, даму институттары тарапынан қаржылық қолдау құралдарында уәждемелік құрамдас бөліктің болмауы, сондай-ақ ЕДБ-ге кредит берудің жоғары мөлшерлемелері Қазақстанда МШОК дамытуды қаржыландыруды шектейтін негізгі факторлар болып табылады.

      МШОК-ты қолдау жөніндегі "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-ны негізгі қаржы құралдары ЕДБ-де қаражатты шартты орналастыру, сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау және кредитке кепілдік беру болып табылады.

      Төмендегі 7-суретте шығарылатын өнім көлемінің 82,1 %-ы және жұмыс орындарының 89,9 %-ы микро және шағын бизнес субъектілеріне тиесілі екендігі көрсетілген.




      7-сурет. 2023 жылғы жұмыс істеп тұрған ШОБ субъектілерінің саны, шығарылатын өнімнің көлемі және бизнес субъектілігі бойынша жұмыс орындарының саны

      Дереккөз: Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы.

      Осылайша, құрылатын жұмыс орындары және шығарылатын өнім көлемін ұлғайту тұрғысынан барынша тиімділікке қол жеткізу үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ МШОК сегментіндегі бизнесті қолдау бағытында қаржылық қолдау құралдарын негізінен микро және шағын бизнестің қосалқы сегменттеріне бағыттайтын болады.

      Сонымен қатар МШОК құрылатын және дамитын салалардағы маржа деңгейі көбінесе кредит мөлшерлемесінен аз ғана асады, яғни қарыз қаражаты есебінен бизнестің өсуі мен даму мүмкіндігі өте шектеулі.

      Бұл үшін Даму ЕДБ қаражатын шартты орналастыру, пайыздық мөлшерлемені субсидиялау (қолдау көлемін біртіндеп төмендетумен), ЕДБ мен микроқаржы ұйымдарының кредиттеріне кепілдік беру, оның ішінде апекстік тетіктер арқылы микро -, шағын бизнесті қолдауды жалғастырады.

      Мәселен, кейіннен ШОБ субъектілеріне кредит бере отырып, қаражатты ЕДБ-ге шартты орналастыру жолымен өңдеу өнеркәсібі, туризм, медицина, көлік және логистика, қоймалау, АӨК (қайта өңдеу) және білім беру салаларындағы ШОБ-ты қолдау мақсатында, 2025 жылы 300 млрд теңге сомасына кейіннен "Даму" КДҚ" АҚ жарғылық капиталын ұлғайту үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жарғылық капиталы ұлғайтылады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ МШОК-ты қолдайтын қаржылық шараларды ұсыну кезінде қолдау көрсетілетін кәсіпорындар тарапынан өзінің әлеуметтік-экономикалық тиімділігін арттыру бойынша қарсы міндеттемелердің тетіктері көзделетін болады.

      Бұл ретте, Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасына сәйкес, еңбек өнімділігінің ұлғаюы, өндірісті жаңғырту мен кеңейту, сондай-ақ іске асырылатын жобалардың тиімділігі ескеріле отырып, қолдау көрсетілетін жобаларды іріктеу жүзеге асырылады.

      Сондай-ақ ШОБ-ты қолдау мақсатында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мынадай шаралар қабылдайтын болады:

      жеткізу тізбегінде қолдау арқылы ірі кәсіпорындарды ШОБ-пен ынтымақтастыққа ынталандыру;

      ШОБ дамыту бойынша өңірлермен белсенді жұмыс жүргізу;

      еліміздегі кепілдік беру құралының негізгі операторы ретінде "Даму" КДҚ" АҚ базасында кепілдік қорын құру. Бұл қосымша қаржыландыру көздерінен қаражат тарту есебінен мемлекеттік бюджетке түсетін жүктемені азайтуға мүмкіндік береді.

      Экономиканың нақты секторына кредит беруді ұлғайту мен ынталандыруда, ЕДБ тарапынан кәсіпкерлік жобаларына кредит беруді ұлғайту шараларын қабылдау, сондай-ақ нарықтық емес тетіктерден, оның ішінде субсидиялаудан кепілдік беруге және қаржылық емес қолдаудың басқа да шараларына кезең-кезеңімен көшу;

      микро және шағын кәсіпкерлік субъектілерін орта бизнеске өту үшін ынталандыру;

      импортты алмастыруға, еңбек өндірісіне және экспортқа бағдарланған жобаларға бағытталған тиімді жобаларды қолдау бойынша Мемлекет басшысының басқа тапсырмаларын орындау бөлігінде кепілдік құралын кеңейту оң рөл атқарады.

3-параграф. Экспорттық әлеуетті арттыру

      Экспорттық әлеуетті арттыруды "Өнеркәсіптік саясат туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес шикізаттық емес экспортты дамыту және ілгерілету саласындағы ұлттық даму институты - ЭКА іске асырады.

      Мемлекет басшысының 2023 жылғы 1 қыркүйектегі "Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары" атты Жолдауында ЭКА базасында мемлекеттік қолдаудың қажетті құралдары шоғырландырылатын, экспортты ілгерілететін толыққанды институт құрудың маңыздылығы атап өтілген.

      Қазақстан Республикасының 2029 жылға дейінгі ұлттық даму жоспарының шикізат емес тауарлардың қазақстандық өндірушілерінің және сыртқы нарықта қызметпен жабдықтаушылардың перспективті экспортқа бағдарланған жобаларын қолдау және олардың бәсекеге қабілеттілігін күшейтуге бағытталған міндеттерін іске асыру, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің 2024 жылғы 3 тамыздағы № 12-18/Б-1489 лп тапсырмасын орындау мақсатында, 2025-2026 жылдары кейіннен ЭКА жарғылық капиталын 100 млрд теңгеге (2025 жылы 50 млрд теңгеге және 2026 жылы 50 млрд теңгеге) ұлғайта отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жарғылық капиталын ұлғайту көзделген.

      Экспортты қолдау бойынша мемлекеттік кепілдіктер лимитін қосымша 2025 жылы 200 млрд теңгеге және 2026 жылы 250 млрд теңгеге арттыру жоспарланған. Бұл шаралар ЭКА сақтандыру сыйымдылығын 2025 жылы 0,9 трлн теңгеден және 2026 жылы 1,2 трлн теңгеден астам деңгейге дейін ұлғайтуға ықпал етеді, бұл өңдеу өнеркәсібінің экспорттаушыларын экспорттық-сауда және экспорт алдындағы қаржыландыру көлемін 2,5 еседен астамға күшейтуге мүмкіндік береді.

      Осылайша, экспорт алдындағы қаржыландыру құралы экспорттаушыларға шикізат сатып алуға, өндірісті жаңғыртуға және экспорттық келісімшарттардың орындалуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

      Өз кезегінде, экспорттық-саудалық қаржыландыру құралы қазақстандық өнімді сатып алатын шетелдік компаниялар үшін қаржылық тәуекелдерді азайтады, бұл экспортталатын тауарларды бәсекеге қабілетті етеді.

      Жоғарыда баяндалған құралдар бойынша экспорттық қолдау көлемін ұлғайту үшін шетелдік және Қазақстандық серіктес банктер желісін кеңейту, Қазақстанның Даму Банкімен ынтымақтастықты күшейту жоспарланып отыр.

      Сондай-ақ, сақтандыру сыйымдылығын ұлғайту ЭКА-ға сақтандыру (қайта сақтандыру) құралдары және экспорттық операцияларды кепілдікпен қамтамасыз ету арқылы шикізаттық емес экспортты қолдауды күшейтуге мүмкіндік береді. Сақтандыру міндеттемелері портфелін әртараптандыру үшін экспорттық жеткізілімдерді сақтандыру өнімдерінің үлесін ұлғайтуға, оның ішінде қысқа мерзімді дебиторлық берешекті сақтандыру құралын кеңейту есебінен ұлғайтуға баса назар аударылады.

      Экспорт көлемін одан әрі арттыру мақсатында ЭКА шетелдік контрагенттерді қаржыландыру кезінде кредиттік ұйымдарды сақтандыруды дамытуды жоспарлайды. Бұл құрал халықаралық нарықтардағы отандық тауарлардың үлесін ұлғайтуға ықпал ете отырып, шетелдік сатып алушыларды қазақстандық өнімді сатып алуға ынталандыратын болады.

      Екінші деңгейдегі банктердегі экспортқа бағдарланған шағын және орта бизнес субъектілерінің қарыздарын портфельдік сақтандыру үшін сақтандыру құралдарын бейімдеу қосымша көзделген. Сондай-ақ, белгіленген өлшемшарттарға сәйкес келетін ҚДБ-мен бірлескен жобалар бойынша жеңілдетілген андеррайтинг енгізіледі.

      Экспорттаушыларды қолдаудың өсуіне байланысты сақтандыру тәуекелдерінің шоғырлануын төмендету үшін 2025 жылы шығыс қайта сақтандыру көлемін 2 есеге ұлғайту жоспарланып отыр. Бұл холдингтің компаниялар тобы үшін тәуекелдерді азайтуға және экспорттаушыларды сақтандыру жүйесінің тұрақтылығын нығайтуға мүмкіндік береді.

      Сонымен қатар, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жаңа экспорттаушылар санын көбейту үшін экспорттаушыларды дамыту мақсатында экспорттаушыларды қолдайтын барлық құралдарды холдингте шоғырландыра отырып, (ЭКА, QIC, ҚДБ, АНК, Даму) пакеттік қолдау көрсетуді жалғастырады.

4-параграф. АӨК-ті дамыту

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ 2021 жылдан бастап Қазақстан Республикасының АӨК дамытудың 2021-2030 жылдарға арналған тұжырымдамасында белгіленген міндеттер шеңберінде ауыл шаруашылығын дамытуды көздейді.

      Холдинг импортқа тәуелділікті төмендету және бағаны тұрақтандыру жөніндегі міндеттерді шешуде басымдықпен АӨК-дегі инвестициялық жобаларды қаржыландыруды жалғастыратын болады. Ол үшін ауыл шаруашылығы өнімдерін, балықты өндіру және тамақ өнімдерін өндіру, суару жүйелерін енгізу, жабық топырақта көкөністер өндіру, өндірістік-өткізу инфрақұрылымын дамыту, жем-шөп өндірісін қолдау жөніндегі жобалар қаржыландырылатын болады.

      Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес холдинг кепілдік беру құралдарын қолдана отырып, айналым қаражатын толықтыруға көктемгі егіс және егін жинау жұмыстарына жеңілдікпен кредит беру жөніндегі жұмысты жалғастыратын болады.

      Машина-трактор паркін жаңарту қарқынын жеделдету үшін холдинг және оның еншілес ұйымдары қолжетімді лизингтік қаржыландыру көлемін ұлғайтатын болады.

      1. АӨК-тегі ағымдағы жағдай

      Қазақстанның ауыл шаруашылығы өнімінің (қызметтерінің) жалпы шығарылымының көлемі (шаруашылықтардың барлық санаттарында) 2012 жылдан бастап тұрақты өсуде.




      8-сурет. Ауыл шаруашылығындағы өндіріс динамикасы, млрд теңге

      Дереккөз: Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы

      Саладағы оң үрдістерге қарамастан, Қазақстанның ауыл шаруашылығы бірқатар проблемалармен сипатталады.

      1) еңбек өнімділігінің төмендігі ауыл шаруашылығы дақылдарының төмен шығымдылығымен және ауыл шаруашылығы жануарларының өнімділігімен, еңбек көп жұмсалатын ескірген технологияларын пайдаланылуымен, сала субъектілерінің инновациялық белсенділігінің әлсіздігімен байланысты;

      2) ауыл шаруашылығы техникасының тозу деңгейі жоғары;

      3) АӨК өндірісінің ұсақ тауарлылығы. 2024 жылы жеке қосалқы шаруашылықтарда 44 % мал, 61 % сиыр сүті, 40 % картоп, 56 % қызанақ және 55 % қияр өндірілді;

      4) жылыжай шаруашылықтарында заманауи сақтау қуаттарының және өндіріс көлемінің жетіспеушілігі салдарынан, жемістердің негізгі түрлері, сондай-ақ маусымаралық кезеңдегі көкөністер бойынша импортқа тәуелділік жоғары;

      5) ауыл шаруашылығы жануарларының жалпы санындағы асыл тұқымды мал басының төмен үлес салмағы, халықтың шаруашылықтарындағы негізгі мал басының шоғырлануы, мал шаруашылығының қажеттіліктеріне жемшөп өндіру көлемдерінің сәйкес келмеуі.

      Қайта өңдеу өнеркәсібінде тамақ өнімдерінің өндірісі көлемінің жыл сайын тұрақты өсуі байқалады.




      9-сурет. Тамақ өнімдерінің өндірісі, млрд теңге

      Дереккөз: Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы

      Саланың өсуіне үкіметтік даму бағдарламалары арқылы іске асырылатын қолдау шаралары ықпал етеді, бұл 2024 жылы негізгі капиталға инвестициялардың 2013 жылдан бастап 6,6 есеге (139,6 млрд теңгеден 919 млрд теңгеге дейін) өсуіне әсер етті.

      Қазақстанның тамақ өнеркәсібі Еуразиялық экономикалық одақ елдерінің өндірушілерімен бәсекелестіктің өсуімен сипатталады. Бұл ретте отандық тамақ өнімдерін өндірушілердің бәсекеге қабілеттілігіне сапалы шикізаттың жетіспеушілігі, инфрақұрылымның дамымауы, ескірген жабдық, айналым қаражатының жетіспеушілігі кері әсерін тигізеді.

      Елімізде шұжық өнімдері – 40,8 %, ет консервілері – 47,4 %, өсімдік майлары – 17,2 %, жеміс-көкөніс консервілері – 86,1 % және құс еті – 27,5 % сияқты өнім түрлері бойынша импорттың жоғары үлесі байқалады. Сондай-ақ ірімшік пен сүзбе – 49,7 %, құрғақ сүт – 80,8 % бойынша импортқа тәуелділік деңгейі жоғары.

      2. Саланы дамытудың драйвері ретінде ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді қолдау

      АӨК саласында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ көрсетілетін қызметтерін тұтынушылардың негізгі санаты шаруа және фермер қожалықтары, ауыл шаруашылығы кәсіпорындары болып табылады.

      2025 жылдың басындағы жағдай бойынша АНК мен ҚАҚ кредиттік портфелі 78,3 мыңнан астам түпкі қарыз алушылардан тұрады.




      * ЕДБ деректері "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ, АНК қорландыруын есепке алмағанда

      10-сурет. АНК (оның ішінде ҚАҚ) және ЕДБ ауыл шаруашылығына кредит беру көлемі, млрд теңгеде.

      Дереккөз: Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы және "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ, "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ іс-шаралар жоспары

      ЕДБ тарапынан ауыл шаруашылығын қаржыландырудың өсуі салалық тәуекелдерді консервативті бағалаумен, ауылдық жерлерде кепілмен қамтамасыз етудің төмен өтімділігімен, ұзақ мерзімді өтелу мерзімі бар жобаларды қаржыландыру үшін талап етілетін теңгемен ұзақ мерзімді қорландыру көздерінің жетіспеушілігімен шектеледі.

      2024 жылы алғаш рет АНК және ҚАҚ облигациялары бойынша купондық сыйақыны субсидиялау тетігі қолданылды, бұл нарықтық қаражатты тартуға және қарыз алушы үшін белгіленген жеңілдікті мөлшерлеме бойынша кредиттер мен лизинг беруді қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Бұдан басқа, АНК кредиттері бойынша "Даму" қоры арқылы кепілдік беру тетігі енгізілді, бұл жеткілікті кепілмен қамтамасыз етілмеген АӨК субъектілері үшін қаржыландырудың қолжетімділігін едәуір арттыруға мүмкіндік берді.

      Ішкі өндірісті дамыту, импортты төмендету және АӨК экспорттық әлеуетін дамыту мақсатында 2025 жылы 200 млрд теңгеге сомаға кейіннен "Аграрлық несие корпорациясы" АҚ жарғылық капиталын ұлғайту үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жарғылық капиталы ұлғайтылатын болады. АӨК салаларының инвестициялық жобаларды іске асыру және айналым қаражатын толықтыру қажеттілігіне сәйкес 2026-2033 жылдары АӨК жарғылық капиталын ұлғайту үшін және бюджеттік кредиттер түрінде қосымша бюджет қаражаты бөлінетін болады.

      Сонымен қатар, АНК тарапынан ауыл шаруашылығы өнімдерін, балықты өндіру және тамақ өнімдерін өндіру, суару жүйелерін енгізу, жабық топырақта көкөністер өндіру, өндірістік-өткізу инфрақұрылымын дамыту, жемшөп өндірісін қолдау, ауыл шаруашылығы техникасы мен жабдықтарын сатып алу сияқты басым инвестициялық бағыттар бойынша инвестициялық жобаларды қаржыландыру жалғастырылады.

      АНК бизнес процестерін автоматтандыру бойынша жұмыс үздік тәжірибелер мен қаржылық қызмет көрсету стандарттарына сәйкес жалғастырылатын болады.

      Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2023 жылғы 1 қыркүйектегі "Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары" атты Қазақстан халқына Жолдауына сәйкес, агроөнеркәсіптік кешеннің тиімділігін арттыру үшін ауыл шаруашылығы техникасы паркін жаңартудың жыл сайынғы деңгейін 8-10 %-ға дейін жеткізу қажет. Тапсырманы орындау үшін ҚАҚ бағдарламалары бойынша ауыл шаруашылығы техникасының лизингін қаржыландыру көлемі ұлғаятын болады.

      Бидай көлемінің едәуір ұлғаюы қосымша логистикалық жүктемелерді тудырады, астықты сақтау мүмкіндіктерін кеңейтуді және экспорттық келісімшарттармен жедел жұмыс істеуді талап етеді. Шектеулі ішкі тұтыну және жыл сайынғы қалдықтардың өсіп келе жатқан көлемі жағдайында (2024 жылдың қорытындысы бойынша 4,6 млн тонна, 2023 жылғы көрсеткішке +78 %) бұл ішкі нарыққа қысым жасайды және астық бағасының төмендеуіне әкеледі, бұл АШТӨ кірістеріне теріс әсер етеді.

      Жоғарыда баяндалғандарды ескере отырып, АШТӨ-ні табыстылықтың тұрақты және қолайлы деңгейін қамтамасыз етумен өсімдік шаруашылығы нарығының негізгі ойыншыларын шоғырландыруға және қазақстандық өнімдердің халықаралық экспорттық саудасын нарықтық жағдайларда дамытуға бағдарланған "QIC" АҚ жанынан мамандандырылған сауда қорын құрады.

      Мұндай қор ішкі нарықта баға белгілеуді айқындайтын жетекші трейдерлерді олардың қаржы құралдарымен де, материалдық активтермен де (вагон паркі, қойма терминалдары және басқа да мүлік) қатысу мүмкіндігімен біріктіру үшін платформа бола алады.

      АӨК экспорттық әлеуетін іске асыру мақсатында "ЭКА" АҚ қолдау бағдарламалары ауыл шаруашылығы өнімдерін экспорттаушыларға тарату мүмкіндігі қарастырылатын болады.

6-тарау. Қызметтің № 2 стратегиялық бағыты – Үлестік қаржыландырудың экожүйесін дамыту

1-параграф. Үлестік қаржыландыру нарығын дамыту

      QIC инвестициялық қорлардың қоры болып табылады және құнсыздану мен жоғалтудың жоғары ықтималдығы бар активтердің жоғары тәуекелді сыныбы болып табылатын тікелей инвестициялар қорларына (соның ішінде кэптивтік ТИҚ) инвестицияларды жүзеге асырады. Мұндай активтердің әділ құнының айтарлықтай құбылмалылығы қаржылық нәтижелерге айтарлықтай әсер етеді, бұл жоғары кірістің қалыптасуына да, айтарлықтай шығындарға да әкелуі мүмкін.

      ТИҚ-ке инвестициялау тәуекелдерінің жоғары деңгейі портфельдік компаниялардың жарғылық/акционерлік капиталына инвестицияларды, аралас және борыштық қаржыландыруды, оның ішінде мезониндік және реттелген қарыздарды қоса алғанда, олар қолданатын қаржыландыру құралдарына негізделген. Мұндай құралдарды қолдану, олардың әлеуетті кірістілігіне қарамастан, терең сараптаманы және қолданыстағы заңнама нормаларын, сондай-ақ Қоғамның, ТИҚ мен басқарушы компаниялардың ішкі регламенттерін қатаң сақтауды талап етеді.

      QІС дамуындағы негізгі кезең ірі және сапалы мәмілелердің шектеулі санына, терең салалық мамандануға, құрылымдауға жеке көзқарасқа және портфельдік компанияларды басқаруға белсенді қатысуға назар аудара отырып, корпоративтік қаржыландыру тәсілін қалыптастыруды көздейтін оның кэптивтік басқарушы компаниялары мен қорларының трансформациясы болуы тиіс. Бұл ретте фокус өсу, масштабтау және экономиканың дамуына ықпал ету әлеуеті жоғары орта және ірі бизнеспен жұмыс істеуге бағытталатын болады.

      Үлестік қаржыландыру үлесін инвестициялардың жылдық көлемінің кемінде 70 % деңгейіне дейін жеткізу жоспарлануда. Бұл QIC-ке серіктестік инвестицияларды тиімді тартуға, жобалардың меншікті капиталын қалыптастыруға және оларды басқа холдинг және ЕДБ институттары арқылы одан әрі кредиттік қаржыландыруды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Бұл қадам QІС-дің кәсіпкерлікті дамытудағы және холдингтің тұрақты инвестициялық экожүйесін құрудағы рөлін нығайтады.

      Шетелдік инвестициялар капиталдандырудың, инфрақұрылымды жаңғыртудың және озық технологияларды енгізудің негізгі көзі бола отырып, Қазақстан экономикасы үшін стратегиялық маңызға ие. Шетелдік инвестицияларды тиімді тарту және пайдалану жаңа жұмыс орындарын құруға және қосылған құны жоғары инновациялық кәсіпорындарды дамытуға ықпал етеді.

      2024 жылдың 9 айының қорытындысы бойынша ТШИ жалпы ағыны 12,7 млрд АҚШ долларын құрады, бұл 2023 жылдың сәйкес кезеңінің деңгейінен 35,7 %-ға төмен. Жалпы төмендеуге қарамастан, жекелеген секторлар оң динамиканы көрсетті. Осылайша, көтерме және бөлшек саудаға салынған инвестициялар 10,7 %-ға өсіп, 4,2 млрд АҚШ долларына жетті. Ақпарат және байланыс секторында 7,4 %-ға - 343,9 млн АҚШ долларына дейін өсім байқалды. Электрмен және жылумен жабдықтау 228,9 млн АҚШ долларын құрап, 46,1 %-ға өсті, ал сумен жабдықтау мен су тартуға салынған инвестиция 11,1 млн АҚШ долларын құрады, бұл өткен жылмен салыстырғанда 40,7 %-ға өсті.


 

      11-сурет. Қазақстан Республикасына тікелей шетелдік инвестициялар, 2013 – 2024 жылғы 9 ай.

      Дереккөз: ҚР ҰБ.

      QIC "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ компаниялар тобындағы тікелей инвестициялар (бұдан әрі – ТИ) нарығының жалғыз қатысушысы болып табылады, оның миссиясы - тікелей инвестициялар қорлары (бұдан әрі – ТИҚ) арқылы үлестік қаржыландыру арқылы ТИ тарту және Қазақстанның тұрақты экономикалық дамуына жәрдемдесу.

      QIC әрі қарай өсу мен бәсекеге қабілеттілікті арттыруға бағыттала отырып, халықаралық институционалдық инвесторлармен, егеменді қорлармен және халықаралық қаржы ұйымдарымен ынтымақтастықта инвестициялар мен ТИҚ басқаруды жүзеге асырады. QІС ТИҚ арқылы мемлекеттік экономикалық саясаттың басым бағыттарына сәйкес келетін компанияларға қолдау көрсетеді.

      Қызметтің тағы бір маңызды бағыты нарықтың жетекші ойыншыларымен серіктестікте халықаралық басқарушы компаниялардың басқаруымен тікелей инвестициялар қорларына қатысу болып табылады. Бұл қосымша тікелей шетелдік инвестицияларды тартып қана қоймай, озық технологиялар трансфертін, сондай-ақ Қазақстанда капиталды басқарудың үздік әлемдік тәжірибелерін енгізуге ықпал етуге мүмкіндік беретін стратегиялық негізделген қадам болып табылады. Бұл тәсіл ұлттық экономиканың жаһандық нарықтарға интеграциясын күшейтеді және отандық бизнестің бәсекеге қабілеттілігін арттырады.

      QIC инвестициялық бағыты өсу, масштабтау және экспортқа бағдарлану әлеуеті жоғары орта және ірі бизнесті қолдауға бағытталған. Қаржыландыруға кластерлік тәсілді қолдану ресурстарды стратегиялық маңызды салаларға шоғырландыруға, олардың дамуын жеделдетуге және нарық қатысушылары арасында синергетикалық әсер жасауға мүмкіндік береді.

      Сонымен қатар, жеңілдетілген қаржыландыру тетіктерінен нарықтық жағдайларға көшу орын алуда, бұл портфельдік компаниялардың тұрақтылығын арттыруға ықпал етеді және оларды халықаралық инвесторлар үшін тартымды етеді.

      QIC кешенді тәсілі капиталды тарту және ауқымды бастамаларды іске асыру үшін жаңа мүмкіндіктер аша отырып, ұзақ мерзімді, бәсекеге қабілетті инвестициялық ортаны қалыптастырады.

      Қазақстанның орнықты экономикалық дамуына жәрдемдесу шеңберінде QIC елдің экономикалық әртараптандырылуына ықпал ететін нарықта көшбасшы компанияларды қалыптастыру үшін тікелей инвестициялардың (ТИ) әлеуетін пайдаланады. QIC өңірлік нарықта өсу әлеуеті жоғары және экспорттық әлеуеті жоғары орта және ірі бизнесті қолдауға бағытталған, сондай-ақ танылған экологиялық, әлеуметтік және басқару стандарттарын (ESG) енгізетін тұрақты компанияларды дамытуға ықпал етеді.

      2024 жылдың соңындағы жағдай бойынша QIC қатысатын тікелей инвестициялар қорларының саны 18-ге жетті, жалпы қаражат көлемі 1,9 млрд АҚШ долларын құрады.

      Елдегі ТИ нарығын одан әрі дамыту Қазақстанның инвестициялық тартымдылығын арттыруға, жаһандық ТИ нарығында бар капиталға қол жеткізуге ықпал етеді және нарықта көшбасшы компаниялар құруға мүмкіндік береді, олар өз кезегінде болашақта экономикалық әртараптандыруға ықпал ете алады.

2-параграф. Кэптивтік басқарушы компанияларды дамыту

      Қазіргі заманғы квазимемлекеттік ТҚИ басқарудың нарықтық құрылымына көшуге ұмтылады, бұл олардың тұрақтылығына ықпал етеді, сыртқы инвесторлар үшін тартымдылықты арттырады және активтерді тиімді басқару үшін жаңа мүмкіндіктер ашады. Бұл тәсіл нарықтағы позицияны нығайту және инвестициялар саласындағы жетекші ойыншы мәртебесін бекіту арқылы қызметті кеңейтуге мүмкіндік береді.

      Трансформация шеңберінде жабық корпоративтік құрылымдардан үшінші тарап инвесторларынан капитал тартатын басқарушы компаниялардың моделіне көшу іске асырылуда. Бұл эволюция активтерді әртараптандыруды қамтамасыз етеді, инвестициялық тәуекелдерді азайтады және басқару моделін тұрақты етеді.

      Сонымен қатар, тікелей инвестициялар қорларын басқарудың үздік халықаралық тәжірибесіне көшу озық тәжірибелерді енгізуге, сыртқы инвесторлардан капитал тартуға және активтерді кәсіби басқару деңгейін арттыруға мүмкіндік береді. Бұл ұзақ мерзімді перспективада тиімді жұмыс істей алатын және халықаралық стандарттарға сай келетін бәсекеге қабілетті инвестициялық экожүйені құруға ықпал етеді.

3-параграф. Венчурлік қаржыландыру нарығын дамыту

      Венчурлық қаржыландыру – бұл фирмалар немесе венчурлық капитал қорлары стартаптарға, дамудың бастапқы сатысындағы компанияларға және өсу әлеуеті жоғары немесе жоғары өсу қарқынын көрсеткен дамушы компанияларға беретін тікелей инвестицияны қаржыландыру құралы.

      2024 жылы бағалаулар бойынша әлемде венчурлық қаржыландырудың жалпы көлемі шамамен 368,3 млрд АҚШ долларын құрады, бұл 2023 жылғы көрсеткіштен 5 %-ға жоғары (349,4 млрд АҚШ доллары).

      Америкалық нарық үстемдік етуді жалғастыруда, ол венчурлық қаржыландырудың жаһандық көлемінің 57 % – шамамен 209 млрд АҚШ долларын құрады, бұл 2023 жылғы деңгейден 29 %-ға жоғары. Сонымен бірге Еуропада венчурлық салымдардың 8 %-ға қысқаруы байқалды – 67,6 млрд АҚШ долларынан 62,4 млрд АҚШ долларына дейін, ал Азия-Тынық мұхиты аймағында инвестиция көлемі 78,8 млрд АҚШ долларына дейін төмендеді.

      2024 жылдың IV тоқсаны соңғы бір жарым жыл ішінде негізінен жасанды интеллект технологияларына деген жоғары қызығушылықтың арқасында венчурлық инвестициялар бойынша рекордтық көрсеткішке ие болды. AI-сектор инвестициялардың айтарлықтай үлесін тартып, 32 млрд АҚШ долларынан асты.

      Венчурлық инвестициялар ұзақ мерзімді экономикалық өсудің маңызды драйвері болып қала береді. Соңғы 50 жылда IPO-ға шыққан американдық компаниялардың жартысы венчурлық капиталдың қолдауымен дамыды, ал АҚШ-тың 10 ірі нарықтық капиталдандыру компанияларының 8-і өздерінің қалыптасуының әртүрлі кезеңдерінде венчурлық қаржыландыру алған.

      Әлемдік тәжірибеде венчурлық бизнес инновациялық әзірлемелер мен технологияларды коммерцияландыруға қаржыландырудың негізгі көзі болып табылады. Бұл ретте әлемде венчурлік капитал нарығын дамытуда шешуші рөлді мемлекет венчурлік қорларды бірлесіп қаржыландыру, инновациялық фирмалар мен венчурлік кәсіпорындар үшін жеңілдіктер беру және салық ауыртпалығын азайту арқылы жүзеге асырады.

      QIC, қорлар қоры ретінде, жаһандық венчурлық қорлармен ынтымақтастық жасау мүмкіндігіне ие, бұл қазақстандық жобалардың жаһандық нарықтағы тартымдылығын одан әрі арттыруға көмектеседі. QIC инвестицияларға алғашқы кезеңдерде және өсу кезеңдерінде назар сала отырып, венчурлық қаржыландыру сегментін дамытуға қатысады.

      Венчурлік қаржыландыру бағытын дамыту шеңберінде QIC жеке венчурлік қорларды бірлесіп қаржыландыру бағдарламасының операторы ретінде әрекет етеді, оларды сүйемелдеуді қамтамасыз етеді, инновациялардың жаһандық экожүйесіне біртіндеп интеграциялауды қамтамасыз ету үшін венчурлік нарыққа кәсіби қатысушылардың стандарттарын, үздік практикаларын және қызметінің талдамалық шолуларын таратуға жәрдемдесетін болады.

      Бұған венчурлық қорларды құру және оларға қатысу, QIC венчурлық бөлімшесін – BGlobal Ventures компаниясын басқарушы компания ретінде дамыту, егіс алдындағы кезеңнен А кезеңіне дейінгі және одан кейінгі кезеңдердегі технологиялық стартаптарды қаржыландыруға бағытталған венчурлық қорларды құру және дамыту арқылы қол жеткізіледі. Сондай-ақ венчурлік экожүйенің барлық субъектілері үшін білім беру бағдарламаларын жүргізу және венчурлік қаржыландыруды танымал етуге бағытталған іс-шараларға белсенді қатысу көзделген.

4-параграф. Стресстік активтер нарығын дамыту

      Қазақстан Республикасы Президентінің Төтенше жағдай жөніндегі мемлекеттік комиссияның 2020 жылғы 11 мамырдағы қорытынды отырысында айтылған тапсырмасына сәйкес жұмыс істемейтін активтердің өркениетті нарығын құру қажет.

      Қазақстандағы стресстік активтер нарығында мамандандырылған қор басқарушылары тұлғасында белсенді қатысушылар жоқ. Дегенмен, стресстік активтер нарығының көлемі айтарлықтай үлкен және даму әлеуеті жоғары. Ол негізінен коммерциялық банктер және мемлекеттік қорлармен ұсынылған.

      Қазақстанның стресстік активтер нарығы проблемалық активтер деңгейін төмендетуге, мәмілелердің ашықтығын арттыруға және жаңа инвесторларды тартуға бағытталған белсенді трансформация кезеңінен өтуде. Мемлекеттік қолдау, цифрландыру және жеке капиталды тарту оның дамуында шешуші рөл атқарады. 2024 жылғы шілдедегі жағдай бойынша Қазақстандағы стресс активтерінің көлемі 3,2 трлн теңгеге бағаланды, бұл 2017 жылғы көрсеткіштен 7,7 трлн теңгеге айтарлықтай төмен.

      Осы нарыққа жеке инвесторларды тарту мақсатында жеке инвесторларды, оның ішінде резидент еместерді қосу арқылы стресстік активтерді сатып алушылар тізімін кеңейту заңнамалық тұрғыдан қарастырылған. Бұл банктердің баланстарын жұмыс істемейтін кредиттерден тазартудың нарықтық тетігін жасайды, сонымен қатар жаңа инвесторлардың, соның ішінде халықаралық инвесторлардың стресстік активтер нарығына қол жеткізуін қамтамасыз етеді.

      Алайда, қазіргі уақытта стресстік активтер нарығына жақсы ойластырылған нормативтік-құқықтық база, жұмыс істемейтін қарыздарды қалпына келтіру инфрақұрылымы және мемлекеттік қорлар мен ЕДБ арасындағы ынтымақтастықты жақсарту үшін коммерциялық жағдайларға қатысты құрылымдық әдістеме қажет екенін атап өткен жөн.

      Стресстік активтер нарығын дамыту мақсатында QIC стресстік активтерге инвестициялаудың инвестициялық мандаты бар қорларға, атап айтқанда өтімділік проблемаларын бастан кешіретін және операциялық өзгерістерді қайта құрылымдау және жүзеге асыру үшін қосымша капиталды қажет ететін компанияларға қатысатын болады. Осы сегментке инвестициялауға бөлінген қаражаттың қолжетімді капиталын тиімді басқару үшін QIC сенімді бизнес-моделі және елеулі ішкі құны (intrinsic value) бар компанияларға инвестиция салатын тәуелсіз және тәжірибелі басқарушы серіктестерді тартуды жоспарлап отыр.

  7-тарау. Қызметтің № 3 стратегиялық бағыты – Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның тұрғын үйге қолжетімділікті арттыру жөніндегі қызметі ЕҰ – Отбасы банк АҚ және ҚТК арқылы іске асырылады, олар Тұрғын үй-коммуналдық инфрақұрылымды дамыту тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама) және "Энергетикалық және коммуналдық секторларды жаңғырту" ұлттық жобасы шеңберінде мынадай қолдау түрлерін ұсынады:

      1) ЖАО облигацияларын сатып алу арқылы жобаларды қаржыландыру:

      ЖАО кезекте тұрғандар үшін әлеуметтік тұрғын үй салу және/немесе сатып алу;

      тұрғын үй қорын жаңарту;

      ЖАО кезекте тұрғандарға кейіннен жекешелендіру құқығымен жалға беру үшін тұрғын үй сатып алу;

      инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды салу және жаңғырту.

      2) жеке құрылыс салушылардың кредиттерін субсидиялау;

      3) үлестік тұрғын үй құрылысына кепілдік беру, оның ішінде жеке және аз қабатты құрылыс жобалары және тұрғын үйді жаңарту жобалары бойынша;

      4) өңірлерде қала құрылысы инвестициялық жобаларын, жеке және аз қабатты тұрғын үй құрылысын қаржыландыру;

      5) жалға берілетін тұрғын үй сатып алу және жалға берілетін тұрғын үй қорын басқару;

      6) тұрғын үй сатып алу және жалдау ақысын субсидиялау үшін қарыздар беру;

      7) аумақтарды шебер жоспарлау;

      8) нарықтық ипотекалық құралдарды дамыту;

      9) тұрғын үйді есепке қою, жүргізу және бөлу жөніндегі функцияны жүзеге асыру.

      Қазақстан экономикасы өсуінің болашақта халықтың урбанизациясына тәуелділігін ескере отырып, тұрғын үйдің қолжетімділігін арттыру экономиканы дамытудың негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Тұрғын үйдің қолжетімділігі халықты жұмыспен қамтумен қатар елдің нақты экономикалық өсімін табысты іске асырудың басты факторлары болып табылады.

      Тұрғын үйдің қолжетімділігі сұраныс пен ұсынысқа әсер ететін факторлардың жиынтығынан тұрады. Сұранысқа әсер ететін негізгі факторлар халықтың табысы мен жинақтарының көлемі, халықтың өсімі, урбанизация деңгейі, қолданыстағы тұрғын үй қорының ескіру жылдамдығы мен көлемі, сондай-ақ ипотекалық кредиттеу мен жалға алудың құны мен қолжетімділігі болып табылады. Сұранысқа тұрғын үйдің сапалық сипаттамалары да әсер етуі мүмкін – ілеспе (әлеуметтік және көлік) инфрақұрылым, географиялық орналасуы, ауданның мәртебесі, құрылыс сапасы (жайғасымы, қабаттылығы).

      Ұсынысқа (құрылыс көлеміне) тұрғын үйдің бір шаршы метрінің өзіндік құны және құрылыс салушы үшін қаржыландырудың (үлестік, сол сияқты борыштық) қолжетімділігі, құрылыстағы жаңа технологиялар, адами капитал (білікті мамандардың болуы, білікті кадрлардың қажетті санының қолжетімділігіндегі іркілістер, оқыту және сабақтастық), макроэкономикалық трендтер, баламалы жобалардың тартымдылығы (коммерциялық, әлеуметтік, инфрақұрылымдық), индустрияның құрылымы мен сипаттамасы (ойыншылар саны, рөлдердің бөлінуі, шетелдік қатысушылардың болуы) әсер етеді.

      Мұның бәрі халық үшін қажетті әлеуметтік және коммерциялық инфрақұрылымы бар тұрғын үй құрылысында кешенді тәсілді әзірлеу қажеттігін негіздейді.

      Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету бойынша холдинг жұмысты жалғастыратын негізгі сын-қатерлер:

      1. Тұрғын үй қорын ұлғайту

      Соңғы 10 жылда (2015 – 2024 жылдар) Қазақстан халқының саны 14,6 %-ға артып, 2024 жылдың соңында 20,3 млн адамды құрады. Осы кезеңде тұрғын үймен қамтамасыз ету 16,6 %-ға (+3,5 ш.м.), бір тұрғынға 21 ш.м-ден 24,5 ш.м-ге дейін өсті.

      БҰҰ стандарттары бойынша 1 адамға шаққандағы тұрғын үй алаңының нормасы 30 ш.м. сай келуі тиіс. 2024 жылдың соңындағы жағдай бойынша бұл норма Қазақстан бойынша орташа есеппен 24,5 ш.м-ді құрайды.

      БҰҰ-ның жоғарыда аталған нормасына қол жеткізу үшін тұрғын үй қорын орта есеппен 23 %-ға ұлғайту қажет.

      Тұрғын үй қорын ұлғайту мақсатында Бірыңғай тұрғын үй құрылысы операторының құралдары жетілдірілетін болады.

      Сондай-ақ инженерлік инфрақұрылым тозуының жоғары дәрежесін (кейбір өңірлерде 80 %-ға дейін) ескеру қажет, бұл жеке құрылыс салушыларды азаматтар үшін аумақтарға кешенді құрылыс салудан тежейді, осыған байланысты құрылыс көлемін ұлғайту және жайлы қалалық орта құру мақсатында ҚТК жеделдік, қайтарымдылық шарттарында кешенді құрылыс салу жобаларын қаржыландыруды ұлғайтатын болады.

      ҚТК тұрғын үй кешендерінің жеткілікті инфрақұрылымымен қамтамасыз ету және өмір сүру сапасын арттыру үшін "Энергетикалық және коммуналдық секторларды жаңғырту" ұлттық жобасына сәйкес инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды салу мен жаңғыртуды қаржыландыру жөніндегі шаралар кешенін жүргізетін болады.

      ҚТК базасында Аумақтарды дамыту жөніндегі құзыреттер орталығы жұмыс істейтін болады, ол аумақтарды салу және дамыту жөніндегі жобаларды жоспарлау және іске асыру саласында талдау мен қолдауды қамтамасыз етеді, сондай-ақ қала құрылысы жобаларының сапасын арттыру үшін нормативтік-құқықтық ортаны жетілдіруге қатысады және аумақтарды кешенді дамыту стандарттарын, оның ішінде қалалық орта сапасының индексін әзірлеу арқылы енгізеді.

      2. Халық үшін тұрғын үйдің қаржылық қолжетімділігін арттыруға жәрдемдесу

      2024 жылы жылжымайтын мүлік бағасының өсуі жалғасты: жаңа тұрғын үй бір шаршы метр үшін 1,1 %-ға – 500 198 теңгеге дейін, ал қайталама тұрғын үй – 4,4 %-ға - бір шаршы метр үшін 516 203 теңгеге дейін қымбаттады. 2024 жылы абаттандырылған тұрғын үй үшін жалдау ақысы өткен жылмен салыстырғанда 6 %-ға төмендеп, ш.м. үшін 4 565 теңгені құрады.

      Бұл ретте халықтың номиналды мәндегі табысы 2024 жылы 10,5 %-ға, ал нақты мәнде тек 1,8 %-ға өсті.

      Осыған байланысты, жан басына шаққандағы номиналды табыстың тұрғын үйдің бір шаршы метрінің құнына қатынасы ретінде есептелген тұрғын үйдің қолжетімділігі 0,44 ш.м-ді құрады.




      12-cурет. Тұрғын үйдің қолжетімділігі

      Дереккөз: Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы

      Халықтың төлемге қабілетті сұранысын қолдау мақсатында табысы әртүрлі азаматтарға тұрғын үй мәселелерін шешуге мүмкіндік беретін бірқатар ипотекалық бағдарламалар іске асырылуда.

      2025 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша ипотекалық кредиттер портфелінің жиынтық көлемі 6,7 трлн теңгеге жетті, оның ішінде "7-20-25" ипотекалық бағдарламасы шеңберінде 1,1, трлн теңгеге, тұрғын үй құрылысы жинақтары жүйесі бойынша 3,5 трлн теңгеге ипотекалық тұрғын үй қарыздары берілді.

      Мемлекеттік қолдау шаралары шеңберінде тұрғын үй жағдайларын "2-10-20" ("Бақытты отбасы"), "5-10-20" ("Шаңырақ" пилоттық жобасы) шарттары бойынша жеңілдікті қарыздар, сондай-ақ жергілікті атқарушы органдар мен квазимемлекеттік сектор субъектілерінің жалға берілетін және кредиттік тұрғын үйлері берілген 149,8 мың азамат жақсартты.

      Алайда жүргізілген талдау қорытындысы бойынша ЕДБ нарықтық ипотекасының болмауы "қанағаттандырылмаған сұранысты" (жылына 450-500 млрд теңге) тудырады. Жеке құрылыс салушылардың 30-35 мың пәтерге арналған жобалары дефолт қаупіне ұшырауы мүмкін, осыған байланысты Отбасы банк жыл сайынғы көлемі 100 млрд теңге болатын (2023 жылдан бастап), ҚТК кепілдігімен қамтамасыз етілген салынып жатқан тұрғын үйге кредит берудің жеке бағдарламаларын ұлғайтатын болады.

      Сондай-ақ Отбасы банк исламдық қаржыландыру қағидаттары бойынша жаңа ипотекалық өнімді енгізетін болады (пайыздық кірісті болдырмайтын исламдық ипотека). Осылайша, Отбасы банк 2025 жылы Қазақстан құрылысшылар одағымен және Исламдық қаржы және бизнес қауымдастығымен Қазақстанда исламдық қаржы индустриясын дамыту туралы меморандумға қол қойды. Тараптардың әріптестік қатынастары мен бірлескен ынтымақтастық Қазақстанда исламдық қаржыландыру және исламдық ипотека құралдарын дамытуға және ілгерілетуге ықпал ететін болады.

      Сонымен қатар, Отбасы банк келесі мақсаттарды көздей отырып, IPO-ға шығу мүмкіндігін қарастырады:

      1) экономикадағы мемлекет үлесінің төмендеуі: мемлекеттің ипотекалық нарыққа қатысу үлесінің төмендеуі мемлекеттің нарықтық қағидаттарға бейілділігін көрсету.

      2) корпоративтік басқару деңгейін күшейту:

      ииноритарлық инвесторлардың мүдделерін білдіретін шетелдік тәуелсіз директорларды тарту мүмкіндігі.

      одан әрі өсу мен инновациялар үшін стратегиялық инвесторлар мен серіктестерді тарту.

      3) қарыз қаражаты мен мемлекеттік сыйлықақыларға тәуелділікті төмендету:

      капиталды тарту Отбасы банкінің моделін жетілдіруге және жаңа қаржы құралдарын жасауға мүмкіндік береді.

      кейіннен IPO Отбасы банк үшін мемлекеттік сыйлықақылардан жоспарлы түрде кетуге мүмкіндік береді.

      Отбасы банк Қырғызстан мен Өзбекстанда еншілес ұйымдарды ашу арқылы Орталық Азия нарығына шығуды жоспарлап отыр, бірақ онымен шектелмейді.

      Бұл туу және экономикалық өсу әлеуеті өсіп келе жатқан көрші елдердің 43 млн халқы үшін ТҚЖ жүйесінің қазақстандық моделін экспорттауға мүмкіндік береді.

      3. Кезекте тұрғандарды тұрғын үймен қамтамасыз ету

      Мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйге немесе жеке тұрғын үй қорынан жергілікті атқарушы орган жалдаған тұрғын үйге мұқтаждардың есебінде тұрған азаматтар (бұдан әрі – кезекте тұрғандар) Қазақстан Республикасы халқының неғұрлым осал санаттары болып табылады.

      2024 жылдың соңында кезекте тұрғандар саны 653 246 адамды құрады. 2033 жылдың соңына қарай орташа жылдық 6,9 % өсу қарқыны сақталған кезде олардың саны 1 321 826 адамға дейін өседі. Кезекте тұрғандардың осы санын тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін бір отбасына 60 ш.м нормамен 10 жыл ішінде 79,3 млн ш.м тұрғын үй немесе жыл сайын 7,9 млн ш.м тұрғын үй салу қажет болады.

      Ұсынысты қолдау шеңберінде холдинг кезекте тұрғандар үшін қолжетімді тұрғын үй ұсынысын ұлғайту мақсатында Тұжырымдама шеңберінде ЖАО облигацияларын сатып алу арқылы қолжетімді тұрғын үй құрылысын және сатып алуды қаржыландыруды қамтамасыз етеді.

      Холдинг бюджеттен бөлінген қаражатқа сәйкес үкіметтік бағдарламалар шеңберінде кезекте тұрғандар үшін жеңілдікті кредиттер беруді жалғастырады. Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуін арттыру үшін тұрғын үй саясатының тұтастығы шеңберінде "тұрғын үйдің қолжетімділік сатысы" белсенді түрде енгізілетін болады.

      Тұрғын үймен қамтамасыз ету мақсатында кезекте тұрғандарды шартты түрде олардың табыс деңгейін тұрғын үймен қамтамасыз ету құралдарымен (тұрғын үйдің қолжетімділік сатысы) салыстыратын үш топқа бөлуге болады:


Шығыстарды шегергендегі кірістер

Топтағы адам саны

Құралдар

2-ге дейінгі ең төмен күнкөріс деңгейі (81 134 теңге)

217 мың адам (35 %)

Жекешелендіру құқығымен ЖАО жалға берілетін тұрғын үйі

2-ден 5-ке дейінгі ең төмен күнкөріс деңгейі

180 мың адам (29 %)

Жекешелендіру құқығымен ЖАО жалға берілетін тұрғын үйі

5-тен жоғары ең төмен күнкөріс деңгейі

224 мың адам (36 %)

Нарықтық ипотека

      5-кесте. Тұрғын үйдің қолжетімділік сатысы.

      Тұрғын үй мәселесін шешу ең төменгі табыс деңгейі бар кезекте тұрғандар үшін қолайлы (бірінші және екінші топ) жекешелендіру құқығымен ЖАО-ның сатып алатын және жалға берілетін тұрғын үй ҚТК құралдарының есебінен мүмкін болады. Кезекте тұрғандардың үшінші тобы Отбасы банктің тұрғын үй бағдарламаларын пайдалана алады.

      Бұдан басқа, жеке жалға берілетін тұрғын үй нарығын институттандыру және дамыту мақсатында ҚТЖ жалға берілетін тұрғын үй стандарттарын (2023 жылы ҚТК Стандарттардың бірінші нұсқасын әзірледі) және REIT (Жылжымайтын мүліктің инвестициялық қорлары, Real Estate Investment Trust) дамытудың институционалдық жағдайларын жасау үшін ҚР заңнамасын жетілдіретін болады, сондай-ақ жеке әзірлеушілермен өзара іс-қимыл жасайтын болады.

      4. Заңды үлестік құрылыстың үлесін арттыру

      ҚТК ҚР-да үлестік құрылысты дамыту үшін экожүйе құратын болады. 2024 жылы көппәтерлі тұрғын үй нарығының (көлеңкелі нарықтың) 67 %-ы брондау/инвестициялау шарттарын жасасу жолымен және мәмілелерді тіркеусіз үлескерлерді заңсыз тартқан.

      Көлеңкелі нарық үлесін қысқарту үшін ҚТК бірқатар іс шараларды іске асыруды жоспарлап отыр:

      1) заңнамалық нормаларды бұзғаны үшін жауапкершілікті арттыра отырып (айыппұл санкцияларын күшейту, салынып жатқан объектілерді жарнамалауға қойылатын талаптар және т.б.), құрылыс салушылар мен жобаларға қойылатын "кіру" заңнамалық талаптарын (жұмыс тәжірибесі, іске асырылған алаңдар және т.б.) 2 есеге төмендету есебінен ұсынысты ынталандыру;

      2) тұрғын үй-құрылыс кооперативтері бойынша мәмілелерді есепке алуды енгізу, бірыңғай нотариаттық ақпараттық жүйемен интеграциялау, сондай-ақ жылжымайтын мүлікке байланысты мәмілелерді қолма-қол ақшасыз есепке аудару мәселесін пысықтау.

8-тарау. Қызметтің үш бағыты шеңберіндегі стратегиялық мақсаттар мен міндеттер

1-параграф. "Жасыл" және бейтарап көміртекті экономикаға көшу

      "Жасыл" және бейтарап көміртекті экономикаға көшу – елдің басым стратегиялық міндеті. холдинг елдің негізгі қаржы институты ретінде ұлттық "жасыл" күн тәртібін қалыптастыруда және оны іске асыруда маңызды рөл атқарады.

      Қазақстан Республикасы Президентінің 2023 жылғы 2 ақпандағы № 121 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының көміртегі бейтараптығына қол жеткізуінің 2060 жылға дейінгі стратегиясы (бұдан әрі – Стратегия) Қазақстан Республикасы экономикасының "жасыл" транзитін регламенттейтін, Қазақстан Республикасының "жасыл экономикаға" көшуі жөніндегі тұжырымдаманың орнына келген бірінші деңгейдегі құжат болып табылады.

      Стратегияның орта мерзімді мақсаты – 2030 жылға қарай парниктік газдар шығарындыларын 1990 жылғы шығарындылар деңгейіне қатысты 15 %-ға қысқарту және экономиканы карбонсыздандыруға халықаралық қолдау алған жағдайда қысқартуды 25 %-ға жеткізу.

      Стратегияның қойылған мақсатына қол жеткізу төмен көміртекті саясатты кешенді іске асыру және секторлық (энергетикада, өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында және орман шаруашылығында, қалдықтарды басқаруда) және өтпелі тәсілдерді (әділ көшу, "жасыл" қаржыландыру, ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар мен білім беру, қоғамдық сана, халықаралық ынтымақтастық, климаттық өзгерістерге бейімделу, көміртекті реттеу жүйесі) қолдану арқылы қамтамасыз етілетін болады.

      Бұл ретте төмен көміртекті саясат қолайлы инвестициялық ахуалды қамтамасыз ету жөніндегі қадамдармен қатар жүретін болады.

      Карбонсыздандыру процесіне жеке инвестицияларды (оның ішінде халықаралық инвестицияларды) тұрақты тарту және қолдау жөніндегі жұмысқа ерекше назар аударылатын болады.

      "Жасыл" инвестицияларды ынталандыру жөніндегі саясат "жасыл" инвестициялар үшін ашық өлшемшарттарды – ESG-өлшемшарттарды назарға ала отырып, Қазақстандағы жалпы іскерлік орта мен инвестициялық ахуалды жақсарту жөніндегі шаралармен толықтырылатын болады. Бұл ретте "жасыл" жобалардың таксономиясы халықаралық тәсілдерді ескере отырып, энергия тиімділігін арттыру және энергия үнемдеу, парниктік газдар шығарындыларын азайту, климаттың өзгеруіне бейімделу сияқты кәсіпорындар қызметінің тиісті "экологиялық" көрсеткіштерін нақты айқындауға тиіс.

      Қазақстан БҰҰ жанындағы Климаттық технологиялар орталығымен және желісімен (Climate Technology Center and Network) және Жасыл климаттық қормен (Green Climate Fund) өзара іс-қимылды жалғастырады.

      Қазақстан Республикасының Экология кодексіне сәйкес экологиялық заңнаманың міндеттерінің бірі мемлекеттің "жасыл" инвестициялар тартуды және ең үздік қолжетімді техникаларды, ресурс үнемдеуші технологиялар мен практикаларды кеңінен қолдануды, түзілетін қалдықтардың көлемін қысқартуды және қауіптілік деңгейін төмендетуді және оларды тиімді басқаруды, жаңартылатын энергия көздерін пайдалануды, су үнемдеуді, сондай-ақ энергия тиімділігін арттыру, табиғи ресурстарды тұрақты пайдалану, қалпына келтіру және молықтыру жөніндегі шараларды жүзеге асыруды көтермелеуі және ынталандыруы болып табылады.

      Қоршаған ортаны қорғауға бағытталған қызметті экономикалық ынталандыру "жасыл" технологиялар трансферін ұйымдастыру және бейімдеу, "жасыл" инвестицияларды тартуға жәрдемдесу, Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген шарттарда және тәртіппен "жасыл" қаржыландыру шеңберінде мемлекеттік қолдау шараларын ұсыну арқылы да жүзеге асырылады.

      "Жасыл" жобаларға инвестициялар тартуды ынталандыру БҰҰ Тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізуді, карбонсыздандыруды және жобаларды іске асыру кезінде ESG қағидаттарын ілгерілету негізінде жүргізілетін болады.

      Компанияның қызметіне ESG мәселелерін енгізудің тиімділігін бағалаудың негізгі құралы ESG рейтингі болып табылады. Сонымен қатар мұндай рейтинг компанияның ұзақ мерзімді кезеңдегі тұрақтылығын айқындауға арналған тәуекелдері мен мүмкіндіктерін анықтауға бағытталған.

      Бұл ретте тұрақты даму саласындағы ақпаратты ашу басқару процестерінің ашықтығы мен тиімділігін көрсетуге көмектесетінін, бұл ұзақ мерзімді ресурстарды тарту үшін қолайлы жағдай туғызатын атап өткен жөн.

      Жоғарыда баяндалғанның негізінде, холдинг үшін тұрақты даму және ESG саласындағы басым бағыттар мыналар болып табылады:

      1. Халықаралық ESG-рейтингін алу/растау.

      Холдинг және оның еншілес ұйымдары тұрақты даму қағидаттарын енгізу және ESG ақпаратын ашудың ашықтық деңгейін арттыру шеңберінде мықты және әлсіз тұстарын анықтау мақсатында ESG-рейтингін алады. Бұл ретте Холдинг және оның еншілес ұйымдары алынған ESG-рейтингінің нәтижелері бойынша оны арттыру жөніндегі іс-шараларды әзірлейді.

      2. Төмен көміртекті даму бойынша ұлттық күн тәртібін орындауға жәрдемдесу.

      Осы бағытты іске асыру үшін Холдинг тобында осындай таксономияларды әзірлеудің халықаралық тәжірибесі және инвесторлардың үміттері ескеріле отырып, "жасыл"/тұрақты жобалар өлшемшарттары әзірленді. Бұл ретте Холдингте және оның еншілес ұйымдарында "жасыл"/тұрақты жобалар базасы қалыптастырылады, сондай-ақ осындай жобаларды қаржыландыру үлесі есептеледі.

      Бұдан басқа, парниктік газдар шығарындыларын азайту жөніндегі ұлттық күн тәртібін ескере отырып, Холдинг және оның еншілес ұйымдары парниктік газдар шығарындыларын есептейді (Scope 1,2,3).

      3. ESG қағидаттарына сәйкес келетін тұрақты қаржыландыру құралдарын дамыту.

      Холдинг тобында "жасыл/тұрақты" қаржыландыру құралдары белсенді дамуда. Холдинг және оның еншілес ұйымдары жыл сайын тұрақты даму облигацияларын шығару мәселесін пысықтайды.

      4. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның ЕҰ қызметінің ашықтығын арттыру.

      Даму институттары қызметінің жоғары экономикалық және әлеуметтік маңыздылығын ескере отырып, Холдинг тобы өз қызметі туралы нысаналы аудиторияларды белсенді түрде хабардар етуге ұмтылады.

      Холдинг пен ЕҰ ESG ақпаратын (экологиялық және әлеуметтік ақпаратты, сондай-ақ корпоративтік басқару туралы ақпаратты) жеке ESG есебі/тұрақты даму туралы есеп түрінде немесе Есептілік жөніндегі жаһандық бастаманың (Global Reporting Initiative, GRI) Ақпаратты ашу жөніндегі халықаралық стандартының қағидаттарына және листинг компаниялардың жылдық есебіндегі ақпаратты ашу жөніндегі KASE талаптарына сәйкес жылдық есептің құрамында ашады.

      Бұл ретте холдинг және оның еншілес ұйымдары жыл сайын қаржылық емес ақпаратты ашу бойынша жаңа стандарттарды қолдана отырып, ақпаратты ашудың үздік практикаларына сәйкес келуге ұмтылады. Мәселен, холдинг және оның еншілес ұйымдары "Тұрақты даму саласындағы қаржылық ақпаратты ашуға қойылатын жалпы талаптар" ХҚЕС S1 және "Климатқа байланысты ақпаратты ашу" S2 ХҚЕС сәйкес ақпаратты ашады. Бұл стандарттар ұйымдардан ұйымның ақша ағындарына, қаржыландыруды қамтамасыз ету қабілетіне немесе капитал құнына әсер етуі мүмкін тұрақты даму мен климатқа байланысты барлық маңызды тәуекелдер мен мүмкіндіктер туралы ақпаратты ашуды талап етеді.

      Бұдан басқа, холдинг және оның еншілес ұйымдары сенімді, пайдалы және салыстыруға болатын ESG-ақпаратты ашуға дайындауға арналған нұсқаулық ретінде Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі 2023 жылғы 28 сәуірде (№291 бұйрық) бекіткен Банктер мен басқа да қаржы ұйымдарына арналған ESG-ақпаратты ашу жөніндегі нұсқаулықтың ұсынымдарын басшылыққа алады.

      5. Холдингтің бірыңғай кадр саясатын қалыптастыру.

      Холдинг бірыңғай кадр саясатының мақсаты – қазіргі сын-тегеуріндерге бейімделе алатын жоғары кәсіби, ынталы және ұтқыр еңбек капиталын қалыптастыру арқылы холдингтің және еншілес ұйымдардың тұрақты дамуын қамтамасыз ету.

      HR-дағы әлемдік үрдістерді ескере отырып, бірыңғай кадр саясатының міндеттері:

      Холдингті және ЕҰ-ны холдингтің мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес келетін кадрлармен қамтамасыз ету;

      жаһандық өзгерістер жағдайында жұмыс істеуге қажетті икемі мен дағдылары бар кәсіпқойлар командасын қалыптастыру;

      әйелдер, жастар және мүмкіндігі шектеулі жұмычскерлер үшін тең мүмкіндіктер бере отырып, инклюзивтілік және әртараптандыру қағидаттарын іске асыру;

      цифрландыруға баса назар аудара отырып, жұмыскерлердің құзыреттерін дамыту;

      үлкен деректермен, аналитикамен және ЖИ жұмыс дағдыларын қоса алғанда, жұмыскерлердің цифрлық сауаттылығын арттыруды инвестициялау;

      еңбек нарығындағы тез өзгеретін жағдайларға бейімделу үшін қайта даярлау (reskilling) және біліктілікті арттыру (upskilling) бағдарламаларын ұйымдастыру;

      персоналдың белсенділігі мен өнімділігін арттыру;

      жеке және кәсіби өмір арасындағы тепе-теңдікті қамтамасыз ететін гибридті жұмыс модельдерін жасау;

      жұмыскерлердің ақыл-ой және физикалық денсаулығын қолдауға бағытталған бастамаларды енгізу (well-being бағдарламалары);

      цифрлық байланыс арналары мен корпоративтік порталдар арқылы жұмыскерлермен байланысты нығайту;

      тиімділікті арттыру үшін HR-процестерді цифрландыру;

      жасанды интеллект пен HR-аналитиканы қолдана отырып, жұмыскерлерді іріктеу, бейімдеу, оқыту және бағалау процестерін автоматтандыру;

      персоналға қажеттілікті болжау және кадрлардың кету қаупін бағалау жүйелерін енгізу;

      тиімділікті басқару жүйесін жетілдіру;

      ЕҰ қызметінің ерекшелігіне қарай сараланған тәсілмен жеке және командалық мақсаттарға қол жеткізуге байланысты тиімділікті бағалаудың икемді және ашық жүйесін енгізу;

      Холдингтің және ЕҰ-ның бизнес-мақсаттарындағы өзгерістерді ескере отырып, карталарды қалыптастыру тәсілдерін қайта қараумен тиімділіктің негізгі көрсеткіштерін (KPI) ұдайы сәйкестендіру;

      өнімділікті арттыру үшін кері байланыс пен тәлімгерлік мәдениетін дамытуға баса назар аудару;

      ESG-қағидаттарына негізделген корпоративтік мәдениетті дамыту;

      Холдинг және ЕҰ шеңберінде тұрақты даму, әлеуметтік жауапкершілік және ашықтық құндылықтарын нығайту;

      жұмыскерлердің ESG жобаларына қатысуы үшін жағдай жасау және тұрақты корпоративтік имиджді қалыптастыру;

      ESG-қағидаттарын оқыту, коммуникация және ішкі бастамалар арқылы жұмыскерлердің күнделікті жұмысына кіріктіру.

      Бұл міндеттер холдингтің стратегиялық мақсаттарына қол жеткізуге, оның жаһандық нарықтағы бәсекеге қабілеттілігін арттыруға және үздік мамандарды тартуға бейімделген.

      Сондай-ақ холдинг өз қызметінде 2029 жылға дейінгі ұлттық даму жоспарында қойылған гендерлік теңдік институтын нығайту міндеттерін ескереді.

      6. жауапты сатып алуға жәрдемдесу.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның ЕҰ сатып алуға қатысты шешімдер қабылдау кезінде сатып алынатын тауарлардың, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің (бұдан әрі – ТЖҚ) экологиялық, әлеуметтік және этикалық сипаттамаларын, мүмкіндігінше оларды сатып алу практикасына интеграциялай отырып назарға алады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның ЕҰ қоршаған ортаға барынша аз әсер ететін ТЖҚ-ға артықшылық береді, атап айтқанда, экологиялық материалдардан жасалған тауарларды басымдықпен сатып алу мүмкіндігін қарастырады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның ЕҰ тұрақты даму қағидаттарын ескере отырып, тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алу туралы шарттардың үлгілік нысандарын өзектілендіреді.

      7. ESG-тәуекелдерін басқару.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және оның ЕҰ ESG-тәуекелдерін үздік халықаралық практика негізінде холдингтің қолданыстағы тәуекелдерді басқару жүйесіне интеграциялады. Осыған байланысты жауапты қызметкерлер осы тәуекелдерді басқару бойынша мерзімді негізде оқытудан өтеді.

2-параграф. ЕҰ функцияларының портфелін оңтайландыру

      Қызметтің үш стратегиялық бағытында (кәсіпкерлікті қолдау, үлестік қаржыландыру экожүйесін дамыту және халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету) тиімді жұмыс істеу үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ 2033 жылға дейінгі перспективада ЕҰ функцияларының портфелін оңтайландыру және олардың одан әрі дамуын айқындау бойынша жұмыс істейтін болады. Бұл ретте "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ функциялардың нысаналы портфелін қалыптастыру кезінде мынадай өлшемшарттарға бағдарланатын болады:

      Функцияларды қайталаудың болмауы

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ішіндегі функциялардың, сондай-ақ басқа ұйымдар функцияларының қайталануы тиісті ұйымдар арасындағы қызмет нәтижелері үшін жауапкершілікті бөлуге қатысты түсініксіздікке әкеледі. Функциялар қайталанатын жағдайларда – "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ функцияны "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-ның біреуінің айрықша құзыреті ретінде орталықтандырады не функцияны басқа мемлекеттік органдарда орталықтандыру шеңберінде оны орта мерзімді немесе ұзақ мерзімді перспективада қысқартады.

      Даму институтының рөліне сәйкестігі

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ даму тұжырымдамаларының қаржы операторы болып табылады, бұл ретте "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ функциялары "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ рөлі мен миссиясына сәйкес келуге тиіс.

      "YellowPages" қағидаттарына сәйкестігі

      Қазақстан Республикасының Үкіметі үшін басым міндеттердің бірі мемлекеттің экономикаға қатысу үлесін қысқарту болып табылады. Осы міндетке сәйкес "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ жеке секторда жеткілікті көлемде және деңгейде іске асырылатын функцияларды жүзеге асырмауға тиіс.

3-парграф. Басқару функцияларын корпоративтік орталықтан ЕҰ-ның директорлар кеңесі мен басқармалары етіп орталықсыздандыру

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ құрылымы корпоративтік орталықтың басқару функцияларының шектеулі жиынтығында ғана құндылық құруын көздейді:

      1. Тәуекелдерді басқару жүйесі

      Атап айтқанда, валюталық, кредиттік және пайыздық тәуекелдерге қатысты шоғырландырылған тәуекелдерді басқару портфель деңгейінде жүзеге асырылады. Сонымен қатар шоғырландырылған көзқарас "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ активтері мен пассивтері арасындағы валюталық және пайыздық теңгерімсіздікті дәлірек анықтауға, тиісті тәуекелдерді уақтылы басқаруға мүмкіндік береді.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның жекелеген құжаттарымен (тәуекелдерді басқару саясаты, тәуекелдерді басқару қағидалары және т. б.) регламенттелген тәуекелдерді басқарудың қолданыстағы жүйесіне сәйкес, барлық ықтимал қауіптер, тәуекелдерді сипаттау және олардың ықтимал салдары, тәуекелдің алдын алу және ол орын алған жағдайда оған ден қою жөніндегі іс-шаралар Тәуекелдер тіркелімінде көрсетіледі, ол тұрақты түрде өзектендіріледі/қайта қаралады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ түрлі сценарийлерді ескере отырып, гипотетикалық стресс тестілеу жүргізу және валюталық бағам, инфляция, елдің ЖІӨ өсуі және т. б. сияқты параметрлерді қоса алғанда, кредиттік және қазынашылық портфельдің сапасына макроэкономикалық параметрлердің өзгеруінің әсерін бағалау арқылы негізгі тәуекелдерді – кредиттік, пайыздық және валюталық тәуекелді бағалау практикасын жалғастырады.

      Сондай-ақ қаржылық шығындардың ықтималдығын азайту мақсатында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мәмілелерінде тәуекелдерді басқару тәсілдерін жетілдіру жөніндегі жұмыс жалғастырылатын болады.

      Тәуекел мәдениетінің деңгейін арттыру мақсатында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-да жұмыскерлер үшін мынадай бағыттар бойынша оқыту тұрақты негізде ұйымдастырылатын болады:

      1) тәуекелдерді басқару жүйесі;

      2) операциялық тәуекелдерді басқару;

      3) ішкі бақылау жүйесі.

      2. Мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл

      Корпоративтік орталық арқылы мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл бірыңғай терезе рөлін орындау есебінен үлкен құндылық туғызады. Орталықтандыру "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ бүкіл тобы бойынша келіп түсетін сұрау салуларды үйлестіре пысықтауға мүмкіндік береді.

      3. Корпоративтік басқару жүйесі

      Корпоративтік басқару әділеттілік, адалдық, жауапкершілік, ашықтық, кәсібилік және құзыреттілік негізінде құрылады. Корпоративтік басқару жүйесі органдар, лауазымды адамдар мен қызметкерлер арасындағы өкілеттіктердің аражігі мен жауапкершілікті нақты ажыратуды көздейді.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ өз қызметінде корпоративтік басқарудың негіз қалаушы қағидаттарын қатаң сақтайды:

      1) өкілеттіктердің аражігін ажырату қағидаты;

      2) жалғыз акционердің құқықтары мен мүдделерін қорғау қағидаты;

            3) Директорлар кеңесі мен Басқарманы тиімді басқару қағидаты;

      4) орнықты даму қағидаты;

            5) тәуекелдерді басқару, ішкі бақылау және ішкі аудит қағидаты;

            6) корпоративтік жанжалдар мен мүдделер қақтығысын реттеу қағидаты;

            7) ақпаратты ашудың ашықтығы мен объективтілігі қағидаттары.

            Жоғары орган – жалғыз акционер, басқару органы – Директорлар кеңесі, атқарушы орган – Басқарма.

            "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ корпоративтік басқару жүйесі мыналарды қамтамасыз етеді:

            1) нақты басқару жүйесінің, аражігі ажыратылған өкілеттіктердің және шешім қабылдау процесінің болуы, функциялар мен процестерді қайталаудың болмауы;

            2) бірыңғай стандарттар, саясаттар мен процестер, оның ішінде жоспарлауға, мониторингтеу мен бақылауға, нәтижелілікті бағалауға және түзету іс-қимылдарын қолдануға бірыңғай тәсілдерді айқындау бөлігінде;

            3) сапалы ақпаратқа қол жеткізу;

            4) тәуекелдерді тиісті түрде басқару;

      5) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-ның операциялық қызметіне араласпау.

            "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің экономикалық және операциялық тиімділігін арттырудың негізгі жолдарының бірі "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жалғыз акционер ретінде басқаруды жүзеге асыратын стратегиялық органдар ретінде директорлар кеңестерін жұмысқа белсенді тарту арқылы корпоративтік басқару жүйесін жетілдіру болып табылады.

            Бұл ретте директорлардың тәуелсіздігі қызметтің айқындығы мен ашықтығын қамтамасыз ету мақсатында Директорлар кеңесінің тиімді жұмысының аса маңызды факторы болып табылады. Мемлекеттің тарихи жоғары қатысу үлесін ескере отырып, өз салаларында шетелдік практиктер және/немесе сарапшылар болып табылатын тәуелсіз директорларды неғұрлым кеңірек тартудың орындылығы қаралатын болады.

            Дүниежүзілік банктің холдингке берген ұсынымдарына сәйкес тиімділікті, есептілікті арттыру, сондай-ақ олардың қызметін тәуелсіз бағалау бөлігінде тәуелсіз директорларға қойылатын талаптар мәселесі пысықталатын болады. Бұдан басқа, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Директорлар кеңесінің құрамындағы тәуелсіз директорлар санын саяси ықпалға тәуелділікті төмендету мақсатында ұлғайтуға ұмтылу маңызды.

4-параграф. Жұмысты ұйымдастырудың жаңа құзыреттері мен әдістерін дамыту

      1. Цифрлық технологияларды дамыту

      Цифрлық технологияларды дамыту "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ даму жоспарында келтірілген негізгі міндеттерді шешуге ықпал ететін аса маңызды факторлардың бірі болып табылады.

      Мемлекет басшысының 2023 жылғы 1 қыркүйектегі "Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары" атты Жолдауына сәйкес мемлекеттік қолдаудың операциялық тиімділігі мақсатында "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметіне ауқымды цифрландыруды жүзеге асыру да тапсырылды.

      Холдингтің алдына қойылған мақсаттар мен міндеттерді іске асыру үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2024-2026 жылдарға арналған цифрландыру стратегиясы (бұдан әрі – Цифрландыру стратегиясы) бекітілді, онда холдингтің цифрлық трансформациясының негізгі стратегиялық фокустары айқындалды:

      деректерді басқару және талдау (Big Data, AI);

      процестерді цифрландыру (Business-process);

      "электрондық үкімет" (Govtech) компоненттерімен интеграция;

      өнім тәсілін енгізу (Рroduct Approach);

      АТ-қызметтерін және ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымды (Core IT) дамыту;

      цифрлық трансформацияны корпоративтік басқару (Culture);

      ақпараттық қауіпсіздік (Cybersecurity).

      Холдингтің ішкі бизнес-процестері bpm жүйесінде автоматтандырылған. Бірыңғай bpm-жүйеде холдинг процестерін автоматтандырудың артықшылықтары процестерді орындау мерзімдерін едәуір қысқартуда, холдинг функцияларының қайталануын болдырмауда және тұтастай алғанда холдинг ішіндегі қағазсыз құжат айналымына көшуді қамтамасыз етуде. Холдингте қаржы активтерін басқару үшін 1С өнімдері пайдаланылады, олардың негізінде холдингтің бизнес-процестері де автоматтандырылған.

      Холдингтің және ЕҰ-ның алқалы органдарына пікірлердің барлық спектрін ескеруге, алқалы орган мүшелерінің білімі мен ұжымдық тәжірибесін жинақтауға, өкілдері холдингте және ЕҰ-да дауыс беру және шешімдер қабылдау рәсімдеріне қашықтан қатысуды қамтамасыз ететін алқалы органның құрамына кіретін барлық мүдделі топтардың мүдделерін ескеруге, басқарушылық және стратегиялық шешімдерді жедел қабылдауға мүмкіндік беретін ақпараттық құралды ұсыну мақсатында, ақпаратқа кез келген уақытта және кез келген жерде қауіпсіз қол жеткізуді ескере отырып, сондай-ақ алқалы органдар жұмысының тиімділігін арттыру үшін Алқалы органдар порталы жұмыс істейді.

      Бұдан басқа, холдингтің компаниялар тобының жұмыскерлері құжаттармен бір мезгілде бірлескен жұмысты жүзеге асыруға, жедел хабар алмасуға, жобалық міндеттерді жүргізуге, қызметкерлер арасында бейнеконференциялар өткізуге және тағы сол сияқтыларға мүмкіндік беретін холдингтің корпоративтік порталында ақпаратпен алмасады. Порталда өзіне-өзі қызмет көрсету модульдері, цифрлық кабинет, жаңалықтар порталы, білім базасы іске асырылды.

      Цифрландыру стратегиясын тиімді іске асыру және цифрландыруды дамыту қарқынын жеделдету мақсатында холдингте цифрлық трансформация, цифрландырудың жаңа тәсілдерін енгізу, ақпараттандыру және ақпараттық-коммуникациялық технологиялар объектілерін құру және дамыту, қолданыстағы бизнес-процестерді автоматтандыру және олардың реинжинирингі мәселелері қаралатын алқалы консультативтік-кеңесші орган – Цифрландыру офисі жұмыс істейді.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ цифрлық технологияларды енгізу, реинжиниринг және деректерді пайдалану жөніндегі іс-шаралар кешенін қамтитын цифрлық трансформация бойынша басымдықтарды айқындайды.

      2. Бизнес-процестерді басқару жүйесін жетілдіру

      Бизнес-процестерді басқару – бұл даму стратегиясын/даму жоспарын және компанияның мақсаттарын тиісті өтпелі процестерді ұйымдастыру арқылы клиенттердің күтулері мен қажеттіліктерімен байланыстыратын басқару тұжырымдамасы.

      Компанияны басқарудағы процестік тәсіл тиімді басқару шешімдерін қабылдаудағы және оларды іске асырудағы икемділік пен айқындылыққа бағытталған және процестер шеңберінде қабылданатын шешімдер, оларды қабылдау тетіктері, шешімдер қабылдауға жауаптылар алдын ала формалданып, күні бұрын анықталатындай процестерді етіп қалыптастырудан көрініс табады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметін сапалы жақсарту мақсатында бизнес-процестерді басқару жүйесін жетілдіру бойынша жұмыстар жалғасуда. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мынадай қойылымдық мақсаттарға қол жеткізуге ұмтылады:

      1) жылдамдық – процестерге арналған уақытты қысқарту: регламенттеу, автоматтандыру және уақыттық шектеулер;

      2) сапа – бизнес-процестердің ашықтығы, регламенттеу және мониторинг;

      3) көрсеткіштерге негізделген басқару – шығындар, уақыт және ресурстарды жүктеу көрсеткіштері арқылы бақылау;

      4) ұйымдастырушылық икемділік – процестерді модельдеу және қайта құру.

      3. "Бір терезе" қағидаты бойынша клиенттерді кешенді қолдау

      Мақсаттары мен міндеттерін табысты іске асыру үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мемлекеттік қолдаудың барлық шараларын пайдалана отырып, кешенді шешімдер ұсынуда "бір терезе" қағидатын енгізеді. Бұл бизнеске мемлекеттік қолдау мен көрсетілетін қызметтер ұсынудың "бірыңғай терезесі" ретінде Бизнесті қолдаудың "bgov.kz" бірыңғай порталын дамыту арқылы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ деңгейінде кешенді қолдауды қалыптастыруды білдіреді.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ клиенттеріне "бір терезе" қағидаты бойынша кешенді қолдау көрсету кәсіпкерлік субъектілері мен халыққа мемлекет белгілеген басым бағыттарда ұсынылатын қолдау құралдарының тиімділігін арттыру арқылы клиентке бағдарлану бөлігінде өз қызметін жетілдіру бойынша үздіксіз жұмысты талап етеді.

      Бүгінгі таңда Bgov-та холдингтің еншілес ұйымдарының 65 көрсетілетін қызметі мемлекеттік қолдаудың кредиттеу, субсидиялау, лизинг, сақтандыру, кепілдік беру және инвестициялау сияқты 6 бағыты бойынша қолжетімді.

      Бұл ретте кешенді қолдау құралдарын тікелей іске асыру және ұсыну қосымша адами ресурстарды тартпай-ақ, процесті әкімшілендіру шеңберінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тарапынан шектеулі қатысумен ЕҰ деңгейінде жүзеге асырылады.

      Кешенді қолдауды іске асыру бірыңғай даму институты ретінде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ аясында даму институттарының жұмысынан қосымша синергетикалық әсер алуға мүмкіндік береді.

      Жұмыстың нәтижесі өтінім беру, қарау мәртебесі, мақұлдау, қажетті құжаттарды ұсыну, қолдау, консультация беру және т. б. сияқты барлық қолдау құралдарын онлайн форматқа ауыстыру болады.

      Холдингпен және оның ЕҰ-мен өзара іс-қимыл процесін жеңілдетудің тағы бір құралы ретінде клиенттерге ақпарат, консультациялар алу және мәселелерді жедел шешу үшін бірыңғай терезе ұсыну арқылы Бірыңғай байланыс орталығы іске қосылды. Клиенттер ЕҰ өнімдері мен көрсетілетін қызметтері бойынша және Bgov-ты пайдалану бойынша консультациялар, сондай-ақ бизнесті қолдау бағдарламалары туралы өзекті ақпарат ала алады.

      4. Талдау орталығы

      Қазіргі уақытта "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ экономиканы қолдау мен дамытудың бекітілген бағдарламалары, Қазақстан Республикасы Үкіметінің және басқа да мемлекеттік органдардың шешімдері мен тапсырмалары шеңберінде мемлекет белгілеген басымдықтарды басшылыққа алады.

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен оның ЕҰ жинақталған тәжірибенің арқасында клиенттердің қажеттіліктерін, атап айтқанда, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің барлық стратегиялық бағыттарындағы институционалдық жады негізінде терең түсінеді. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ЕҰ-ның көрсетілетін қызметтерді алушы клиенттермен тікелей байланысы қазіргі проблемалар мен күрделіліктерге, ағымдағы және болашақ қажеттіліктерге, сондай-ақ даму институттары тарапынан қажетті құралдар мен қолдау көлемдеріне қатысты өзекті ақпаратты алуға мүмкіндік береді. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ осы ақпаратқа қолжетімділікті тиімді пайдалана алады және оны орталықтандырылған түрде өңдей алады. Осыған байланысты талдау орталығының негізі холдингтің цифрлық түрдегі барлық "жинақталған тәжірибесін" қамтитын орталықтандырылған деректертерді сақтау орны болып табылады және Қазақстан Республикасының заңнамасымен қорғалатын ақпараттың құпиялылығын сақтау қағидатын ескере отырып, пайдаланушылардың кең ауқымына қолжетімді болады.

      Дамудың өзекті мәселелері бойынша шешімдер қабылдаудың динамикалық процесі оң тәжірибені зерделеуге және жалпылауға негізделген жүйелі білімді қажет етеді.

      Талдау орталығы холдингтің барлық тобы бойынша Big Data өңдеуді негізге ала отырып, азаматтар мен бизнес-кәсіпорындарға көрсетілетін қолдауды таргеттеуге, сондай-ақ data-driven шешімдерді қабылдау арқылы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ мен ЕҰ қызметінің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

      Талдау орталығының негізгі міндеттері:

      1) даму тұжырымдамалары, сондай-ақ өңірлер мен экономика секторлары бөлінісінде қолдау көрсетілген жобаларды кеңейтілген талдау негізінде экономиканы дамытуды қолдауда басымдықтарды айқындау;

      2) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және ЕҰ-ның қолдау құралдарын процестерді оңтайландыруды қоса алғанда, олардың тиімділігі, өзектілігі мен қолданылуы тұрғысынан талдау;

      3) бизнесті қолдаудың жаңа шешімдері бойынша ұсыныстар тұжырымдау және басқалар.

      Талдау орталығының міндеттерін іске асыру үшін:

      1) деректерді өңдеу бөлігінде автоматтандыру дәрежесін арттыру;

      2) жобаны іске асыруға басымдық бере отырып, Big Data саласында талдау орталығының қызметін қамтамасыз ететін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ және ЕҰ қызметкерлерінің біліктілігін арттыру;

      3) есептілік нысандарының көлемін қайта қарау, Excel нысандарын қолмен өңдеуден бас тарту есебінен "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ департаменттерінің күнделікті міндеттерін оңтайландыру;

      4) сыртқы дереккөздермен интеграциялау;

      5) "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қызметінің есеп-қисаптарын автоматтандыру және көрсеткіштерін визуализациялау есебінен басқарушылық есептілікті интерактивті талдау панельдеріне аудару қажет.

      Сонымен қатар қызметкерлердің еңбек өнімділігін арттыру, бизнестің өтінімдері бойынша шешімдер қабылдау уақытын қысқарту және мемлекеттік қолдау көрсету процесін бюрократиядан арылту үшін жасанды интеллектті (бұдан әрі – ЖИ) кеңінен қолдану қажет.

      Холдинг қызметіне ЖИ енгізудің негізгі бағыттары:

      1. Клиенттерге қолдау көрсету үшін виртуалды ассистенттер мен чат-боттар.

      Байланыс орталықтарының жұмысы мен клиенттерді қолдауды автоматтандыру үшін ЖИ-боттарды әзірлеу және енгізу. Чат-боттар жиі қойылатын сұрақтарға жауап бере алады, типтік проблемаларды шеше алады, клиенттерді қажетті маманға бағыттай алады және кері байланыс жинай алады.

      2. Бизнесті талдауға және болжауға арналған ЖИ.

      Көрсеткіштерді болжау, бизнестегі ауытқуларды анықтау және автоматтандырылған шешім қабылдау үшін машиналық оқыту негізінде болжамды аналитиканы енгізу.

      3. Процестерді автоматтандыруға арналған ЖИ-ассистенттер.

      Құжаттарды өңдеу, кездесулер ұйымдастыру, есептер жазу сияқты жұмыскерлердің күнделікті міндеттерін автоматтандыруға арналған ЖИ-агенттерін пайдалану.

      4. ЖИ көмегімен IT және DevOps автоматтандыру.

      Кодты генерациялау, автоматты тестілеу және IT-инфрақұрылым мониторингі үшін ЖИ-құралдарын қолдану.

5-параграф. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ сыртқы борышты басқару стратегиясы

      1. Жалпы ережелер

      Осы бөлімнің мақсаты "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның кейіннен инвестициялық жобаларды, экспорттық операцияларды, лизингтік мәмілелерді және лизинг беруші ұйымдарды қаржыландыра отырып, холдингтің еншілес ұйымдарын, банкаралық кредиттеуді, агроөнеркәсiптiк кешенді кейіннен қаржыландыру және жарғылық қызметіне сәйкес жүзеге асырылатын қаржыландырудың басқа да түрлерi үшін мүмкіндігінше оңтайлы шарттарда (қарыз алу құралы, оның құны, мерзімі, сомасы, валютасы) ақша ресурстарын тарту үшін қарыз алуының және қарыз алу портфелін басқаруының негізгі мақсаттары мен қағидаттарын айқындау болып табылады.

      Холдинг өз қызметiнде мынадай мемлекеттiк органдардың нормативтiк құқықтық актiлерiне және холдингтiң iшкi құжаттарына сәйкес қарыз алуды жүзеге асырады және сыртқы борыштың шекті көлемін реттейдi:

      "Квазимемлекеттік сектордың сыртқы борышының шекті көлемін айқындау қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2023 жылғы 18 қыркүйектегі № 164 бұйрығы, Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде 2023 жылғы 21 қыркүйекте № 33444 болып тіркелген;

      "Қазақстанның Даму Банкінің қаржылық тұрақтылығының параметрлерін (коэффициенттерін), олардың шекті мәндерін айқындау және Қазақстанның Даму Банкінің қаржылық тұрақтылығы параметрлерінің (коэффициенттерінің) шекті мәндерін есептеу әдістемесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2023 жылғы 19 маусымдағы No 117 бұйрығы, Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде 2023 жылғы 19 маусымда № 32845 болып тіркелген;

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тәуекелдерді басқару саясаты ("Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Директорлар кеңесінің 2023 жылғы 19 қазандағы 07/23 хаттамасы);

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ тәуекелдерді басқару қағидалары ("Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Директорлар кеңесінің 2021 жылғы 27 мамырдағы № 03/21 хаттамасы);

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның және дауыс беретін акцияларының (қатысу үлестерінің) елу пайыздан астамы тікелей немесе жанама түрде "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ға меншік немесе сенімгерлік басқару құқығымен тиесілі заңды тұлғалардың қарыз алу қағидалары ("Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Директорлар кеңесінің 2013 жылғы 26 қыркүйектегі № 08/13 хаттамасы);

      "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2024-2028 жылдарға арналған іс-шаралар жоспары (10-нысан – Қарыз алу құрылымы және өтеу кестесі) ("Бәйтерек" ҰБХ" АҚ Директорлар кеңесінің 2023 жылғы 23 қарашадағы № 08/23 хаттамасы).

      2. Негізгі мақсаттары

      Сыртқы борышты басқару стратегиясы (бұдан әрі - Стратегия) сыртқы борышты басқарудың ұзақ мерзімді мақсаттарын, міндеттерін, қағидаттары мен шараларын әзірлеу, холдингтің қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын коэффициенттер арқылы оларды іске асыру тетігі мен шарттарын айқындау жүйесін білдіреді.

      Стратегияның негiзгi мақсаттары борыштық әдiстер мен құралдарды оңтайлы таңдау, экономикалық тұрақсыздық жағдайында ұзақ мерзiмдi жоспарлау арқылы iшкi және сыртқы экономикалық факторларды талдау мен болжау негiзiнде ең аз шығынмен сыртқы борышқа уақтылы қызмет көрсету, қаржылық тәуекелдердi сәйкестендіру, хеджирлеу және алдын алу болып табылады.

      3. Міндеттері мен қағидаттары

      сыртқы борышқа ағымдағы қызмет көрсету және борыш құрылымын жақсарту және борыштық төлемдер бейінін жақсарту жолымен борыштық жүктемені азайту бойынша жұмыстар;

      тартылған қаражатты одан әрі пайдаланудың тиімділігін арттыру;

      қарыз ресурстарын тартудың негізді саясатын әзірлеу;

      несиелердің инвестициялық сипатын күшейту;

      Холдингтің кредиттік саясатының басымдықтарын айқындау, берілген кредиттердің уақтылы қайтарылуын қамтамасыз ету;

      борышты өтеудің қосымша көздерін іздеу.

      Стратегияның мақсаттарына және оның міндеттеріне қол жеткізу мынадай қағидаттарға негізделеді:

      шартсыздық – холдингтің инвесторлар мен кредиторлар алдындағы міндеттемелерін қосымша шарттар қоймай, дәл және уақтылы орындауын қамтамасыз ету;

      борыш саясатының біртұтастығы – сыртқы борышты басқару саясатында бірыңғай тәсілді қамтамасыз ету;

      келісімділік – кредиторлардың мүдделері мен холдинг алдына қойылған мақсаттардың барынша үйлесімділігін қамтамасыз ету;

      тәуекелдерді азайту – кредитордың да, инвестордың да тәуекелдерін азайту үшін барлық қажетті іс-әрекеттерді орындау;

      оңтайлылық – сыртқы қарыздардың құрылымын олар бойынша мiндеттемелердi орындау ең аз шығындармен және ең аз тәуекелмен байланысты болатындай және холдингтiң қызметiне неғұрлым аз терiс әсер ететiндей етіп құру;

      ұтымдылық – қарыз қаражатын одан әрі барынша тиімді басқару және орналастыру;

      өтімділікті ұстап тұру – ақша ағындарының қозғалысын қаражаттың түсуі (кірістер) қаражаттың тиісінше кетуінен (шығыстар) асатындай етіп қамтамасыз ету;

      ашықтық – барлық мүдделі пайдаланушыларға қарыздың параметрлері туралы анық, уақтылы және толық ақпарат беру;

      қарыз қаражатын тарту мен орналастыру кезінде барабар құқықтық қамтамасыз ету.

      4. Тәуекелдерді басқару

      Стратегия шеңберінде тәуекел белгілі бір оқиғалардың туындауы немесе алдын ала біржақты болжауға болмайтын қандай да бір іс-әрекеттердің жасалу нәтижесінде қаржылық шығындардың туындау ықтималдығын білдіреді.

      Сыртқы борыш тәуекелдерiн талдау келісілуі және макроэкономикалық дамудың және борыштықтық міндеттемелер нарығының тежеуші факторларын назарға алуы тиiс. Борышты өтеу және оған қызмет көрсету мөлшері тәуекелдердің мынадай түрлерінің материалдануына байланысты:

      Пайыздық тәуекел - нарықтық пайыздық мөлшерлемелердің күтпеген өзгерістері нәтижесінде борышқа қызмет көрсету құнының орнықсыздығымен байланысты.

      Валюталық тәуекел - сыртқы борышты тарту мен ол бойынша есептеулерді іс жүзінде жүргізу (пайыздарды төлеу және (немесе) негізгі соманы өтеу) арасындағы кезеңде орын алуы мүмкін валюта бағамының өзгеруі нәтижесінде валюта шығынының ықтималдығы.

      Өтімділік тәуекелі нақты сыртқы борыштарға уақтылы және толыққанды қызмет көрсету қабілетімен (мүмкіндігімен) айқындалады.

      5. Сыртқы борышты басқару жөнiндегi шаралар:

      Холдингтің қарыз алудың барабар және тиімді саясатын жүргізуі;

      Холдингтің қажеттіліктеріне және халықаралық капитал нарықтарындағы ахуалға сәйкес сыртқы борыштың нысаналы параметрлерін белгілеу;

      сыртқы борыш көлемін және оның құрылымын белгіленген параметрлерге сәйкес тұрақты бақылау;

      нарықтық борыштық құралдарды пайдалану - сыртқы борыштарды алмастыру мақсатында корпоративтік бағалы қағаздар шығару;

      борышты мерзімінен бұрын өтеу (тиісті шарттар болған жағдайда);

      сыртқы борыш есебінен қаржыландырылатын инвестициялық жобаларды сапалы бағалау және іріктеу;

      қаржылық конъюнктураның дамуы туралы ақпарат алу, қарыз алудың қолайлы шарттарына кепілдік беру, адал инвесторлар мен кредитор банктерді таңдау мақсатында ішкі және сыртқы қаржы нарықтарының қатысушыларымен және инвесторларымен ынтымақтастық қарым-қатынастарын қолдау және дамыту;

      Холдинг басшылығын сыртқы борыштың деңгейі, қаржылық тұрақтылық туралы тұрақты негізде хабардар ету (мерзімдік есептілікті ұсыну);

      Холдингтің қаржылық тұрақтылық тәуекелдеріне ықтимал қауіп төнген жағдайда холдинг акционерінің қолдауына жүгіну (капиталдандырудың қажеттігі, дивидендтік саясатты қайта қарау және т.б.).

      6. Холдингтің қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын коэффициенттер

No
р/с

Коэффициент

Есептеу формуласы

Норматив

Ескертпе

1

Қаржылық левередж коэффициенті*                 

DR=LC/EC
мұндағы: LC – қарыз капиталы; ЕС – үлестік қатысу.

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2024 - 2028 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарына сәйкес

Борыштық жүктемені сипаттайды

2

Пайыздарды жабу коэффициенті                 

Пайыздарды жабу коэффициенті = EBIT / Төленетін пайыздар

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2024 - 2028 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарына сәйкес

пайыздарды жабу коэффициенті неғұрлым аз болса, Компанияның кредиттік ауыртпалығы соғұрлым жоғары және банкроттықтың басталу ықтималдығы соғұрлым жоғары.

      *Дереккөз: Холдинг ЖҚЕ

4-бөлім. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның 2033 жылға дейінгі ҚТК


Компанияның даму жоспарының мақсаттары

Компанияның даму жоспарының міндеттері

Қызметтің түйінді көрсеткіші (ҚТК)

Өлшем бірлігі

2022 жыл
(факт)

2023 жыл
(факт)

2033
(болжам)


1

2

3

4

5

6

7

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның Қазақстан Республикасы экономикасының тұрақты дамуына жәрдемдесуді қамтамасыз ету бойынша шоғырландырылған ҚТК

Экономиканы дамыту үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жұмыс істейтін активтерінің үлесін арттыру

Клиенттердің әртүрлі сегменттері үшін қаржы өнімдері мен қызметтерінің ассортиментін кеңейтуді қоса алғанда, олардың жалпы активтердегі үлесін арттыру мақсатында кредиттік және инвестициялық портфель құрылымын оңтайландыру

1. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жалпы активтерінен кредиттік және инвестициялық портфелінің үлесі

%

75,08

73,08

77

Холдинг клиенттерінің кері байланысы арқылы қаржылық қолдау шараларының тиімділігін тұрақты негізде арттыру

Қызмет көрсету сапасын үнемі жақсартуға және клиенттердің қанағаттану деңгейін арттыруға бағытталған клиенттермен кері байланыс жүйесін әзірлеу және енгізу

2. Клиенттердің қанағаттануы

%

-

89,8

95

Мемлекеттік қаражатты пайдалану тиімділігін арттыру

Даму институтының балансын мемлекеттік емес қарыз алу көздерінен (ішкі және сыртқы капитал нарықтарынан) едәуір дәрежеде арттыру

3. Қарыз алудың жалпы құрылымындағы мемлекеттік емес қарыз алу көздерінің үлесі

%

44

45

60

Қызметтің № 1 стратегиялық бағыты – Кәсіпкерлікті қолдау


1. Холдингтің шикізаттық емес ЖІӨ-ге салымын арттыру
2. Холдингтің шикізаттық емес экспортқа салымын арттыру

1. Экономиканың шикізаттық емес салаларын дамыту.
2. Кәсіпкерлікті дамыту.
3. Өңдеу өнеркәсібін дамыту.
4. Шикізаттық емес өнімдер экспортын қолдау.
5. Еңбек өнімділігін арттыру.
6. Бәсекеге қабілетті АӨК дамыту

4. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қолдауына ие болған кәсіпорындар түсімінің көлемі (2024 жылдан бастап жинақталумен 2033 жылы)

млрд теңге

13 705

15 602

258 054

5. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қолдауына ие болған кәсіпорындардың экспорттық түсімінің көлемі (2024 жылдан бастап жинақталумен 2033 жылы)

млрд теңге

1 709,1

2 161

29 387

6. Нарықта жұмыс істеп тұрған МШОК субъектілерінің жалпы санына қаржылық қолдау көрсетілген МШОК субъектілерінің үлесі (2024 жылдан бастап жинақталумен)

%

-

-

7,00

7. АӨК саласындағы негізгі капиталға инвестициялар көлемі (2024 жылдан бастап жинақталумен 2033 жылы)

млрд теңге

353,1

361,8

4 507

Қызметтің № 2 стратегиялық бағыты – Үлестік қаржыландыру экожүйесін дамыту


Инвестициялық әлеуетті арттыру

Экономиканың инвестициялық тартымдылығын арттыру

8. Үлестік қаржыландыру үлесін ұлғайту

%



70

Қызметтің № 3 стратегиялық бағыты – Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету


Қолжетімді тұрғын үйді беру көлемін арттыру

Халықтың әл-ауқатын жақсарту

9. Бастапқы және салынып жатқан тұрғын үйге қарыздар үлесін ұлғайту

%

34,6

36,1

43

10. Бірінші кезектегі құқығы бар тұрғын үймен қамтамасыз етілген кезекте тұрғандардың үлесі (2025 жылдан бастап жинақталумен)

%

-

-

4,4

11. ҚТК құралдарының есебінен тұрғын үйді (көппәтерлі тұрғын үйлерді) беру көлемі (2024 жылдан бастап жинақталумен 2033 жылы)

мың ш.м.

2 367

2 159,1

21 664,7

      6-кесте. Холдинг қызметінің түйінді көрсеткіштері.

      1 Көрсеткіштердің нысаналы мәндері индикативті болып табылады және Қазақстан экономикасы үшін күтпеген экономикалық дағдарыстардың және геосаяси жағдайдың нашарлауының ықтимал салдарын ескермейді.

      Холдингтің қызметінің стратегиялық түйінді көрсеткіштерінің жылдық нысаналы мәндері, сондай-ақ холдингтің даму жоспарын іске асыруға арналған іс-шаралар "Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жоспарлау жүйесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 29 қарашадағы № 790 қаулысының 79-тармағына сәйкес бес жылдық кезеңге арналған іс-шаралар жоспары шеңберінде бекітіледі және іске асырылады.

      Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:

      АНК – "Аграрлық несие корпорациясы" акционерлік қоғамы

      Даму – "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" акционерлік қоғамы

      ЕДБ – екінші деңгейдегі банктер

      ЕҰ – "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының еншілес ұйымдары

      ЖАО – жергілікті атқарушы органдар

      ҚАҚ – "ҚазАгроҚаржы" акционерлік қоғамы

      ҚДБ – "Қазақстанның Даму Банкі" акционерлік қоғамы

      ҚР СЖРА ҰСБ – Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы

      ҚР ҰЭМ – Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі

      ҚТК – "Қазақстан Тұрғын үй Компаниясы" акционерлік қоғамы

      МШОК – микро, шағын және орта кәсіпкерлік

      Отбасы банк – "Отбасы банк" тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" акционерлік қоғамы

      ШОБ – шағын және орта бизнес

      ЭКА – "Қазақстанның экспорттық-кредиттік агенттігі" акционерлік қоғамы

      QIC – "Qazaqstan Investment Corporation" акционерлік қоғамы

  "Бәйтерек" ұлттық басқарушы
холдингі" акционерлік
  Қоғамының
2024 – 2033 жылдарға арналған
даму жоспарына
1-қосымша

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ стратегиялық картасы

 

Мақсат қою құжаттары ("Қазақстан-2050" пайымы, Қазақстан Республикасының 2060 жылға дейінгі көміртегі бейтараптығына қол жеткізу стратегиясы)

Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттары (Қазақстан Республикасының Ұлттық даму жоспары, Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік стратегиясы)

Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттары
(мемлекеттік органдардың даму жоспарлары, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың даму жоспарлары)

Мемлекеттік жоспарлау жүйесіне кірмейтін өзге де құжаттар (тұжырымдамалар, ұлттық жобалар, мемлекеттік бағдарламалар, доктриналар (стратегиялар), кешенді жоспарлар, Ұлттық инфрақұрылымдық жоспар)

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ ҚТК








1

2

3

4

5

Қазақстан Республикасы экономикасының орнықты дамуына жәрдемдесуді қамтамасыз ету бойынша "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның шоғырландырылған ҚТК

Құжаттың атауы

Басымдық/Міндет/Бастама

Нысаналы индикатор

Құжаттың атауы

Мақсаты/Негізгі қағидаттары/бағыттары/басымдығы/мақсаты/міндеті

Негізгі ұлттық индикаторлар

Құжаттың атауы

Мақсаттар/міндеттер/ресурстар бағыттары

Нысаналы индикаторлар/нәтижелер көрсеткіштері

Құжаттың атауы

Іс-шара/индикатор


"Қазақстан-2050" стратегиясы

Кәсіпкерлікті жан-жақты қолдау – ұлттық экономиканың жетекші күші.


2029 жылға дейінгі ұлттық даму жоспары

Банктік кредит берудің рөлін арттыру және нақты сектор мен экономикалық белсенділікті ынталандыру үшін баламалы қаржыландыру көздерін дамыту

Бизнеске кредит өсімі, %






1. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ жалпы активтерінің кредиттік және инвестициялық портфелінің үлесі.

2. Клиенттердің қанағаттануы.

3. Қарыз алудың жалпы құрылымындағы мемлекеттік емес қарыз алу көздерінің үлесі.

Қызметтің № 1 стратегиялық бағыты – Кәсіпкерлікті қолдау

"Қазақстан-2050" стратегиясы

Экономикалық өсудің жаңа нүктелерін құру

Қазақстан тең құқылы бизнес-әріптес ретінде қатыса алатын жаңа нарықтық тауашаларды айқындау

Қазақстан Республикасының 2029 жылға дейінгі ұлттық даму жоспары

1. Өнімдердің технологиялық күрделілігін арттыру және өндірістерді жаңғырту.
2. Сұранысты ынталандыру және ішкі нарықты қорғау.
3. Инфрақұрылымды кеңейту және жаңғырту.

1. ЖІӨ.
2. Еңбек өнімділігінің жинақталған өсу индексі.
3. ЖІӨ энергия сыйымдылығы.

ҚР ҰЭМ даму жоспары

Әлемдік жүйеде елдің экономикалық мүдделерін қорғау және ілгерілету

ЖІӨ

Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамыту тұжырымдамасы

1. Өңдеу өнеркәсібіндегі еңбек өнімділігі.
2. Өңдеу өнеркәсібінің жалпы қосылған құны.
3. Өңдеу өнеркәсібі өндірісінің ФКИ.

4. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қолдауын алған кәсіпорындар түсімінің көлемі (бір жыл ішінде).

"Қазақстан-2050" стратегиясы

Экономикалық өсудің жаңа нүктелерін құру

1. Экспортқа бағдарланған шикізаттық емес секторды кеңейту.
2. Экспортты мемлекеттік ынталандыру.

Қазақстан Республикасының 2029 жылға дейінгі ұлттық даму жоспары

Экспортты қолдау

Өңдеу өнеркәсібі өнімдерінің экспорты

ҚР СИМ даму жоспары

Шикізаттық емес тауарлар мен көрсетілетін қызметтер экспортын дамыту және ілгерілету, сауда-экономикалық ынтымақтастықты кеңейту және халықаралық экономикалық интеграцияны дамыту

Республика бойынша тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің шикізаттық емес экспортының көлемі

5. "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ қолдауын алған кәсіпорындардың экспорттық түсімінің көлемі (бір жыл ішінде).

"Қазақстан-2050" стратегиясы

Экономикалық өсудің жаңа нүктелерін құру

Қазақстан тең құқылы бизнес-әріптес ретінде қатыса алатын жаңа нарықтық тауашаларды айқындау

Қазақстан Республикасының 2029 жылға дейінгі ұлттық даму жоспары

Бизнесті бейресми экономиканы ірілендіруге және одан шығуға ынталандыру

ЖІӨ-дегі ЖҚҚ ШОБ үлесі

ҚР ҰЭМ даму жоспары

Инвестицияларды тарту және елдің инвестициялық тартымдылығын арттыру үшін тұтас экожүйе қалыптастыру

ЖІӨ-дегі ЖҚҚ ШОБ үлесі

Қазақстан Республикасында Шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту тұжырымдамасы

1. ЖІӨ-дегі ШОК үлесі
Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамыту тұжырымдамасы.
3. Ауыл шаруашылығы техникасын жаңарту деңгейі.
4. Азық-түлік тауарларымен (оның ішінде әлеуметтік маңызы бар) қамтамасыз етілу деңгейі.
5. Ауыл шаруашылығына негізгі капиталға тартылған инвестициялар көлемінің өсуі.
6. Тамақ өнімдерін өндіруге негізгі капиталға тартылған инвестициялар көлемінің өсуі.

6. Нарықта жұмыс істеп тұрған МШОК субъектілерінің жалпы санына қаржылық қолдау көрсетілген МШОК субъектілерінің үлесі (2024 жылдан бастап жинақталуымен).

"Қазақстан-2050" стратегиясы

Экономикалық өсудің жаңа нүктелерін құру

Қазақстан тең құқылы бизнес-әріптес ретінде қатыса алатын жаңа нарықтық тауашаларды айқындау

Қазақстан Республикасының 2029 жылға дейінгі ұлттық даму жоспары

1. Салаға инвестициялар тартуды ынталандыру.
2. Ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеуді ынталандыру.

1. Негізгі капиталға инвестициялар.
2. АӨК-тегі қайта өңделген өнімнің үлесі.

ҚР АШМ Даму жоспары

АӨК субъектілерінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін жағдайлар жасау

АӨК негізгі капиталына инвестициялар

Қазақстан Республикасының Агроөнеркәсіптік кешенін дамыту тұжырымдамалары

1. Ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігін арттыру.
2. Агроөнеркәсіптік кешен өнімдерінің экспортын ұлғайту.

7. АӨК саласындағы негізгі капиталға инвестициялар көлемі (бір жыл ішінде).

Қызметтің № 2 стратегиялық бағыты – Үлестік қаржыландыру экожүйесін дамыту

"Қазақстан-2050" стратегиясы

Экономикалық өсудің жаңа нүктелерін құру

Қазақстан тең құқылы бизнес-әріптес ретінде қатыса алатын жаңа нарықтық тауашаларды айқындау

Қазақстан Республикасының 2029 жылға дейінгі ұлттық даму жоспары

Салаға инвестициялар тартуды ынталандыру

1. Негізгі капиталға инвестициялар.
2. Тікелей шетелдік инвестициялардың жалпы ағыны.

ӨҚМ даму жоспары

Қазақстан Республикасының өнеркәсібін дамытуға жәрдемдесу

Негізгі капиталға инвестициялар

Қазақстан Республикасының өңдеу өнеркәсібін дамыту тұжырымдамасы

Өңдеу өнеркәсібіне негізгі капиталға инвестициялар

8. Үлестік қаржыландыру үлесін ұлғайту.

Қызметтің № 3 стратегиялық бағыты – Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету

"Қазақстан-2050" стратегиясы

Жаңа әлеуметтік модельді қалыптастыру

Тұрғын үйге қолжетімділік деңгейі

Қазақстан Республикасының 2029 жылға дейінгі ұлттық даму жоспары

1. Өңірлердің бәсекелестік артықшылықтары негізінде тұрақты экономикалық өсуі.
2. Жайлы және заманауи қалалар.

Өңірлік стандарттар жүйесіне сәйкес әлеуметтік игіліктермен және көрсетілетін қызметтермен қамтамасыз етілу деңгейі

ӨҚМ даму жоспары

Халықты қолжетімді тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін жағдай жасау, инфрақұрылымды және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты жаңғырту

Барлық көздер есебінен тұрғын үйді пайдалануға беру көлемі

Тұрғын үй-коммуналдық инфрақұрылымды дамыту тұжырымдамасы

Тұрғын үйдің қолжетімділігі

9. Бастапқы және салынып жатқан тұрғын үйге қарыздар үлесін ұлғайту.

10. Бірінші кезектегі құқығы бар тұрғын үймен қамтамасыз етілген кезекте тұрғандардың үлесі (2025 жылдан бастап жинақталуымен).

11. ҚТК құралдарының есебінен тұрғын үйді (көппәтерлі тұрғын үйлерді) енгізу көлемі.

           

  "Бәйтерек" ұлттық басқарушы
  холдингі" акционерлік
қоғамының
2024 – 2033 жылдарға арналған
даму жоспарына
2-қосымша

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ еншілес ұйымдарының тізімі

      1. "Қазақстанның Даму Банкі" АҚ.

      2. "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" АҚ.

      3. "Отбасы банк" тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" АҚ.

      4. "Qazaqstan Investment Corporation" АҚ.

      5. "Қазақстан тұрғын үй компаниясы" АҚ.

      6. "Қазақстанның Экспорттық-кредиттік агенттігі" АҚ.

      7. "Аграрлық несие корпорациясы" АҚ.