О рассмотрении на соответствие Конституции Республики Казахстан подпункта 8) пункта 1 статьи 208 Социального кодекса Республики Казахстан от 20 апреля 2023 года

Нормативное постановление Конституционного Суда Республики Казахстан от 7 февраля 2025 года № 66-НП

      Конституционный Суд Республики Казахстан в составе Председателя Азимовой Э.А., судей Ескендирова А.К., Жакипбаева К.Т., Жатканбаевой А.Е., Кыдырбаевой А.К., Мусина К.С., Нурмуханова Б.М., Онгарбаева Е.А., Подопригоры Р.А. и Ударцева С.Ф., с участием:

      субъекта обращения Сагандыкова Т.Ш. и его представителя – адвоката Емельяновой Л.А.,

      представителей:

      Министерства труда и социальной защиты населения Республики Казахстан – первого вице-министра Сарбасова А.А.,

      Министерства юстиции Республики Казахстан – директора Департамента законодательства Сулейменова Д.А.,

      Генеральной прокуратуры Республики Казахстан – советника Генерального Прокурора Адамова Т.Б.,

      Аппарата Мажилиса Парламента Республики Казахстан – главного консультанта Отдела законодательства Дуйсенова А.Б.,

      Аппарата Сената Парламента Республики Казахстан – заместителя заведующего Отделом законодательства Сартаевой Н.А.,

      Национального центра по правам человека – заместителя заведующего Отделом правовой и организационно-аналитической работы Абдрахмановой Д.Т.,

      Института парламентаризма – исполнительного директора кандидата юридических наук Канатова А.К.,

      рассмотрел в открытом заседании обращение о проверке на соответствие Конституции Республики Казахстан подпункта 8) пункта 1 статьи 208 Социального кодекса Республики Казахстан от 20 апреля 2023 года (далее – Кодекс).

      Заслушав докладчика – судью Конституционного Суда Республики Казахстан Жатканбаеву А.Е. и участников заседания, изучив материалы конституционного производства, проанализировав нормы действующего права Республики Казахстан и отдельных зарубежных стран, Конституционный Суд Республики Казахстан

установил:

      В Конституционный Суд Республики Казахстан (далее – Конституционный Суд) поступило обращение о рассмотрении на соответствие пункту 2 статьи 14, пунктам 1 и 2 статьи 27 и пункту 1 статьи 39 Конституции Республики Казахстан (далее – Конституция, Основной Закон) подпункта 8) пункта 1 статьи 208 Кодекса, согласно которому при исчислении трудового стажа для назначения пенсионных выплат по возрасту засчитывается только время ухода неработающей матери за малолетними детьми, но не более чем до достижения каждым ребенком возраста 3 лет в пределах 12 лет в общей сложности.

      Из материалов дела следует, что судом было отказано в установлении факта ухода за ребенком в период с 20 марта 1997 года по 26 февраля 1998 года, с последующим уточнением до 1 января 1998 года, для включения в трудовой стаж и получения пенсионных выплат с учетом указанного периода со ссылкой на обжалуемую заявителем норму.

      По мнению субъекта обращения, указанное положение Кодекса, предусматривающее включение в трудовой стаж времени ухода за малолетними детьми только неработающей матери, противоречит принципу равенства прав матери и отца и носит дискриминирующий характер в отношении одного из родителей.

      При проверке конституционности указанной субъектом обращения нормы Кодекса Конституционный Суд исходит из следующего.

      1. В соответствии с Конституцией Республика Казахстан утверждает себя демократическим, светским, правовым и социальным государством, в котором гражданину Республики Казахстан гарантируется минимальный размер заработной платы и пенсии, социальное обеспечение по возрасту, в случае болезни, инвалидности, потери кормильца и по иным законным основаниям (статья 1, пункт 1 статьи 28 Конституции). Реализация данных гарантий осуществляется, в том числе, с учетом конституционного принципа равенства всех перед законом и судом и запрета дискриминации (статья 14 Конституции).

      Государственный подход в отношении семьи, детей и родителей определен в статье 27 Конституции: забота о детях и их воспитание являются естественным правом и обязанностью родителей, а брак и семья, материнство, отцовство и детство находятся под защитой государства.

      Республика Казахстан является участницей Конвенции о правах ребенка, принятой резолюцией № 44/25 Генеральной Ассамблеи Организации Объединенных Наций от 20 ноября 1989 года (ратифицирована постановлением Верховного Совета Республики Казахстан от 8 июня 1994 года). Согласно Конвенции государства-участники предпринимают все возможные усилия к тому, чтобы обеспечить признание принципа общей и одинаковой ответственности обоих родителей за воспитание и развитие ребенка, а наилучшие интересы ребенка являются предметом их основной заботы. Кроме того, государства-участники принимают все необходимые законодательные, административные, социальные и просветительные меры с целью защиты ребенка в том числе от отсутствия заботы или небрежного обращения (пункт 1 статьи 18, пункт 1 статьи 19).

      В связи с этим Конституционный Суд обращает внимание на следующие положения Конституции: права и свободы человека признаются и гарантируются в соответствии с Конституцией и с учетом общепризнанных принципов и норм международного права. Они определяют содержание и применение законов и иных нормативных правовых актов (пункты 1 и 2 статьи 12).

      Исходя из указанных конституционных норм, законодатель в Кодексе обозначил принципы государственной политики в сфере социальной защиты, в числе которых равноправие и недопустимость ограничения прав человека и гражданина в сфере социальной защиты (статьи 3 и 4 Кодекса).

      Таким образом, наряду с гарантированной государством защитой материнства, отцовства и детства забота о ребенке обоими родителями остается составной частью государственной социальной политики.

      2. Пенсионное обеспечение как важный элемент социальной защиты направлено на создание условий для дальнейшей финансовой устойчивости, полноценной жизнедеятельности личности при достижении ею определенного возраста.

      Система пенсионного обеспечения Казахстана предусматривает гражданам, вышедшим на пенсию, ежемесячную выплату в виде государственной базовой пенсионной выплаты, пенсионных выплат по возрасту (либо пенсионных выплат за выслугу лет) и выплат из пенсионных накоплений.

      Размер пенсионных выплат по возрасту в соответствии с действующим законодательством Республики Казахстан определяется индивидуально и является пропорциональным трудовому стажу, в который, помимо стажа работы, срока воинской службы и периода учебы, засчитывается и время, затраченное на реализацию определенных социальных функций. К их числу законодатель относит уход за определенной группой лиц, в числе которых лица с инвалидностью, престарелые, малолетние дети и другие.

      Уход за малолетним ребенком требует особой заботы и защиты, которые необходимы для его нормального физического, умственного, нравственного и психологического развития. В этот период жизни ребенка в силу объективных обстоятельств родитель может быть ограничен в реализации своего права на труд.

      Такие обстоятельства, обусловленные выполнением родительских обязанностей, должны учитываться при разработке компенсаторных механизмов в рамках государственной политики в сфере социальной защиты, поскольку Конституция закрепляет положения о принятой Республикой Казахстан модели социального государства, гарантирующего защиту брака и семьи, материнства, отцовства и детства.

      3. В соответствии с подпунктом 7) пункта 3 статьи 61 Конституции Парламент Республики Казахстан, осуществляя правовое регулирование отношений в сфере пенсионного обеспечения, располагает широкой дискрецией при определении оснований и условий назначения пенсий.

      Вместе с тем принимаемые законодательные меры должны основываться, наряду с другими, на принципах равноправия и недопустимости ограничения прав человека и гражданина в сфере социальной защиты (статья 3 Кодекса).

      Конституционный Суд неоднократно отмечал, что при равных условиях субъекты права должны находиться в равном правовом положении (нормативные постановления от 14 июля 2023 года № 21-НП, от 23 июля 2024 года № 49-НП и другие). В рассматриваемом деле данная позиция касается родительских прав и обязанностей по заботе и воспитанию ребенка.

      В государственной политике защиты материнства и отцовства следует принять во внимание принципы брачно-семейного законодательства Республики Казахстан (равенство прав супругов в семье, разрешение внутрисемейных вопросов по их взаимному согласию (пункт 2 статьи 2 Кодекса Республики Казахстан от 26 декабря 2011 года "О браке (супружестве) и семье"). Соответственно, трудовое законодательство закрепляет за работодателем обязанность предоставления отпуска по уходу за ребенком до достижения им возраста трех лет по выбору самих родителей – матери либо отцу ребенка, а также родителю, одному воспитывающему ребенка (подпункты 1) и 2) пункта 1 статьи 100 Трудового кодекса Республики Казахстан от 23 ноября 2015 года).

      Аналогичный подход законодатель использует при исчислении стажа участия родителя в пенсионной системе при предоставлении государственной базовой пенсионной выплаты, засчитывая в него время ухода за малолетними детьми неработающей матери или неработающего отца при осуществлении им такого фактического ухода (подпункт 5) пункта 2 статьи 206 Кодекса).

      Конституционный Суд считает, что пенсионное законодательство должно обеспечивать гражданину как участнику солидарных социальных правоотношений уверенность в стабильности его официально признанного статуса и гарантии реализации обусловленных этим статусом прав. Иной подход не соответствует требованиям статьи 39 Основного Закона и приводит к дискриминации, запрет на которую установлен пунктом 2 статьи 14 Конституции.

      В государственной политике в сфере социальной защиты равенство каждого при реализации своих прав и свобод основано на запрете какой-либо дискриминации по мотивам происхождения, социального, должностного и имущественного положения, пола, расы, национальности, языка, отношения к религии, убеждений, места жительства, возраста, состояния здоровья, в том числе инвалидности, или по любым иным обстоятельствам при предоставлении государством мер социальной защиты гражданам на основе дифференцированного подхода с учетом их трудового вклада, причины и степени нетрудоспособности, а также потребности в социальной защите (статья 4 и пункт 2 статьи 6 Кодекса).

      В связи с этим Конституционный Суд полагает, что при исчислении трудового стажа для назначения пенсионных выплат по возрасту необходимо засчитывать время ухода за малолетним ребенком и неработающему отцу при условии осуществления им фактического ухода. Иной подход не имеет разумного обоснования с позиции вышеуказанных конституционных положений.

      Конституционный Суд также обращает внимание на необходимость дополнительной проработки положений Кодекса, устанавливающих максимальный период учета времени ухода родителями за малолетними детьми при исчислении их стажа участия в пенсионной системе и трудового стажа только в пределах 12 лет в общей сложности, с учетом норм Конституции и принципов государственной социальной и семейно-демографической политики.

      На основании изложенного, руководствуясь пунктом 3 статьи 72 и пунктом 3 статьи 74 Конституции Республики Казахстан, подпунктом 3) пункта 4 статьи 23, статьями 5558, 62, пунктом 4 статьи 63, пунктом 4 статьи 64 и подпунктом 2) пункта 1 статьи 65 Конституционного закона Республики Казахстан от 5 ноября 2022 года "О Конституционном Суде Республики Казахстан", Конституционный Суд Республики Казахстан

постановляет:

      1. Признать соответствующим Конституции Республики Казахстан подпункт 8) пункта 1 статьи 208 Социального кодекса Республики Казахстан во взаимосвязи с положениями статьи 4, пункта 2 статьи 6, подпункта 5) пункта 2 статьи 206 данного Кодекса и подпунктов 1) и 2) пункта 1 статьи 100 Трудового кодекса Республики Казахстан в следующем истолковании: неработающему родителю при исчислении трудового стажа для назначения пенсионных выплат по возрасту засчитывается время осуществления непосредственного ухода за малолетними детьми.

      2. Настоящее нормативное постановление вступает в силу со дня его принятия, является общеобязательным на всей территории Республики Казахстан, окончательным и обжалованию не подлежит.

      3. Опубликовать настоящее нормативное постановление на казахском и русском языках в периодических печатных изданиях, получивших право на официальное опубликование законодательных актов, единой системе правовой информации и на интернет-ресурсе Конституционного Суда Республики Казахстан.

      Конституционный Суд
Республики Казахстан

2023 жылғы 20 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Әлеуметтік кодексінің 208-бабы 1-тармағы 8) тармақшасының Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкестігін қарау туралы

Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының 2025 жылғы 7 ақпандағы № 66-НҚ нормативтік қаулысы

      Қазақстан Республикасының Конституциялық Соты Төраға Э.Ә. Азимова, судьялар А.Қ. Ескендіров, Қ.Т. Жақыпбаев, А.Е. Жатқанбаева, А.Қ. Қыдырбаева, Қ.С. Мусин, Б.М. Нұрмұханов, Е.Ә. Оңғарбаев, Р.А. Подопригора және С.Ф. Ударцев қатысқан құрамда,

      өтініш субъектісі Т.Ш. Сагандыковтың және оның өкілі – адвокат Л.А. Емельянованың,

      Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің өкілі – бірінші вице-министр А.А. Сарбасовтың,

      Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің өкілі – Заңнама департаментінің директоры Д.А. Сүлейменовтің,

      Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының өкілі – Бас Прокурордың кеңесшісі Т.Б. Адамовтың,

      Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі Аппаратының өкілі – Заңнама бөлімінің бас консультанты А.Б. Дуйсеновтің,

      Қазақстан Республикасы Парламенті Сенаты Аппаратының өкілі – Заңнама бөлімі меңгерушісінің орынбасары Н.А. Сартаеваның,

      Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталықтың өкілі – Құқықтық және ұйымдастыру-талдау жұмысы бөлімі меңгерушісінің орынбасары Д.Т. Абдрахманованың,

      Парламентаризм институтының өкілі – атқарушы директор, заң ғылымдарының кандидаты А.К. Канатовтың қатысуымен,

      өзінің ашық отырысында 2023 жылғы 20 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Әлеуметтік кодексінің (бұдан әрі – Кодекс) 208-бабы 1-тармағы 8) тармақшасының Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкестігін тексеру туралы өтінішті қарады.

      Баяндамашы – Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының судьясы А.Е. Жатқанбаеваны және отырысқа қатысушыларды тыңдап, конституциялық іс жүргізу материалдарын зерделеп, Қазақстан Республикасының және жекелеген шет елдердің қолданыстағы құқық нормаларына талдау жасай отырып, Қазақстан Республикасының Конституциялық Соты

анықтады:

      Қазақстан Республикасының Конституциялық Сотына (бұдан әрі – Конституциялық Сот) Кодекстің 208-бабы 1-тармағы 8) тармақшасының Қазақстан Республикасы Конституциясының (бұдан әрі – Конституция, Негізгі Заң) 14-бабының 2-тармағына, 27-бабының 1 және 2-тармақтарына, 39-бабының 1-тармағына сәйкестігін қарау туралы өтініш келіп түсті, дау айтылып отырған тармақшаға сәйкес жасына байланысты зейнетақы төлемдерін тағайындау үшін еңбек өтілін есептеу кезінде жұмыс істемейтін ананың ғана жас балаларға күтім жасаған, бірақ әрбір бала 3 жасқа толғанға дейін, жалпы жиынтығы 12 жыл шегіндегі уақыты есепке алынады.

      Іс материалдарынан соттың 1997 жылғы 20 наурыз – 1998 жылғы 26 ақпан аралығындағы, кейіннен 1998 жылғы 1 қаңтарға дейін деп нақтыланған кезеңді еңбек өтіліне қосу және осымен есептеп шығарылған зейнетақы төлемдерін алу үшін көрсетілген кезеңде балаға күтім жасалған фактіні анықтаудан өтініш беруші шағым жасап отырған нормаға сілтеме жасай отырып, бас тартқанын түсінуге болады.

      Өтініш субъектісінің пікірінше, Кодекстің жұмыс істемейтін ананың ғана жас балаларға күтім жасаған уақытын еңбек өтіліне қосуды көздейтін бұл ережесі ана мен әкенің тең құқықтылығы қағидатына қайшы келеді және ата-ананың біріне қатысты кемсітушілік сипатқа ие.

      Өтініш субъектісі көрсеткен Кодекс нормасының конституциялылығын тексеру кезінде Конституциялық Сот мыналарды негізге алады.

      1. Конституцияға сәйкес Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, онда Қазақстан Республикасының азаматына жалақы мен зейнетақының ең төмен мөлшеріне, жасына байланысты, науқастанған, мүгедек болған, асыраушысынан айырылған жағдайда және өзге де заңды негіздер бойынша әлеуметтік қамсыздандырылуға кепілдік беріледі (Конституцияның 1-бабы, 28-бабының 1-тармағы). Осы кепілдіктерді іске асыру заң мен сот алдында жұрттың бәрі тең және кемсітушілікке тыйым салу туралы конституциялық қағидат та ескеріле отырып, жүзеге асырылады (Конституцияның 14-бабы).

      Отбасыға, балаларға және ата-анаға қатысты мемлекеттік көзқарас Конституцияның 27-бабында айқындалған: балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу – ата-ананың етене құқығы әрі міндеті, ал неке мен отбасы, ана мен әке және бала мемлекеттің қорғауында болады.

      Қазақстан Республикасы Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының 1989 жылғы 20 қарашадағы № 44/25 резолюциясымен қабылданған (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің 1994 жылғы 8 маусымдағы қаулысымен ратификацияланған) Бала құқықтары туралы конвенцияға қатысушы болып табылады. Конвенцияға сәйкес қатысушы мемлекеттер ата-анасының екеуінің де баланың тәрбиесі мен дамуы үшін ортақ және бірдей жауапкершілігі қағидатын тануды қамтамасыз ету үшін барлық мүмкін күш-жігерлерді қабылдайды, ал баланың ең қажет мүдделері олардың негізгі қамқорлығының мәні болып табылады. Сонымен қатар, қатысушы мемлекеттер баланы қамқорлық болмаудан немесе немқұрайлы қараудан қорғау мақсатында барлық қажетті заңнамалық, әкімшілік, әлеуметтік және ағартушылық шаралар қабылдайды (18-баптың 1-тармағы, 19-баптың 1-тармағы).

      Осыған байланысты Конституциялық Сот Конституцияның мынадай ережелеріне назар аударады: адамның құқықтары мен бостандықтары Конституцияға сәйкес және жалпыға бірдей танылған халықаралық құқық қағидаттары мен нормалары ескеріле отырып танылады және оларға кепілдік беріледі. Заңдардың және өзге де нормативтік құқықтық актілердің мазмұны мен қолданылуы осыларға қарай айқындалады (12-баптың 1 және 2-тармақтары).

      Аталған конституциялық нормаларды негізге ала отырып, заң шығарушы Кодексте әлеуметтік қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың қағидаттарын, оның ішінде әлеуметтік қорғау саласында адам мен азаматтың тең құқықтылығы және олардың құқықтарын шектеуге жол бермеуді белгіледі (Кодекстің 3 және 4-баптары).

      Осылайша, мемлекет кепілдік берген ана мен әкені және баланы қорғаумен қатар, ата-ананың екеуінің де балаға қамқорлық жасауы мемлекеттік әлеуметтік саясаттың құрамдас бөлігі болып қала береді.

      2. Әлеуметтік қорғаудың маңызды элементі ретінде зейнетақымен қамсыздандыру белгілі бір жасқа толған кезде адамның алдағы қаржылық тұрақтылығы, толыққанды өмір сүруі үшін жағдай жасауға бағытталған.

      Қазақстанның зейнетақымен қамсыздандыру жүйесі зейнеткерлікке шыққан азаматтарға мемлекеттік базалық зейнетақы төлемі, жасына байланысты зейнетақы төлемдері (не еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдері) және зейнетақы жинақтарынан төленетін төлемдер түрінде ай сайынғы төлем төлеуді көздейді.

      Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес жасына байланысты зейнетақы төлемдерінің мөлшері жеке-дара айқындалады және еңбек өтіліне пропорционалды болып табылады, бұл өтілге жұмыс өтілінен, әскери қызмет мерзімінен және оқу кезеңінен басқа, белгілі бір әлеуметтік функцияларды іске асыруға жұмсалған уақыт та есептеледі. Олардың қатарына заң шығарушы белгілі бір адамдар тобына, оның ішінде мүгедектігі бар адамдарға, қарттарға, жас балаларға және басқаларға күтім жасауды жатқызады.

      Жас балаға күтім жасау ерекше қамқорлық мен қорғауды талап етеді, бұлар оның қалыпты физикалық, ақыл-ой, адамгершілік және психологиялық тұрғыдан дамуы үшін қажет. Бала өмірінің осы кезеңінде объективті жағдайларға байланысты ата-ана өзінің еңбек ету құқығын іске асыруда шектелуі мүмкін.

      Ата-ана міндеттерін орындаумен негізделген мұндай жағдайлар әлеуметтік қорғау саласындағы мемлекеттік саясат шеңберінде компенсаторлық тетіктерді әзірлеу кезінде ескерілуге тиіс, өйткені Конституцияда Қазақстан Республикасы қабылдаған, неке мен отбасын, ана мен әкені және баланы қорғауға кепілдік беретін әлеуметтік мемлекет моделі туралы ереже бекітіледі.

      3. Конституцияның 61-бабы 3-тармағының 7) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының Парламенті зейнетақымен қамсыздандыру саласындағы қатынастарды құқықтық реттеуді жүзеге асыра отырып, зейнетақы тағайындаудың негіздері мен шарттарын айқындау кезінде ауқымды дискрецияға ие болады.

      Сонымен қатар, қабылданып жатқан заңнамалық шаралар, басқалармен қатар, әлеуметтік қорғау саласында адам мен азаматтың тең құқықтылығы және олардың құқықтарын шектеуге жол бермеу қағидаттарына негізделуге тиіс (Кодекстің 3-бабы).

      Конституциялық Сот тең жағдайлар кезінде құқық субъектілері тең құқықтық жағдайда болуға тиіс деп бірнеше рет атап өтті (2023 жылғы 14 шілдедегі № 21-НҚ және 2024 жылғы 23 шілдедегі № 49-НҚ нормативтік қаулылар және басқалар). Қаралып отырған істе бұл ұстаным балаға қамқорлық жасау және оны тәрбиелеу жөніндегі ата-ана құқықтары мен міндеттеріне қатысты.

      Ана мен әкені қорғаудың мемлекеттік саясатында Қазақстан Республикасы неке-отбасы заңнамасының қағидаттарын (отбасындағы ерлі-зайыптылар құқықтарының теңдігі, отбасы ішіндегі мәселелерді өзара келісім арқылы шешу ("Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы" 2011 жылғы 26 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Кодексінің 2-бабының 2-тармағы) назарға алу керек. Тиісінше, еңбек заңнамасында жұмыс берушінің ата-ананың өз таңдауы бойынша – баланың анасына не әкесіне, сондай-ақ баланы жалғыз тәрбиелеп отырған ата-анаға бала үш жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты демалыс беру міндеті бекітіледі (2015 жылғы 23 қарашадағы Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 100-бабы 1-тармағының 1) және 2) тармақшалары).

      Ұқсас тәсілді заң шығарушы мемлекеттік базалық зейнетақы төлемін беру кезінде ата-ананың зейнетақы жүйесіне қатысу өтілін есептеу үшін қолданады, бұл ретте жұмыс істемейтін ана немесе жұмыс істемейтін әке, ол нақты осындай күтімді жүзеге асырған кезде, жас балаларға күтім жасаған уақыты есепке алынады (Кодекстің 206-бабы 2-тармағының 5) тармақшасы).

      Конституциялық Сот зейнетақы заңнамасы ынтымақтастық әлеуметтік құқықтық қатынастардың қатысушысы ретінде азаматқа оның ресми танылған мәртебесінің тұрақтылығына және осы мәртебемен негізделген құқықтарының іске асырылу кепілдігіне сенімділікті қамтамасыз етуге тиіс деп есептейді. Өзге тәсіл Негізгі Заңның 39-бабының талаптарына сәйкес келмейді және Конституцияның 14-бабының 2-тармағында тыйым салу белгіленген кемсітушілікке алып келеді.

      Әлеуметтік қорғау саласындағы мемлекеттік саясатта әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарын іске асыру кезінде тең болуы мемлекет азаматтарға олардың еңбек үлесі, еңбекке жарамсыздық себептері мен дәрежесі, сондай-ақ әлеуметтік қорғауды қажетсінуі ескеріле отырып, сараланған тәсіл негізінде әлеуметтік қорғау шараларын берген кезде тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне, жасына, денсаулық жағдайына, оның ішінде мүгедектігіне байланысты немесе кез келген өзге де мән-жайлар бойынша қандайда бір кемсітуге тыйым салуға негізделген (Кодекстің 4-бабы және 6-бабының 2-тармағы).

      Осыған байланысты Конституциялық Сот жасына байланысты зейнетақы төлемдерін тағайындау үшін еңбек өтілін есептеу кезінде жұмыс істемейтін әке жас балаға күтімді жүзеге асырған кезде оның да нақты күтім жасаған уақытын есепке алу қажет деп пайымдайды. Өзге тәсілдің жоғарыда аталған конституциялық ережелер тұрғысынан ақылға қонымды негіздемесі болмайды.

      Конституциялық Сот Конституция нормаларын және мемлекеттік әлеуметтік және отбасы-демографиялық саясат қағидаттарын ескере отырып, ата-ананың зейнетақы жүйесіне қатысу өтілін және еңбек өтілін жалпы жиынтығы 12 жыл шегінде ғана есептегенде ата-ананың жас балаларға күтім жасаған уақытын есепке алудың ең жоғары кезеңін белгілейтін Кодекс ережелерін қосымша пысықтау қажеттігіне де назар аударады.

      Осы жазылғандардың негізінде, Қазақстан Республикасы Конституциясының 72-бабының 3-тармағын және 74-бабының 3-тармағын, "Қазақстан Республикасының Конституциялық Соты туралы" 2022 жылғы 5 қарашадағы Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының 23-бабы 4-тармағының 3) тармақшасын, 5558, 62-баптарын, 63-бабының 4-тармағын, 64-бабының 4-тармағын және 65-бабы 1-тармағының 2) тармақшасын басшылыққа ала отырып, Қазақстан Республикасының Конституциялық Соты

      қаулы етеді:

      1. Қазақстан Республикасы Әлеуметтік кодексінің 208-бабы 1-тармағының 8) тармақшасы осы Кодекстің 4-бабының, 6-бабы 2-тармағының, 206-бабы 2-тармағы 5) тармақшасының және Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 100-бабы 1-тармағы 1) және 2) тармақшаларының ережелерімен өзара байланыста мынадай түсіндірмеде Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес келеді деп танылсын: жұмыс істемейтін ата-анаға жасына байланысты зейнетақы төлемдерін тағайындау үшін еңбек өтілін есептеу кезінде жас балаларға тікелей күтімді жүзеге асырған уақыты есепке алынады.

      2. Осы нормативтік қаулы қабылданған күнінен бастап күшіне енеді, Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында жалпыға бірдей міндетті, түпкілікті болып табылады және шағым жасалуға жатпайды.

      3. Осы нормативтік қаулы заңнамалық актілерді ресми жариялау құқығын алған мерзімді баспасөз басылымдарында, құқықтық ақпараттың бірыңғай жүйесінде және Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының интернет-ресурсында қазақ және орыс тілдерінде жариялансын.

      Қазақстан Республикасының
Конституциялық Соты