О Государственной программе "Культурное наследие" на 2004-2006 годы

Указ Президента Республики Казахстан от 13 января 2004 года N 1277. Утратил силу Указом Президента Республики Казахстан от 18 июня 2009 года № 829

Сноска. Утратил силу Указом Президента РК от 18.06.2009 № 829 .

В соответствии с подпунктом 8) статьи 44 Конституции Республики Казахстан и в целях развития духовной и образовательной сферы, обеспечения сохранности и эффективного использования культурного наследия Республики Казахстан постановляю:

1. Утвердить прилагаемую Государственную программу "Культурное наследие" на 2004-2006 годы (далее - Программа).

2. Правительству Республики Казахстан в месячный срок разработать и утвердить план мероприятий по реализации Программы.

3. Министерству культуры Республики Казахстан и другим задействованным министерствам, акимам областей, городов Астаны и Алматы принять меры по реализации Программы.

4. Министерству культуры Республики Казахстан ежегодно к 20 июля и 20 января представлять в Администрацию Президента Республики Казахстан и Правительство Республики Казахстан информацию о ходе реализации Программы.

5. Контроль и координацию обеспечения выполнения Программы возложить на Министерство культуры Республики Казахстан.

6. Настоящий Указ вступает в силу со дня подписания.

Президент
Республики Казахстан

Утверждена
Указом Президента
Республики Казахстан
от 13 января 2004 года
N 1277

Государственная программа
"Культурное наследие" на 2004-2006 годы

Паспорт Программы

Наименование Государственная программа Республики Казахстан
"Культурное наследие" на 2004-2006 годы

Основание для Послание Президента Республики Казахстан народу
разработки Казахстана "Основные направления внутренней и
внешней политики на 2004 год", пункт 6.5.2.
плана мероприятий по реализации Программы
Правительства Республики Казахстан на 2003-2006
годы, утвержденного постановлением
Правительства Республики Казахстан от 5
сентября 2003 года N 903

Основной Министерство культуры Республики Казахстан
разработчик

Цель Развитие духовной и образовательной сферы,
обеспечение сохранности и эффективного
использования культурного наследия страны

Задачи Задачами Программы являются:
воссоздание значительных историко-культурных и
архитектурных памятников страны;
создание целостной системы изучения культурного
наследия, в том числе современной национальной
культуры, фольклора, традиций и обычаев;
обобщение многовекового опыта национальной
литературы и письменности созданием развернутых
художественных и научных серий;
создание на государственном языке полноценного
фонда гуманитарного образования на базе лучших
достижений мировой научной мысли, культуры и
литературы;
восстановление и перенесение на современные
аудионосители фонозаписей выдающихся
исполнителей-музыкантов устной профессиональной
традиции, находящихся в фондах, архивах и
хранилищах страны

Необходимые Финансирование Программы будет осуществляться
ресурсы за счет средств республиканского бюджета. Общий
источники их объем финансирования - 1933,6 млн. тенге, в
финансирования т.ч.: 2004 г. - 641,65 млн; 2005 г. - 631,7
млн; 2006 г. - 660,2 млн. тенге.
Объем финансирования Программы на 2005-2006
годы будет уточняться в рамках прогнозных
показателей республиканского бюджета на
соответствующий финансовый год

Ожидаемые Будут воссозданы свыше 30 значимых памятников
результаты истории и культуры;
будут проведены работы по научному
исследованию, консервации, благоустройству и
туристскому использованию 32-х древних и
средневековых археологических городищ и
поселений;
будет расширена культурная инфраструктура,
активизируется работа по пропаганде и
популяризации историко-культурных ценностей;
будут реализованы меры по созданию целостной
системы изучения культурного наследия;
будут созданы: Центр по выявлению,
приобретению национальных книжных раритетов,
реставрации книг и древних рукописей при
Республиканской национальной библиотеке, Центр
по страховому копированию и реставрации
архивных документов с оснащением современным
оборудованием при Центральном государственном
архиве Республики Казахстан, Центр по
формированию и реставрации музейного фонда,
имеющего особое значение для национальной
истории, на базе Президентского центра культуры;
будут выпущены различные серии книг по 16
направлениям;
будет сооружен монумент - символ
государственной целостности и единства народов
Казахстана;
будет создана база данных, определены границы
территории и зон охраны объектов культурного и
смешанного наследия, включенных в
предварительный список ЮНЕСКО;
будут восстановлены и перенесены на
современные аудионосители фонозаписи выдающихся
исполнителей-музыкантов устной профессиональной
традиции, находящиеся в фондах, архивах и
хранилищах страны

Сроки реализации 2004-2006 годы

Введение

Государственная программа "Культурное наследие" на 2004-2006 годы (далее - Программа) разработана в соответствии с Посланием Президента Республики Казахстан народу Казахстана "Основные направления внутренней и внешней политики на 2004 год" и пунктом 6.5.2. плана мероприятий по реализации Программы Правительства Республики Казахстан на 2003-2006 годы, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 5 сентября 2003 года N 903.
Разработка данной Программы продиктована необходимостью более активного, конструктивного воздействия на ситуацию, сложившуюся в сфере культурного наследия.

1. Анализ современного состояния проблемы
в области культурного наследия

Современное состояние культурного наследия Казахстана характеризуется посильным обеспечением комплекса мер по сохранению и дальнейшему развитию многовековых традиций, открытием новых памятников истории и культуры, активизацией работ по консервации, реставрации мавзолеев, старинных мечетей, древних городищ, созданием на их базе новых историко-культурных музеев-заповедников.
В настоящее время в Казахстане насчитывается более 25 тысяч недвижимых памятников истории, археологии, архитектуры и монументального искусства, 11 тысяч библиотек, 147 музеев, 8 историко-культурных заповедников-музеев, 215 архивов.
Создана разветвленная сеть государственных музеев исторического и этнографического профилей, мемориалов, посвященных памятным событиям истории Казахстана.
Уникальный памятник истории и культуры Казахстана - мавзолей Ходжа Ахмеда Яссауи в городе Туркестане в июне 2003 года включен в список Всемирного культурного наследия ЮНЕСКО.
Приняты меры по улучшению культурной инфраструктуры г. Астаны: в последние годы в столице республики открыты казахский музыкально-драматический театр, Президентский центр культуры, включающий в себя музей, библиотеку и концертный зал. Завершается строительство Национальной библиотеки. Ведется строительство киноконцертного зала и цирка.
Приняты и действуют законы Республики Казахстан "Об охране и использовании историко-культурного наследия" , "О культуре" , "О Национальном архивном фонде и архивах" .
Вместе с тем сложившаяся ситуация в сфере сохранения и развития культурного наследия требует принятия безотлагательных комплексных мер по дальнейшему развитию и активизации деятельности в этом направлении.
Многие исторические, археологические и архитектурные объекты, представляющие огромное значение для национальной истории Казахстана, нуждаются в неотложной помощи. Среди них такие уникальные памятники истории и культуры, как мавзолеи Арыстанбаб в Южно-Казахстанской, Асан-Ата и Айкожа в Кызылординской областях, Жаркентская мечеть в Алматинской области, историко-архитектурные памятники в с. Турбат Южно-Казахстанской области, историко-архитектурные и археологические памятники заповедников-музеев "Азрет-Султан", "Жидебай-Борли", Мангистауского заповедника и заповедника "Ордабасы" и т.д.
Большинство из них до сих пор не защищены от разрушения и уничтожения вследствие урбанизации, индустриализации и технократизации.
Недостаточно развиты система и методы изучения, использования памятников нематериальной, духовной культуры начиная с древнейших времен, в т.ч. древнетюркских письменных памятников, трансформации традиционных мифологем и образов в произведениях современных авторов.
Начиная с 90-х годов прошлого столетия практически приостановлено издание основополагающих трудов мировой научной мысли в области философии, истории, юриспруденции и т.д., а также художественной литературы для казахскоязычной аудитории.
В этой связи в целях воспитания подрастающего поколения в духе казахстанского патриотизма и восполнения пробелов в полноценном изучении исторического, культурного наследия, а также обобщения многовекового духовного опыта казахского народа становятся особо актуальными вопросы создания развернутых исторических, художественных, научных серий на государственном языке.
Происходит также естественное старение письменного наследия, документов, произведенных из органических материалов, таких, как бумага, клей, кожа, картон и т.д. Следует обратить особое внимание на физическое состояние фонозаписей выдающихся исполнителей-музыкантов устной профессиональной традиции, находящихся в фондах Казахской национальной консерватории имени Курмангазы, архивах и хранилищах страны.
Комплексное решение обозначенных выше проблем в рамках настоящей Программы будет способствовать дальнейшему развитию системы изучения, сохранения и популяризации культурного наследия народа Казахстана.

2. Цель и задачи Программы

Целью Программы являются развитие духовной и образовательной сферы, обеспечение сохранности и эффективного использования культурного наследия страны.
Достижение поставленной цели осуществляется решением следующих задач:
воссоздание значительных историко-культурных и архитектурных памятников страны;
создание целостной системы изучения культурного наследия, в том числе современной национальной культуры, фольклора, традиций и обычаев;
обобщение многовекового опыта национальной литературы и письменности, создание развернутых художественных и научных серий;
создание на государственном языке полноценного фонда гуманитарного образования на базе лучших достижений мировой научной мысли, культуры и литературы.

3. Основные направления и механизм реализации Программы

Программа будет реализована в период с 2004 по 2006 годы и предусматривает основные направления сохранения и возрождения культурного наследия путем:
формирования целостной системы их изучения, осуществления археологических исследований древних и средневековых городищ, поселений, курганов, создания на их базе заповедников-музеев, включения их в систему инфраструктуры туризма;
реставрации, консервации и использования уникальных историко-культурных и архитектурных памятников Казахстана;
популяризации научных знаний, разработки теоретических проблем исторической науки, выпуска научной, художественной и энциклопедической литературы;
осуществления системной работы по подготовке к изданию томов, свода памятников истории и культуры Республики Казахстан;
решения вопроса о создании в республике оптимальной структуры по защите и активному использованию историко-культурного наследия, в задачи которой входили бы обеспечение единого руководства деятельностью областных государственных инспекций, реставрационных организаций, реализация утвержденных программ и проектов в сфере охраны памятников истории и культуры;
повышения эффективности использования Национального архивного фонда как объекта культурного наследия и информационного ресурса государства;
осуществления подготовки и издания лучших образцов национальной литературы и письменности, достижений мировой научной мысли на государственном языке.
В соответствии с этим основными направлениями реализации Программы являются:
воссоздание значительных историко-культурных, археологических и архитектурных памятников национальной истории;
создание целостной системы изучения культурного наследия казахского народа;
разработка серий изданий национальной и мировой научной мысли, культуры и литературы.

3.1. Воссоздание значительных историко-культурных,
археологических и архитектурных памятников
национальной истории

Воссоздание памятников национальной истории будет обеспечено путем организации комплексных научно-культурологических исследований, осуществления мер по реставрации, консервации, реновации и благоустройству памятников, имеющих особое значение для национальной культуры, таких, как: мавзолеи Абат-Байтак, Айша-Биби, объекты некрополей Караман-Ата, Шопан-Ата, дворцовые комплексы Акыртас и Баба-Ата, а также путем возрождения и развития исторической и этнокультурной среды, осуществления археологических исследований древних, средневековых городищ, курганов и поселений, таких, как Койлык, Иссык, Сарайчик, Берел и др.
Будет осуществлена системная работа по подготовке к изданию свода памятников истории и культуры Республики Казахстан.
Хранящиеся в фондах музеев республики движимые памятники истории и культуры нуждаются в проведении регулярных реставрационных работ. Исходя из этого необходимо рассмотреть возможность создания Центра по реставрации и формированию музейных фондов, имеющих особое значение для национальной истории.

3.2. Создание целостной системы изучения культурного
наследия казахского народа

Для изучения наследия выдающихся ученых мыслителей прошлого, а также для выявления и приобретения рукописей раритетных изданий, книг и архивных документов, имеющих историческое значение в культурном наследии казахского народа, будут организованы научно-исследовательские экспедиции для проведения работы в архивах и библиотеках стран ближнего и дальнего зарубежья.
Также предусматривается проведение прикладных научных исследований историко-культурных, архитектурных и археологических памятников, имеющих особое значение для национальной культуры, в том числе в зонах заповедников - музеев, в целях их сохранения и музеефикации.
В целях сохранения уникальных образцов документального наследия, а также для обеспечения возможности свободного доступа к ним необходимо продолжить изучение наследия выдающихся ученых, мыслителей прошлого, в т.ч. аль-Фараби, Ю. Баласагуна, М. Кашгари, С. Бакыргани, А. Югнеки, М. Дулати, К. Жалаири, З. Бабура и других. Также необходимо продолжить выявление, приобретение или изготовление копий рукописей, раритетных изданий и книг, среди которых: "Кодекс Кумманикус", "Китаби Дедем Коркуд" (находятся в городах Дрездене и Ватикане), "Огуз-наме" (находится в Париже), "Бабыр-наме", "Мухаббат-наме" (находятся в Лондоне), "Кутадгу бiлiг" Ю. Баласагуна (г. Каир), и других памятников рукописи, имеющих историческое значение в культурном наследии казахского народа.
Для обеспечения сохранности древних рукописей, книг и других источников необходимо создать Центр по выявлению и приобретению национальных книжных раритетов, а также реставрации книг и древних рукописей при Республиканской национальной библиотеке.
В условиях бурного развития информационных технологий и внедрения Единой системы электронного документооборота становятся актуальными задачи сохранения и использования документов Национального архивного фонда на новых носителях, для решения которых должен быть создан Центр по страховому копированию и реставрации архивных документов при Центральном государственном архиве Республики Казахстан.
Продолжится работа по выявлению и изготовлению копий древнетюркских рунических памятников, находящихся на территории современной Монголии и в других странах мира. Будет сооружен монумент - символ государственной целостности и единства народов Казахстана на горе Улытау. Будут определены границы территорий, зон охраны объектов культурного и смешанного наследия, создана база данных объектов, вошедших в предварительный список Всемирного наследия, разработан бизнес-план по управлению и сохранению мавзолея Ходжа Ахмеда Яссауи.

3.3. Разработка серий изданий национальной и
мировой научной мысли, культуры и литературы

В целях знакомства казахскоязычного читателя с широким спектром лучших произведений выдающихся мыслителей, литераторов и деятелей мировой культуры и создания на государственном языке полноценного фонда гуманитарного образования на базе лучших достижений мировой мысли необходимо разработать и выпустить фундаментальные литературно-художественные и научные издания. С учетом специфики издательской деятельности и объема предстоящей работы в организации переводов произведений классиков мировой литературы, трудов по различным сферам науки выпуск ряда изданий будет продолжен и в последующие годы.
Цикл "Фольклористика, литературоведение и искусствознание" представлен серией книг "Бабалар cозi", объединившей казахский народный фольклор: сказки, предания, эпические произведения и исторические дастаны, формировавшиеся на протяжении сотен лет и являющиеся отражением богатого наследия устного народного творчества казахов.
Также огромную ценность представляет "История казахской литературы", рассказывающая о генезисе художественной литературной мысли в Казахстане на протяжении нескольких столетий и раскрывающая основные тенденции и особенности творчества писателей и поэтов Казахстана.
В цикле "Художественная литература" нашли отражение достижения мировой классики. Серия "Библиотека мировой литературы" включает в себя наиболее передовое литературное творчество стран Европы, Америки, Австралии, Африки, а также Азии.
В цикле "Философия" первой попыткой объединения лучших образцов произведений, представляющих богатое философское наследие казахского народа, станет выпуск серии "Философское наследие казахского народа с древнейших времен до наших дней". Философские взгляды выдающихся сынов Великой степи, начинающиеся от высказываний Коркыт-ата и продолженные во взглядах Абая и Шакарима, по праву считаются жемчужинами мировой гуманистической духовной культуры. Серия "Мировое философское наследие" содержит фундаментальные труды по истории философии, наиболее известные произведения выдающихся мыслителей Запада и Востока с древних времен до наших дней, которым предшествуют краткие характеристики философских школ и направлений, биографии авторов.
В цикле "Историческая наука" проект "Письменные источники по истории Казахстана" предполагает подготовку к изданию несколькими сериями на государственном языке письменных источников по истории Казахстана с древнейших времен до наших дней, в том числе трудов Геродота, Птолемея, а также наиболее значимых арабских, персидских, тюркоязычных, китайских, монгольских, русских и западных письменных источников.
В серию "Мировая историческая мысль" войдут трактаты выдающихся мыслителей и ученых мира, посвященные проблемам развития человеческой цивилизации, истории, культуры стран и народов.
В цикле "Археология, памятники истории и культуры" в серии книг "Свод памятников истории и культуры" будут широко представлены сведения о недвижимых памятниках археологии и истории Казахстана с кратким изложением их исторической ценности и художественных достоинств, а также история народа и его прикладного искусства в иллюстрациях. Также представляет интерес серия альбомов, способствующих созданию целостной системы изучения исторического наследия казахского народа. Среди них "Археология Казахстана", "Петроглифы Казахстана".
В цикле "Культурология" в проект "Мировая культурологическая мысль" войдут переводы множества трактатов мыслителей прошлого и монографий современных ученых, посвященных таким базовым понятиям культурологии, как "культура" и "цивилизация", "культурные ценности" и "культурные явления", "субъект культуры" и "культурное наследие", "традиции и новации в культуре", "типы культуры" и другие.
В цикле "Этнография и антропология" в сериях иллюстрированных книг-альбомов "Казахские народные традиции и обряды" будут описаны народные традиции и обряды, представлены сведения о культурных ценностях и прикладном искусстве казахов.
Цикл "Юридическая наука" включает серию книг "Древний мир права казахов", в которой собраны ораторские речи, наставления и назидания известных биев, направленные на сохранение единства казахского народа и целостности его территории, нравственное оздоровление общества и утверждение в нем морали человеколюбия, мира и справедливости, а также будут представлены записи и сборники норм казахского права.
В цикле "Социология" данное направление будет представлено серией "Мировая социологическая мысль", посвященной многочисленным исследованиям по проблемам формирования личности в обществе и его социализации, становления социальных институтов и сущности социальных процессов, а также современным теориям и школам социологического знания.
В цикле "Политология" в серии "Мировая политологическая мысль" собраны тексты мыслителей мира различных эпох, дающие представления об основных политических и правовых доктринах Древнего мира, Средневековья, нового и новейшего времени, а также отражающие этапы развития политико-правовой идеологии в единстве с ее мировоззренческими основами и теоретическим содержанием.
В цикле "Психология" серия "Мировая психологическая мысль" отражает генезис мировой психологической мысли на протяжении сотен лет и включает произведения наиболее ярких представителей научной психологической мысли.
В цикле "Экономическая наука" серия книг "Экономическая классика" будет посвящена теоретическому наследию ученых и мыслителей по экономике, основана на методологическом подходе, отражающем диалектическое единство эволюции общества, форм хозяйствования и экономических идей. Каждый том данной серии будет содержать информационные материалы и тексты, дающие представления об основных положениях и именах таких ведущих экономических школ, как классическая, кейнсианская, институциональная, монетарная и другие.
В цикле "Языкознание" в сериях данного направления представлены разнообразные толковые словари казахского языка, словари синонимов, диалектологический и этимологический словари, дающие наиболее полные сведения по развитию казахского литературного языка и способствующие обогащению его лексики.
В цикле "Архивное и библиотечное дело" в сборник "Эпистолярное наследие казахской элиты" войдут обширные комплексы писем верховных правителей казахского общества - выдающихся деятелей национальной научной и творческой интеллигенции, выявленных в Центральном государственном архиве Республики Казахстан и архивном фонде Российской Федерации.
В цикле "Энциклопедии" серии данного направления представляют собой разнообразный спектр энциклопедий и энциклопедических справочников по литературе, культуре и искусству, дающий представление об истории казахской культуры, специфических литературных жанрах и направлениях искусства. Энциклопедия "Республика Казахстан" на казахском, русском и английском языках будет содержать емкие характеристики, статистические материалы, богатые иллюстрации, фотографии, схемы и диаграммы.
В цикле "Изобразительное искусство" ценные образцы изобразительного искусства Казахстана найдут отражение в сериях фото- и изоальбомов данного направления. Отдельной серией "Художники Казахстана" выйдут изоальбомы, посвященные творчеству таких талантливых мастеров современности, как А. Кастеев, У. Тансыкбаев, С. Калмыков и другие.

4. Необходимые ресурсы и источники их финансирования

Финансирование Программы будет осуществляться за счет средств республиканского бюджета. Общий объем финансирования - 1933,6 млн. тенге, в т.ч.: 2004 г. - 641,65 млн.; 2005 г. - 631,7 млн.; 2006 г. - 660,2 млн. тенге. Объем финансирования Программы на 2005-2006 гг. будет уточняться в рамках прогнозных показателей республиканского бюджета на соответствующий финансовый год.
Вопросы финансирования крупных серийных изданий национальной мировой научной мысли, культуры, литературы, выпуск которых завершается в последующие годы, будут рассмотрены в установленном порядке.

5. Ожидаемые результаты от реализации Программы

Реализация Программы будет способствовать повышению духовно-образовательного и интеллектуально-культурного уровня нации, воспитанию подрастающего поколения в духе общемировых ценностей, казахстанского патриотизма, дальнейшей консолидации общества.
В результате будут:
воссозданы свыше 30 значимых памятников истории и культуры;
проведены работы по научному исследованию, консервации, благоустройству, музеефикации и туристскому использованию 32-х древних и средневековых археологических городищ и поселений;
расширена культурная инфраструктура, активизируется деятельность по пропаганде и популяризации историко-культурных ценностей;
реализованы меры по созданию целостной системы изучения культурного наследия;
созданы: Центр по выявлению, приобретению национальных книжных раритетов, реставрации книг и древних рукописей при Республиканской национальной библиотеке, Центр по страховому копированию и реставрации архивных документов с оснащением современным оборудованием при Центральном государственном архиве Республики Казахстан, Центр по формированию и реставрации музейного фонда, имеющего особое значение для национальной истории, на базе Президентского центра культуры;
выпущены по 16 направлениям различные серии книг;
сооружен монумент - символ государственной целостности и единства народов Казахстана;
создана база данных, определены границы территорий и зон охраны объектов культурного и смешанного наследия, включенных в предварительный список ЮНЕСКО;
восстановлены и перенесены на современные аудионосители фонозаписи выдающихся исполнителей-музыкантов устной профессиональной традиции, находящиеся в фондах, архивах и хранилищах страны.

2004-2006 жылдарға арналған "Мәдени мұра" мемлекеттiк бағдарламасы туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 13 қаңтардағы N 1277 Жарлығы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 18 маусымдағы N 829 Жарлығымен

Ескерту. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Президентінің 2009.06.18 N 829 Жарлығымен.

Қазақстан Республикасының Конституциясы 44-бабының 8) тармақшасына сәйкес әрi рухани және бiлiм беру саласын дамыту, Қазақстан Республикасының мәдени мұрасының сақталуы мен тиiмдi пайдаланылуын қамтамасыз ету мақсатында қаулы етемін:

1. Қоса берiліп отырған 2004-2006 жылдарға арналған "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн.

2. Қазақстан Республикасының Yкiметі бiр ай мерзiмде Бағдарламаны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспарын әзiрлесiн және бекiтсiн.

3. Қазақстан Республикасының Мәдениет министрлiгi және басқа да iске қосылған министрлiктер, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкiмдерi Бағдарламаны iске асыру жөнiнде шаралар қабылдасын.

4. Қазақстан Республикасының Мәдениет министрлiгi жыл сайын 20 шiлдеге және 20 қаңтарға Қазақстан Республикасы Президентiнiң Әкiмшiлiгі мен Қазақстан Республикасының Үкiметiне Бағдарламаның iске асырылу барысы туралы ақпаратты ұсынсын.

5. Бағдарламаның орындалуын қамтамасыз ету жөнiндегi бақылау және үйлестiру Қазақстан Республикасының Мәдениет министрлiгiне жүктелсiн.

6. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап күшiне енедi.

Қазақстан Республикасының
Президентi

Қазақстан Республикасы
Президентінің
2004 жылғы 13 қаңтардағы
N 1277 Жарлығымен
Бекітілген

2004-2006 жылдарға арналған "Мәдени мұра"
мемлекеттiк бағдарламасы туралы

Астана, 2003 жыл

Бағдарламаның паспорты

Атауы Қазақстан Республикасының 2004-2006 жылдарға
арналған "Мәдени мұра" мемлекеттiк бағдарламасы

Әзiрлеу үшiн Қазақстан Республикасы Президентiнің "Iшкi және
негiз сыртқы саясаттың 2004 жылға арналған негiзгi
бағыттары" Қазақстан халқына Жолдауы, Қазақстан
Республикасы Yкiметінің 2003 жылғы 5
қыркүйектегi N 903 қаулысымен бекiтiлген
Қазақстан Республикасы Үкiметiнің 2004-2006
жылдарға арналған Бағдарламасын iске асыру
жөнiндегi Iс-шаралар жоспарының 6.5.2-тармағы

Негiзгі Қазақстан Республикасының
әзірлеуші Мәдениет министрлiгi

Мақсаты Рухани және бiлiм беру саласын дамыту, eлдің
мәдени мұрасының сақталуы мен тиiмдi
пайдаланылуын қамтамасыз ету

Мiндеттерi Бағдарламаның мiндеттерi:
елдiң маңызды тарихи-мәдени және сәулет
ескерткiштерiн қайта жаңғырту;
мәдени мұраны, соның iшiнде қазiргi заманғы
ұлттық мәдениеттi, ауыз әдебиетiн, дәстүрлер мен
әдет-ғұрыптарды зерделеудiң тұтастай жүйесiн
құру;
көркем және ғылыми толық дестелерiн шығару арқылы ұлттық әдебиет пен жазудың сан ғасырлық
тәжiрибесiн қорыту;
әлемдiк ғылыми ой-сананың, мәдениет пен
әдебиеттiң таңдаулы жетiстiктерiнің негiзiнде
гуманитарлық білім берудiң мемлекеттiк тiлдегi
толыққанды қорын құру;
eлдің қорларында, мұрағаттары мен қоймаларында
сақталған аса көрнектi ауызекi кәсiби дәстүрде
орындаушы-музыканттардың фоножазбаларын қалпына
келтiру мен қазiргi заманғы аудиотаспаларға
көшiру.

Қажеттi Бағдарламаны қаржыландыру республикалық
ресурстар және бюджеттің есебiнен жүзеге асырылатын болады.
қаржыландыру Қаржыландырудың жалпы көлемі -1933,6 млн.
көздерi теңге, оның iшiнде: 2004 жылы - 641,65 млн.;
2005 жылы - 631,7 млн, 2006 жылы - 660,2 млн.
теңге.
Бағдарламаны қаржыландырудың көлемi
2005-2006 жылдары тиiстi қаржы жылына арналған
республикалық бюджеттiң болжамды
көрсеткіштерінің аясында нақтыланатын болады.

Күтілетiн Тарих пен мәдениеттің 30-дан астам маңызды
нәтижелерi ескерткiштерi қайта жаңғыртылатын болады;
32 ежелгi және орта ғасырлық археологиялық
кенттер мен қоныстарды ғылыми зерттеу, тұмшалау,
абаттандыру және туристiк мақсатта пайдалану
жөнiнде жұмыстар жүргiзiлетiн болады;
мәдени инфрақұрылым кеңейтiліп, тарихи-мәдени
құндылықтарды насихаттау мен кеңiнен таныстыру
жөнiндегi жұмыс жанданатын болады;
мәдени мұраны зерделеудiң тұтастай жүйесiн
құру жөніндегi шаралар iске асырылатын болады;
Республикалық ұлттық кiтапхана жанында ұлттық
кiтап жәдiгерлерiн табу, сатып алу, кiтаптар
мен ежелгi қолжазбаларды қалпына келтiру
орталығы, Қазақстан Республикасының Орталық
мемлекеттiк мұрағаты жанында қазiргі заманғы
құрал-жабдықпен жарақталған Мұрағат
құжаттарының сақтандыру көшiрмесiн жасау және
қалпына келтiру орталығы, Президенттік мәдени
орталықтың базасында ұлттық тарих үшiн айрықша
мәнi бар Мұражай қорын түзу мен қалпына келтiру
орталығы құрылатын болады;
16 бағыт бойынша түрлi кiтаптар дестелерi
шығарылатын болады;
Қазақстанның мемлекеттiк тұтастығы мен
халықтары бiрлiгінің нышаны - мүсiнтас
тұрғызылатын болады;
деректер базасы жасалып, ЮНЕСКО-ның күнiлгерi
тiзiмiне енгiзiлген мәдени және аралас мұра
объектілерiн күзету аумағы мен өңiрлерінің
шекарасы белгiленетiн болады;
елдiң қорларында, мұрағаттары мен қоймаларында
сақталған аса көрнектi ауызекi кәсiби дәстүрде
орындаушы-музыканттардың фоножазбалары қалпына
келтiрiлiп, қазiргi заманғы аудиотаспаларға
көшiрілетін болады.

Iске асыру 2004-2006 жылдар
мерзiмi

Кiрiспе

2004-2006 жылдарға арналған "Мәдени мұра" мемлекеттiк бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Президентiнің "Iшкi және сырты саясаттың 2004 жылға арналған негiзгі бағыттары" Қазақстан халқына Жолдауына және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 5 қыркүйектегі N 903 қаулысымен бекiтiлген, Қазақстан Республикасы Yкiметінің 2003-2006 жылдарға арналған Бағдарламасын iске асыру жөнiндегi Іс-шаралар жоспарының 6.5.2-тармағына сәйкес әзiрлендi.
Осы Бағдарламаны әзiрлеу мәдени мұра саласында қалыптасқан ахуалға неғұрлым белсендi де сындарлы ықпал ету қажеттiгiнен туындады.

1. Мәдени мұра саласындағы проблеманың қазiргі
жай-күйiн талдау

Қазақстанның мәдени мұрасының қазiргi жай-күйi сан ғасырлық дәстүрлердi сақтау мен одан әрі дамыту жөнiндегi шаралар кешенiн қолдан келгенше қамтамасыз етумен, тарих пен мәдениеттің жаңа ескерткiштерiн ашумен, кесенелердi, ескi мешiттердi, ежелгi кенттердi тұмшалаумен, қалпына келтiру жөнiндегi жұмыстарды жандандырумен, олардың негiзiнде жаңа тарихи-мәдени мұражай-қорықтардың құрумен сипатталады.
Қазақстанда қазiргi уақытта тарих, археология, сәулет және мүсiн өнерінің жылжымайтын ескерткiштерi 25 мыңнан астам, 11 мың кiтапхана, 147 мұражай, 8 тарихи-мәдени қорық-мұражай, 215 мұрағат бар деп есептеледi.
Тарихи және этнографиялық бейіндегі мемлекеттiк мұражайлардың, Қазақстан тарихындағы есте қалатын оқиғаларға арналған мемориалдардың тармақталған желiсi жасалды.
Қазақстанның тарихы мен мәдениетiнің қайталанбас ескерткiшi - Түркiстан қаласындағы Қожа Ахмет Иассауи кесенесi 2003 жылғы маусымда ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік мәдени мұра тiзiмiне енгiзiлдi.
Астана қаласының мәдени инфрақұрылымын жақсарту жөнiнде шаралар қолданылды: республика астанасында соңғы жылдары Қазақ музыкалық комедия театры, мұражайды, кiтапхананы және концерт залын қамтитын Президенттік мәдени орталығы ашылды. Ұлттық кiтапхананың құрылысы аяқталды. Киноконцерт залы мен цирктің құрылысы жүргiзiлуде.
"Тарихи-мәдени мұраны қорғау және пайдалану туралы" , "Мәдениет туралы" , "Ұлттық мұрағат қоры және мұрағаттар туралы" Қазақстан Республикасының заңдары қабылданып, күшiне ендi.
Сонымен қатар, мәдени мұраны қорғау мен дамыту саласында қалыптасқан ахуал осы бағыттағы қызметтi одан әрi дамыту мен жандандыруда кезек күттiрмейтiн кешендi шараларды қолдануды талап етедi.
Қазақстанның ұлттық тарихы үшiн орасан зор мәнi бар көптеген тарихи, археологиялық және сәулет объектілерi шұғыл көмекке мұқтаж. Олардың арасында - Оңтүстiк Қазақстандағы Арыстанбаб кесенесi, Қызылорда облысындағы Асан-Ата және Айқожа кесенелерi, Алматы облысындағы Жаркент мешiтi, Оңтүстiк Қазақстан облысының Тұрбат ауылындағы тарихи-сәулет ескерткіштерi, "Әзiрет Сұлтан", "Жидебай-Бөрiлі" қорық-мұражайларының тарихи-сәулет және археология ескерткiштерi, Маңғыстау қорығы және "Ордабасы" қорығы және т.б. секілдi тарих пен мәдениеттің қайталанбас ескерткiштерi бар.
Олардың көпшiлiгi осы уақытқа дейiн урбандалу, индустриялану және технократизациялану салдарынан болатын бұзылып-бүлінуден қорғалмаған.
Ежелгi уақыттан бергi заттық емес, рухани мәдениеттiң ескерткiштерiн, соның iшiнде ежелгi түркi жазу ескерткіштерiн зерделеу, пайдалану, қазiргi авторлардың шығармаларындағы дәстүрлi мифологемалар мен бейнелердің өзгеруi жүйесi мен әдiстерiн дамыту жеткіліксiз.
Өткен ғасырдың 90-жылдарынан бастап қазақ тілдi оқырман үшiн философия, тарих, заңгерлiк және басқа салалардағы әлемдiк ғылыми ой-сананың негiзi қаланған еңбектердi, сондай-ақ көркем әдебиеттi басып шығару iс жүзiнде тоқтап қалды.
Осымен байланысты өскелең ұрпақты қазақстандық отаншылдық рухында тәрбиелеу және тарихи, мәдени мұраны жан-жақты зерделеуде ақтаңдақтарды жабу, сондай-ақ қазақ халқының сан ғасырлық рухани тәжiрибесiн қорыту мақсатында мемлекеттік тiлде тарихи, көркем, ғылыми толық дестелердi шығарудың мәселелерi ерекше өзектi болып отыр.
Қағаздан, желiмнен, терiден, қатырма қағаздан және т.б. органикалық материалдардан жасалған жазба мұраның, құжаттардың табиғи сарғайып-ескiруi орын алуда. Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясының қорында, елдiң мұрағаттары мен қоймаларында сақталған аса көрнектi ауызекi кәсiби дәстүрде орындаушы-музыканттардың фоножазбаларының табиғи жай-күйiне де айрықша назар аудару керек.
Осы Бағдарламаның аясында жоғарыда белгіленген мәселелердi кешендi түрде шешу Қазақстан халқының мәдени мұрасын зерделеу, сақтау және кеңiнен таныстыру жүйесiн одан әрi дамытуға ықпал ететiн болады.

2. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi

Бағдарламаның мақсаты елдің рухани және бiлiм беру саласын дамыту, мәдени мұрасының сақталуын және тиiмдi пайдаланылуын қамтамасыз ету.
Алға қойған мақсатқа қол жеткiзу мынадай мiндеттердi шешу арқылы жүзеге асырылады:
елдiң маңызды тарихи-мәдени және сәулет ескерткiштерiн қайта жаңғырту;
мәдени мұраны, соның ішінде қазiргi таңдағы ұлттық мәдениеттi ауыз әдебиетiн, дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарды зерделеудiң тұтастай жүйесiн жасау;
ұлттық әдебиет пен жазудың сан ғасырлық тәжiрибесiн қорыту, көркем және ғылыми толық дестелердi шығару;
әлемдік ғылыми ой-сананың, мәдениет пен әдебиеттің таңдаулы жетiстіктерінің негiзiнде гуманитарлық бiлiм бepудің мемлекеттік тiлдегi толыққанды қорын жасау.

3. Бағдарламаны iске асырудың негізгі бағыттары мен тетігі

Бағдарлама 2004-2006 жылдар аралығындағы кезеңге iске асырылады және мәдени мұраны сақтау мен өркендетудiң негiзгi бағыттары:
оларды зерделеудiң тұтастай жүйесiн қалыптастыру, ежелгi және орта ғасырдағы кенттерге, қоныстарға, қорғандарға археологиялық зерттеулер жүргiзу, олардың базасында қорық-мұражайлар құру, оларды туризм инфрақұрылымының жүйесiне енгiзу;
Қазақстанның қайталанбас тарихи-мәдени және сәулет ескерткiштерiн қалпына келтiру, тұмшалау мен пайдалану;
ғылыми білім-білікті кеңiнен насихаттау, тарих ғылымының теориялық проблемаларын әзiрлеу, ғылыми, көркем және энциклопедиялық әдебиеттi шығару;
Қазақстан Республикасының тарихы мен мәдениетi ескерткіштерінің томдарын жинағын баспаға дайындау жөнiнде жүйелі жұмысты жүзеге асыру;
облыстық мемлекеттiк инспекциялардың, қалпына келтiру ұйымдарының қызметiне бiрыңғай басшылықты қамтамасыз ету, тарих пен мәдениет ескерткiштерiн қорғау саласында бекітілген бағдарламалар мен жобаларды iске асыру мiндетiне кiретiн тарихи-мәдени мұраны қорғау мен белсендi пайдалану жөнiнде республикада ұтымды құрылымды құру туралы мәселенi шешу;
мемлекеттiң мәдени мұрасы және ақпараттық ресурсының объектiсi ретiнде Ұлттық мұрағат қорын пайдаланудың тиiмділігін арттыру;
мемлекеттік тiлде ұлттық әдебиет пен жазудың таңдаулы үлгiлерiн, әлемдiк ғылыми ой-сананың жетiстiктерiн дайындау және басып шығаруды жүзеге асыру арқылы көзделедi.
Бағдарламаның iске асырудың осындай негiзгi бағыттарына сәйкес:

3.1. Ұлттық тарихтың маңызды тарихи-мәдени, археология
және сәулет ескерткiштерiн қайта жаңғырту

Ұлттық тарих ескерткіштерiн қайта жаңғырту ұлттық мәдениет үшiн айрықша мәнi бар мынадай ескерткiштердi: Абат-Байтақ, Айша-Бибi кесенелерiне, Қараман-Ата, Шопан-Ата сағаналарына, Ақыртас және Баба-Ата сарай кешендерiне кешендi ғылыми-мәдениеттану зерттеулерiн ұйымдастыру, оларды қалпына келтiру, тұмшалау, жаңарту және абаттандыру, сондай-ақ тарихи және этномәдени ортаны өркендету мен дамыту, Қойлық, Есік, Сарайшық, Берел және басқа да ежелгi, орта ғасырдағы кенттерге, қорғандар мен қоныстарға археологиялық зерттеулердi жүргiзу арқылы қамтамасыз етiледi.
Қазақстан Республикасының тарихы мен мәдениетi ескерткіштерi жинағын баспаға дайындау жөнiнде жүйелi жұмыс жүзеге асырылады.
Республика мұражайларының қорында сақталған тарих пен мәдениеттiң жылжымалы ескерткiштерi тұрақты түрде қалпына келтiру жұмыстарын жүргiзудi қажет етедi. Осыны негiзге ала отырып, ұлттық тарих үшiн айрықша мәнi бар мұражай қорларын қалпына келтiру мен түзу жөнiнде орталықты құру мүмкiндiгiн қарау қажет.

3.2. Қазақ халқының мәдени мұрасын зерделеудiң тұтастай жүйесiн құру

Өткеннің көрнектi ғалым ойшылдарының мұрасын зерделеу, сондай-ақ қазақ халқының мәдени мұрасында тарихи мәнi бар сирек кездесетiн басылымдардың қолжазбаларын, кiтаптарды және мұрағат құжаттарын табу мен сатып алу үшiн алыс және жақын шетелдердiң мұрағаттары мен кiтапханаларында жұмыс жүргiзу үшiн ғылыми-зерттеу экспедициялары ұйымдастырылады.
Ұлттық мәдениет үшiн айрықша мәнi бар тарихи-мәдени, сәулет және археология ескерткiштерiне, соның iшiнде қорық-мұражайлар өңiрлерiне оларды сақтау мен мұражайға айналдыру мақсатында қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргiзу де көзделедi.
Құжаттық мұраның бiрегей үлгiлерiн сақтау, сондай-ақ оларға еркiн қол жеткiзу мүмкiндiгiн қамтамасыз ету мақсатында өткеннің көрнектi ғалымдарының, ойшылдарының, оның iшiнде: Әл-Фарабидің, Ж.Баласағұнидың, М.Қашғаридың, С.Бақырғанидың, А.Йүгiнекидің, М.Дулатидың, Қ.Жалайыридың, З.Бабырдың және басқалардың мұрасын зерделеудi жалғастыру қажет. Қолжазбалардың, сирек кездесетiн басылымдар мен кiтаптардың: "Кодекс Куманикустың, "Қорқыт Ата кiтабының" (Дрезден мен Ватикан қалаларында сақтаулы), "Оғыз-наменің" (Парижде сақтаулы), "Бабыр-наменің", "Махаббат-наменiң" (Лондонда сақтаулы), Ж.Баласағұнидың "Құтадғу білігінің" (Каирда сақтаулы) және қазақ халқының мәдени мұрасында тарихи мәнi бар басқа да қолжазба ескерткiштердiң көшiрмелерiн табуды, сатып алуды немесе дайындауды жалғастыру қажет.
Ежелгi қолжазбалардың, кiтаптар мен басқа да дерек көздерінің сақталуын қамтамасыз ету үшiн Ұлттық кiтапхана жанында ұлттық кiтап жәдiгерлерiн табу мен сатып алу, сондай-ақ кiтаптар мен ежелгi қолжазбаларды қалпына келтiру жөнiнде орталық құру қажет.
Ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуы мен Электрондық құжат айналымының бiрыңғай жүйесiн енгiзу жағдайларында Ұлттық мұрағат қоры құжаттарының жаңа тасығыштарда сақталуы мен пайдаланылуы өзектi мiндеттерге айналып отыр, оларды шешу үшiн Қазақстан Республикасы Орталық мемлекеттік мұрағаты жанында мұрағат құжаттарының сақтандыру көшiрмесiн жасау мен қалпына келтiру орталығы құрылуға тиіс.
Қазiргі Моңғолияның және әлемнің басқа да елдерiнiң аумағындағы ежелгi түркi руникалық ескерткiштердi табу мен олардың көшiрмелерiн жасау жұмысы жалғасады. Ұлытауда Қазақстанның мемлекеттік тұтастығы мен халықтары бiрлiгінің нышаны - мүсiнтас тұрғызылатын болады. Мәдени және аралас мұра объектiлерiн күзету аумақтарының шекарасы, өңiрлерi белгіленіп, Дүниежүзілiк мұраның күнiлгерi тiзiмiне енген объектілердiң деректер базасы жасалып, Қожа Ахмет Иассауи кесенесiн басқару мен сақтау жөнiндегi бизнес-жоспар жасалады.

3.3. Ұлттық және әлемдiк ғылыми ой-сананың, мәдениет пен әдебиет басылымдарының дестелерiн әзiрлеу

Әлемдiк мәдениеттің көрнектi ойшылдарының, әдебиетшiлерi мен қайраткерлерінің таңдаулы шығармаларының кең ауқымын қазақ тілдi оқырманға таныстыру және гуманитарлық бiлiм берудiң мемлекеттiк тiлдегi толыққанды қорын жасау мақсатында әлемдiк ой-сананың таңдаулы жетiстiктерінің негiзiнде iргелi әдеби-көркем және ғылыми басылымдарды әзiрлеп, шығару қажет.
"Фольклортану, әдебиеттану және өнертану" топтамасы қазақтың халық ауыз әдебиетiн бiрiктiретiн "Бабалар сөзi" кiтабының дестесiнде берiледi, ол жүздеген жылдар бойына қалыптасқан қазақтың халық ауыз әдебиетiнің бай мұрасын бейнелейтiн ертегiлерден, аңыздардан, эпостық шығармалар мен тарихи дастандардан тұрады.
Тағы бiр орасан зор құндылық "Қазақ әдебиетiнiң тарихы", ол бiрнеше ғасырлар бойына Қазақстанда қалыптасқан, көркем әдеби ойдың түп-негiзi туралы әңгiмелейдi, Қазақстанның ақын-жазушылары шығармашылығының негiзгі үрдiстерi мен ерекшелiктерiн ашып көрсетедi.
"Көркем әдебиет" топтамасында әлемдiк классиканың жетiстiктерi көрiнiс тапқан. "Әлемдiк әдебиет кiтапханасы" дестесi Еуропа, Америка, Австралия, Африка, сондай-ақ Азия елдерiнің алдыңғы қатардағы әдеби шығармашылығын қамтиды.
"Философия" топтамасында қазақ халқының бай философиялық мұрасынан мағлұмат беретiн шығармалардың таңдаулы үлгiлерiн тұтас бiріктiруге тұңғыш қадам жасалып, "Қазақ халқының ежелгi уақыттан бүгiнгi күнге дейiнгі философиялық мұрасы" дестесi шығарылады. Ұлы Даланың көрнектi ұлдары - Қорқыт ата нақылдарынан басталған, Абай мен Шәкәрiмнің дүниетанымында жалғасын тапқан философиялық көзқарастар әлемдiк iзгi рухани мәдениеттiң iнжу-маржандары болып саналады. "Әлемдiк философиялық мұра" дестесi Батыс пен Шығыстың ежелгi уақыттан бүгiнгi күнге дейiнгi көрнектi ойшылдарының философия тарихы туралы iргелi еңбектерiн, аса танымал шығармаларын қамтиды, олардың алдында философиялық мектептер мен бағыттардың қысқаша сипаттамалары, авторлардың өмiрбаяны берiлген.
"Тарих ғылымы" топтамасындағы "Қазақстанның тарихы жөнiндегi жазба деректер" жобасы Қазақстанның ежелгi уақыттан бүгiнгi күнге дейiнгі тарихы бойынша жазба деректердің мемлекеттік тiлдегi бiрнеше дестелерiн басып шығаруға дайындықты көздейдi, олардың iшiнде Геродоттың, Птолемейдің еңбектерi, сондай-ақ аса маңызды араб, парсы, түркi тiлдi, қытай, моңғол, орыс және батыс жазба деректерi қамтылған.
"Әлемдiк тарихи ой-сана" дестесiне әлемнің көрнектi ойшылдары мен ғалымдарының адамзат өркениеттерiнің, мәдениетiнің, елдер мен халықтардың даму проблемаларына арналған трактаттары кiредi.
"Археология, тарих және мәдениет ескерткiштерi" топтамасында - "Тарих және мәдениет ескерткіштерінің жинағы" кiтаптары дестесiнде Қазақстанның археологиясы мен тарихының майтын ескерткіштерiнiң тарихи және көркемдік құндылығы, сондай-ақ халықтың тарихы мен қолөнерi суреттермен қысқаша баяндала отырып, мол мәлiметтер беріледi. Қазақ халқының тарихи мұрасын зерделеудiң тұтастай жүйесiн жасауға ықпал ететiн альбомдар дестесi де қызығушылық туғызады. Олардың арасында "Қазақстанның археологиясы", "Қазақстанның петроглифтерi" бар. "Мәдениеттану" топтамасында - "Әлемдiк мәдениеттану ой-санасы" жобасында мәдениеттанудың "мәдениет" және "өркениет", "мәдени құндылықтар" және "мәдени құбылыстар", "мәдениет субъектiсi" және "мәдени мұра", "мәдениеттегi дәстүрлер мен жаңалықтар", "мәдениеттiң типтерi" және басқалары секiлдi негізгi ұғымдарына арналған өткеннiң ойшылдарының көптеген трактаттарының аудармалары мен қазiргi ғалымдардың монографиялары енген.
"Этнография және антропология" топтамасындағы "Қазақтың халық дәстүрлерi мен әдет-ғұрыптары" суреттi кітап-альбомдар дестелерiнде халықтың дәстүрлерi мен әдет-ғұрыптары сипатталып, қазақтардың мәдени құндылықтары мен қолөнерi туралы мәлiметтер беріледi.
"Заң ғылымы" топтамасы - "Қазақтар құқығының ежелгi дүниесi" кiтаптарының дестесi белгiлi билердің қазақ халқының бiрлiгiн және оның аумағының тұтастығын сақтауға, қоғамды имандылық тұрғысынан үйiруге үндеген шешендік сөздерi, нақылдары мен қарасөздерi жинақталған, оларда адамды сүю, татулық пен әділдiк қағидалары, сондай-ақ қазақтар құқығы қағидаларының жазбалары мен жинақтары беріледi.
"Әлеуметтану" топтамасындағы бұл бағыт "Әлемдiк әлеуметтану ой-санасы" дестесiнде берiліп, ол қоғамда тұлғаның қалыптасуы мен оның әлеуметтенуi, әлеуметтік институттардың қалыптасуы мен әлеуметтік үдерiстердiң мәнi мәселелерi жөнiндегi көптеген зерттеулерге, сондай-ақ әлеуметтану iлiмiнiң қазiргi таңдағы теориялары мен мектептерiне арналған.
"Саясаттану" топтамасында - "Әлемдiк саясаттану ой-санасы" дестесiнде Ежелгi дүниенiң, Орта ғасырдың, Жаңа және Жаңаша уақыттың негiзгi саяси және құқықтық доктриналары туралы мағлұмат беретiн, сондай-ақ саяси-құқықтық идеологияның даму сатыларын оның дүниетанымдық негiздерiмен және теориялық мазмұнымен бiрлiкте бейнелейтiн түрлi дәуiрлердегi дүние ойшылдарының мәтiндерi жинақталады.
"Психология" топтамасындағы "Әлемдiк психологиялық ой-сана" дестесiнде жүздеген жылдар iшiндегi әлемдiк психологиялық ой-сананың түп-негiзiн бейнелейтiн ғылыми психологиялық ой-сананың аса танымал өкiлдерінің еңбектерi қамтылады.
"Экономика ғылымы" топтамасындағы "Экономика классикасы" кiтаптарының дестесi ғалымдар мен ойшылдардың экономика жөнiндегi теориялық мұрасына арналады, ол қоғам дамуының, шаруашылық жүргiзу нысандары мен экономикалық идеялардың диалектикалық бiрлiгiн бейнелейтiн әдiснамалық тәсiлге негiзделген. Осы дестенің әрбiр томы классикалық, кейнстiк, институционалдық, монетарлық және басқа да жетекшi экономикалық мектептердiң негiзгi қағидалары мен есiмдерi туралы мағлұмат беретiн ақпараттық материалдар мен мәтiндердi қамтитын болады.
"Тіл бiлiмi" топтамасындағы осы бағыттың дестелерiнде қазақ әдеби тілінің дамуы жөнiнде жан-жақты мәлiмет беретiн және оның лексикасының баюына ықпал ететiн қазақ тiлінің түрлi түсіндiрме сөздiктерi, синонимдер сөздiгi, диалектологиялық және этимологиялық сөздiктер беріледi.
"Мұрағат және кiтапхана iсi" топтамасына - "Қазақ зиялыларының хаттары мұрасы" жинағына Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттiк мұрағатында және Ресей Федерациясының мұрағат қорында табылған қазақ қоғамындағы ел басқарушылардың - ұлттық ғылыми және шығармашылық зиялы қауымның көрнектi қайраткерлерiнің хаттарының ауқымды кешенi енеді.
"Энциклопедиялар" топтамасындағы осы бағыттың дестелерi қазақ мәдениетiнің тарихы, ерекше әдеби жанрлар мен өнердiң бағыттары туралы мағлұмат беретiн әдебиет, мәдениет және өнер жөнiндегi энциклопедиялар мен энциклопедиялық анықтамалықтардың алуан түрлі ауқымын қамтиды. Қазақ, орыс және ағылшын тілдерiндегi "Қазақстан Республикасы" энциклопедиясы жан-жақты сипаттамаларды, статистикалық материалдарды, бай иллюстрацияларды, фотосуреттердi, схемалар мен диаграммаларды қамтиды.
"Бейнелеу өнерi" топтамасындағы осы бағыттың дестелерiнде Қазақстан бейнелеу өнерiнің құнды үлгiлерi фото- және бейнелеу альбомдарында көрiнiс табады. "Қазақстан суретшілерi" атты жеке дестеде Ә.Қастеев, О.Таңсықбаев, С.Калмыков және басқалар секiлдi заманымыздың талантты шеберлерiнің шығармашылығына арналған бейнелеу альбомдары шығарылады.

4. Қажеттi ресурстар және қаржыландырудың негiзгі көздерi

Бағдарламаны қаржыландыру республикалық бюджеттiң есебiнен жүзеге асырылатын болады. Қаржыландырудың жалпы көлемi - 1933,6 млн. теңге, оның iшiнде: 2004 жылы - 641,65 млн.; 2005 жылы - 631,7 млн.; 2006 жылы - 660,2 млн. теңге. Бағдарламаны қаржыландырудың 2005-2006 жылдарға арналған көлемi тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджеттiң болжамды көрсеткіштерiнің аясында нақтыланатын болады.
Ұлттық әлемдiк ғылыми ой-сананың, мәдениеттің, әдебиеттiң шығарылуы кейiнгi жылдарда аяқталатын кең көлемдi дестелi басылымдарын қаржыландыру мәселелерi белгiленген тәртiппен қаралатын болады.

5. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер

Бағдарламаны iске асыру ұлттың рухани-білім беру және зияттық-мәдени деңгейінің көтерiлуiне, өскелең ұрпақты әлемге ортақ құндылықтар, қазақстандық отаншылдық рухында тәрбиелеуге, қоғамды одан әрі топтастыруға ықпал етедi.
Нәтижесiнде:
тарих пен мәдениеттің 30-дан астам маңызды ескерткiштерi қайта жаңғыртылады;
32 ежелгi және орта ғасырлық археологиялық кенттер мен қоныстарды ғылыми зерттеу, тұмшалау, абаттандыру, мұражайға айналдыру және туристік мақсатта пайдалану жөнiнде жұмыстар жүргiзiледi;
мәдени инфрақұрылым кеңейтіледi, тарихи-мәдени құндылықтарды насихаттау мен кеңiнен таныстыру жөнiндегi қызмет жанданады;
мәдени мұраны зерделеудің тұтастай жүйесiн жасау жөнінде шаралар iске асырылады;
Республикалық ұлттық кiтапхана жанында Ұлттық кiтап жәдiгерлерiн табу және сатып алу, кiтаптар мен ежелгi қолжазбаларды қалпына келтiру орталығы, Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттiк мұрағаты жанында қазiргi заманғы жабдықтармен жарақталған Мұрағат құжаттарының сақтандыру көшiрмесiн жасау және қалпына келтiру орталығы, Президенттік мәдени орталық базасында ұлттық тарих үшiн айрықша мәнi бар Мұражай қорын түзу мен қалпына келтiру орталығы құрылады;
16 бағыт бойынша түрлi кiтаптар дестелерi шығарылады;
Қазақстанның мемлекеттiк тұтастығы мен халықтары бiрлігінің нышаны - мүсiнтас тұрғызылады;
деректер базасы жасалады, ЮНЕСКО-ның күнiлгерi тiзiмiне енгiзiлген мәдени және аралас мұра объектiлерiн күзетудiң аумақтары мен өңiрлерінің шекарасы белгiленедi;
елдiң қорларында, мұрағаттары мен қоймаларында сақталған аса көрнектi ауызекi кәсiби дәстүрде орындаушы-музыканттардың фоножазбалары қалпына келтiрiлiп, қазiргi заманғы аудиотаспаларға көшірiледi.