Об утверждении Концепции развития физической культуры и спорта Республики Казахстан до 2025 года

Указ Президента Республики Казахстан от 11 января 2016 года № 168. Утратил силу Указом Президента Республики Казахстан от 25 августа 2023 года № 312.

Сноска. Утратил силу Указом Президента РК от 25.08.2023 № 312.

В целях развития отрасли физической культуры и спорта республики, создания благоприятных условий для формирования эффективной модели государственной политики в области физической культуры и спорта ПОСТАНОВЛЯЮ:

1. Утвердить прилагаемую Концепцию развития физической культуры и спорта Республики Казахстан до 2025 года (далее – Концепция).

2. Правительству Республики Казахстан в трехмесячный срок разработать и утвердить План мероприятий по реализации Концепции (далее – План).

3. Центральным государственным и местным исполнительным органам принять меры по реализации Плана.

4. Контроль за исполнением настоящего Указа возложить на Администрацию Президента Республики Казахстан.

5. Настоящий Указ вводится в действие со дня подписания.

Президент Республики Казахстан	Н. Назарбаев

УТВЕРЖДЕНА Указом Президента Республики Казахстан от 11 января 2016 года № 168

Концепция развития физической культуры и спорта Республики Казахстан до 2025 года Астана 2016 год

Сноска. по всему тексту слова "Нур-Султане" заменены словами "Астане" в соответствии с Указом Президента РК от 13.04.2023 № 195 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Содержание

1. Введение

2. Общее видение развития физической культуры и спорта Республики Казахстан до 2025 года

3. Общие подходы и основные принципы развития физической культуры и спорта Республики Казахстан до 2025 года

4. Приоритетные направления государственной политики в отрасли физической культуры и спорта

5. Период реализации и ожидаемые результаты, целевые индикаторы

6. Перечень нормативных правовых актов, посредством которых предполагается реализация Концепции развития физической культуры и спорта Республики Казахстан до 2025 года

1. Введение

Сноска. Заголовок в редакции Указа Президента РК от 10.09.2019 № 151.
Сноска. Раздел Введение с изменениями, внесенными Указом Президента РК от 23.11.2017 № 585.

В соответствии с программной статьей Главы государства от 12 апреля 2017 года "Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру" одним из направлений духовной модернизации признано сохранение национальной идентичности.

Сфера физической культуры и спорта выступает в качестве одной из перспективных площадок, способствующих прочной социальной консолидации общества, независимо от возраста и социального статуса, формированию нации единого будущего, системному воспитанию патриотизма.

В современном мире спорт и здоровый образ жизни наряду с экономическим развитием находятся в числе ключевых показателей качества жизни граждан, рассматриваются и являются важным аспектом социальной занятости населения.

Республика Казахстан - одно из крупнейших в мире многонациональных государств, где проживают более ста этносов, каждый из которых обладает уникальной, особенной материальной и духовной культурой, неотъемлемым компонентом которой являются массовые виды народного спорта, имеющие глубокие корни и традиции. Таким образом, спорт можно рассматривать как важнейший фактор укрепления межнационального общения, приобретающий особое значение в условиях возрастающей глобализации, когда государственной национальной политике нужны новые концептуальные подходы, отвечающие современным потребностям и интересам многонационального общества.

В конечном итоге, спорт становится символом общенационального единства, солидарности и выступает в качестве одного из важнейших аспектов формирования основ нового казахстанского патриотизма, чувства гордости и солидарности со своей страной.

Занятия физической культурой и спортом являются одним из наиболее доступных и эффективных механизмов оздоровления населения, его самореализации и развития, средством борьбы против асоциальных явлений.

В Концепции развития физической культуры и спорта Республики Казахстан до 2025 года (далее – Концепция) использован опыт стран Организации экономического сотрудничества и развития (далее – ОЭСР), направленный на продвижение политики, ориентированной на экономический рост и социальное благополучие граждан страны, повышение их качества жизни через реализацию мероприятий по развитию массового спорта.

Появление новых задач общественного развития определяет спектр приоритетных направлений для повышения эффективности государственной политики в сфере спорта и физической культуры, важнейшими из которых являются опора на ведущий мировой опыт, широкое внедрение научных подходов и принципов к управлению и развитию отрасли, инновации и др.

Концепция призвана определить стратегические цели и задачи государственной политики, а также механизмы их реализации с учетом актуальных задач развития отрасли.

2. Общее видение развития физической культуры и спорта
Республики Казахстан до 2025 года

1. Анализ текущей ситуации

Сноска. Подраздел 1 с изменениями, внесенными указами Президента РК от 23.11.2017 № 585; от 10.09.2019 № 151; от 15.09.2022 № 1013.

Характерной особенностью государственной политики Казахстана в области спорта и физической культуры традиционно является реализация сбалансированного подхода к развитию массового спорта и спорта высших достижений.

В сфере массового спорта приоритетным направлением является увеличение охвата населения страны систематическими занятиями физической культурой и спортом.

Наблюдается устойчивая тенденция роста числа занимающихся физической культурой и спортом от общего количества населения республики (в 2012 году – 21,6%, в 2013 году – 23,2%, в 2014 году – 25,1%).

Охват студентов, посещающих спортивные секции, составляет 55,8 %, или 278,6 тыс. чел., количество занимающихся физической культурой и спортом в трудовых коллективах - 15 % от экономически активного населения, или 1,6 млн чел; количество лиц с инвалидностью, систематически занимающихся физической культурой и спортом, - 9,2 %, или 22,6 тыс. чел.

Количество коллективов физической культуры в 2014 году составило 19,3 тыс.

Всего в коллективах физической культуры и спорта создано 92,5 тыс. спортивных секций, занятиями в которых охвачено 3,3 млн. чел., из них на селе – 1,6 млн. чел.

Охват населения занятиями физической культурой во многом определяет действующая инфраструктура отрасли.

Согласно ведомственной статистической отчетности в 2014 году в стране функционировало 34,9 тыс. спортивных сооружений и по сравнению с 2013 годом их число возросло на 2% (34,2 тыс. спортивных сооружений).

Из них: 25,7 тыс. – относятся к объектам учреждений образования, включая спортивные школы, 9,3 тыс. – относятся к объектам физкультурно-спортивного назначения.

Инфраструктуру детско-юношеского спорта представляют 435 единиц детско-юношеских спортивных школ, специализированных детско-юношеских школ, 16 школ – интернатов для одаренных в спорте детей.

В 2014 году учреждения дополнительного образования включали 569 детско-подростковых клубов, 105 детско-юношеских клубов физической подготовленности с охватом более 120 тыс. детей и подростков.

Активно развивается сфера студенческого спорта. В семидесяти из ста двадцати шести ВУЗов страны действуют спортивные клубы.

В республике функционируют 10 спортивных клубов для лиц с ограниченными возможностями здоровья. Создано РГКП "Центр спортивной подготовки для лиц с ограниченными физическими возможностями".

Следует отметить сохраняющуюся динамику роста количества лиц с ограниченными возможностями здоровья, привлеченных к занятиям физической культурой и спортом. Из 626 700 лиц с инвалидностью, составляющих 3,6 % населения страны, 440 тыс. человек трудоспособных, из них 245 тыс. человек не имеют противопоказаний к занятиям спортом. Среди данной категории лиц в 2012 году количество занимающихся физической культурой и спортом составляло 8,3 %, в 2013 году - 8,7 %, а по итогам 2014 года - 9,2 %.

На системной основе организовано проведение спортивно-массовых мероприятий.

Только в 2014 году совместно с Центром здорового образа жизни были проведены порядка 34 тыс. спортивно-массовых мероприятий и акций, в которых приняли участие свыше 4,1 млн. человек.

Ежегодно проводится свыше 40 международных и республиканских чемпионатов и турниров для различных категорий лиц с инвалидностью с участием более 5 тыс. спортсменов с инвалидностью.

Стало традиционным проведение спартакиад, различных турниров по видам спорта, месячников по сдаче "Тестов Первого Президента – Лидера Нации", спортивных соревнований среди семей "Мама, папа, я – спортивная семья!", массовых забегов и других мероприятий, в которых ежегодно принимают участие более 2 млн. человек.

Национальные виды спорта в Казахстане являются неотъемлемой частью спорта и физического воспитания, фактором привлечения молодежи и укрепления здоровья населения через воспитание национального патриотизма и уважения к национальной истории и традициям.

За период независимости Казахстана активное развитие получили более 20-ти национальных видов спорта. Активное развитие получили национальные виды спорта, которыми по итогам 2014 года занимаются свыше 265,7 тыс. человек (2012 г. – 229,9 тыс. чел., 2013 г. – 250,9 тыс. человек.).

Создаются условия для проведения на высоком организационном уровне национальных конноспортивных соревнований.

Во всех областях и городах Астане и Алматы построены стандартные ипподромы.

В Казахстане функционируют 7 специализированных клубов и 9 специализированных спортивных школ по национальным видам спорта.

В 2016 году в Репрезентативный список нематериального культурного наследия ЮНЕСКО в соответствии с решениями Комитета по охране нематериального культурного наследия включены национальные виды спорта "Қазақ күpeci" и "Соколиная охота".

Мировой опыт развития отрасли спорта и физической культуры показывает, что следствием эффективного развития массового физкультурно-спортивного движения являются высокие достижения спортсменов на Олимпийских играх и международных соревнованиях.

Отечественный спорт высших достижений также ориентирован на реализацию конкретных задач и направлений развития.

За период независимости в республике выстроена система подготовки профессиональных спортсменов от начального этапа до высшего спортивного мастерства.

В Казахстане функционируют 109 республиканских федераций по видам спорта, 40 из которых – по олимпийским, 7 федераций по национальным, 3 федерации по инвалидным и 59 федераций по неолимпийским видам.

С целью повышения квалификации ведущие спортсмены и тренеры начиная с 2013 года, получили возможность обучаться в рамках Международной стипендии Президента Республики Казахстан "Болашак" в странах ближнего и дальнего зарубежья.

Важнейшим результатом является международное признание достижений отечественных спортсменов.

Общенациональным спортивным триумфом стало проведение в Казахстане VII зимних Азиатских игр 2011 года, где сборная страны завоевала первое место, установив рекорд всех предыдущих Азиатских игр по количеству завоеванных медалей.

Знаковым событием в спортивной жизни Казахстана стало участие на XXХ летних Олимпийских играх 2012 года в г. Лондоне, где команда Казахстана впервые в истории поднялась на 12 место в неофициальном командном зачете среди 205 стран мира.

На XVII летних Азиатских играх 2014 года в г. Инчхон (Республика Корея) национальная сборная команда закрепилась на 4-м месте, завоевав 84 медали (28 золотых, 23 серебряные и 33 бронзовые медали).

В 2014 году на зимней Олимпиаде в г. Сочи 15 казахстанских спортсменов по 6 видам спорта вошли в 10-ку лучших спортсменов планеты.

Значимыми международными имиджевыми проектами Казахстана являются подготовка и проведение с 28 января по 8 февраля 2017 года XXVIII зимней Всемирной универсиады в г. Алматы.

В рамках совершенствования законодательства отрасли в 2014 году принят Закон Республики Казахстан "О физической культуре и спорте", отвечающий современным потребностям развития отрасли.

Представленный обзор развития казахстанского спорта свидетельствует о наличии положительных тенденций, характеризующих выход отрасли на устойчивые приоритеты развития.

Ключевые проблемы отрасли

На основе анализа текущей ситуации можно выделить следующие проблемы отрасли:

1) низкий охват населения систематическими занятиями спортом и физической культурой по сравнению с ведущими зарубежными странами;

2) сфера спорта недостаточно раскрывает объединяющую нацию идеологию единства и патриотизма;

3) недостаточная интеграция социально уязвимых слоев населения в массовый спорт и физическую культуру;

4) отсутствие скоординированной стратегии проведения научных исследований в области спорта и физической культуры, включая социологические опросы населения;

5) слабое использование потенциала государственно-частного партнерства;

6) недостаточное информационное сопровождение, включая популяризацию здорового образа жизни через интернет-ресурсы;

7) слабо развитая спортивная инфраструктура в сельской местности;

8) низкий охват детей, систематически занимающихся детско-юношеским спортом;

9) дефицит квалифицированных кадров, в том числе в сфере спортивного менеджмента и бизнеса, а также по адаптивной физкультуре;

10) низкая оснащенность спортивным инвентарем, особенно в сельской местности.

Обзор положительного зарубежного опыта

Важнейшими базовыми факторами развития отрасли являются инвестиции в инфраструктуру и кадровый потенциал, которые требуют серьезных финансовых затрат.

В странах-членах ОЭСР широко применяется практика льготного кредитования отрасли со стороны государства, особенно в вопросах развития инфраструктуры, в том числе из тех средств, которые поступают в бюджет страны от проведения лотерей.

Льготные кредиты для покрытия расходов на строительство и приобретение спортивных сооружений, предназначенных для удовлетворения потребностей в области спорта широких групп населения, предоставляются как муниципалитетам, так и спортивным организациям.

Государственные дотации выделяются также на формирование трудовых ресурсов, включая науку и научное обслуживание спорта.

Например, в Финляндии муниципальный округ с населением не менее 10 тыс. человек имеет право на государственное финансирование заработной платы одного инструктора по спорту для специальных групп населения.

В Германии и Франции практикуется бесплатное предоставление муниципальных спортсооружений в ведение клубов.

Отдельным направлением государственной политики ведущих зарубежных стран является развитие научно-информационных ресурсов.

В США функционирует 23 института по вопросам развития спорта, в Китае насчитывается 37 исследовательских структур спортивного профиля.

В Великобритании на регулярной основе проводятся специальные исследования, направленные на изучение и оценку спортивной активности различных групп населения, включая членство в клубах, участие в спортивных соревнованиях, удовлетворенность качеством и доступностью спортивных услуг.

Исследования играют ключевую роль при определении приоритетов государственной политики, оценивают состояние развития отрасли в регионах страны, анализируют мотивацию участия в спортивной жизни, выявляют барьеры и др.

В целом, в развитых зарубежных странах сфера спорта и физической культуры рассматривается в общем контексте развития здоровой нации, включая здравоохранение, образование, транспортную инфраструктуру, городское планирование, охрану труда, здоровое питание и др.

Так, в странах Европейского союза важнейшим условием постановки целей и задач развития отрасли являются проработка эффективных механизмов межведомственного взаимодействия, а также поощрение всех форм совместного сотрудничества заинтересованных сторон – центральных государственных органов, региональных властей, неправительственного сектора и частных структур.

Как правило, все программы носят межведомственный характер и базируются на общей цели, например мультиспектральный план действий, определяющий двуединую цель: "Оздоровление питания, активизация движения".

Самостоятельным направлением развития спортивной отрасли ведущих зарубежных стран является развитие спортивной индустрии, когда сфера культуры и спорта рассматривается в качестве важного сектора коммерческих услуг и социальной занятости населения.

На основе изучения вышеуказанного зарубежного опыта Концепцией предусматривается создание необходимых условий для развития сферы спорта и физической культуры в качестве основы развития здоровой нации. При этом основной акцент в рамках Концепции ставится на развитие массового спорта как средства профилактики заболеваний и негативных социальных явлений; использование спорта в нравственном, эстетическом и интеллектуальном развитии молодежи.

С учетом опыта ОЭСР в Казахстане необходимо предпринять комплекс мер по повышению роли государства в поддержке массового спорта.

Наряду с этим необходимо упорядочить деятельность клубов болельщиков (фан-клубов) в целях воспитания культуры поведения болельщиков и зрителей спортивно-массовых мероприятий.

2. Обоснование необходимости долгосрочной Концепции развития физической культуры и спорта Республики Казахстан до 2025 года

Сноска. Подраздел 2 с изменением, внесенным Указом Президента РК от 23.11.2017 № 585.

В настоящее время отсутствует стратегический документ, определяющий приоритеты развития отрасли физической культуры и спорта.

Опыт реализации Государственной программы развития физической культуры и спорта в Республике Казахстан на 2001-2005 годы, а также Отраслевой программы развития физической культуры и спорта на 2007-2011 годы показал востребованность системного документа, определяющего долгосрочное видение развития отрасли и преемственность государственной политики.

Учитывая задачу по обеспечению вхождения Казахстана в 30-ку развитых стран мира, поставленную Главой государства в Плане нации "100 конкретных шагов: современное государство для всех", необходимо сформировать новую модель развития отрасли спорта, основанную на межведомственном взаимодействии и базирующуюся на общей цели по формированию здоровой нации, выбирающей спорт и здоровый образ жизни.

Принятие Концепции позволит мобилизовать спортивный потенциал нации, выстроить целостную и системную работу в сфере массового спорта и спорта высших достижений.

3. Общие подходы и основные принципы развития физической
культуры и спорта Республики Казахстан до 2025 года
1. Цель и задачи Концепции

Сноска. Подраздел 1 с изменениями, внесенными Указом Президента РК от 23.11.2017 № 585.

Основной целью Концепции является формирование эффективной модели государственной политики в области физической культуры и спорта, призванной мобилизовать спортивный потенциал нации в качестве объединяющего начала и главной движущей силы интенсивного развития массового спорта и спорта высших достижений.

Масштаб поставленной цели предполагает решение следующих основных задач:

1) формирование на основе межведомственного подхода общенациональной системы физкультурно-спортивного воспитания населения;

2) активное вовлечение граждан в спортивную жизнь страны, независимо от возраста и социального статуса;

3) повышение конкурентоспособности отечественного спорта на международной арене, поддержка региональных спортивных сообществ, формирование общенациональных спортивных брендов;

4) расширение спектра информационной работы с целью популяризации спорта и спортивного образа жизни среди широких слоев населения;

5) расширение рынка доступных спортивных и физкультурно-оздоровительных услуг через развитие сети спортивной инфраструктуры и клубов по видам спорта;

6) реализация идеи общенационального патриотизма через возрождение и развитие национальных видов спорта в целях переориентирования на программную статью Главы государства от 12 апреля 2017 года "Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру".

2. Общие подходы и принципы реализации Концепции

Реализация приоритетных целей, задач и направлений развития спорта и физической культуры будет осуществляться на основе следующих подходов:

1) системность и комплексность развития отрасли;

2) обоснованность и приоритетность принимаемых решений.

Основные принципы:

1) инклюзивность и социальная направленность государственной политики;

2) признание спортивной сферы в качестве важнейшего ресурса для повышения качества жизни населения;

3) поощрение многообразия спортивной активности, равная поддержка развития массового спорта и спорта высших достижений;

4) уважение свободы выбора спортивного направления и добровольное участие в спортивной жизни страны;

5) учет интересов и потребностей населения;

6) ориентация на лучшие отечественные и мировые практики в целях совершенствования организационно-правовых механизмов развития отрасли;

7) измеримость результатов.

Обозначенные принципы будут составлять основу всей проводимой политики, включая совершенствование нормативной правовой базы, программ развития отрасли, разработку планов действий и др.

Непременными условиями эффективной реализации такого подхода являются создание благоприятной среды, обеспечивающей возможность для граждан страны вести здоровый образ жизни, систематически заниматься физической культурой и спортом, получать доступ к развитой спортивной инфраструктуре, а также повышение конкурентоспособности казахстанского спорта на мировом уровне.

4. Приоритетные направления государственной политики в отрасли
физической культуры и спорта

1. Формирование общенациональной системы физкультурно-спортивного воспитания населения

Сноска. Заголовок подраздела 1 в редакции Указа Президента РК от 23.11.2017 № 585.

Для формирования общенациональной системы физкультурно-спортивного воспитания населения необходимо проработать вопрос создания сети спортивных клубов по месту жительства, в том числе спортивных клубов выходного дня для самостоятельно занимающихся физической культурой и спортом.

Требует особого внимания совершенствование ежегодного единого календарного плана межрегиональных, казахстанских и международных физкультурных мероприятий и спортивных мероприятий, где составной частью спортивно-календарного плана должна стать система казахстанских спартакиад среди различных групп населения как основа комплексных многоэтапных спортивных и физкультурных мероприятий в стране.

Необходимо совершенствовать Единую спортивную классификацию с учетом изменений международной системы соревнований по видам спорта.

В рамках формирования общенациональной системы физкультурно-спортивного воспитания населения необходимо разработать и внедрить рекомендации по объему двигательной активности, включая утреннюю и производственную гимнастику, в зависимости от индивидуальных особенностей граждан, обеспечить преемственность программ физического воспитания в образовательных учреждениях.

Предполагается продолжать реализацию дифференцированного подхода к размещению объектов спорта с учетом плотности населения, транспортной доступности и развиваемых видов спорта, повышать статус спортивных федераций по видам спорта.

Необходимо продолжать работу по совершенствованию нормативного правового регулирования, в том числе по уточнению функций и полномочий субъектов физической культуры и спорта в Республике Казахстан и проведению мониторинга систематически занимающихся физической культурой и спортом.

2. Активизация спортивной жизни, ориентированной на досуг
населения, и совершенствование методов работы с детьми и
молодежью

Сноска. Подраздел 2 с изменением, внесенным Указом Президента РК от 23.11.2017 № 585.

Спортивная жизнь страны должна стать важным фактором мобилизации нации.

При реализации инициатив в сфере спорта и физической культуры каждый регион страны должен опираться на местные спортивные сообщества, формируя насыщенную информационную и событийную среду, способствующую разнообразию социальной жизни населения.

Необходимо усилить взаимодействие по информационному сопровождению спортивных событий, привлекая к участию в мероприятиях представителей партий, Ассамблеи народа Казахстана и других заинтересованных общественных организаций.

Требует особого внимания активизация работы физкультурно-спортивных объединений и спортивных клубов, ориентированной на социальную занятость населения, предполагающая организацию спортивного досуга граждан страны.

Традиционными должны стать акции дней открытых дверей в физкультурно-оздоровительных центрах и спортивных клубах.

Целесообразно также проработать эффективный и простой алгоритм создания сети спортивных клубов по месту жительства, в том числе спортивных клубов выходного дня, рассчитанных на самостоятельно занимающихся физической культурой и спортом.

Важно наполнить событиями спортивную жизнь на селе посредством проведения на общественных началах спортивных акций, любительских чемпионатов, конкурсов и др.

В этой связи, перспективным направлением может стать массовое развитие футбола в качестве популярного и доступного вида спорта. Любительские футбольные команды можно формировать на уровне школ, отдельных населенных пунктов, областей и т.д. Любительский футбол должен быть встроен в общенациональную сетку соревнований, кульминацией которых станет проведение матчей "любительской футбольной лиги" с финальной игрой любителей и профессионалов на кубок Федерации футбола Казахстана.

Необходимо возложить на акимов всех уровней персональную ответственность за проведение на постоянной основе спортивно-массовых мероприятий на соответствующих территориях с учетом местной специфики.

С целью формирования спортивного имиджа регионов целесообразно планировать сетку спортивных мероприятий по принципу региональной эстафеты "Центр спортивной жизни страны".

Федерациям спорта важно усилить работу с сообществами болельщиков в целях создания положительного образа спортивного социума и недопущения радикализации фанатского движения.

Главные принципы – создание равных возможностей для занятия спортом и физической культурой, содействие развитию талантливых личностей.

В целях формирования здорового поколения необходимо обеспечить равенство стартовых условий в детском возрасте путем равных возможностей и равного доступа к спортивным мероприятиям.

Стратегически важные задачи – планомерное развитие сети детско-юношеских спортивных школ во всех регионах страны, стимулирование развития системы дополнительного образования в сфере физической культуры и спорта посредством активизации деятельности спортивных секций и клубов в сотрудничестве со спортивными федерациями по видам спорта.

В качестве первоочередной организационной меры также необходимо разработать четкую систему требований к работе детско-юношеских спортивных школ и специализированных детско-юношеских школ олимпийского резерва, в основе которых будут заложены принципы многолетнего спортивного отбора одаренных юных спортсменов с учетом модельных характеристик физической и технической подготовленности, физического развития и оценки состояния здоровья.

В практическом плане целесообразно проработать вопрос обеспечения комплексными спортивными площадками средние школы в областях, вовлекать все большее число детей и подростков к занятиям физической культурой и спортом через развитие спортивных секций и клубов по видам спорта, действующих во внеурочное время, на регулярной основе проводить военно-спортивные чемпионаты для молодежи на республиканском уровне.

Необходимо активизировать создание благоприятных условий для обеспечения максимальным охвата детей и подростков физической культурой и спортом.

Государство также будет оказывать системную поддержку развитию молодежных общественных организаций в сфере физической культуры и спорта.

Совместно с местными исполнительными органами необходимо проработать вопрос создания комплексного плана действий физкультурно-оздоровительной и воспитательной работы среди молодежи, направленной на укрепление здоровья и всестороннее физическое развитие.

Для охвата наибольшего количества молодежи необходимо проработать вопрос развития студенческих и школьных лиг по баскетболу, волейболу, футболу и другим массовым видам спорта.

В рамках развития адаптивной физической культуры в стране необходимо систематическое проведение спортивных соревнований и турниров с участием детей с ограниченными возможностями здоровья с целью их вовлечения в среду здоровых сверстников.

3. Дальнейшее развитие спорта высших достижений, системы
подготовки спортивного резерва, кадрового обеспечения отрасли и
формирование современного научного потенциала отрасли

Сноска. Подраздел 3 с изменением, внесенным Указом Президента РК от 10.09.2019 № 151.

В период глобализации важное значение имеют дальнейшее укрепление и продвижение спортивного имиджа Казахстана на мировой спортивной арене, а также интеграция в международное спортивное сообщество.

Это важно и для Казахстана, так как спорт является важным компонентом общенационального бренда страны.

В этих целях предполагается продолжить расширение сотрудничества с международными спортивными организациями по основным направлениям развития физической культуры и спорта путем вхождения Казахстана в исполнительные органы Международного олимпийского комитета, Совета Европы по спорту и Олимпийского совета Азии и др.

В рамках реализации международных имиджевых проектов планируется проработать вопрос по организации Международного велотура, приуроченного к открытию транспортного коридора Западная Европа – Западный Китай.

Проведение международного ралли гран-при "Великий шелковый путь", проходящего по легендарным историческим маршрутам, позволит активизировать пропаганду здорового образа жизни, привлечь туристов к спортивной деятельности и мероприятиям.

С целью создания нового импульса к развитию спортивного туризма (особенно внутреннего) необходимо максимально интегрировать наиболее привлекательные спортивные объекты в карту популярных туристических маршрутов страны, сформировать спортивные бренды территорий.

Спорт высших достижений – это мощный стимул развития спортивной индустрии, которая в перспективе станет одним из факторов социально-экономического развития страны.

Спорт высших достижений также способствует продвижению Казахстана на мировой арене, формированию патриотизма, чувства гордости за страну, объединению граждан.

Необходимо продолжить работу по совершенствованию системы подготовки спортсменов высокого класса, увеличению числа перспективных спортсменов, способных участвовать в республиканских и международных соревнованиях.

Особое внимание следует уделять подготовке спортивного резерва, формированию Дорожной карты дальнейшего развития сети детско-юношеских спортивных школ в регионах страны.

Перспективными направлениями работы выступает проработка вопроса по созданию на базе высших учебных заведений физической культуры и спорта центров спортивной подготовки сборных команд по олимпийским видам спорта.

Требуются качественное улучшение научно-методического и медицинского сопровождения спортсменов, а также качественное удовлетворение потребностей в спортивном инвентаре и экипировке.

Необходимо также повысить эффективность деятельности федераций по развитию видов спорта в рамках подготовки спортивного резерва страны.

С целью повышения квалификации тренерского состава, специалистов спортивной медицины и спортивных судей необходимо проработать вопрос о создании эффективной системы непрерывного профессионального образования на основе дуальных принципов обучения.

В рамках совершенствования национальной системы квалификаций в отрасли спорта и разработки профессиональных стандартов необходимо проработать вопрос подготовки современных менеджеров и специалистов спортивной отрасли, а также внедрения в стандарты высшего образования в сфере физической культуры и спорта специальностей: "Спортивный менеджмент", "Экономика спорта", "Спортивный врач" и "Спортивный психолог".

Перспективным проектом также является проработка вопроса по созданию к 2025 году Академии спорта в городе Астане, призванной стать ведущим общенациональным центром подготовки кадров для спортивной сферы.

За последние годы значительно возросла конкуренция на международной спортивной арене, в этой связи необходимо создать и развивать собственную научную базу для обеспечения эффективности спорта высших достижений и массового спорта.

В этих целях необходимо развивать научный подход в вопросах развития отрасли спорта и расширить тематику прикладных научно–исследовательских работ.

Данное положение в полной мере относится и к медицинскому обеспечению во время тренировочного и соревновательного процессов. В настоящее время в вопросах развития спорта особое внимание уделяется уровню медико-биологического регулирования спортивной деятельности на основе новейших достижений в этой области.

Также требует проработки вопрос проведения масштабных научных исследований и разработок в области теоретико-методических и медико-биологических основ системы подготовки спортивного резерва.

4. Реализация комплексного подхода по активной популяризации
спорта и спортивного образа жизни среди широких слоев населения

Физическая активность рассматривается как основной источник здоровья нации.

Понятие здоровая нация включает стимулирование физической активности и системных занятий спортом, а также широкий комплекс мер и условий, важнейшим из которых является физическая активность. Ключевым инструментом реализации комплексного подхода к формированию здоровой нации будет выступать информационная работа, ориентированная на основные целевые группы населения – возрастные, профессиональные, социальные и др.

Для этой цели необходимо принять системные меры, направленные на расширение аудиторий и повышение качества информационной работы на ведущих телевизионных каналах, включая казахстанский телеканал "КAZsport", а также развитие популярных интернет-ресурсов.

Другим позитивным моментом организации мер, направленных на сохранение здоровья детей в современной школе, является обеспечение качественного проведения мониторинга основных целевых групп детей и подростков, систематически занимающихся физической культурой и спортом, а также соотношения спроса и предложения на спортивно-оздоровительные услуги.

На телеканалах необходимо продолжать реализацию проектов, посвященных развитию массового спорта, в том числе спартакиад, республиканских, народных, общенациональных и интеллектуальных игр.

Для активной популяризации спорта и спортивного образа жизни среди широких слоев населения в регионах необходимо продолжить пропагандистскую работу по деятельности объектов спорта в каждом регионе и действующих в них спортивных секциях и клубах.

Важно наладить работу по мониторингу эффективности информационной работы с населением. Основной метод – социологические и экспертные исследования.

Конечный результат – составление рейтинга спортивной привлекательности регионов.

5. Развитие инфраструктуры и расширение рынка услуг
физической культуры и спорта

Наличие доступной и качественной инфраструктуры является важнейшим условием функционирования полноценного рынка спортивных услуг, одним из важнейших факторов продвижения индустрии спорта как рынка услуг физической культуры и спорта.

Основа успеха – формирование массового спроса на продукты и услуги отрасли.

Создать возможность каждому человеку воспользоваться преимуществами инфраструктуры физической культуры и спорта в соответствии со своими потребностями.

Новый уровень развития экономического потенциала отрасли требует системного похода к формированию маркетинговой политики, изучения спроса и мотивации потребителей спортивных услуг.

Спортивные организации, федерации, клубы нуждаются в профессиональной консалтинговой поддержке, включая вопросы поиска спонсоров, рекламодателей, страхования и др.

В этой связи целесообразно наладить тесное взаимодействие с Национальной палатой предпринимателей, направленное на стимулирование бизнес-активности, привлечение потенциальных спонсоров и инвесторов.

Необходимо более широко использовать потенциал государственно-частного партнерства при строительстве спортивных объектов, включая запуск отечественного производства спортивного инвентаря, пошив спортивной одежды, производство брендовой и имиджевой продукции и др.

Важно усилить взаимодействие с регионами по расширению доступности объектов массового спорта, развитию сети секций и клубов.

6. Реализация идеи общенационального патриотизма через возрождение и развитие национальных видов спорта в целях переориентирования на программную статью Главы государства от 12 апреля 2017 года "Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру"

Сноска. Раздел 4 дополнен подразделом 6 в соответствии с Указом Президента РК от 23.11.2017 № 585.

Патриотическое воспитание должно быть направлено, прежде всего, на создание условий для дальнейшего национального возрождения Казахстана, целями которого являются развитие высокой социальной активности, гражданской ответственности, высокой духовности, становление граждан, обладающих позитивным мировоззрением.

Пропаганда национальных видов спорта является неотъемлемой частью гражданско-патриотического воспитания. Сохранение национальных традиций и обычаев - результат многовековой воспитательной деятельности народов. Через систему национальных традиций каждый народ воспроизводит себя, свою духовную культуру, особенности национальной психологии в ряду сменяющих друг друга поколений.

Необходимы продвижение национальных видов спорта Казахстана на международном уровне за счет спонсорских средств, организация и проведение спортивных мероприятий по национальным видам спорта в пределах предусмотренных законодательством средств.

5. Период реализации и ожидаемые результаты, целевые индикаторы

Период реализации Концепции включает два этапа:

1) первый этап 2016-2020 годы;

2) второй этап 2021-2025 годы.

На первом этапе предполагается заложить институциональные и экономико-правовые основы реализации поставленных задач, включая принятие соответствующей нормативной правовой базы, внесение корректировок в стратегические программные документы в отрасли спорта и обеспечить реализацию первоочередных мер по развитию сферы физической культуры и спорта, которые будут предусмотрены в Плане мероприятий на период до 2020 года.

На втором этапе предполагается реализация наиболее приоритетных мероприятий, влияющих на принципиальную возможность достижения поставленных целей и создание устойчивых условий функционирования всей системы, которые будут способствовать поставленным задачам и достижению запланированных результатов.

В результате реализации Концепции будут достигнуты следующие результаты развития отрасли:

1) увеличен средний уровень вовлечения населения к систематическим занятиям физической культурой и спортом до 35%;

2) занятия физическими упражнениями, активными видами спорта – принцип ведения здорового образа жизни – будут развиваться на основе партнерского сотрудничества государства, работодателя и гражданина;

3) к 2017 году расширится сеть спортивных секций и клубов по различным видам спорта для детей, подростков и молодежи, в том числе в сельской местности на 20 %;

4) будет обеспечен системный мониторинг развития отрасли, включая оценку вовлеченности населения в спортивную жизнь страны, удовлетворенность качеством и доступностью спортивных услуг с целью составления рейтинга спортивной привлекательности регионов;

5) будет реализована эффективная модель популяризации занятий физической культурой и спортом, ориентированная на основные целевые группы населения и обеспечивающая активную пропаганду занятий физической культурой и спортом, как составляющая здорового образа жизни;

6) работодатели будут активно включаться в процесс обеспечения поддержки здоровья сотрудников;

7) популяризация пользы физической активности будет способствовать проведению регулярных массовых соревнований, участие в которых станет формой активного отдыха казахстанцев (ежегодно будет обеспечено проведение не менее трех тысяч физкультурно-массовых и оздоровительных мероприятий);

8) будет достигнут новый уровень конкурентоспособности казахстанского спорта высших достижений в числе 30-ти сильнейших государств;

9) будет укреплена система подготовки профессиональных тренерских кадров, преодолен кадровый дефицит в отрасли за счет подготовки специалистов в отечественных учебных заведениях;

10) будут заложены основы успешного развития рынка спортивных услуг, соответствующих потребностям основных целевых групп населения;

11) будут сформированы узнаваемые бренды отечественного спорта;

12) осуществится динамичное расширение спортивной инфраструктуры, в том числе с применением механизмов государственно-частного партнерства, и повышена обеспеченность населения спортивной инфраструктурой с фактических 45,3% до 50%.

Достижение поставленных результатов приведет к созданию благоприятных условий для развития физической культуры и спорта как составной части государственной социальной политики.

6. Перечень нормативных правовых актов, посредством которых
предполагается реализация Концепции

Достижение поставленных задач предполагается посредством следующих нормативных правовых актов:

1) Закон Республики Казахстан от 3 июля 2014 года "О физической культуре и спорте";

2) Закон Республики Казахстан от 19 мая 2015 года "О минимальных социальных стандартах и их гарантиях";

3) Стратегический план развития Республики Казахстан до 2020 года, утвержденный Указом Президента Республики Казахстан от 1 февраля 2010 года № 922;

4) Концепция социального развития Республики Казахстан до 2030 года, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 24 апреля 2014 года № 396;

5) Концепция по вхождению Казахстана в число 30-ти самых развитых государств мира, утвержденная Указом Президента Республики Казахстан от 17 января 2014 года № 732;

6) Государственная программа развития здравоохранения Республики Казахстан "Саламатты Қазақстан" на 2011 – 2015 годы, утвержденная Указом Президента от 29 ноября 2010 года № 1113;

7) Стратегический план Министерства культуры и спорта на 2014-2018 годы, утвержденный Приказом Министра культуры и спорта Республики Казахстан от 30 декабря 2014 года № 163.

8) test

Қазақстан Республикасының дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2025 жылға дейінгі тұжырымдамасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің 2016 жылғы 11 қаңтардағы № 168 Жарлығы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Президентінің 2023 жылғы 25 тамыздағы № 312 Жарлығымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Президентінің 25.08.2023 № 312 Жарлығымен.

Республиканың дене шынықтыру және спорт саласын дамыту, дене шынықтыру және спорт саласындағы мемлекеттік саясаттың тиімді моделін қалыптастыру үшін қолайлы жағдай жасау мақсатында ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2025 жылға дейінгі тұжырымдамасы (бұдан әрі - Тұжырымдама) бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасының Үкіметі үш ай мерзімде Тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын (бұдан әрі - Жоспар) әзірлесін және бекітсін.

3. Орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдар Жоспарды іске асыру жөнінде қажетті шаралар қабылдасын.

4. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне жүктелсін.

5. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Президенті	Н. Назарбаев

Қазақстан Республикасы Президентінің 2016 жылғы 11 қаңтардағы № 168 Жарлығымен БЕКІТІЛГЕН

Қазақстан Республикасының дене шынықтыру мен спортты
дамытудың 2025 жылға дейінгі
ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ

Астана, 2016 жыл

Мазмұны

Ескерту. Тұжырымдамасына өзгеріс енгізілді – ҚР Президентінің 13.04.2023 № 195 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Жарлығымен.

1. Кіріспе

2. 2025 жылға дейін Қазақстан Республикасының дене шынықтыру мен спортты дамытудың жалпы пайымы

3. 2025 жылға дейін Қазақстан Республикасында дене шынықтыру мен спортты дамытудың жалпы тәсілдері мен негізгі қағидаттары

4. Дене шынықтыру мен спорт саласындағы мемлекеттік саясаттың басым бағыттары

5. Іске асыру кезеңі және күтілетін нәтижелер, нысаналы индикаторлар

6. Қазақстан Республикасының дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2025 жылға дейінгі тұжырымдамасын іске асыру көзделетін нормативтік құқықтық актілердің тізбесі

Кіріспе

Ескерту. Кіріспенің тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Президентінің 10.09.2019 № 151 Жарлығымен.

Мемлекет басшысының 2017 жылғы 12 сәуірдегі "Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру" бағдарламалық мақаласына сәйкес рухани жаңғыру бағыттарының бірі ұлттық бірегейлікті сақтау болып танылған.

Дене шынықтыру және спорт саласы жасы мен әлеуметтік мәртебесіне қарамастан қоғамның берік әлеуметтік бірігуіне, болашағы бір ұлтты қалыптастыруға, патриотизмді жүйелі тәрбиелеуге ықпал ететін перспективалы алаңдардың бірі ретінде қызмет атқарады.

Қазіргі заманғы әлемде спорт пен саламатты өмір салты экономикалық дамумен бірге, азаматтардың өмір сүру сапасының негізгі көрсеткіштері қатарынан орын алады және халықтың әлеуметтік жұмыспен қамтылуының маңызды аспектісі ретінде қарастырылады әрі солай болып табылады.

Қазақстан Республикасы - жүзден астам этнос тұратын әлемдегі ірі көпұлтты мемлекеттердің бірі, олардың әрқайсысының бірегей айрықша материалдық және рухани мәдениеті бар, оның ажырамас құрамдасы тамыры тереңде жатқан дәстүрлері бар бұқаралық халықтық спорт түрлері болып табылады. Осылайша мемлекеттік ұлттық саясатқа көпұлтты қоғамның заманауи қажеттіліктері мен мүдделеріне сай келетін жаңа тұжырымдамалық тәсілдер қажет болып отырған, өріс алған жаһандану жағдайында спортты ұлтаралық қарым-қатынасты нығайтатын ерекше мәні бар маңызды факторлардың бірі ретінде қарауға болады.

Түптеп келгенде, спорт жалпыұлттық бірліктің, ынтымақтың нышанына айналып, жаңа қазақстандық патриотизмнің, мақтаныш сезімнің және өз елімен ынтымақтастықтың негіздерін қалыптастырудың маңызды аспектілерінің бірі болып отыр.

Дене шынықтырумен және спортпен шұғылдану халықты сауықтыру, олардың өзін-өзі танытуы мен дамуының неғұрлым қолжетімді және тиімді тетігі, бейәлеуметтік құбылыстарға қарсы күрес құралы болып табылады.

Қазақстан Республикасының дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2025 жылға дейінгі тұжырымдамасында (бұдан әрі - Тұжырымдама) Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (бұдан әрі - ЭЫДҰ) елдерінің экономикалық өсім мен ел азаматтарының әлеуметтік әл-ауқатына, бұқаралық спортты дамыту жөніндегі іс-шараларды іске асыру арқылы олардың өмір сүру сапасын арттыруға бағдарланған саясатты ілгерілетуге бағытталған тәжірибесі пайдаланылды.

Қоғамдық дамудың жаңа міндеттерінің пайда болуы спорт және дене шынықтыру саласындағы мемлекеттік саясаттың тиімділігін арттыру үшін басым бағыттар спектрін айқындайды, мұндай бағыттардың ең маңыздылары - жетекші әлемдік тәжірибеге сүйену, саланы басқару мен дамытуға ғылыми тәсілдер мен қағидаттарды, инновацияларды кеңінен енгізу және т.б. болып табылады.

Тұжырымдама мемлекеттік саясаттың стратегиялық мақсаттары мен міндеттерін, сондай-ақ саланы дамытудың өзекті міндеттерін ескере отырып, оларды іске асыру тетіктерін айқындауға бағытталған.

Ескерту. Кіріспеге өзгеріс енгізілді - ҚР Президентінің 23.11.2017 № 585 Жарлығымен.

2. 2025 жылға дейін Қазақстан Республикасының дене шынықтыру
мен спортты дамытудың жалпы пайымы
1. Ағымдағы ахуалды талдау

Ескерту. 1-кіші бөлімге өзгерістер енгізілді - ҚР Президентінің 23.11.2017 № 585; 10.09.2019 № 151; 15.09.2022 № 1013 Жарлықтарымен.

Спорт пен дене шынықтыру саласындағы Қазақстанның мемлекеттік саясатының өзіне тән ерекшелігі дәстүрлі түрде бұқаралық спорт пен жоғары жетістіктер спортын дамытудың теңгерімді тәсілдерін іске асыру болып табылады.

Бұқаралық спорт саласында ел халқының дене шынықтырумен және спортпен жүйелі түрде шұғылдануын қамтуды ұлғайту басым бағыт болып отыр.

Республика халқының жалпы санынан дене шынықтырумен және спортпен шұғылданушылар санының тұрақты өсуі (2012 жылы - 21,6%, 2013 жылы - 23,2%, 2014 жылы - 25,1%) байқалады.

Спорт секцияларына баратын студенттерді қамту - 55,8 % немесе 278,6 мың адам, еңбек ұжымдарында дене шынықтырумен және спортпен шұғылданушылар саны - экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың 15 %-ын немесе 1,6 млн адамды; дене шынықтырумен және спортпен жүйелі түрде шұғылданатын мүгедектігі бар адамдардың саны - 9,2 %-ды немесе 22,6 мың адамды құрады.

2014 жылы дене шынықтыру ұжымдарының саны 19,3 мың болды.

Дене шынықтыру және спорт ұжымдарында барлығы 92,5 мың спорт секциясы құрылды, оларда 3,3 млн. адам, оның ішінде ауылдық жерде 1,6 млн. адам спортпен шұғылданады.

Халықты дене шынықтырумен қамтуды көп жағдайда саланың қолданыстағы инфрақұрылымы айқындайды.

Ведомстволық статистикалық есепке сәйкес 2014 жылы елде 34,9 мың спорт құрылысы жұмыс істеді және 2013 жылмен салыстырғанда олардың саны 2%-ға өскен (34,2 мың спорт құрылысы).

Соның ішінде: 25,7 мыңы - спорт мектептерін қоса алғанда, білім беру мекемесі объектілеріне, 9,3 мыңы - дене шынықтыру-спорт мақсатындағы объектілерге жатады.

Балалар мен жасөспірімдер спорты инфрақұрылымын 435 бірлік балалар мен жасөспірімдер спорт мектептері, мамандандырылған балалар мен жасөспірімдер мектептері, спортта дарынды балаларға арналған 16 мектеп-интернат құрайды.

2014 жылы қосымша білім беру мекемелері қатарына 569 балалар мен жасөспірімдер клубы, 120 мыңнан астам балалар мен жасөспірімді қамти отырып, дене даярлығының 105 балалар мен жасөспірімдер клубы кірді.

Студенттік спорт саласы белсенді дамып келеді. Жүз жиырма алты ЖОО-ның жетпісінде спорт клубтары жұмыс істейді.

Республикада денсаулық мүмкіндігі шектеулі адамдарға арналған 10 спорт клубы жұмыс істейді. "Дене мүмкіндігі шектеулі адамдарға арналған спорт орталығы" РМҚК құрылды.

Дене шынықтырумен және спортпен шұғылдануға тартылған мүмкіндігі шектеулі адамдар санының өсу серпіні сақталып отырғанын атап өткен жөн. Еліміздегі жалпы халықтың 3,6 %-ын құрайтын 626 700 мүгедектігі бар адамның 440 мыңы еңбекке жарамды, оның ішінде 245 мың адамға спортпен шұғылдануға қарсы көрсетілім жоқ. 2012 жылғы қорытынды бойынша адамдардың осы санаты қатарында спортпен шұғылданатын адамдар саны - 8,3 %-ды, 2013 жылы - 8,7 %-ды, ал 2014 жылғы қорытынды бойынша 9,2 %-ды құрады.

Спорттық-бұқаралық іс-шараларды өткізу жүйелі негізде ұйымдастырылған.

Тек 2014 жылдың өзінде Саламатты өмір салты орталығымен бірлесіп, 34 мыңға жуық спорттық-бұқаралық іс-шаралар мен акциялар өткізілді, оған 4,1 млн. астам адам қатысты.

Жыл сайын 5 мыңнан астам мүгедектігі бар спортшылардың қатысуымен түрлі санаттағы мүгедектігі бар адамдарға арналған 40-тан астам халықаралық және республикалық чемпионат пен турнирлер өткізіледі.

Спорт түрлерінен спартакиадаларды, түрлі турнирлерді, "Тұңғыш Президент - Елбасының тестілерін" тапсыру айлықтарын, "Анам, әкем, мен - спортшы отбасы!" атты отбасылар арасындағы спорттық жарыстарды, жаппай жүгіру мен өзге де іс-шараларды өткізу дәстүрге айналды, оған жыл сайын 2 млн.-нан астам адам қатысады.

Қазақстанда ұлттық спорт түрлері спорттың және дене тәрбиесінің ажырамайтын бөлігі, ұлттық патриотизмге және ұлттық тарих пен дәстүрлерге құрмет көрсетуге тәрбиелеу арқылы жастарды спортқа тартатын және халықтың денсаулығын нығайтатын фактор болып табылады.

Қазақстан тәуелсіздігі кезеңінде 20-дан астам ұлттық спорт түрі жанданып дамыды. 2014 жылдың қорытындысы бойынша қарқынды түрде дамыған ұлттық спорт түрлерімен 265,7 мыңнан астам адам шұғылданады (2012 жылы - 229,9 адам, 2013 жылы - 250,9 адам).

Ұлттық ат спорты жарыстарын жоғары деңгейде ұйымдастырып өткізуге жағдай жасалуда.

Барлық облыстар мен Астана және Алматы қалаларында стандартты ипподромдар салынды.

Қазақстанда ұлттық спорт түрлері бойынша 7 мамандандырылған клуб және 9 мамандандырылған спорт мектебі жұмыс істейді.

2016 жылы Материалдық емес мәдени мұраны қорғау жөніндегі комитеттің шешіміне сәйкес "Қазақ күресі" және "Саятшылық" ұлттық спорт түрлері ЮНЕСКО-ның материалдық емес мәдени мұрасының репрезентативтік тізіміне енгізілген.

Спорт пен дене шынықтыру саласын дамытудың әлемдік тәжірибесі бұқаралық дене шынықтыру-спорт қозғалысын тиімді дамытудың нәтижесінде спортшылар Олимпиада ойындары мен халықаралық жарыстарда жоғары жетістіктерге қол жеткізетінін көрсетеді.

Отандық жоғары жетістіктер спорты да нақты міндеттер мен даму бағыттарын іске асыруға бағдарланған.

Тәуелсіздік кезеңінде республикада кәсіби спортшыларды дайындаудың бастапқы кезеңінен жоғары спорттық шеберлікке дейінгі жүйесі қалыптасты.

Қазақстанда спорт түрлерінен 109 республикалық федерация, оның ішінде олимпиадалық спорт түрлерінен - 40, ұлттық спорт түрінен - 7 федерация, мүгедектер спорты түрлерінен - 3 федерация және олимпиадалық емес спорт түрлерінен 59 федерация жұмыс істейді.

Біліктілікті арттыру мақсатында 2013 жылдан бері жетекші спортшылар мен жаттықтырушылар Қазақстан Республикасы Президентінің "Болашақ" халықаралық стипендиясы шеңберінде жақын және алыс шет елдерде оқуға мүмкіндік алды.

Отандық спортшылар жетістіктерінің халықаралық деңгейде мойындалуы ең маңызды нәтиже болып табылады.

Қазақстанда 2011 жылғы VII қысқы Азия ойындарының өткізілуі жалпыұлттық спортты зор салтанатқа бөледі, онда ел құрамасы бұдан бұрынғы Азия ойындарының бәріне қарағанда, жеңіп алған медальдар бойынша рекорд орнатып, бірінші орынға ие болды.

2012 жылы Лондонда өткен XXX жазғы Олимпиада ойындары Қазақстан спортындағы елеулі оқиға болды, мұнда Қазақстан командасы өз тарихында тұңғыш рет әлемнің 205 елі ішінде бейресми командалық есепте 12-орынға табан тіреді.

2014 жылы Инчхон қаласында (Корея Республикасы) өткен жазғы Азия ойындарында ұлттық құрама команда 84 медаль (28 алтын, 23 күміс және 33 қола медаль) жеңіп алып, 4-орынды иеленді.

2014 жылы Сочи қаласындағы қысқы Олимпиадада қазақстандық 15 спортшы 6 спорт түрінен ғаламның 10 үздік спортшысы қатарынан орын алды.

Қазақстанның маңызды халықаралық имидждік жобалары 2017 жылғы 28 қаңтар мен 8 ақпан аралығында Алматы қаласында өтетін ХХVІІІ-ші Бүкіләлемдік қысқы универсиаданы дайындау және өткізу болып табылады.

Сала заңнамасын жетілдіру шеңберінде 2014 жылы саланы дамытудағы заманауи талаптарға сәйкес келетін "Дене шынықтыру және спорт туралы" Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды.

Ұсынылып отырған Қазақстан спортының дамуына шолу саланың орнықты даму жолына шыққанын сипаттайтын оң үрдістердің бар екенін айғақтайды.

Саланың басты проблемалары

Ағымдағы ахуалды талдау негізінде саланың мынадай проблемаларын бөліп көрсетуге болады:

1) жетекші шет елдермен салыстырғанда халықтың спортпен және дене шынықтырумен жүйелі түрде шұғылданумен қамтылуының төмендігі;

2) спорт саласы патриоттық пен бірлік идеологиясы арқылы ұлтты біріктіретін әлеуетті толық ашпайды;

3) бұқаралық спорт пен дене шынықтыруға халықтың әлеуметтік осал топтарының жеткіліксіз ықпалдасуы;

4) халық арасында әлеуметтік сауалнама жүргізуді қоса алғанда, спорт және дене шынықтыру саласында ғылыми зерттеулерді жүргізудің үйлесімді стратегиясының болмауы;

5) мемлекеттік-жекешелік әріптестік әлеуеті нашар пайдаланылады;

6) интернет-ресурстар арқылы саламатты өмір салтын насихаттауды қоса алғанда, жеткіліксіз ақпараттық сүйемелдеу;

7) ауылдық жерлердегі нашар дамыған спорт инфрақұрылымы;

8) балалар-жасөспірімдер спортымен жүйелі айналысатын балалардың төмен қамтылуы;

9) білікті кадрлардың, оның ішінде спорт менеджменті және бизнес саласындағы, сондай-ақ бейімделген дене шынықтыру жөніндегі кадрлардың тапшылығы;

10) спорттық мүкәммалмен, әсіресе ауылдық жерлерде төмен жарақталу.

Шетелдік оң тәжірибеге шолу

Қомақты қаржы шығындарын қажет ететін инфрақұрылым мен кадр әлеуетіне инвестиция салу сала дамуының аса маңызды базалық факторы болып табылады.

ЭЫДҰ-ға мүше елдерде саланы мемлекет тарапынан, әсіресе, инфрақұрылымды дамыту мәселесінде, оның ішінде лотерея өткізуден ел бюджетіне түсетін қаражат есебінен жеңілдікті кредит беру практикасы кеңінен қолданылады.

Бұқара халықтың спорт саласындағы қажеттіліктерін қанағаттандыруға арналған спорт құрылыстарын салу және сатып алу шығыстарын жабуға жеңілдікті кредиттер муниципалитеттерге де, сондай-ақ спорт ұйымдарына да беріледі.

Мемлекеттік дотациялар, ғылым мен спортқа ғылыми қызмет көрсетуді қоса алғанда, еңбек ресурстарын қалыптастыруға да бөлінеді.

Мысалы, Финляндияда кемінде 10 мың халқы бар муниципалдық округтің халықтың арнайы топтарына арналған бір спорт нұсқаушысының жалақысын мемлекеттік қаржыландыруға құқығы бар.

Германия мен Францияда клубтардың иелігіне муниципалдық спорт құрылыстарын тегін беру тәжірибесі қолданылады.

Жетекші шет елдердің мемлекеттік саясатының жеке бағыты ғылыми-ақпараттық ресурстарды дамыту болып табылады.

АҚШ-та спортты дамыту мәселелері бойынша 23 институт жұмыс істейді, Қытайда спорт бейініндегі 37 зерттеу құрылымы бар.

Ұлыбританияда, клубтарға мүшелікті, спорттық жарыстарға қатысуды, спорт саласында көрсетілетін қызметтер сапасына қанағаттанушылықты және оның қолжетімділігін қоса алғанда, халықтың түрлі топтарының спорттағы белсенділігін зерделеу мен бағалауға бағытталған арнайы зерттеулер тұрақты жүргізіледі.

Зерттеулер мемлекеттік саясат басымдықтарын айқындауда түйінді рөл атқарады, ел өңірлеріндегі сала дамуының жай-күйін бағалайды, спортқа қатысуға ықпал ететін жағдайларды талдайды, кедергілерді анықтайды және т.б.

Тұтастай алғанда, дамыған шет елдерде спорт және дене шынықтыру саласы, денсаулық сақтауды, білім беруді, көлік инфрақұрылымын, қалалық жоспарлауды, еңбекті қорғауды, дұрыс тамақтану мен өзгелерді қоса алғанда, саламатты ұлтты дамыту тұрғысынан қаралады.

Айталық, Еуропалық Одақ елдерінде саланы дамытудың мақсаттары мен міндеттерін межелеудің аса маңызды шарты ведомствоаралық өзара іс-қимылдың тиімді тетіктерін пысықтау, сондай-ақ мүдделі тараптардың - орталық мемлекеттік органдардың, өңірлік биліктердің, үкіметтік емес сектор мен жекеше құрылымдардың өзара ынтымақтастығының барлық нысандарын көтермелеу болып табылады.

Әдетте, барлық бағдарламалар ведомствоаралық сипатта болады және ортақ мақсатқа негізделеді, мысалы, "Тамақтануды жақсарту, қимыл-қозғалысты жандандыру" сияқты екі ортақ мақсатты айқындайтын мультиспектрлі іс-қимыл жоспары.

Жетекші шет елдердің спорт саласын дамытудағы дербес бағыт - спорт индустриясын дамыту болып табылады, мұнда мәдениет және спорт саласы коммерциялық қызметтер көрсету мен халықтың әлеуметтік жұмыспен қамтылуының маңызды секторы ретінде қарастырылады.

Жоғарыда көрсетілген шетелдік тәжірибені зерделеу негізінде Тұжырымдамада саламатты ұлтты дамытудың негізі ретінде спорт пен дене шынықтыру саласын дамыту үшін қажетті жағдайлар жасау көзделеді. Бұл ретте Тұжырымдама шеңберінде аурулар мен теріс әлеуметтік құбылыстар профилактикасының құралы ретінде бұқаралық спортты дамытуға; спортты жастарды адамгершілік, эстетикалық және зияткерлік тұрғыдан дамытуда пайдалануға баса назар аударылады.

ЭЫДҰ тәжірибесін есепке ала отырып, Қазақстанда бұқаралық спортты қолдауда мемлекеттің рөлін арттыру жөніндегі шаралар кешенін қабылдау керек.

Сонымен қатар, спорттық-бұқаралық іс-шаралардың жанкүйерлері мен көрермендерінің мінез-құлық мәдениетін қалыптастыру мақсатында жанкүйерлер клубтарының (фан-клубтар) қызметін реттеу қажет.

2. 2025 жылға дейін Қазақстан Республикасында дене шынықтыру
мен спортты дамытудың ұзақ мерзімді тұжырымдамасының
қажеттілігін негіздеу

Ескерту. 2-кіші бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Президентінің 23.11.2017 № 585 Жарлығымен.

Қазіргі уақытта дене шынықтыру мен спорт саласын дамытудағы басымдықтарды айқындайтын стратегиялық құжат жоқ.

Қазақстан Республикасында дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2001-2005 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын, сондай-ақ дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған салалық бағдарламасын іске асыру тәжірибесі саланы дамытудың ұзақ мерзімді пайымы мен мемлекеттік саясаттың сабақтастығын айқындайтын жүйелі құжат талап етілетінін көрсетті.

"100 нақты қадам: баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекет" атты Ұлт жоспарында Мемлекет басшысы қойған Қазақстанның әлемнің дамыған 30 елінің қатарына қосылуын қамтамасыз ету жөніндегі міндетті ескере отырып, спорт пен саламатты өмір салтын таңдайтын саламатты ұлтты қалыптастыру жөніндегі ортақ мақсатқа және ведомствоаралық өзара іс-қимылға негізделген спорт саласын дамытудың жаңа моделін жасау қажет.

Тұжырымдаманы қабылдау ұлттың спорттық әлеуетін жұмылдыруға, бұқаралық спорт пен жоғары жетістіктер спорты саласында біртұтас және жүйелі жұмысты жолға қоюға мүмкіндік береді.

3. 2025 жылға дейін Қазақстан Республикасында дене шынықтыру
мен спортты дамытудың жалпы тәсілдері мен негізгі қағидаттары
1. Тұжырымдаманың мақсаты мен міндеттері

Ескерту. 1-кіші бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Президентінің 23.11.2017 № 585 Жарлығымен.

Тұжырымдаманың негізгі мақсаты бұқаралық спорт пен жоғары жетістіктер спортын қарқынды дамытудың біріктіруші көзі және басты қозғаушы күші ретінде ұлттың спорттағы әлеуетін жұмылдыруға бағытталған дене шынықтыру мен спорт саласындағы мемлекеттік саясаттың тиімді моделін қалыптастыру болып табылады.

Алға қойылған мақсаттың ауқымы мынадай негізгі міндеттерді шешуді болжайды:

1) ведомствоаралық тәсіл негізінде халықты дене шынықтыру-спорттық тәрбиелеудің жалпыұлттық жүйесін қалыптастыру;

2) жасы мен әлеуметтік мәртебесіне қарамастан, азаматтарды елдің спорттық өміріне белсенді тарту;

3) отандық спорттың халықаралық аренадағы бәсекеге қабілеттілігін арттыру, өңірлік спорт қоғамдастықтарын қолдау, жалпыұлттық спорт брендтерін қалыптастыру;

4) бұқара халық арасында спорт пен саламатты өмір салтын насихаттау мақсатында ақпараттық жұмыс ауқымын кеңейту;

5) спорт инфрақұрылымы мен спорт түрлері бойынша клубтар желісін дамыту арқылы қолжетімді спорттық және дене шынықтыру-сауықтыру көрсетілетін қызметтер нарығын кеңейту;

6) Мемлекет басшысының 2017 жылғы 12 сәуірдегі "Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру" бағдарламалық мақаласына қайта бағдарлану мақсатында ұлттық спорт түрлерін жаңғырту және дамыту арқылы жалпыұлттық патриотизм идеясын іске асыру.

2. Тұжырымдаманы іске асырудың жалпы тәсілдері мен қағидаттары

Спорт пен дене шынықтыруды дамытудың басым мақсаттарын, міндеттері мен бағыттарын іске асыру мынадай тәсілдер негізінде жүзеге асырылатын болады:

1) саланы дамытудың жүйелілігі мен кешенділігі;

2) қабылданатын шешімдердің негізділігі мен басымдығы.

Негізгі қағидаттар:

1) мемлекеттік саясаттың инклюзивтілігі мен әлеуметтік бағытталуы;

2) халықтың тұрмыс сапасын арттыру үшін спорт саласын аса маңызды ресурс ретінде тану;

3) спорттық белсенділіктің алуан түрлілігін көтермелеу, бұқаралық спорт пен жоғары жетістіктер спортын дамытуға тең қолдау көрсету;

4) спорттық бағытты таңдау еркіндігіне құрметпен қарау және елдің спорттық өміріне өз еркімен қатысу;

5) халықтың қажеттіліктерін есепке алу;

6) саланы дамытудың ұйымдастырушылық-құқықтық тетіктері жетілдіру мақсатында отандық және әлемдік үздік практикаға сүйену;

7) нәтижелер өлшемділігі.

Нормативтік құқықтық базаны, саланы дамыту бағдарламаларын жетілдіруді, іс-қимыл жоспарларын әзірлеуді және т.б. қоса алғанда, белгіленген қағидаттар жүргізіліп отырған барлық саясаттың негізін құрайтын болады.

Мұндай тәсілді тиімді іске асырудың бірден-бір шарты ел азаматтарының саламатты өмір салтын жүргізу, дене шынықтырумен және спортпен жүйелі түрде шұғылдану, дамыған спорт инфрақұрылымына қол жеткізу мүмкіндігін, сондай-ақ қазақстандық спорттың әлемдік деңгейдегі бәсекеге қабілеттілігін арттыруды қамтамасыз ететін қолайлы орта құру болып табылады.

4. Дене шынықтыру мен спорт саласындағы мемлекеттік
саясаттың басым бағыттары
1. Халықты дене шынықтыру-спорттық тәрбиелеудің жалпыұлттық жүйесін қалыптастыру

Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР Президентінің 23.11.2017 № 585 Жарлығымен.

Халықты дене шынықтыру-спорттық тәрбиелеудің жалпыұлттық жүйесін қалыптастыру үшін тұрғылықты жері бойынша спорт клубтарының, оның ішінде дене шынықтырумен және спортпен өз бетінше айналысатын адамдар үшін демалыс күнгі спорт клубтары желісін құру мәселесін пысықтау қажет.

Өңіраралық, қазақстандық және халықаралық дене шынықтыру іс-шаралары мен спорттық іс-шаралардың жыл сайынғы бірыңғай күнтізбелік жоспарын жетілдіру ерекше назар аударуды қажет етеді, онда еліміздегі кешенді көп кезеңді спорттық және дене шынықтыру іс-шараларының негізі ретінде халықтың түрлі топтары арасындағы қазақстандық спартакиада жүйесі спорттық-күнтізбелік жоспардың құрамдас бөлігіне айналуға тиіс.

Спорт түрлері бойынша жарыстардың халықаралық жүйесіндегі өзгерістерді ескере отырып, Бірыңғай спорттық сыныптаманы жетілдіру қажет.

Халықты дене шынықтыру-спорттық тәрбиелеудің жалпыұлттық жүйесін қалыптастыру шеңберінде азаматтардың жеке ерекшеліктеріне қарай, таңғы және өндірістік гимнастиканы қоса алғанда, қимыл-қозғалыс белсенділігінің көлемі бойынша ұсынымдар әзірлеу мен енгізу, білім беру мекемелерінде дене тәрбиелеу бағдарламаларының сабақтастығын қамтамасыз ету қажет.

Халық тығыздығын, көлікке қолжетімділікті және дамып келе жатқан спорт түрлерін есепке ала отырып, спорт объектілерін орналастырудың сараланған тәсілін іске асыруды жалғастыру, спорт түрлерінен спорт федерацияларының мәртебесін жоғарылату көзделеді.

Нормативтік құқықтық реттеуді жетілдіру жөніндегі, оның ішінде Қазақстан Республикасында дене шынықтыру мен спорт субъектілерінің функциялары мен өкілеттіктерін нақтылау, дене шынықтырумен және спортпен жүйелі айналысатындардың мониторингін жүргізу жөніндегі жұмысты жалғастыру қажет.

2. Халықтық бос уақытына бағдарланған спорттық өмірді
жандандыру, балалармен және жастармен жұмыс
істеу әдістерін жетілдіру

Ескерту. 2-кіші бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Президентінің 23.11.2017 № 585 Жарлығымен.

Елдің спорттық өмірі ұлтты жұмылдырудың маңызды факторына айналуға тиіс.

Спорт пен дене шынықтыру саласындағы бастамаларды іске асыру кезінде еліміздің әр өңірі халықтың әлеуметтік өмірінің алуан түрлілігіне ықпал ететін ақпараттық және оқиғаларға толы ортаны қалыптастыра отырып, жергілікті спорт қоғамдастықтарына сүйенуге тиіс.

Іс-шараларға қатысуға партиялардың, Қазақстан халқы Ассамблеясы мен өзге де мүдделі қоғамдық ұйымдардың өкілдерін тарта отырып, спорттық оқиғаларды ақпараттық сүйемелдеу бойынша өзара іс-қимылды күшейту қажет.

Ел азаматтарының спортпен шұғылдануын ұйымдастыруды көздейтін халықты әлеуметтік жұмыспен қамтуға бағдарланған дене шынықтыру-спорт бірлестіктері мен спорт клубтарының жұмысын жандандыру ерекше көңіл бөлуді қажет етеді.

Дене шынықтыру-сауықтыру орталықтары мен спорт клубтарындағы ашық есік күндері акциялары дәстүрге айналуға тиіс.

Сонымен қатар, тұрғылықты жері бойынша спорт клубтарының, оның ішінде дене шынықтырумен және спортпен өз бетінше шұғылданушыларға арналған демалыс күнгі спорт клубтарының желісін құрудың тиімді және қарапайым алгоритмін пысықтаған жөн.

Ауылда қоғамдық бастамаларда спорт акцияларын, әуесқойлар чемпионатын, конкурстар мен т.б. өткізу арқылы оқиғаларға толы спорттық өмірді қалыптастыру маңызды.

Осыған байланысты, танымал әрі қолжетімді спорт түрі ретінде футболды жаппай дамыту перспективалық бағыт болуы мүмкін. Футболдан әуесқойлар командаларын мектептер, жекелеген елді мекендер, облыстар және т.б. деңгейде қалыптастыруға болады. Әуесқойлар арасындағы футбол жарыстардың жалпыұлттық кестесіне енгізілуге тиіс, оның шарықтау шегін Қазақстан Футбол федерациясы кубогына әуесқойлар мен кәсіпқойлардың ақтық сайысымен аяқталатын "әуесқойлар футбол лигасы" матчтары түйіндейтін болады.

Барлық деңгейдегі әкімдерге жергілікті ерекшеліктерді есепке ала отырып, тиісті аумақтарда спорттық-бұқаралық іс-шараларды тұрақты негізде өткізуге жеке жауапкершілік жүктеу қажет.

Өңірлердің спорттық имиджін қалыптастыру мақсатында "Елдің спорттық өмірінің орталығы" өңірлік эстафетасы қағидаты бойынша спорттық іс-шаралар желісін жоспарлаған жөн.

Спорттық әлеуметтің оң бейнесін қалыптастыру және фанаттар қозғалысының радикалдануын болдырмау мақсатында спорт федерацияларының жанкүйерлер қоғамдастықтарымен жұмысын күшейтудің маңызы зор.

Басты қағидаттар - спортпен және дене шынықтырумен шұғылдануға тең мүмкіндік жасау, талантты адамдардың дамуына жәрдемдесу.

Саламатты ұрпақ қалыптастыру мақсатында спорттық іс-шараларға тең мүмкіндіктер мен тең қолжетімділік арқылы бала жасында бастапқы тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету қажет.

Стратегиялық маңызды міндеттер - елдің барлық өңірінде балалар мен жасөспірімдер спорт мектептері желісін жоспарлы дамыту, спорт түрлерінен спорт федерацияларымен ынтымақтас спорт секциялары мен клубтары қызметін жандандыру арқылы дене шынықтыру мен спорт саласында қосымша білім беру жүйесінің дамуын ынталандыру.

Бірінші кезектегі ұйымдастыру шарасы ретінде балалар мен жасөспірімдер спорт мектептері мен олимпиада резервінің мамандандырылған балалар мен жасөспірімдер мектептерінің жұмысына қойылатын талаптардың айқын жүйесін қалыптастыру да қажет, мұның негізіне, дене күшінің және техникалық даярлықтың, дене дамуы мен денсаулық жағдайын бағалаудың үлгілік сипаттамаларын есепке ала отырып, дарынды жас спортшыларды ұзақ жылғы спорттық іріктеу қағидаттары қалыптасатын болады.

Практикалық тұрғыда облыстарда орта мектептерді кешенді спорт алаңдарымен қамтамасыз ету, сабақтан тыс уақытта жұмыс істейтін спорт түрлерінен спорт секциялары мен клубтарын дамыту арқылы дене шынықтырумен және спортпен шұғылдануға балалар мен жасөспірімдерді көбірек тарту, республикалық деңгейде жастарға арналған әскери-спорттық чемпионаттарды тұрақты негізде өткізу мәселесін пысықтаған жөн.

Балалар мен жасөспірімдерді дене шынықтырумен және спортпен барынша қамтуды қамтамасыз ету үшін қолайлы жағдайлар жасауды жандандыру қажет.

Мемлекет те дене шынықтыру мен спорт саласындағы қоғамдық жастар ұйымдарының дамуына жүйелі қолдау көрсететін болады.

Жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп, денсаулықты нығайтуға және жан-жақты тәни дамуға бағытталған жастар арасындағы Дене шынықтыру-сауықтыру және тәрбие жұмысының кешенді іс-қимыл жоспарын жасау мәселесін пысықтау қажет.

Жастарды неғұрлым көбірек қамту үшін баскетболдан, волейболдан, футболдан, бокстан және басқа да бұқаралық спорт түрлерінен студенттік және мектеп лигаларын дамыту мәселесін пысықтау қажет.

Елімізде бейімделген дене шынықтыруды дамыту шеңберінде денсаулығының мүмкіндігі шектеулі балаларды дені сау құрдастарының ортасына тарту мақсатында олардың қатысуымен спорт жарыстары мен турнирлерін жүйелі түрде өткізу қажет.

3. Жоғары жетістіктер спортын, спорт резервін даярлау жүйесін,
саланы кадрлық қамтамасыз етуді одан әрі дамыту және саланың
заманауи ғылыми әлеуетін қалыптастыру

Ескерту. 3-кіші бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Президентінің 10.09.2019 № 151 Жарлығымен.

Жаһандану кезеңінде әлемдік спорт аренасында Қазақстанның спорттық имиджін одан әрі нығайту мен ілгерілеудің, сондай-ақ халықаралық спорт қоғамдастығымен ықпалдастырудың маңызы зор.

Спорт еліміздің жалпыұлттық брендінің маңызды құрауышы болып табылатындықтан, бұл Қазақстан үшін де маңызды.

Осы мақсатта Қазақстанның Халықаралық Олимпиада комитетінің, Спорт жөніндегі Еуропа кеңесінің және Азия олимпиадалық кеңесінің атқарушы органдарына және т.б. енуі арқылы дене шынықтыру мен спортты дамытудың негізгі бағыттары бойынша халықаралық спорт ұйымдарымен ынтымақтастықты кеңейтуді жалғастыру көзделуде.

Халықаралық имидждік жобаларды іске асыру шеңберінде Батыс Еуропа - Батыс Қытай көлік дәлізінің ашылуына орайластырылған Халықаралық велотур ұйымдастыру мәселесін пысықтау жоспарлануда.

Аңызға айналған тарихи маршруттармен өтетін "Ұлы Жібек жолы" халықаралық ралли гран-приін өткізу саламатты өмір салтын насихаттауды жандандыруға, спорт қызметі мен іс-шараларға туристерді тартуға мүмкіндік береді.

Спорт туризмін (әсіресе, ішкі) дамытуға жаңа серпін беру мақсатында елдің танымал туристік маршруттар картасына неғұрлым тартымды спорт объектілерін кіріктіру, аумақтардың спорттық брендтерін қалыптастыру қажет.

Жоғары жетістіктер спорты - келешекте елдің әлеуметтік-экономикалық дамуы факторларының біріне айналатын спорт индустриясының дамуын пәрменді ынталандырушы күш.

Жоғары жетістіктер спорты Қазақстанның әлемдік аренада ілгерілеуіне, отансүйгіштіктің, елі үшін мақтаныш сезімінің қалыптасуына, азаматтардың ұйысуына да ықпал етеді.

Жоғары сыныпты спортшыларды даярлау жүйесін жетілдіру, республикалық және халықаралық жарыстарға қатысуға қабілеті бар перспективалы спортшылар санын ұлғайту жөніндегі жұмысты жалғастыру қажет.

Спорт резервін даярлауға, ел өңірлерінде балалар-жасөспірімдер спорт мектептерінің желісін одан әрі дамытудың жол картасын қалыптастыруға ерекше назар аудару керек.

Жұмыстың перспективалы бағыттары - дене шынықтыру мен спорт саласының жоғары оқу орындары базасында олимпиадалық спорт түрлерінен құрама командаларды спорттық даярлау орталықтарын құру жөніндегі мәселені пысықтау болып отыр.

Спортшыларды ғылыми-әдістемелік және медициналық сүйемелдеудің сапасын жақсарту, сондай-ақ спорттық мүкәммал мен арнайы киім-кешекке қажеттіліктерін сапалы қанағаттандыру талап етіледі.

Сонымен қатар елдің спорт резервін даярлау шеңберінде спорт түрлерін дамыту жөніндегі федерациялар жұмысының тиімділігін арттыру қажет.

Жаттықтырушылар құрамының, спорттық медицина мамандары мен спорт төрешілерінің біліктілігін арттыру мақсатында оқытудың дуальді қағидаттары негізінде үздіксіз кәсіптік білім берудің тиімді жүйесін қалыптастыру туралы мәселені пысықтау қажет.

Спорт саласындағы ұлттық біліктілік жүйесін жетілдіру және кәсіби стандарттарды әзірлеу шеңберінде спорт саласының заманауи менеджерлер мен мамандарды даярлау, сондай-ақ спортпен дене шынықтыру саласындағы жоғары білім беру стандарттарына "Спорт менеджменті", "Спорт экономикасы", "Спорттық дәрігер" және "Спорттық психолог" мамандықтарын енгізу мәселесін пысықтау қажет.

2025 жылға қарай Астана қаласында Спорт академиясын құру мәселесін пысықтау да перспективалы жоба болып табылады, ол спорт саласы үшін кадрлар даярлаудың жетекші жалпыұлттық орталығы болады.

Соңғы жылдары халықаралық спорт аренасында бәсекелестік айтарлықтай өсті, осыған байланысты жоғары жетістіктер спорты мен бұқаралық спорттың тиімділігін қамтамасыз ету үшін жеке ғылыми базаны құру және дамыту қажет.

Осы мақсатта спорт саласын дамыту мәселелерінде ғылыми тәсілді дамыту және қолданбалы ғылыми-зерттеу жұмыстары тақырыбы қажет.

Бұл жағдай жаттығу мен жарыс процестері уақытында медициналық қамтамасыз етуге де толығымен қатысты. Қазіргі таңда спорттың дамуы мәселелерінде осы саладағы ең жаңа жетістіктер негізінде спорт қызметін медициналық-биологиялық реттеу деңгейіне баса назар аударылуда.

Спорт резервін даярлау жүйесінің теориялық-әдістемелік және медициналық-биологиялық негіздері саласында ауқымды ғылыми зерттеулер мен әзірлемелерді жүргізу мәселесі де пысықтауды қажет етеді.

4. Бұқара халық арасында спорт пен спорттық өмір салтын
белсенді таныту бойынша кешенді тәсілді іске асыру

Дене белсенділігі ұлт саламаттылығының бастау көзі ретінде қаралады.

Саламатты ұлт түсінігіне қимыл-қозғалыс белсенділігі мен спортпен жүйелі шұғылдануды ынталандыру, сондай-ақ ең маңыздысы қимыл-қозғалыс белсенділігі болып табылатын шаралар мен шарттардың ауқымды кешені кіреді. Саламатты ұлтты қалыптастырудың кешенді тәсілін іске асырудың басты құралы - жас, кәсіптік, әлеуметтік және т.б. ерекшеліктері бойынша халықтың негізгі нысаналы топтарына бейімделген ақпараттық жұмыс болмақ.

Осы мақсатта, қазақстандық "KAZsport" телеарнасын қоса алғанда, жетекші телевизиялық арналар аудиториясын кеңейтуге және ақпараттық жұмыс сапасын арттыруға, сондай-ақ танымал интернет-ресурстарды дамытуға бағытталған жүйелі шаралар қабылдау қажет.

Қазіргі заманғы мектепте балалардың денсаулығын сақтауға бағытталған шараларды ұйымдастырудың басқа да оң тұстары ретінде спортпен және дене шынықтырумен жүйелі түрде айналысатын балалар мен жасөспірімдердің негізгі нысаналы топтарына сапалы мониторинг жүргізуді, сондай-ақ көрсетілетін спорттық-сауықтыру қызметтеріне сұраныстар мен ұсыныстардың арақатынасын қамтамасыз ету қажет.

Телеарналарда бұқаралық спортты, олардың ішінде спартакиадаларды, республикалық, халықтық, жалпыұлттық және зияткерлік ойындарды дамытуға арналған жобаларды іске асыруды жалғастыру керек.

Өңірлерде бұқара халық арасында спорт пен спорттық өмір салтын белсенді таныту үшін әр өңірде спорт объектілерінің және оларда жұмыс істейтін спорт секциялары мен клубтарының қызметі бойынша насихаттау жұмысын жалғастыру қажет.

Халықпен ақпараттық жұмыстың тиімділігін мониторингтеу жөніндегі жұмысты жолға қою маңызды. Негізгі әдіс - әлеуметтік және сараптамалық зерттеулер.

Түпкі нәтиже - өңірлердің спорттық тартымдылық рейтингін жасау.

5. Дене шынықтыру мен спорт инфрақұрылымын дамыту және
көрсетілетін қызметтер нарығын кеңейту

Қолжетімді әрі сапалы инфрақұрылымның болуы спорттық көрсетілетін қызметтер нарығының толыққанды жұмысының ең маңызды шарты, дене шынықтыру мен спорттық көрсетілетін қызметтер нарығы ретінде спорт индустриясын ілгерілетудің аса маңызды факторы болып табылады.

Табыс негізі - сала өнімдері мен көрсетілетін қызметтеріне жаппай сұраныстың қалыптасуы.

Әр адамға өз қажеттіліктеріне сәйкес дене шынықтыру мен спорт инфрақұрылымының артықшылығын пайдалануға мүмкіндік жасау.

Саланың экономикалық әлеуетін дамытудың жаңа деңгейі маркетинг саясатын қалыптастырудың жүйелі тәсілін, спорттық көрсетілетін қызметтерді тұтынушылардың сұранысы мен ынтасын зерделеуді талап етеді.

Спорт ұйымдары, федерациялары, клубтары демеушілерді, жарнама берушілерді табу, сақтандыру және т.б. мәселелерді қоса алғанда, кәсіби консалтингтік қолдауға мұқтаж.

Осыған байланысты Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен бизнес-белсенділікті ынталандыруға, ықтимал демеушілер мен инвесторлар тартуға бағытталған тығыз ынтымақтастықты жолға қойған жөн.

Спорт мүкәммалының отандық өндірісін іске қосуды, спорт киімін тігуді, брендтік және имидждік және басқа да өнім шығаруды қоса алғанда, спорт объектілерін салу кезінде мемлекеттік-жекешелік әріптестік әлеуетін неғұрлым кеңінен пайдалану қажет.

Өңірлермен бұқаралық спорт объектілерінің қолжетімділігін кеңейту, секциялар мен клубтар желісін дамыту бойынша өзара іс-қимылды күшейтудің маңызы зор.

6. Мемлекет басшысының 2017 жылғы 12 сәуірдегі "Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру" атты бағдарламалық мақаласына қайта бағдарлану мақсатында ұлттық спорт түрлерін жаңғырту және дамыту арқылы жалпыұлттық патриотизм идеясын іске асыру

Ескерту. 4-бөлім 6-кіші бөліммен толықтырылды - ҚР Президентінің 23.11.2017 № 585 Жарлығымен.

Патриоттық тәрбие, ең алдымен, Қазақстанның бұдан әрі ұлттық тұрғыда өркендеуі үшін жағдайлар жасауға бағытталуы қажет, оның мақсаты жоғары әлеуметтік белсенділікті, азаматтық жауапкершілікті, жоғары руханилықты, жасампаз дүниетанымға ие азаматтардың қалыптасуын дамыту болып табылады.

Ұлттық спорт түрлерін насихаттау азаматтық-патриоттық тәрбиенің ажырамас бөлігі болып табылады. Ұлттық салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптың сақталуы - халықтың ғасырлар бойы жалғасқан тәрбиесінің нәтижесі. Ұлттық дәстүрлер жүйесі арқылы әр халық өзін, өзінің рухани мәдениетін, ұрпақтан ұрпаққа беріліп келе жатқан ұлттық психология ерекшеліктерін жаңғыртады.

Қазақстанның ұлттық спорт түрлерін демеушілік қаражат есебінен халықаралық деңгейге жылжыту, ұлттық спорт түрлері бойынша спорттық іс-шараларды заңнамада көзделген қаражат шегінде ұйымдастыру және өткізу қажет.

5. Іске асыру кезеңі және күтілетін нәтижелер,
нысаналы индикаторлар

Тұжырымдаманы іске асыру кезеңі екі сатыдан тұрады:

1) бірінші кезең - 2016-2020 жылдар;

2) екінші кезең - 2021-2025 жылдар.

Бірінші кезеңде, тиісті нормативтік құқықтық база қабылдауды, спорт саласындағы стратегиялық бағдарламалық құжаттарға түзетулер енгізуді қоса алғанда, қойылған міндеттерді іске асырудың институттық және экономикалық-құқықтық негіздерін қалау және 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған іс-шаралар жоспарында көзделетін дене шынықтыру мен спорт саласын дамыту жөніндегі бірінші кезектегі шараларды іске асыруды қамтамасыз ету көзделеді.

Екінші кезеңде қойылған мақсаттарға қол жеткізудің қағидатты мүмкіндігіне және бүкіл жүйенің орнықты жұмыс істеу шарттарына әсер ететін неғұрлым басым іс-шараларды іске асыру көзделеді, бұл қойылған міндеттер мен жоспарланған нәтижелерге қол жеткізуге ықпал етеді.

Тұжырымдаманы іске асыру нәтижесінде 2025 жылға қарай саланы дамытуда мынадай нәтижелерге қол жеткізіледі:

1) халықты дене шынықтырумен және спортпен жүйелі шұғылдануға тартудың орташа көрсеткіші 35 %-ға дейін ұлғаяды;

2) дене шынықтыру жаттығуларымен, спорттың белсенді түрлерімен айналысу - саламатты өмір салтын жүргізу қағидаты - мемлекеттің, жұмыс беруші мен азаматтың әріптестік ынтымақтастығы негізінде дамитын болады;

3) 2017 жылға қарай балаларға, жасөспірімдер мен жастарға арналған спорттың әр түрінен спорт секциялары мен клубтарының желісі, оның ішінде ауылдық жерде 20%-ға кеңейеді;

4) еліміздің спорттық әлеміне халықтың қатысуын бағалауды, өңірлердің спорттық тартымдылық рейтингін жасау мақсатында спорттық көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қолжетімділігіне қанағаттанушылықты қоса алғанда, сала дамуының жүйелі мониторингі қамтамасыз етіледі;

5) халықтың негізгі нысаналы топтарына бағдарланған және саламатты өмір салтының құрауышы ретінде дене шынықтырумен және спортпен шұғылдануды белсенді насихаттауды қамтамасыз ететін дене шынықтырумен және спортпен шұғылдануды танымал етудің тиімді моделі іске асырылады;

6) жұмыс берушілер қызметкерлер денсаулығын қолдауды қамтамасыз ету процесіне белсенді араласатын болады;

7) дене белсенділігінің пайдасын танымал ету тұрақты бұқаралық жарыстар өткізуге ықпал ететін болады, оған қатысу қазақстандықтардың белсенді демалыс нысаны болады (жыл сайын кемінде үш мың дене шынықтыру-бұқаралық және сауықтыру іс-шарасын өткізу қамтамасыз етіледі);

8) 30 қуатты мемлекет қатарында қазақстандық жоғары жетістіктер спортының бәсекеге қабілеттілігінің жаңа деңгейіне қол жеткізіледі;

9) кәсіби жаттықтырушы кадрлар даярлау жүйесі нығайтылады, мамандарды отандық оқу орындарында даярлау есебінен кадр тапшылығы жойылады;

10) халықтың негізгі нысаналы топтарының қажеттіліктеріне сай келетін спорттық көрсетілетін қызметтер нарығын табысты дамытудың негізі қаланады;

11) отандық спорттың танымал брендтері қалыптастырылады;

12) спорт инфрақұрылымын, оның ішінде мемлекеттік-жекешелік әріптестік тетіктерін қолдана отырып, серпінді кеңейту жүзеге асырылады және спорт инфрақұрылымымен халықтың қамтылуы нақты 45,3%-дан 50%-ға дейін артады.

Алға қойылған нәтижелерге қол жеткізу мемлекеттік әлеуметтік саясаттың құрамдас бөлігі ретінде дене шынықтыру мен спорттың дамуы үшін қолайлы жағдай жасауға әкеледі.

6. Тұжырымдаманы іске асыру болжанатын нормативтік
құқықтық актілердің тізбесі

Алға қойылған міндеттерге мына нормативтік құқықтық актілер арқылы қол жеткізу болжанады:

1) "Дене шынықтыру және спорт туралы" 2014 жылғы 3 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы;

2) "Ең төмен әлеуметтік стандарттар және олардың кепілдіктері туралы" 2015 жылғы 19 мамырдағы Қазақстан Республикасының Заңы;

3) Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспары;

4) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 24 сәуірдегі № 396 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейінгі әлеуметтік даму тұжырымдамасы;

5) Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 17 қаңтардағы № 732 Жарлығымен бекітілген Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіруі жөніндегі тұжырымдама;

6) Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 29 қарашадағы № 1113 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011-2015 жылдарға арналған "Саламатты Қазақстан" мемлекеттік бағдарламасы;

7) Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 163 бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігінің 2014-2018 жылдарға арналған стратегиялық жоспары.