Об утверждении Правил отвода и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда

Приказ и.о. Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 27 февраля 2015 года № 18-02/161. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 10 апреля 2015 года № 10693.

В соответствии с подпунктом 18-41) пункта 1 статьи 13 Лесного кодекса Республики Казахстан от 8 июля 2003 года, ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Правила отвода и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда.

2. Комитету лесного хозяйства и животного мира Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан направление его копии на официальное опубликование в периодических печатных изданиях и в информационно-правовой системе "Әділет";

3) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан.

3. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Исполняющий
обязанности Министра	С. Омаров

Утверждены приказом исполняющего обязанности Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 27 февраля 2015 года № 18-02/161

Правила
отвода и таксации лесосек на участках государственного
лесного фонда
1. Общие положения

1. Настоящие Правила отвода и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда (далее – Правила) разработаны в соответствии с подпунктом 18-41) пункта 1 статьи 13 Лесного кодекса Республики Казахстан от 8 июля 2003 года и определяют порядок отвода и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда.

2. В настоящих Правилах используются следующие понятия:

1) абрис – полевой чертеж лесосеки, составляемый в процессе отвода и таксации лесосеки;

2) лесоматериалы – материалы из древесины, сохранившие ее природную физическую структуру и химический состав, получаемые из поваленных деревьев, хлыстов и из частей путем поперечного и продольного деления;

3) откомлевка – удаляемая комлевая часть поваленного дерева или хлыста;

4) волок (технологический коридор) – просека, предназначенная для размещения и передвижения технических средств при проведении рубок ухода за лесом;

5) разряд высот - квалификационный показатель, характеризующий соотношение высот и диаметров деревьев;

6) деловая древесина – круглые лесоматериалы без коры. К деловым относятся отрезки ствола, отвечающие государственным стандартам "Лесоматериалы круглые хвойных пород" и "Лесоматериалы круглые лиственных пород";

7) категория крупности деловой древесины (крупная, средняя, мелкая) – определяется по диаметру круглых лесоматериалов в верхнем торце без коры;

8) лесосека – участок леса, отведенный для рубок всех видов или находящийся в стадии рубки;

9) отходы, учитываемые при таксации лесосек – кора от деловой части;

10) отвод лесосек – мероприятия по определению границ в натуре и таксации лесосек, отметке подлежащих вырубке деревьев, материальной и денежной оценке учтенной на лесосеке древесины;

11) эксплуатационная площадь лесосеки – площадь покрытая лесом, подлежащая рубке;

12) недоруб – деревья или участки леса, назначенные в рубку, но не вырубленные в срок, предусмотренный лесорубочным билетом;

13) делянка – часть лесосеки, предназначенная для рациональной организации рубок леса, отграниченная в натуре визирами и деляночными столбами;

14) таксация леса (лесосек) – мероприятия по выявлению, учету, оценке качественных и количественных характеристик лесных ресурсов, в том числе насаждений, намечаемых для рубки;

15) дрова топливные – отрезки древесины в коре, предназначенные для отопления;

16) общий запас древесины – объем древесины, заготавливаемый из древесных стволов и кроны;

17) таксационный выдел – первичная учетная единица лесного фонда, отличающаяся по таксационной характеристике от соседних участков лесного фонда. Лесосека (деляна) состоит из одного или нескольких таксационных выделов;

18) дрова технологические – отрезки ствола в коре, предназначенные преимущественно для выработки древесной щепы.

3. При подготовке участков государственного лесного фонда для проведения рубок главного пользования, промежуточного пользования и прочих рубок, заготовки живицы, древесных соков и второстепенных древесных ресурсов проводятся следующие работы:

1) отвод лесосек, включающий в себя мероприятия по определению границ лесосек в натуре, отметка подлежащих вырубке деревьев, материально-денежная оценка лесосек;

2) таксация лесосек, включающая в себя определение качества, количества лесных ресурсов, предназначенных для заготовки.

4. Отвод и таксация лесосек на участках государственного лесного фонда осуществляется государственными лесовладельцами.

5. За достоверность и качество материалов отвода и таксации лесосек на территории государственного лесного фонда отвечают государственные лесовладельцы.

6. Отвод и таксация лесосек производятся в бесснежный период с 25 мая по 25 октября:

1) по рубкам главного пользования – за 2 года до поступления лесосек в рубку;

2) по рубкам промежуточного пользования – за 1 год до рубки;

3) по прочим рубкам – по фактической необходимости.

7. Отвод и таксация лесосек для заготовки живицы и древесных соков, второстепенных древесных ресурсов, а также зоны возможной подсочки древостоев не производится.

8. Отвод и таксация лесосек не производится при рубке единичных деревьев, рубке отдельных деревьев на участках, отведенных под строения и сооружения, а также при расчистке участков, предназначенных для реконструкции малоценных лесных насаждений, границы которых определены при отводе этих участков.

9. При всех методах отвода и таксации лесосек производится учет жизнеспособного подроста хозяйственно-ценных пород с указанием состава, средней высоты, возраста и количества на 1 гектар.

2. Порядок отвода лесосек на участках государственного
лесного фонда
Параграф 1. Подготовительные мероприятия по отводу
лесосек на участках государственного лесного фонда

10. До начала работ по отводу лесосек на участках государственного лесного фонда государственными лесовладельцами проводятся следующие подготовительные работы:

1) анализируются и уточняются лесоустроительные материалы:

ведомость участков, назначенных рубки в главного пользования;

ведомость рубок промежуточного пользования и прочих рубок;

участков, назначенных к реконструкции;

насаждений, находящихся в подсочке и проектируемых в подсочку и материалы по учету и характеристике государственного лесного фонда;

2) устанавливается объем работ и выявляются площади, подлежащие первоочередному включению в лесосечный фонд;

3) составляется план отвода лесосек по группам пород хвойные, мягколиственные, твердолиственные, саксаульники, кустарники), по видам рубок: рубки главного пользования, рубки промежуточного пользования (по видам), прочие рубки (по назначению) для каждого государственного лесовладельца, лесничества или участков государственного лесного фонда, переданных в долгосрочное лесопользование для заготовки древесины по форме, согласно приложению 1 к настоящим Правилам.

План отвода лесосек составляется лесничим на основе материалов лесоустройства согласно Правилам рубок леса на участках государственного лесного фонда (далее – Правила рубок леса), утвержденным приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 30 июня 2015 года № 18-02/596 (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 11894).

Сноска. Пункт 10 с изменением, внесенным приказом Министра сельского хозяйства РК от 25.12.2015 № 19-1/1124 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

11. Предварительный отбор участков леса в рубку в натуре производится лесничим. В случае обнаружения несоответствия намечаемых к отводу участков леса с данными таксационного описания и планшетов, они не отводятся в рубку.

Параграф 2. Мероприятия по определению границ лесосек в натуре

12. Работы по отграничению площадей лесосек включают:

1) прорубку визиров, за исключением сторон, отграниченных ясными квартальными просеками, граничными линиями, таксационными визирами и не покрытыми лесом землями;

2) постановку лесохозяйственных знаков (столбов) на углах лесосек;

3) промер линий, измерение углов между ними и углов наклона, а также геодезическую привязку к квартальным просекам, таксационным визирам или постоянным ориентирам.

13. Лесосеки в равнинных лесах отводятся прямоугольной формы, а в горных лесах их границы устанавливаются в зависимости от характера рельефа. Таксационные выделы неправильной конфигурации отводятся в рубку полностью, если площадь их не превышает предельные размеры лесосек, установленные Правилами рубок леса. В квартале допускается отводить в рубку одновременно несколько разрозненных таксационных выделов, если их суммарная площадь не превышает установленных размеров лесосеки, указанной в схемах 1 и 2 в приложении 2 к настоящим Правилам.

14. На визирах лесосек, отводимых под сплошнолесосечные рубки, срубаются все тонкомерные деревья (деревья диаметром менее 16 сантиметров) с валкой их в сторону лесосеки. На деревьях, прилегающих к визиру, делаются затески.

На визирах лесосек, отводимых под постепенные и выборочные рубки, а также рубки ухода за лесом, деревья, не срубаются, а визиры расчищаются за счет обрубки сучьев и веток и вырубки кустарника.

15. Съемка границ и привязка лесосек производится с помощью буссоли, гониометра или других геодезических инструментов, а промеры линий – мерной лентой или стальной рулеткой длиной 20 метров и более.

Ошибки при отводе лесосек не допускается превышать:

1) при измерении линий – 1 метра на 200 метров;

2) при измерении углов – не более 1 градуса.

16. Лесосеки разбиваются на делянки в случаях, если:

1) отпуск древесины из одной лесосеки производится разным лесозаготовителям;

2) в горных условиях, когда отдельные части лесосеки отличаются по крутизне склонов более чем на 10 градусов, минимальная площадь выделяемой по крутизне делянки допускается не менее 1 гектара.

Нумерация делянок в каждой лесосеке производится отдельно.

17. В целях повышения точности таксации, лесосеки (делянки) делятся по степени однородности древостоев на таксационные участки. Разделение лесосек (делянок) на таксационные участки производится:

1) если в разных частях лесосеки (делянки) разряды высот одной или нескольких пород, представленных не менее чем двумя единицами состава, различаются на один разряд и более;

2) при разнице в таксационной характеристике отдельных частей лесосеки (делянки): по запасу – более 15 %, составу – более 2 единиц.

Минимальная площадь таксационного участка устанавливает 0,5 гектара при площади лесосеки (делянки) до 10 гектаров и 2,0 гектара – при площади лесосеки (делянки) 10 гектаров и более.

Таксационные участки в пределах лесосеки (делянки) нумеруются на абрисе. Их границы в натуре визирами не отграничиваются, а отмечаются только затесками.

18. На углах лесосек (делянок) ставятся столбы диаметром 12-16 сантиметров. Столбы закапываются в землю на глубину 0,7 метра. Столб устанавливается над землей на высоту 1,3 метра. Вблизи дорог столбы укрепляют крестовиной.

Верх лесосечных (деляночных) столбов затесывается на два ската. Под гребнем делается гладкая выемка - "щека" с соответствующей надписью. При совпадении в одной точке углов двух или нескольких смежных лесосек (делянок), независимо от года их рубки устанавливается один деляночный столб с соответствующим количеством выемок - "щек" для надписей согласно приложению 3 к настоящим Правилам.

19. На столбах указывается только эксплуатационная площадь лесосеки (делянки). В эксплуатационную площадь сплошных лесосек не включаются:

1) не покрытые лесом участки (болота, вырубки, прогалины, сенокосы, и прочие), независимо от их величины;

2) семенные куртины, выделяемые в соответствии с Правилами рубок леса;

3) расположенные среди спелых древостоев участки молодняков, средне-возрастного и приспевающего леса хвойных и твердолиственных пород. Неэксплуатационные участки отграничиваются в натуре визирами с легкими затесками на коре с внешней стороны граничных деревьев.

Площадь неэксплуатационного участка определяется на основании промеров граничных линий участка. При необходимости производится геодезическая съемка.

20. При отводе лесосек под постепенные и выборочные рубки, а также рубки ухода за лесом, не покрытые лесом участки в площадь лесосеки не включаются.

21. Одновременно с отводом лесосек для сплошнолесосечной рубки, в соответствии с Правилами рубок леса, производится отбор и перечет семенников, отграничение семенных групп и куртин.

Обсеменители в виде групп и единичных семенников отмечаются легким соскабливанием коры на стволах и нумеруются краской. Отграничение семенных куртин производится путем легких затесок на коре с внешней стороны граничных деревьев.

22. При отводе лесосек составляется полевой абрис, на котором указываются:

1) расположение внутренних визиров и расстояние между ними;

2) привязка лесосеки к квартальной или визирной сети, промеры граничных и внутренних визиров;

3) румбы линий;

4) выделенные внутри лесосеки неэксплуатационные площади с указанием промеров линий, а также румбов линий при геодезической съемке;

5) границы таксационных выделов;

6) номера делянок, таксационных выделов;

7) расположение лент перечета;

8) площадь каждого таксационного выдела в пределах каждой делянки;

9) расположение семенных групп, куртин, участков с подростом, молодняком и их площадь.

На основании полевого абриса составляется чертеж лесосеки по схемам 1 и 2 приложения 2 к настоящим Правилам. При вычислении площадей лесосек (делянок) руководствуются техникой вычисления площадей лесосек (делянок), согласно приложению 4 к настоящим Правилам, а для горных условий – таблицей поправок на наклон линий, согласно приложению 5 к настоящим Правилам.

23. После отграничения участков, назначенных в рубку, производится отметка деревьев, подлежащих вырубке.

Параграф 3. Мероприятия по отметке деревьев, подлежащих вырубке

24. Предварительный отбор деревьев в рубку производится для всех постепенных и выборочных рубок, а также для рубок ухода за лесом (за исключением осветлений, прореживаний и проходных рубок при среднем диаметре древостоев менее 8 сантиметров и выборочных санитарных рубок (кроме рубки сухостоя в молодняках, разработки бурелома, ветровала, уборки валежных деревьев, ликвидации последствий крупных лесных пожаров (верховых) площадью более 100 гектаров). Отобранные в рубку деревья отмечаются глубокой затеской на высоте 1,3 метра, а с диаметра 8 сантиметров и выше, кроме того, клеймятся у корневой шейки.

Сноска. Пункт 24 - в редакции приказа Министра экологии и природных ресурсов РК от 06.03.2024 № 59 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

25. Перечет деревьев производится по породам, категориям технической годности (качества) и ступеням толщины: 4 сантиметра – при среднем диаметре древостоя выше 16 сантиметров и 2 сантиметра – при среднем диаметре древостоя до 16 сантиметров.

Диаметр измеряется на высоте 1,3 метра. В горных условиях (на склонах) высота 1,3 метра устанавливается от поверхности земли при подходе к дереву сбоку (по горизонтали склона). Направление измерений диаметров относительно сторон света и направления склона будет случайным.

Перечету подлежат деревья со ступени толщины 8 сантиметров.

26. По качественной оценке деревья делятся на три категории:

1) деловые – деревья, у которых общая длина деловых сортиментов в комлевой части ствола при необходимости от комлевой части, составляет 6,5 метра и более, а у деревьев высотой более 20 метров – не менее одной трети их высоты;

2) полуделовые – деревья с длиной деловых сортиментов в комлевой части ствола от 2 до 6,5 метра, а у деревьев высотой более 20 метров – от 2 метров до одной трети их высоты. При необходимости откомлевки минимальная длина деловых сортиментов не менее 3 метров;

3) дровяные – деревья с длиной деловых сортиментов менее 2 метров в комлевой части ствола или менее 3 метров в нижней половине ствола (с учетом необходимой откомлевки).

Параграф 4. Материальная и денежная оценка лесосек

27. Общие указания по оценке лесосек (делянок):

1) при материальной оценке лесосек (делянок) определяется общий запас древесины с распределением его на деловую и дровяную части, а в необходимых случаях также ликвида из кроны. Деловая древесина распределяется по категориям крупности (крупная, средняя, мелкая). Вычисляется средний объем хлыста;

2) денежная оценка отпускаемой на корню древесины, а также второстепенных древесных ресурсов производится по каждой лесосеке (делянке) на основе ставок платы за древесину, отпускаемую на корню, установленных пунктом 2 статьи 587 Кодекса Республики Казахстан от 25 декабря 2017 года "О налогах и других обязательных платежах в бюджет" (Налоговый кодекс);

3) в ведомости материальной и денежной оценки объемы по ступеням толщины вычисляются с округлением до 0,01 кубического метра, а общие итоги по делянке округляются до 1 кубического метра, денежная оценка древесины производится с точностью до 1 тенге;

4) при материальной оценке лесосек используются сортиментные и товарные таблицы, опубликованные в справочнике "Нормативы для таксации лесов Казахстана", часть 2: "Сортиментные и товарные таблицы для лесов Казахстана" (Кайнар, 1987).

Сноска. Пункт 27 с изменением, внесенным приказом Министра экологии и природных ресурсов РК от 06.03.2024 № 59 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

28. Особенности обработки материалов сплошного и ленточного перечетов:

1) число деревьев на лесосеке (делянке) по породам, ступеням толщины и категориям технической годности из ведомости перечета деревьев, назначенных в рубку переписывается в ведомость материально-денежной оценки лесосеки при сплошном, ленточном перечете по форме, согласно приложению 9 к настоящим Правилам. При этом число полуделовых деревьев распределяется поровну на деловые и дровяные;

2) на основании обмеров высот деревьев, приведенных в ведомости перечета, для преобладающей породы вычисляются средние арифметические высоты по каждой ступени толщины, по которой производились замеры, а для остальных составляющих пород – по средней ступени толщины.

По соотношению высот и диаметров с помощью таблиц разрядов высот определяется разряд высоты каждой из измеренных ступеней толщины. Средний разряд по породе устанавливается как среднеарифметический из разрядов по ступеням толщины.

В сложных древостоях, когда перечет деревьев производится по ярусам, разряды высот определяют также по ярусам, а в необходимых случаях – по возрастным поколениям;

3) общий запас, выход деловой древесины в пределах категорий крупности по сортам и сортиментам, дров технологических, дров топливных, отходов, ликвида из кроны определяются по каждой делянке и породе путем перемножения данных сортиментных таблиц соответствующего разряда высот на число деревьев;

4) при обработке материалов ленточного перечета материальная оценка древесины производится так же, как при сплошном перечете. Для перехода от площади перечета к площади лесосеки (делянки) вычисляется переводной коэффициент (с округлением до 0,01 коэффициента), который определяется делением эксплуатационной площади лесосеки (делянки) (без площади семенных куртин и полос) на площадь перечета. Итоги по каждой породе перемножаются на переводной коэффициент и таким образом вычисляются объемы по всем показателям для лесосеки (делянки) в целом. До проведения денежной оценки из объемов по делянке исключается запас оставляемых семенников и деревьев в семенных группах;

5) средний объем хлыста на делянке вычисляется как частное от деления ликвидного запаса стволовой древесины на число стволов перечета;

6) на лесосеках (делянках), отведенных под не сплошные рубки главного пользования, рубки ухода за лесом и выборочные санитарные рубки, запас выбираемой древесины на делянке (таксационном выделе) определяется по данным перечета назначенных в рубку деревьев в соответствии с главой 6 настоящих Правил. Дальнейшая обработка материалов производится также как для сплошного и ленточного перечетов;

7) на лесосеках длительно-постепенных рубок вначале определяется общий запас и его сортиментная структура по ступеням толщины так же, как при ленточном перечете для сплошных рубок. По общему запасу и принятой интенсивности рубки вычисляется объем древесины, подлежащей вырубке, в который включаются деревья высших ступеней толщины. Остальная часть древостоя (более низкие ступени) рубке не подлежит.

3. Порядок таксации лесосек
Параграф 1. Мероприятия по учету древесины

29. Метод таксации зависит от вида учета и площади лесосеки.

30. Учет древесины, отпускаемой на корню, в зависимости от способов рубок производится:

1) по площади (применяется при всех видах сплошных рубок, за исключением ликвидации последствий крупных лесных пожаров (верховых) площадью более 100 гектаров);

2) по числу деревьев, назначаемых в рубку.

Учет по числу деревьев, назначаемых в рубку, применяется при проведении:

добровольно-выборочных (далее – выборочные рубки), постепенных и длительно-постепенных рубок (далее – постепенные рубки);

прореживаний, проходных рубок при среднем диаметре древостоя 8 сантиметров и более;

выборочных санитарных рубок (кроме рубки сухостоя в молодняках);

при рубке единичных деревьев.

При учете отпускаемой древесины по числу деревьев, назначаемые в рубку деревья предварительно клеймятся;

3) по количеству заготовленных лесоматериалов.

Учет по количеству заготовленных лесоматериалов производится, если предварительно не представляется возможным определить запас подлежащей вырубке древесины:

при осветлениях и прочистках;

при прореживаниях и проходных рубках, если средний диаметр назначаемых в рубку древостоев менее 8 сантиметров;

при вырубке сухостоя в молодняках, буреломе, ветровале, уборке валежных деревьев;

при ликвидации последствий крупных лесных пожаров (верховых) площадью более 100 гектаров.

Сноска. Пункт 30 - в редакции приказа Министра экологии и природных ресурсов РК от 06.03.2024 № 59 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 2. Мероприятия по таксации лесосек для
отпуска древесины с учетом по площади

31. Для сплошнолесосечного способа рубки выбор метода таксации лесосек зависит от площади лесосеки (делянки), рельефа и производится на условиях для выбора метода таксации лесосек, указанных в приложении 6 к настоящим Правилам.

Таксация саксауловых лесосек производится в соответствии с пунктом 38 настоящих Правил.

32. Сплошной перечет производится на лесосеке, а при наличии двух и более делянок в ней – на каждой делянке отдельно по каждому таксационному выделу в соответствии с пунктом 26 настоящих Правил (схема 1 в приложении 2 к настоящим Правилам).

Особенности производства сплошного перечета следующие:

1) сплошной перечет производится путем обмера диаметров мерной вилкой с соответствующими отметками на деревьях затеской на высоте 1,3 метра, при этом клеймение деревьев не производится;

2) в пределах таксационного выдела, делянки или лесосеки в целом для каждой составляющей породы измеряются высоты растущих деревьев – по три дерева в трех средних ступенях толщины. Если количество пород в составе насаждений не превышает трех единиц, то обмеряются пять деревьев этой породы из одной средней ступени толщины;

3) деревья для обмера высот подбираются равномерно по площади таксационного выдела (лесосеки). У каждого отобранного дерева измеряется диаметр на высоте 1,3 метра с округлением до 1 сантиметра и высота – до 0,5 метра. Для обмера допускается использовать деревья срубленные на визирах, если они близки к средним по диаметру и высоте;

4) результаты перечета, обмера высот деревьев, отобранных семенников, учета подроста и молодняка записываются в ведомость перечета деревьев, назначенных в рубку по форме, согласно приложению 7 к настоящим Правилам.

33. Ленточный перечет производится на лентах, закладываемых вдоль граничных линий и внутренних визиров, проложенных параллельно более длинной стороне лесосеки на примере схемы 2 приложения 2 к настоящим Правилам, а при наличии двух и более делянок в ней – параллельно более длинной стороне каждой делянки. В зависимости от формы лесосеки, рельефа местности и особенностей древостоя допускается и иное размещение лент при условии, что они будут охватывать и характеризовать всю лесосеку (делянку).

Особенности производства ленточного перечета следующие:

1) количество лент перечета и ширина лент устанавливаются в целом для лесосеки (делянки) в зависимости от ее ширины в соответствии с условиями, указанными в приложении 8 к настоящим Правилам;

2) суммарная площадь ленточных перечетов предусматривается не менее 10 % от общей площади лесосеки (делянки);

3) если граничные линии проходят вдоль опушек леса, старых вырубок, широких просек или примыкают к расстроенным древостоям, таксационная характеристика которых отличается от таковой на делянке (таксационном выделе), то они для закладки лент перечета не используются и при этом соответственно увеличивается количество или ширина лент на внутренних визирах;

4) внутренние визиры располагаются на равном расстоянии от граничных линий. Не используется разница в расстояниях между визирами более чем на 20 % от среднего расстояния между ними. Внутренние визиры прокладываются четко вешением, затесками на деревьях и промером;

5) правильное определение площади ленточных перечетов – одно из основных условий повышения точности таксации лесосек этим методом. Определение ширины лент перечета визуально не допускается;

6) контрольный промер ширины ленты перечета производится через каждые 20-40 метров, в зависимости от просматриваемости древостоя. Границы лент отмечаются затесками на деревьях или вешками по всей длине ленты. Ширина лент отмеряется шестом длиной 2,5 метра;

7) на углах лент перечета ставятся колья с указанием номера таксационного выдела и длины лент перечета;

8) измерение диаметров и высот деревьев на лентах и характеристика подроста производятся также, как при сплошном перечете. Ведомость перечета деревьев, назначенных в рубку, составляется на каждую делянку, а если она разделена на таксационные выделы, то на каждый таксационный выдел, по форме, согласно приложению 7 к настоящим Правилам.

Параграф 3. Мероприятия по таксации лесосек для отпуска
древесины с учетом по числу деревьев и количеству
заготовленных лесоматериалов

34. Для отпуска древесины с учетом по числу деревьев, назначенных в рубку, на лесосеках, отведенных под постепенные и выборочные рубки главного пользования, а также для проведения рубок ухода за лесом и выборочных санитарных рубок, производится предварительная разметка волоков (технологических коридоров), границы которых обозначаются затесками на деревьях, подлежащих вырубке.

35. На волоках (технологических коридорах) установленной ширины производится сплошной перечет деревьев с распределением их по породам и категориям технической годности. Затем производится отбор деревьев в рубку в пасеках с клеймением их у корневой шейки и глубокой затеской на высоте 1,3 метра с ведением перечета в таком же порядке. Данные перечета всех намеченных в рубку деревьев и обмера высот модельных деревьев заносятся в ведомость перечета деревьев, назначенных в рубку, по форме, согласно приложению 7 к настоящим Правилам.

36. Интенсивность рубки устанавливается в соответствии с Правилами рубок леса и определяется соотношением количества назначенных в рубку деревьев (на волоках (технологических коридорах) и в пасеках) к общему запасу насаждения до рубки по данным лесоустройства.

37. Для предварительного определения количества деревьев, подлежащих вырубке при проведении осветлений, прочисток, прореживаний и проходных рубок, а также при рубках главного пользования в саксауловых насаждениях, закладываются пробные площади, размер которых в зависимости от степени однородности насаждения составляет от 1 до 3 % площади лесосеки (чем однороднее насаждение, тем меньше процент выборки). При величине лесосеки (делянки) до 5 гектаров закладывается не менее двух пробных площадей, при площади лесосеки (делянки) 6-10 гектаров - не менее трех пробных площадей и свыше и 10 гектаров – по одной пробной площади на каждые 10 гектаров с равномерным размещением их по лесосеке (делянке). Пробные площади в натуре обозначаются колышками высотой 0,5 метра, которые устанавливаются по углам пробной площади. На колышках делается надпись "СА" (пробная площадь).

На пробной площади производится отбор, рубка деревьев и разработка заготовленной древесины на сортименты. Данные разработки пробной площади переводятся на всю площадь лесосеки (делянки).

38. Аналогично определяется запас подлежащих вырубке тонкомерных деревьев и при других способах рубок, а также при отводе лесосек под постепенные, выборочные рубки и рубки ухода за лесом, когда в рубку назначаются деревья менее 8 сантиметров в диаметре.

39. При учете отпускаемой древесины по количеству заготовленных лесоматериалов, запас древесины, подлежащий заготовке, предварительно определяется визуально. При невозможности определения отпускаемой древесины по количеству заготовленных лесоматериалов, закладываются пробные площади, охватывающие 3-5 % площади лесосеки (делянки). Данные пробных площадей в последующем переводятся на всю площадь лесосеки (делянки).

Окончательный учет заготовленных лесоматериалов производится по данным фактической заготовки (на лесосеках или нижних складах).

4. Заключительные положения

40. Проверка качества работ по отводу и таксации лесосек производится как в процессе их выполнения, так и после окончания. В результате проверки устанавливаются:

1) соответствие отведенного лесосечного фонда расчетной лесосеке и установленным объемам отпуска древесины по группам пород, видам пользования и категориям государственного лесного фонда;

2) соблюдение требований Правил рубок леса;

3) правильность выбора метода таксации лесосеки (делянки);

4) качество проведения отвода и таксации лесосек в натуре и технического оформления материалов отвода;

5) правильность подбора и применения нормативно-справочных материалов (вспомогательных таблиц разрядов высот, сортиментных и товарных таблиц).

41. Проверка работ по отводу и таксации лесосек производится государственным лесовладельцем в присутствии представителя лесничества не менее чем на 5 % лесосек по количеству и 3 % по площади по каждому лесничеству, но не менее чем на двух лесосеках.

По результатам проверки в период с 25 мая по 25 октября составляется акт проверки отвода и таксации лесосек по форме, согласно приложению 10 к настоящим Правилам.

Работа признается неудовлетворительной в следующих случаях:

1) отвод лесосек произведен с нарушением Правил рубок леса;

2) расхождения данных сплошного или ленточного перечета с данными проверки по общему запасу и запасу деловой древесины на лесосеке превышают 10 %;

3) число визиров меньше, чем предусмотрено настоящими Правилами;

4) допущено неправильное определение средних высот и диаметров (с ошибкой 7 % и более), распределение деревьев на категории технической годности (с ошибкой в их числе 12 % и более);

5) оформление отведенных лесосек в натуре неудовлетворительное (неясность границ, отсутствие столбов или надписей на них);

6) при отводе лесосек под не сплошные рубки и рубки ухода за лесом:

расхождение запасов выбираемой древесины более 10 %;

неправильный отбор деревьев в рубку (неправильно назначенных и неправильно оставленных) более 10 % случаев к общему числу подлежащих рубке деревьев.

42. В зависимости от результатов проверки государственным лесовладельцем вносятся исправления в материалы по отводу и таксации лесосек или работа выполняется заново.

43. Составленные в соответствии с настоящими Правилами полевые абрисы лесосек, ведомости перечета деревьев, обмера высот, учета подроста и другие, а также ведомости материально-денежной оценки хранятся у государственного лесовладельца.

Кроме указанных документов, в двух экземплярах составляются:

1) чертежи лесосек, сброшюрованные в альбомы годичных отводов по видам пользования, из которых один экземпляр хранится в лесничестве, другой – у государственного лесовладельца;

2) ведомость очередной годичной лесосеки по форме, согласно приложению 11 к настоящим Правилам, один экземпляр которой хранится в лесничестве, другой – у государственного лесовладельца.

44. Государственный лесовладелец составляет сводную ведомость отведенных лесосек по форме, согласно приложению 12 к настоящим Правилам.

45. На планшеты и в таксационные описания вносятся необходимые изменения и записи.

46. Книга расхода леса по форме, согласно приложению 13 к настоящим Правилам, ведется государственным лесовладельцем, а также в лесничествах.

Приложение 1 к Правилам отвода и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда

Форма

План отвода лесосек по группам пород на 20____ год
по _____________________________________ лесничеству

Номер квартала	Номер таксационного выдела	По группам пород	Способ рубки	Подлежит отводу			Наименование лесозаготовителя для которого отводится лесосека
				площадь (гектар)	запас
					общий	в том числе ликвидный
1	2	3	4	5	6	7	8

Категория государственного лесного фонда _______________________

Приложение 2 к Правилам отвода и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда

Схема. 1. Абрис лесосеки для сплошного перечета

Равнинные леса Равнинные колочные леса

Приложение 3 к Правилам отвода и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда

Требования заполнения деляночных
столбов в государственном лесном фонде

Примеры надписи:

для лесосеки: для делянки:

25-3 25-8

ЖК-2004 ЖК-2004

2-6,3 1(3)-1,7

1-я строка - номер квартала и таксационного выдела;

2-я строка - вид мероприятия (сплошная рубка) и год рубки;

3-я строка - номер лесосеки и площадь, гектар (в скобках - номер

делянки).

Приняты следующие основные сокращения в наименовании мероприятий:

Сплошные рубки - ЖК;

Постепенные рубки - БК;

Длительно-постепенные рубки - БЕК;

Добровольно-выборочные рубки - IЕК;

Сплошные санитарные рубки - ЖСК;

Выборочные санитарные рубки - IСК;

Рубки реконструкции - KЖК;

Осветление - Жт;

Прочистки - Тз;

Прореживание - Ср;

Проходные рубки - Отк;

Прочие рубки - БмК.

Приложение 4 к Правилам отвода и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда

Техника вычисления площадей лесосек (делянок)

Вычисление площадей лесосек (делянок) правильной формы (в виде прямоугольника, трапеции и другие) осуществляется общепринятым способом (рисунок 1)

Рисунок 1. Определение площади трапеции и треугольника.

Площадь лесосек (делянок) и таксационных выделов неправильной формы вычисляется двумя способами: палеткой в виде сетки квадратов или палеткой с параллельными линиями.

При использовании палетки в виде сетки квадратов подсчитывается число квадратов размерами 1 квадратный метр и 1 квадратный миллиметр, входящих в границы измеряемого участка. Это число умножается на число гектаров в 1 квадратном сантиметре и 1 квадратном миллиметре. Так определяется площадь в гектарах.

Наиболее эффективно использование палетки в виде параллельных линий. Она вычерчивается на кальке или достаточно прозрачной бумаге. Расстояние между линиями палетки 8 миллиметров (рисунок 2).

Рисунок 2. Определение площади участка неправильной формы: 1 — средние линии трапеций и треугольников (линии палетки), 2 — линии условных трапеций и треугольников (показаны для наглядности), H — расстояние между средними линиями (шаг палетки), L - длина линий палетки, ограниченная конфигурацией таксационного выдела. Sвыдела =(l1-1+l2-2+l3-3+...+l9-9) х h

Палетка накладывается на чертеж таксационного выдела так, чтобы линии проходили примерно перпендикулярно длинной оси участка. С помощью циркуля-измерителя или линейки определяется длина отрезка каждой линии палетки в пределах участка (число линий в пределах участка не менее пяти). Сумма этих длин отрезков с округлением до 0,1 сантиметра умножается на 0,8 сантиметра и на число гектаров в 1 квадратный сантиметр. Таким образом, получается площадь в гектарах.

Количество гектаров в 1 зависит от масштаба абриса:

1) масштаб 1:10 000 - в 1 квадратный сантиметр – 1 гектар,

2) масштаб 1:20 000 - в 1 квадратный сантиметр - 4 гектара,

3) масштаб 1:25 000 - в 1 квадратный сантиметр - 6,25 гектара.

Затем определяется сумма вычисленных площадей по всем участкам в лесосеке (делянке). Она сравнивается с площадью лесосеки (делянки). Если имеется недопустимая – более 2 % невязка, то отыскивается ошибка. Допустимая невязка в пределах до 2 % разбрасывается пропорционально площади каждого отдельного участка лесосеки (делянки, таксационного выдела).

Приложение 5 к Правилам отвода и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда

Таблица поправок на наклон линий (метров)

Углы наклона, градусы	Расстояние
	10	20	30	40	50	60	70	80	90	100
4	0,0	0,0	0,1	0,1	0,1	0,1	0,2	0,2	0,2	0,2
5	0,0	0,0	0,1	0,2	0,2	0,2	0,3	0,3	0,3	0,4
6	0,1	0,1	0,2	0,2	0,3	0,3	0,4	0,4	0,5	0,5
7	0,1	0,1	0,2	0,3	0,4	0,4	0,5	0,6	0,7	0,7
8	0,1	0,2	0,3	0,4	0,5	0,6	0,7	0,8	0,9	1,0
9	0,1	0,2	0,4	0,5	0,6	0,7	0,9	1,0	1,1	1,2
10	0,2	0,3	0,5	0,6	0,8	0,9	1,1	1,2	1,4	1,5
11	0,2	0,4	0,6	0,7	0,9	1,1	1,3	1,5	1,7	1,8
12	0,2	0,4	0,7	0,9	1,1	1,3	1,5	1,7	2,0	2,2
13	0,3	0,5	0,8	1,0	1,2	1,5	1,8	2,1	2,3	2,6
14	0,3	0,6	0,9	1,2	1,5	1,8	2,1	2,4	2,7	3,0
15	0,3	0,7	1,0	1,4	1,7	2,0	2,4	2,7	3,1	3,4
16	0,4	0,8	1,2	1,5	1,9	2,3	2,7	3,1	3,5	3,9
17	0,4	0,9	1,3	1,7	2,2	2,6	3,1	3,5	3,9	4,4
18	0,5	1,0	1,5	2,0	2,4	2,9	3,4	3,9	4,4	4,9
19	0,5	1,1	1,6	2,2	2,7	3,3	3,8	4,4	4,9	5,4
20	0,6	1,2	1,8	2,4	3,0	3,6	4,2	4,8	5,4	6,0
21	0,7	1,3	2,0	2,7	3,3	4,0	4,6	5,3	6,0	6,6
22	0,7	1,5	2,2	2,9	3,6	4,4	5,1	5,8	6,6	7,3
23	0,8	1,6	2,4	3,2	4,0	4,8	5,6	6,4	7,2	7,9
24	0,9	1,7	2,6	3,5	4,3	5,2	6,1	6,9	7,8	8,8
25	0,9	1,9	2,8	3,7	4,7	5,6	6,6	7,5	8,4	9,4
26	1,0	2,0	3,0	4,0	5,1	6,1	7,1	8,1	9,1	10,1
27	1,1	2,2	3,3	4,4	5,4	6,5	7,6	8,7	9,8	10,9
28	1,2	2,3	3,5	4,7	5,9	7,0	8,2	9,4	10,5	11,7
29	1,2	2,5	3,8	5,0	6,3	7,5	8,8	10,0	11,3	12,5
30	1,3	2,7	4,0	5,4	6,7	8,0	9,4	10,7	12,1	13,4
31	1,4	2,9	4,3	5,7	7,1	8,6	10,0	11,4	12,9	14,3
32	1,5	3,0	4,6	6,1	7,6	9,1	10,6	12,2	13,7	15,2
33	1,6	3,2	4,8	6,5	8,1	9,7	11,3	12,9	14,5	16,1
34	1,7	3,4	5,1	6,8	8,5	10,3	12,0	13,7	15,4	17,1
35	1,8	3,6	5,4	7,2	9,0	10,8	12,7	14,5	16,3	18,1
36	1,9	3,8	5,7	7,6	9,5	11,5	13,4	15,3	17,2	19,1
37	2,0	4,0	6,0	8,1	10,1	12,1	14,1	16,1	18,1	20,1
38	2,1	4,2	6,4	8,5	10,6	12,7	14,8	17,0	19,1	21,2
39	2,2	4,5	6,7	9,9	11,1	13,4	15,6	17,8	20,1	22,3
40	2,3	4,7	7,0	8,4	11,7	14,0	16,4	18,7	21,1	23,4

Пример. Длина измеренной линии 146 метров, угол наклона 20 градусов.

Поправка на линию в 100 метров составит 6,0 метров;

40 метров 2,4 метров;

6 метров 0,36 метров;

146,0 метров 8,76 метров;

Отсюда горизонтальное продолжение линии равняется

146,0 метров – 8,8 метров + 137,3 метров.

Приложение 6 к Правилам отвода и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда

Условия для выбора метода таксации лесосек

Метод таксации лесосек	Площадь лесосеки (делянки) гектар	Условия применения
1	2	3
Сплошной перечет	До 10 гектар включительно	Равнинные леса
Ленточный перечет	Более 10 гектар	Равнинные леса
Сплошной перечет	До 5 гектар включительно	Горные леса
Ленточный перечет	Более 5 гектар	Горные леса

Приложение 7 к Правилам отвода и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда

Форма

Ведомость перечета деревьев, назначенных в рубку

Государственный лесовладелец ____________________________________,

лесничество ____________________________, категория государственного

лесного фонда ______________________________________, преобладающая

порода _______________________, квартал № _____, лесосека № _____,

делянка № __________, таксационный выдел №______, эксплуатационная

площадь лесосеки (делянки) _______гектар. Вид рубки _______________,

способ рубки ___________________. Перечет: сплошной, ленточный

(нужное подчеркнуть). № лент _____, длина лент ______ метр, ширина

лент ______. Подрост: состав ________________, количество на 1 гектар

______ тысяч штук, средняя высота подроста_______________ метр. Число

семенных куртин ______ штук, их площадь _______ гектар.

Способ восстановления леса ____________ Способ очистки ______________

Ступень толщины, сантиметрах	Число деревьев по породам, штук						Число единичных и групповых семенных деревьев (семенников) по породам		Модельные деревья для определения разряда высот
	ель*			береза*					порода	диаметр с округлением до 1 сантиметра	высота с округлением до 0,5 метров	разряд высот
	деловых	полуделовых	дровяных	деловых	полуделовых	дровяных	ель	береза
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13
8
12
16
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13
20
и т.д.
Итого

Дата ________________ Перечет произвели ______________________

*Графы повторяются столько раз, сколько пород в древостое

Приложение 8 к Правилам отвода и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда

Количество лент пересчета и их ширина

Ширина лесосеки (делянки), метров	Количество лент пересчета		Ширина ленты (метр)
1	2		3
	на граничных линиях	на внутренних визирах	на граничных линиях	на внутренних визирах
до 100	4	-	10	-
101-200	4	1	10	10

Приложение 9 к Правилам отвода и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда

Форма

Ведомость материально-денежной оценки лесосеки
при сплошном, ленточном перечете

Государственный лесовладелец __________________________________,

лесничество ______________________________, категория

государственного лесного фонда __________________________________,

преобладающая порода ______________________, квартал № ___, лесосека

№ _____, делянка № ______, таксационный выдел №______,

эксплуатационная площадь лесосеки ________ гектар.

Вид пользования_____________, способ рубки ____________. Перечет:

сплошной, ленточный (нужное подчеркнуть), переводной коэффициент ___.

Подрост: состав __________, общее количество на 1 гектар __ тысяч

штук, средняя высота подроста ___ метр.

Способ очистки _______________________. Способ восстановления леса

__________________________________________.

Обсеменители: число семенников _________ штук, семенных куртин

_______ штук, их площадь _____ гектар.

Удаленность от пункта отгрузки (потребления) древесины ________

километр.

Ступень толщины сантиметр	число деревьев			Объем деловых стволов, кубический метр									Объем дровяных стволов, кубический метр				Кроме того, ликвид из кроны, кубический метр
				деловая древесина				дрова технологические	дрова топливные	ликвидная древесина, итого	отходы	всего	дрова технологические	дрова топливные	отходы	всего
	деловых	дровяных	итого	крупная	средняя	мелкая	итого
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18
				Порода _________						Разряд высот _______
1	2	3	4	5			6	7	8	9			10	11	12	13	14
8
12
16
и так далее.
Итого на площади перечета, кубических метров
Итого на лесосеке (делянке)
Размер платы за 1 кубический метр, тенге
Общая стоимость древесины на делянке, тенге

Дата Оценку произвел ______________

Приложение 10 к Правилам отвода и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда

Форма

Акт проверки отвода и таксации лесосек

Государственный лесовладелец ___________________, лесничество

________________________

Проверка произведена (кем) _________________, в присутствии ________

Квартал № _______, лесосека № _____, делянка № _____, вид пользования

________________, способ рубки _____________

Качество натурного оформления _____________________________

___________________________________________________________

Соответствие отвода действующим правилам рубок ___________________

____________________________________________________

Замечания: о выборе способа перечета __________________ о разделении лесосеки (делянки) на

Показатели	Площадь, гектар	Общее число деревьев при сплошном или ленточном перечете, штук			Запас на лесосеке (делянке), кубический метр										Размер платы, тенге
					всего			в том числе по породам
		всего	в том числе		деловых	Дров технологических	Дров топливных		сосна*			береза*
			деловых	дровяных
									деловых	дров технологических	дров топливных	деловых	дров технологических	дров топливных
1	2	3	4	5	6	7	8		9	10	11	12	13	14	15

Данные отвода

Данные проверки

Расхождение (в процентах)

Особые замечания Подписи: _________________

Графы повторяются столько раз, сколько пород в древостое.

Приложение 11 к Правилам отвода и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда

Форма

Ведомость очередной годичной лесосеки на 20__год

Область ____________, государственный лесовладелец _____________,

лесничество _________________

№ п/п	Номер квартала	Номер лесосеки	Номер делянки	Номер выдела	Площадь, гектар	Вид пользования	Преобладающая порода	Порода	Запас, кубический метр							Удаленность лесосеки от дорог общего пользования, километр	Размер платы, тенге					Подрост		Число семенников и деревьев в семенных группах или куртинах	Площадь семенных куртин	Способ очистки	Способ восстановления
									деловой	дров технологических	дров топливных	итого	Кроме того, ликвида из кроны	отходы	всего		деловой	дров технологических	дров топливных	ликвида из кроны	итого	площадь, гектар	количество на 1 гектар, штук
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28

Лесничий ____________________

Приложение 12 к Правилам отвода и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда

Форма

Сводная ведомость
отведенных лесосек на 20___год

По государственному лесовладельцу ____________________ области

Наименование лесничества	Вид пользования	Преобладающая порода	Запас, кубический метр				Размер платы, тенге
			деловой	дров технологических	дров топливных	итого
1	2	3	4	5	6	7	8

Категория государственного лесного фонда _____________________

Руководитель _________________________

"___" __________ 20 ___ год

Приложение 13 к Правилам отвода и таксации лесосек на участках государственного лесного фонда

Книга расхода леса

Область ____________ Государственный лесовладелец ________________,

№ п/п	Лесничество	Номер квартала	Номер лесосеки	Номер делянки	Основание к отпуску	Лесорубочный билет		Лесозаготовитель	Преобладающая порода	Порода	Способ рубки	Разрешено к отпуску по лесорубочному билету (числитель) и фактически заготовлено (знаменатель)								Таксовая стоимость, тенге	Дата акта освидетельствования	Недоруб на который предоставлена отсрочка		Остаток невывезенной древесины, кубический метр			Примечание
												площадь, гектар	масса, кубический метр
						дата	номер
													деловой	Дров технологических	Дров топливных	итого	кроме того, ликвида из кроны и хвороста	отходы	всего					деловой	дров технологических	дров топливных
																						гектар	Кубический метр
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28

Категория государственного лесного фонда

______________________________________________________________

Вид пользования

______________________________________________________________

Примечание: Книга ведется государственным лесовладельцем по лесосекам (делянкам) каждого года отдельно. Досрочная рубка, а также дополнительный отпуск древесины учитываются в счет лесосечного фонда того года, на который он выделен. Книга заполняется по категориям государственного лесного фонда, а в их пределах – по видам пользования (главное пользование, промежуточное пользование и прочие рубки). Итоги подводятся по годам.

Данные о передаче в рубку недорубов, на которые предоставлена отсрочка, заносятся в книгу расхода леса, при этом против соответствующей записи в примечании указывается дата акта освидетельствования, год недоруба и порядковый номер записи в книге. При окончании вывозки оставшейся древесины (графа 25-27) в примечании делаются соответствующие отметки.

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаш аймағын бөліп беру мен таксациялау қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің м.а. 2015 жылғы 27 ақпандағы № 18-02/161 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 10 сәуірде № 10693 тіркелді.

Қазақстан Республикасы 2003 жылғы 8 шілдедегі Орман кодексінің 13-бабы 1-тармағының 18-41) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Мемлекеттiк орман қоры учаскелерiнде кеспеағаш аймағын бөлiп беру мен таксациялау қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін мерзімді баспа басылымдарында және "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға жіберілуін;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрық оның алғаш ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Министрдің
міндетін атқарушы	С. Омаров

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің міндетін атқарушының 2015 жылғы 27 ақпандағы № 18-02/161 бұйрығымен бекітілген

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаш аймағын бөліп беру мен таксациялау қағидалары
1. Жалпы ережелер

1. Осы Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаш аймағын бөліп беру мен таксациялау қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 шілдедегі Орман кодексінің 13-бабы 1-тармағының 18-41) тармақшасына сәйкес әзірленді және мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаш аймағын бөліп беру мен таксациялау тәртібін айқындайды.

2. Осы Қағидаларда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

1) абрис – кеспеағашты бөлу және таксациялау (бағалау) барысында жасалатын кеспеағаштың далалық сызбасы;

2) ағаш материалдары – көлденең және бойлай бөлу жолымен құлаған ағаштардан, өрім талдардан және олардың бөліктерінен алынатын сүректің табиғи физикалық құрылымы мен химиялық құрамын сақтаған одан жасалған материалдар;

3) ағаш ұшы – құлаған ағаштың немесе өрім талдың кесіп тасталатын бөлігі;

4) белдеу (технологиялық дәліз) – орманға күтім жасау мақсатында ағаш кесу кезінде техникалық құралдарды орналастыруға және жылжытуға арналған соқпақ;

5) биіктіктер разряды – ағаштар диаметрлері биіктіктерінің арақатынасын сипаттайтын біліктілік көрсеткіші;

6) кәделік сүрек – қабықсыз дөңгелек ағаш материалдары. Кәделік сүрекке "Қылқан жапырақты тұқымдас дөңгелек ағаш материалдары" және "Жапырақты тұқымдылардың дөңгелек ағаш материалдары" мемлекеттік стандарттарына сай келетін ағаш діңінің қиындылары жатады;

7) кәделік сүрек ірілігінің санаты (ірі, орташа, ұсақ) – қабықсыз жоғарғы кесігіндегі ірі ағаш материалдарының диаметрі бойынша айқындалады;

8) кеспеағаш аймағы - ағаш кесудiң барлық түрлерi үшiн бөлiнген немесе ағаштары кесiлу сатысындағы орман учаскесi;

9) кеспеағаштарды таксациялау кезінде ескерілетін қалдықтар – кәделік бөліктің қабығы;

10) кеспеағаштарды бөлу – шекараны нақтылы және кеспеағаштарды мөлшерлей отырып айқындау, кесуге жатқызылған ағаштарға белгi соғу, кеспеағаш алқабында есепке алынған сүректердi заттай және ақшалай бағалау жөніндегі iс-шаралар;

11) кеспеағаш аймағының пайдалану алаңы – кесуге жататын орман көмкерген алаң;

12) кесілмеген ағаш – кесуге белгіленген, бірақ ағаш кесу билетінде көзделген мерзімде кесілмеген ағаштар немесе орман учаскелері;

13) мөлдек – бағалық белгілермен және мөлдек бағаналармен табиғи күйінде шектелген ағаш кесуді ұтымды пайдалануға арналған кеспеағаштың бір бөлігі;

14) орманды (кеспеағашты) таксациялау – орман ресурстарының, соның iшiнде кесу көзделетiн екпе ағаштардың сапалық және сандық сипаттамаларын анықтау, есепке алу, бағалау жөніндегі iс-шаралар;

15) отындық ағаш – үй жылытуға арналған қабығы алынбаған сүрек қиындылары;

16) сүректің жалпы қоры – сүрек діңдері мен бөрікбасынан дайындалатын сүрек көлемі;

17) таксациялық телім – көршілес орман қоры учаскелерінен таксациялық сипаттамасы бойынша ерекшеленетін орман қорының бастапқы есеп бірлігі. Кеспеағаш (мөлдек) бір немесе бірнеше таксациялық телімнен тұрады;

18) технологиялық ағаштар – негізінен сүрек жаңқасын алуға арналған қабығы алынбаған дің қиындылары.

3. Мемлекеттік орман қоры учаскелерін басты мақсатта пайдалану, аралық мақсатта пайдалану үшін ағаш кесу және басқа да ағаш кесулер, шайыр, ағаш сөлдерін, қосалқы ағаш ресурстарын дайындау кезінде мынадай жұмыстар жүргізіледі:

1) кеспеағаштарды бөліп беру, ол шекараны нақтылы және кеспеағаштарды мөлшерлей отырып айқындау, кесуге жатқызылған ағаштарға белгi соғу, кеспеағаштарды заттай және ақшалай бағалау жөніндегі iс-шараларды қамтиды;

2) кеспеағаштарды таксациялау, ол дайындауға арналған орман ресурстарының сапасын, мөлшерін айқындауды қамтиды.

4. Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаштарды бөліп беру мен мөлшерлеуді (таксациялауды) мемлекеттік орман иеленушілер жүзеге асырады.

5. Мемлекеттік орман қорының аумағында кеспеағаштарды бөліп беру және мөлшерлеу материалдарының дұрыстығы мен сапасы үшін мемлекеттік орман иеленушілер жауап береді.

6. Кеспеағаштарды бөліп беру мен мөлшерлеу 25 мамырдан бастап 25 қазанға дейінгі қар жоқ кезеңде жүргізіледі:

1) басты мақсатта пайдалану үшін ағаш кесу бойынша – кеспеағаш кесуге түсуден 2 жыл бұрын;

2) аралық мақсатта пайдалану үшін ағаш кесу бойынша – кесуге дейін 1 жыл бұрын;

3) өзге кесулер бойынша – нақты қажеттілігіне қарай.

7. Шайыр және ағаш сөлдерін, екiншi дәрежелi ағаш ресурстарын дайындау, сондай-ақ сүрекдіңдерден ықтимал сөл ағызу аймағы үшін кеспеағаш бөлу жүргізілмейді.

8. Жалғыз-жарым ағаштарды кесу, құрылыстар мен ғимараттарға бөлінген учаскелерде жекелеген ағаштарды кесу кезінде, сондай-ақ шекарасы осы учаскелерді бөлу кезінде айқындалған құндылығы шамалы орман екпелерін қайта жаңартуға арналған учаскелерді тазарту кезінде кеспеағаштар бөлу жүргізілмейді.

9. Кеспеағаштарды бөліп беру мен мөлшерлеудің (таксациялаудың) барлық әдістерінде 1 гектарға шаққанда құрамы, орташа биіктігі, жасы және мөлшері көрсетіліп, шаруашылық тұрғыдан бағалы тұқымдылардың өміршеңдік өсімі есепке алынады.

2. Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаштар бөлу тәртібі
1-параграф. Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаштар бөлу жөніндегі дайындық іс-шаралары

10. Кеспеағаштар бөліп беру жөніндегі жұмыстар басталмас бұрын мемлекеттік орман иеленушілер мынадай дайындық жұмыстарын жүргізеді:

1) мынадай орман орналастыру материалдарына талдау жасалады және нақтылынады:

басты мақсатта пайдалану үшін ағаш кесуге тағайындалған учаскелер ведомосы;

аралық мақсатта пайдалану үшін ағаш кесу және өзге де ағаш кесу ведомосы;

қайта жаңартуға тағайындалған учаскелер;

шырын ағызуда тұрған және шырын ағызуға жобаланатын екпелер мен мемлекеттік орман қорын есепке алу және оның сипаттамасы жөніндегі материалдар;

2) жұмыс көлемі белгіленеді және кеспеағаш қорына бірінші кезекте енгізілуге тиіс алаңдар анықталады;

3) осы Қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес нысан бойынша сүрек дайындау үшін әрбір мемлекеттік орман иеленуші, орманшылық немесе ұзақ мерзімді орман пайдалануға берілген мемлекеттік орман қоры учаскелері үшін тұқымдылардың топтары бойынша (қылқан жапырақты ағаштар, жұмсақ жапырақты ағаштар, қатты жапырақты ағаштар, сексеуілдер, бұталар), ағаш кесу түрлері: басты мақсатта пайдалану үшін ағаш кесу, аралық мақсатта пайдалану үшін ағаш кесу (түрлері бойынша), басқа да кесулер бойынша (мақсаты бойынша) кеспеағаштар бөліп беру жоспары жасалады.

Кеспеағаштар бөліп беру жоспарын орман күтуші Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 30 маусымдағы № 18-02/596 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11894 болып тіркелген) Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде ағаш кесу қағидаларына (бұдан әрі – Ағаш кесу қағидалары) сәйкес орман орналастыру материалдарының негізінде жасайды.

Ескерту. 10-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 25.12.2015 № 19-1/1124 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

11. Орман учаскелерін тұрған күйінде ағаш кесуге алдын ала іріктеуді орман күтуші жүргізеді. Бөлуге белгіленіп отырған орман учаскелерінің таксациялық сипаттама мен планшеттер деректеріне сәйкес келмеуі байқалған жағдайда олар кесуге бөлінбейді.

2-параграф. Кеспеағаштар шекарасын нақты анықтау жөніндегі іс-шаралар

12. Кеспеағаштар алаңдардың шектеу жөніндегі жұмыстар:

1) анық орамдық соқпақтармен, шекаралық сызықтармен, бағалау (таксациялау) нысаналарымен және орман өспеген жерлермен шектелген жақтарын қоспағанда, нысаналар кесуді;

2) кеспеағаштар бұрыштарына орман шаруашылығы белгілерін (бағаналарын) қоюды;

3) сызықтарды өлшеп алуды, олардың арасындағы бұрыштарды және еңіс бұрыштарын өлшеуді, сондай-ақ орамдық соқпақтармен, бағалау (таксациялау) нысаналарымен немесе басқа да тұрақты бағдарлармен геодезиялық байламды қамтиды.

13. Жазық жерлердегі ормандарда кеспеағаштар тік бұрышты пішінде бөлінеді, ал таулы ормандарда олардың шекарасы рельефтің сипатына байланысты белгіленеді. Теріс пішінді таксациялық телімдері, егер олардың көлемі Ағаш кесу қағидаларында белгіленген кеспеағаштардың шекті мөлшерінен асып кетпесе, кесуге толықтай бөлінеді. Егер жиынтық көлемі осы Қағидаларға 2-қосымшаның 1 және 2-сұлбаларында көрсетілген кеспеағаштың белгіленген мөлшерінен асып кетпесе, орамда кесуге бір мезгілде бірнеше бөлек телім бөлінеді.

14. Жаппай кеспеағаштық кесулерге бөлінетін кеспеағаштар нысаналарында барлық кіші өлшемді ағаштар (диаметрі 16 сантиметрден аз) оларды кеспеағаш жағына қарай құлатып шабады. Нысанаға іргелес ағаштарда белгі қойылады.

Біртіндеп және іріктеп кесуге, сондай-ақ орманды күтіп-баптау мақсатында ағаш кесуге бөлінетін кеспеағаштардың нысаналарында ағаштар негізінен кесілмейді, ал нысаналар бұтақтар мен шыбықтарды кесу және бұтаны жинау есебінен тазартылады.

15. Кеспеағаштардың шекарасын суретке түсіру және белгілеу буссольдің, гониметрдің немесе басқа да геодезиялық аспаптардың көмегімен, ал сызықтардың өлшемі – өлшеу жолағымен немесе ұзындығы 20 метр және одан да ұзын болат рулеткамен жүргізіледі.

Кеспеағаштар бөлу кезіндегі қателіктер:

1) сызықтарды өлшеу кезінде – 200 метрге 1 метрден;

2) бұрыштарды өлшеу кезінде – 1 градустан аспауға тиіс.

16. Мынадай жағдайларда кеспеағаштар мөлдектерге бөлінеді, бұл үшін:

1) бір кеспеағаштан сүрек босатуды әртүрлі ағаш дайындаушы жүргізуі;

2) кеспеағаштың жекелеген бөліктері еңістердің тіктігі бойынша 10 градус артық болатын таулы жағдайларда бөлінетін ең аз мөлшерлі алқап 1 гектардан кем болмауға тиіс.

Әрбір кеспеағашта телімдердің нөмірленуі бөлек жүргізіледі.

17. Мөлшерлеу (таксациялау) дәлдігін арттыру мақсатында кеспеағаштар (телімдер) бітік өскен ағаштардың біртектілігі бойынша мөлшерлеу (таксациялау) телімдеріне бөлінеді. Кеспеағаштарды (телімдерді) мөлшерлеу (таксациялау) телімдеріне бөлу:

1) егер кеспеағаштың (телімнің) әртүрлі бөліктерінде құрамның кемінде екі өлшемі бар бір немесе бірнеше тұқым биіктіктерінің разрядтары бір немесе одан да көп разрядқа ерекшеленген;

2) кеспеағаштың (телімнің) жекелеген бөліктерінің мөлшерлеу (таксациялау) сипаттамасында: қор бойынша 15% астам, құрамы бойынша – 2 өлшемнен астам айырмашылық болған кезде жүргізіледі.

Мөлшерлеу (таксациялау) телімінің ең аз алабы кеспеағаш (телім) алабы 10 гектарға дейін болған жағдайда 0,5 гектар және кеспеағаш (телім) алабы 10 гектар және одан да көп болған жағдайда – 2,0 гектар болып белгіленеді.

Кеспеағаш (телім) шегіндегі мөлшерлеу (таксациялау) телімдері абристе нөмірленеді, олардың қаз-қалпындағы шекарасы нысаналармен шектелмейді, олар тек ағаш шабумен ғана белгіленеді.

18. Кеспеағаштардың (телімдердің) бұрыштарында диаметрі 12-16 сантиметр бағаналар қойылады. Бағаналар 0,7 метр тереңдікте жерге көміледі. Бағананың жер бетіндегі биіктігі 1,3 метр болуға тиіс. Жол бойына жақын маңда бағаналар айқыш-ұйқыш табан ағашпен бекітіледі.

Кеспеағаш (телім) жоғарғы жақтары екі орам етіп таралады. Таралымның астынан тиісті жазуы бар "терезе" - жұмсақ ойық салынады. Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес, кесілген жылына қарамастан екі немесе бірнеше аралас кеспеағаш (телім) бұрыштардың бір нүктесінде үйлескен кезде жазбалар үшін тиісті мөлшердегі "терезелері" бар бір телімдік бағана қойылады.

19. Бағаналарда кеспеағаштың (мөлдектің) пайдалану алаңы ғана көрсетіледі. Жаппай кеспеағаштардың пайдалану алаңына:

1) көлеміне қарамастан орман өспеген учаскелер (батпақты жерлер, ағаш кесілген жерлер, алаңқайлар, шабындықтар және тағы басқалар);

2) Ағаш кесу қағидаларына сәйкес бөлінетін тұқымдық алаңдар;

3) пісіп-жетілген бітік ағаштар арасында орналасқан қылқан және қатты жапырақты ағаш тұқымдыларының орта жастағы және пісіп-жетіліп қалған орманының жас талдар учаскелері енгізілмейді. Пайдаланылмайтын учаскелер шекаралық ағаштардың сыртқы жағынан жеңіл белгі қойылып нысаналармен қал-қалпында шектеледі.

Пайдаланылмайтын учаскенің алаңы учаскенің шекаралық сызықтарының өлшемдері негізінде айқындалады. Қажет болған жағдайда геодезиялық түсірілім жүргізіледі.

20. Кеспеағаштарды біртіндеп және іріктеп кесуге, сондай-ақ күтіп-баптау мақсатында кесуге іріктеу кезінде орман өспеген учаскелер кеспеағаш алаңына енгізілмейді.

21. Жаппай кеспеағаш кесу үшін кеспеағаштар іріктеумен бір мезгілде Ағаш кесу қағидаларына сәйкес тұқымдықтарды іріктеу және қайта есептеу, тұқымдық топтар мен алаңқайларды қоршау жүргізіледі.

Топтық және жеке дара тұқымдықтар түріндегі тұқым шашқыштар діңіндегі қабыққа ептеп қана қызыл бояу жағылып, бояумен нөмірленеді. Тұқымдық алаңқайларды шектеу шекаралық ағаштардың сыртқы жағынан қабығына жеңіл белгі қою арқылы жүргізіледі.

22. Кеспеағаштар іріктеу кезінде далалық абрис (кескін) жасалып, онда:

1) ішкі нысаналардың орналасуы және олардың арасындағы қашықтық;

2) кеспеағаштың ораммен және нысана желісімен байланымы, шекаралық және ішкі нысаналардың өлшемдері;

3) сызықтар румбалары;

4) сызықтардың өлшемдері, сондай-ақ геодезиялық түсірім кезінде сызықтардың румбалары көрсетіліп, кеспеағаш ішінде бөлінген пайдаланылмайтын алаңдар;

5) таксациялық телімдерінің шекарасы;

6) мөлдектердің, таксациялық телімдерінің нөмірлері;

7) қайта есептеу жолақтарының орналасуы;

8) әрбір мөлдек шегінде әрбір таксациялық телімнің алаңы;

9) тұқымдық топтардың, алаңқайлардың, шыбығы, жас талы бар учаскелердің орналасуы және олардың алаңы көрсетіледі.

Далалық абристің (кескіннің) негізінде осы Қағидаларға 2-қосымшадағы 1 және 2-сұлбалар бойынша кеспеағаштың сызбасы жасалады. Кеспеағаштар (мөлдектер) алаңдарын есептеу кезінде осы Қағидаларға 4-қосымшаға сәйкес кеспеағаштар (мөлдектер) алаңдарын есептеу техникасы, ал таулы жағдайлар үшін - осы Қағидаларға 5-қосымшаға сәйкес сызықтар көлбеулігіне жасалатын түзетулер кестесі басшылыққа алынады.

23. Кесуге тағайындалған учаскелерді оқшаулап алғаннан кейін кесуге жататын ағаштарға белгі қойылады.

3-параграф. Кесуге жататын ағаштарға белгі қою жөніндегі іс-шаралар

24. Ағаштарды кесуге алдын ала іріктеу барлық біртіндеп және іріктеп кесулер үшін, сондай-ақ орманды күтіп-баптау мақсатында кесу үшін (сүрекдіңдердің орташа диаметрі 8 сантиметрден аз болған жағдайда жарықтандыруды, сирету мен өтпелі кесуді және іріктеп санитариялық мақсатта ағаш кесу қоспағанда (кеуіп қалған жас ағаштарды кесуден, желопырықты, жел сұлатпасын жоюдан, құлаған ағаштарды жинаудан, аумағы 100 гектардан асатын ірі орман өрттерінің (жоғарғы) зардаптарын жою кезінен басқа) жүргізіледі. Кесуге іріктеп алынған ағаштарға 1,3 метр биіктікте терең белгі салынады, ал диаметрі 8 сантиметр және одан да жуан ағаштарда сонымен бірге тамыр мойны таңбаланады.

Ескерту. 24-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Экология және табиғи ресурстар министрінің 06.03.2024 № 59 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

25. Ағаштарды қайта есептеу тұқымдылары, техникалық жарамдылық санаттары (сапасы) және табанының қалыңдағы: ағаштың орташа диаметрі сантиметрден жуан болғанда – 4 сантиметр және бітік өскен ағаштың орташа диаметрі 16 сантиметрге дейін болғанда – 2 сантиметр болатын жағдайларда жүргізіледі.

Диаметр 1,3 метр биіктікте өлшенеді. Тау жағдайында (еңістерде) 1,3 метр биіктік ағашқа бүйір жағынан (еңістің көлбеуі бойынша) келген кезде жер бетінен белгіленеді. Диаметрлерді өлшеу бағыты күн көзіне және еңістің бағытына қатысты кездейсоқ болуға тиіс.

Қайта есептеуге табанының қалыңдығы 8 сантиметр ағаштар жатады.

26. Сапалық бағалануы бойынша ағаштар үш санатқа бөлінеді:

1) кәделік ағаштар – діңнің тамырға тақау бөлігінен алғанда кәделік сортименттердің жалпы ұзындығы 6,5 метр және одан да ұзын ағаштар, ал биіктігі 20 метрден асатын ағаштарда – олардың биіктігінің кемінде үштен бірін құрайтын ағаштар;

2) жартылай кәделік ағаштар – діңнің тамырға тақау бөлігінен алғанда кәделік сортименттердің ұзындығы 2 метрден 6,5 метрге дейінгі және ағаштар, ал биіктігі 20 метрден асатын ағаштарда - 2 метрден олардың биіктігінің үштен біріне дейінгі ағаштар. Тамырын ашу қажет болған жағдайда кәделік сортименттердің ең қысқа ұзындығы кемінде 3 метр болуға тиіс;

3) отындық ағаштар – діңнің тамырға тақау бөлігінен алғанда кәделік сортименттердің ұзындығы кемінде 2 метр немесе діңнің төменгі жартысында кемінде 3 метр (тамырын ашу қажеттігін ескергенде) болатын ағаштар.

4-параграф. Кеспеағаштарды материалдық және ақшалай бағалау

27. Кеспеағаштарды (мөлдектерді) бағалау бойынша жалпы нұсқаулар:

1) кеспеағаштарды (мөлдектерді) материалдық бағалау кезінде сүректің жалпы қоры анықталып, ол кәделік және отындық бөліктерге, ал қажет болған жағдайларда ұшарбасының жарамды бөлігіне бөлінеді. Кәделік сүрек ірілік (ірі, орташа, ұсақ) санаттары бойынша бөлінеді. Өрімталдардың орташа көлемі есептеп шығарылады;

2) түбірімен босатылатын сүректі, сондай-ақ екінші дәрежелі сүрек ресурстарын ақшалай бағалау түбірімен босатылатын сүрек үшін "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" Қазақстан Республикасының 2017 жылғы 25 желтоқсандағы Кодексінің (Салық кодексі) 587-бабының 2-тармағында белгіленген төлемақы ставкалары негізінде әрбір кеспеағаш (мөлдек) бойынша жүргізіледі;

3) материалдық және ақшалай бағалау ведомосында қалыңдық сатылары бойынша көлемдер 0,01 текше метрге дейін дөңгелектеп есептеледі, ал мөлдек бойына жалпы қорытындылар 1 текше метрге дейін дөңгелектенеді, сүректі ақшалай бағалау 1теңгеге дейін дәлдікпен жүргізіледі;

4) кеспеағаштарды материалдық бағалау кезінде "Қазақстан ормандарын мөлшерлеуге (таксациялауға) арналған нормативтер", 2-бөлім: "Қазақстан ормандарына арналған сортименттік және тауарлық кестелер" анықтамалығында (Қайнар, 1987) жарияланған сортименттік және тауарлық кестелер пайдаланылады.

Ескерту. 27-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Экология және табиғи ресурстар министрінің 06.03.2024 № 59 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

28. Жаппай және суыртпақтап қайта есептеу материалдарын өңдеудің ерекшеліктері:

1) кесуге тағайындалған ағаштарды қайта есептеу ведомосынан тұқымдылары, қалыңдық сатылары және техникалық жарамдылық санаттары бойынша кеспеағаштағы (мөлдектегі) ағаштар саны осы Қағидаларға 9-қосымшаға сәйкес нысан бойынша жаппай, суыртпақтап қайта есептеу кезінде материалдық-ақшалай бағалау ведомосына көшіріп жазылады. Бұл ретте жартылай кәделік ағаштар саны кәделік және отындық болып тепе-тең бөлінеді;

2) қайта есептеу ведомосында келтірілген ағаштар биіктігін өлшеу негізінде басым тұқымды үшін өлшем жасалған қалыңдықтың әрбір сатысы бойынша, ал қалған құраушы тұқымдар үшін – қалыңдықтың орташа сатысы бойынша орташа арифметикалық биіктіктер есептеп шығарылады.

Биіктіктер мен диаметрлердің ара-қатынасы бойынша биіктіктер разрядтары кестелерінің көмегімен өлшенген қалыңдық сатыларының әрқайсысының биіктік разряды айқындалады. Тұқымды бойынша орташа разряд қалыңдық сатылары бойынша разрядтардың орташа арифметикалық разряды ретінде белгіленеді.

Ағаштарды қайта есептеу қабаттар бойынша жүргізілетін күрделі ағаш шоғырларында биіктік разрядтары да қабаттар бойынша, ал қажет болған жағдайларда – жасаралық буындары бойынша айқындалады;

3) сорттар мен сортименттер бойынша ірілік санаты шегінде кәделік сүректің, технологиялық отындық ағаштың, отындық ағаштардың, ағаштың ұшарбасы қалдықтарының, өтімді бөліктерінің жалпы қоры, шығымы биіктіктердің тиісті разрядының сортименттік кестелерінің деректерін ағаштар санына көбейту арқылы әрбір мөлдек пен тұқымды бойынша айқындалады;

4) жалдарды қайта есептеу материалдарын өңдеу кезінде сүректі материалдық мөлшерлеу (таксациялау) жаппай қайта есептеу кезіндегі сияқты жүргізіледі. Қайта есептеу алаңынан кеспеағаш (мөлдек) алаңына көшу үшін ауыстыру коэффициенті (0,01-ге дейін дөңгелектеп) есептеледі, ол кеспеағаштың (мөлдектің) пайдалану алаңын (тұқымдық шоқ ағаштар мен белдеулер алаңынсыз) қайта есептеу алаңына бөлу жолымен айқындалады. Әрбір тұқым бойынша қорытындылар аудару коэффициентіне көбейтіледі және осылайша тұтастай алғанда кеспеағаш (мөлдек) үшін барлық көрсеткіштер бойынша көлемдер есептеп шығарылады. Ақшалай бағалау жүргізілгенге дейін мөлдек бойынша көлемдерден қалдырылатын тұқымдықтар және тұқымдық топтардағы ағаштар қоры алып тасталады;

5) мөлдектегі өрімталдың орташа мөлшері дің сүрегінің өнімді қорын қайта есептеу діңдерінің санына бөлуден жеке қаралатын мөлшер ретінде есептеледі;

6) жаппай емес басты мақсатта пайдалану үшін ағаш кесуге, орманды күтіп-баптау мақсатында кесуге және іріктеп санитарлық мақсатта ағаш кесуге бөлінген кеспеағаштарда (мөлдектерде) мөлдектегі (телімдегі) іріктеп алынатын сүректің қоры осы Қағидалардың 6-тарауына сәйкес кесуге тағайындалған ағаштарды қайта есептеу деректері бойынша айқындалады. Материалдарды одан әрі өңдеу жаппай және суыртпақтап қайта есептеу сияқты тәртіппен жүргізіледі;

7) біртіндеп ұзақ мерзімді кесу кеспеағаштарында алдымен жаппай кесу үшін жалдарды қайта есептеу кезіндегі сияқты қалыңдық сатылары бойынша жалпы қоры мен оның сортименттік құрылымы айқындалады. Жалпы қоры мен қабылданған кесу жиілігі бойынша кесуге жататын сүрек көлемі есептеп шығарылады, оған қалыңдығы жоғары сатылардағы ағаштар енгізіледі. Сүрекдіңнің қалған бөлігі (неғұрлым төмен сатылары) кесуге жатпайды.

3. Кеспеағаштарды таксациялау тәртібі
1-параграф. Сүректі есепке алу жөніндегі іс-шаралар

29. Таксациялау әдісі кеспеағашты есепке алу түріне және алаңына байланысты.

30. Түбірімен босатылатын сүректі есепке алу кесу тәсілдеріне байланысты:

1) алаңы бойынша (аумағы 100 гектардан асатын ірі орман өрттерінің (жоғарғы) зардаптарын жою кезінен басқа жаппай ағаш кесудің барлық түрлері кезінде қолданылады);

2) кесуге тағайындалатын ағаштар саны бойынша жүргізіледі.

Кесуге тағайындалатын ағаштар саны бойынша есепке алу:

іріктеп ерікті (бұдан әрі – іріктеп кесу), біртіндеп және ұзақ-біртіндеп (бұдан әрі – біртіндеп кесу) ағаш кесу;

сүректің орташа диаметрі 8 сантиметр және одан да жуан болған кезде сирету, жол

аршу үшін ағаш кесу;

іріктетіп санитариялық мақсатта ағаш кесу (жас талдардың кеуіп қалғандарын кесуден басқа);

жалғыз-жарым ағаштарды кесу кезінде қолданылады.

Ағаштар саны бойынша босатылатын сүректі есепке алу кезінде кесуге тағайындалатын ағаштар алдын-ала:

3) дайындалған ағаш материалдарының саны бойынша таңбаланады.

Дайындалған ағаш материалдарының саны бойынша есепке алу, егер кесілуге тиіс сүрек қорын алдын-ала айқындау мүмкін болмаса:

жарықтандыру мен тазарту кезінде;

егер кесуге тағайындалатын сүректің орташа диаметрі 8 сантиметрден төмен болса, сирету және жол аршу үшін кесу кезінде;

жас талдарда, жел опырған, құйын соққан жерлерде, құлап қалған ағаштарды жинағанда кеуіп қалғандарын кесу кезінде;

аумағы 100 гектардан асатын ірі орман өрттерінің (жоғарғы) зардаптарын жою кезінде жүргізіледі.

Жергілікті халықты сүрек отынымен тегін қамтамасыз ету үшін мемлекеттік орман иеленуші айқындайтын орындарда кеспеағаштардан тыс жерлердегі қоқысты (кеспеағаштардан тыс жерде табиғи жолмен құлап жатқан және өнеркәсіптік мақсатта дайындалмайтын сүректің қалдығы (діңдері мен бұталары) тазалау кезінде, оны босату ағаш кесу билеттерінде дайындауға жататын сүрек мөлшері көрсетіліп жүргізіледі. Бұл жағдайда орман иеленуші ағаш кесу билетінде көрсетілген сүрек мөлшерін дайындайды.

Ескерту. 30-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Экология және табиғи ресурстар министрінің 06.03.2024 № 59 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2-параграф. Сүрек босату үшін кеспеағашты алаңын есепке ала отырып мөлшерлеу (таксациялау) жөніндегі іс-шаралар

31. Кесудің жаппай кеспеағаштық тәсілі үшін кеспеағашты мөлшерлеу (таксациялау) тәсілін таңдау кеспеағаштың (мөлдектің) алаңына, рельефке байланысты және осы Қағидаларға 6-қосымшада көрсетілген кеспеағашты мөлшерлеу (таксациялау) тәсілін таңдау шарттарымен жүргізіледі.

Сексеуіл кеспеағаштарын мөлшерлеу (таксациялау) осы Қағидалардың 36-тармағына сәйкес жүргізіледі.

32. Жаппай қайта есептеу кеспеағашта жүргізіледі, ал онда екі және одан да көп мөлдек болған жағдайда – осы Қағидалардың 28-тармағына сәйкес (осы Қағидаларға 2-қосымшадағы 1-сұлба) әрбір мөлшерлеу (таксациялау) телімі бойынша әрбір мөлдекте жеке жүргізіледі.

Жаппай қайта есептеуді жүргізудің ерекшеліктері мынадай:

1) жаппай қайта есептеу 1,3 метр биіктікте ағаштарға тиісті белгі салып, өлшегіш айырмен диаметрлерін өлшеу арқылы жүргізіледі, бұл жағдайда ағаштарға таңба соғылмайды;

2) телім, мөлдек немесе тұтастай алғанда кеспеағаш шегінде әрбір құраушы тұқым үшін өсіп тұрған ағаштардың – табанының қалыңдығы орташа үш мөлшерде болатын үш ағаштың биіктігі өлшенеді. Егер тұқымдының қатысуы құрамда үш өлшемнен аспаса, табанының қалыңдығы орташа бір мөлшерде болатын осы тұқымдының бес ағашы өлшенеді;

3) биіктікті өлшеу үшін ағаштар телім (кеспеағаш) алаңы бойынша біркелкі іріктеп алынады. Әрбір іріктеп алынған ағаштың диаметрі 1 сантиметрге және биіктігі 0,5 метрге дейін дөңгелектеніп, 1,3 метр биіктікте өлшенеді. Егер нысаналарда кесіп алынған ағаштар диаметрі мен биіктігі бойынша орта есеппен алғанда жақын болса, өлшеу үшін осы ағаштар пайдаланылуы мүмкін;

4) қайта есептеудің, ағаштардың, іріктеп алынған тұқымдықтардың биіктігін өлшеудің, өскін мен жас талдарды есепке алудың нәтижелері кесуге тағайындалған ағаштарды қайта есептеу ведомосына осы Қағидаларға 7-қосымшаға сәйкес нысан бойынша жазылады.

33. Суыртпақтап қайта есептеу шекаралық сызықтарды және кеспеағаштың ұзын жағына қатар тартылған, ал онда екі және одан да көп мөлдек болған жағдайда - әрбір мөлдектің ұзын жағына қатар тартылған ішкі нысаналар бойымен осы Қағидаларға 2-қосымшадағы 2-сұлбаның мысалында отырғызылған ағаш жалдарында жүргізіледі. Кеспеағаштың пішініне, жергілікті жердің рельефіне және өсіп тұрған ағаштардың ерекшеліктеріне байланысты жолақтар бүкіл кеспеағашты (мөлдекті) қамтитын және сипаттайтын жағдайда оларды басқаша орналастыруға да жол беріледі.

Суыртпақтап қайта есептеу ерекшеліктері мынадай:

1) қайта есептелетін жалдардың саны және жалдардың ені тұтастай алғанда кеспеағаш (мөлдек) үшін оның еніне байланысты осы Қағидаларға 8-қосымшада көрсетілген шарттарға сәйкес белгіленеді;

2) суыртпақтап қайта есептеудің жиынтық алаңы кеспеағаштың (мөлдектің) жалпы алаңының кемінде 10 % құрауға тиіс;

3) егер шекаралық сызықтар орман пұшпағының, ағаш кесілген ескі жерлердің, кең соқпақтардың бойымен өтсе немесе бағалау (таксациялау) сипаттамасы мөлдектегі (телімдегі) осындай сипаттамадан өзгеше болатын бүлінген ағаштарға жанасса, онда олар қайта есептеу жалдарын салу үшін пайдаланылмайды және бұл ретте тиісінше ішкі нысаналарда жалдардың саны немесе ені көбейеді;

4) ішкі нысаналар шекаралық сызықтардан тең қашықтықта орналасуға тиіс. Нысаналар арасындағы қашықтықтарда олардың арасындағы орташа қашықтықтың 20 % аспайтын мөлшерде айырмаға жол берілмейді. Ішкі нысаналар ілу, ағаштарға белгі салу арқылы және өлшегішпен нақты тартылады;

5) суыртпақтап қайта есептеу алаңдарын дұрыс белгілеу кеспеағашты осы әдіспен бағалаудың (таксациялау) дәлме-дәлдігін арттырудың негізгі шарттарының бірі. Жалдардың енін қайта есептеуді көзбен мөлшерлеп анықтауға жол берілмейді;

6) қайта есептелетін жалдың енін бақылап өлшеу өсіп тұрған ағаштардың көрінуіне қарай әрбір 20-40 метр сайын жүргізіледі. Жалдардың шекарасы ағаштарға салынатын таңбалармен немесе жалдың бүкіл ұзындығы бойына белгілермен белгіленеді. Жалдың ені ұзындығы 2,5 метр сырықпен өлшенеді;

7) қайта есептеу жалының бұрыштарына таксациялық телімнің нөмірі және қайта есептеу жалының ұзындығы көрсетілген қазықтар қағылады;

8) жалдардағы ағаштардың диаметрлері мен биіктіктерін өлшеу және өсу сипаттамасын анықтау жаппай қайта есептеудегі сияқты жүргізіледі. Қайта есептеу ведомосы әрбір мөлдекке жасалады, ал егер ол таксациялық телімдерге бөлінген болса, онда осы Қағидаларға 7-қосымшаға сәйкес нысан бойынша әрбір таксациялық телімге жасалады.

3-параграф. Ағаштар саны мен дайындалған ағаш материалдарының мөлшерін ескере отырып сүрек босату үшін кеспеағаштарды мөлшерлеу (таксациялау)

34. Басты мақсатта пайдалану үшін біртіндеп және іріктеп кесуге бөлінген кеспеағаштарда кесуге тағайындалған ағаштар санын ескере отырып сүрек босату үшін, сондай-ақ орманды күтіп-баптау мақсатында ағаш кесуді және іріктеп санитариялық мақсатта ағаш кесуді жүргізу үшін шекаралары кесілуге жататын ағаштардағы таңбалармен белгіленетін жолдарға (технологиялық дәліздерге) алдын ала өлшем жасалады.

35. Ені белгіленген жолдарда (технологиялық дәліздерде) ағаштарды тұқымдылары және техникалық жарамдылық санаттары бойынша бөліп, оларға жаппай қайта есептеу жүргізіледі. Содан соң соқпақтарда кесуге ағаштар бөліп алынып, олар тамыр мойнында таңбаланады және 1,3 метр биіктікте терең белгі салынып, қайта есептеу дәл осындай тәртіппен жүргізіледі. Кесуге белгіленген барлық ағаштарды қайта есептеудің және модельді ағаштардың биіктігін өлшеудің деректері осы Қағидаларға 7-қосымшаға сәйкес нысан бойынша кесуге тағайындалған ағаштарды қайта есептеу ведомосына енгізіледі.

36. Кесудің жиілігі Ағаш кесу қағидаларына сәйкес белгіленеді және осы орман орналастыру бойынша ағаш кесуге дейінгі екпелердің жалпы қорына кесуге тағайындалған ағаштардың (жолдарда (технологиялық дәліздерде) және омарталарда) санына ара-қатынасымен айқындалады.

37. Жарықтандыруды, тазалауды, сиретуді және өтпелі кесуді жүргізу кезінде, сондай-ақ сексеуіл екпелерінде басты мақсатта пайдалану үшін ағаш кесу кезінде кесілуге тиіс ағаштар мөлшерін алдын ала анықтап алу үшін көлемі екпелердің біртектілік дәрежесіне байланысты кеспеағаш алаңының 1%-нан 3 %-на дейін болуы мүмкін (екпелер неғұрылым біртекті болса, іріктеу пайызы солғұрлым аз болады) сынақ алаңдары алынады. Екпеағаш (мөлдек) көлемі 5 гектарға дейін болған жағдайда кемінде екі сынақ алаңы, кеспеағаш (мөлдек) көлемі 6-10 гектар болғанда - кемінде үш сынақ алаңы және 10 гектардан астам болған жағдайда - оларды кеспеағаш (мөлдек) бойынша біркелкі орналастырып әрбір 10 гектарға бір сынақ алаңы алынады. Қаз-қалпындағы сынақ алаңдары сынақ алаңының бұрыштарына орнатылатын биіктігі 0,5 метр қазықтармен белгіленеді. Қазықтарға "СА" (сынақ алаңы) деген жазба жасалады.

Сынақ алаңында ағаштарды іріктеу, кесу және дайындалған сүректі сортименттерге бөлу жүргізіледі. Сынақ алаңын пысықтау деректері кеспеағаштың (мөлдектің) бүкіл алаңына көшіріледі.

38. Кесудің басқа тәсілдерінде де, сондай-ақ кесуге диаметрі 8 сантиметрден кем ағаштар тағайындалатын кеспеағаштарды біртіндеп, іріктеп ағаш кесуге және орманды күтіп-баптау мақсатында ағаш кесуге іріктеу кезінде кесілуге тиіс жіңішке ағаштар қоры дәл осылай айқындалады.

39. Босатылатын сүректі дайындалған ағаш материалдарының мөлшері бойынша есепке алу кезінде дайындалуға тиіс сүректің қоры алдын ала көз мөлшерімен айқындалады. Дайындалған ағаш материалдарының мөлшері бойынша босатылатын сүректі анықтау мүмкін болмаған кезде кеспеағаш (мөлдек) алаңының 3-5 % қамтитын сынақ алаңдары алынады. Сынақ алаңдарының деректері кейіннен кеспеағаштың (мөлдектің) бүкіл алаңына көшіріледі.

Дайындалған ағаш материалдарының түпкілікті есебі нақты дайындау деректері бойынша (кеспеағаштарда немесе төменгі қоймаларда) жүргізіледі.

4. Қорытынды ережелер

40. Кеспеағаштарды бөліп беру және мөлшерлеу (таксациялау) жөніндегі жұмыстардың сапасын тексеру оларды орындау барысында да, олар аяқталғаннан кейін де жүргізіледі. Тексеру нәтижесінде:

1) іріктелген кеспеағаш қорының есепті кеспеағашқа және тұқымдылар топтары, пайдалану түрлері және мемлекеттік орман қорының санаттары бойынша сүрек босатудың белгіленген көлемдеріне сәйкестігі;

2) Ағаш кесу қағидалары талаптарының сақталуы;

3) кеспеағашты (мөлдекті) мөлшерлеу (таксациялау) әдісін таңдаудың дұрыстығы;

4) кеспеағаштарды тұрған күйінде іріктеу мен мөлшерлеуді (таксациялауды) жүргізу және іріктеу материалдарын техникалық ресімдеу сапасы;

5) анықтамалық-нормативтік материалдарды (биіктік разрядтарының көмекші кестелерін, сортименттік және тауарлық кестелерді) таңдау мен қолданудың дұрыстығы анықталады.

41. Кеспеағаштарды бөліп беру мен мөлшерлеу (таксациялау) жөніндегі жұмыстарды тексеруді орманшылық өкілінің қатысуымен мемлекеттік орман иеленуші саны бойынша кеспеағаштардың кемінде 5 % және әрбір орманшылық бойынша алқаптың 3 %, бірақ кемінде екі кеспеағашта жүргізеді.

25 мамырдан 25 қазанға дейінгі кезенде тексеру нәтижелері бойынша осы Қағидаларға 10-қосымшаға сәйкес нысан бойынша кеспеағаштарды бөліп беру мен мөлшерлеуді (таксациялауды) тексеру актісі жасалады.

Жұмыс мынадай жағдайларда:

1) кеспеағашты бөліп беру Ағаш кесу қағидаларын бұза отырып жүргізілген;

2) жаппай немесе жалдарды қайта есептеу деректері кеспеағаштағы кәделік сүректің жалпы қоры және қоры бойынша тексеру деректерімен алшақтығы 10 % асып кеткен;

3) нысана саны осы Қағидаларда көзделген мөлшерден аз болған;

4) орташа биіктіктер мен диаметрлердің дұрыс айқындалмауына (7 % және одан көп қателікпен), ағаштардың техникалық жарамдылық санатына қате бөлінуіне (олардың санында 12 % және одан да көп қателікпен) жол берілген;

5) іріктелген кеспеағаштарды тұрған күйінде ресімдеу қанағаттанарлықсыз болған (шекаралары түсініксіз, бағандардың немесе оларда жазулардың болмауы);

6) кеспеағаштарды жаппай кеспеуге және орманды күтіп-баптау мақсатында кесуге іріктеу кезінде:

іріктелетін сүректің қоры 10 %-дан астам алшақтықта болған;

ағаштарды кесуге (қате тағайындалған және қате қалдырылған) кесуге жататын ағаштардың жалпы санына 10 % астам жағдайда дұрыс іріктеп алынбаған кезде қанағаттанарлықсыз деп танылады.

42. Тексеру нәтижелеріне байланысты мемлекеттік орман иеленуші кеспеағаштарды бөліп беру мен мөлшерлеу (таксациялау) бойынша материалдарға түзетулер енгізеді немесе жұмыс жаңадан орындалады.

43. Осы Қағидаларға сәйкес жасалған кеспеағаштардың далалық абристері, ағаштарды қайта есептеу, биіктіктерді өлшеу, өскіндерді есепке алу және басқа да ведомостар, материалдық-техникалық мөлшерлеу (таксациялау) ведомостары мемлекеттік орман иеленушіде сақталады.

Көрсетілген құжаттардан басқа мыналар екі данада жасалады:

1) пайдалану түрлері бойынша жылдық бөліп беру альбомдарына кітапша етіп тігілетін кеспеағаштар сызбалары, олардың бір данасы орманшылықта, екіншісі - мемлекеттік орман иеленушіде сақталады;

2) осы Қағидаларға 11-қосымшаға сәйкес нысан бойынша кезекті жылдық кеспеағаштың ведомосы, оның бір данасы орманшылықта, екіншісі - мемлекеттік орман иеленушіде сақталады.

44. Мемлекеттік орман иеленуші осы Қағидаларға 12-қосымшаға сәйкес нысан бойынша бөлінген кеспеағаштардың жиынтық ведомосын жасайды.

45. Планшеттер мен мөлшерлеу (таксациялау) сипаттамаларына қажетті өзгерістер мен жазбалар енгізіледі.

46. Осы Қағидаларға 13-қосымшасына сәйкес нысан бойынша Орман шығысының кітабын мемлекеттік орман иеленуші жүргізеді, сондай-ақ ол орманшылықтарда жүргізіледі.

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаш аймағын бөліп беру мен таксациялау қағидаларына 1-қосымша

Нысан

________________ орманшылығы бойынша 20___жылға арналған
тұқымдарының топтары бойынша кеспеағаштарды бөліп беру жоспары

Орам нөмірі	Таксациялық телім нөмірі	Тұқым топтары бойынша	Кесу тәсілі	Бөлінуге жатады			Кеспеағаш бөлініп отырған ағаш дайындаушының атауы
				алаңы, гектар	қор
					жалпы	соның ішінде өтімді
1	2	3	4	5	6	7	8

Мемлекеттік орман қорының санаты ___________________________

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаш аймағын бөліп беру мен таксациялау қағидаларына 2-қосымша

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаш аймағын бөліп беру мен таксациялау қағидаларына 3-қосымша

Мемлекеттік орман қорында мөлдек
бағандарына жазба салу бойынша талаптары

Жазба үлгілері:

кеспеағаштар үшін мөлдектер үшін

25-3 25-8

ЖК-2004 ЖК-2004

2-6,3 1(3)-1,7

1-ші жол - айналым мен таксациялық телім нөмірі;

2-ші жол - шара түрі (жаппай кесу) және кесу жылы;

3-ші жол - кеспеағаш нөмірі және алаңы, гектар (жақшада - мөлдек нөмірі).

Шаралар атауларында мынадай негізгі қысқартулар қабылданды:

Жаппай кесулер - ЖК

Біртіндеп кесу - БК

Біртіндеп екі мәрте кесу - БЕК

Іріктеп ерікті кесу - ІЕК

Жаппай санитарлық мақсатта ағаш кесу - ЖСК

Іріктеп санитарлық мақсатта кесу - ІСК

Қайта жаңартып кесу - ҚЖК

Жарықтандыру - Жт

Тазарту - Тз

Сирету - Ср

Өтпелі кесу - Өтк

Басқа мақсаттарда пайдалану үшін ағаш кесу - БмК

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаш аймағын бөліп беру мен таксациялау қағидаларына 4-қосымша

Телімдер мен мөлдектер алқаптарын есептеу техникасы

Дұрыс пішінді (тік үшбұрыш, трапеция және басқалар түрінде) кеспеағаштар (мөлдектер) алқаптарын есептеу жалпы қабылданған тәсілмен жүзеге асырылады (1-сурет).

Дұрыс емес пішінді кеспеағаштар (мөлдектер) мен таксациялық телімдердің алқабы екі түрлі тәсілмен: шаршы торлар түріндегі палеткамен немесе параллель сызықтары бар палеткамен есептеледі.

Шаршы торлар түріндегі палетканы пайдаланғанда өлшеніп отырған учаскенің шекарасына енетін мөлшері 1 шаршы сантиметр және 1 шаршы милиметр квадраттар саны есептеледі. Бұл сан 1 шаршы сантиметр және 1 шаршы милиметр гектарлар санына көбейтіледі. Алқап гектармен осылай анықталады.

Параллель сызықтар түріндегі палетканы пайдалану неғұрлым тиімді. Ол калькада немесе айтарлықтай тұнық қағазда сызылады. Палетка сызықтары арасындағы қашықтық 8 милиметр (2-сурет).

Палетка таксациялық телім сызбасына сызықтар учаскенің ұзын білігіне шамамен қатар өтетіндей етіп қойылады. Өлшеуін-циркульдің немесе сызғыштың көмегімен палетканың учаске шегіндегі әрбір сызығы қиындысының ұзындығы анықталады (учаске шегіндегі сызықтардың саны 5-тен кем болмауға тиіс. Қиындылардың осы ұзындықтарының сомасы 0,1-ге дейін дөңгелектеніп, 0,8 ге және гектарлар 1 шаршы сантиметр санына көбейтіледі. Сөйтіп, алқаптың гектары алынады.

Гектар 1 шаршы сантиметр саны абрис масштабына байланысты:

1) масштаб 1:10 000 - 1 шаршы сантиметр - 1гектар,

2) масштаб 1:20 000 - 1 шаршы сантиметр - 4 гектар,

3) масштаб 1:25 000 - 1 шаршы сантиметр - 6,25 гектар.

Содан соң кеспеағаштағы (мөлдектегі) барлық учаскелер бойынша есептелген алқаптардың сомасы анықталады. Ол кеспеағаштың (мөлдектің) алқабымен салыстырылады. Жол беруге болмайтын 2%-дан астам қиғаштық орын алса, қателік іздестіріледі. Жол берілетін 2%-ға дейін мөлшердегі қиғаштық кеспеағаштың (мөлдектің, телімнің) әрбір жеке учаскесінің алқабына теп-тең қосылады.

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаш аймағын бөліп беру мен таксациялау қағидаларына 5-қосымша

Таблица поправок на наклон линии, метров

Углы наклона, градусы	Расстояние
	10	20	30	40	50	60	70	80	90	100
4	0,0	0,0	0,1	0,1	0,1	0,1	0,2	0,2	0,2	0,2
5	0,0	0,0	0,1	0,2	0,2	0,2	0,3	0,3	0,3	0,4
6	0,1	0,1	0,2	0,2	0,3	0,3	0,4	0,4	0,5	0,5
7	0,1	0,1	0,2	0,3	0,4	0,4	0,5	0,6	0,7	0,7
8	0,1	0,2	0,3	0,4	0,5	0,6	0,7	0,8	0,9	1,0
9	0,1	0,2	0,4	0,5	0,6	0,7	0,9	1,0	1,1	1,2
10	0,2	0,3	0,5	0,6	0,8	0,9	1,1	1,2	1,4	1,5
11	0,2	0,4	0,6	0,7	0,9	1,1	1,3	1,5	1,7	1,8
12	0,2	0,4	0,7	0,9	1,1	1,3	1,5	1,7	2,0	2,2
13	0,3	0,5	0,8	1,0	1,2	1,5	1,8	2,1	2,3	2,6
14	0,3	0,6	0,9	1,2	1,5	1,8	2,1	2,4	2,7	3,0
15	0,3	0,7	1,0	1,4	1,7	2,0	2,4	2,7	3,1	3,4
16	0,4	0,8	1,2	1,5	1,9	2,3	2,7	3,1	3,5	3,9
17	0,4	0,9	1,3	1,7	2,2	2,6	3,1	3,5	3,9	4,4
18	0,5	1,0	1,5	2,0	2,4	2,9	3,4	3,9	4,4	4,9
19	0,5	1,1	1,6	2,2	2,7	3,3	3,8	4,4	4,9	5,4
20	0,6	1,2	1,8	2,4	3,0	3,6	4,2	4,8	5,4	6,0
21	0,7	1,3	2,0	2,7	3,3	4,0	4,6	5,3	6,0	6,6
22	0,7	1,5	2,2	2,9	3,6	4,4	5,1	5,8	6,6	7,3
23	0,8	1,6	2,4	3,2	4,0	4,8	5,6	6,4	7,2	7,9
24	0,9	1,7	2,6	3,5	4,3	5,2	6,1	6,9	7,8	8,8
25	0,9	1,9	2,8	3,7	4,7	5,6	6,6	7,5	8,4	9,4
26	1,0	2,0	3,0	4,0	5,1	6,1	7,1	8,1	9,1	10,1
27	1,1	2,2	3,3	4,4	5,4	6,5	7,6	8,7	9,8	10,9
28	1,2	2,3	3,5	4,7	5,9	7,0	8,2	9,4	10,5	11,7
29	1,2	2,5	3,8	5,0	6,3	7,5	8,8	10,0	11,3	12,5
30	1,3	2,7	4,0	5,4	6,7	8,0	9,4	10,7	12,1	13,4
31	1,4	2,9	4,3	5,7	7,1	8,6	10,0	11,4	12,9	14,3
32	1,5	3,0	4,6	6,1	7,6	9,1	10,6	12,2	13,7	15,2
33	1,6	3,2	4,8	6,5	8,1	9,7	11,3	12,9	14,5	16,1
34	1,7	3,4	5,1	6,8	8,5	10,3	12,0	13,7	15,4	17,1
35	1,8	3,6	5,4	7,2	9,0	10,8	12,7	14,5	16,3	18,1
36	1,9	3,8	5,7	7,6	9,5	11,5	13,4	15,3	17,2	19,1
37	2,0	4,0	6,0	8,1	10,1	12,1	14,1	16,1	18,1	20,1
38	2,1	4,2	6,4	8,5	10,6	12,7	14,8	17,0	19,1	21,2
39	2,2	4,5	6,7	9,9	11,1	13,4	15,6	17,8	20,1	22,3
40	2,3	4,7	7,0	8,4	11,7	14,0	16,4	18,7	21,1	23,4

Мысал. Өлшенген сызықтың ұзындығы 146 м, көлбеу бұрышы 20 градус 100 м сызыққа түзету 6,0 м құрайды.

40 м 2,4 м

6 м 0,36 м

146,0 м 8,76 м

Осыдан келіп сызықтың жазықтық жалғасы 146,0 м - 8,8 м = 137,2 м теңеледі

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаш аймағын бөліп беру мен таксациялау қағидаларына 6-қосымша

Кеспеағашты мөлшерлеу (таксациялау)
әдісін таңдауға арналған шарттар

Кеспеағаштарды мөлшерлеу (таксациялау) әдісі	Кеспеағаш (мөлдек) алаңы, гектар	Қолдану шарттары
1	2	3
Жаппай қайта есептеу Суыртпақтап есептеу Жаппай қайта есептеу Суыртпақтап есептеу	10 гектарға дейін 10 гектардан астам 5 гектарға дейін 5 гектардан астам	Жазықтағы ормандар Жазықтағы ормандар Таулы ормандар Таулы ормандар

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаш аймағын бөліп беру мен таксациялау қағидаларына 7-қосымша

Нысан

Кесуге тағайындалған ағаштарды қайта есептеу ведомосы

Мемлекеттік орман иеленуші ___________________________________, _____________________________________ орманшылығы, мемлекеттік орман қорының санаты ________________________________________, басым тұқым ___________________________________, орам № _____, кеспеағаш № _____, мөлдек № __________, таксациялық телімі №______, кеспеағаштың (мөлдектің) пайдалану алаңы _______гектар. Кесу түрі _______________, кесу тәсілі _________________. Қайта есептеу: жаппай, суыртпақтап (керегі сызылсын). Жалдар № ______, жалдар ұзындығы _______ метр, жалдар ені _______. Өскін: құрамы _____________________, 1 гектарға саны _______ мың дана., өскіннің орташа биіктігі_______________ метр. Тұқымдық алаңдар саны ______ дана., олардың алаңы _______ гектар. Орманды қалпына келтіру тәсілі ______________________________.Тазалау тәсілі __________________________________________

Қалыңдық табаны сантиметр	Тұқымдар бойынша, ағаштар саны, дана						Тұқымдары бойынша жекелеген және топтық тұқымдық ағаштар (тұқымдықтар) саны		Биіктік разрядтарын анықтауға арналған модельдік ағаштар
	шырша			қайың					тұқым	1 сантиметрге дейін дөңгелектенген диаметр	0,5 метрге дейін дөңгелектенген биіктік	Биіктік разряды
	кәделік	жартылай кәделік	отындық	кәделік	жартылай кәделік	отындық	шырша	қайың
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13
8
12
16
20
т.б. жиыны

Күні _________________ Қайта есептегендер ________________

Бағандар бітік өскен ағаштардың қанша тұқымы болса, сонша рет қайталанады

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаш аймағын бөліп беру мен таксациялау қағидаларына 8-қосымша

Қайта есептелетін жалдардың саны және олардың ені

Кеспеағаштың (мөлдектің) ені, метр		Қайта есептелетін жалдар саны		Жалдың ені, метр
1		2		3
	шекаралық сызықтарда	ішкі нысаналарда	шекаралық сызықтарда	ішкі нысаналарда
100 метрге дейін	4	-	10	-
101-200	4	1	10	10

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаш аймағын бөліп беру мен таксациялау қағидаларына 9-қосымша

Нысан

Жаппай, суыртпақтап қайта есептеу кезінде кеспеағашты материалдық-ақшалай бағалау ведомосы

Мемлекеттік орман иеленуші ___________________________________, __________________________ орманшылығы, мемлекеттік орман қорының санаты ______________, басым тұқым ________________,орам № _________, кеспеағаш № _______, мөлдек № ________, таксациялық телімі №________, пайдалану алаңы ________ гектар. Пайдалану түрі__________, кесу түрі _____________. Қайта есептеу: жаппай, суыртпақтап (керегі сызылсын), аударым коэффициенті ____. Өскін: құрамы __________, 1 гектарға жалпы саны _____ мың дана., өскіннің орта биіктігі ___ метр. Тазалау тәсілі _____________. Орманды қалпына келтіру тәсілі ___________________. Тұқымдық ағаштар: тұқымдықтар саны _______дана., тұқымдық алаңдар _____дана., олардың алаңы_____ гектар. Сүрек жөнелту (тұтыну) бекетінен қашықтығы ____ километр.

Қалыңдық табаны сантиметр	Ағаштар саны			Кәделік діңдер көлемі, текше метр									Ағаш діңдерінің көлемі, текше метр				Сондай-ақ ұшарбастың өтімді өнімді бөлігі, текше метр
	қәделік	отындық	жиыны	Кәделік сүрек				Технологиялық ағаш	Отындық ағаш	өнімді сүрек, жиыны	қалдықтар	барлығы	Технологиялық ағаш	Отындық ағаш	қалдықтар	барлығы
				ірі	орта	ұсақ	жиыны
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18
				Тұқым ______						Биіктік разряды______
8
12
16
Тағы басқалар
Қайта есептеу алаңында жиыны, текше метр
Кеспеағашта (мөлдекте) жиыны
1 текше метр үшін төлем,теңге
Мөлдектегі сүректің жалпы құны, теңге

Күні_______________ Мөлшерлеуді жүргізген ________________________

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаш аймағын бөліп беру мен таксациялау қағидаларына 10-қосымша

Нысан

Кеспеағаштарды бөліп беру мен мөлшерлеуді (таксациялауды) тексеру актісі

Мемлекеттік орман иеленуші ____________________________________ орманшылығы. ________________________________________________________

Тексеруді_________________________________________________ қатысуымен жүргізген ___________________________________________

Орам № _________, кеспеағаш № _______, мөлдек № _____, пайдалану түрі __________________, кесу тәсілі_____________________________________.

Заттай ресімдеу сапасы ______________________________________________

Бөліп берудің қолданыстағы ережесіне сәйкестігі _____________________

_____________________________________________________________________

Ескертпе: кеспеағашты мөлшерлеу (таксациялау) телімдеріне бөлу туралы _____________________ мөлшерлеу нысаналарының саны туралы суыртпақтап қайта есептеу алаңының пайызы туралы ________________________________

_____________________________________________________________________

Материалдық және ақшалай бағалау туралы _____________________________

_____________________________________________________________________

Көрсеткіштер	Алаңы, гектар	Жаппай немесе суыртпақтап қайта есептеу кезіндегі ағаштардың жалпы саны, дана			Кеспеағаштағы (мөлдектегі) қор, текше метр					Төлемақы өлшемі, теңге
					барлығы			соның ішінде тұқымдар бойынша
		барлығы	соның ішінде		кәделік	технологиялық ағаш	отындық ағаш	Қарағай*	Қайын*
			кәделік	ағаштық				кәделік	технологиялық ағаш
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11

Бөліп беру деректері

Тексеру деректері

Алшақтық, %

Ерекше ескертпелер Қолдар: __________________

Бағандар бітік өскен ағашта қанша тұқым болса, сонша рет қайталанады

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаш аймағын бөліп беру мен таксациялау қағидаларына 11-қосымша

Нысан

Кезекті жылдық кеспеағаштың 20__ жылға арналған ведомосы

Облысы ________________________________________, мемлекеттік орман иеленуші _________________________, ___________________ орманшылығы.

р/с №

Оррам нөмірі

Кеспеағаш нөмірі

Мөлдек нөмірі

Телім нөмірі

Алаң, гектар

Пайдалану түрі

Басым тұқым

Тұқым

Қор, текше метр

Кәделік

Технологиялық ағаш

Отындық ағаш

жиыны

одан басқа, ұшарбасы өнімі

қалдықтар

барлығы

кестенің жалғасы

кеспеағаштың жалпы пайдаланатын жолдан қашықтығы	Төлемақы мөлшері, теңге					Өскін		Тұқымдық топтардағы немесе алаптардағы тұқымдықтар мен ағаштар саны	Тұқымдық алаптар алаңы	Тазалау тәсілі	Қалпына келтіру тәсілі
	кәделік	технологиалық ағаш	отындық ағаш	ұшарбас өнімі	жиыны	алаңы, гектар	1 гектарға саны, дана

Орманшы ______________________________________________________

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаш аймағын бөліп беру мен таксациялау қағидаларына 12-қосымша

Нысан

Бөлінген кеспеағаштардың
20____ жылға арналған жиынтық ведомосы

_________________ облысының

__________________________ мемлекеттік орман иеленушісі бойынша

Орманшылық атауы	Пайдалану түрі	Басым тұқым	Қор, текше метр				Төлемақы мөлшері, теңге
			кәделік	технологиялық ағаш	отындық ағаш	жиыны
1	2	3	4	5	6	7	8

Мемлекеттік орман қорының санаты _______________________

Басшы ________________________________

20___жылғы "___"_______________

Мемлекеттік орман қоры учаскелерінде кеспеағаш аймағын бөліп беру мен таксациялау қағидаларына 13-қосымша

Орман шығысының кітабы

________________________ облысы

Мемлекеттік орман иеленуші ____________________

р/с №	орманшылық	Орам нөмірі	кеспеағаш нөмірі	мөлдек нөмірі	босатуға негіздеме	Ағаш кесу билеті		ағаш дайындаушы	басым тұқым	тұқым	кесу тәсілі
						уақыты	нөмірі
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12

кестенің жалғасы

Ағаш кесу билеті бойынша босатуға рұқсат етілді (алымы) және нақты дайындалғаны (бөлгіші)								бағалау құны, теңге	куәландыру актісінің уақыты	Мерзімі кейінге қалдырылған кесілмеген ағаш		Тасып әкетілмеген сүректің қалдығы, текше метр			ескертпе
алаңы, гектар	кәделік	Технологиялық ағаш	отындық ағаш	жиыны	Бұдан басқа ұшарбас пен шөпшек өнімі	қалдықтар	барлығы			гектар	текше метр	кәделік	технологиялық ағаш	отындық ағаш
13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28

Мемлекеттік орман қорының санаты ________________________

Пайдалану түрі __________________________________________

Ескертпе: Кітапты мемлекеттік орман иеленуші әрбір жылдың кеспеағаштары бойынша жеке-жеке жүргізеді. Мерзімінен бұрын кесу, сондай-ақ сүректі қосымша босату ол бөлінген жылғы кеспеағаш қоры есебіне ескеріледі. Кітап мемлекеттік орман қорының санаттары бойынша, ал олардың шегінде - пайдалану түрлері (басты мақсатта пайдалану, аралық мақсатта пайдалану, басқа да кесулер) бойынша толтырылады. Қорытындылары жылдар бойынша шығарылады.

Мерзімі кейінге қалдырылған кесілмеген ағаштарды кесуге беру туралы деректер орман шығысы кітабына енгізіледі, бұл ретте ескертпеде тиісті жазбаға қарсы тұста куәландыру актісінің уақыты, ағашы кем кесілген жыл және кітаптағы жазбаның реттік нөмірі көрсетіледі. Қалған сүректі (25-27-бағандар) тасып әкету кезінде ескертпеде тиісті белгілер қойылады.