Об утверждении Методики расчета индекса цен для групп населения с различным уровнем среднедушевых денежных доходов

Приказ Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 29 сентября 2016 года № 221. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 1 ноября 2016 года № 14382.

В соответствии с подпунктом 5) статьи 12 Закона Республики Казахстан от 19 марта 2010 года "О государственной статистике" и подпунктом 258) пункта 17 Положения о Министерстве национальной экономики Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 24 сентября 2014 года № 1011, ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемую Методику расчета индекса цен для групп населения с различным уровнем среднедушевых денежных доходов.

2. Управлению статистики цен совместно с Юридическим управлением Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан обеспечить в установленном законодательством порядке:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа направление его копии на официальное опубликование в периодических печатных изданиях и информационно-правовой системе "Әділет";

3) направление в печатном и электронном виде в течение десяти календарных дней со дня получения зарегестрированного приказа в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации" для включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

4) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсах Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего заместителя Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан (Орунханов К.К.).

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель Комитета по статистике
Министерства Национальной экономики
Республики Казахстан	Н. Айдапкелов

Утверждена приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 29 сентября 2016 года № 221

Методика расчета индекса цен для групп населения с различным
уровнем среднедушевых денежных доходов
Глава 1. Общие положения

1. Настоящая Методика расчета индекса цен для групп населения с различным уровнем среднедушевых денежных доходов (далее – Методика) относится к статистической методологии, формируемой в соответствии с международными стандартами и утверждаемой в соответствии с Законом Республики Казахстан от 19 марта 2010 года "О государственной статистике".

2. Методика устанавливает метод расчета индекса цен для групп населения с различным уровнем среднедушевых денежных доходов с использованием официальной статистической информации, сформированной в рамках действующих общегосударственных статистических наблюдений, и применяется Комитетом по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан.

3. Методика разработана с учетом стандартов и рекомендаций "Руководства по индексу потребительских цен: теория и практика" (2004 год), подготовленного Международной организацией труда, Международным Валютным Фондом, Организацией экономического сотрудничества и развития, Статистическим бюро Европейских сообществ, Европейской экономической комиссией Организации Объединенных Наций и Всемирным банком.

4. На основе информационных потоков индекса потребительских цен (далее – ИПЦ), характеризующего изменение во времени среднего уровня цен на фиксированную корзину товаров и услуг, приобретаемых населением для личного потребления, рассчитывается ряд производных индексов цен, относящихся к различным подгруппам базового населения. Их построение обосновано существующими различиями в структуре потребления товаров и услуг разными группами населения, вызванными дифференциацией уровня денежных доходов.

Индекс цен для групп населения с различным уровнем среднедушевых денежных доходов (далее – индекс цен для групп населения) характеризует изменение цен на товары и услуги для конкретных групп населения, имеющих различный уровень денежных доходов и структуру потребления. Для расчета индекса цен для групп населения из децильного распределения ряда доходов, использованных на потребление, ранжированного по их росту, выбраны группы населения с наименьшими и наибольшими доходами.

Формируются:

1) индекс цен для групп населения с наименьшими денежными доходами;

2) индекс цен для групп населения с наибольшими денежными доходами.

5. При расчете индекса цен для групп населения соблюдаются следующие стандарты построения ИПЦ:

1) изменение цен на товары и услуги соответствует изменению, полученному по результатам ценового обследования выборочной совокупности торговых точек и объектов оказания услуг и учтенному в ИПЦ;

2) набор товаров и услуг, дифференцированный в зависимости от группы населения, представляет собой выборку из потребительской корзины ИПЦ;

3) схема взвешивания отражает структуру потребительских расходов населения с наименьшими и наибольшими доходами по статьям затрат, включенным в индекс цен;

4) расчет агрегированных статистических показателей осуществляется по модифицированной формуле Ласпейреса;

5) расчет индексов цен к соответствующим периодам предыдущего года осуществляется базисным методом через динамический ряд индексов к единому базовому периоду.

6. Индекс цен для групп населения применяется в целях социально-экономического анализа.

Глава 2. Информационные потоки, набор товаров и услуг, весовые
составляющие

7. Для расчета индекса цен для групп населения используются следующие информационные потоки:

1) данные общегосударственного статистического наблюдения о расходах и доходах домашних хозяйств;

2) результаты общегосударственного статистического наблюдения за ценами на потребительские товары и услуги для расчета ИПЦ.

На их основе определяются наборы товаров и услуг, включаемые в индекс, их весовые составляющие и индивидуальные изменения цен по соответствующим товарным позициям.

Индекс цен для групп населения формируется по регионам и в среднем по республике. Региональные индексы цен учитывают изменения цен на потребительские товары и услуги региона и структуру потребления соответствующих групп населения. Индекс цен для групп населения по республике определяется как средневзвешенная из изменений цен на потребительские товары и услуги обследуемых регионов.

8. Доход, использованный на потребление, представляет собой сумму денежных доходов, исчисленных на базе расходов, и стоимости потребления продукции из личного подсобного хозяйства.

Потребительские расходы домашних хозяйств являются частью денежных расходов, которые направляются на приобретение потребительских товаров и услуг. Потребительские расходы состоят из расходов на покупку продуктов питания, алкогольных напитков, табачных изделий, расходов на питание вне дома, непродовольственных товаров и расходов на оплату услуг. В их составе не учитываются расходы на товары и услуги, покупаемые для деловых целей, приобретение ценных предметов, уплата подоходных налогов, взносы в систему социального страхования и штрафы.

При распределении общего объема доходов домашних хозяйств по группам в зависимости от уровня благосостояния населения используется метод ранжирования индивидуальных бюджетов по возрастанию среднедушевого денежного дохода. Ранжированный ряд делится на десять равных групп, каждая из которых включает 10 процентов от общего числа обследуемого населения. Первая децильная группа включает 10 процентов населения с наименьшими денежными доходами (далее – первая децильная группа), вторая децильная группа – последующие 10 процентов населения, а десятая децильная группа – 10 процентов населения с наибольшими денежными доходами (далее – десятая децильная группа).

По децильным доходным группам формируется потребительский расход и его структура.

9. Набор товаров и услуг для расчета индекса цен для групп населения определяется на основе структуры потребительских расходов населения, относящихся к первой и десятой децильной группе.

Для учета различий состава товаров и услуг, приобретаемых населением с наименьшими и наибольшими денежными доходами, из набора потребительской корзины ИПЦ исключаются отдельные позиции товаров (услуг). Наборы товаров и услуг являются едиными для расчета индекса цен для групп населения по регионам и республике.

10. Распределение статей расходов (позиций) домашних хозяйств на разделы, группы, классы товаров (услуг) производится согласно международной классификации индивидуального потребления по целям (далее – КИПЦ) в рамках иерархической системы и в соответствии с направлениями их использования домашними хозяйствами. Для детализации классов товаров, услуг на подклассы, виды и подвиды используется Номенклатура товарных позиций к КИПЦ, которая имеет статус ведомственного классификатора.

11. Весовые составляющие товаров (услуг) для расчета индекса цен для групп населения определяются на основе структуры потребительских расходов населения, относящихся к первой и десятой децильной группе. Доля каждой статьи затрат в общих потребительских расходах является ее весом. Дифференцированные схемы взвешивания отражают потребительское поведение, присущее соответствующей группе домашних хозяйств, и являются едиными по республике и регионам.

Схемы взвешивания остаются постоянными в течение года. Их актуализация осуществляется раз в год, используются последние годовые данные о расходах домашних хозяйств по группам населения с различным уровнем среднедушевых денежных доходов.

12. Формирование схем взвешивания для расчета индекса цен для групп населения осуществляется одновременно с разработкой схемы взвешивания для ИПЦ и производится в той же последовательности операций, определенных методологией для его построения.

Глава 3. Расчет индекса цен для групп населения с различным
уровнем среднедушевых денежных доходов

13. Расчет индекса цен для групп населения осуществляется в два этапа. На первом этапе определяются индивидуальные индексы цен для набора товаров и услуг соответствующего индекса. На втором этапе, путем агрегирования индивидуальных индексов цен рассчитываются индексы цен более высокого уровня (агрегированные индексы) – по видам, подклассам, классам, группам, разделам и всей совокупности товаров (услуг).

Индивидуальный индекс цен по товару, услуге соответствующего набора индекса цен для групп населения принимается равным индивидуальному индексу цен по одноименной товарной позиции, учтенному при построении ИПЦ.

Агрегированные индексы цен по видам, подклассам, классам, группам, разделам рассчитываются как средневзвешенные значения индивидуальных индексов цен по модифицированной формуле Ласпейреса, согласно которой в каждый период времени изменения индивидуальных индексов цен взвешиваются через постоянные базисные веса:

при

где:

I_L – индекс цен за период t по сравнению с предыдущим периодом t-1;

– индивидуальный индекс цен по виду товара (услуги) за период t к периоду t-1;

– стоимость товаров (услуг) в ценах базисного периода, используемая в качестве основы для построения схемы взвешивания;

– стоимость товара (услуг) в отчетном периоде;

– произведение индивидуальных индексов цен по виду товара (услуги) к предыдущему периоду.

14. Расчет индекса цен для групп населения осуществляется в следующей последовательности:

1) по товарам, услугам, включенным в набор для индекса цен для групп населения с наименьшими денежными доходами и индекса цен для групп населения с наибольшими денежными доходами, из массива для ИПЦ по одноименным товарам, услугам находятся индивидуальные индексы цен (ценовые относительные) отчетного месяца к предыдущему месяцу;

2) по товарам, услугам рассчитываются структурные ценовые относительные отчетного месяца по сравнению с декабрем базисного года, как произведение веса товара (услуги), ценовой относительной декабря к базисному году и ценовой относительной отчетного месяца к предыдущему месяцу;

3) по виду товара (услуги), подклассу, классу, группе, разделу находятся структурные ценовые относительные отчетного месяца по сравнению с декабрем базисного года, как сумма входящих в них, соответственно, товарных позиций, видов, подклассов, классов, групп и двенадцати разделов КИПЦ для всей совокупности товаров (услуг);

4) агрегированные ценовые относительные по виду, подклассу, классу, группе, разделу и всей совокупности товаров (услуг) за отчетный месяц рассчитываются к предыдущему месяцу, декабрю предыдущего года и декабрю базисного года. Индексы цен определяются путем умножения агрегированной ценовой относительной на 100;

5) базисным методом, предусматривающим "увязку" (сцепление) месячных индексов цен между собой для образования последовательного динамического ряда, имеющего в качестве базы зафиксированную точку отсчета или базовый период, осуществляется расчет индексов цен за отчетный месяц к соответствующему периоду предыдущего года (месяцу, периоду с нарастающим итогом).

Расчет месячных индексов цен отчетного года к соответствующему месяцу предыдущего года осуществляется делением месячного индекса цен в индексном ряду отчетного года на месячный индекс цен в этом же ряду предыдущего года:

где:

I_t – индекс цен за месяц t отчетного года g к соответствующему месяцу предыдущего года g-1;

It_g – индекс цен месяца t отчетного года g в индексном ряду;

It_(g-1) – индекс цен месяца t предыдущего года g-1 в индексном ряду.

Индексы цен нарастающим итогом к соответствующему периоду предыдущего года определяются делением суммы месячных индексов цен индексного ряда сравниваемого периода с аналогичной суммой месячных индексов цен предыдущего года:

где:

– индекс цен за январь-декабрь отчетного года к январю-декабрю предыдущего года;

I_1g, I_2g,..., I_12g – индексы цен за январь, февраль,..., декабрь отчетного года в индексном ряду;

I_1(g-1), I_2(g-1),… I_12(g-1) – индексы цен за январь, февраль,..., декабрь предыдущего года в индексном ряду.

Индексы цен за квартал к предыдущему кварталу рассчитываются как отношение суммы месячных индексов цен в индексном ряду, определяющих отчетный квартал, к сумме месячных индексов цен предыдущего квартала:

где:

– индекс цен второго квартала отчетного года к первому кварталу;

I_4g, I_5g, I_6g – индексы цен за апрель, май, июнь отчетного года индексного ряда;

I_1g, I_2g, I_3g – индексы цен за январь, февраль, март отчетного года индексного ряда.

Орта есеппен жан басына шаққандағы ақшалай табысы әртүрлі деңгейдегі халық топтары үшін баға индексін есептеу әдістемесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2016 жылғы 29 қыркүйектегі № 221 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2016 жылғы 1 қарашада № 14382 болып тіркелді.

"Мемлекеттік статистика туралы" Қазақстан Республикасының

2010 жылғы 19 наурыздағы Заңының 12-бабының 5) тармақшасына және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 24 қыркүйектегі

№ 1011 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі туралы ереженің 17-тармағының 258) тармақшасына сәйкес, БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Орта есеппен жан басына шаққандағы ақшалай табысы әртүрлі деңгейдегі халық топтары үшін баға индексін есептеу әдістемесі бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің Баға статистикасы басқармасы Заң басқармасымен бірлесіп заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесінің мерзімді баспа басылымдарында және "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялануға жіберілуін;

3) тіркелген бұйрықты алған күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде баспа және электрондық түрде Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберілуін;

4) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының орынбасарына (Қ.К. Орынханов) жүктелсін.

4. Осы бұйрық оның алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы
Ұлттық экономика министрлігі
Статистика комитетінің төрағасы	Н. Айдапкелов

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының 2016 жылғы 29 қыркүйектегі № 221 бұйрығымен бекітілді

Орта есеппен жан басына шаққандағы ақшалай табысы
әртүрлі деңгейдегі халық топтары үшін баға индексін
есептеу әдістемесі
1-бөлім. Жалпы ережелер

1. Осы Орта есеппен жан басына шаққандағы ақшалай табысы әртүрлі деңгейдегі халық топтары үшін баға индексін есептеу әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) халықаралық стандарттарға сәйкес қалыптастырылатын және "Мемлекеттік статистика туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 19 наурыздағы Заңына сәйкес бекітілетін статистикалық әдіснамаға жатады.

2. Әдістеме жалпымемлекеттік статистикалық байқау шеңберінде қалыптастырылған ресми статистикалық ақпаратты пайдалана отырып орта есеппен жан басына шаққандағы ақшалай табысы әртүрлі деңгейдегі халық топтары үшін баға индексін есептеу әдісін белгілейді және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті қолданады.

3. Әдістеме Халықаралық еңбек ұйымы, Халықаралық Валюта Қоры, Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы, Еуропалық қауымдастықтың статистикалық бюросы, Біріккен Ұлттар Ұйымының Еуропалық экономикалық комиссиясы және Дүниежүзілік Банкі дайындаған "Тұтыну бағаларының индексі жөніндегі нұсқау: теория және тәжірибе" (2004 жыл) стандарттары мен ұсынымдарын есепке ала отырып әзірленген.

4. Халықтың жеке тұтынуы үшін сатып алынатын тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің белгіленген қоржынына бағалардың орташа деңгейінің уақытқа қарай өзгерісін сипаттайтын тұтыну бағалары индексінің (бұдан әрі – ТБИ) ақпараттық ағындары негізінде базалық халықтың түрлі ішкі топтарына жататын бірқатар туынды баға индекстері есептеледі. Оларды құрастыру ақшалай табыстар деңгейінің саралануына байланысты халықтың түрлі топтарының тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді тұтыну құрылымындағы өзгешеліктің болуына негізделген.

Орта есеппен жан басына шаққандағы ақшалай табысы әртүрлі деңгейдегі халық топтары үшін баға индексі (бұдан әрі – халық топтары үшін баға индексі) ақшалай табыстары және тұтыну құрылымы әртүрлі деңгейдегі халықтың нақты топтары үшін тұтыну тауарлары мен көрсетілетін қызметтерге бағаның өзгеруін сипаттайды. Халық топтары үшін баға индексін есептеу мақсатында олардың өсуіне қарай сараланып тұтынуға жұмсалған бірқатар табыстардың децильдік бөлінісінен ең төмен және ең жоғары табыстары бар халық топтары таңдалған.

Қалыптастырылады:

1) ақшалай табысы ең төмен халықтың топтарына арналған бағалар индексі;

2) ақшалай табысы ең жоғары халықтың топтарына арналған бағалар индексі.

5. Халық топтары үшін баға индексін есептеу кезінде ТБИ құрастырудың келесі стандарттары сақталады:

1) тауарлар мен көрсетілетін қызметтерге бағаның өзгеруі сауда нүктелерінің және қызмет көрсету объектілерінің іріктемелі жиынтығын бағалық зерттеу нәтижелері бойынша алынған және ТБИ-де ескерілген өзгеріске сәйкес келеді;

2) халық топтарына байланысты сараланған тауарлар мен көрсетілетін қызметтер жиынтығы ТБИ тұтыну қоржынынан іріктемені көрсетеді;

3) салмақтау сызбасы баға индексіне енгізілген шығындардың баптары бойынша ең аз және ең көп табыстары бар халықтың тұтыну шығыстарының құрылымын көрсетеді;

4) агрегатталған статистикалық көрсеткіштерді есептеу Ласпейрестің түрлендiрiлген формуласы бойынша жүзеге асырылады;

5) өткен жылғы тиісті кезеңдерге қатысты баға индекстерін есептеу бірыңғай базистік кезеңге индекстердің серпінділік қатары арқылы базистік әдіспен жүргізіледі.

6. Халық топтары үшін баға индексі әлеуметтік-экономикалық талдау мақсатында қолданылады.

2-бөлім. Ақпараттық ағындар, тауарлар мен көрсетілетін
қызметтер жиынтығы, салмақтық құрауыштар

7. Халық топтары үшін баға индексін есептеуде келесі ақпараттық ағындар:

1) үй шаруашылықтарының шығыстары мен табыстары туралы жалпымемлекеттік статистикалық байқау деректері;

2) ТБИ есептеу үшін тұтыну тауарлары мен көрсетілетін қызметтердің бағаларына жалпымемлекеттік статистикалық байқау нәтижелері қолданылады.

Олардың негізінде индекске енетін тауарлар мен көрсетілетін қызметтер жиынтығы, олардың салмақтық құрауыштары және тиісті тауар ұстанымы бойынша бағаның жеке өзгеруі анықталады.

Халық топтары үшін баға индексі өңірлер бойынша және орташа алғанда республика бойынша қалыптастырылады. Өңірлік баға индекстері өңірлердің тұтыну тауарлары мен көрсетілетін қызметтеріне және тиісті халық топтарының тұтыну құрылымына бағаның өзгеруін есепке алады. Республика бойынша халық топтары үшін баға индексі тұтыну тауарларына және зерттелетін өңірлердің қызметтеріне баға өзгеруінен орташа салмақталған баға ретінде анықталады.

8. Тұтынуға жұмсалған табыс шығыстар базасы мен жеке қосалқы шаруашылықтан алынған өнімнің тұтыну құны негізінде есептеліп алынған ақшалай табыстың сомасын көрсетеді.

Үй шаруашылықтарының тұтыну шығыстары тұтыну тауарлары мен көрсетілетін қызметтерді сатып алуға жұмсалатын ақшалай шығыстардың бір бөлігі болып табылады. Тұтыну шығыстары азық-түлік тауарларын, алкогольді ішімдіктерді, темекі өнімдерін сатып алу, үйден тыс тамақтану, азық-түлік емес тауарлар мен көрсетілетін қызметтерге төлем жасау шығыстарынан тұрады. Олардың құрамында іскерлік мақсат үшін сатып алынатын тауарлар мен көрсетілетін қызметтер шығыстары, бағалы заттарды сатып алу, табыс салығын төлеу, әлеуметтік сақтандыру жарналары мен айыппұлдар ескерілмейді.

Үй шаруашылықтары табыстарының жалпы көлемін халықтың тұрмыс деңгейіне байланысты топтар бойынша бөлгенде орта есеппен жан басына шаққандағы ақшалай табыстардың өсуіне қарай жеке бюджеттерді бөлу әдісі қолданылады. Сараланған қатар он тең топқа бөлінеді, олардың әрқайсысы зерттелетін тұрғындардың жалпы санынан 10 пайызын қамтиды. Бірінші децильді топ ең төмен ақшалай табысы бар 10 пайыз халықты (бұдан әрі – бірінші децильді топ), екінші децильді топ – халықтың келесі 10 пайызын, ал оныншы децильді топ – ең жоғары ақшалай табыстары бар халықтың 10 пайызын (бұдан әрі – оныншы децильді топ) қамтиды.

Децильді табыс топтары бойынша тұтыну шығысы және оның құрылымы қалыптастырылады.

9. Халық топтары үшін баға индексін есептеуге арналған тауарлар мен көрсетілетін қызметтер жиынтығы бірінші және оныншы децильді топқа жататын халықтың тұтыну шығыстарының құрылымы негізінде анықталады.

Ең төмен және ең жоғары ақшалай табысы бар халық сатып алатын тауарлар мен көрсетілетін қызметтер құрамының ерекшелігін ескеру үшін ТБИ тұтыну қоржынының жиынтығынан тауарлардың (көрсетілетін қызметтердің) жекелеген айқындамасы алынып тасталады. Тауарлар мен көрсетілетін қызметтер жиынтығы өңірлер және республика бойынша халық топтары үшін баға индексін есептеуде бірыңғай болып табылады.

10. Үй шаруашылықтарының шығыс баптарын (ұстанымдарын) бөлімдерге, топтарға, тауарлар (көрсетілетін қызметтер) кластарына бөлу иерархиялық жүйе шеңберінде мақсаттары бойынша жеке тұтынудың халықаралық жіктеуішіне (бұдан әрі – МЖТЖ) сәйкес және оларды үй шаруашылықтарының пайдалану бағыттарына сәйкес жүргізіледі. Тауарлар мен көрсетілетін қызметтер кластарын ішкі кластарға, түрлерге және ішкі түрлерге нақтылау үшін ведомстволық жіктеуіш мәртебесіне ие МЖТЖ тауарлар ұстанымдарының номенклатурасы қолданылады.

11. Халық топтары үшін баға индексін есептеуге арналған тауарлардың (көрсетілетін қызметтердің) салмақтық құрауыштары бірінші және оныншы децильді топқа жататын халықтың тұтыну шығыстарының құрылымы негізінде анықталады. Әрбір шығын баптарының үлесі жалпы тұтыну шығыстарындағы оның салмағы болып табылады. Сараланған салмақтау сызбалары үй шаруашылықтарының тиісті топтарына тән тұтыну сипатын көрсетеді және республика мен өңірлер бойынша бірыңғай болып табылады.

Салмақтау сызбасы жыл бойы тұрақты болып қалады. Оларды өзектендіру орта есеппен жан басына шаққандағы ақшалай табысы әртүрлі деңгейдегі халық топтары бойынша үй шаруашылықтарының шығыстары туралы жылдық соңғы деректерді пайдалана отырып жылына бір рет жүзеге асырылады.

12. Халық топтары үшін баға индексін есептеуге салмақтау сызбасын қалыптастыру ТБИ үшін салмақтау сызбасын әзірлеумен бір мезгілде жүзеге асырылады және оны қалыптастыру үшін әдіснамада айқындалған операциялардың сол тізбектілігімен жүргізіледі.

3-бөлім. Орта есеппен жан басына шаққандағы ақшалай табысы
әртүрлі деңгейдегі халық топтары үшін баға индексін есептеу

13. Халық топтары үшін баға индексін есептеу екі кезеңмен жүзеге асырылады. Бірінші кезеңде тиісті индекстің тауарлар мен көрсетілетін қызметтер жиынтығы үшін жеке баға индекстері анықталады. Екінші кезеңде жеке баға индекстерін агрегаттау жолымен анағұрлым жоғары деңгейдегі баға индекстері (агрегатталған индекстер) – түрлері, ішкі кластары, кластары, топтары, бөлімдері және тауарлардың (көрсетілетін қызметтердің) барлық жиынтығы бойынша есептеледі.

Халық топтары үшін баға индексінің тиісті жиынтығының тауары, көрсетілетін қызметтері бойынша жеке баға индекстері ТБИ құру кезінде ескерілген біртекті тауар ұстанымы бойынша жеке баға индексіне теңестіріліп алынады.

Агрегатталған баға индекстері түрлері, ішкі кластары, кластары, топтары, бөлімдері бойынша Ласпейрестің түрлендiрiлген формуласы бойынша жеке баға индекстерінің орташа салмақталған мәндері сияқты есептеледі, осыған сәйкес әрбір уақыт кезеңінде жеке баға индекстерінің өзгеруі тұрақты базистік салмақ арқылы салмақталады:

мұнда:

– t-1 кезеңімен салыстырғандағы t кезеңі үшін баға индексі;

– t кезеңінің t-1 кезеңіне тауар (көрсетілетін қызмет) түрі бойынша жеке баға индексі;

– салмақтау сызбасын құру үшін негіз ретінде пайдаланылатын базистік кезең бағаларындағы тауарлардың (көрсетілетін қызметтердің) құны;

– есепті кезеңдегі тауар (көрсетілетін қызмет) құны;

– өткен кезеңге тауар (көрсетілетін қызмет) түрі бойынша жеке баға индекстерінің көбейтіндісі.

14. Халық топтары үшін баға индексін есептеу келесі тізбекпен жүзеге асырылады:

1) ақшалай табысы ең төмен халықтың топтарына арналған бағалар индексінің және ақшалай табысы ең жоғары халықтың топтарына арналған бағалар индексінің жиынтығына енгізілген тауарлар мен көрсетілетін қызметтер бойынша ТБИ-ға арналған массивтен біртекті тауарлар, көрсетілетін қызметтер бойынша есепті айдың өткен айға жеке баға индекстері (баға салыстырымдары) табылады;

2) тауарлар, көрсетілетін қызметтер бойынша есепті айдың базистік жылғы желтоқсанмен салыстырғандағы құрылымдық баға салыстырымдары, тауардың (көрсетілетін қызметтің) салмағы, базистік жылғы желтоқсанға баға салыстырымы және есепті айдың өткен айға баға салыстырымы ретінде есептеледі;

3) тауар (көрсетілетін қызмет) түрі, ішкі класс, класс, топ, бөлім бойынша есепті айдың базистік жылғы желтоқсанмен салыстырғандағы құрылымдық баға салыстырымдары оларға кіретін сома ретінде табылады, тиісінше барлық тауарлар (көрсетілетін қызметтер) жиынтығы үшін тауар ұстанымдары, түрлері, ішкі кластар, кластар, топтар және МЖТЖН он екі бөлімі кіреді;

4) есепті айдың өткен айға, өткен жылғы желтоқсанға және базистік жылғы желтоқсанға түрлері, ішкі кластары, кластары, топтары, бөлімдері және барлық тауарлар (көрсетілетін қызметтер) жиынтығы бойынша агрегатталған баға салыстырымдары есептелінеді. Агрегатталған баға салыстырымдарын 100-ге көбейту жолымен баға индекстері анықталады;

5) база ретінде белгіленген есептеу нүктесін немесе базалық кезеңі бар тізбекті серпінділік қатарын құру үшін айлық баға индекстерінің өзара "байланысын" (тіркемесін) көздейтін базистік әдіспен өткен жылғы тиісті кезеңге есепті айдың (айға, өспелі жиынмен кезеңге) баға индексін есептеу жүзеге асырылады.

Өткен жылғы тиісті айға есепті жылдың айлық индекстерін есептеу есепті жылғы индекстік қатардағы айлық баға индекстерін өткен жылғы осы қатардағы айлық индекстерге бөлу арқылы жүзеге асырылады:

мұнда:

есепті жылғы t айының баға индексі g-1 өткен жылғы тиісті айға;

индекстік қатардағы g есепті жылғы t айының баға индексі;

индекстік қатардағы g-1 өткен жылғы t айының баға индексі.

Өткен жылғы тиісті кезеңге өспелі жиынмен баға индекстері салыстырмалы кезеңнің индекстік қатарындағы айлық баға индекстерінің сомасын өткен жылғы айлық баға индекстерінің осыған ұқсас сомасына бөлу арқылы анықталады:

мұнда:

– есепті жылғы қаңтар-желтоқсандағы баға индексі өткен жылғы қаңтар-желтоқсанға;

– индекстік қатардағы есепті жылғы қаңтар, ақпан,..., желтоқсандағы баға индексі;

индекстік қатардағы өткен жылғы қаңтар, ақпан,..., желтоқсандағы баға индексі.

Өткен тоқсанға бір тоқсандағы баға индекстері есепті тоқсанды анықтайтын индекстік қатардағы айлық баға индекстері сомасының өткен тоқсанның айлық баға индекстерінің сомасына қатынасы ретінде есептеледі:

мұнда:

есепті жылғы екінші тоқсандағы баға индексі бірінші тоқсанға;

индекстік қатардағы есепті жылғы сәуір, мамыр, маусымдағы баға индексі;

индекстік қатардағы есепті жылғы қаңтар, ақпан, наурыздағы баға индексі.